Ana Sayfa
Alt Sayfa
MÜSLÜMAN NASIL OLUR
LİNKLER
İletişim
ANA BABA HAKKI
ANA BABA HAKKI-BALLI
ESB EVLAT HAKKI
FAYDALI SİTELER
KÜTÜPHANE
KUTSAL EMANETLER
NEDEN MÜSLÜMAN OLDULAR
DİİNİMİZİSLAM.COM RADYO
ESHABIN HEPSİ MÜÇDEHİDDİR
VAHDETİ VUCUD VE ARABİ
vahdeti vucud
MÜZİK AFETİ
MÜZİKSİZ İLAHİLER
DUALARLA AÇILAN MECLİS
HAK DİN İSLAM
FETRET EHLİ
TEMKİN VAKTİ
TÜRK-İSLAM ÜLKÜSÜ
S.AHMET ARVASİ
DİNDE ŞAHSİ GÖRÜŞ OLMAZ
SESLİ DİNLE
HAKİKAT KİTAPEVİ KİTAPLARI
TAM İLMİHAL
MEKTUBAT
FAİDELİ BİLGİLER
HAK SÖZÜN VESİKALARI
İSLAM AHLAKI
HERKESE LAZIM OLAN İMAN
ESHABI KİRAM*
KIYAMET AHİRET
KIYMETSİZ YAZILAR
CEVAP VEREMEDİ
İNG.CASUS İTİRAF
NAMAZ KİTABI
ŞEVAHİDİ NÜBÜVVE
MENAKIBI ÇİHARI GÜZİN
EVLİYALAR ANS.TEK
PADİŞAH ANNELERİ
ÖRENBAY
KAR HADDİ
C AHMET AKIŞIK
===SOHBETLER===
SOHBETİN ÖNEMİ
M.A.D SOHBET 2001
M.A.D SOHBET 2002
M.A.D SOHBET 2003
M.A.D SOHBET 2004
M.A.D SOHBET 2005
M.A.D.SOHBET 2006
M.A.D.SOHBET 2007
M.A.D.SOHBET 2008
M.A.D.SOHBET 2009
M.A.D.SOHBET 2010
M.A.D.SOHBET 2011
M.A.D.SOHBET 2012
M.A.D.SOHBET 2013
M.A.D.SOHBET 2014
SOHBET 2015
ünlü sohbet 2004-06
ünlü sohbet 2007-09
ünlü sohbet 2010-11
ünlü sohbet 2012-13
ünlü sohbet 2014-15
ÜNLÜ SOHBET 2015
ÜNLÜ SOHBET 2016
ÜNLÜ SOHBET 2017*
ÜNLÜ SOHBET 2018
ÜNLÜ SOHBET 2019
ÜNLÜ SOHBET 2020
ÜNLÜ SOHBET 2021
ÜNLÜ SOHBET 2022
ÜNLÜ SOHBET 2023
ÜNLÜ SOHBET 2024
O ÜNLÜ ÖZEL
6..--
6--
55
20**
2005
2006
2008
2009
2011
305
HİKMET EHLİ ZATLAR
YOLUMUZU AYDINLATANLAR VİDEO
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2001
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2002*
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2003*
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2004
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2005
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2006
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2007
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2008
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2009
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2010
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 11
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2012
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2013
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2014
YOLUMUZ AYDIN 2015
YOLUMUZ AYDIN 2016
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 17
YOLUMUZ AYDINL 2018
YOLUMUZ AYDIN 2019
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2020
YOLUMUZU AYDIN 2021
YOLUMUZU AYDIN 2022
YOLUMUZU AYDIN 2023
YOLUMUZ AYDIN 2024
video-sş barkçın
9.
VEHBİ TÜLEK GENEL
VEHBİ TÜLEK 2005
VEHBİ TÜLEK 2006
VEHBİ TÜLEK 2007
VEHBİ TÜLEK 2008
VEHBİ TÜLEK 2009
VEHBİ TÜLEK 2010
VEHBİ TÜLEK 2011
VEHBİ TÜLEK 2012
VEHBİ TÜLEK 2013
VEHBİ TÜLEK 2014
VEHBİ TÜLEK 2015
VEHBİ TÜLEK 2016
VEHBİ TÜLEK 2017
VEHBİ TÜLEK 2018
VEHBİ TÜLEK 2019
VEHBİ TÜLEK 2020
VEHBİ TÜLEK 2021
VEHBİ TÜLEK 2022
VEHBİ TÜLEK 2023
VEHBİ TÜLEK 2024
VT-OSMANLI
ET
M.ORUÇ 1994
M.ORUÇ 1995
M.ORUÇ 1996
M.ORUÇ 1997
M.ORUÇ 1998
M ORUÇ GB-1999
M ORUÇ GB 2000
M ORUÇ GB 2001
M ORUÇ GB 2002
M ORUÇ GB 2003
M ORUÇ GB 2004-05
G.BAHÇESİ 2006-07
G.BAHÇESİ 2008-10
M ORUÇ H SÖZLER
M ORUÇ HİKMETLER
M ORUÇ İMAN-EVLİLİK
M ORUÇ-İ AHLAKI
M ORUÇ-MEKTUBAT
D.DİYALOĞ M ORUÇ
N-
SALİM KÖKLÜ g
SALİM KÖKLÜ 1
SALİM KÖKLÜ 23
ÖZ
M.SAİD ARVAS 1
M.SAİD.ARVAS 2
.M.SAİD ARVAS 3
336
R AYVALLI GENEL
R.AYVALLI 11-12.
R AYVALLI 13-15
R.AYVALLI 15-16
R AYVALLI 17-18
R AYVALLI 19-20
R AYVALLI 21-24.
AA*
C AHMET AKIŞIK G
C AHMET AKIŞIK*
1**
HY-ESHABI KİRAM
HY-İMAN
HY-BESMELESİZ GENÇLİK
HY-EHLİSÜNNETYOLU
HY İNG.İSLAM DÜŞM
HY GENEL
HY-OSMANLI
HASAN YAVAŞ 15-16
HASAN YAVAŞ 17-21
HASAN YAVAŞ 22-24
306
AHMET DEMİRB 11-13
AHMET DEMİRB 14-15
AHMET DMİRBŞ 16-17
A DEMİRBAŞ 18-19
A DEMİRBAŞ 20-21
A DEMİRBAŞ 22-24
M-
5 A
H 1.ASIR ALİMLERİ-
H 2 ASIR ALİMLER *
H 3.ASIR ALİMLER*
H 4 ASIR ALİMLER-
H 5 ASIR ALİMLER**
H 6 ASIR ALİMLER
H 7 ASIR ALİMLER
H 8. ASIR ALİMLER
H 9. ASIR ALİMLERİ
H 10.ASIR ALİMLER
H 11.ASIR ALİMLERİ
H 12.ASIR ALİMLER
H 13 ASIR ALİMLERİ
ALİMLER ÖZEL 1
EVLİYALAR 1
EVLİYALAR 2
EVLİYALAR 3
H 5
===1.BÖLÜM===
EMRİ MAĞRUF
E-MAĞRUF-SÜNNETULLAH
FİTNE
CİHAD
CİHAD*F
CİHAD-R.MUHTAR
CİHAD-ENFALDE
CİHAD YKS
CİHAD-FECR
CİHAD-FİRASET
22-*
İSLAMİYET NEDİR
İSLAM NAKİL DİNİDİR
DİNİMİZİ DOĞRU BİLMEK
DİİNİMİZİN ÖZELLİKLERİ
AKLIN DİNDEKİ YERİ
AKLIN DİNDEKİ YERİ 2
AKIL-FECRNET
FELSEFE NEDİR
İLK İNSAN VAHŞİ DEĞİLDİ
HZ.İBRAHİMİN BABASI
HZ ADEM İLK PEYGAMBER
HIRSTIYANLIK 1
HIRISTIYANLIK 2
YAHUDİLİK
SEBATAYİZM
KEŞF
VEHBİ İLİM-İLHAM-
EHLİ KİTAP
EHLİ SÜNNET ...
EHLİ SÜNNET İ.HAKKI
*GIPTA EDİLENLER
222*
==2.BÖLÜM===
İLMİN ÖNEMİ 1
İLMİN ÖNEMİ 2
İLİM-R.AYVALLI
İLİM-İLİMSAATİ
İLİM-İHVANLAR
ALİMİN ÖNEMİ
ALİMİN KÖTÜSÜ
İSLAM İLERLEMEYİ EMREDER
DİNİMİZ VE FEN
İSLAM VE BİLİM
OSMANLIDA BİLİM
MÜSLÜM. GERİ KALIŞI
MATBAA GEÇ GELMEDİ
MÜSLÜMAN İLİM ÖNCÜLERİ
HER KİTAP OKUNMAZ
İSLAM MEDENİYETİ
VAKIF KÜLTÜRÜ
B.OSM.TARİHİ
B.OSM TARİHİ 2
ANSİKLÖPEDİLER
EVLİYALAR ANSİKLÖPEDİSİ
REHBER ANSİKLÖPEDİSİ
İSLAM TARİİHİ ANSİKLÖPEDİSİ
OSMANLI TARİHİ ANS.
33
===3.BÖLÜM===
İMAN NEDİR 1
iman nedir 2
HİDAYET
İTİKAT-M ORUÇ
İTİKAT CÜBBELİ
İMAN-FİRASETNET
TEVHİD-KELAM-FİRASET
KOCAKARI İMANI
MİRAC-AKLIN BİTTİĞİ YER
KELİMEİ TEVHİD
TEVHİD-HAZNEVİ
ESMA ÜL HÜSNA
-ALLAHA İMAN
ALLAHIN SIFATLARI
ALLAHI TANI-İLİM SAATİ
ALLAHIN YARATMASI
ALLAHA GÜVEN VE ISPAT
ALLAH SEVGİSİ
ALLAH SEVGİSİ-ŞİİR
ALLAH KORKUSU
ALLAH VE ADALET
ALLAHA ULAŞMAYI DİLEMEK
ALLAH GAYBI BİLİR BİLDİİRİR
A*.
HUBBU FİLLAH
-MELEKLERE İMAN
ŞEYTAN
KİTAPLARA İMAN
AHİRETE İMAN
AHİRETE İMAN*
AHİRET-İLMEDAVET
AHİRET-FİRASETNET
KABİR AZABI -ÖLÜM
KABİR ZİYARETİ
KABİR-İSLAMKALESİ
CENNET ŞU AN VAR
CENNET-CEHENNEM
CENNET-CEHENNEM 2
CENNET-FİRASET
CENNET-İLİMSAATİ
CENNET-FECR
CEHENNEM-FECR
CENNET-CEH-BİRİZBİZ
A.
KIYAMET ALAMETLERİ
KIYAMET ALAMETLERİ 2
K.ALEMETLERİ-ERRAHMAN
KIYAMET GÜNÜ
KIYAMET-FİRASET
KIYAMET-DERVİŞAN
KIYAMET ALAMETLERİ*
A...
HZ.İSA GELECEK 1A
HZ İSA GELECEK 1B
HZ İSA GELECEK 2
HZ İSA GELECEK 3
HZ MEHDİ GELECEK
HZ MEHDİ GELECEK 2
HZ.MEHDİ-TEBYANNET
MEHDİLİK KONUSU
MEHDİ TASLAKLARINA
DECCAL GELECEK
KAZA KADERE İMAN
KAZAYA RIZA
KADER-YÜMİT
KADER SAPIKLARI
KÜFR HALLERİ
ŞİRK VE KÜFR SÖZLER
ŞİRK-KÜFR SÖZLER 2
ŞEHİD OLMAK
GÜNAHKARIN DURUMU*
KELAM TARİHİ
CİNLER
RUH
MÜÇDEHİD OLMA ŞARTI
İTİKAT-NESEFİ
AKAİD-TAHAVİ
İTİKAT-SADAKAT
AKAİD-ENFALDE
AKAİD-HAKŞAİRİ.C
AKİDE-HALİS ECE
AKAİD-İSMAİLAĞA
AKAİD İHVAN
AKAİD-İHVAN-1*
AKAİD-İHVAN 2
AKAİD-BİRİZ BİZ
AKAİD-İLME DAVET
AKAİD-SÜNNETULLAH
AKAİD-guraba*
AKAİD-A KALKAN
AkAİD-İSLAMHAYAT
AKAİD-FİRASET
AKAİD-İNCE.M
NEZİH İTİKAT-İNCE M
İTİKAT-ES KALESİ
AKAİD-HAZNEVİ
TAFTAZANİ KELAM
AKAİD.İLİMİRFAN-
AMENTÜ-MEDİNE
ALLAHIN GÖRÜLMESİ
site-iman
4444
===4.BÖLÜM===
PEYGAMBERLERE İMAN
PEYGAMBERLERİN HAYATI
PEYGAMBERİMİZ
PEYGAMBRİMİZ 2
KAİNATIN EFENDİSİ 1
KAİNATIN EFENDİSİ 2
KAİNATIN EFENDİSİ 3
KAİNATIN EFENDİSİ 4
SEVGİLİ PEYGAMBERİM
PEYGAMBER HASLETLERİ
peygamberim 2
peygamberim 3
PEYG.TARİHİ-BALLI
RESULULLAHIN ÇOK EVLENMESİ
PEYGAMBERİN MUCİZELERİ
PEYGAMBERİMİZ HZ. MEHDİYİ ANLATIYOR
PEYGAMBERİMİİZİN HAYATI 1
PEYG.HAYATI SESLİ
peygamberimiz SES 2
PEYGAMBERİMİZE İFTİRA
hz.muhammed ont 1
hz.muhammad ont 2
rahmet peygamberi o.n.t
nebiler o.n.t.2
nebiler o.n.t.
HADİSİ ŞERİFLER
İSLAMIN DOĞUŞU
MEVLİD
M.MUSTAFA.C
KAİNATIN EFENDİSİ demek
HİCRET
KUTLU DOĞUM ALDATMACASI
NEBİİHAYAT-İHVANLAR
NEBİHAYAT-İİMREHBERİ
ZÜLKARNEYN ALEYH.
SİYERİ NEBİ-SADAKAT
NEBİ HAYAT-HALVETİ
NEBİMİZ-TAHAVİ
NEBİ-R AYVALLI
K.E.salih SURUÇ 1
K.E.salih SURUÇ 2
peygamber ahlakı -hakşairi
peygamberimiz-m.paksu
siyer
SİYER-MEDİNE
NEBİ-YÜMİT
HZ.AYŞE ANNEMİZİN YAŞI
PEYG TARİHİ- İLİMSAATİ*
ŞİİRLER
PEYGAMBERLER TARİHİ
555
===5.BÖLÜM===
KURAN OKU ÖĞREN
KURAN MUCİZESİ
kuran mucizeleri 2*
kuran mucizeleri-hakşaiiri
kuran mucizeleri 3
K.MUCİZE-DAMLALAR
KURAN -İLMEDAVET
ATEİST DİYORKİ 1
ATEİST diyorki 2
ATEİZM ELEŞTİRİSİ
ATEİSTLERE
SURELERİN FAZİLETİ
TA KENDİSİ - AYETİ
YALNIZ KURAN DİYENLER
K. RESULULLAH AÇIKLADI
MEAL-TEFSİR OKUMAK
KURANIN ÖZELLİKLERİ
kuranın özellikleri 2
KURAN bilgileri
KURAN BİLİM-ballı
KURANI HERKES ANLAYABİLİRMİ?
İLK MEAL BASIMI
MEAL OKUMAK-T
MEAL OKUMAK -G
M.Ş.EYGİ-MEAL
KURAN KİME İNDİ
KURAN VE TERCÜME
KURANDA MECAZLAR
kuranda tarih
KURAN-SORULAR
MEALCİLERE REDDİYE 1
MEAL SAVUNMALARI
KURAN İSLAMI SAFSATASI
KURAN -şenocak*
K.FAZİLETİ-SEVDEDE
K.BİLİM-SEVDEDE
K.BİLİM-DAMLALAR
K.BİLİM-İLME DAVET
KURAN-ENFALDE
YASİNİ ŞERİF
HAŞR-KURAN
YÜMİT-KURAN
MODERNİZM
İSL.DÜŞÜNCESİ DEMEK
KURAN-MEDİNEVEB
TEFSİR USULÜ
KURANA ABDETSİZ DOKUNULMAZ
***---
===6.BÖLÜM===
EHLİ SÜNNET İTİKADI 1
EHLİ SÜNNET 2
EHLİ SÜNNET İTİKADI 3
EHLİ SÜNNET-MEDİNEVEB
E-SÜNNET-SÜNNETULLAH
E.SÜNNET-FİRASET
E-SÜNNET-SEVDEDE
SÜNNET NEDİR
SÜNNETDE DELİLDİR
sünnetde delildir 2
sünnetde delildir 3
SÜNNET DELİLDİR-İSL.KALESİ
SÜNNET-sadabat
EHLİ SÜNNET-ihvan
7---
777*
==7.BÖLÜM==
BİDAT NEDİR
BİDAT-GURABA
KUT DOĞUM BİDATİ
DİNDE REFORM 1
DİNDE REFORM M.O 2
DİYANET RFORM 3
DİYANET REFORM 2
REFORMCULARA ALDANMA
TASAVVUF SİFİL
DİYALOĞ TUZAĞI
D.DİYALOĞ 1
D.DİYALOĞ 2
EYGİ-DİYALOĞ
DOĞRUYU BULMAK
DİN ADAMI BÖLÜCÜ OLMAZ
HOPARLÖR BİDATI
ATASÖZLERİNİ DOĞRU ANLA
19 CULUK
DİNİ TABİRLERİ BOZMAK
DİYALOĞ-ihvanlar-
M FELSEFE
S---
888
===8.BÖLÜM===-
EHLİ BEYT
ESHAB
ESHABI KİRAM
ESHABI KİRAM *
ESHABIN HAYATLARI
ESHAB-İHVANLAR
ESHAB-BİRİZ BİZ
HZ.EBUBEKİİR-FEDEK
HZ.MUAVİYE
HZ ALİ İNCE SÖZLERİ
MÜSLÜMANLARIN İKİ GÖZBEBEĞİ
EBU HUREYRE R.A.
İSLAMDA İLK FİTNE
HANIM SAHABİLER
NEVRUZ YALANI
HARİCİLER
HARİCİ-HAZNEVİ
ÖMER BİN ABDÜLAZİZ
GADİRİ HUM OLAYI
EBU ZER HZ.
999-
===9*.BÖLÜM===
VEHHABİYE REDDİYE ALİM
YOBAZ VE GENÇLİK
VEHHABİYE REDDİYE
VEHHABİLİK
VEHHABİLER HIRISTIYAN GİBİ İNANIYOR
VEHHABİLİĞE EHLİ SÜNNETİN CEVABI
VEHHABİLİĞİN BAŞLANGICI
VEHH- CEVAP-SADAKAT
VEHHABİ-İHVANLAR
vehhabi red-ihvan
VEHHABİ-İSL.KALESİ
TEVESSÜL-İSL-KALESİ
İBNİ SEBECİLİK
SELEFİLİK
GÜNAH İŞLEYEN KAFİR OLMAZ
RUH ÖLMEZ ÖLÜ İŞİTİR
ŞEFAAT VARDIR 1
şefat vardır 2
şefaat var 3
RESULULLAHI ÖĞMEK
KABİR ZİYERETİ
TÜRBE CAİZ
İNG.CASUSUNUN İTİRAFI
KANDİLLER UYDURMA DEĞİLDİR
MUCİZE KERAMET
MUCİZE KERAMET 2
mucize keramet 3
SEBEBPLERE YAPIŞMAK EMİRDİR
İNTİHAR ETMEK
HACILARA VERİLEN KİTAPLAR
TEVESSÜL-VESİLE
VESİLE-NAKŞNET
VESİLE-A.KALKAN
TEVESSÜL-İHVANLAR
KANDİL-İLİM SAATİ
RE ENKARNASYON YOK
BOZUK DİNLER
RECM VARDIR
DİNDE ZORLAMA YOK
MEZHEBE UYAN KAFİR DEĞİL
SAPITANLAR TR GG
ŞİRK NEDİR
BÖLÜCÜYE ALDANMA
EVLİYADAN YARDIM
KABİR-ÖLÜ-İSL.KALESİ
ŞEFAAT-İSL.KALESİ
İSTİĞASE-İSL.KALEİ
ŞİAYA CEVAP
ŞİAYA CEVAP-TAHAVİ
ŞİA-HAZNEVİ
ÖLÜLER İŞİTİR
ALİ ŞERİATİ
abduh
GASPIRALI İSMAİL
istiğase-darusselam
460
459
==10.BÖLÜM==
==REDDİYELER==
REDDİYELER
mezhepsizlere cevap
REDDİYELER-ihvan
SAPIKLARA REDDİYE
SABATAYCILIK
İBNİ TEYMİYYE-İHVAN
ŞİA-İHVANLAR
S.N.1
ZAMANİ
SN REDDİYE
SN3
İSLAMA SUKASTLER
MEZHEPSİLİK DİNSİZLİKTİR
SULTANA İSYAN
MEZHEPSİZLERİ TANI
İKBAL-ABDUH
İBNİ TÜFEYL
S.ULUDAĞ
N. YILDIZ
İBNİ TEYMİYYE
KANDEHLEVİ-KARDAVİ
İBNİ KAYYIM
SEYİD KUTUP
F.GÜLEN
BAYRAKLI-S.ATEŞ
HAMİDULAH
MEVDUDİ- CARULAH
SAPIKLIKLAR-İHVANLAR
MUSTAFA ÖZTÜRK
H.KARAMAN
***İKİ AKİF
M.İSYANOĞLU
SAPIKLAR-İHVANLAR.
A.HULİSİ ve sapıklar
REŞİT RIZA
SAPIKLAR-İNCE.M
BAYINDIR-ŞERİATİ
sapıtanlar
M.ESED
YAŞAR NURi
İSMAİL GASPIRALI
hadis inkarına cevap
tarihselcilere cevap
mealcilere cevap
İSLAM ANS.EFGANI
İ TEYMİYYE-ESK
VEHHABİYE RED-ESK
DİYALOĞ-ESK
M OKUYAN
290
999
DOST KAZANMA KİTABI
===11*.BÖLÜM===
TASAVVUF NEDİR
TASAVVUF NEDİR 2
TASAVVUFUN ÇIKIŞI
T-İLİMİRFAN
TASAVVUF-KONDERN
TASAVVUF-MEDİNE
TASAVVUF-HAZNEVİ
TASAVVUF DÜNYASI*
TASAVVUF-İNFO
TASAVVUF TAHAVİ
TASAVVUF SADABAT
TASAVUFLAMELİF-PDF
TASAVVUF-F.ATLASI
TASAVVUF-GİKEV
tasavvufi AHLAK
SOHBET-HİKAYELER
TASAVVUF-NAKŞ
TASAVVUF-DERVİŞAN*
TASAVVUF TERİMLERİ
TASAVVUF-SÜNNETULLAH
TASAVVUF BAHÇESİ
TASAVVUF-HALVETİ-
TASAVVUF-İHVANLAR
TASAVVUF-ihvan*
TASAVVUF REYHANGÜL
TASAVVUF-CANDAMLA
TASAVVUF-ŞENOCAK
TASAVVUF-HACETN.COM
TASAVVUF-SADAKAT
TASAVVUF-İSLAMHAYAT*
TASAVVUF-HALİSECE
TASAVVUF-İLİMSAATİ
TASAVVUF İHVAN
TASAVVUF-İNCE.M.
TASAVVUF-İNCE.M 2
TASAVVUF-İNCE.M.3
TASAVVUF* FİRASET
TASAVVUF-İSL.KALESİ
TASAVVUF-halveti
TASAVVUF BAHÇESİ
TASAVVUF.İHSAN
KALPLERİN KEŞFİ
TABAKATI KUBRA HŞ
yusuf hakiki-tasavvuf risalesi
YUNUS TASAVVUF
VESVESE-İ DAVET
KİBİR
TASAVVUF sorular mc
TASAVVUF BAHÇ-NFK
tasavvuf risalesi*
osmanlıda tasavvuf
somuncu baba
NAZARİYAT
121212-
1313-
==12*.BÖLÜM====
TARİKAT
TARİKATLAR VE OSMANLI
TARİKAT MELHEMLU
RABITA
RABITA-NAKŞ
RABITA-İHVANLAR
TEVEKKÜL
İNSANI KAMİL 1
İNSANI KAMİL 2
İNSANLIK ŞEREFİ
ZENGİNLİK-FAKİRLİK
FAZİLET MEDENİYETİ*
ŞEYTAN HİLELERİ 1
ŞEYTAN HİLELERİ 2
ŞEYTAN-ÖSELMİŞ
SIKINTILARIN SEBEBİ
NEFS
NEFS-REYHANG
REŞEHAT
İHLAS -NİMET
SABIR*
MESNEVİ
TAKVA*
SEVGİYE DAİR
TÖVBE*
TÖVBE-SÜNNETULLAH
TÖVBE fecir
AF-FECR
AF-İSRAF
TEFEKKÜR
GIYBET
EDEP HAYA
DÜNYA NEDİR*
ŞÜKÜR
HASET
KÖTÜ HUYLAR
GÜZEL AHLAK
AHLAK-ENFALDE
*İSLAM AHLAKI
AHLAK BİLGİLERİ
AHLAK BİLGİLERİ 2
AHLAK-İLİMREHBERİ
DİNİN RUHA ETKİSİ
kimyayı saadet-site
VESVESE
TASAVVUF-ES KALESİ
EVLİYAYI TANIMAK
ALİM VE EVLİYALAR
17-
131313-
==13* BÖLÜM==
ZİKİR
ZİKİR-NAKŞ
ZİKİR- İHVANLAR
GÜLDEN BÜLBÜLE
GÜLDEN BÜLBÜLE 2
GÜLDEN BÜLBÜLE 3
GÜLDEN BÜLBÜLE 4
TEVECCUH SOHBETİ
R.AYVALLI 2013-14
AŞK MAHFİYET
DEDE PAŞA -REYHANİ
ÖLÜM-KABİR AZABI
ÖLÜM-KABİR-BİRİZBİZ
ÖLÜM İHVANLAR
EFGANİ-ALBANİ
RUH-BİRİZBİZ
MARİFETNAME
GÜNAH-FECR
KISSADAN HİSSE
Ö.NASUHİ BİLMEZ
RİSALE-İNCE.M
TEFEKKÜR-İSLAMİHSAN
MÜSLÜMAN-ÖSELMİŞ
NEFS-İLİMİRFAN
İKTİSAT
KISSA-HİSSSE
SU
15-
141414
====14*.BÖLÜM===
İSLAM ALİMLERİ
İMAMI AZAM COM
SİLSİLEİ ALİYE
İMAMI AZAM İKİ YILI
İMAMI AZAM-İ.ŞENOCAK
İMAMI AZAMIN BÜYÜKLÜĞÜ
İMAMI AZAM-FIKIH
İMAMI AZAM HADİS
İMAMI AZAM PDF
İMAMI AZAM PDF 2
İMAMI MATURUDİ
İMAMI EŞARİ
MATURUDİ-EŞARİ
MEZHEP İMAMLARI
HADİS ALİMLERİ
HASAN HARAKANİ
BÜYÜK ALİMLER
H.HİLMİ IŞIK
ABDULKADİRİ GEYLANİ
EBU YUSUF
İBNİ MACE
BİYOĞRAFİLER
MEVLANA HZ
MEVLANA-SEMAZEN
FAHREDDİNİ RAZİ
S.ABDULHAKİM ARVASİ
MUSTAFA SABRİ HOCA
İSKİLİPLİ ATIF HOCA
ZAHİD EL KEVSERİ
DİĞER ALİMLERİMİZ
ŞAHI.B.NAKŞİBENDİ HZ
PİRİ REŞAHATI-ADAB
MİNAHI HALİDİYE
İMAMI RABBANİ HZ.
M.HALİDİ BAĞDADİ
HARİSİ MUHASİBİ
EMİR SULTAN-ŞİİR
İBNİKEMAL-BAKILANİ
M.İBNİ ARABİ
EBUSUUD-HADİMİ
AK ŞEMSEDDİN HZ
ÇANKIRI EVLİYALARI
ISLAH DE*
1515-
151515-
===15*.BÖLÜM=====
UYDURMA HADİS OLURMU
HADİS TARİHİ
HADİS ANS
HADİS USULÜ
1041 HADİS
RAMÜZ -99-70
HADİS-PDF
HADİS ARAMA
HADİS KİTAPLARI
İTTİFAK HADİSLERİ
kaynak hadisler ih
7 İMAM İTİFAK HADİSLER
uydurma sanılan hadisler
HADİS-ENFALDE
HADİS-İSLAMHAYAT
LULU MERCAN-İSLAMHAYAT
HADİS-HAKSANCAĞI
HADİS-DAMLALAR
HADİS-BALLICOM
RİYAZUS SALİHİN
S-HADİSLER-İHVANLAR
SAHHİ BUHARİ
İHYAİULUM
İMAMI GAZALİ
797
1616-
SI
===16*:BÖLÜM===
TÜRKLER VE MEZHEBİ
MEZHEPLER TARİHİ
MEZHEP. M.ORUÇ
MEZHEP DİĞER 1
MEZHEP DİĞER 2
MEZHEP-İLME DAVET
MEZHEP GENEL
MEZHEP 1
MEZHEP 2-DELİL
MEZHEP 3 LÜZUM
MEZHEP 4 MEZHEP
MEZHEP 5 NAKİL
MEZHEP 6
MEZHEP 7 TAKLİD
MEZHEP 8
MEZHEP 9 KİTAP
MEZHEP 10-TARİHSEL
MEZHEP 11 SİZLER
MEZHEP 12
MEZHEP 13
MEZHEP TAKLİDİ
MEZHEP MUHALİF
MEZHEP-DAMLALAR
MEZHEP-İLMEDAVET
MEZHEP-SEVDEDE
MEZHEP-İSL.KALESİ
1717-
80-
171717-
===17*.BÖLÜM===
BESMELE
VATAN SEVGİSİ İMANDAN
FIKIHIN ÖNEMİ
FIKIH USULÜ
FIKIH USULÜ 2
FIKIH USUL TARİHİ
EDİLEİ ŞERRİYE
İÇDİHAD
MÜÇDEHİD
müçdehid 1
İCMA-KIYAS
içdihad-KIRKINCI
SAKAL BİR TUTAMDIR
GAYRİMÜSLÜME BENZEMEK
NİYET-ARKADAŞ
EFALİ MÜKELLEFİN
FIKIH-ENFALDE
FIKIH-yusuf semmak
FIKIH-BALLI CIM
FIKIH-FİRASET
FIKIH-GURABA*
FIKIH-İHVANLAR
FIKIH USULÜ-
FIKIH-İLİMİRFAN
FIKIH-H.ECE
EMANET VE EHLİYET
EMANET VE EHLİYET *
MİRİ-MÜLK ARAZİ
MECELLE
SELAM VERMEK
fıkıh soruları
FERAİZ-İSKAT PROĞRAMI
RECM
CİN HAKKINDA
islammerkezi.com...
181818
19
1818--
===18 BÖLÜM===
KUTUBU SİTTE*
KUTUBU SİTTE İHAYAT
KUTUBU SİTTE BALLI
FETAVAİ HİNDİYYE
EBUSUUD FETVA
DURER
RUHUS-SALAT
MUCİZE-KERAMET
HAK-UKUBAT
MAKALELER-TAHAVİ
MAKALE DERYASI
310
1919**
191919**
===19 BÖLÜM===
İBADETLERİMİZ
SÜNNET YERİNE KAZA
SÜNNET YERİNE KAZA 2
ABDEST
ABDESTİN EDEPLERİ-K SİTTE-HŞ
ESB-ABDEST
ESB ADAK
ESB HOPARLÖR
ABDEST-İHVANLAR
ABDEST-BİRİZBİZ
ABDEST-SÜNNETULLAH
HAYZ-NİFAS
GÜSL-DİŞ DOLGUSU
DOLGUYA MUHALİFLER
İSTİKBALİ KIBLE
NAMAZIN ÖNEMİ
NAMAZIN KILINMASI
YOLCULUKDA NAMAZ
CUMA CEMAAT-ZUHR
SABAH NAMAZINA KALK
NAFİLE NAMAZLAR
TERAVİH-İTİKAF
NAMAZ-TAHAVİ
HASTALIKDA NAMAZ
HOPARLÖRLE NAMAZ
NAMAZDA VAKİT NİYET
NAMAZDA TADİLİ ERKAN
NAMAZ-İLİMSAATİ
NAMAZ-İHVANLAR*
NAMAZ-H.ECE
NAMAZ-ENFALDE
NAMAZ-FİRASTE
TEHARET
TEHARET-TAHAVİ
TAHARET-İHYA
TAHARET-ENFAL
TEHARET-FİRASET
SANDALYEDE NAMAZ
<
2020-
202020-
****20.BÖLÜM***
KAĞIT PARA İLE ZEKAT
ZEKAT
ZAKAT-TAHAVİ
ZEKAT-H.ECE
ZEKAT-İHVANLAR
ZEKAT-ENFALDE
ZEKAT-FİRASET
SB ZEKAT
O
ORUÇ
ORUÇ-TAHAVİ
ORUÇ-SÜNNETULLAH
ORUÇ-İHVANLAR
ORUÇ-GURABABL
ORUÇ-H.ECE
ORUÇ-FİRASET
ORUÇ-ERRAHMAN
ORUÇ-ENFALDE
RAMAZAN-FİRASET
K-
KURBAN
KURBAN-FİRASET
KURBAN-TAHAVİ
KURBAN-CANDAMLALARI
KURBAN-İHVANLAR
KURBAN-H.ECE*
ADAK
HAC-UMRE
ALIŞVERİŞ BİLGİLERİ
ALIMSATIM-HAZNEVİ
SİGARA HARAMMI
HAC-FİRASET
SARF
FAİZ-SİGORTA
FERAİZ-MİRAS
NELER YENİR
NELER KULLANILIR
TAKKE SARIK ÇARŞAF
NAZAR VARDIR
FAL-BÜYÜ
HARAC ZARURET
RESİM YAPMAK
LİAN KİTABI
212121-
21
2121
==21.BÖLÜM==
===DUA===
DUA ŞARTLARI
DUADA EL -KOMUT
365 GÜN DUA
DUA-İNCİMERCAN
DUA-İHVANLAR
DUA-REYHANG
DUA-İLİMSAATİ
DUA --SADAKAT
DUA-FECR
DUA-FİRASET
DUA-HAZNEVİ
DUA-İSLAMVEİHSAN
BAYRAM VE RAMAZAN
69
2222---
2222222
===22 BÖLÜM==
==AİLE BÖLÜMÜ==
EVLİLİK REHBERİ
KİMLERLE EVLENİLİR
EVLLİK VE AİLE NİKAH
NİKAH-İHVANLAR
TESETTÜR FARZDIR
EVLİLİK-SEVDEDE
HUZUR KAYN AİLE
AİLE-BALLICOM
KADIN-BİRİZBİZ
KADIN-SADABAT
AHVALÜ NİSA-İNCE.M
BABANIN KIZINA MEKTUBU
AİLE-FİRASET
KADIN AİLE-FİRASET
AİLE GENEL-FİRASET
YÜKSEK İSLAM AHLAKI
KADIN HAK VE HAYZ-FİRASET
AİLE-R AYVALLI
aile saadeti-ballı
AİLE-medine veb
kadının değeri
KADIN ŞAHİTLİK-MİRAS
s maraşlı genel
maraşlı hb genel
SEMA MARAŞLI DT
SEMA MARASLI 7
FATMA BARBAROS GENEL
EVLİLİK-İS HAYAT
LEKE TEMİZİĞİ
S MARAŞLI -F ATLASI
FU
nis*
202020
==23.BÖLÜM==
ÇOCUK EĞİTİMİ
ÇOCUK-FİRASET
ÇOCUK VE DİN-EVLATLIK
ÇOCUK-SADAKAT
ÇOCUK-BALLICOM
COCUK GELİŞİM
İZDİVAÇ VE MAHREMİYET
GÖRGÜ KURALLARI
İDERECİLİK BİLGİLERİ
TESETTÜR-TAHAVİ
80--
14-2
8--
===24-BÖLÜM====
EDEBİYAT KÖŞESİ
K.S.ÖREN
EDEBYAT-ENFALDE
SALİH BABA DİVANI
EDEBİYAT-H.ECE
NİYAZİ MISRİ
TÜRKÇENİN ÖNEMİ
TAM İLMİHAL ŞİİRLERİ
NECİP FAZIL ŞİİRLERİ
HÜDAİ DİVANI
DARÜL HARPTE BANKA
YT DİZİ
YT HATIRALAR
YK MTT
YK MTT 2
gö*
M***

****TARİH VE ÖNEMİ****
TARİH TANI
BATILILAŞMA İHANETİ
BİR DEVRİMİN ANATOMİSİ
TARİH OSMAN İHVAN
TARİHİ HAKİKATLER *
TARİHİ HAKİKATLER 1
TARİHİ HAKİKATLER 2
TÜRKLERİN İSLAMI KABULÜ
M*-
İS--
İSMAİL YAĞCİ*
İSMAİL YAĞCI 2001-02
İSMAİL YAĞCI 2003-04
İSMAİL YAĞCI 2005-06
İSMAİL YAĞCI 2007-09
İSMAİL YAĞCI 2010-12
601Ü
M 3
METİN ÖZER 1
METİN ÖZER 2
METİN ÖZER 3
İBRAHİM PAZAN 23
N*
M--*
A ŞİMŞİRGİL GENEL TÜM
AHMET ŞİMŞİRGİL
ŞİMŞİRGİL ESERLERİ
ŞİMŞİRGİL-İLMİ--PDF
ŞİMŞİRGİL-TARİH
PAZAR DİVANI-AŞ
CUMA DİVANI-AŞ
CUMA DİVANI 2017-18
CUMA DİVANI 2019
CUMA DİVANI 2020
CUMA DİVANI 2021-A
CUMA DİVANI 2021 B
CUMA DİVANI 2022*
CUMA DİVANI 2023
CUMA DİVANI 2024
ASR İHANETİ-ŞİMŞİRG
HZ MUHAMMED- A SİMŞİRGİL

Ş*
ZEY
==F.BOL===
F BOL PAZAR Y
FUAT BOL-CHP 1
FBOL M CHP 19-18
AKINCI CHP
CHP Yİ KONUŞ
FUAT BOL CHP 2023*
FUAT BOL-TARİH
F BOL M 19-18
F BOL 2022
F BOL 2022-2
F BOL 2022 D
FUAT BOL 2023*
fuat bol 2023 ekim
F 1
FU--
NE--
814
İH
ABDULHAMİD HAN
ABDULHAMİD DÜŞMANLIĞI
A.HAMİD-LOZAN-MUSUL
ABDULHAMİD OSM CNK
ABDULHAMİD HAN *
İSLAM TARİHİ-AŞ
İSLAM TARİH-MEDENİYET
TARİH-GENEL
TARİH SİTESİ.ORG*
TARİH VE MEDENİYET
TARİH- NUR DERGİSİ
İSLAM TARİHİ-ENFALDE
İSLAM TARİHİ- FİKİR ATLASI
TARİH-B-İSLAMCOM
TARİH İSLAM ANAHTARI
TARİH-TAHAVİ
MİMAR SİNAN
A.HAMİD NEDEN SESSİZ KALDI
TARİH -FİRASETNET
TARİH-HALİS ECE
TARİH-EMPOZE.HÜRREM
TARİH-BALLICOM
TÜRK DÜNYASI DERGİSİ
TARİH-SANALÜLKE
TARİH-İHVANLAR
TARİH-SADAKAT
TARİH-NAKŞ
TARİH-DAMLALAR
TARİHEYOLCULUK.ORG
TARİH YAZILARI
TARİH YAZILARI 2
TARİH YAZILARI 3
GEZİ NOTLARI
BİLİM TARİHİ
AB
===OSMANLI===
BİYOĞRAFİ NET
**RAMAZAN AK TARİH
R.AYVALLI-OSMANLI
OSMANLI NASIL YIKILDI
OSMANLI PADİŞAHLARI*
OSMANLIYI TANIMAK
OSMANLICANIN ÖNEMİ*
OSMANLI MEDRESELERİ
OSMANLIYA İFTİRA
OSMANLI 1*
OSMANLICA
OSMANLI 2**
OSMANLI KÜLÜBÜ*
OSMANLI-YÜMİT
OSMANLILAR.GEN.TR
BÜYÜK OSMANLI TARİHİ
OSMANLI HİKAYELERİ
OSMANLI HANEDANI
OSMANLI-ENFALDE
OSMANLI-HAKSANCAĞI
HZ OSMANIN ŞEHİD EDİLMESİ
OSMANLIDA İMAMLIK
OSMANLI İLİM-ENFAL
OSMANLI MEDENİYETİ-ENFAL
OSMANLICA SÖZLÜK
OSMANLI-enfal
SAKLI OSMANLI
İ.ANS BATILILAŞMA
BATININ İSLAMA BAKIŞI 1
ENDÜLÜSÜN FETHİ
SELÇUKLU TARİH
TARİH ENSTİTÜSÜ DER
TİMUR HAN
ARAP İHANETİ YALANI*
İSTANBUL VE FETİH
94 YILLIK TARTIŞMA
ARAPCA-İHVAN
DURSUN GÜRLEK GENEL
çanakkale-taha uğurlu
FAHREDDİN PAŞA
BATININ OYUNLARI
ALİ KEMAL TORUNU
GÜN TARİHİ
TÜRKTARİHİM.C

Hİ-
HİLMİ DEMİR GENEL
HİLMİ DEMİR 1
HİLMİ DEMİR 21-18
HALİL ÖNÜR
Y.BÜLENT BAKİLER
o.k
KEMAL KAYRA 21-23
KEMAL KAYRA 24
E.
E B EKİNCİ ŞAHS
EB EKİNCİ GEN
EB EKİNCİ GENEL YENİ
E.B.EKİNCİ 2008-
E.B.EKİNCİ 2009
E.B.EKİNCİ 2010
E.B.EKİNCİ 2011
E.B.EKİNCİ 2012
E.B.EKİNCİ 2013
E.B.EKİNCİ 2014
E.B.EKİNCİ 2015
E.B.EKİNCİ 2016
E.B.EKİNCİ 2017
E.B.EKİNCİ 2018
E.B.EKİNCİ 2019
E.B.EKİNCİ 2021
E.B.EKİNCİ 2022
E.B.EKİNCİ 2023
E B EKİNCİ 2024
KU--
TG-M.FATİH ORUÇ
M.N. ÖZFATURA GENEL TÜM
MN.ÖZFATURA-CHP
M.N.ÖZFATURA 2001
MNÖFATURA-OSMANLI
MNÖFATURA-TÜRKLER
MNÖ.FATURA-DİYALOĞ
MNÖ FATURA-TEFEKKÜR
MN ÖFATURA-SU
MN ÖFATURA-MADEN
MN.ÖFATURA-ERMENİ
M.M.ÖZF-2016
MN ÖZFATURA -GENÇLER
İ.ÖZFATURA 2014
İRFAN ÖZFATURA 2
İRFAN ÖZFATURA 3
İRFAN ÖZFATURA GENEL
S--
299
AKINCI 1
AKINCI 2
ÖMER N YILMAZ 1
İBRAHİM YAVUZ
ALTINBAŞ A
UFUK COSKUN 1
UFUK COŞKUN 2
KENAN ALPAY
sabri gültekin
misafir yazar
Y*
M YÜKSEL-GENEL
M.YÜKSEL 2013
M.YÜKSEL 2014
M.YÜKSEL 2015-
M.YÜKSEL 2016
KÜ-
KEMAL SUNAL FİLMLERİ ZARARLARI
TG-*KAZIM K.YÜCEL
TG-HASAN ULU
TG-HAKKI ASLAN
NASIL BATTI RILDI
NİMETULLAH
VAHDET YAZAR
AH**
Y-
FE
YUSUF KAPLAN-TIME
Y KAPLAN 2007-8
Y KAPLAN 2009-10
Y KAPLAN 2011-12
Y KAPLAN 2013-14
Y KAPLAN 15-16
Y KAPLAN 2017
YUSUF KAPLAN 2018
YUSUF KAPLAN 2019
YUSUF KAPLAN 2020
YUSUF KAPLAN 2021
YUSUF KAPLAN 2022
YUSUF KAPLAN 2023
YUSUF KAPLAN 2024
Y**
Y.BAHADIROĞLU 2012
YAVUZ BAHADIR 2013
YAVUZ BAHADIR 2014
YAVUZ BAHADIR 2015
YAVUZ BAHADIR-2016 A
YAVUZ BAHADIR-2017 A
YAVUZ BAHADIROĞLU 2017 A
Y.B.TIME TÜRK VE 2016 B
CE
22*
BELGELERGERÇEK TARİH GENEL
B.GERÇEKTARİH.C-1
B.GERÇEKTARİH.C 2
B.GERÇEKTARİH.C 3
BGERÇEKTARİH C 4
B.GERÇEKTARİH.C 5
B GERÇELTARİH C.6
B GERÇEKTARİH C.7
BG KONUŞUYOR
B G TARİH 1
B G TARİH 2
B G TARİH-DİYANET
BG T-HAFIZ
BGT VAHDETİN
BGT ŞALCI B
BGT CHP EKO
BGT KADIN
İNG DERVİŞ
ALİ ŞÜKRÜ CİNAYETİ
607
604
M.Ş.EYGİ 2005
M.Ş--EYGİ 16
M.Ş.EYGİ 19
M.Ş.EYGİ YD GENEL
4-2
M ***
M.ARMAĞAN 1997
M ARMAĞAN 2010
M ARMAĞAN 2011
M.ARMAĞAN 2012
M ARMAĞAN 2013
M.ARMAĞAN 2014
M.ARMAĞAN 2015
M ARMA 15-16 KİŞİ
M.ARMAĞAN Y-16
M.ARMAĞAN YŞ-17
M ARMA 2016 DT
M ARMA 2017-18 K
M ARMA 2021 MÜZEK
M ARMAĞAN-2022 AK
M ARMAĞAN 23- AKİT
M ARMAĞ İTTİFAK
EC
M *A
RAHİM ER GENEL
RAHİM ER 2014
RAHİM ER 2015
RAHİM ER 2016
RAHİM ER 2017
RAHİM ER 2018
RAHİM ER 2019
RAHİM ER 2020
RAHİM ER 21-22
RAHİM ER 2023
RAHİM ER 2024
RAHİ
324
EA
E.AFYONCU 2010
E. AFYONCU 2016
E AFYONCU 2017
E23 GENEL
NERDE KALDIK E A
HİSAR 23
HİSAR 22-20
HİSAR 20-19
293
FU-
TURGAY GÜLER SESLİ
FUAT UĞUR
KADİR MISIROĞLU
NUREDDİN TAŞKESEN
KÜBRA DEĞİRMEN
MEHMET CAN
MEHMET KUMAŞ
MESİH-Ş SİMAVİ
A.DOĞAN İLBAY
B ACUN
MUSTAFA UZUN*
AF ARI-ALİ ERYIL
Ö SAPSAĞLAM*
ALTAN ÇETİN*
F SARRAFOĞLU
R AKBAY
ISLAHDE-PDF
322
333
MEKTEBİDERVİŞ
MD-KUDÜS
MD-ZALİMLER 1
MD-ZALİMLER 2
MD-A GEYLANİ
MD-FUTUHULGAYB
MD ŞEFAAT HAKTIR
MD İMAMLARIMIZ
MD H İMAMLARI
MD REDDİYE
MD AŞEREİ MÜBEŞER
MD NEFS VE ŞEYTAN
MD TAS VE TAR
MD MÜRŞİD
MD A SİLSİLE
MD İZ BIRAKANLAR
MD İZ BIRAKANLAR 2
MD İZ BIRAKANLAR 3
MD İZ BIRAKALAR 4
MD KÜTÜBÜ SİTTE 1
MD KÜTÜBÜ SİTTE 2
MD KÜTÜBÜ SİTTE 3
MD KÜTÜBÜ SİTTE 4
MD KÜTÜBÜ SİTTE 5
MD KÜTÜBÜ SİTTE 6
MD KÜTÜBÜ SİTTE 7
MD KÜTÜBÜ SİTTE 8
MD KÜTÜBÜ SİTTE 9
MD KÜTÜBÜ SİTTE 10
MD KÜTÜBÜ SİTTE 11
MD KÜTÜBÜ SİTTE 12
MD KÜTÜBÜ SİTTE 13
MD KÜTÜBÜ SİTTE 14
MD KÜTÜBÜ SİTTE 15
MD KÜTÜBÜ SİTTE 16
MD KÜTÜBÜ SİTTE 17
MD KÜTÜBÜ SİTTE 18
317
292
252
329
ANAYASA
KÜLLİYAT-COŞAN
İNTERNET HUKUKU
arapçanın önemi
SSK KANUN
MEB KANUN
MEMURLAR KANUNU
DARULHARP
SADAKAT.NET
SAHİHİ BUHARİ NAMAZ
SAHİHİ BUHARİ
İ.ŞENOCAK-GENEL*
NECATİ AKSU NET
SABRİTANDAOĞAN
İSLAM KÜLTÜR.COM
YAZAROKU ESK
KIRKINCI.COM
ERRAHMAN DE
-ENFAL kavram
enfal 1
kavramlar
ARAPÇA ÖĞREN
YEZİDİLİK
BİLGELİK ÖYKÜLERİ
LÜGAT-BALLI
320
297
298
296
SAĞLIK ÖĞÜTLERİ
SAĞLIK 1
SAĞLIK 2
SAĞLIK 3 KAZA
SAĞLIK 4
BASARI SIRLARI
BESLENME
BİTKİ TEDAVİ-FİRASET
CEMAL ABİ İLE DEMİR GİBİ
ŞİFALI BİTKİLER
prostata çözüm
BİYOLOJİ SÖZLÜĞÜ
erdal yeşilada-SAĞLIK
294
316
304
DİYANET-İHVANLAR
MENKİBELER-İHVAN
MUHARREF D.-İHVANLAR
TESBİTLER-İHVAN
MENKİBE-İHVANLAR
KAVRAM-İHVANLAR
TV DEŞİFRE-İHVANLAR
GÜNDEM-İHVANLAR
MENKİBELER-NAKŞ
NASİHATLER-yusuf semmak
GENEL-NASİHAT.ORG
NASİHATLER 2 Y semmak
zikr nakş
nefs nakş
rabıta nakş
İBRAHİM KİRAS GENEL
İBRAHİM KİRAZ-
HAYDAR ORUÇ DİR-POS
İSMAİL YAŞA DİR POS
AHMET TAŞGETİREN
287
286
288
291
CEMİL KOÇAK 2011
CEMİL KOÇAK 2012
CEMİL KOÇAK 2013
CEMİL KOÇAK 2014
CEMİL KOÇAK 2015
CEMİL KOÇAK 2016
285
284
M.ŞÜKRÜ HANİ 2010
M ŞÜKRÜ HANİ 2011
M ŞÜKRÜ HANİ 2012
M ŞÜKRÜ HANİ 2013
M ŞÜKRÜ HANİ 2014
M ŞÜKRÜ HANİ 2015
M ŞÜKRÜ HANİ 2016
M ŞÜKRÜ HANİ 17-18
282
AYŞE HÜR TARAF 2008
AYŞE HÜR TARAF 2009
AYŞE HÜR TARAF 2010
AYŞE HÜR TARAF 2011
AYŞE HÜR TARAF 2012
AYŞE HÜR RAD 2013
AYŞE HÜR RAD 2014
AYŞE HÜR RAD 2015
AYŞE HÜR RAD 2016
281
=İHYAORG.KİTAPLIK=
4 İNCİL FARKLI
HADİS TARİHİ
ATEİZM ELEŞTİRİSİ*
280
277
TAMER KORKMAZ GENEL
İBRAHİM KARAGÜL GEN
YÜCEL KOÇ GENEL
İSMAİL KAPAN GEN
K**
NUH ALBAYRAK GEN
NUH ALBAY TÜRKİYE 9-14
NUH ALBAY ST 15-16
NUH ALBAY ST 17-18
NUH ALBAY ST 19-20
NUH ALBAY ST 21-22
NUH ALBAYRAK 2023
KA***
241
246
METİN HÜLAGU-G
M HÜLAGU 22-23
M HÜLAGU 21
M HÜLAGU 19-20
M HÜLAGÜ 18
mn
263
243
234
238
MURAT ÇETİN GENEL
MURAT ÇETİN DP
260
ÜZEYİR İLBAK DP
YUNUS EMRE ALTIN
ENES BAYRAK
HAZAR TÜRK
SESLİ MAKALE
TÜRK YÜZYILI RG
FİLİSTİNLİLER TOPRAK SATTIMI
İSMAİL ÖZ *
HAKAN ERDEM 2016
238-
240
F-BAKA-A İMR-NİSA
MAİD-ENAM-ARAF-ENFAL
TEVB-YNS-HUD-RAD-İB
HİC-NAHL-İSRA-KEHF-MRYM
TAHA-ENB-HAC-MÜMİNUN-NUR
FURK-ŞUARA-NEML-KAS-ANK
RUM-LKM-SEC-AHKF-MHMD
FTH-HUC-KHF-TUR-NECM-KMR
RHMN-VAKIA-HDD-MCDL-HŞR
MHTN-SAF-CUMA-MNFK-TEĞA-TLK
THRM-MÜLK-KLM-HKA-MARC-NUH
CİN-MÜZ-MÜD-KYM-İNS-MRS-NB
NZAT-ABS-TKVR-
232*
232
231
230
229
228
227
226
225
224
223
222
221
220
219
218
217
216
215
214
213
212
211
210
209
208
207
206
205
204
203
24-
2
5
4
3
7
1
202
ü7
13-
10
8
17--
14-
16--
6
ME
21-
12-
İRAN -GÜLDAĞI
VAHD VUCUD MUD
DOĞ-GÜN İS TARH 1-7
SELÇUK ŞİA
KADIZADELİLER
nesefi t
mesnevi anevi
ahmet kavas
pdf moğol-zengi
yazıcı-mesut
Z KEVSERİ
KAL-ÇAKIRGİL 24
PDF HADİS
pdf açık öğr-hadis
PDF İRAN
PDF MESNEVİ
pdf moğol istila
PDF DİNİ TERİM SÖZL
PDF Ö NESEFİ TEFSİR
PDF KİTAP 1
TASAVVUF E S
PDF EMİR SULTAN
PDF SUFİ-SİYASET
PDF İSLAM HUKUKU
PDF KONEVİ-FATİHA
PDF İBNİ ARABİ
PDF N TOPÇU
PDF HZ AYŞE
PDF ABD.İBN MESUD
PDF KURTUBİ
PDF SUFFE ASHABI
PDF HZ ÖMER S
PDF SUYUTİ-MEHDİ
PDF İLİMLER
PDF FAHREDDİN RAZİ
PDF HZ OSMAN
PDF HARİCİLİK
PDF VEHHABİ
PDF ESİ
PDF CENNET CEH
PDF ZAHİD KEVSERİ
PDF ŞABANI VELİ
PDF MİRAS HUKUKU
PDF MATURUDİ
PDF İBNİ HALDUN
PDF MSP
PDF İHV MÜSLİM
PDF HANEFİ M
PDF SELEFİ
PDF ABDULHAMİDİ SANİ
PDF M HALİDİ BAĞDADİ
PDF İ VE TERAKKİ
PDF E.B.EKİNCİ
PDF NECİP FAZIL
PDF AVRASYA ETÜD
PDF İMAM MATURUDİ
PDF KADIZADEL,LER
PDF EMRİ MAĞRUF
PDF CİHAD
PDF KAVRAMLAR 2
PDF KAVRAMLAR
PDF HZ FATIMA
pdf PEYGAMBERİMİZ
PDF AHMET YESEVİ
pdf istiklal m.
pdf anadoluluculuk
PDF-YSSELİM ROMANI
PDF HACI BAYRAM VELİ
PDF MEVLANA
PDF AHİLİK
PDF GAZALİ
pdf gazali 2
pdf batıniler
PDF NİYAZİ MISRİ
pdf bedreddin ayni
pdf pezdevi
pdf ibni hümam
pdf yunus emre
pdf 31 mart vakası
PDF KAYI 10
PDF ABDULHAMİD HAN
PDF BUHARİHANLIK
OSMANLI KÜLTÜRÜ PDF
pdf osmanlı kültürü
PDF OSM.EDENİETİ
pdf osmanlıda adalet
pdf milliyetçilik 1
pdf osm milliyetçilik 2
islamcılık zyt brn bl2
pdf islamcılık 1
-İSLAMCILIK ARŞİVİ
osmanlıda batıcılık pdf
PDF OSM BATICILIK
ÖZAK İRŞAD 1-2
ÖZAK İRŞAD 3
ÖZAK Z KULUP
PDF COŞAN 1-2
PDF TÜRKÇÜLÜK
OSMANLIDA TASAVVUF 1
PDF TASAVVUF 1
H K YILMAZ
PDF A SELÇUKLU
PDF SELÇUKLU
PD.YABANCI OKULLAR
PDF EMRE AYDI
A İSKENDERİ
CÜNEYDİ BAĞDAD PDF
EBU HANİFE ÖZEL SAYISI
EBU HANİFE PDF 1
İ H A DERGİ
PDF KATILIM
PDF MODERN
==DERGİLER==
YASİN OKUMAK
YORUM -dergileri
DÜZCE HABER
MİSAK DERGİSİ
elmalı tefsir enfal 1-9
elmalı tefsir enf 10-28
elmalı tefsir enf 30-38
elmalı tefsir enf 39-58
elmalı tefsir enf 59-86
elmalı tefsir enf 87-114
İMAN-is hayat
mesnevi-i hayat
ehli sünnet- i hayat
kıssa-is hayat
g isla.-is hayat
A-
ruhus salat-ince
nezih itikat-ince
evlilik-ince
hayzı nisa-ince
tas-zikr-rabt-ince
hakayık-ince
risale-ince
risale-ince 2(seytan-nefs)
nimeti islam-ince
sohbetler-ince 1
sohbetler-ince 2
hikayeler-ince
riyazüs salihin-sadakat
fıkıh-sadakat
fetevai hindiyye-sadakat
b islam ilmihali-sadakat
bir bilene soralım-sad
vehhabilere cev.-sadakat
fıkıh ans-sadakat
nurul izah-sadakat
kutubu sitte-sadakat
sahihi buhari-sadakat
evliyalar ans.-sadakat
R---
TEBLİĞ YÖNTEMLERİ
İBRAHİM KİRAZ
M.BARDAKÇI 1
ALPER TAN
TÜRKİYE -A.AKGÜL
ULUS İLİŞKİL M ORTAK
AHMET VAROL-DIŞ POL
DIŞ İŞL 2
DIŞ İŞL 3
DIŞ İŞL 4
DIŞ IŞL 5
dış 5 yeni
B.PAKMAN WORDPTRES.COM
SN-TEKHAFIZ
f-İTİRAFLAR
AGET 1-4
İİİ..GÖLGESİ
IŞIK-UFUK
SUKUT ÇIĞLIĞI
BAHARI SOLUK
Z.ALTIN DİLİ
ÖRNEK HRK.
BUH.AN.İNS
YİT.CEN.DOĞ
BABANIN BABASI
ozan arifin refe şiiri
KİTAP-SÜNNET-KADER
ABDULHAMİD HAN

ABDÜLHAMİD HAN Osmanlı padişahlarının 34'üncüsü olan Sultan II. Abdülhamid Han aklı, zekası ve ilmi fevkalade üstün olan bir zattı. Batılıların ve iç düşmanların asırlar boyunca devleti yok etmek için hazırladığı yıkıcı, sinsi planlarını sezip, önlerine aşılmaz bir set olarak dikildi. Hazırlayanları ve maşa olarak kullandıkları yerli işbirlikçilerini, sahte kahramanları işbaşından uzaklaştırdı. İşte bu büyük zatın 10 şubat, 96. yıldönümü idi. Yıldönümü vesilesi ile Yıldız Üniversitesi ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi işbirliği ile iki açık oturumdan oluşan etkinlik düzenlendi. İlk panel Abdülhamid'in sağlık politikasıyla ilgiliydi. Oturum başkanlığını yaptığım bu panelde konuşmacılar özet olarak şunları anlattılar: Prof. Dr. Hüsrev Hatemi; Abdülhamid'in çok iyi niyetli, sağlam karakterli ve vefalı bir insan olduğunu söyledi. Kendisinden çok devleti düşünürdü. 33 sene zalimlik yapmadan devleti ustalıkla idare etmişti. Ona atılan iftiralardan biri de pinti olduğuna dairdi. Bu çok çirkin bir suçlama olduğunu ifade etti. Aristokrat havada, halktan uzak yaşamamıştı. Atatürk'ün Abdülhamid'i küçümseyici veya kötüleyici bir sözünün olmadığını da ekledi. Prof. Dr. Nil Sarı ise Abdülhamid'in sağlık alanındaki eserlerinden söz etti ve bazılarının fotoğraflarını gösterdi. Abdülhamid 90 adet gureba hastanesi, 19 adet belediye hastanesi, 89 adet askeri hastane ayrıca eğitim hastaneleri, kadın hastaneleri, akıl hastaneleri açmıştı. Bu hastaneler ülkemizden Lübnan'a, Yemen'den İsrail'e, Makedonya'dan Suriye'ye, Yunanistan'dan Libya'ya, Suudi Arabistan'dan Irak'a pek çok yerleşim bölgesine yayılmıştı. Ayrıca eczaneler, hapishane, sağlık merkezleri, fakirler, acizler ve hacılar için misafirhane de pek çoktur. Müthiş bir sağlık hizmetidir bu. Maalesef tahttan düştükten sonra bu eserlerin isimleri değiştirilmiş, bazıları yıkılmış ve bir kısmı da başka alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Kısacası bu büyük insan unutturulmak istenmiştir. Kasımpaşa, Haydarpaşa, Gülhane ve Mektebi Tıbbiye-i Şahane adlı eğitim ve üniversite hastanelerini açan da Abdülhamid olmuştur. Doç. Dr. Adem Ölmez ise Abdülhamid Han'ın özellikle eğitim, sağlık, ulaşım ve asayişe önem verdiğini anlattı. Zamanında yeni bulunan aşıları ülkeye getirmiş, aşı ve kuduz hastalığı üzerine merkezler kurmuş, Bimarhaneleri yani akıl hastanelerini ıslah etmiştir. Akıl hastalarına zincir kullanımını yasaklayarak bugün bile saldırgan hastalarda kullanılan gömleği yerine koymuştur. Dr. Şerif Esendemir konuşmasına Necip Fazıl'ın, "Abdülhamid'i anlamak her şeyi anlamak olacaktır." sözleriyle başladı. Abdülhamid'in tren yolları, bakteriyolojihane, cami ve mektepler yaptırdığını, çağına uygun yaşlılık politikası izlediğini, habitat yani biyosferi merkezi alan ekolojik politikaya önem verdiğini anlattı. Bunları dinlerken aklıma hep başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan çağrışım yaptı. O da ülkeye duble yollar, hızlı trenler, Marmaray, üçüncü boğaz köprüsü, çok sayıda havaalanı gibi sayılamayacak eserler hediye etti. Sağlık alanında yeni hastaneleri hizmete açtı. Sağlık hizmetlerini halka yaydı. Eğitim alanını pek çok üniversite, sayısız derslik ve binlerce yeni öğretmenle destekledi güçlendirdi. Kısacası Abdülhamid'in çağdaş bir takipçisiyle karşı karşıyayız. Abdülhamid Han'ı nasıl ki bir takım vicdansız, merhametsiz ve acımasız kişiler, iç ve dış düşmanların oyununa gelerek, maşası olarak bir saray darbesi ile düşürdülerse aynı komplo şu an başbakanımıza karşı düzenlenmektedirler. Bu ülkeye hizmet etmek bazılarının gözüne batmakta ve ellerinden geleni yapmaktadırlar. Rabbim Başbakanımızı korusunu2026

Osmanlı neden çöktü? - Forum TR

Osmanlı ard ar





Osmanlı neden çöktü? 

636 yıllık Osmanlı Devletinin, çöküşü ve yıkılışı sebebsiz değildir. Bu ulu çınarın çöküşünde asli ve tali çok sayıda sebebler vardır. Ama asıl sebep özünden kopup, Tanzimat ile kendi milli ve manevi değerlerine ters olan Batı’yı taklid etmesidir. Batı’nın fende ve teknikdeki tecrübeleri yerine onun bünyemize uymayan yaşayışını alan aydınlar ile kendi değerlerini halen de (çok kimsenin) sahiplendiği halk arasında uçurum olmuştur. Batı potasında eriyen aydınlar, Batı’nın sadece ilmini alan ama değerlerini muhafaza eden Japon aydınları gibi halka rehber olamamıştır. Aksine halkı aşağılamış ve cahil olarak görmüştür. Netice olarak Osmanlıyı Batı’yı taklid eden Osmanlı aydını yıkmıştır.
Değişim isteği 1683 tarihinde Viyana bozgunu ile başlayan ric’at (geri çekilme) Osmanlının maddi ve manevi cephesinde kendini gösterdi. Eskisi gibi dirayetli devlet adamları da yoktu. Osmanlı ard arda gelen ve bir türlü önlenemeyen mağlubiyetlere uğradı. Her gelen gün bir kara haberi getiriyordu. Osmanlı Devleti kuvvetten düştükçe ve prestij kaybettikçe kanun hakimiyeti azaldı. Ve maalesef Osmanlı Devleti acz içinde kıvranıyordu. İlmin yerini cehalet aldı ve hatta hükümferman oldu. 

Devlet kadrosunda olduğu gibi ordu ve donanmada da disiplin ve kanuna itaat kalmadı. Bu durum çöküşü hızlandıran ivme oldu. Ekaliyetler (azınlıklar) milliyetçi akımlara kaydıkça İslamiyet dışı din mensubları ve ayrı ırktan olanlar bağımsız olma yolunu seçti. Çöküşün ve inhitat sebebleri sadece bunlar değildir. Kuruluş ve yükseliş devrinde adaletin önünde Topkapı Sarayındaki Sultan ile Sirkeci’deki hamal eşit idi. Adaletten inhiraf edildi. Haksızlıklar yapıldı. Vezirler, sadrazamlar sultanın selahiyetlerine müdahale ettiler. Denge bozuldu. Ehliyetsiz vezir ve sadrazamlar mağlubiyet üzerine mağlubiyet hazırladılar. Rüşvet başladı ve rüşvetin çıkışı ile kanun hakimiyeti ve adalet sarsıldı. Daha sonra her tarafta safahat başladı. Bu ise israfı artırdı. Devlet güçten düştü. 
Yükseliş devresinde her ev bir okul idi. Evlerde ilmin yerini müzik aldı. Kız çocuklarının piyano ya da alaturka bir müzik aletini çalması moda haline geldi. Siyasi örflerin bozuluşu yıkılışı hızlandırdı. Yeniçeri ocağı bozuldu, disiplinsizlik aldı başını gitti. Şeyhülislamlardan bazıları gerçekleri söyleyemediler. Devlete rehberlik vazifelerini yapamadılar. Başta dışişleri ve maliye olmak üzere bir çok bakanlıklar azınlıklara verildi. Tefrika yani bölücülük iliklere kadar işledi. Bazı askeri mağlubiyetlerin asli sebebi İslamiyete uymamak idi. Muahede ahkamına riayet Kur’an-ı kerim’in emridir. İkinci Viyana kuşatmasındaki hezimetin sebebi budur. 

Demokrasi İslamın emridir. Türkler demokrasiyi Batı’yı taklidde aradılar. Osmanlılar İslamiyetin emirlerine sarıldıkları müddetçe yükselmişlerdir. Terk ettikleri müddetçe izmihlale gitmişlerdir. Osmanlı bu sebeblerle çöküşe başladı ve devlet yaşamak için çırpınıyordu. Düveli muazzama Avrupa’nın güçlü ülkeleri Osmanlıyı ıslahatta bulunmaya ve ekaliyetlere (azınlıklara) haklar tanımaya zorluyorlardı. Osmanlı Devleti bu haleti ruhiye içinde Tanzimata girdi.
Osmanlı Devletinin gayesi parçalanmaktan, inkıraza uğramaktan kurtulmak idi. Ecnebi devletleri memnun ederim, yardım alırım düşüncesini taşıyordu. Batı’dan merhamet dilenmek akrepten bal yapmasını beklemekten daha çok abesle iştigaldir. Tanzimat Batı’yı (Avrupa’yı) memnun etmek için yapıldı. Osmanlı o tarihte zayıf idi. Ama yanlış yolu seçti.


mustafa nejati ÖZFATURA 




Osmanlı nasıl yıkıldı sorusuna cevap - Güncel Blog Not Defteri

27 May 2016 - Osmanlı neden yıkıldıOsmanlı nasıl yıkıldı soruları her zaman güncelliğini korumuştur. Akademisye



.

Osmanlı nasıl yıkıldı sorusuna cevap

Osmanlı neden yıkıldı, Osmanlı nasıl yıkıldı soruları her zaman güncelliğini korumuştur. Akademisyenler, tarihçiler başta olmak üzere toplumun her kesiminden insan yıllardır bu sorulara cevap vermektedir.

Osmanlı Devleti’nin yıkılış nedenlerini merak eden sadece biz değiliz. Bundan 500 küsür yıl önce devletin padişahı Kanuni Sultan Süleyman’da merak eder. Osmanlı’nın en haşmetli hükümdarı Kanuni, dönemin en önemli evliyâ zatlarından Yahya Efendi hazretlerine sorar:

— Efendim, Osmanlı devleti böyle devam edecek mi, yoksa yıkılacak mı? Yıkılacaksa sebebi ne olacak? diye

Yahya Efendi soruya şu şekilde cevap verir:

— Zulüm haksızlık, rüşvet, adam kayırma, her tarafa yayılır; duyanlar işitenler buna mani olmaya çalışmazsa, neme gerek derse, sürüdeki koyunu, kurt değil çoban yerse, fakirlerin, muhtaçların feryadı göklere yükselirken kimse bunlara kulak vermezse, kişinin menfaati, devletin menfaatinin üstüne çıkarsa iş o zaman felaket başlar. Devlete itaat kalmaz, asayiş bozulur, Devleti Âli Osman’ın yıkılması, yok olması mukadder olur.

Genellikle görünürdeki siyasi, ekonomik ve sosyal nedenleri konuşuruz. Tabi ki Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasının ana nedenleri siyasi, ekonomik, sosyal meselelerdir. Lâkin olayın toplumsal ve manevi yönlerini gözardı edemeyiz. Sizce Osmanlı Devleti neden yıkıldı?





Osmanlı nasıl yıkıldı | Dünya ve Gerçekler

www.dunyavegercekler.com/haber/9133-osmanli-nasil-yikildi.html
9 Ağu 2015 - Osmanlı nasıl yıkıldı. Evet ecdadımızın koca imparatorluğunu yıkanlar Osmanlı hayranı...Bizle ise



Osmanlı'nın son dönemlerinde koca bir imparatorluğun toprakları arı kovanı gibiydi. 
Tek fark kovana giren arılar ana kraliçeye sadakatle çalışıyordu.

Osmanlı'da ise sadakat bitmiş, kovandaki arılar İngilizlere, Fransızlara, Almanlara, Ruslara hizmet ediyordu.

Müthiş bir hizmet yarışında kimler yoktu ki!!!

Jön Türkler Avrupalarda gazeteler bastırıyor, Londra'da, Paris'te mason localarının desteğiyle sayısız yayınlar hazırlıyorlardı.

Osmanlı Posta şirketi Fransızların elindeydi. İmparatorluğun en ücra köşelerine kadar bu posta sistemiyle dergiler, gazeteler taşınıyor, insanlara "Dolmabahçe'ye karşı ayaklanın" diye çağrılar yapılıyordu.

İmparatorluğu yıkmak isteyenler o dönemin BÜYÜK GÜÇLERİ ülkeler, onlara deliler gibi hizmet edenler ise bu memleketin insanlarıydı. 

Sadece Mekteb-i şahane öğrencileri değil, üst düzey bürokratlar, yüksek rütbeli subaylar darbe operasyonlarının içindeydi.
En ilginci ise DOLMABAHÇE'yi işgal edip Sultan Abdülhamid'i indirmek isteyenlerin başında ULEMA ve TARİKAT üyeleri geliyordu.

Bedeviyye dergahının şeyhi olan Şeyh Nail de bunların başında geliyordu.

Dindarlara İstanbul caddelerinde Padişah aleyhinde gösteri yaptırıyorlardı. BÜYÜK GÜÇLER'in yardımıyla Abdülhamid Han'ı halledecekler, veliahd şehzade Reşat'ı tahta çıkaracaklar, Osmanlı'yı bağımlı hale getiecek Kanuni Esasi'yi yeniden yürürlüğe sokacaklardı.

O dönemde aralarında Mason locasın üye olmuş Şeyhülislam Hayri Ürgüplü, Musa Kazım Efendi gibi isimler de vardı.

İngiliz Elçi Sir Philip Currie o günlerde "Eyvah, Sultan Abdülhamid bize çalışan 350 kişiyi tutukladı" diye ağlayarak Londra'ya haber gönderiyordu.




Koca İmparatorluğu, tek başına sancağı ayakta tutmak için mücadele veren Abdülhamid Han'ı İNDİREREK parçaladılar. 


Tam 100 yıl ecdadına küfreden bir eğitim sistemi içine attılar bir nesli. Ve aradan 100 yıl geçtikten sonra bazı gerçekler gün yüzüne çıkmaya başladı.

En son İngiliz Başbakanı Churchill'in yazdığı mektuplar çıktı dün ortaya.

İngiliz gazetelerinde yayınlanan o mektuplarda Churchill'in nasıl Osmanlı hayranı olduğu dile getiriliyordu. "Keşke Osmanlı Paşası olsaydım" diyen İngiliz Başbakanı Churchill ateistti ama akrabaları o mektuplarda Müslüman olmasındak korkacak duruma geliyordu.

Evet ecdadımızın koca imparatorluğunu yıkanlar Osmanlı hayranı...

Bizle ise ecdadımızın üç kıtaya yayılmış barış ve adalet götüren o şanlı günlerine sövüyoruz. 

Onun içindir evlatlarımızı çok kolay sokaklara döküyorlar. Onun için bu topraklarda çok kolay nifak tohumları ekiyorlar. 
Ve onun içindir Osmanlı'dan koparılan topraklarda at oynatıp bugün bir kez daha parçalara ayırıyorlar.

İsrail İstihbaratının bir raporu yayınlandı önceki gün Tel-Aviv merkezli gazetelerde. 

İslam coğrafyasında daha çok bölünme olacağını söylüyordu o rapor. 

Sudan'dan Yemen'e, Etiyopya'ya, Libya'ya, Suriye'ye kadar her yer paramparça olacaktı önümüzdeki günlerde. Suudi Arabistan ve Katar da buna dahildi.

Aynen böyle diyordu İsrail istihbaratının raporu. 

Adamlar için bu öngörüyü yapmak zor değildi. Çünkü bu işin içindeydiler. 

Bölen de parçalayan da onlar ve bağlı oldukları Lonra ile New York'tu. Onun içindir "IŞİD bizim için tehdit değil" diyorlardı.

O tehdidi yönlendirenler de onlardı.

Benzer nifakları bu ülkede görmek de zor değildi. Bu memlekette "Güneydeki ülkeyi çok seviyorum" diyenler yok muydu? Ve bu sevgiyi esirgemeyenlerin olması da neden anormal olsundu?

Tarihin sayfaları DIŞ sevgiyi ciğerlerine çekmiş, kalbine mühür yapmış İÇ'lerle dolu değil miydi? 

Bugün ülkemizde yaşadıklarımızın tam karşılığı 100 yıl öncesinde var. 

Onun içindir OSMANLICA öğreteceğiz çocuklarımıza diye ödleri patlıyor bazılarının.

Öğreteceğiz ve öğreneceğiz bu ülkede oynanan oyunları çocuklarımıza.

Geç kalmadık hala!!!

Bekir Hazar 
Takvim


Osmanlı neden yıkıldı? - mozbulbul - Blogcu.com

Osmanlı neden yıkıldı?

 

 

Osmanlı İmparatorluğunun çöküş sebebi teknolojiktir!!!

 

 

 

 

 

Osmanlı imparatorluğu çağdaşı olan toplumların yakaladığı teknolojik gelişmeyi yakalayamamıştır..

 

Bu teknolojik gelişmeyi neden yakalayamadığı konusunda söylemek istediğim birkaç şey var.

 

Amerika kıtasının keşfinden hemen önce Osmanlı Akdeniz ve Karadeniz de tam bir egemenlik sağlamıştı. Bu hakimiyet batılı toplumların doğu ile olan ticaretinde devamlı olarak Osmanlıya vergi/haraç ödemelerine yol açıyordu. Baharat ve ipek yollarının denetimi tam anlamı ile Osmanlıdaydı.

 

Avrupa yarımadasındaki toplumların Amerika kıtasını keşifleri ile sonuçlanacak keşif harekatı aslında hep batıya giderek Hindistan’a ulaşma amacını taşıyordu. Kolomb aslında bu keşif harekatı için ilk teklifi Osmanlıya yapmış ama Osmanlının ilgisini çekmeyi başaramamıştı. Osmanlının ilgisini çekememişti çünkü Osmanlı çaresizce bir arayış içinde değildi.

 

Amerika kıtası Kolomb önderliğinde İspanyollarca keşfedilince tarihin en büyük yağması gerçekleştirildi. Askeri gücü son derecede yetersiz olan Aztek, Maya ve İnka imparatorlukları zahmetsizce yağmalandı ve bu toplumların bin yıllar boyunca biriktirmiş oldukları tüm servet Avrupa yarımadasına aktı. Bu yağma Avrupa yarımadasında eşi benzeri görülmemiş  radikal bir zenginleşmeye yol açtı.

 

Bu radikal zenginleşme ise Avrupa yarımadasında son derecede köklü değişiklikler yarattı.

 

Bunlar:

 

Zenginleşen ve güçlenen hükümdarlar kilise egemenliğine karşı mücadele edip kazanabildiler kilisenin siyasi ve askeri egemenliğini sınırlandırabildiler.

 

Ama asıl büyük değişim bu radikal zenginleşmenin yarattığı muazzam talep patlamasının tetiklemesi ile  üretim teknolojisinin değişmesi sonucunda ortaya çıktı. Klasik üretim teknolojisi insan ve hayvan kas gücüne dayanıyordu iptidai bazı makineler (yelkenler, rüzgar ve su değirmenleri ) hariç tek enerji kaynağı insan ve hayvan kas gücüydü.

 

Buhar makinesinin keşfi (1774 James Watt) kimyasal enerjinin üretimde kullanılmasını mümkün kıldı. Buhar makinesinin keşfedilmesi ile Avrupa yarımadasında yerleşik toplumlar yeni, ucuz, bol ve kullanımı kolay bir enerji kaynağına kavuşmuş oldu.

 

Buhar makineleri ilk olarak kömür madenlerinden su tahliyesinde kullanıldı. Buhar makinesi kullanılana kadar derin madenlerden kömür elde etmek mümkün değildi. Kömür önemliydi hem soğuk iklim şartlarında ısıtmada kullanılabiliyordu hem de demir çelik üretiminde daha fazla kömür demek daha fazla demir çelik demekti daha fazla demir çelik ise daha fazla top, kılıç, zırh ve silah demekti.

 

Buhar makinesi kereste ve ağaç işlemekten yelken bezi üretimine kadar pek çok alanda kullanılmaya başlandı ve büyük bir üretim patlamasına sebep oldu.

 

Buhar makinesinin (1807) gemilerde kullanılması deniz savaşlarında ve deniz taşımacılığında çok büyük bir avantaj sağladı.

 

Buhar makinesinin kara taşımacılığında kullanılması (1804) kara ulaşımında yeni bir dönemi başlatmıştı.

 

Buhar makineleri sayesinde daha çok üretim yapılabildiği gibi üretilen ürünler daha hızlı bir şekilde pazarlara da ulaştırılabiliyordu.

 

Avrupa yarımadasındaki bu üretim artışı sonucunda güçlenen devletler ilk olarak Osmanlının  denizlerdeki askeri üstünlüğüne son verdi. Buhar makineleri kullanan toplumlar daha çok gemiyi daha kısa zamanda yapabiliyordu üstelik daha çok topları ve daha çok kılıçları vardı . Sonuçta Osmanlı ticaret yollarının denetimini ve  buradan elde ettiği muazzam geliri de kaybetti doğal olarak.

 

Bu teknolojik değişimi yakalayamayan Osmanlı toplumu hem ticari alanda hem de askeri alanda büyük bir yetersizlik yaşamaya başladı.

 

Osmanlı elitleri için zirveden düşüşü hazmetmek hiçte kolay olmadı, Toplumun neden güç kaybettiğini doğru teşhis edebilecek çabalardan ziyade iç iktidar mücadeleleri yoğunlaştı.

 

Diğer yandan Avrupa’daki bu üretim biçimi değişikliği hiç beklenmeyen bir başka gelişmeye yol açtı sanayi devrimi ile ortaya çıkan burjuva ve işçi sınıfı Avrupa yarımadasındaki bütün hanedanların egemenliğine son vererek kendi egemenliklerini ilan ettiler.

 

Kısacası sanayi devrimi sonucunda sadece Osmanlı imparatorluğu çökmedi Avrupa yarımadasında ve Asya kıtasında bulunan bütün imparatorluklar çöktü

 

Rus çarlığı

 

Avusturya Macaristan imparatorluğu

 

İspanyol imparatorluğu

 

Portekiz imparatorluğu

 

İngiliz imparatorluğu

 

Osmanlı imparatorluğu

 

Çin imparatorluğu

 

Japon imparatorluğu

 

Sanayi çağının etkisi ile çöken imparatorluklardır.

 

Kısacası bu çöküş sadece Osmanlı imparatorluğuna özgü bir çöküş değildi.

 

Diğer toplumlar ile Osmanlı imparatorluğunun kurucu toplumu olan Türk toplumu arasındaki önemli fark ise diğer toplumlar çöken imparatorlukların yerine güçlü ve modern sanayi devletleri kurarken aynı şeyi Türk toplumunun yapamamış olmasıdır.

 

Diğer toplumlar çöken imparatorlukların yerine egemenliğin hanedanlara ait olmadığı burjuva yada işçi sınıflarının egemen olduğu sanayi toplumu düzeninin işlediği olduğu yeni devletler kurdu. Bu olgunun sebebi bu toplumların tarım toplumundan sanayi toplumuna dönüşmeyi başarabilmiş olmalarıdır.

 

Türkler ise sanayi toplumuna dönüşüm sürecini yaşamadıkları için bu olguyu başaramadı.

 

İmparatorluğun çöküşünden sonra Osmanlı imparatorluğunun esas gövdesini teşkil eden egemenlik alanında Türkiye cumhuriyeti kuruldu

 

Osmanlı nasıl bir sanayi toplumu değilse yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti de bir sanayi toplumu değildi doğal olarak sadece hanedan egemenliğine son verilmiş yerine sanayi toplumlarından kopyalanmış bir modeli uygulamaya çalışan bir cumhuriyet rejimi kurulmuştu. Zaten Cumhuriyetin kurucularının tamamı Osmanlı bürokrat elitleri ve ittihat terakki hareketinin önde gelenleriydi.

 

Kısacası üretim altyapısı değişmemiş sadece yönetim üstyapısı yada iktidar değişmişti. Aslında 1908 deki askeri darbe ile silahlı güç kullanan ittihatçıların Enver paşanın başkanlığındaki kanadı zaten iktidarı fiilen ele geçirmiş ve padişahı sembolik bir güç haline dönüştürmüştü. Mustafa Kemal ise ittihat terakki cemiyetinin muhalif kanadında yer almaktaydı. 923 de işte bu kadro padişahın iktidarına kesin olarak son verdi.

 

Pratikte bu olgu sadece padişahın işlevlerine sahip yeni yöneticilerin ortaya çıkması ile sonuçlandı. Cumhuriyet kadroları da modernleşmenin ne olduğunu aynı Osmanlı gibi anlayamamıştı. Cumhuriyeti kuran kadroların ana hedefi sadece devlete kaybettiği güç ve itibarını yeniden kazandırmaktı. Ama devletin, toplumun neden güç ve itibar kaybettiğini ne yazık ki tam olarak anlayamamışlardı. Sadece panik içinde yıkılma bölünme güçsüz duruma düşme paranoyaları ile aynı Osmanlı gibi dünya dengelerinde çeşitli kurnazca ittifakları kullanarak hayatta kalmaya şartlanmışlardı. Değişen tek şey 2. dünya savaşından sonra Almanya, İngiltere ve Fransa’nın yerini Amerika birleşik devletlerinin almış olmasıydı.

 

Tarihi Gözlemler şunu göstermektedir:

 

Sanayi devrimi iki temel toplumsal model üzerinde yükselebilir ya liberal model yada komünist model. Liberal model daha ziyade aşağıdan yukarıya doğru komunist model ise yukarıdan aşağıya doğru gelişir.

 

Türkiye cumhuriyetini yöneten kadrolar her iki modele de müsaade etmediler ortaya karma ekonomi adında piç bir model çıktı ve Osmanlıdan sonra Türkiye Cumhuriyeti de çağdaş toplumları yakalamada başarısız oldu.

 

Türkiye Cumhuriyeti bu günde çağdaş teknolojiyi üretebilen bir toplum değildir. Bu toplumu yönetenlerin saklamaya çalıştıkları çok önemli bir başarısızlıktır içeride devamlı bir korku politikası ve hamasi konuşmalar ile bu teknolojik geri kalmışlık gizlenmeye çalışılmaktadır.

 

Geçmişte nasıl Osmanlı kimyasal enerji ve buhar makineleri kullanan teknolojilerde geri kamışsa bu günde cumhuriyet nükleer teknoloji, havacılık teknolojisi, uzay teknolojisi, elektronik ve bilişim teknolojilerinde aynı şekilde geri kalmıştır ve çağdaş gelişmeleri ıskalamaktadır.

 

Geçmişte Osmanlı buhar makinesi, buharlı gemi ve buharlı lokomotif yapamıyordu bu günde Cumhuriyet uçak, uzay araçları, bilgisayarlar ve nükleer güç üniteleri yapamıyor. Yani 85 yıldır çağdaş bir rejime sahip olduğumuzu iddia ettiğimiz halde hala çağdaş teknolojinin çok uzağındayız.

 

Konunun bugün için önemli olan ayrıntısı ise Osmanlının son döneminde askeri bir darbe ile iktidarı ele geçiren ve Osmanlının neden güçsüz zelil duruma düştüğünü anlayamayan ittihatçı kadroların Cumhuriyet döneminde de etkin olmasıdır. Cumhuriyet döneminde ittihatçılar yeraltına inmiş ama gerek devletin gerekse toplumun idaresinden çekilmemişlerdir. Osmanlının neden güçsüz düştüğünü anlamadıkları için Türkiye Cumhuriyetinin bu kısırdöngüden çıkışını sağlayabilecek politikaların üretilmesine yada uygulanmasına fayda sağlayamadıkları gibi bu kısırdöngüyü kırabilecek politikaları uygulayabilecekleri de ittihatçı, çeteci metotlar ile engellemişlerdir. 60 ve 80 ihtilalleri ile sonrasında gelen ihtilalcikler en açık örneklerdir. Bütün bu ihtilaller Türk toplumunun sanayi toplumuna dönüşmesini engelleyebilmek ve bu dönüşüm sonrasında değişecek iktidar değişikliklerine mani olabilmek amacını taşımaktadırlar. Türk toplumu hakikaten dönüşür, değişirse ve bu topraklara demokrasi gelirse Osmanlının elit bürokratları iktidarlarını kaybedeceklerinin farkındadırlar. Sonuçta sanayileşen her toplumun iktidar dengelerinin değiştiğini çok iyi bilmektedirler. Onlar egemenliklerini kaybetmemek için toplumu tarım toplumu seviyesinde tutabilmek zorundadırlar.







Osmanlı Nasıl Yıkıldı? - Yedikıta Tarih ve Kültür Dergisi

yedikita.com.tr/osmanli-nasil-yikildi/
10 Eyl 2016 - Osmanlı Devl





Osmanlı Nasıl Yıkıldı?

Osmanlı Devleti’nin kurulup büyümesini sağlayan en önemli unsur İslâm’ın yaşanmasına ve yaşatılmasına gösterilen hassasiyettir. Dolayısıyla, yıkılmasının da temelinde bu hususa dikkat edilmemesi yatmaktadır…

Tarih ilmiyle meşgul olanlar ya da az çok tarih merakı bulunanlar pek âlâ bilirler ki, her hâdisenin bir başlangıç, bir gelişme ve bir de netice kısmı vardır. Mahlûkat için de vaziyet böyledir. Doğar, büyür gelişir ve nihayet ölür. Bu zaman bazen kısa bazen de uzun olabilir. Bunun pek çok iç ve dış sebepleri vardır.

Devletler ve milletlerin tarihi de böyledir. Tarihçilerin, inceledikleri hâdiselerde dikkate aldıkları en mühim husus bu hâdiselerin meydana geliş sebepleri ve neticeleridir. Öyle ise Osmanlı tarihini incelediğimizde dikkat edeceğimiz usûl de budur. Tarih yaşandığı devrin şartları ile değerlendirilmelidir. Hem de o şartların içinde yer alan din, mezhep, dil, kültür, gelenek ve topyekün hayat tarzının bütün unsurları göz önüne alınarak ve en az o devirde yaşandığı derece ve değerde bilinerek mütalaa edilmelidir.

Yazının devamını Yedikıta Dergisi Ağustos (48. Sayı 2012) sayısından okuyabilirsiniz.


Osmanlı nasıl yıkıldı? İşte tarihin yazdığı gerçekler... - Yeni Akit

20 Mar 2016 - İtalya Birinci Futbol Ligi (Serie A) takımlarından Inter'de forma giyen Brezilyalı orta saha oyuncusu Felip





Osmanlı'yı kim yıktı? Osmanlı'yı Atatürk yıkmadı yalanı | Belgelerle ...

belgelerlegercektarih.com/.../osmanliyi-kim-yikti-osmanliyi-ataturk-yikmadi-yalani/
16 May 2012 - Osmanlı D





Osmanlı’yı kim yıktı? Osmanlı’yı Atatürk yıkmadı yalanı

Osmanlı’yı kim yıktı? Osmanlı’yı Atatürk yıkmadı yalanı

*

***

Günümüzde, özellikle muhafazakar ve milliyetçi gençlerden bazıları M. Kemal’in bir Osmanlı paşası olduğunu, Osmanlı’nın işgalciler tarafından yıkılması üzerine Türkiye Cumhuriyeti’ni kurduğunu, dolayısıyla yeni kurulan devletin Osmanlı’nın bir devami olduğunu iddia ediyorlar.

Oysa bu kesinlikle doğru değildir…

Osmanlı Devleti, M. Kemal tarafından yıkılmıştır. Üstelik bununla da övünmektedir:

“Osmanlı Devleti, yazık ki ölmüştür; Babıâli Hükûmeti, yazık ki ölmüştür. Affedersiniz, hata ettim! Yazık ki demeyecektim, iftihara değer ki ölmüştür. Çünkü, onlar ölmeseydi milleti öldüreceklerdi. Sonra, devamlı olarak hakaret ve tecavüze maruz bırakılan meclis-i mebusanlar da ölmüştür. Onun yerini meclis-i mebusan değil, Türkiye Büyük Millet Meclisi almıştır.”[1]

Milleti öldüreceklermiş… Bu millet Osmanlı Devleti’yle yüzyıllardır Dünya’da süper güç olmuş ve adaletle hükmetmiştir.

M. Kemal emeline ulaşabilmek için Milletvekillerini tehdit etmiş ve Nutuk’ta da bunu övünerek anlatmıştır.

1 Kasım 1922’de “Osmanlı Imparatorluğu münkarizdir” (yıkılmıştır) denmiş ve Saltanat, yani Osmanlı Imparatorluğu resmen sona erdirilmiştir.[2]

M. Kemal, Saltanatın kaldırılması müzakerelerinde şunları söylemiştir:

“Efendiler! Içinde bulunduğumuz şartlara rağmen safsatayla, münakaşayla, nazariyatla vakit geçirdiğimizi görüyorum. Hakimiyet ve saltanat hiç kimseye ilim icabıdır diye münakaşa ile mügalata ile verilmez. Hakimiyet ve saltanat kuvvetle, kudretle, zorla alınır. Türk milleti de hakimiyet ve saltanatı bil fiil isyan ederek kendi eline almıştır. Bu olmuş bitmiş bir durumdur. Mesele, `hakimiyet ve saltanatı bırakacak mıyız, bırakmayacak mıyız´ meselesi değildir. Mesele bu zaten olmuş bitmiş durumu ifade etmekdir. Bu herhalde ve mutlaka olacaktır. Burada toplananlar meclis ve herkes, meseleyi bu şekilde görürlerse fikrimce uygun olur. Aksi takdirde yine hakikat ifade olunucaktır. Fakat ihtimal bazı kafalar kesilecektir.”[3]

M. Kemal zaten yaptığı her şeyde, diktatörlüğünü maskelemek için; “Millet bunu yapmıştır” der. Burada da yine aynı şekilde “Millet yapmıştır” ifadesini kullanmıştır, fakat Milletin Vekillerini “kafalarını kesmek” ile tehdit eden de kendisidir. O halde nasıl Millet yapmış oluyor??

Demek ki maksat; diktatörlüğünü maskelemektir…

M. Kemal, Nutuk’un hadiseyi anlatan bu bölümünde Saltanatın kaldırılmasının genel ve düşünsel nedenlerine değinmez, ancak bir dizi sert ifade ile Padişah ve Sadrazamın uzaklaştırılmasını haklı gösterir:

“Bütün menfaatlerini mülevves (pis) bir tahtın, çürümüş, çökmüş ayaklarına sarılmakta gören…”, “idrakten mahrum, vicdandan mahrum, birtakım insanlar…”, “ahmakça teklifat…”, “sefil… adi bir mahluk… alçak…”, “Aciz, adi, his ve idrakten mahrum…”[4] diye küfürler savurarak adeta ağzının ishal olduğunu cümle aleme ilan etmiştir.

Halbuki, evvelce gerek Padişah Vahidüddin (rahmetullahi aleyh)’e, gerek Saltanat’a ve gerekse Hilafet’e methiyeler dizen bizzat kendisiydi.

Örneğin TBMM’nin açılışının öncüsü ve en örgütlü son kongrede, Sivas Kongresi’nde, şöyle and içmişti:

“Makam-ı Celil-i Hilâfet ve Saltanata, Islâmiyete, Devlete, millete ve memlekete manen ve maddeten hizmetten başka bir gaye takip etmeyerek… çalışacağıma… namusum ve bilcümle mukaddesatım namına vallah, billâh.”[5]

Desenize ne namus kaldı ne de haysiyet.

Ey Gençler!!

Hala uyanmayacak mısınız?

.

**********

.

KAYNAKLAR:

[1] Atatürk’ün Bütün Eserleri, cild 15, Kaynak Yayınları, Istanbul 2005, sayfa 77. (2 Şubat 1923).

[2] Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin hukuk-i hâkimiyet ve hükümranînin mümessil-i hakikisi olduğuna dair heyet-i umumiye kararı. No. 308, 1/2 Kasım 1922. Bk.: Düstur, III. Tertip, 3. cild, sayfa 152, 153.

[3] M. Kemal Atatürk, Nutuk, Devlet Basımevi 1938, sayfa 490-498.

[4] M. Kemal Atatürk, Nutuk, Devlet Basımevi 1938, sayfa 490-498.

[5] Sivas Kongresi Tutanakları, Haz: Uluğ İğdemir, Ankara 1969, sayfa 5, 3.

.

**********

.

Kadir Çandarlıoğlu




İZLEMEK İSTEDİĞİNİZİ BELGESELİN İSMİNE TIKLAYINIZ



Terör devleti israil
Hitlerin Esrarengiz Kayboluşu
2. Abdülhamit Han Belgeseli
Usame Bin Ladin Dünyanın Neresinde
Zenci Musa
Tophaneli Ismail Hakki
Sütcü İmam
Şerife Bacı
Şahin Bey
Piri Reis
Nene Hatun
Mimar Sinan
Köprülü Fazıl Ahmet Paşa
Makbule Bacı
Katip Çelebi
Kara Fatma
Unutulan Savaş Kore 
Fatih Sultan Mehmet Han Belgeseli
Yeniçeriler Belgeseli
Sultan Vahdettin Han Belgeseli
Kanuni Sultan Süleyman Belgeseli
İstanbulun Fethinin Kahramanlari
İpsiz Recep
Gazi Osman Paşa
Barbaros Hayrettin Paşa
Ufoları nazilermi yaptı
U Botlara Karşı Savaş
Kınalı Kuzular Çanakkale
Gelibolu belgeseli
Çanakkale Destanı
 
Selman Raduyev
İran'nın Eski İnancı Zerdüşizm Ve Kitabı Avesta
Sultan Abdülhamide İçki İftirası
İlk Kurşun Efsanesi ve Hasan Tahsin
İran'nın Eski İnancı Zerdüşizm Ve Kitabı Avesta
Bursa Nutku Var mı 
Doğrudan siyaset - muhteşem yüzyıl 
Tarih Atlası - Abdülhamid in Şifreleri  
Endaze - Cemil Koçak - Mustafa Armağan  
Osmanlının Yakılan Arşivi 
Özgürlük heykeli Abdülaziz han mı yaptırdı 
Osmanlıda harem ve içki 
Libyanın Tarihi 
Osmanlıda kardeş katli meselesi 
Saray da Harem Hayatı 
Halifelik Osmanlıya Nasıl Geçti 
Fatih Sultan Mehmet İtalyayı Feth etseydi 
Güneş Dil Teorisi 
Yüz Yılın İtirafları 
Workingmans Death 
The Corporation 
the century of the self 
Witches and Heretics    
Josip Broz Tito 
Düşmanımızı Tanıyalım - Cia Güvenlik Operasyonları  
Hermann goering 
Romanovlar 
Rasputin   
Escobarin Pesinde   
adolf hitler   
Engizisyon  
Sıradışı Tarih - Osmanlının Tasfiyesi  
Sıradışı Tarih - Yemen 
Abdülhamit han belgeseli  
Osmanlı sultanları  
Rus devrimi  
papa suikasti  
Yeniçeriler  
Osmanlı Ordusu  
Kaderini arayan ortadoğu  
Sarıkamış   
Gamalı haç kızıl yıldız arasında   
Selahaddin Eyyubiden Hitlere Kutsal Kase Efsanesi   
Ebu garip hapishanesi   
Osmanlı Kuruluş  
A Cry From The Grave   
Naziler Tarihten Bir Uyarı   
Sultan Abdülhamid'in Hayatı ve Kişiliği   
Yavuz Sultan Selim in Doğu Seferleri    
Sultan Abdülhamid'in Siyonizm ile Mücadelesi   
Sultan Abdülaziz Öldü mü, İntihar mı Etti  
Sultan Abdülhamid'in Gözünden Çanakkale   
Sultan Abdülhamid'in Bilinmeyen Yönleri   
Sultan Abdülhamid peygamberimize hakaret ettirmedi   
Sultan Abdülhamid Hakkında yanlış Bilinenler   
28 Şubat
Atilla   
Cortes     
Kan Sesi   
Kanlı Sayfalar   
Napolyon   
Spartacus
kuranmeali.org Sayfasına Dikkat 
Eski Defterler - Güneş Dil Teorisi 
Kemal Tahirin Lozan yorumu 
Mutlu ol bu bir emirdir 
Fatih Tezcan Suriye direnişci liderleri ile 
Fatih Tezcan Suriyede ki olayları anlattı  
Bir Beyaz Ölüm 
Ülke tv sıradışı suriye programı 
Tv net Tarih Atlası Tek parti Dönemi
Keşke Olmasaydı Tan Baskını 
Keşke Olmasay dı - Susurluk  
Abdülhamit han ın kurtlarla dansı 
Tarih Atlası - Mustafa Muğlalı  
Ali ŞÜkrü Bey Cinayeti 
Muhteşem yüzyıl gerçeği 
Kazım karabekir gerçeği  
İskipli atıf hoca 
Harf Devrimi 
Atatürk Samsuna Çıkmadan Önce 6 Ayda Ne Yaptı 
atatürk ve din 
Lozanda Kemalist ihanet 
Ezan Ve Menderes 
Hür Adam - Mustafa Armağan 
Büyük Takip - Türkçe Ezan  
Turgut özal suikasti   
Dersimin kayıp kızları    
Osman Pamukoğlu -Atatürk'e şirk koşulmaz   
Tusiad ın başındaki o karı   
Bizimcity Aczmendi ve Medya   
hakki devrim canlı yayinda hz.Muhammed (as) hakaret etti   
Alman derin devleti ve hedefteki Türkler   
TÜRKÜN AMENTÜSÜ   
Tarih Programında Kur an a Büyük Saygısızlık  
Mehmet Haberal ın Televizyonunda skandal  
Sahte resül İskender evrenesoğlu Mihr Tarikatı 
33 erin şehit edilmesi   
Shogun  
BALYOZ'DA GÖLCÜK ESKiŞEHİR DOSYASI    
Auschwitz The Nazis    
BAŞBAKANLAR , SUiKASTLAR   
BAŞBAKAN'A SUiKAST DOSYASI   
BOMBA DOSYASI   
Beytüllahim    
Büyük oyun petrol   
Evrim - Bıçak Sırtı   
General Kayacan-Ersoz-Unluturk Suikastleri   
GIDA GÜVENLiGi DOSYASI   
HAZiRAN FIRTINASI  
Sarıkamış Faciası   
Osmanlının Geriledi mi   
porsmouth u abdülhamitmi kurdu   
Osmanlı'da Hoşgörü   
Osmanlıda Demir Yolları   
Osmanlıda Havacılığın Gelişmesi   
Osmanlı Üçgeni Bilmiyor muydu    
Osmanlı Tıp Tarihi    
Osmanlı Rus Savaşı ve Plevne Müdafaası    
Osmanlı Seferlerinin Sevk ve İdaresi    
Osmanlı Fetihlerinin Mantığı    
Osmanlı Ermenileri    
Osmanlı Fetihlerinin İç Yüzü   
Osmanlı Endülüs Müslümanlarına Nasıl Yardım Etti   
Osman Gazinin Mirası  
Musul'u Nasıl Kaybettik   
Musulun Elimizden Çıkışı    
Osmanlı Eğitim Sistemi           
Muhteşem Yüzyıl Osmanlıya hakaret     
Mondros Sevr Mudanya Lozan    
Mondros Sevr Lozan    
Meşrutiyetin Bilnmeyenleri     
Matbaanın İcadı    
Matbaa Osmanlıya Niçin Geç Geldi   
Kurtuluş Savaşının Sivil Cephesi    
Kuleli Vakası   
Karlofça    
İzmiri Kimler Yaktı    
Fransızlar    
Galileo Efsanesi   
Florance Nightingale Efsanesi    
Lozana Hayır Diyenler     
Kurtuluş Savaşına Vahidettinin Desteği     
II Abdülhamidin Uzakdoğu ve Çin Siyaseti     
Kara Fatma     
Hind Diyarında Osmanlı Yankıları    
Filistin Osmanlı'dan Nasıl Koptu      
Fatihin İstanbulu Fethi    
Fevzi Çakmak'ın Cenazesi   
Fatih'in İstanbulu    
Fatihin Eğitim Projesi    
Çindeki osmanlı üniversitesi    
Fatih Gemileri Karadan Yürüttü mü    
Çağı Yakalayan Osmanlı     
Baltacı Mehmet Paşa    
Ah O 9 Kişiden Biri Olabilmek   
Abdülhamid'in ABD'deki Misyoneri   
Abdülhamid İdam Cezasına Karşıydı   
Abdülhamid Çarşafı Yasakladı mı    
30 lu Yıllar Altın Çağ mıydı    
31 Mart Komplosu    
2 Abdülhamid ve Filistin    
Türkçe Ezan Neden Okutuldu   
19 Mayıs ve Vahdettin    
Sultan Abdülhamid'in Son Yılları    
Resmi Tarih yalanlari - 19 Mayis    
Sultan Abdülaziz   
Osmanlı'da Astronomi Çalışmaları    
Osmanlı'ya İhanet Edenlerin Akıbeti    
Osmanlı Balkanlarda Nasıl Tutundu    
Osmanlı Hakkında Yanlış Bilinenler    
Muhteşem Yüzyıl - Osmanlı'ya Hakaret    
Kanuni Sultan Süleyman    
Kazım Karabekir - Milli Mücadeleye Katkısı    
Kazım Karabekir - Kitabı Neden Yakıldı    
İnternet Andıçı    
FUHUŞ DOSYASI   
Hora   
İdam Dosyası   
Cengiz Hanin İzinde - (1)    
Cengiz Hanin İzinde - (2)    
CUNTALAR VE TÜRKiYE   
Dersim Olayları    
Danıştay saldırısı   
Dunden Yarına - Adli Tıp dosyası   
CHP TARİHİ BELGESELi ( I )    
CHP TARİHİ BELGESELi ( II )    
Dünden Bugüne MADIMAK'TAN SONRA    
Dünden Yarına Apo'nun Mahkemesi   
Dünden Yarına - KKTC    
Dünden Yarına Kaos Planı   
Dünden Yarına Türkiye'de En Karanlık Yıl 1993        
Ergenekon Terör Örgütü     
Dünden Yarına Referandum Belgeseli    
Dünden Yarına Başörtüsü Yasağı Belgesel     
EN AĞIR DARBE 28 ŞUBAT   
KAYIP ÇOCUKLAR DOSYASI   
İstiklal Mahkemeleri      
KOMŞUDAKi KRiZ    
Isparta uçak kazası    
osmanoğlu'nun sürgünü    
PKK 'YA DESTEK VEREN DIŞ GÜÇLER DOSYASI     
MEHMET AKiF ERSOY      
REYTİNG DOSYASI    
Sezeryan Doğum Dosyası     
şubat soğuğu     
Chp ve Din    
Pamukova tren kazası    
Türk İsrail İlişkileri    
YABANCI İSTİHBARAT SERVİSLERİ DOSYASI    
Vaadedilmiş Kıbrıs    
Uyuşturucu Baronları    
YENİLİKÇİ HAREKET     
Yassıada    
Mimar sinan ın kafatası nerede     
Kristof Kolomb ve Keşifler     
Sultan 2. Abdülhamid' in Üstünlüğü    
PKK TERÖRÜNÜN İZ DÜŞÜMÜ     
Arşivci - Kapatılan Partiler     
Yaşadığımız Yuzyıl     
Yazıcıoğlu Ölsün Diye Oyalandık
    
Tv Net Gizli Dosyalar Ahit Sandığı    
Derin devlet operasyonları     
İnsanlık tarihi       
Hz.Nuhun gemisi    
Piri reisin haritası     
Hz. Zülkarneyn   
Hz. Zülkarneyn_2     
Güneş nereye gidiyor      
Kutsal kase     
Dünya devleti    
Sultanın sırrı       
Wikilieas belgeleri       
Türkiyede petrol varmı           
Derin devlet operasyonları                                                                                
kürt sorunu             
Alevilerin kemalizmle imtihanı               
Faili mechul cinayetler                               
Örtülü gizli servis operasyonları                      
naziler                                
1977 Baharı              
Danıştay Belgeseli 17 Mayıs                    
Sıradışı Abdurrahman Dilipak      
Yavuz Bahadıroğlu gerçekleri anlatıyor                 
yargıda kadrolaşma               
Hain Pkk lı yalçın küçük         
Dersim Katliamı               
Bazı tıpcıların din hakkında ki düşünceleri                      
Şevki yılmazdan açıklamalar                       
Srebrenika katliamı katil sırplar                  
Referandumda for PKK Ile işbirliğinden SÖZ eden yargıç kim     
Pkk lılara tarih dersi veren ergenekoncu profesör                      
ÖRGÜTLENMENİN ve KADROLAŞMANIN ADI CHP VE ZİHNİYETİ              
Öldürülen PKK'lının evine Türk bayrağı asıldı             
Mustafa Kemal'in Askerleri                  
Canan arıtman Başörtüsü hakkında söylediklerini inkar etti               
Dünden Yarına Kıbrıs       
Dikilitaşların esrarı    
Eski Defterler - Matbaa     
Şahların Labirenti       
Eski Defterler - Birinci Dünya Savasi                  
Dersim Katliamı Belgeseli             
Olmak zamanı              
Tvnet Kıbrıs                   
Ortadoğu                      
Aryan Kardesligi Cetesi        
Yiğit Bulut - Acı Kahve Programı                
Eski Defterler - Gelibolu Kara savaşları                               
Eski Defterler - Osmanlıda Rum Halki                  
Eski Defterler Harf İnkilabı              
Eski defterler Teşkilatı Mahsusa                                   
Hayata Donus Operasyonu                      
PKK ve Derin Devlet                
Finansal Krizler            
Mit            
Kutsal Günah             
19 mart 1978              
apo nun idamının arkayuzu                                   
Eski Defterler - Kazım Karabekir                             
Eski Defterler - İstiklal Mahkemeleri                            
Eski Defterler - Osmanlının İlk Dönemleri                              
Eski Defterler - Demokrat Partinin Kuruluşu                                    
Eski Defterler - Osmanlıdan Cumhuriyete İslam                                            
Eski Defterler - Kadınsız İnkilap                                                  
Eski Defterler - Osmanlıda Hukuk Ve Adalet                                            
Eski Defterler - İzmir Suikastı                                                        
Eski Defterler - 12 mart Muhtırası                                    
Eski Defterler - 31 mart                    
12 mart Muhtırası                                              
6 - 7 Eylül Olayları                                      
12 Eylül 1980 Darbesi                        
Kemalizm' in İlim Rezilliği      
Kck operasyonları                                                                 
Susurluk ergenekon                                 
Suikastler                               
Tek Parti ve atatürk dönemi                                
Menemen                                       
Bülent Ecevit                                        
Ermeni meselesi                                           
Arap baharı                                          
Alman Ergenekonu                          
Bosnada Bir Nokta Tika                
Abraham Lincoln                
Charlie Chaplin - (1)                
Charlie Chaplin - (2)                              
Demir Maske                                   
Karindesen Jack                              
Kleopatra                             
Cadi Avcisinin El Kitabi       
cengiz Han                    
Nostradamus                         
Nelson Mandela                                      
Stigmata                        
Saddam Huseyin                     
Tibet öluler Kitabi                        
Organ Mafyasi                            
Samurai Japan              
Atlantis Gerçek mi               
Ve zaman Durdu - Amerika      
Ve zaman Durdu - Berlin duvarı                         
Ve zaman durdu - Afganistan                 
Ve zaman Durdu - Çin                
Ve zaman Durdu - Hindistan                                
Bosna Katliamı                       
Gölçük Depremi                                  
Filistin                   
Ve zaman Durdu - ispanya           
Liberya                       
İran                       
Filistin 2                      
Irak                
Halepçe            
Grozni               
Mayın                      
Lübnan                            
Ve zaman Durdu - moskova                     
Ve zaman Durdu - pakistan                      
Ve zaman Durdu - sierra leone                        
Ve zaman Durdu - paris 2                       
Ve zaman Durdu - paris 1968                  
Ve zaman Durdu - Yugoslavya                  
Ve zaman Durdu - nijer                          
Ve zaman Durdu - washington                    
Vietnam                           
bosna katliamı                       
Tümamiral cem aziz çakmak - çoluk çocuk demeden intikam alaçağız               
Büyük Takip terör                                 
Batiya Dogru Akan Nehir               
2.Mesrutiyet Belgeseli                        
Admiral yamamoto                               
Ani insan yanmaları                   
Billy The Kid                               
Bir Savasin Anatomisi Bosna Hersek                            
Imparatorluk ve Ordular                            
HITLERS NUCLEAR ARSENAL                              
Insan Kurban Etmek                                 
Modern Mucizeler Nikola Tesla                  
Parmakliklarin Ardinda Cocuklar                              
Robin Hood                                  
Mafya Babalari                       
Olumcul Kadinlar Zevkine Cinayet                             
Tibetin Sakli Kralligi                     
Şeyh şamil                         
Atlantis                           
Balyoz Davası                             
27 mayıs darbesi                                   
Büyük Takip - Dersim Dosyası                                           
28 Şubat Dosyası                               
12 Eylül Darbe Planı                                    
Ergenekon Dosyası                                       
ÇYDD ve ÇEV Dosyası                                
Devrimci Karargah Örgütü Dosyası                              
Büyük Takip - Sahtecilik Dosyası                                    
Büyük Takip - Kırmızı Bülten Dosyası                           
Gazi olayları                             
Kaos Eylemleri Dosyası                                         
Büyük Takip - JITEM I A.Doğan                                             
Kck dosyası                                           
Büyük Takip - PKK                                    
Büyük Takip - Terörle Mücadele Dosyası                  
Zirve Yayınevi Dosyası                                   
Şaibeli Isparta Uçak Kazası                                         
Türk İntikam Tugayı                       
Ülkemizdeki Öğrenci Olaylarının Perde Arkası                        
Uğur Mumcu Suikastı                             
Yargıya Müdahale Dosyası               
Faili Meçhul - Rahip Santoro                            
Kırılma Noktası - Yemen                            
Kırılma Noktası - Mayın Kurbanları                                   
1992'DE BU ADAMA KİMSE İNANMAMIŞTI                  
Başörtüsü, Ezan, Kuran Düşmanları                           
Uğur Dündar rezil oldu                                     
Ezan rahatsızlığı                            
Fetih1453 Filmine Bir de Bu Açıdan Bakın
          


İZLEMEK İSTEDİĞİNİZ BELGESELİN İSMİNE TIKLAYINIZ





 
 
 
 
Belgelerle M.Kemalin Mal Varlığı                 
Kazım karabekir hatıraları                                            
Osmanlıda harem - Kadir Mısıroğlu                        
Ahır Yapılan Camiler                              
İstiklal Mahkemeleri                                
Oyunçaklardaki tehlike                               
Pkk - Kadir mısıroğlu                                
Satılan Camiler                 
ismailaga Cemaati                    
Yobaz Laik Hoca                            
Tsk da israil içiçalışan generaller var                            
Türk ordusun da israile çalışan generaller var                           
İsmet İnönü - Kadir Mısıroğlu                            
Doğu Sorunu - Kadir Mısıroğlu                            
Darbeler - Kadir Mısıroğlu                         
Osmanlıda Dil - Kadir Mısıroğlu                            
Osmanlı Hanedanı                         
Sıradışı-Alman derin devleti - 1                              
Sıradışı-Alman derin devleti - 2                          
Tarih Atlası - 31 mart vakası                    
Tarih Atlası - Ayasofya                               
Tarih Atlası - Fatih Sultan Mehmet                            
Tarih Sohpetleri - Chp                  
Tarih Atlası - Hilafet                     
Türkiyenin Geçmişi - Kadir Mısıroğlu                      
Tarih Atlası - Padişahlar                     
Wikileaks - Kadir Mısıroğlu                   
Anlamak İçin - İstiklal Mahkemeleri              
akın birdal suikastı                 
aksoy ucok cinayetleri             
esref bitlis cinayeti                
cillioglu özden suikastleri                     
Gün Sazak Cinayeti                   
Adnan Kahveci                  
cetin emec suikasti                
Abdi ipekci cinayeti                      
12 eylül diyarbakir cezaevi               
anti fasit durus - (1)                   
anti fasit durus - (2)                  
bosna katilleri                     
Büyük Takip - Ermeni Meselesi Dosyası                            
hiram abbas cinayeti                      
faili mechul ecevit                   
hablemitoglu suikasti                  
musa anter cinayeti                 
suikastler                    
Taner kislali cinayeti                         
olum arenasi              
Patani belgeseli              
Alevilik             
Afrika                   
31 Mart Vakası                 
Ortadoğu                  
Çanakkale                  
27 mayıs darbesi                  
Gdo                  
İstanbulun fethi             
Harf inkilabı                  
Mavi marmara                 
Dersim                
28 şubat darbesi             
Özel Güvenlik                
Bingöl de 33 askerimizin şehid edilmesi              
siber Savaş              
İnsansız Hava Araçları               
SYRIA - SIGN OF A GREAT COMING CHANGE             
Astsubaydan isyan dolu açıklamalar - 1              
Astsubaydan isyan dolu açıklamalar - 2                
Keşke Olmasaydı - Said Nursi - 1             
Keşke Olmasaydı - Said Nursi - 2             
Sessiz mi Kalacağız SURİYE_ Konferansı              
Tarih atlası - Lozan                      
iki escobar                            
Khodorkovsky                     
Gelibolunun Derin Sirlari     
Arşivci - kürt meselesi                      
Arşivci - E muhtıra                 
sıradışı- Sevri atatürk onayladı              
sıradışı - mit                     
tarih atlası - ülkü adatepe - 1          
tarih atlası - ülkü adatepe - 2                    
Tarih atlası - mahyalar - 1                
Tarih atlası - mahyalar - 2                   
dunyanin sonu ile ilgili on teori               
karabüyü                   
muhammed ali              
Ajax operasyonu               
Sıradışı - İslam Ülkeleri Neden Sıkıntıda - 1              
Sıradışı - İslam Ülkeleri Neden Sıkıntıda - 2                  
Tarih atlası - M.Akif Ersoyun saklanan Kuran ı Kerim meali - 1             
Tarih atlası - M.Akif Ersoyun saklanan Kuran ı Kerim meali - 2               
Pisa Kulesi           
Rahip cinayetleri                 
Cinli Kolomb               
Parmakliklarin Ardinda Alaska                        
Duvarin Ardinda Kalanlar - (1)                      
Duvarin Ardinda Kalanlar - (2)                  
Duvarin Ardinda Kalanlar - (3)              
Duvarin Ardinda Kalanlar - (4)               
Aztekleri Kim Oldurdu                
Çeçen Komutanları Kim Öldürdü                 
İnançlar Üzerine Provakaysonlar                
Petrol Savaşları                      
Salih Mirazbeyoğlu    
27 Mayıs Darbesi - Kadir Mısıroğlu              
Spartalilar  
Arap İhaneti Yalanı - Kadir Mısıroğlu                                     
Hitlerin Yahudi Askerleri                                                          
Osmanlı ve muhteşem yüzyıl                                                                       
Sıradışı Tarih - Balkan Faciaları - 1
Sıradışı Tarih - Balkan Faciaları - 2            
Muhammad Ali v.s. George Foreman              
abd nin afganları terörist gösterme çabaları            
Beyaz Petrol Su                   
Cem Ersever           
SAMURAY            
Tarihçe - Harem           
Tarihçe - Hasta Adam Tartışması               
Tarihçe - Malazgirt                  
Tarihçe - Osmanlı İran İlişkileri             
Anlamak İçin - balkan harbi              
Al capone                  
Jan Dark                   
Hiroşima                  
Komplo Teorisi - Hıram Abas           
Habertürk ÖTEKİ GÜNDEM Hulki Cevizoğlu Ayşegül Hür                
Çöp adam                  
İsrail, Mavi Marmara'ya namazda saldırdı                
olmunun kokusu                  
Sıradışı - Bursa da ki utanç anıtı - 1              
Sıradışı - Bursa da ki utanç anıtı - 2            
Sıradışı - 10 kasım - (1)                 
Sıradışı - 10 kasım - (2)                
Sıradışı - Kürt meselesi - 1             
Sıradışı - Kürt meselesi - 2              
Sıradışı - İsrail - 1             
Sıradışı - İsrail - 2               
Sıradışı - Kürt meselesinin seyri - 1              
Sıradışı - Kürt meselesinin seyri - 2                   
Sıradışı - Mehdi - 1              
Sıradışı - Mehdi - 2             
Antik Kesifler Ajanlar                
Viski amerikayi nasil degistirdi             
Turkiye Bosna Hersek iliskileri              
Tabu Aykirilar                 
Anlamak İçin - Dünden bugüne Kıbrıs           
Sıradışı - Birleşmiş Milletler - 1            
Sıradışı - Birleşmiş Milletler - 2             
Sıradışı - İsrailoğullarının genetiği             
Mehmet Çelik - Fetih - 1               
Mehmet Çelik - Fetih - 2                 
Susurluk Kazası               
Sıradışı - Çanakkale - 1            
Sıradışı - Çanakkale - 2      
Kan ve Demir            
Metres ve Halk                
Vakıflar                   
Yeni Dünya Düzeni Ve Türkiye - Mehmet Çelik                
Tarih atlası - Gerçek Harem                   
Büyük Yağma Dönemi                      
Antik kesifler - zirhlar                   
Buyuk Dunya Tarihi - Hayatta Kalmak      
sansürsüz - 28 şubat darbesi                  
çanakkale 1915 - film              
Anlamak İçin - Başörtü                  
Buyuk Dunya Tarihi - Aydınlanmaya Doğru               
Buyuk Dunya Tarihi - İmparatorluk Çağı                    
Buyuk Dunya Tarihi - Devrimler                   
Buyuk Dunya Tarihi - Söz ve Kılıç                
Giyotin                 
4. REICH           
beyaz ihtilal             
Samsara - 1                  
Samsara - 2               
Tarih Atlası - Sarıkamış - 1                
Tarih Atlası - Sarıkamış - 2                 
pele                 
Turgut Özal Öldürüldü mü                
Keşke Olmasaydı - Kanli Istanbul Gunleri                
Keşke Olmasaydı - 12 Eylül Sağ - 1                
Keşke Olmasaydı - 12 Eylül Sağ - 2              
Kadir Mısıroğlu Ceviz kauğu               
Kadir Mısıroğlu - A haber deşifre                 
Sansürsüz - Türkiye Rusya ilişkileri - 1            
Sansürsüz - Türkiye Rusya ilişkileri - 2              
Tarihçe - Birinci Dünya Savaşı               
Tarihçe - Vahdettin Han                 
Gizemli Dosyalar Leonardo Davinci               
Olduğu Gibi - Muhteşem Yüzyıl - 1               
Olduğu Gibi - Muhteşem Yüzyıl - 2                    
Anlamak İçin - Menemen                    
Gizli Ajanlar Ari Irk              
Aşırılıklar çağı                   
Komplo Teorisi - Eşref Bitlis Suikastı                    
Tarih Atlası - 2.Beyazıt - 1                 
Tarih Atlası - 2.Beyazıt - 2                         
Sömürü Düzeni İle Yükselen Batı                
Tarih Atlası - Mehmet Akif Ersoy - 1               
Tarih Atlası - Mehmet Akif Ersoy - 2                
Sıradışı Tarih - Tarih Nasıl Anlaşılmalı - 1                  
Sıradışı Tarih - Tarih Nasıl Anlaşılmalı - 2                    
Tarih Atlası - Mevlana celaleddin rumi - 1             
Tarih Atlası - Mevlana celaleddin rumi - 2                 
Koca Yusuf                         
Tarih Atlası - Said-i Nursi - 1                 
Tarih Atlası - Said-i Nursi - 2                   
Sıra Dışı - Tarih Nasıl Anlaşılmalı(2) - 1                 
Sıra Dışı - Tarih Nasıl Anlaşılmalı(2) - 2                    
mezarın ötesinde             
Tarih Atlası - Kürtler ve İslamiyet - 1              
Tarih Atlası - Kürtler ve İslamiyet - 2                   
Anne Boleyn & VIII Edward                      
1914 Noel Ateskesi                     
Abraham Lincoln Suikasti ve Oklahoma City Saldirisi                        
Boston Cay Partisi ve Hindistanin Kurtulus Gunu                  
ilk Dinazorun Kesfi ve Piltdown Adami Aldatmacasi                   
Buyuk Soygun                     
Chp döneminde Ekmek Karnesi                      
Meksika Hapishanesi                   
Marslilarin istilasi ve Hitler'in Gunlukleri                  
Kutsal Sehir Ugruna Savas                      
Savaslari Bitirmek İcin Yaris                  
Suikastler                   
Yildizlara Ulasmak                   
Vatan Hainleri              
Adolf Hitler Kavgam              
ALFRED NOBEL VE DINAMIT              
Amerikayı Kim Keşfetti            
Hitlerin propaganda filmi - 1                
Hitlerin propaganda filmi - 2               
Tarih Atlası - 10 Şubat 1918 Abdülhamid Hanın Vefatı               
Anlamak İçin - Sincan                    
Anlamak İçin - Uğur Mumcu                  
Şeyh Said İsyanı                     
Dünden Yarına - 17 Ağustos 1999 Depremi                   
Dünden Yarına - Abdülhamid Han             
Dünden Yarına - Balkan Savaşları            
Zulular                  
Stalinin Kalesi                 
Japonya Felaketinin Taniklari                 
Bermuda seytan Ucgeni                
Nuh Tufani                  
Mogolistan                 
Elektrik Savaşları              
Abd ordusunda ki tecavüz olayları               
Gizli Sovyet Usleri                
Savascilar Mayalar                     
Yeraltindaki Vikingler                    
Karin Desen Jack                
Savascilar Sovalyeler             
Gerçekmi Efsanemi Canavarlar             
Buyuk Iskender                
1960 lar               
Stonehenge               
Seytan Adasi            
Mega Felaketler Atlantis                 
Olum Maskeleri 1                   
Olum Maskeleri 2                
Savascilar Hawai              
Yeraltindaki Kiyamet           
Efsane mi, Gercek mi Vampirler               
Astekler ve İnkalar                 
Guney Afrika Mısır                 
Efsane mi, Gercek mi UFO'lar              
Efsane mi, Gercek mi Uyurgezerler              
Efsane mi, Gercek mi Stigmata              
Efsane mi, Gercek mi Medyum Dedektifler             
Efsane mi, Gercek mi Ani Insan Yanmalari            
Efsane mi, Gercek mi Seytan Kovma               
Efsane mi, Gercek mi Nostradamus Etkisi        
Amazonun Kayip Sehirleri            
Buz Adamin Olumu                
Amityville Dehseti          
Kudüs'ün Fethi ve Selahaddin Eyyübi          
Efsane mi, Gercek mi Bermuda Seytan Ucgeni             
Efsane mi, Gercek mi Da Vinci'nin Sifresi               
Efsane mi, Gercek mi Cobanaldatan              
Efsane mi, Gercek mi Hayalet Gemiler              
Efsane mi, Gercek mi Koca Ayak               
Efsane mi, Gercek mi Atlantis                
Efsane mi, Gercek mi Su Canavarları                    
Kayıp Piramit ve Cidefre - 1                
Kayıp Piramit ve Cidefre - 2                
Efsane mi, Gercek mi Mucize Tedaviler               
Efsane mi, Gercek mi Torino Kefeni               
Efsane mi, Gercek mi Super Kahramanlar               
Insanlardan Sonraki Hayat Tanrinin Gazabi                 
Insanlardan Sonraki Hayat Yikimin Derinlikleri               
Kritik Anlar Su Ustunde Cehennem                   
Kritik Anlar Film Gibi               
The Central Park Five            
Köy Enstitüleri                  
Anlamak İçin - Mustafa Muğlalı                  
Challenger Uzay Mekigi               
Eschedede Tren Kazasi               
Muhsin Yazıcıoğlu Öldürüldü mü                
Atlasjet Uçağı Düştü Mü Düşürüldü Mü                  
Kobe Depremi              
Oklahoma City               
Ucak Gemisi Faciasi                
Guadalajara Cehennemi                 
NATO'nun Gizli Orduları                  
Susurluk Sonrası Şüpheli Ölümler               
Recep Yazıcıoğlu'nun Şüpheli Ölümü            
1 Dünya Savaşında Türk Esirleri            
Bir Anda Yerle Bir BL05              
Hitler Olduren Karizma      
 
 
Zamanla yeni kitaplar ekleneçektir



Mason Diktatörlügü A. G. Mıchel
Tarih Boyunca Masonluk Jose Maria Ceardenal Caro Y.Rogriguez
Beynelmilel Yahudi
Son Devrin Din Mazlumları
Nesta h.webster kayıp sembol
Tanrım Bizi Türklerden Koru 
Armegadon efsanesi ve hristiyan siyonizmi
Ergenekonun medya ile dansı
illuminati entrika texe marrs
Gizli sembol peter blackstock
bir Şato var ve bu Şato Türkiye'yi yönetiyor
Çarkçı Kemal
Şebeke : Siyonistlerle Nazilerin İşbirliğini Gösteren 51 Belge
Kaos imparatorluğu - Alain joxe
Abdülhamid'in Kurtlarla Dansı 1
Abdülhamid'in Kurtlarla Dansı 2
Putperestliğin Tarihi Seyri      
Deryaları dize getirenler  
İsrail ortadoğu amerika  
Apologia incil ve hristiyanlık sorgulanıyor  
İhtilalci ve muhtıracı paşalar  
The secret'ın sırrı  
Çan'dan minare'ye büyük itiraf  
Big bang ve tanrı  
Jitem Türkiyenin faili meçhul tarihi  
Karanlık oda ergenekonun medya yapılanması  
Bushlar'ın Gizli Tarihi  
Abdülhamit son hükümdar  
Lozan barış konferansının perde arkası  
Bir ulusalcı nasıl düşünür
Hristiyanlığımızda ki putperestlik    
Beynimdeki Yabancı    
Atatürk ve Masonluk                    
Gizli Dünya Devleti Dünyayı Kimler Yönetiyor      
New World Order          
Çanakkale Cephesinden Mektuplar – Hatıralar                
Bir CIA Zihin Kontrolü Kölesinin Gerçek Yaşam Öyküsü                  
Ölüm Tohumları - F. William Engdahl                            
Kürt Ergenekonu Derin PKK'nın Gizli Kodları                      
Dünyayı yöneten illuminati nin gizli tarihi david livingstone                
Armageddon Martin Luther'den Theodor Herlz'e Adım Adım Arz- ı Mev'ud          
Yahudi Dönmeler Ve Mumsöndü Ayinleri            
Üniformalı Uyanıklar            
Mason komutanlar                  
Darbenin şahitleri          
Deryaları dize getirenler          
Atatürkün Hayatındaki On Dokuz Kadın        
Ermeni Yahudi Rum Asıllı Milletvekilleri                   
Subliminal İşgal Bilinçaltımızı Ele Geçiren Mesajlar          
Padişah Anneleri Eserleriyle Valide Sultanlar              
Kızılderililer Nasıl Yokedildi            
Paşaların Hesaplaşması          
Kara Kitap              
Avrupa'nın 50 Büyük Yalanı                
En Uzun Şubat                  
Büyük Oyun              
1993 örtülü darbe            
Lozan Zafer mi, hezimet mi                  
Rıza Nur hayat ve hatıratım                
Ergenekon'un Son Düellosu                
Gercek Tarihin Peşinde - Mustafa Armağan          
Popüler Masonlar              
Türkiye'nin Büyük Masonları            
13 Şeytani Kan Bağı İlluminati Hanedanlığı  
Rum ve Ermeni Dönmeleri          
pkk yı kim kurdu            
Gizli Örgütler
Sır Küpü            
Selanikli dönmeler          
Kafası Karışanlar İçin Ergenekon              
Resmi İdeoloji Sahnede        
Ama Hangi Osmanlı        
Dünyaya Hükmeden Sultan Kanuni      
Üzgünüz Çok Geç Kaldınız          
Cihan Sultanları        
        

http://dunyagerceklerim.blogspot.com.tr/2013/04/osmanl-devleti-nasl-ykld.html



Osmanlı Devleti Nasıl Yıkıldı

Osmanlı Devleti Yıkıldı

Osmanlı Devletini ingilizler fransızlar italyanlar yıkmadı.

Mustafa Kemal ve cuntası yıktı
Devleti kurtarmak için toplanmış mecliste bunu yaptılar ve bu tarihten sonra osmanlı devleti tarihe karıştı. Arkasından 1.Meclis , lozana karşı direnen ,lozanı kabul etmek istemeyen , Mustafa kemale 
güveni kalmamış ,ismet inönüye paşaya kalmamış, Daha Sonraki CHP Cuntasına güveni kalmamış olduğundan dolayı Lozana karşı çok büyük bir direniş gösterdiler. Hatta hatta Lozan konusu mecliste görüşülürken 25 ocak 1993 ‘te Mecliste şiddetli kavgalar oldu.Meclis 21-27 ocak arasındaki zabıtları süretle yayınlaması gerekiyor. Hele Trabzon millletvekili Ali Şükrü Bey ben bu yola baş koydum diye feryat ediyordu. Mustafa Kemalin yakasına yapıştı Aralarında yumruklaşmalar oldu. Tabi kim kimi dövdü onları bilmiyoruz çünkü meclis zabıtları hala yayınlanmadı.
Ama Ali Şükrü Bey ve Meclis çoğunluğu bu direnişin cezasını çok kısa sürede gördü. 2 ay sonra 27 martta Ali Şükrü Bey boğuldu. Sonra 1.Mecliste Darbe yapıldı.
Osmanlı Devleti Yıkılmıştı. Devleti ve milleti kurtarmak için toplanan 1.Meclisi , Mustafa Kemal ve Cuntası darbe yaparak ortadan kaldırdı.
Geriye ne kaldı. İngilizler ,Fransızlar ,İtalyanlar ,Mustafa Kemal ve İsmet Paşa kaldı.Başka bir güç Kalmadı ,Siyasi otorite kalmadı.Bunun üzerine Lozana gidildi ve Osmanlı Devletinin Toprakları tamamen parçalanıp bölündü yokedildi.
Yok Efendim;
Mustafa Kemal Kurtardı ,Kurtarmasaydı yunan esiri olurduk , Yunan esareti altında namaz kılardınız…
Yunan kim oluyor ki Osmanlı Devletini işgal edecekti . Yunanın Toplam nufusu kadar bizim o zaman askerimiz vardı.İşgalde Edemez , İşgal etmiş olsa bile topraklarımızı, devletimizi elinde bulunduramazdı. Asıl işgalciler Yunan değildi ,Hep yunanı gösteriyorlar.
Asıl işgalciler ingilizler,fran sızler ve italyanlardı .
ingilizler,fran sızler, italyanlar işgal etmiş ve Mustafa Kemali Siyasi muhatab kabul ediyorlar. ingilizler,fran sızler, italyanlar Vahteddin’i muhatab kabul etmiyorlar Mustafa Kemali muhatab kabul ediyorlar. Meclisi muhatab kabul etmiyorlar Mustafa Kemali Muhatab kabul ediyorlardı.
Çünkü ; Anlaşma Yaptılar.
Ve Topraklarımız bölündü. ŞİMDİ KURTULUŞ DİYE BİR OLAY YOK.
Ali Şükrü Bey(Trabzon Milletvekili) Diyor ki; “Cephedeki askerimizin kanı ,şehidimizin kanı satılmıştır.Biz ingilizlerle işgalcilerle anlaşma yapmak için değil onları kovmak için gelmiştik , Siz Askerimizin ve şehidimizin kanını sattınız , Mücadelemizi sattınız , Vatanımızı Sattınız , Siz Hainsiniz” diyor. Meclis onun için ayaklanıyor, ihaneti gördüğü için ayaklanıyor.
Peki Ne Oldu? Kurtardık Diyorlar…
Irak’ı Kim Kurtardı?
Verdik demiyorlar ,Bağdat bizim vilayetimizdi.
Suriye’yi Kim Kurtardı?
Hicaz’ı Kim Kurtardı?
Ürdün’ü Kim Kurtardı?
Libya’yı Kim Kurtardı?
Mısır’ı Kim Kurtardı?
Eğer Bağdat’tan Kurtulmak Kurtuluşsa Kurtulduk!
Kerkük’ten Kurtulmak Kurtuluşsa Kurtulduk!
Hicaz’dan Kurtulmak Kurtuluşsa Kurtulduk!
Bir kaç bin ruble karşılığında satılan Batum’dan Kurtulmak Kurtuluşsa Kurtulduk!
Azerbeycan’dan Kurtulmak Kurtuluşsa Kurtulduk!
Güney Kafkasyadan Kurtulmak Kurtuluşsa Kurtulduk!
Adalardan Kurtulmak ,Batı Trakya’dan Kurtulmak ,Makedonya’dan ,Bosna Hersek’ten Kurtulmak Kurtuluşsa Kurtulduk!
Hep Eyaletlerimizdi , Bunlardan Kurtulmak Kurtuluşsa Kurtulduk!
Dolayısıyla ortada KURTULUŞ DİYE BİR OLAY YOK!
Mustafa kemal ve Cuntasının ingilizlerle ,işgalcilerle işbirliği yapması neticesi topraklarımızın bölünmesi ve parçalanması var.
Eğer Mustafa kemal ve cuntasının bir yeri kurtarmaya güçleri yetseleydi , imkanları olsaydı ;
Selanik’i kurtarırlardı
Demek ki Kurtuluş diye bir olay yok!
AMA düşmanlar gitti .
-Düşmanlar Zaten gidecekti ,yani Paristeki Fransızlar Karsta hayvancılık yapmak için gelmemişlerdi .
Londrada ki ingilizler ,Konya ovasında buğdaycılık yapmak için gelmemişlerdi.
İtalyanlar, Trabzonda hamsicilik Rizede çaycılık yapmak yapmak için gelmemişlerdi.
Devleti yıkmak için gelmişlerdi , Toprakları parçalamak için gelmişlerdi.
Bu amaçlarını Mustafa Kemal ve Cuntası ile gerçekleştirdil er. Osmanlı devletini yok ettiler. Kurtuluş Savaşı hareketini yok ettiler , onun meclisini yokettiler. Daha Sonrada Mustafa Kemal ,İnönü’yü gönderdi. Bütün bunlar Lozan’da tescil edildi ve iş bitirildi.
ORTADA KURTULUŞ DİYE BİR OLAY YOK!
YOK OLUŞ VAR , YIKILIŞ VAR!
İstedikleri gibi devleti yıkıp , topraklarımızı parçaladıktan sonra ,Lozan antlaşması’da imzalandıktan sonra ingilizlerde el sallayarak gittiler Demek ki onlar buraya kalmak için gelmemişlerdi . Yıkıp , parçalayıp , yok etmek için gelmişlerdi.
Sadece bu mu?
Onlar ne kadar parşalarsalar parçalasınlar , bölerlerse bölsünler İSLAM vardı , KUR’AN vardı , TEVHİD vardı ,HİLAFET vardı ve ŞERİAT vardı. Bu inanç Bu Kurumlar Bu Hukuk var olduğu sürece parçalanmış ve Bölünmüş olan bu tabi parçalardaki insanlar süratle birleşecekti ve yeniden bir osmanlı meydana gelecekti. Saltanat olarak değil, Devlet ve medeniyet modeli olarak , güç olarak , süper güç olarak meydana gelecekti . Bunun olmaması içinden bişey yaptılar: ortadoğudaki, kafkaslardaki, balkanlardaki islam dünyasındaki insanları gönüllü olarak ve tabii olarak ne birleştiriyor ? ŞERİAT birleştiriyor , onu kaldırdılar.
Dikkat edin şimdi ;
İşgalci düşmanın hukukunu katolig ortadoks karması hukukunu tasdik ediyor bizim kurtarıcılar ve müslüman bir milleti islam hukukundan kurtarıyorlar.G ördünüz mü kurtuluşu!?
Hukukumuzdan Kurtulmak Kurtuluşsa Kurtulduk!
Bu müslümanları İstanbul merkezli bir tek siyasi otoriteye bağlayan ve gönüllü olarak bağlayan ta Adriyatikten Çin seddine kadar Afrikadan Hindistana kadar Bir Dünyayı Siyasi olarak ve gönüllü olarak bağlayan HİLAFET Kurumundan Kurtulmak Kurtuluşsa Kurtulduk!
İslam dünyasının Siyasi kıblesi olmuş İstanbul’dan Kurtulmak onun başkentliğinden , onun verdiği şereften ve onun kattığı misyondan Kurtulmak Kurtuluşsa Kurtulduk!
Şeriatten Kurtulduk!
Hilafetten Kurtulduk!
İşgalci Düşmanın Sembolü olan Şapkayı Silah zoruyla tatbik edip ,giymeyenlerin başını vurup , islamın sembolü sarıktan kurtulduk!
İslam Dünyasını ,ortadoğu , kafkaslar ve balkanları kültürel bakımdan birbirine bağlayan islam yazısından kurtulduk işgalci düşmanın latin yazısını silah zoruyla getirdik.
Yazımızdan da Kurtulduk!
Kültürümüzden de Kurtulduk!
İşgalci düşmanın dini tatil günü olan , kilise günü olan Pazarı getirip ,Cumadan Kurtulduk.
İşgalci düşmanın dini bayramı olan Yılbaşını(Hz.İs a’nın doğum günü) Noeli Silah zoru ile getirip HİCRİ TAKVİMDEN (HZ.Muhammed(s. a.s) hareketi)ni ifade eden İslami takvimden de Kurtulduk!
Daha sonra
Tanrı Uludur diye milleti uyutup Silah zoruyla ezandan da Kurtulduk.
ve
Düşmanı yeneceğiz ,Dini kurtaracağız ,Şeriatı kurtaracağız ,Vatanı kurtaracağız , Namusu kurtaracağız diye Toplanmış Askerimizi ve Mehmetçiğimizi ; CHP Kur’an çiğnetti ve KUR’AN dan da Kurtulduk.

Hasan Mezarcı





http://ilimcephesi.com/osmanli-devleti-ne-zaman-ve-kim-tarafindan-yikildi-2/


Osmanlı Devleti Ne Zaman ve Kim Tarafından Yıkıldı?

Saltanatın ilgasına geçmeden önce kısaca Osmanlı Devleti’nin yıkılış tarihine değinmek gerekiyor. Genel kaynak­larda Osmanlı Devleti’nin yıkılış tarihi olarak İstanbul’un İti­laf kuvvetlerince işgal edildiği tarih verilir. (İstanbul 1918’de fiilen 1920’de resmen işgal edildi.) Bu, yaygın ama yanlış bir bilgidir. Çünkü Osmanlı Dev­leti işgalden sonra da hukuken ve fiilen yaşamaya devam etmiştir. (Zaten Mondros’a göre işgal, barış antlaşmasına ka­dar sürecek, geçici bir durumdu.) Bir takım kısıtlamalara kar­şın Osmanlı Devleti’nin yasama, yürütme ve yargı makam­ları çalışmaya devam etmiş ve devlet çarkı dönmüştür. Bazı devlet organları ve makamları çalışamaz derecede kısıtlandı­ğında ise Osmanlı Devleti kendisine ait makam ve yetkilen Ankara’ya nakletmiştir.

Ankara’da kurulan Meclis, İstanbul’daki Meclis’in An­kara’ya taşınmış şeklidir. Zaten Ankara’daki Meclis ve Hükümet resmen İstanbul’daki otoriteleri kabul ediyordu; sadece fiilen çalışamadıklarını, esaret altında olduklarını ifade ediyordu. Onların kurtarılması için çalıştığını deklare edi­yordu. Dolayısıyla Osmanlı Devleti, işgalden sonra da huku­ken devam ediyordu, Batılı devletlerle müzakereler yapıyordu ve Ankara tarafından da resmen tanınıyordu… Tartışma, Osmanlı Devletinin fiilen devlettik edip edemediği noktasında idi; hukuken devam edip etmediği noktasında değil.

Dolayısıyla Osmanlı Devleti’nin yıkılış tarihi, İstanbul’un işgaliyle ilintilendirilemez. Osmanlı Devletinin yıkılışı iki hamlede ve iki aşamada olmuştur. Birinci hamlede devletin Saltanat kanadı yıkılmış ve böylece padişahlık kaldırılmıştır (1922). İkinci hamlede ise devletin Hilafet kanadı yıkılmış, Osmanlı’nın ümmet üzerindeki manevi otoritesi ilga edil­miştir (1924). Sonuç olarak, bir bütün olarak Osmanlı Dev­leti’nin yıkılış tarihi olarak 1922 ve 1924 tarihlerini dikkate almak gerekiyor.

Yine genel tarih kitaplarında, Osmanlı Devleti’ni yıkanlar olarak İtilaf Devletleri, hususen de İngiltere gösterilir. Osmanlı Devletini İngiltere öncülüğündeki İtilaf Kuvvetleri yıkmış gibi gösterilir. Osmanlı Devleti’nin yıkılış sürecini bunlar başlatmış olabilir ama resmen ve hukuken Osmanlı Devleti’nin yıkan güç, TBMM ve TBMM’ye hâkim olan odak­lardır. TBMM 1922 yılında Osmanlı Devleti’nin Saltanat ka­nadını; 1924’te de Osmanlı Devleti’nin Hilafet kanadını yık­mıştır. Böylece TBMM, kendisini doğuran ve yetkilendiren gücü, bizzat kendi eliyle tarihe gömmüştür… Bu netice, tari­hin hazin ve ibretlik bir tecellisi olsa gerek.

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Nasıl Geçildi? – Cemal Fedayi, s.84-85.



.

İngilizler ve Milli Mücadele

..İngilizlerin elinden silah ve cephane kaçırılması da, L. Kinross tarafından aynı eğlenceli üslupla anlatılmaktadır. Mustafa Kemal’in Mütareke’den sonra 13 Kasım 1918’de İstanbul’a Eprimesinden. Samsun’a görevli olarak hareket etmesine kadar geçen 6 aylık süre içindeki temas ve faaliyetleri üzerinde fazlaca durulmamıştır. İngilizlerin Mustafa Kemal’e düşman oldukları, kendisini her zaman takip ettirdikleri, engellemeye çalıştıkları yolundaki alışılmış tezin, […]

“Ordular İlk Hedefiniz Akdeniz’dir”

Mustafa Kemal Paşa’nın ‘Ordular ilk hedefiniz Akdeniz ’dir ’ emrinden sonra, ikinci hedef, halen işgal altında olan İstanbul ve Trakya olmalıydı. Ancak Mustafa Kemal bir süre İzmir’den ayrılmamış, kuvvetleri de İstanbul’a doğru harekette ağır davranmışlardır. Mustafa Kemal, Yunan ordularını İzmir’e kadar süren hareketle gösterdiği tavrını, İstanbul’daki müttefiklere, bilhassa İngilizlere karşı göstermemiş/gösterememiştir. Bu sıralarda Mustafa Kemal’in […]

Lozanda İngiltere Ne İstediyse Onu Elde Etmiştir!

Lozan’da esas başarının İngiltere başta olmak üzere müttefiklere ait olduğu ortadadır. İngiltere ne istediyse onu elde etmiştir. Boğazlardan geçiş serbestisi, Batı Trakya’nın Yunanistan’a bırakılması, Yunanlılardan savaş tazminatı alınamaması, Antakya ve İskenderun’un sınırlar dışında kalması, Musul Meselesi’nin hallinin sonraya bırakılması ve netice İttifak İngilizlere terki, Türkiye tarafının verdiği hiç de küçük olmayan tavizlerdir. Türkiye Cumhuriyeti’ni kuranlar […]

Hindli Müslümanların Milli Mücadelede Yardımları

Hind müslümanlarının Türkiye’de yürütülen Milli Mücadele yardımları ve bu yardımların kullanılış şekli tartışmalara yol açmıştır. Hind müslümanları, bu yardımları açıkça Osmanlı Hilafet’inin ve hatta Saltanatı’nın kurtarılması için yapmışlardır. Mustafa Kemal de Millî Mücadele boyunca bundan başka bir şey söylememiştir. Hind müslümanları büyük bir samimiyet ve ümitle müslüman olmayan kesimleri de etkileyerek mitingler düzenlemişler, boykotlar yürütmüşler. […]

Türkiye Cumhuriyeti’nin 1930lar’daki Tasviri

Cumhuriyetin ilânına kadar bütün inkılâp kararları, günlerce münakaşa edilerek Meclis’e verilirdi. Cumhuriyetin ilânında ve ondan sonraki bazı mühim inkılâp kararlarında böyle hareket edilmemişti. Mevzu Meclis sahnesine getirilmezden evvel kulislerde hazırlanıyor, şahsi idare taraf darları bundan haberdar edilerek vazifelendiriliyordu. Meclis ekseriya fikir adamlarının bulunmadığı bır zamana tesadüf ettirilerek mevzu emrivaki şeklinde meclis heyeti umumi (genel kuruluna) […]

Atatürk Devrimleri ve Sonuçları

Cumhuriyet yönetiminin antidemokratikliği birinci derecede laiklikle bağlantılı bir meseledir.Cumhuriyet öncesinde 1. Dünya Savaşı sonrasında yer yer işgale uğrayan Türkiye, kendini savunmak için halkın doğrudan katılımını gerektiren bir mücadele yürütmüştür. Halkın yönetime katılması bu dönemde sonraki yıllarda görülmeyecek seviyeye yükselirştir. 1920’de TBMM’nin Cuma namazından sonra ve dualarla açılması gibi şeklî unsurlar dışında, Meclis içinde yer alan […]

Latin Harfleri Kabulü ve Sonrası

İslâmî harflerin okuma yazmayı güçleştirdiği, Latin harflerinin kabulü sırasında en fazla ileri sürülen bir iddia olmuştur. Hatta Mustafa Kemal, bütün vatandaşların bir kaç yıl içinde Latin harfleri sayesinde okur yazar olacaklarını öne sürmüştür.Bir ülkedeki okuma yazma oranının tek başına alfabe ile ilgili olmadığı, Latin harfleri uygulamasından sonra daha iyi anlaşılmıştır. Latin harflerinin kabulündan sonra da […]

.
Sayfa Düzeni Adem Şenel 1. Baskı: İstanbul, 2019 ISBN 978-605-2101-60-5 İDEAL KÜLTÜR YAYINCILIK Reklam ve Organizasyon San. Tic. Ltd. Şti. Topkapı Mah. Kahalbaşı Sok. No:31/l Fatih - İstanbul Tel: +90 212 528 85 41 bilgi@idealkultur.com Kültür Bakanlığı Sertifika No: 12669 Baskı OPTİMUM BASIM SAN. VE TİC.LTD. ŞTİ. Sertifika No: 41707 © Bu kitabın her hakkı saklıdır. Tamamen veya herhangi bir bölümü, yayınevinin yazılı izni alınmadan bastırılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapamaz. Kütüphane Katalog Kartı Osmanlı Tarihi I (1299-1774) / Editör Selim Hilmi Özkan 457 sayfa ; 23,5 cm. ISBN: 978-605-2101-60-5 1. Türkiye — Tarih — Osmanlı İmparatorluk, 1288-1922 — Kaynaklar. 2. Osmanlı İmparatorluğu, 1299-1922. 3. Türkiye - Tarih - 1299-1922. DR 486/ 086 956.015/OSM I. Özkan, Selim Hilmi OSMANLI TARİHİ I (1299-1774) Siyasi Tarih ~ Kültür ve Medeniyet Editör Selim Hilmi ÖZKAN Bölüm Yazarları Abdülkadir ÖZCAN • Efkan UZUN • Ensar KÖSE . Ersin KIRCA Gazi ÖZDEMİR • Gürkan CEVGER • Mehmet İNBAŞI. Murat ALANOĞLU Selim Hilmi ÖZKAN . Uğur KURTARAN . Ümit KILIÇ • Yaşar BAŞ ideal Kültür Yayıncılık İKİNCİ KISIM OSMANLI KÜLTÜR ve MEDENİYETİ Bölüm 1: Klasik Dönem Osmanlı Devlet Anlayışı: Merkez Teşkilatı Dr. öğretim Üyesi Murat ALANOĞLU, Muş Alparslan Üniversitesi Bölüm 2: Osmanlı Toplum Yapısı Doç. Dr. Yaşar BAŞ, Bingöl Üniversitesi Bölüm 3: Osmanlı Devletinde Arazi, Tahrir ve Tımar Sistemi Prof. Dr. Ümit KILIÇ, Atatürk Üniversitesi Bölüm 4: Osmanlı Maliyesi Vergi Sistemi ve Ekonomik Düzen Prof. Dr. Ümit KILIÇ, Atatürk Üniversitesi Bölüm 5: Osmanlı Askeri Teşkilatı ve Donanma Dr. Öğretim Üyesi Ersin KIRCA, Kocaeli Üniversitesi Bölüm 6: Osmanlı İlmiye (Eğitim Sistemi) & Adliye Teşkilatı ve Vakıf Müessesesi Doç. Dr. Efkan UZUN, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Divân-ı Hümâyûn'un Üyeleri 254 Veziriazam (Sadrazam) 254 Vezirler 255 Kazasker 256 Nişancı 257 Defterdar 258 Divân-ı Hümâyûn'un Hizmetlileri 259 Reisülküttâb 260 Çavuşbaşı 260 Büyük ve Küçük Tezkireci 261 Kapıcılar Kethüdası 261 Divân-ı Hümâyûn Kalemleri 262 Sonuç ve Genel Değerlendirme 263 İKİNCİ BÖLÜM OSMANLI TOPLUM YAPISI 265 Giriş 265 Askeri Sınıf 267 Saray Üst Sınıfı (Padişah ve Ailesi) 267 Seyfiye 268 İlmiye 269 Kalemiye (Memurlar) 270 Reaya 272 Millet Sistemi'ne Göre Reaya 272 Müslümanlar 276 Gayrimüslimler (Zimmiler ve Müstemenler) 279 Hristiyan Ortodokslar 282 Ermeniler 283 Diğer Hıristiyan Topluluklar 285 Yahudiler 286 Yerleşim Birimlerine Göre Reaya 288 Şehirliler 289 Köylüler 290 Konargöçerler 292 Muaf ve Müsellem Reaya 294 Sonuç ve Genel Değerlendirme 295 XII İKİNCİ BÖLÜM Osmanlı Toplum Yapısı Yaşar Baş' Giriş Osmanlı toplum yapısı, altı asırlık tarihi boyunca farklı görünümler arz etmiştir. Kuruluş dönemi ile devletleşme aşaması, Fatih Sultan Mehmed devri ile merkezi İslam dünyasının Osmanlı egemenliğine girdiği XVI. yüzyıl arası, toplum ve devlet düzeninde önemli değişikliklerin yaşandığı XVII. yüzyıl ile modernleşme çabalarının farklı derecelerde etkiler oluşturduğu XIX. yüzyıl arasında devamlılıkların yanımda farklılaşmalar da görülmüştür.1 Osmanlı toplumunun oluşumunda, Orta Asya, Kafkaslar, İran, Arap bölgesi, Anadolu ve Rumeli'de yaşayan toplulukların kendi içinde geçişken, homojene yakın ama bazen de farklı kültürel inceliklerinin katkısı söz konusudur. Toplum hayatım kuşatan İslam düşüncesi, gelişimde önemli derecede yönlendirici olmuştur. Toplum, özelikle Selçuklular, Anadolu Selçuklu Devleti, Anadolu beylikleri ve bizzat Osmanlı devrinin yönetme ve yaşama tecrübesi ile şekillenmiştir.2 İklimlerin, yerleşim ve yapı şekillerinin, Rumeli, Anadolu ve Arap-Fars bölgesi gibi üç kültür havzasına ayrılan coğrafyanın da toplumu şekillendirmiş olduğundan bahsedilebilir.3 * (Doç. Dr.); Bingöl Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, yasarbas2000@hotmail.com 1 Mehmet Öz, "Osmanlılar (Sosyal Hayat)", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DÎA)., 33. (2007): 532. 2 Feridun M. Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum (İstanbul: Timaş Yayınları, 2011), 272. 3 Maurice M. Cerasi, Osmanlı Kenti, Osmanlı İmparatorluğu 'nda 18. ve 19. Yüzyıllarda Kent Uygarlığı ve Mimarisi (Çev. Aslı Ataöv, İstanbul: YKY., 1999), 23-46, 81. 265 OSMANLI TARİHİ I Osmanlı toplumu, farklı alt bölge, din, dil, lehçe, etnik köken, kültür, gelenek, görenek, yaşayış, davranış ve anlayışları barındırmıştır. Bu toplum, tarih boyu biriktirmiş oldukları insani değerleri, birbiri içinde yoğurmak suretiyle şekillenmiştir. Aynı toplum, bazı problemleri beraberinde getiren farklılıklarla beraber, "birlikte yaşama tecrübesini" dünyaya gösterebilen bir medeniyet ortaya koymuştur. İslam düşüncesi ve hâkim yönetici sınıfın dini, tarihi ve kültürel anlayışı, bu tecrübenin yüzyıllar boyunca olgunlaşıp ortak değerlerini oluşturmasına öncülük etmiştir. Bununla beraber, bu toplum her yönü ile homojen olma zorunluluğu da hissetmemiştir. Ayrıca bu toplum, Batılıların "Pax Ottomana" yani "Osmanlı barışı"4 dedikleri, Hristiyan dünyasında görülmeyen "birlikte yaşama" ve dayanağım hukuki kaidelerden alan "hoşgörü" tecrübesini yaşatmış ve olgunlaştırmıştır. Bu çerçevede halk, padişah için Allah'ın bir emaneti olarak görülmüştür.5 Osmanlı idaresinin, yönetim felsefesi, "âlemi yaratan Allah'ın emaneti olan reaya fukarasının ve Allah'ın bütün kullarının güven ve rahatım, dirlik ve düzenliğini koruma" görevi ve sorumluluğu ile açıklanmıştır.6 Bu felsefe, Tanzimat Devri'nin ünlü sultam II. Mahmud'un "ben tebaamın Müslüman'ını camide, Hristiyan'ın kilisede, Musevi'sini de havrada fark ederim. Aralarında başka gûna bir fark yoktur. Cümlesi hakkındaki muhabbet ve adaletim kavidir ve hepsi hakiki evlâdımdır" cümlesiyle ifade edilmiştir.7 Buna göre, farklı mali, idari, etnik ve dini kökenlerden olmak, ayrıştırıcı bir unsur olarak görülmemiştir. Bu yönetim anlayışı, askeri, idari, mali-ekonomik yapılanmaya binaen toplumun askeri sınıf ve reaya; reayanın ise esas itibariyle "millet sistemi" denilen dini durumuna göre ve mali-ekonomik bir bakış açısıyla vergilendirme temelli mesleki uğraşı ve yerleşime göre yapılandırılmasında kendini göstermiştir. Bu bakış açısından hareketle ve bütüncül bir yaklaşımla Osmanlı toplumu, askerî sınıf (yönetenler-vergi vermeyenler) ve reaya (yönetilenler, vergi verenler) sınıfı olmak üzere iki ana grupta tasnif edilmiştir. Reaya ise, millet sistemi (din ve mezhep mensubiyeti),8 yerleşim birimleri ve muaf ve müsellem reaya oluşlarına göre üçe ayrılabilir. Bazı müellifler, muaf ve müsellem reayayı normal reaya sınıfından farklı görmemektedirler. Esas itibariyle bunların reaya sınıfından oldukları 4 İlber Ortaylı, Osmanlı Barışı, (İstanbul: Timaş Yayınları, 2016). 5 Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, 287, 288, 289. 6 Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Devlet Adamlarına Öğütler, (Der. ve Çev. Hüseyin Ragıp Uğural, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1969), 8. 7 Reşat Kaynar, Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat (Ankara: TTK., 1985), 100. 8 Millet sistemi tartışmaları için bkz. Gülcan Avşin Güneş," Osmanlı Devleti'nin Gayrimüslimlere Bakışı ve Klasik Dönem Millet Sistemi", Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1/2, (2015): 1-30. 266 OSMANLI TOPLUM YAPISI da unutulmamalıdır. Dolayısıyla, bu grup normal reaya içinde de değerlendirilebilir. Ayrıca reaya, mesleklerine göre de tasnif edilebilir. Fakat, geniş bir değerlendirme ve tekrara yol açacak bu konuda ayrıntıya girilmeyecek, bu dördüncü tasnif şekli, konu içerisinde kısaca izah edilecektir. Aşağıda ayrıntılarıyla izah edilen sınıflandırmalar, devletin ve toplulukların, yönetim, inanç, yaşam ve vergilendirme şekillerine göre oluşturulmuştur. Bu tasnif, tarih boyunca devlet ile tebaanın birbirlerine karşı hak ve sorumluluklarının tayininde önemli roller oynamıştır. Tablo: 1. Osmanlı Toplum Yapısına Göre Askeri Sınıf ve Reaya 1. Askeri Sınıf 2 Reaya 1.1. Padişah ve Ailesi 2.1. Millet Sistemine Göre Reaya 2.2. Yerleşim Birimlerine Göre Reaya 1.2. Seyfiye 2.1.1. Müslümanlar 2.2.1. Şehirliler 1.3. İlmiye 1.4. Kalemiye 2.1.2. Gayrimüslimler (Zimmiler ve Müstemenler) 2.2.2. Köylüler 2.2.3. Konar Göçerler 2.1.2.1. Hristiyan Ortodokslar 2.3. Muaf ve Müsellem Reaya 2.1.2.2. Ermeniler 2.1.2.3. Diğer Hristiyan Gruplar 2.1.2.4. Yahudiler Askeri Sınıf Askeri sınıf, yöneten, vergi vermeyen sınıflara işaret eder. Kendi sınıfında ayrıca alt bölümlemelere ayrılmıştır. Bunlar, saray, seyfiye. ilmiye ve kalemiye gruplarıdır. Saray Üst Sınıfı (Padişah ve Ailesi) Saray, Enderun ve haremin bulunduğu iç saray ile Birun denilen dış sarayın alt birimlerinden müteşekkil idi. Saraylı üst sınıf, padişah ve ailesini ifade etmekte idi. Padişah, yetkileri ve diğer özellikleri itibariyle yönetici askeri sınıfın en üst ve tartışmasız amiri idi. Kendisinin dışında kalan sınıflardan bütünüyle farklı bir konuma sahipti. Valideler, padişah eşleri, veliahtlar, şehzadeler ve padişah kızları hanım sultanlar, siyasi gücü, zekâsı ve diğer şartların el verdiği ölçüde saray ve dolayısıyla devlet yönetimde söz sahibi olurlardı. Sarayın, padişah ailesi dışındaki üyeleri, seyfiye, ilmiye veya kalemiyeye mensup îdi. Pek çok değerlendirmede, padişah ve ailesinden 267 müteşekkil saray sınıfı ayrı bir sınıf olarak ele alınmamıştır. Saray teşkilatı, padişah ve padişah ailesi, kitabın diğer konularında geniş olarak değerlendirilmiş olduğundan burada kısaca ele alınması yeterli görülmüştür. Seyfiye Seyfiye, kılıç ehli demektir. Bizzat askerlik mesleği ve idari işler ile meşgul olan zümreleri göstermektedir. Seyfiye, saray mektebi Enderun veya Acemi Oğlanları Mektebi'nde yetişirlerdi. Sipahilik, asesbaşılık, kethüdalık, yeniçeri ağalığı, vezirlik, sancakbeyliği, kaptan paşalık, beylerbeylikten sadrazamlığa kadar farklı kademelerdeki yöneticiliklere yükselebilirlerdi. Bunlar, ehl-i seyf veya ehli örf gibi adlarla bilinen yönetici sınıfı temsil ederdi. Merkez ve taşrada görev yapan önemli bir kısmı, askeri-idari görevlere atanırdı. Geri kalanları bizzat askerlik işiyle meşgul olurlardı. Askerlikle meşgul olan veya yürütme görevleri bulunan seyfiye sınıfı, tımar sistemi ve kul sistemi dahilindeki grupları barındırmakta idi.9 Karmaşık bir yapıya sahip olan tımar sistemine göre, devlet reayadan alacağı vergiyi dirlik denilen birimlere ayırarak askeri hizmet karşılığında tımarlı sipahiye tahsis ederdi. Askeri sınıfın temelini oluşturan tımarlı sipahi, atlı ve donanımlı asker demekti. Sancaklarda çeribaşı ve alay beyinin komutasmda teşkilatlanarak sancak beylerinin kontrolünde ve beylerbeylerinin emrinde toplanarak sefere katılırlardı. Savaşta sivrilmiş, tımar beyi alma vasfım kazanmış olan sipahilere tımar; üstün yetenek ve kahramanlık gösteren tımar sahiplerine, devlet merkezindeki divan çavuşlarına, müteferrikalara ve kâtipler vb. görevlilere zeamet; padişah, padişah ailesi, veziriazam, vezirler, beylerbeyi, vb. üst seviyedeki görevlilere ise, dirlik olarak has tahsis edilebilirdi.10 Seyfiye sınıfının ikinci kısmı, Osmanlı Devleti'nin daimi ordusu kapıkulu askerinden acemi, yeniçeri, cebeci, topçu, top arabacı, humbaracı ve lağımcı ocaklarının maaşlı yaya askerlerinden oluşmakta idi. Atlı ocakları oluşturan kapıkulu süvarileri ise, sipah, silahtar, sağ ulufeciler, sol ulufeciler, sağ garipler, sol garipler olmak üzere altı ocak halinde teşkilatlanmışlardı. Eyalet askerleri arasında yer alan tımarlı veya topraklı süvariler ile hafif piyade azaplar ve öncü kuvvet görevi yapan akıncılar, çoğunlukla tımar * 9 Mehmet İpşirli, "Ehl-i örf", DM., 10 (1994): 519. 10 Bahaeddin Yediyıldız, "Osmanlı Toplumu", Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, I (Editör. Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul: IRCICA, 1994), 450. 268 OSMANLI TOPLUM YAPISI sistemi dâhilinde görev alırlardı. Osmanlının ilk askeri teşkilatım oluşturan yaya, yörük, müsellem vb. muaf ve müsellem reaya da bir kısmı yaya, bir kısmı atlı askerlerden müteşekkildi. Daha sonra bu teşkilat, geri hizmetlerde görevlendirilmişlerdi.11 Osmanlı deniz kuvvetleri de seyfiyenin önemli bir kısmım oluşturuyordu. Osmanlı donanması ve tersane-i amire gibi iki ana yapıya sahip deniz kuvvetlerinin amiri, kaptan paşa veya kaptanıderya idi. Kaptan paşalar, önceleri sancak beyi rütbesinde idi. Barbaros Hayreddin Paşa'nm kaptanıderyalığıyla beraber beylerbeyi veya vezirlik rütbesiyle tayin edilmişlerdi. Donanmanın kaptan paşadan sonraki amirleri, kapudane, patrona ve riyale idi. Tersane-i amirenin amirleri ise, tersane emini, kethüdası, ağası ve reisi idi. Pek tabu, donanmada, piyade azaplar ve leventler; tersane-i amirede, pek çok meslek ehli ve uzmanların yarımda yardımcı sınıflar da mevcut idi.12 Seyfiye sınıfının fiili görevlileri, emeklileri ile bunların aile efradı da askeri sınıfından sayılmakta idi. Bunların kökenleri çoğunlukla esirliğe veya devşirmeye dayanıyordu. Suçları sabit görülmesi halinde azl, rütbe tenzih, hapis, sürgün, katl veya aile efradının geçimine yetecek kadarı ayrılmak suretiyle malları müsadere edilebilirdi.13 Bu gruplar, kitabın askeri yapı ve donanma ile ilgili bölümünde geniş olarak ele alınmıştır. ilmiye Arapça âlim sözcüğünün çoğulu "ulema" veya "ehl-i şer'" deyimleri, ilmiye sınıfına işaret etmektedir. Geniş anlamda Osmanlı ilmiye sınıfı, klasik ve yerleşmiş İslâmî eğitim kurumu medresede usulüne uygun tahsilden sonra icazetle mezun olup eğitim, hukuk, fetva, başlıca dinî hizmetler ve nihayet merkezî bürokrasinin kendi alanlarıyla ilgili önemli bazı makamlarını dolduran Müslüman ve çoğunlukla Türkler'den oluşan bir meslek grubuydu. Osmanlı Devleti'nde çeşitli imtiyazlara sahip olan yönetici zümre arasında yer alan ilmiye erbabı, en geniş imtiyazlarla taltif edilmişti. Bu imtiyazları, hizmetleri karşılığında bazı vergilerden muafiyet ve ceza hukuku ile ilgili ayrıcalıkları ile çocuklarına tanınan imtiyazlar şeklinde birkaç noktada toplamak mümkündür. Bilinen ve inanılanın aksine, birçok yenileşme hareketi ilmiye sınıfının öncülüğü, desteği veya en azından tasvibiyle 11 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları, I-II, (Ankara: 3. Baskı, Türk Tarih Kurum Yayınları, 1988). 12 Yediyıldız, "Osmanlı Toplumu", 457. 13 Mehmet İpşirli, "Ehl-i örf", 520. 269 OSMANLI TARİHÎ I gerçekleştirilmişti. XVII. yüzyıldan itibaren, ilmiye sınıfının tayinleri şeyhülislâmın arzına, sadrazamın telhisine ve padişahın onayına bırakılmıştı.14 İlmiye sınıfının geniş bir kadrosu vardı. Şeyhülislâm, nakibüleşraf, kazasker, kadı, müderris, naip, müftü, imam, hatip, müezzin, tarikat şeyhi ile hekim, müneccim, astronom, astrolog gibi görevliler ve bunların emeklileri ilmiyeye dâhildi. Bunlar, eğitimleri süresince vakıf külliyelerin medreselerinde ücretsiz olarak eğitim alır, konaklar ve gıda ihtiyaçlarını karşılardı. Ayrıca günlük harcırah alırlardı. Medreseyi tamamlayan danişmentler, matlab defterlerine kaydım yapar, mülazemet denilen tayin sırasını beklerdi. Sırası gelen aday padişah beratı ile kadılık, müderrislik, imamlık vb. görevlere atanırdı. Bir mahalde bir iki yıl kadar görev yapan kimse, görevinden ayrılır ve yeniden atama sırasına girerdi. Bu arada geçimlerinin temini için kendilerine arpalık tahsis edilirdi. Adaylar, bir üst kademeye geçebilmek için bekleme süresi içerisinde tanınmış müderrislerin derslerini takip ederlerdi.15 Bunlar, kılıç ehline göre, devlet katında daha şefkatle karşılanırlardı. Ancak şiddetle muamele gören ilmiye mensupları da görülmüştü. Kalemiye (Memurlar) Kalemiye, bir teşkilat terimi olması yanında, bir sosyal statü ve kültür terimiydi.16 Eli kalem tutan, evrak ve yazı işlerini takip eden bürokratlar, memurlar veya kâtipler bu sınıfın temsilcileri idi. Merkez teşkilatının başta beylikci, nişan, tahvil ve ruus kalemleri olmak üzere divanı hümayun kalemleri, defterdarlığa bağlı defter eminliği ve merkez teşkilatındaki diğer bürolar, bu sınıfın kalabalık olduğu idari birimlerdi. Şeyhülİslam lık, kazaskerlik ve kaptan paşalık gibi makamların idari büro, yazışma ve evrak takibi ile ilgilenen memurları bunlara dâhil idi. Nişancı ve defterdar, divanı hümayunda kalemiyeyi temsil ediyordu. Reisülküttap, nişancıya bağlı idi. Ayrıca bütün divan kalemlerinin şefiydi.17 Kanuni Sultan Süleyman döneminde, maliye ve divan kalemleri ayrılmıştı. Bu ayırım, bürokratik kurumlarda oluşan uzmanlaşmanın bir işareti idi. Divan-ı hümayun, hazine ve defterhane görevlilerinin bir bütün olarak "kalemiye erbabı" şeklinde tanımlanması, XVI. yüzyıldan sonra gerçekleşmişti. 14 Mehmet İpşirli, "İlmiye", DİA., 22 (2000): 141-145. 15 Yediyıldız, "Osmanlı Toplumu", 457-462. 16 Mehmet İpşirli, "Kalemiye", DİA., 24 (2001): 248. Yediyıldız, "Osmanlı Toplumu", 463-464. 270 OSMANLI TOPLUM YAPISI Takip eden süreçte, kalenderdeki uzmanlaşma daha gelişmiş, kalemiye mensupları, devlet kademelerinde ön plana çıkmışlardı. XVIII. yüzyılda kalemiye, yönetici sınıfın önemli bir kısmım oluşturuyordu. Divan-ı hümayun, maliye (defterdarlık) ve defterhane bürolarının düzenli bir sisteme kavuşması, bu konuda önemli rol oynamıştı. Bu sınıf, ilmiye ve seyfiye kadar açık olmasa da belli başlı daire ve kalemlerin amirlikleri başta olmak üzere Osmanlı bürokrasisinin hemen bütün alanlarında varlığını hissettirmişti. XLX. yüzyılda seyfiye terimi artık unutulmuş, askeriye ve mülkiye şeklinde ikiye bölünmüştü. Mülkiye ve kalemiye arasında bir irtibat oluşmuştu. Kalemiye, Osmanlı bürokratik geleneklerinin oluşması, resmi yazışma usullerinin değişmesi, yeni kalem, defter ve evrak serilerinin ihdas edilmesinde rol oynamıştı. Mensuplarının, dil, edebiyat, tarih, coğrafya, sanat ve musikiye önemli katkıları olmuştu. Devlet idaresi ve ıslahatına dair eser yazanların, vakanüvislerin veya tarihçilerin birçoğu kalemiye erbabından idi.18 Kalemiye erbabı, medreseden mezun olmuş veya başka yollarla okuma, yazı çeşitleri ya da kitabet ilmini öğrenmiş kimselerdi. Klasik dönemde, kalemiye çırakları genellikle Müslüman kökenli kimselerin arasından ve büyük bir itina ile seçilirlerdi. Babası bu mesleklerde görev almış olanlar daha şanslı idi. Zamanla gayrimüslimler arasından seçilenler de oldu. Özellikle devlet sırrı niteliğinde işlemlerin yapıldığı kısımlarda olanların sır saklayan ve güvenilir olmalarına dikkat edilirdi. Bunun yanında, yazı türlerini, yazışma usullerini, güzel yazı yazmayı bilmelerine, kişilikli ve dürüst olmalarına dikkat edilirdi. Bunlar, uygulamayı ve mesleki eğitimlerini birlikte yürütürlerdi. Usta çırak ilişkisi içerisinde yetişirlerdi. Zamanla bulundukları bürolarda uzmanlaşırlardı. İşlerini, dini ve kültürel bilgilerini iyileştirmek için medreselerden veya cami görevlilerinden takviye dersler alırlardı. Böylece, kalfalık ve üstatlığa, ayrıca kültürel birikime ulaşırlardı. Bunların bugünkü ifade ile daire başkanlarına veya müdürlerine Osmanlı bürokrasisinde hâcegân denilmekte idi. Hâcegân sınıfı, divanı hümayunda veya başka bürolarda önemli ve saygın bir grup idi. Bunlar terfi edince, nişancı, defter emini, reisülküttap veya defterdar olabilirlerdi.19 Kalemiye sınıfına, tımar ve zeamet tarzında dirlik tahsis edilirdi. Ayrıca harç, tayinat, aidat, caize gibi yan gelirleri vardı. XLX. yüzyılda, dirlik yerine maaş almaya başlamışlardı. Gelirleri itibariyle iyi bir refah seviyesine 18 İpşirli, "Kalemiye", 248-249. 19 Yediyıldız, "Osmanlı Toplumu", 463-465. 271 OSMANLI TARİHİ I sahip zümreler arasında sayılır olmuşlardı.20 Tanzimat dönemiyle birlikte bürokratik sistemde köklü değişimler yaşanmış, nezaretlerin kurulması bürokratik sınıfı güçlendirmişti. Nitelikli insan kaynağı kısmen merkezden bunlar arasından, çoğunlukla taşradan temin ediliyordu. Yeni düzenlemeler, bu sınıfın taşrada daha kalabalık bir yekûn oluşturmasına yol açmıştı. Ayrıca bu dönemden itibaren gayrimüslim memurlar da devlet kademelerinde daha fazla görülmeye başlamışlardı. Reaya Reaya terimi, "vergi ödemekle yükümlü, yönetilen tabaka" anlamında kullanılmıştı. Osmanlılar, askeri ve reaya ayırımını İslam i siyaset anlayışından devralmışlardı. Bu kavramlar, dört unsur (anasır-ı erbaa) denilen çiftçi-köylü, konar göçerler, kasaba ve şehirlerdeki esnaf ve zanaat erbabı, tüccar ve hizmet sektörü mensuplarım içine alıyordu. Yerleşim birimlerine göre reaya, askeri sınıfın dışında kalan köylü, şehirli ve konar göçer sivil vergi mükelleflerini ifade etmekte idi. Bunlar mesleklerine göre çiftçi, esnaf-zanaatkâr, tüccar ve hizmet sınıfı olmak üzere dört ana gruba ayrılıyorlardı. Bunların bir kısmı da bazı hizmetler karşılığında avarız ve raiyyet rüsumundan muaf tutulmuşlardı. Tanzimat öncesinde reaya terimi, "gayrimüslim "Osmanlı tebaası" için kullanılır olmuştu. Reaya (gayrimüslim tebaa) ile ehl-i İslam 'ın ayırımı açık bir şekilde resmi dile de yansımıştı.21 Osmanlı Devleti'nde Müslüman reaya, çift, bennak ve mücerred resimlerini; gayrimüslimler, cizye ve ispenç vergilerini ödemekte idi. Bu vergiler, arasında oran farkları vardı. Önceleri olağanüstü hallerde toplanan, daha sonra sürekli alınmaya başlanan avarızı divaniye veya tekâlif-i örfiye vergilerini ise her iki grup paylaşırdı. Gayrimüslimler, cizye vergisine binaen askerlik hizmetlerinden muaftı. Ancak Tanzimat devrinde bu uygulama değişti. Millet Sistemi'ne Göre Reaya Osmanlı Devleti'nde "millet", dini topluluğu ifade etmekte idi. Millet sistemi ise, devletin hâkimiyeti altında bulunan toplulukları mezhep veya dini esaslarına göre örgütlemesi ve yönetmesi şekli idi.22 Bu sistem, Osmanlı idarecilerinin din ve kavmiyet meselesine bakışını yansıtıyordu. Buna göre 20 İpşirli, "Kalemiye", 248. 21 Mehmet Öz, "Reaya", DÎA., 34 (2007): 490. 22 Bilal Eryılmaz, Osmanlı Devleti'nde Gayrimüslim Tebaanın Yönetimi (İstanbul: 2. Baskı, Risale Yayınlan, 1996), 17. 272 OSMANLI TOPLUM YAPISI Osmanlı toplumu, Müslimler ve gayrimüslimler olmak üzere din ve mezhep ayrımına göre idari sınıflandırmaya tabi tutulmuştu. Bu bakış açısında birbirine bağlı dört unsur hâkim idi. Bunlar, dini kimlik meselesi, güvenlik endişesi, tebaanın huzuru ve devletin mali kaynaklarının zedelenmemesi anlayışıydı. İslam hukuku çerçevesinde olgunlaştrrılmış bu esaslara göre, Osmanlı devletinde hâkim unsur olan Müslümanların yanında, gayrimüslim hukukunun korunması da esastı. Dini ve mezhebi kimlik, Osmanlı Devleti'nde, kişilerin, grupların veya devletin birbirlerine karşı haklarım, görevlerini ve sınırlarım belirleyici, merkezi hiyerarşiyi güçlendirici bir fonksiyona sahipti. Ahalinin huzuru, devletin güvenliği ve mali düzenin korunması da buna göre düzenlenmişti.23 Osmanlı yönetim anlayışına göre, a) İnsan farklı kabiliyetlerde yaratılmıştır. b) İnsan yaratılanların en şereflisidir ve yaratılıştan medenidir. c) İnsan, yaratılışı gereği diğer insanlara muhtaçtır. ç) Bu ihtiyaç, dayanışmanın, yardımlaşmanın, toplumların ve milletlerin oluşmasının yollarını açar. d) Toplumun üyeleri, kendi kabiliyetlerine ve birkimine göre iş yapar, buna göre de karşılığını alır. e) Bu durum farklı meslek, düşünce ve birikime sahip toplulukların tabakalaşmasını, ama toplum hayatmda uyum zorunluluğunu ortaya çıkarır. f) Farklı düşünce ve birikime sahip olanların hâkimiyetine ve uyum sorunlarına karşı, devlet kendi hâkimiyetini göstermek suretiyle dengeyi temin eder. g) Bu şartlar gerçekleştirilirken, suç-ceza ilişkisinde zulme karşı adaletin sağlanması zorunludur. h) Devlet bu ilkelere uyarak ve seyrini takip ederek sosyal barışı ve toplum hayatının farklı açılardan sağlıklı işleyişini temin eder ve yardımcı olur.24 Millet sisteminin temelinde, "emân anlayışı" vardı. Eman, bir yerin fethedilmesi veya bir yerin ahalisi ile belli şartlar altında anlaşma yapılması, barış akdi sağlanması anlamına gelmekteydi. Genel kurallara göre, fethedilen yerin gayrimüslim halkına tanınan zimmi statüsü karşılığında, şehir halkının cizye (baş vergisi) ve haraç vergisi vermesi ve diğer sorumluluklarını yerine getirmesi gerekirdi. Bu sistem içerisinde, salt dinî kimlikleri dolayısıyla gayrimüslimlere olumlu ya da olumsuz bir tavır takınılması söz konusu değildi.25 23 Ayhan Pala, "Gebran-ı Etrak: Osmanlı Anlayışında Din ve Kavmiyet", Archivum Ottomanicum, Edited by Barbara Kellner-Heinkele-Pal Fodor, 34 (2017): 123-127. 24 Yediyıldız, "Osmanlı Toplumu", 443; Öz, "Osmanlılar (Sosyal Hayat)", 533. 25 Gülcan Avşin Güneş, "Osmanlı Devleti'nin Gayrimüslimlere Bakışı ve Klasik Dönem Millet Sistemi", 21, 22. 273 OSMANLI TARİHİ I Millet sistemi, Osmanlı'nın kuruluş devrinden itibaren temel esasları ile uygulanmakta idi. İstanbul'un fethi ile kendim "Rum kayzeri" addeden "Fatih", Roma İmparatorluğu'nun devamı saydığı devletini dünya hâkimiyeti yolunda yüceltirken, bu sistemi de teşkilatlandırmaya başlamıştı. II. Mehmed'in İstanbul'un fethini takip eden büyük dönüşüm politikasının ardından millet sisteminin teşkilat yapısı olgunlaşma aşamasına gelmişti.26 Toplumun bu şekilde tasnifi, yönetme anlayışının temelini teşkil etmişti. Böylece belli bir nüfus yoğunluğuna sahip cemaat veya dinin mensupları, Osmanlı idari sistemine bağlanmışlar, aile, miras, borçlar, şahıs, ticaret, ceza, vergi hukuku ile birlikte örf ve adetlerine göre düzen kurmak ve dini ve vicdani hürriyetlerini yaşamakta serbest bırakılmışlardı.27 Osmanlı devletinin millet anlayışı, karma kültür oluşumuna da yol açmıştı. Bu anlayışa göre, farklı mezhepler ve dinlere mensup olanlar arasında iyi geçinmenin ötesinde bir ilişki vardı. Hatta buradaki halkların hayatları, belli konular dışında birbirinden hiç de farklı değildi. Yüzyıllardır devam eden tanışıklık ve yakınlık sebebiyle, birlikte hareket etme noktasma gelinmişti. Müslüman Türklere yardım eden, onların yanında savaşan Rum ve Ermem unsurların tutumu böylece yadırganmıyordu.28 Pek tabii, hiç problem olmadığı da söylenemezdi. Millet sisteminin getirdiği sosyal-dini oluşumun sonucu, yerleşim birimleri de halkın Müslüman veya gayrimüslim oluşlarına ya da mezhep farklılıklarına göre ayrılıyordu. Bunun yanında Müslim veya gayrimüslimlerin karışık olarak ikamet ettikleri mahalleler veya köyler mevcut idi. Uygulama, mahalle, köy ve şehir yerleşimlerinde genel düzeni sağlamanın esasım oluşturuyordu. 1829 yılında muhtarlık teşkilatının kuruluşuna ve ihtiyar heyetlerinin teşkiline kadar mahallelerin en üst otoritesi din adamları idi. Çünkü mahalle idaresi dini temele dayanmakta idi. Bu noktada imamlar ve kocabaşlar önemli roller oynamakta idi. Bunların yarımda dünyevi konularla ilgili kethüdalar veya kâhyalar sorumluluk üstlenmişlerdi. İmamlar veya kocabaşlar denetim, temizlik, ahlak, güvenlik, kefalet, dini temel eğitim, evlenme, boşanma, intikal, nüfus kütüğü takibi ve basit anlaşmazlıkların hallinde hakemlik gibi mahalle idaresi ile ilgili faaliyetleri yürütmekte idiler.29 26 Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600) (Çev. Ruşen Sezer, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2003), 30-39. İbrahim Özcoşar, "Osmanlı Devletinde Gayrimüslimlerin Hukuki Durumu ve Millet Sistemi", Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7 (2007): 124-139. 28 Fuat Köprülü, Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu, (Ankara: TTK Basımevi, 1959), 79, 83. 29 Cerasi, Osmanlı Kenti, 72, 73; Yücel Özkaya, 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu (İstanbul: YKY., 2010), 158. 274 OSMANLI TOPLUM YAPISI İmamlar ve daha sonra muhtarlar, mahalle veya köy güvenliğiyle sorumlu olmuş, ahali de kefalet sistemiyle birbirlerine karşı mesul tutulmuşlardı. Uygulama, vergilendirme, kültür birliği, sosyal düzen, asayiş, güvenlik, ahlaki-dini yapılanma ve benzeri konularda mahalleliyi bir arada tutmakta idi.30 Millet sisteminde her dini zümre kendi mahallinde yaşar; mensuplarının refahı, yükselmesi, cezalandırılması da bu içtimai sistem içinde yürütülürdü. Millet sistemi, giyim kuşam, aile hukuku, vergi, evler, sokaklar, ikametgâhlar, cenaze, binek, ibadetler, ibadethaneler, taşınma, izinsiz yerini terk etme, silah taşıma, Müslümanlara ait kutsal yerlerde bulunmama, ticaret, toplumdaki görünüm, usul hukuku, idare hukuku vb. özel hukuk ve kamu düzeni ile ilgili konularda gayrimüslimlere bazı kısıtlamalar getirmekte idi. Ancak bu uygulama ötekileştirme ve aşağılama amaçlı değildi. Aksine, her milletin statülerinin belirlenmesini, sosyal düzeni korumayı, her topluluğun toplum, idare ve hukuk karşısında kendi inanç ve kültür esaslarına göre yaşamasını, diğerinden fark edilmesini, farklılıkların korunmasını, güvenliklerinin sağlanmasını, birbirlerinin aleyhine hareketlerini önlemeyi hedeflemekte idi. Bu uygulamada gayrimüslimler azınlık sayılmazdı. Bir tecrit de söz konusu değildi. Bu bakımdan Tanzimat ile birlikte görülen hak hukuk sistemi, yeni bir keşif değil, önceki millet sisteminin yeniden formüle edilmesi ve ilanı olarak ortaya çıkmıştı.31 Osmanlı millet "nizamı, belli bir coğrafyada yaşayanlar kadar dağınık yerleşme biçimi gösteren, bazen aralarında dil birliği bile olmayan (Museviler gibi) grupların imparatorluğun hayatı boyunca kültürel değilse de dini kimliklerini korumasını sağlamıştı. Hatta bu sistem sayesinde, dini grupların içinde geçişme ve kimlik özümsemeleri görülmüştü. Bununla beraber, bu sistem, teşkilat itibariyle altı asrı aynı yapı içinde geçilmemişti. 1856 Islahat Fermanı'ndan sonra cemaatlerin her biri, laik unsurların da cemaat idaresine katılımıyla yavaş yavaş birer nizamname çıkarttırmıştı. Patrik ve ruhani kurulların yanında her milletin millet mecÜsleri teşekkül etmişti. Bu gibi kurumlaşmalar, ulusçuluk ve ayrılıkçılığı doğuran ve arttıran girişimlerdi. Fakat bu meclisler, etnik eğilim ve hareketlere karşı da Babıali'nin kontrol ve yönlendirme mekanizmalarında rol oynamışlardı.32 30 Ömer Düzbakar, "Osmanlı Döneminde Mahalle ve İşlevleri" U. 0. Sosyal Bilimler Dergisi, 4/5-2 (2002): 97-108. 31 Özkaya, 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu, 158,159,161; Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, 299, 300; Gamze Nur Şahin, Osmanlı Devletinde Gayrimüslim Tebaanın Durumu (Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2015), 60-123. 32 İlber Ortaylı, "Millet (Osmanlılarda Millet Sistemi)", DİA., 30 (2005): 70. 275 OSMANLI TARİHİ I Müslümanlar Osmanlı Devleti'nde İslam i topluluklar, millet sistemi bağlanımda bir ayırıma tabi tutulmamışta. İslâmiyet, devletle toplumu kaynaştıran temel unsurlardan biri olmuştur. Müslümanlar için millet sistemi, daha çok halkın mezhebi aidiyetini dikkate alan, dini yaşamını kolaylaştıran bir serbestliğin usulünce uygulanmasını sağlamaktan ibaret kalmıştır. Devletin takip ettiği denge siyaseti sayesinde din ve mezhep farklılıkları toplumsal bir çatışma sebebi olmaktan çıkarılmış ve birlikte yaşamanın ortak zemini oluşturulmaya çalışılmıştır. Bununla beraber, Osmanlı toplumunda Sünnî anlayış hâkim olmuş ve devletin kurumsal yapısı da buna göre şekillenmiştir.33 "Mezheb" kelimesi, Arapça mekân ismi olarak "gidilecek yer ve yol" manasında kullanılmıştır. Terim olarak "dinin aslî veya fer'î hükümlerinin dayandığı delilleri bulmakta ve bunlardan hüküm çıkarıp yorumlamakta otorite sayılan âlimlerin ortaya koyduğu görüşlerin tamamı veya belirledikleri sistem" diye tanımlanabilir. Burada adı geçen aslî hükümler, dinin inanç (itikat) esaslarım; fer'î (fıkhi-ameli) hükümler, ibadetler ile insanlar arası münasebetleri hedef almaktadır. Genel bir tasniflemeye göre mezhepler, itikadî, fıkhi-amelî ve siyasî olmak üzere üç grupta mütalaa edilebilir. Üçüncü grubu oluşturan siyasi mezhepler, yönetimle ilgili ihtilafların ardından oluşan gruplarca şekillenmiştir.34 Sünnî âlimlerin yaygın tanıtımı ile ehl-i sünnete bağlı olanlara "sağlam ve doğru inancı benimseyenler" anlamında "Sünnî" adı verilir.35 Sünnî kelâm akımı, Eş'ariyye ve Mâtürîdiyye ekollerinin kuruluşuyla güçlenerek IV-V. (X-XI.) yüzyıllardan itibaren İslâm dünyasının birçok bölgesinde ana mezhep haline gelmiştir. Sünnî kelâm ekolü, Müslüman çoğunluğun tasvibini kazanmışta. Bir bakıma resmî mezhep halini aldıktan sonra, fikrî hayatın çeşitli cepheleriyle kendini takviye etmeye başlamıştır. Ehl-i sünnetin kurumlaşmasına paralel olarak çeşitli sebeplerle ana bünyeden ayrılan Şia da bazı farklı tezleri ile azınlığı temsil eden İslam i muhalif grup olarak teşekkül etmiştir. Bu mezheplerin ortak yönleri olduğu gibi birbirlerine karşı eleştirileri de vardır. Günümüzde ehl-i sünnet, % 90'ın üstündeki Müslüman çoğunluğunun mezhebi durumundadır.36 33 Tahsin Özcan, "Osmanlılar (Dini Hayat)", DİA., 33, (2007): 538. 34 İyas Üzüm, "Mezhep", DM., 26, (2004): 526, 527. 35 Yusuf Şevki Yavuz, "Ehl- Sünnet", DİA., 10 (1994): 525-530; Üzüm, "Mezhep", 527. 36 Yavuz, "Ehl- Sünnet", 525-530. 276 OSMANLI TOPLUM YAPISI Osmanlı Devleti, özellikle dini ve hukuki yaşamın uygulanışında Sünni itikadi ve fıkhi mezheplerin temel esaslarım dikkate almıştır. Mahkemelerde hukukî birlik ve istikrarı sağlayabilmek için ağırlıklı olarak Hanefî mezhebine mensup kadılar tayin etmiş ve Hanefî fıkhım uygulamıştır.37 Medrese müfredatı ve dinî kurumlar da ağırlıkh olarak Sünnî-Hanefî anlayışına göre düzenlenmiştir. Toplumun dinî hayatma yön veren mescit, cami, tekke ve zaviyeler, bu çerçevede vakıfların mütevellileri tarafından yönetilmiştir. Devlet organizasyonunun bir parçası olarak görülmeyen eğitim, sağlık, imar ve dinî hizmetler, vakıf kurumlar tarafından yönetilmiş ve yönlendirilmiştir.38 Yönetimde ve halkın yaşamında diğer mezheplerin uygulamasına da destek olunmuştur. Mekke, Medine, Halep, Kudüs, Kahire gibi ahalisinin önemli bir kısmı Hanefî mezhebi dışındaki mezheplere mensup olan yerlerde, bir Hanefî baş kadısının başkanlığında diğer mezheplerden de kadılar ve müftüler tayin edilmiştir. Resmî mezhep uygulaması, mümkün olduğu kadar hukukî birlik ve istikrarı sağlayabilmek için bir yöntem olarak seçilmiş, bir bakıma kanunlaştırma görevi ifa etmiştir. Hanefî mezhebinin uygulanışı, onun yayılışına yol açmıştır, ama bunun ile Hanefîliği ülke genelinde yayma ve hâkim kılma amacı güdülmemiştir.39 Buna göre herkesin, hukuk karşısında kendi mezhebine veya dinine göre muamele edilmesi esası benimsenmiştir. Pek tabii, bu mezhepler arasında ibadet, borç, evlenme, boşanma, miras, suç, ceza vb. bazı konularda bir kısmı inanç esaslarım da ilgilendiren değerlendirme ve anlayış farkları görülmüştür. Bu mezhepler, oluşumlarında fıkhi görüşü temel alman âlimlerin adlarını taşımıştır. Zamanla bunların bir kısmı varlığını korumuş, yayılmış; diğer bir kısmının mensupları kalmamış unutulmuşlardır. Osmanlı halkının bir kısmı, Şü düşüncesini benimsemiştir. Şia kelimesi, "taraftar, yardımcı, destekleyici; bir işi gerçekleştirmek için bir kimse etrafında toplanan grup" manasındadır. Tekili "Şü" biçiminde kullanılır. Terim olarak Resul-i Ekrem'in vefatının ardından devlet başkanlığının Hz. Ali'ye ve onun evlâdından belli kimselere intikal etmesi gerektiğini savunan siyasi-dini grupları ifade eder. Genel kabule göre, Hz. Peygamber'in vefatından sonra, yönetimi kimin üstleneceği konusunda belirleyici bir nas (Kuran veya hadis kaynağı) bulunmadığından ensar ile muhacirler arasında görüş ayrılığı çıkmıştı. Bu noktadan hareketle Hz. Ali'nin imametine (yöneticiliğine) 37 Ali Bardakoğlu, "Hanefi Mezhebi", DİA., 16 (1997): 6. 3 8 özcan, "Osmanlılar (Dini Hayat)", 539. 39 Ali Bardakoğlu, "Hanefi Mezhebi", 6, 7. 277 OSMANLI TARİHİ I çağrı yapma düşüncesi, normal bir siyasî tercih şeklinde başlamıştı. Daha sonra gelişen bir takım siyasi ve dini gelişmeler, Şiiliğin bir mezhep olarak şekillenmesinde ve yayılmasında rol oynamıştı.40 Osmanlı Şü ilişkileri, daha çok siyasi olarak İran Safevi hanedanı dolayısıyla gündeme gelmiştir. Bilindiği üzere Safevi Devleti, Erdebil Dergâhının dinî/kültürel mirası üzerine inşa edilmiştir. Şeyh Safiyüddin İshak'ın eliyle Sünnî/Şafii bir dergâh olarak tesis edilen Erdebil'deki Safevî Dergâhı, yaklaşık 150 yıllık Sünnî ve mutedil bir dergâh olarak hizmetlerini sürdürmüştür. Şah İsmail'in dedesi Şeyh Cüneyd'in dergâha postnişin olmasıyla beraber dergâhın çizgisi Şü-Rafızî bir çizgiye kaymıştır. Safevî Devleti'nin dinî programı, kendilerini dönemin en kudretli Sünnî otoritesi olan Osmanlı ile zorunlu bir çatışma düzlemine taşımıştır. Osmanlı-Safevî çatışmasmı kaçınılmaz kılan temel sebeplerden birisi, Şah İsmail'in bölgedeki insan unsurunu kendi siyasi-dini emelleri doğrultusunda etkilemesiydi. İkinci ve önemli bir sebep ise Şahın, savaş yeteneği oldukça yüksek olan ordusuyla Safevî Devleti'ni Batı yönünde, özellikle Anadolu'da ve Kafkasya'da genişletme niyetiydi. Bu açıdan bakılırsa esas çatışma siyasiydi.41 İran'daki Safevî hanedanının uygulamaları, bölgede Safevî Şiiliği denilen bir dini anlayışın oluşumuyla neticelenmişti. İran coğrafyasını ve Şii kültürünü derinden etkileyen bu uygulamalar bölgenin mukadderatım da köklü bir şekilde değiştirmişti. Bu dönemde umumiyetle gerginlik ölçeğinde gerçekleşen Sünni/Şii ilişkileri mezhepler arası ilişkiler açısından son derece ilginç ve dikkat çekicidir. Asırlar boyu Sünni İslam 'ın en üretken zemini olan İran, bu sırada büyük oranda şiileştirilmiş ve bu coğrafyada yerleştirilen din anlayışı İran'ı Şii kimlikle modern zamanlara taşımıştır. Safevî dönemi kültür mirası, kalıcı etkileri sebebiyle bugün de büyük oranda Sünni/ Şü ilişkilerini etkilemekte ve her düzeyde diyalog çabasını belirlemektedir. Binaenaleyh Safevî mirası cardı bir şekilde Sünni ve Şii dünyanın düşünce ufku üzerinde etkili olmaya devam etmektedir.42 Osmanlı idaresi, Şü düşünce gruplarım diğerlerinden ayırmamıştır. Ne var ki, İran'da hüküm süren Safevi hanedanının, özellikle Anadolu'nun egemenliği konusunda Osmanlılarla siyasi mücadeleye girişmesi ve Şiiliği siyasi, dini bir destek olarak kullanması durumu değiştirmiştir. Bu tarihlerden 40 Mustafa Öz, "Şia", DİA., 3 (2010): 111-114. 41 Mehmet Çelenk, "Safeviler Döneminin Şii-Sünni İlişkileri Üzerindeki Etkisi", e-makâlât Mezhep Araştırmaları, VI/2 (Güz 2013): 65 vd. 42 Çelenk, "Safeviler Döneminin Şii-Sünni İlişkileri Üzerindeki Etkisi", 82, 83. 278 OSMANLI TOPLUM YAPISI itibaren Osmanlılar, özellikle Safevi propagandası yapan Şii gruplara şüphe ile yaklaşmıştır. Bu bakımdan tehlikeli gördüğü hareketleri önlemek için çeşitli yollara başvurmuşlardır. Bununla beraber, siyasi olaylara karışmayan ahaliye, diğer topluluklar gibi olumsuz bir yaklaşıma girişmemişlerdir. Ancak bölgede siyasi ve dini faaliyet gösteren Şü fedailerine karşı, Osmanlılar da Sünnilik düşüncesini işlemeye çalışmışlardır. Böylece iki devletin esasen siyasi olan mücadelesi, bir mezhep mücadelesi görünümünü kazanmıştır. Bu mücadelede bazen Avrupa devletleri de rol oynamıştır. Netice itibariyle bu mücadele, iki Müslüman devletin büyük ekonomik, askeri ve siyasi kayıplarına yol açmıştır. Osmanlı Devleti ile İran'ın olumlu bir zeminde siyasi ilişkiler kurduğu hatta ittifak yaptıkları devirler de söz konusudur. Başka bir ifade ile Osmanlı ile han ilişkileri sürekli olumsuz bir seyir izlememiştir. Mesela kuruluşunu takip eden yıllardan Çaldıran savaşı öncesine kadar Safevi hanedanı arasında olumlu ilişkiler kurulmuştur.43 Osmanlı Devleti'nin yıkılışı öncesinde İslam dünyasının parçalanıp bölüşülmesine karşı Sultan II. Abdülhamid'in İslam Birliği siyasetini izlediği dönemde onun girişimi ile ehl-i sünnet ve Şia ihtilafı sorunu da azami derecede çözüme kavuşturulmuştur. Fakat bu girişim sürekli olmamış, sonuçsuz kalmıştır. Müslümanlar arasındaki mezhep ayrılığının ihtilafların büyümesine neden olmaması çabası, pek tabii önemli bir girişim olmuştur, bugün de benzeri girişimlere ihtiyaç olmadığı söylenemez.44 Gayrimüslimler (Zimmiler ve Müstemenler) Osmanlı tebaası Hıristiyanlar, Yahudiler ve diğer din mensupları cemaat yapısı içinde kendi dinî liderlerine tâbi idiler. İslâmiyet dışındaki din ve mezheplerin mensupları, dinî teşkilât ve hizmetlerini özerk bir yapılanmayla kendi cemaatleri içinde organize etmekteydi.45 Ehl-i akd deyimi ile tanımlanan gayrimüslim zimmiler, nüfusun önemli bir kısmını oluşturuyordu.46 Devlet ile vatandaşlık anlaşması (zimmet akdi) yapmış zimmiler, Osmanlı millet sistemi içinde nüfus olarak ikinci ana unsuru oluşturmakta idi. 43 Bilal Dedeyev, "Çaldıran Savaşına Kadar Osmanlı-Safevi İlişkilerine Kısa Bir Bakış", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/6 (2009): 126-135. 44 İsa Yüceer, "İslam Birliği Fikri ve II. Abdülhamit", Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5/2 (Aralık 2016):148. 45 Özcan, "Osmanlılar (Dini Hayat)", 540. 46 Muharrem Gürkaynak, "Osmanlı Devleti'nde Millet Sistemi ve Yahudi Milleti", Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9/2 (2003): 278-279. 279 OSMANLI TARİHİ I Zimmet akdi anlaşması, devletin ve zimmilerin belli esaslar dairesinde hak ve sorumluluklarını belirlemekteydi. Sistem, Osmanlı öncesi İslam ve Türk devletlerinde de uygulanmıştı. Osmanklar bunu geliştirdiler. Buna göre Osmanlı tebaası gayrimüsLimlerin etnik kimlikleri veya dini farklılıkları önemsenmiyordu. Zimmiler, cemaat esaslı vatandaşlık sistemine binaen, Müslümanlar gibi devlete belli vergiler vermekte, buna karşılık can, mal ve namus emniyetlerini teminat altına almakta idiler. Hukuki ve kazai muhtariyet ile din ve vicdan hürriyetine sahip insanlar olarak kendi din veya mezheplerine göre ibadet, evlenme, boşanma, miras, eğitim ve vakıf gibi haklarını serbestçe kullanabilmekte idiler.47 Gayrimüslimlerin bazı davaları ve işleri de cemaat mahkemelerinde kararlaştırılırdı. Ancak bu kararlar, devletçe onaylanır ve yerine getirilirdi. Arzu ederlerse bu konularda başta şeriye mahkemeleri olmak üzere Müslümanlara ait kurumlara başvuru yapabilmekte ve bu kurumların yaptıkları uygulamaları ve verdikleri kararları tercih etmekte idiler. Kendi mahkemelerinin verdikleri kararları kabul etmemeleri halinde, şeriye mahkemelerine başvurabilir, bu mahkemelerin kararlarım kabul edebilirlerdi. Ancak söz konusu kararlardan birine uymak veya uymamak konusunda serbestlerdi. Bu konuda kendi cemaatleri, kadılar veya Müslümanlar tarafından herhangi bir zorlama yapılamazdı. Tabii bu durumda kendi çevrelerinden bazı tepkiler almaları da muhtemeldi.48 Cerasi'ye göre Osmanlı gayrimüslimleri, Rumlar, yani Rum Ortodokslar ve Slav Ortodokslar, Ermeniler, Katolik Ermeniler, Yahudiler, Katolik Latinler olmak üzere etnik-dini beş millete ayrılmıştı.49 Başka bir tasnife göre Osmanlı Hristiyanları, Ortodoks diyofızitler ile monofizitler olmak üzere iki büyük gruba mensup idiler.50 Gregoryen Ermeniler, ikinci büyük grubu oluşturuyordu. Bunların dışında, Katolikler ve Protestanlar vardı. Küçük topluluklar halinde görülen Süryani, Melkiti, Şemsi, Dürzi, Marunî, Yakubi, Kıpti, Habeşi gibi küçük Hıristiyan topluluklar, klasik dönemde hukuken Ermeni lansesinin yetki alanına bırakılmışlardı. Devlet, bunların birbirlerine karşı hareketlerinde dengeleyici ve düzeni sağlayıcı rol oynuyordu. Devlet adamları, bu statüleri vergi sistemi ile ilgili idari ve mali düzeni ifade eden bir tasarruf hakkı olarak değerlendirmekte idi. Ancak patrikler, bunu dini 47 M. Akif Aydın, Türk Hukuk Tarihi (İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım Aş, 2009), 145-154. 48 Aydın, Türk Hukuk Tarihi, 154. 49 Cerasi, Osmanlı Kenti, 73. Bu iki grubun karşılaştırması için bkz. Bekir Zakir Çoban, "Doğu Kiliseleri ve Monofizitizm", Milel ve Nihal, 10/2, (Mayıs-Ağustos 2013): 13-27. 280 OSMANLI TOPLUM YAPISI alana taşımaya meyilli idiler. Nitekim dış müdahalelerin başladığı dönemlerde bu durum daha bir hissedilir ve gözükür olmuştu.51 Tanzimat öncesi dönemde bazı küçük değişiklikler ile devam eden millet sistemi politikası, özellikle Tanzimat sonrası dönemde, laik unsurların da idareye katılması sonucu, milletlerin her birinin kendi nizamnamelerini çıkartarak millet meclislerini oluşturmalarıyla sonuçlanmıştı.52 Ancak bu meclisler, ulusçuluk ve ayrılıkçılığı doğuran ve arttıran girişimler olsa dahi, etnik eğilim ve hareketlere karşı Babıali'nin kontrol ve yönlendirmesinde rol oynamışlardı.53 İstanbul'a giren Fatih, İstanbul'u Rum, Ermeni ve Yahudi topluluklarının dini ve siyasi başkenti yapmaya çalışmış, gayrimüslim tebaasının hukukuna belli bir istikrar kazandırmıştı. Ancak bu minvalde oluşan Osmanlı millet teşkilatı, altı asır boyunca değişim göstermeyen bir çizgi izlemiş değildi. 54 Bununla beraber, XVI. yüzyıl Anadolu'sunda % 81 Müslüman, % 12 Ortodoks, % 6 Ermeni ve geri kalanı Yahudiler vd. zimmi toplulukları yaşamakta idi. Bu oranlar XIX. yüzyılda da hemen hemen aynı kalmıştı.55 Yabancı devletlerin vatandaşı olup geçici oturma izni alan müstemenler, gayrimüslimlerin ikinci ana grubunu oluşturmakta idiler.56 Bunlar, zimmilerden farklı olarak ticaret, gezi, elçilik gibi işleri dolayısıyla belli şartlar dâhilinde ve geçici olarak Osmanlı ülkesinde yaşayan gayrimüslim yabancılardı. Bu grup, statü itibariyle zimmilere benzemekte idi. Bazı istisnalarla beraber, şahıs ve ceza hukuku ile ilgili konularda bunlara İslam hukuku hükümleri uygulanırdı. Bir zimmiyle Müslümanın ihtilahnda yetkili kaza mercii, seriye mahkemesi idi.57 Osmanlı ticari mallarının birçoğunun kontrolü zamanla gayrimüslimlerin ve müstemenlerin eline geçmişti. Böylece zimmi veya müstemen Ermeniler, Yahudiler ya da Rumlar, bazen devletin zararına faaliyetlere de girişerek iç ve dış ticaret yoluyla oldukça varlıklı hale gelmişlerdi.58 51 Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, 289, 290, 291. 52 Gamze Nur Şahin, "Osmanlı Devletinde Gayrimüslim Tebaanın Durumu", 18; Ekrem Buğra Ekinci, Osmanlı Hukuku Adalet ve Mülk, 322. 53 Ortaylı, "Millet (Osmanlılarda Millet Sistemi)", 70. 54 Gamze Nur Şahin, "Osmanlı Devletinde Gayrimüslim Tebaanın Durumu", 18; Ekrem Buğra Ekinci, Osmanlı Hukuku Adalet ve Mülk (İstanbul: 2. Baskı, Arı Sanat Yayınları, 2012), 322. 55 Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, 296. 56 Muharrem Gürkaynak, "Osmanlı Devleti'nde Millet Sistemi ve Yahudi Milleti", Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9/2 (2003): 278-279. 57 Aydın, Türk Hukuk Tarihi, 151,154-156. 58 Özkaya, 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu, 160-168. 281 OSMANLI TARİHİ I Hristiyan Ortodokslar Ortodoksluk, kadim Hristiyan mezheplerinden biriydi. Osmanlı coğrafyasında Müslümanlardan sonra en kalabalık zimmi dini gruplar, Ortodoks Hristiyanlar olmuştu. II. Mehmed, İstanbul'un fethinden sonra, Bizans Rumlarının mensup olduğu Ortodoks mezhebinin patriği Gennadios'u resmen Ortodoks patriği tayin etmişti. Böylece Rum Ortodoks Kilisesi'nin devamım sağlamış ve Fener Patrikhanesi, Ortodoks Hristiyanların dini ve idari merkezi olarak kabul edilmişti.59 Yunan, Sırp, Bulgar Rumen, Ukraynalı, Rus, bazı Arap ve Arnavut Ortodoks Hristiyanlar, Rum Ortodoks milletine dâhil idi.60 Osmanlılar'ın Balkanlar'daki Ortodokslar'ı kendi bayrakları altında toplamalarından sonra, Bulgaristan, Sırbistan, Karadağ ve Eflak-Boğdan kiliseleri yeniden patrikhaneye bağlanmışlardı. Böylece patrik, bu ülkelerin millî devletlerini ve kiliselerini kurdukları XLX. yüzyıla kadar geniş bir bölgede en üst dinî otorite sıfatım haiz olmuştu. Mısır, Suriye, Filistin, Kıbrıs ve Rusya'dakiler gibi pek çok patriklik de İstanbul'a bağlanmıştı. Ancak Moskova patrikliği 1593'te bağımsızlığını kazanmıştı. Patrikhanenin enirinde bulunan Fenerli Rum beylerinin Divân-ı Hümâyun'da tercümanlık görevini üstlenmeleri ve XVII. yüzyıldan itibaren Eflak-Boğdan beyliklerine tayin edilmeleri bu kurumun nüfuzunu arttırmıştı.61 Patrikhane, kuruluşundan başlamak üzere Osmanlı Devleti aleyhine sinsice iki yönlü bir politika takip etmişti. Birinci olarak, Lozan Konferansına kadar Müslümanların eline düşmüş mazlum bir kuruluş propagandasını başarıyla yürütmüştü. Patrikhane'nin ikinci politikası, Sırp, Arnavut, Ulah, Bulgar gibi Rum olmayan Ortodoks tebaayı Rumlaştırmak ve Bizans İmparatorluğu'nun ihyasına çalışmak idi. II. Mahmud ve Tanzimat döneminin diğer yöneticileri, dış müdahalelere rağmen patrikhaneyi kontrol altında tutmaya çalışmışlardı. I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin mağlûp olması üzerine patrikhane açıktan açığa Türkiye aleyhine çalışmaya başlamıştı. Pek çok yerli Rum, Patrikhanenin teşvikleriyle Yunan ordusuna katılmıştı. Patrikhane, daha başka pek çok aleyhte faaliyetlerin de öncüsü idi. Türk delegasyonu, Lozan Konferansı sırasında patrikhanenin kaldırılması veya sınır dışı edilmesi hususunda 59 Aydın, Türk Hukuk Tarihi, 151. 60 Ekrem Buğra Ekinci, Osmanlı Hukuku Adalet ve Mülk, 319. 61 M. Süreyya Şahin, "Fener Rum Ortodoks Patrikhânesi", DİA., 12 (1995): 342-348. 282 OSMANLI TOPLUM YAPISI direnmişti. Ancak Yunanistan'ın baskıları ve İngiliz heyetinin direnişi karşısında bir ilerleme sağlanamamıştı. Mora isyanından sonra bağımsızlığım kazanan Yunan Ortodoks kilisesi, 1833'te millî kiliselerinin otosefal (bağımsız) olduğunu ilân etmişti. Bu ilanın ardından Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi'yle uzlaşmazlığa düşmüştü. Osmanlı'dan aldığı yetkiyle egemenlik alanım kaybetmek istemeyen Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi ve Yunan otosefal kilisesi bugün de ciddi bir mücadele içerisindedir. Osmanlı Devleti'ne bağlı Balkan Ortodoksları, XLX. yüzyılın sonlarından itibaren bağımsızlığım elde ederek büyük oranda otosefal kilise hüviyetini kazanmıştır. Bulgaristan, Romanya ve Sırp kiliseleri bunun klasik örnekleridir. Özellikle Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra İstanbul Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi, Yunanistan Ortodoks kilisesi ve Moskova patrikliği arasında ekümeniklik iddiaları dolayısıyla ciddi problemler yaşanmaktadır62 Osmanlı döneminde Rum Ortodoks kilisesi derken, tabir Roma anlamında kullanılmıştır. Kilisenin kendisi için kullandığı "ekümen" unvanı, aslında Roma ile bağdaşmaktadır. Doğrudan Roma tabiri, Osmanlılığın siyasi hakimiyet alanı hedefiyle de bağdaşmışta. Milli devletlerin doğuşu ve Tanzimat reformları, Rum Ortodoks kilisesinin birliğini bozmuş, kilisenin nüfuz alanı azalmıştı. XLX. yüzyılda gerçekleşen ayaklanmaların ardından önce Sırplar, Yunan isyanından sonra 1833'te Atina merkezli Yunan patrikhanesi, ardından Romanya kilisesi ve 1870'te Bulgar Eksarkhğı'mn ayrılması, Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi'ne ağır darbeler indirmişti. Tanzimat'tan sonra Rum patriği, protokolde diğer ruhani reislerle eşitlenmişti. Bu arada Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi'nin ruhani, mali, idari, hukuki ve sansürcü denetim ve yönetimine tabi olan Ortodoks Arnavut ve Rum Ortodoks Araplar da Babıali'den çok patrikhane ve Helen unsurlarla mücadeleye girişmişlerdi. Makedonya ve Bulgaristan'da Katolik kilisesinin kurulması, ulusçu duygular sayesinde gerçekleşmişti.63 Ermeniler Ermeniler, Hz. İsa'mn dünyevi kimhğinin tanrısal kimliğinde erimiş olduğunu savunan monofizit öğretiyi benimsemişlerdir. Bu nedenle diğer Hristiyan mezheplerden ayrılmışlardır. Osmanlı Ermenileri, Eçmiyadzin ve Sis Katogikosluğu'na (baş patrik) bağlıydı. İstanbul'un fethi sırasında 62 Kürşat Demirci, "Ortodoksluk", DİA., 33 (2007), 411. 63 Ortaylı, "Millet (Osmanlılarda Millet Sistemi) ", 67, 68. 283 OSMANLI TARİHİ I Ermeniler'in en önemli ruhani merkezi Erivan Ermenileri'nin bağlı olduğu Eçmiyadzin idi.64 II. Mehmed, Papaz Gregory'nin kurucusu olduğu Ermeniler'in Bursa Piskoposu Hovakim'i İstanbul'a çağırarak 1461 yılında bütün Ermeni milletinin ruhani ve kazai lideri olarak seçmişti. Samatya Sulu Manastır Kilisesi'ni de Ermeni Milleti'nin ruhani ve idari merkezi olarak belirlemişti. Patrik, XVII. yüzyıldan itibaren Ermeni cemaatini bütünüyle bünyesinde toplamaya başlamıştı. Süreç içerisinde, Süryani, Yakubi ve diğer bazı küçük Hristiyan grupları resmi olarak Ermeni kilisesine bağlanmıştı.65 İmparatorluktaki Helen nüfusa karşı, onların tarihi nefret içinde oldukları, aynı zamanda da iktisadi ve sanayi kabiliyetleri ve üretkenlikleri dolayısıyla Ermeni unsurunu ele almak ihtiyacı, İstanbul'da bir Ermeni patrikliğinin inşasında rol oynamıştı. Bu patriklik, dini balamdan Eçmiyazin'deki, Akdamar'daki ve Kozan'daki katogikosların gerisindeydi. Fakat ona Ermeni milletini mahalli, idari, hukuki, kültürel idaresini ve amirliğini üstlenen İstanbul Ermeni Patrikliği, idari ve sosyal bakımdan diğerlerinin üzerinde bir statüye kavuşmuştu.66 Ermenilerin XVI, XVII ve XVIII. yüzyıllarda imparatorluğun mimarisi ve para basımı dolayısı ile yükselen bir "amira" sınıfı vardı. XIX. yüzyılda çıkan Yunan ayaklanmasından sonra Osmanlı hariciyesinde Helen nüfusa karşı bir itimatsızlık doğmuş; Ermeniler bu sahada Rumlar'ın yerini almışlardı. Ermeniler'in, Avrupa'nın belirli merkezlerinde kolonileri vardı. Bu durum onların uluslararası ticarette atılımlarını kolaylaştırdı.67 Ermeni toplumu ile Müslümanlar dostluk içinde yaşamışlardı. Resmi ve özel işlerde oldukça önemli roller oynamışlardı. Memuriyetlerin dağıtımında Ermeniler açısından bir fark gözetilmemişti. Ermenilerin Osmanlı toplumu ile ilişkileri kadar, Osmanlı sarayı ile de ilişkileri yüksek düzeyde idi. Bunlar arasından mühtedi vezirler, saray hekimleri, nazırlar, vergi memurları, mültezimler, danışmanlar, kâhyalar, kale muhafızları vd. bazı diğer önemli görevleri üstlenenler olmuştu. Ermeniler, kuyumculuk, marangozluk, ticaret gibi para getirici işlerle de uğraşmakta idiler. XVIII. yüzyılda Ermeniler Yediyıldız, "Osmanlı Toplumu", 466. Aydın, Türk Hukuk Tarihi, 152; Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, 290. 6 6 http://dunvasavasi.ttk.gov.tr/upload/files/Ermeni Kulliyat/3-Cilt/ll-IlberORTAYLI.pdf. (E-kitap, Erişim. 28. 07. 2019): 193. 67 http://dunvasavasi.ttk.gov.tr/upload/files/Ermeni Kulliyat/3-Cilt/ll-IlberORTAYLI.pdf.. 194. 284 OSMANLI TOPLUM YAPISI arasında Katoliklik yayılmaya başlamıştı. Daha sonra Protestanlık da etkili olmuştu. Bu durum, Ermeniler arasında huzursuzluk oluşturmuştu.68 Yunan ayaklanmanın başarıya ulaşması, imparatorlukta yaşayan Hıristiyan milletler gibi Ermeniler üzerinde de kamçüayıcı bir etki yapmıştı. Batılı devletlerin desteği ile Ermeni milliyetçiliğinin kışkırtılması, onların ve Osmanlı Devleti'nin huzursuzluğuna yol açmıştı. Bundan sonraki gelişmeler ve savaş ortamı, Müslüman ve Ermeni anlaşmazlığını körüklemişti. Bu arada Ruslar'm ve Batılı devletlerin kontrolüne giren Ermeniler, muhtelif isyanlara ve taşkınlıklara yol açmışlardı. Ermeniler ile Müslümanların bazı bölgelerde çatışmaya girdikleri görülmüştü. Osmanlı idaresinin I. Dünya savaşma girdiği yıllarda, cephe gerisindeki Ermeni ve Rum tedhiş hareketlerine karşı bazı önlemlerin alınması zorunlu hale gelmişti. Nihayet cephe hattmda ve gerisinde suça karışan Ermeniler'in daha güvenli görülen başka bölgelere sevki kararlaştırıldı. 1915 Tehciri denilen bir göç uygulaması ile bu karar yerine getirildi. Konu, Osmanlı'dan bugüne taşman uluslararası dini-siyasi tartışmalardan biri oldu.69 Diğer Hıristiyan Topluluklar XIX. yüzyılda misyonerlik faaliyetleri etkili olmaya başlamış; devlet ve gayrimüslim topluluklar, XVII-XVIII ve bilhassa XIX. yüzyıllarda Katolik misyonerlik faaliyetlerine ve Protestanlığa karşı direnmişti. XVII ve XVIII. yüzyıllarda Katolikliğe geçenler olmuştu. II. Mahmud, Ocak 1830'da Ermeni Katolikleri'ne millet statüsü vermişti. Daha önce Süryani Kadim ki­ ­­sesinin müstakil kilise olarak kabulü, Ermeni patriğinin nüfuz ve nüfus alanım büsbütün daraltmıştı.70 1850 yılında Protestan cemaati de ayrı bir millet olarak kabul edilmişti.71 Ayrılık rüzgârlarının iyice hissedildiği XIX yüzyılda kilise öncüleri, Avrupa devletlerinin destekleri ile kendileri için millet nizamnameleri çıkarmışlardı. Uluslararası anlaşmalarla elde ettikleri himaye haklarına dayanarak Osmanlı idaresinin aleyhine din ve millet propagandası yapmaya başlamışlardı.72 Bu faaliyetler, her bir milletin milli ve dini uyanışına ve Osmanlı Devleti'nden ayrılışına öncülük etti. Nihayetinde, Sırplar, YunanEmecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, 297. 69 http://dunyasavasi.ttk.gov.tr/upload/files/Ermeni Kulliyat/3-Cilt/ll-IlberORTAYLI.pdf. 193-202. 70 Ortaylı, "Millet (Osmanlılarda Millet Sistemi)", 68, 69. Aydın, Türk Hukuk Tarihi, 152; Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, 298. 72 Aydın, Türk Hukuk Tarihi, 153. 285 OSMANLI TARİHİ I Lüar, Bulgarlar ile Ermenilerin yanında Osmanlı idaresinde bulunan diğer gayrimüslim milletlerin her biri etnik bağımsız milletler-devletler olarak tarih sahnesine yeniden çıktılar. Yahudiler Yahudiler, Hz. Musa'nın peygamberliğini kabul etmeleri dolayısıyla Musevi olarak tanınmışlardı. İstanbul, fetihten önce üç Yahudi topluluğunu barındırıyordu. Bizans'ın eski Yahudileri (Romaniyot), halen varlıklarım sürdüren Karâî (Karaim) cemaati, Alman ve Doğu Avrupa kökenli Aşkenaziler ile İtalyan Aşkenazileri (Franko), fetihten sonra İstanbul'da yaşamaya devam etmişti. XVI. yüzyılın başlarından itibaren, İspanya sürgününden kaçan Sefarad kökenli İber Yahudileri Osmanlı idaresine sığınmıştı. Bu yüzyılda meydana gelen gelişmeler sonucunda, Osmanlı Yahudileri dinî, ilmî ve kültürel açıdan dünya Yahudiliği'nin lideri konumuna yükselmişti. n Yahudiler'in bir kısmı, coğrafi köken olarak Karadeniz'in kuzeyinden gelmişlerdi. Bunların aslı Karaim Kıpçaklarına dayanıyordu II. Mehmed, Karaim Yahudileri için ayrı bir hahambaşılık kurdurmuştu.74 Karaim Yahudileri, fakir ve ikinci sınıf durumunda idiler. Hristiyan Katoliklerin zulmü dolayısıyla 1492'de İspanya'dan kaçan Sefarad Yahudileri, şehirli, üretici, kültürlü ve varlıklı gruplardan oluşmakta idi. Şehirli üretici topluluklara gereksinim duyan Osmanlı idarecileri, olumlu bir yaklaşım göstererek bunları çoğunlukla Selanik ve İstanbul gibi büyük şehirlere yerleştirmişlerdi. Bundan istifade eden Yahudiler, devletin yakınlığım kazanmışlardı. Üretim, ticaret, kuyumculuk, esircilik gibi işlerdeki başarıları ile bir kısmı yüklü servetler edinmişlerdi. En parlak dönemlerini yaşadıkları 16. ve 17. yüzyıllarda, şehirlerin iktisadi kalkınmasına olumlu katkıları görülmüştü. Dini ve geleneksel liderleri dışında, siyasi ve ekonomik ilişkileri yürüten liderleri oluşmuştu. Fakat 18. ve 19. yüzyılda eski güçlerini kaybetmişlerdi. Çünkü onla73 Salime Leyla Gürkan, "Yahudilik", DİA, 43 (2013): 193. 74 Karailiğin ilk filizlendiği yerler İran, Ermenistan ve Kafkasya bölgeleridir. Güney Rusya ve Kırım'a Karailiğin VIII ile X. yüzyıllar arasında girmiş olabileceği ileri sürülmektedir. Bizans Karailiği'nin aslını Irak. Filistin ve Suriye'den LX. yüzyılda başlayan ve X. yüzyılda yoğunlaşan göçler oluşturmuştur. Zamanla onlara yerli Rum da katılmıştır. İstanbul Osmanlılar'm eline geçince, burası Karailik için önemli bir merkez haline gelmiştir. Edirne, Selanik, Kocaeli ve Kırım gibi bölgelerden İstanbul'a göçler olmuştur. Özellikle XV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Kırım Karaileri'nden İstanbul Karai cemaatine sürekli katılmalar olduğu gibi, Balkan Karailiği de daha çok Kırım'dan takviye edilmiştir. Kuman ve Kabar unsurların ağırlıklı olduğu Balkan Karaileri ve Kırım Karaileri, İstanbul Karaileri arasında önemli bir nüfusa sahip olmuştur. Karailer, İstanbul 'da Eminönü, Karaköy ve Hasköy'ün yanı sıra Fener, Balat ve Üsküdar'da cemaatler halinde varlıklarını sürdürmüşlerdir. Zamanla küçülerek toplu halde Hasköy'de yaşarken, 1918 yangınından sonra şehrin muhtelif semtlerine dağılmışlardır. Bkz. Mustafa Sinanoğlu, "Karâîlik", DİA., 24 (2001): 424-426. 286 OSMANLI TOPLUM YAPISI rın ticari ve ekonomik faaliyetlerindeki eski yerini Avrupa tüccarı ile bağlar kuran Hristiyan tüccar almaya başlamıştı. 19. yüzyılın ortalarında Osmanlı coğrafyasında 150 bin Yahudi yaşamakta idi. Bunların yarısı, Anadolu'nun batısmda ve Balkanlar'da yerleşik Sefarad Yahudileri'ydi. Bu topluluklar, İbranice-îspanyolca karışımı bir dil (Ladino) konuşuyorlardı. 1840-1914 yılları arasında çok sayıda Yahudi Amerika'ya göç etmişti. Ancak Rusya ve Polonya'dan gelenlerle birlikte yemden nüfusları artmıştı. Yüzyıllarca sorun yaşamadıkları, itibar gördükleri bu coğrafyaya taşınanların bir kısmı da göçler sırasında Filistin bölgesine yerleşmişti. 19. yüzyılın ortalarından itibaren, Avrupa'da ve Osmanlı bölgesinde iletişim araçlarım ve ticari güçlerini daha iyi kullanmaya başlamışlardı. 1860 yılında Aliance Israelite Universelle'yi (Evrensel İsrail Birliği'ni) kurmak suretiyle uluslararası arenada yeni ve daha etkin bir evreye girmişlerdi.75 Yahudiler, Siyonizm hareketinin ortaya çıktığı zamanlarda Filistin'in yurt edinilmesi amacıyla Osmanlı Devleti üzerinde yoğunlaşmaya başlamışlardı. Siyonist liderleri, önce II. Abdülhamid ile daha sonra İttihat ve Terakki ile müzakereler yaptılar. Musevi yurdu kurulması için Filistin'i satın almayı önerdiler. Karşılığında Duyun-ı Umumiye borçlarım erteletmeyi teklif ettiler. Theodore Herzl başkanlığındaki bir Yahudi heyeti, 1901'de sultan II. Abdülhamid ile görüştü. Padişah, zulümden kaçan Yahudiler'e Osmanlı topraklarında yerleşme müsaadesi vermişti. Ancak Filistin'de yurt kurmaları teklifim kabul etmedi. Siyonistler, 1908 inkılâbını müteakip İttihat ve Terakki iktidarım bir ümit ışığı olarak gördüler. İttihatçılar, önceleri Yahudiler'in taleplerine olumlu yaklaştılar. Daha sonra yeni bir ayrılıkçı hareketin doğmasına izin vermediler. Ne var ki, Filistin'e Musevi göçünü ve Yahudi toprak kazanımmı da önleyemediler. 1901'de toprak alımı maksadıyla kurulan Yahudi Millî Fonu, Filistin'e para akıtmaya ve emelleri yolunda ilerlemeye başlamıştı. Emelleri doğrultusunda yürüyen Yahudiler, I. Dünya savaşı sırasında İngiltere'ye destek verdiler. Bu sırada İngilizler ve diğer Avrupa devletleri, kadim Yahudi toprağı tezi ile Filistin bölgesinde bir Yahudi Devleti kurulması tezini benimsediler. Farklı etnik grupları da bu yoldaki amaçlarına alet etmekten çekinmediler. Bu tez, ilk olarak 2 Kasım 1917'de İngiliz Dışişleri Bakam Balfour tarafından, kendi adı ile bilinen Balfour deklarasyonu ile ilan edildi. Bu girişim, Ortadoğu'yu, İslam dünyasını ve Osmanlı Devleti'ni zayıflatmak, parçalamak, bölgeden çıkarmak ve 75 Muharrem Gürkaynak, "Osmanlı Devleti'nde Millet Sistemi ve Yahudi Milleti", 275-290. 287 OSMANLI TARİHİ I buraya yerleşip sömürmek için iyi çalışılmış siyasi ve askeri karakterli bir hareket idi. Böylece Osmanlı Devleti dağıldığında, kendi nüfuz bölgelerine dayanarak imparatorluğun mirasım aralarında paylaşabilecekleri bir ortam hazırladılar. Takip eden tarihlerde Osmanlı idaresi bölgeden çekildi ve buraya bir daha huzur gelmedi.76 Yerleşim Birimlerine Göre Reaya Yerleşim birimleri veya yaşayış biçimleri itibariyle reaya, şehirli, köylü ve aşiretlerin kaynaklık ettiği konar göçerlerden oluşmakta idi. Buna göre toplum, üç sınıfa ayrılıyordu. Ancak şehirlileri, köylüleri ve göçebeleri, hatta askeri sınıfa mensup kimseleri, şehirlilerden ve köylülerden kesin sınırlarla ayırmak mümkün değildi. Pek çok kasaba halkı, yakın çevresiyle ilişkili köylerde ziraatla meşgul idi. Konar göçer denilen grupların küçük çaplı zirai faaliyetleri vardı. Konar göçerler, ürünlerini şehir çevresinde kurulan pazarlarda satıp, şehirliden alışveriş yapıyorlardı. Ayrıca göçerler, yaylaklar ve kışlaklar arasında düzenli bir hareketliliğe sahiplerdi.77 Zamanla yeni yerleşim birimerinin kuruluşuna öncülük eden bu gruplar, çiftçiliğe veya şehir hayatına alışmakta zorlanmadılar. Cami, mescit, zaviye, han, hamam, medrese gibi tesislerin yanında çarşı pazar gibi ekonomik üretim ve değişim sistemlerim kurarak sosyal hayata uyum sağladılar.78 Şehirlerde veya köylerde askeri sınıfa mensup beylerbeyi, sancak beyi, kale dizdarı, kale erleri, subaşılar, asesler, kethüda, mimarbaşı, ases, subaşı gibi askeri kamu görevlileri mevcut idi. Kadı, naip, muhzır, muhzır başı, kâtip, hademe ve benzerleri adli-kazai görevleri yerine getiriyordu. İmam, şeyh, müezzin, hatip ve müftüler, dini hizmetler ile meşgul idiler. Eğitim işleri müderrislerin üzerindeydi. Bunların bütünü ilmiye sınıfına mensup idi. Mütevelli, muhassıl, mültezim ve cabiler, vergi işlerini takip ederlerdi. Eyalet veya şehir defterdarı kalemiyeye mensup idiler. Çırak, kalfa, usta, şeyh, nakip, duacı, çavuş, yiğitbaşı, kethüda gibi lonca çalışanları ve idarecileri, şehirlerde meskûn olanlar arasında idiler.79 Yerli ve yabacı tüccar, esirler, köleler, mutasavvıflar, vakıf görevlileri, bazı yerler için çingeneler de bunlara 76 M. Lütfullah Karaman, "Filistin", DİA., 13 (1996): 93-94. 77 Cengiz Orhonlu, Osmanlı İmparatorluğunda Aşiretleri İskan Teşebbüsü (istanbul: İstanbul Edebiyat Fakültesi, 1963), 12. 78 Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, 271. 79 Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, 276; Yediyıldız, "Osmanlı Toplumu", 471- 476. 288 OSMANLI TOPLUM YAPISI eklenebilir. Askeri sınıf mensupları, şehirlerde veya köylerde ticaret, esnaflık veya üretim faaliyetlerine katılabiliyorlar, bu durum tabii karşılanıyordu. Şehirliler Osmanlı dünyasında şehirler, "bazar durur, cuma kıhnur" yerlerdi.80 Bir yerin şehir olarak kabul görmesinde o yerleşim biriminin idari bir merkez olması esas belirleyiciydi. Esasen köylü şehirli ilişkileri oldukça değişkendi.81 Şehirliler ve kasabalılar, devlet nazarında çiftçi- köylülerden farklı statülerde idi. Bunlar toprak sahibi olmadıkça, köyle ilgili şahsi vergilerden ve sorumluluklardan muaf tutulurlardı. Ancak avarız denilen vergilerini öderlerdi.82 Hizmet, ticaret ve imalat sektöründe faaliyet gösteren zümreyi oluşturan şehirliler, çoğunlukla, askeriler, tüccar, esnaf ve diğerleri olmak üzere genel olarak dört sınıfa ayrılmakta idiler. Çarşı da faaliyet gösteren tüccar, esnaf ve zanaatkarlar kent toplumunun en kalabalık ve orta sınıfını oluşturuyordu. Çarşı merkezinde, mahalli yeniçeri elitleri, din adamları, idari, adli, kazai sorumlular ve vakıf görevlileri, medrese öğrencileri, işçiler, köylüler, hamallar, çingeneler, seyyar satıcılar, işsizler ve evsizler belli bir kitleyi oluşturuyordu. Askeri veya başka sınıflara mensup zenginler, biraz daha lüks yaşamları, konakları veya evleri ile dikkati çeken grupları temsil ediyordu.83 Ticaret, esnaflık ve zanaatkârlık ile meşgul olan meslek ehli, lonca adı verilen teşkilat çerçevesinde mesleki faaliyetlerini yürütmekte idiler. Tüccarın toplumda ve devlet nazarında önemli bir yeri vardı. Lonca idaresi, mesleğinde tecrübeli Müslim veya gayrimüslimlerden oluşurdu. Bu konuda çoğunlukla hangi milletten olduğuna veya ehliyetine bakılırdı. Her mesleğin loncası farklı idi. Bağımsız bir meslek alam oluşturamamış gruplar, en yalan lonca teşkilatına tabi olurdu. Bu teşkilat ile bağlantılı "gedik" sistemi ile şehirlerde her mesleğe ait işyeri veya dükkân sayısı sınırlı tutulmakta idi. Ayrıca her ürün, ancak izin verilen sokaklarda veya çarşılarda satılabilirdi. "Ehli hirfet" denilen esnaf, zanaatkar ya da sanayi ehlinin her meslek grubu, bir arada yerleşik olurdu. Lonca şeyhi, esnafın tecrübelileri, nakip, duacı, çavuş, kethüda ve yiğitbaşıları, sistemin işleyişini sağlardı. Sistem, 80 Mehmet KaragÖz, "Osmanlı'da Şehir ve Şehirli mekân-insan-beşeri münasebetler (XV-XVHI Yüzyıl)", 81 Osmanlı Ansiklopedisi, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 4 (1999): 105. 82 Suraiya Faroqhi, Osman/ı Şehirleri ve Kırsal Hayatı, (Çev. Emine Sonnur Özkan. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2006), 104. 82 Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, 273. 83 Cerasi, Osmanlı Kenti, 64, 65. 289 OSMANLI TARİHİ I ahalinin ve lonca üyelerinin haklarının korunmasını, toplum düzeni ve iktisadi hayatm devamım sağlıyordu. Lonca teşkilatının ve kaza kadılığının onayı alınmadan rastgele iş yeri açılamaz, işçi çalıştırılamaz, üretim veya satış yapılamazdı. Kaçak veya kalitesiz üretim veya satışlar, yerine göre şiddetle karşılık bulurdu. Buna rağmen sistemin gevşediği, hile ve yanlışlıkların karşılıksız kaldığı durumlar da görülmekte idi.84 Köylüler Köy yerleşim birimlerinin başlayışı ve gekşimi yüzyılları bulmuştur. Osmanlı döneminde 150-200 haneli veya aha az haneli yerleşimler, köy yerleşimi olarak görülmüştü. Dört yüz haneli yerleşim birimleri ise büyük kasabalar olarak kabul edilmişti.85 Köy yerleşimlerinde, tımar beyleri; reaya taifesinden çiftçi aileleri; muaf ve müsellem reaya; mukataa ya da kesim denilen işletme biçimiyle toprağı işleyenler ve mülk sahipleri yaşıyordu.86 Köylüler, mülk, miri veya vakıf çiftliklerdeki tarım faaliyetinde kuru hububat ekiminin yanında değişik yerlerde pamuk, pirinç, sebze-meyve, keten-kendir, baklagiller vb. üretimi yaparlardı. İhtiyaçları halinde hayvancılık ile de ilgilenirlerdi. Sosyoekonomik olarak bakıldığında, Osmanlı toplumunun hâkim karakterinde bir tarım toplumu veya tarımsallaşmış şehirli toplum görünümü vardı. Bu toplumda nüfusun ezici çoğunluğu geçimini tarımdan sağlıyor, devlet gelirleri büyük ölçüde tarım ürünlerinden alman vergilere dayanıyordu.87 Osmanlı devrinde tarım için gerekli olan toprak parçası, çift veya çiftlik deyimi ile tanımlanmıştı. Çift veya çiftlik, bir aile reisinin bir çift öküzle ekip biçip ailesiyle birlikte işletebileceği arazi parçasını ifade etmekte idi. Kendilerine verilen toprağm işletme hakkı karşılığında bir defaya mahsus tapu resmi verirlerdi.88 Çiftliğin büyüklüğü, toprağın verimliliğine göre 60 ilâ 150 dönüm arasında değişirdi. Çiftçi, işlediği çiftlik için dirlik sahibi sipahiye "çift resmi, çift hakkı, kulluk akçesi" adlarıyla bilinen vergiyi ödemekle yükümlüydü. Gayrimüslim çiftçiler ise, resmi çift yerine, biraz daha değişen oranda ispençe adı verilen vergiyle mükellefti.89 Bunların yanında, 84 Yaşar Baş, istanbul Kapalıçarşısı (XV-XVII. Yüzyıl) (Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2008), 24, 31, 80 vd. Faroqhi, Osmanlı Şehirleri, 52, 104. Yediyıldız, "Osmanlı Toplumu", 477. 87 Öz, "Osmanlılar (Sosyal Hayat)", 532 534. Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, 278. 89 Feridun Emecen, "Çift resmi", DİA., 8 (1993): 309. 290 OSMANLI TOPLUM YAPISI ürünler veya varlıklar üzerinden Müslümanlar ve gayrimüslimler birbirine benzer fakat oranları farklı vergileri ödemekle sorumlu tutuLmuşlardı. Çiftçi-köylünün temel toprak birimi çiftliğin, parçalara bölünmesi yasaktı. Çift sahibinin ölümünün ardından iki oğlu kalmış ise, çiftlik ikiye bölünür her biri nim çift resmi öderlerdi. Nim çiftten daha az toprağı olanlar ve bekârlar, bennak resmi öderdi. Bunun yanında, birden fazla çiftliği olan çiftlik sahipleri de vardı. Bunlar ellerindeki çiftlik sayısıma göre çift vergisini verirlerdi. Reaya çiftliklerinin yanı sıra eski uygulamaların bir devamı olarak doğrudan doğruya askerî zümrelerin ellerinde de çiftlikler bulunuyordu. Bu kategoriyi, özel bir askerî teşkilât içinde yer alan yaya-müsellem, doğancı çiftlikleri ve tımarlı sipahilerin ellerindeki hassa çiftlikleri oluşturuyordu. Bunların reaya çiftliklerinden farkları raiyyet vergilerini ödememeleriydi.90 Toprak üzerinde yapmış oldukları evler, bağlar, ağaçlar ve bahçeler, reayanın özel mülkiyeti sayılırdı. Ancak reaya, bunların üzerinde bulunduğu arazi parçasının kirası olmak üzere resmi zemin vergisi verirdi. Çiftli sahibi köylü dilediği yere taşınma konusunda serbest değildi. Toprağın işletilmesi ve vergilerin toplanmasından sorumlu sipahiden izin almadan köyünü terk eden çiftçi, çift bozan akçesi öderdi. Çiftliğini terk etmiş olan köylü, on, on beş yıl içinde sipahi veya tımar sahibi tarafından geri dönmeye zorlanabilirdi. Ancak özel mülkiyet sahipleri için uygulama daha farklı idi.91 Toprağm üç yıl işletilmemesi, sipahi tarafından başkasına verilmesine yol açardı. Köylü elindeki toprak durumuna göre sınıflandırılmıştı. Kadınlar da bazı durumlarda toprak işleme imkânı bulmakta idi. Ancak köylü, topladığı vergilerden elde ettiği kendi payı ile geçinen ve köyde ikamet eden sipahinin insafına bırakılmamıştı. Köylü, askeri ve idari zümrenin baskıları karşısında, kanunların koruyuculuğu altında kendisine bir çıkış yolu bulmakta idi. Ayrıca, padişah, hanedan mensupları veya vezirler gibi büyük devlet adamlarına ait has veya vakıf araziler vardı. Bu araziler üzerinde mukim olan köylüler, vakıf mütevellileri, has idarecileri, vergi toplayan muhassıllar ve cabiler ile muhatap oluyorlardı. Buradaki köylüler, daha imtiyazlı, ama üretim faaliyetleri itibariyle daha sıkı bir denetim altında idiler.92 Osmanlı Devri'nde savaşlar, işgaller, isyanlar, çapulculuk, eşkıyalık, ağır vergi, ekonomik durumun kötüleşmesi, ekim yapılacak yerlerin yetersizliği mahalli görevlilerin haksız talepleri ve baskıları, angaryalar, genel 90 Halil İnalcık, "Çiftlik", DM., 8 (1993): 313-314; Emecen, "Çift resmi", 310. 91 Faroqhi, Osmanlı Şehirleri, 123, 124. 92 Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, 279, 280, 282, 283. 291 OSMANLI TARİHİ I emniyet problemleri, tarımın artan nüfusu beslemekteki yetersizliği, deprem, sıtma, sel, çekirge saldırısı, erozyon, iklim düzensizlikleri gibi doğal afetler ve yaygın hastalıklar köylerin boşalmasına yol açabiliyordu.93 Ayrıca 17. yüzyıldan itibaren tımar sistemi askeri önemini kaybetmeye başlamıştı. Yüzyılın ortalarından itibaren bu durum daha çok kendini gösterdi ve köy yaşamı değişmeye başladı. Ayan, eşraf, mültezim gibi köy yaaşamında söz sahibi güçlü aileler veya şehirlerdeki askeri ve idari zümreler boşalan köylerdeki arazileri ele geçirmek suretiyle büyük özel çiftlikler kurdular. Elde ettikleri varlığı şehir yaşamına aktardılar. Gelişmeler, 19. yüzyılın sonlarına kadar şehir hayatının ve toplum hayatının ana görüntüsünü de etkiledi.94 Güvenlik problemlerinin olduğu önceki devirlerde köylüler, dağlık tepelik bölgelere çekilmiş idi. 19. ve 20. yüzyıllarda, köyler veya kasabalar ulaşılabilir düz ovalara, ana yol kenarlarına veya deniz kıyılarına yığılmaya başladı. Bazen bu yerleşimler, homojen bir grup öncülüğünde bir mescit veya zaviye çevresinde gerçekleşiyordu.95 XLX. yüzyılda, toplum hayatının temel unsurlarında köklü bir değişim yaşanmamıştı. Fakat Tanzimat devriyle başlayan yeni uygulamalar, bazı değişimleri beraberinde getirmişti. Bu dönemde, ahalinin tarım toplumu olma vasfı sürüyor, nüfusun % 80'i köylerde, % 20'si şehirlerde yaşıyordu. Ancak XX. yüzyıl başlarına gelindiğinde, zanaat, sanayi ve iç ticaret alanlarında şehirli azınlıkların ezici bir oranda (% 60-70) üstünlüğü söz konusu olmuştu.96 Konargöçerler Yaylak ve kışlaklarda geçen yaşam anlayışım ifade eden konar göçerlik, göçebeliğe karşın, yarı göçebe hayat tarzının en belirleyici unsurudur. Göçebelik, mevsimlere veya ekonomik şartlara bağlı olarak sürekli yer değiştiren toplulukların hayat şekli iken, konar göçerlikte mekân belirliydi. Bu topluluklar, çiftçilikle uğraşabilir ve ürünlerini mevsim göçleri arasında toplarlardı. Fakat temel geçim kaynakları hayvancılık idi. Bunlar, yaylaklara, otlaklara göçmeden önce ürünlerini ekip biçerlerdi. Hayat tarzları itibariyle yaylak ve kışlak alanları arasında ydda iki defa hareket ederlerdi. 93 Faroqhi, Osmanlı Şehirleri, 141-151; 94 Faroqhi, Osmanlı Şehirleri, 55, 56, 60, 61; Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, 277, 283. 95 Faroqhi, Osmanlı Şehirleri, 106,107-109. 96 Öz, "Osmanlılar (Sosyal Hayat)", 536, 537. 292 OSMANLI TOPLUM YAPISI Yaz mevsimini yüksek serin yaylalarda, kış mevsimini ise, alçak ovalar ve vadilerde geçirirlerdi.97 Batı Anadolu'daki konar göçerler, Osmanlı Devleti'nin kuruluş ve gelişmesinde önemli rol oynamışlardı. Hatta Rumeli'de hem Osmanlı askeri gücünün önemli bir dayanağı hem de Türk iskânının temelim oluşturmuşlardı. XVI. yüzyıla ait vergi kayıtlarına göre, Anadolu'daki nüfusun yaklaşık % 15'i konar göçer idi. Ağıl ve sığınakların yanma kurulan küçük yerleşimler, zamanla köylere dönüşerek konar göçer faaliyetlerin sona ermesine yol açıyordu. Bu bakımdan küçük konar göçer topluluklar, büyük teşekküllere nazaran yerleşik hayata daha yalan durumda idiler. Bunların aşiret ileri gelenlerince seçilen ve devletle muhatap olan boy beyleri bulunurdu. Temel vergileri yaylak ve kışlak resmiyle adet-i ağnamdı.98 Konar göçerler veya yarı yerleşikler, değişik adlarla ayni veya nakdi vergiler de ödemekteydiler. Ancak bunların idari ve mali sorumlulukları, vergi türleri ve miktarları, şehirli veya köylülerinkinden farklı idi. Bu topluluklar, daha kolay kontrol edilmeleri amacıyla iskâna teşvik edilmekte idiler. Anadolu'dakiler, kısmen boy teşkilatım sürdürür iken, Rumelidekiler'de askeri örgütlenme hâkim idi.99 Bunların yerleştirilmesi siyasetinde harap yerlerin şenlendirilmesi, yerleşik nüfusa zarar vermelerinin önüne geçilmesi ve eşkıyalığın önlenmesi amaçlanıyordu.100 Ancak ziraatçılığa geçiş sürecinde kademeli olarak sürülerinin bir kısmını kaybediyorlardı. Bu aşiretler ile köylüler arasında, ziraat veya sürülerin otlatılması dolayısıyla çatışmalar oluyordu. Alışveriş veya diğer sosyal ilişkiler dolayısıyla iç içe oldukları durumlar da görülebiliyordu.101 XVII. yüzyılda Osmanlı merkez ve taşra yönetiminde ortaya çıkan aksaklıklar, konar göçerlerin hayatını derinden etkiledi. Pek çoğu yerlerini bırakarak başka bölgelere dağıldı. XVIII. yüzyılın başlarından itibaren, kendiliğinden, merkezi idarenin teşviki veya zorlaması ile yerleşik hayata geçmeye başladılar. Buna direnç gösteren topluluklar da görüldü. Fırka-i islahiye adlı heyet, XLX. yüzyılın ikinci yarısında Güney Anadolu'da geniş çaplı bir iskân faaliyeti ile bunları iskân etmeyi başarmıştı. Daha sonra 97 Osman Gümüşçü, "Yaylak ve Kışlak", DİA., EK-2 (2016): 677. 98 Tufan Gündüz, "Konar Göçer", DİA., 262(2002): 161-163. Faroqhi, Osmanlı Şehirleri, 113. 1 0 0 Öz, "Osmanlılar (Sosyal Hayat)", 535. 101Faroqhi, Osmanlı Şehirleri, 116, 117-119. 293 OSMANLI TARİHİ I yeni tarım alanlarının açılması ve iktisadi faaliyet sahalarının genişlemesiyle konar göçerlik tamamen önemini yitirmiş oldu.102 Muaf ve Müsellem Reaya Osmanlı toplumunda, reayadan bazı kişiler (kör, sakat, felçli, yaşlı vb.) mazeretleri dolayısıyla veya bazı gruplar, devlet veya kamu adına yaptıkları hizmetleri karşılığında kısmen ya da tamamen avarız-ı divaniye ve tekâlif-i örfıyeden muaf tutulabilirlerdi. Bu sınıf, bazı değerlendirmelere göre reaya ile askeriler arasındaki üçüncü bir kategoride yer almakta idi.103 Bu sınıfın içinde mazeretleri dolayısıyla vergilerden muaf tutulanlar, zaten reayadan hiç bir farkları yoktu. İkinci grup ise, yüklendikleri ağır yükümlülükler karşılığında görevleri süresince reayanın ödediği bazı vergilerden muaf tutuluyorlar ve askeri sınıftan sayılıyorlardı.104 Ancak bunlar asıl itibariyle vergi mükellefi, idare edilen şehirli, köylü, konar göçer, Müslim veya gayrimüslim reayadan idiler. Reayanın muafiyetleri, onları asıl statülerinden bağımsız kılmıyordu. Hizmetleri sona erince, vergi vermeye devam ediyorlardı. Bununla beraber özellikleri ve ayrıcalıkları itibariyle normal askeri sınıfın da bunlardan farklı yanları vardı.105 Muaf ve müsellem reaya, devletin ihtiyacı olan hammadde, malzeme, mühimmat vb. maddeleri temin etmek veya bazı hizmetleri belli şartlarla yerine getirmekle askeri sınıfa dâhil olmuşlardı. Bu arada pek çok reayanın atalarından kalma bir yükümlülükle yürüttükleri oldukları irsi ve zorunlu hizmetler, hürriyeti sınırlandırıcı özellikler taşıyordu. Muaf ve müsellem reaya, geniş bir meslek zümresine sahip idi. Padişahın atlarından sorumlu voynuklar, taycılar, at çekenler, deve yetiştiren buğurcular, seyyar amele taburları, ordu levazımı için top dökenler, kale ve sultan camilerinin inşaatım veya tamiratım gerçekleştirmek için her yıl belirli sayıda olmak üzere devletin emrine amade olanlar; atmaca, çalar, şahin gibi avcı kuşlarım tutan ve yetiştiren bazdarlar bu zümreler arasında sayılıyordu.106 Yine bu sınıf arasında, tımar sahipleri, sipahi, zaim, çeribaşı, alay beyi, yüzbaşı, yiğitbaşı, il erleri gibi bizzat askeri kimliğe sahip kimseler vardı. Köylerde, köy kethüdası, aşiret kethüdası, bekçi, muhtar, ihtiyar meclisi, gayrimüslim kocabaşları ve çorbacıları mukim idi. Muhtelif mahallerde 1 0 2 Tufan Gündüz, "Konar Göçer", 26,163. 1 0 3 Öz, "Reaya", 491. 1 0 4 Öz, "Osmanlılar (Sosyal Hayat)", 533. 1 0 5 Faroqhi, Osmanlı Şehirleri, 132. 1 0 6 Öz, "Reaya", 491, 492. 294 OSMANLI TOPLUM YAPISI kervansaray ve zaviye görevlileri, taş ocağı ustaları, bina ve yol yapımcıları, su yolcu, küreci, çeltikçi, yarıcı, ortakçı, şapçı, güherçileci, doğancı, katırcı gibi muaf ve müsellem görevliler bulunuyordu. Yörükler, yayalar, müsellemler, cambazlar, cerahorlar, derbentçiler, menzilciler, lağımcılar, beldarlar, tatarlar, martoloslar, pandorlar, kayıkçılar, kaldırımcılar, köprücüler, keresteciler, madenciler vb. işleri yapanlar da bu sınıftan idi. Bilindiği üzere, yayalar, yörükler ve müsellemler, Osmanlı ilk düzenli askeri grupları idi. Yeniçeri teşkilatının oluşumunu müteakip, bu gruplar kademeli olarak geri hizmete çekilmişlerdi.107 Yörük sözcüğü Anadolu'da etnik bir mana taşımakta iken, Rumeli'de ordu hizmetinde kullanılan askeri bir teşkilatı ifade etmekte idi. Rumeli yörükleri, asıl itibariyle Anadolu'dan gelen konar-göçer aşiretlerinden oluşmakta idi. Zamanla bulundukları yerleşim birimlerinin adları ile tanınmaya başladılar. Bunlar askeri bir teşkilat halinde yapılandırılmış ve bölgenin fethinde önemli rol oynamışlardı. Yörüklerin sefere gidenlerine elli akçe harçlık verildiğinden bunlara ellici; yörüklerine elliciyan yörükleri denirdi. Fetihlerdeki hizmetleri dolayısıyla 1691 yılında "evlad-ı fatihan" adıyla yeniden teşkilatlandırılmışlardı. 1845'de askerlik ve vergi muafiyetleri, 1846'da bütün imtiyazları kaldırılmak suretiyle "evlad-ı fatihan" teşkilatı lağvedilmiş ve Tanzimat hükümleri gereğince mensupları reayadan kabul edilmişlerdi. Rumeli yörükleri ve Anadolu Eyaleti'nde mukim yayalar, savaş veya barış durumuna göre kendi bölgesinde benzeri işleri yerine getirmekle sorumlu idiler. Sancaklarda meskûn olan grupların her bir bölüğünün bir yaya beyi veya yörük beyi vardı. Bölük mensupları, avarız vergisinden muaf tutulmuşlardı. Buna rağmen bazen ağır vergilerle mükellef tutulmaları veya diğer sebeplerle bulundukları mahalleri terk etmekte idiler. Bunlar, savaş zamanlarında yol açmak, siper kazmak, top çekmek, mühimmat ve zahire taşımak gibi işleri yaparlardı. Barış zamanlarında ise, kale tamiri, tersane ve maden işçiliği, kerestecilik, yol tamiri vb. pek çok işleri takip ederlerdi.108 Sonuç ve Genel Değerlendirme Osmanlı yönetim düşüncesinde, devletin ve toplumun siyasi, sosyal ve ekonomik güvenliği ve istikrarı, en öncelikli mesele idi. Toplumun 1 0 7 Halil İnalcık, Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar (Ankara: TTK., 1987), 177-181; Yusuf Halaçoğlu, XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, 1. Baskı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2014, s. 117 vd. 1 0 8 Halaçoğlu, XIV-XVII. Yüzzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, 114,115,117-121. 295 OSMANLI TARİHİ I güvenliğini ve istikrarını sağlamak için öncelikle devletin güvenliğini ve istikrarını temin etmek gerekiyordu. Pek tabu, toplumda güven ve istikrar olmadan devletin güveni ve istikrarını korumak da zor idi. Bu anlayış, toplum yararım, inancını ve yaşayışını öteleyen, dikkate almayan bir iradeye sahip değildi. Tam aksine devlet maslahatı öne alınır iken, idarede Sünni İslam geleneği hâkim ve yönlendirici bir rol oynuyordu. Bununla beraber dini yapılanmada kilise benzeri bir dini hükümranlık söz konusu değildi. Her topluluğun, kanunlar çerçevesinde dini ve kültürel yaşamı, garanti altına alınmıştı. Devlet ve dini gruplar, millet sistemi denilen esaslar çerçevesinde birbirlerinin hak ve sorumluluklarını tanımışlardı. Günümüz dünyasında insan hakları, din ve vicdan hürriyeti terimleriyle karşılanan bu durum, o zamanlarda millet sisteminin uygulanışıyla kendini göstermiş ve Osmanlı barışıyla açıklanabilmişti. Pek tabii, o zaman Avrupa'da böyle bir barıştan bahsetme durumu yoktu. Niyazi Berkes'e göre Osmanlı ekonomik sistemi de devlet maslahatına göre düzenlenmişti. Osmanlılar, savaş ve fetihlerle edinilmiş güçle hâkim oldukları iktisadi üretim sınıflarının üretim değerlerinden bir pay alarak hazine edinmişler ve devlet kurmuşlardı. Bununla beraber, zapt ettikleri topraklarda feodalizmi yıkıp, tımar sistemini yerleştirmişlerdi.109 Osmanlı idarecileri, devletin devamlılığı ve toplumun istikrarı için hizmetler ve vergiler arasında bir denge kurmuşlardı. Devlet adına belli hizmetleri yürütenler, vergiden muaf tutulmuşlardı. Üretici sınıf, vergilerini ödemek suretiyle buna karşılık veriyordu. Zorunlu hallerde bedeni bazı hizmetleri de yerine getirmek durumunda idiler. Buna göre, iki taraf arasında, bir iş bölümü söz konusu idi. Esnaf-zanâatkâr, köylü-çiftçi, tüccar ve hizmet sektörüne mensup olanlar mali ve ekonomik olarak mesleğine, üretim türüne, varlığına, yerleşim birimine, hatta sahip oldukları inançlarına göre vergilerini öderlerdi. Bu denge ile devletin ve toplumun siyasi, sosyal, ekonomik istikrarı ve güvenliği hedefleniyordu. Osmanlı yönetim anlayışı ve toplumu, klasik dönemin sonlarına doğru, batı düşüncesinden etkilenmeye başlamıştı. Bu hareket, 19. yüzyılın ortalarından itibaren Tanzimat'ın yeni esaslarına göre batı düşüncesinin ve yönetim anlayışının ciddi şekilde takibine yönelmişti. Bazı padişahlar, batı düşüncesi ile İslam kültürünün esas alındığı, anlayışı telif etmeye niyetlenmişlerdi. 109 Gökhan V. Köktürk, "Baykan Sezer ve Niyazi Berkes'in Osmanlı Toplum Yapısı ve Batılılaşma İle İlgili Görüşlerinin Karşılaştırmalı Bir Değerlendirmesi", Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÛTAD), I (2004) 58. 296 OSMANLI TOPLUM YAPISI Ancak, bu konuda kısmen başarılı olunsa dahi, hem yönetim hem toplum yapısında köklü değişimlerin yaşanmasına engel olamadılar. Pek tabii, medeniyetlerin doğal seyrinde ve pozitif alışverişleri önemli ve olumlu gelişmeleri getirir. Osmanlı idaresi de bundan istifade etmek istemiştir. Ne var ki, içinde bulunulan şartlar, pek çok girişimin olumlu sonuçlanmasını engellemiştir. Devlet ve toplum yeniden yapılandırılır iken, büyük kırılmalar ve sarsılmalar yaşanmıştır.
Bugün 268 ziyaretçi (663 klik) kişi burdaydı!


Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol