Meşhur İngiliz yazar Th. Thornton’un “Etat actuel de la Turquie” ismiyle Fransızca’ya çevrilen bir kitabı var…

Bu kitabın 1812 Paris baskısının ikinci cildinin 323-324’üncü sayfalarında bizim hakkımızda bir tespit yapıyor. Diyor ki Thornton:

“Türk memurlar arasında ahlâken bozuk kimseye rastlayamazsınız. Onlar doğruluğu faziletin temeli sayarlar. Bu sebeple verdikleri sözü daima tutarlar.” 

Keşke hâlâ bunu söyleyebilecek durumda olsaydık! Ama rüşvetten, vurgundan, soygundan ve bürokratik engellemelerden yakındığımız günlerde, ne böyle bir şey söyleyebilmemiz mümkündür, ne de söylememiz halinde inandırıcı olabilmemiz…

Belli ki, Osmanlı varlığını diri tutan direklerden bürokrasi direğiyle söz tutma direği kırılmış!

•

Yine İngiliz yazarlardan (ama iflah olmaz bir Türk düşmanı) Charles Mac-Farlane’nin bir hükmünü aktaracağım:

“Türklerin doğruluklarıyla namuskârlıkları ne kadar övülse azdır… Hamallar Galata bankalarından limandaki gemiye taşırlar. Fakir olmalarına rağmen, şimdiye kadar hiçbir hamal, tek kuruş çalmamıştır. Bunun sebebi Türk Milleti’nin darbımesel haline gelmiş namusluluğudur.”(Constantinople et la Turquie, c. 1, s. 267-268, Fransızca tercüme, Paris 1829).

Aynı yazar şöyle bir olay aktarıyor:

“Galata’nın Rum tüccarlarından biri İstanbul’dan hep beşlik olarak ikibin kuruş getiriyordu. Tophane iskelesine çıkarken torba yırtıldı. Paralar rıhtımın üstünde darmadağın oldu. Hatta bazıları denize yuvarlandı. Orada bulunan herkes paraları toplamaya başladı. Kayıkçılar denize düşenleri çıkardılar. Ben paraları alıp gideceklerini düşündüm, ancak öyle olmadı. Herkes topladığı kadarını getirip tüccara vermeye başladı. Rum tüccar sabırsızlıkla kuruşları saydı. Tek kuruş eksik değildi.”

Başka bir Türk düşmanı yazar da şöyle diyor:

“Türklerde sanki bir namus hazinesi var. Doğruluğu insanlığın temeli sayarlar ve sözlerini mutlaka tutarlar.” (Henri Mathieu, La Turquie et ses differents peoples, Paris1857, c.2, s. 52-53).

Hemen hemen kimsenin sözünde durmadığı bir dönemde meşhur Batılı gezginlerin bu kabil tespitlerini okumak, insana oldukça ilginç geliyor.

Sıra Mouragea d’Ohsson’da: “Tableau general de l’Empire Othoman” isimli eserinde şunları yazıyor: “Türkler ihtiyar ve çocuklara hürmet ve riayet gösterirler. Hatta iyilik yapmayı o kadar ileri götürürler ki, leyleklerle kırlangıçlar, kovulma endişesi taşımadan Türk evlerinin çatısına yuva kurabilirler. Hatta bu vaziyet Allah’ın bir tür inayeti ve ihsanı sayılır.”

Comte de Bonneval ise Osmanlı’yı cihan fatihi yapan mekanizmanın ateşleyici gücüne dikkat çekiyor: “Türk’ün fazileti, imanından gelir… Zaten ancak böyle bir imanla dünya fethedilebilirdi” (c.1, s. 24).

Fransız gezginlerden biri de seyahatnamesinde şunları yazıyor:

“Türklerin en büyük kusuru kendilerini bütün milletlerden üstün ve cesur saymalarıdır. Dünyayı sırf kendileri için yaratılmış yer olarak düşünürler. Bu yüzden diğer dinlere mensup milletleri biraz küçümserler.” (M. de Thevenot, Relation d’un voyage fait au Levant, Paris, 1665, s. 112).

A. L. Castellan, “Lettres sur la Grece, l’Helalespont et Constantinople”isimli eserinde önemli bir temel yaklaşımın altını çiziyor ve dedelerimizle ninelerimizin kendilerine güvenlerini ilan eden yaklaşıma dikkat çekiyor:

“Türkler, yabancı dil bilseler bile, çok zorlanmadıkça Türkçe’den başka dil kullanmamaya özen gösterirler. Bunu kendilerine ve milletlerine saygının gereği sayarlar. Yabancı dil kullanırlarsa vekar ve haysiyetlerini ihlal etmiş olacaklarına inanırlar.” (Paris, 1811, c.2, s. 69).

Şimdi gelse de, “saatçi”yi “saatchi”, “eskici”yi “eskidji”, “yemekçi”yi“yemekchi” diye yazan halimizi görse, acaba ne yapardı?

Her yeni yılda duvarımıza astığımız takvim, ne kadar da bitmez-tükenmez görünür…

2013 takvimi de böyle görünmüştü gözüme: Hiç bitmeyecek gibiydi…

Her gün bir yaprağını kopardım…

Günler haftalara, haftalar aylara aktı…

Kış, ilkbahar, yaz, sonbahar; derken, koca yıl bitiverdi…

Bakmayın yeni duvar takviminizin bitmez-tükenmez göründüğüne: Bilin ki, bu yıl da bitecek. Biz yaşasak da yaşamasak da zaman akıp gidecek. Kimse zamanı durduramaz. Ama isteyen zamanı değerlendirip ebedileştirebilir.

•

Bugün 2014’ün ilk günü… 

Takvimin ilk yaprağı… 

Aslında bugünün diğerlerinden bir farkı yok. Bugün de kalbi kırılanlar var, yüreği acıyanlar var, gönlü burkulanlar var; yılın ilk günü gelen yürek yangınında yalım yalım yananlar var… Onlar açısından bugün zor bir ilk gün!

Öte yandan sevinenler var, gülenler var, mutlu olanlar var. Onlar açısından ise güzel bir gün!

“Günleri farklı kılan kendileri değil, yaşama biçimimizdir”!

Türkiye Cumhuriyeti’nin kabul ettiği Gregoryen (milattan önce 45 yılındaJül Sezar tarafından yürürlüğe konan takvimin milattan sonra 1582’dePapa Gregorius tarafından yeniden tanzim edilen şekli) Takvimi’ne göre önceki gün geceyarısı 2006 bitti, 2007 başladı…

Ben şahsen hiç bir fark hissetmedim. 

Siz bir şey hissetiniz mi?..

Sahi, bugünün dünden, dünün önceki günden ne farkı var?..

Aynı krizler, aynı dayatmalar, aynı tartışmalar, aynı pahalılık, aynı bozuk gelir dağılımı, aynı işsizlik, yokluk, yoksulluk, yolsuzluk… 

Sürekli aynı şeyleri yaşadıktan sonra, yılların değişmesi neye yarar? Bunu söylemeyi içime sindiremiyorum, ama biz yıllardan beri bir birinden farksız yıllar yaşıyoruz!

Yıllar, yıllardan beri bir birini tekrarlıyor: Düzelerek ve gelişerek istikbale gitmesi gereken Türkiye, gereksiz kavgalar ve ideolojik tartışmalar sebebiyle, büzülerek, hatta tükenerek gidiyor.

“Bayram gelmiş neyime” şarkısına nispet, “Yıl değişmiş neyime” diyesi geliyor insanın.

Kendisi değişemeyen toplumlarda yılların değişmesi, artık anlamlı gelmiyor bana.

•

Hicri… Rumi... Milâdî... Farklı takvim sistemlerinin zamanı paylaşmasına ne diyorsunuz? 

Bence her şey insanın kendi içinde başlar ve biter. Kendi sistemimizi kuramadıktan sonra, takvim sistematiğinin bize bir yararı olmaz.

Saçmalıyor muyum?..

Peki “dünden kalma”lar, yani “Sene bitiyor, bu gece ölüme bir adım daha yaklaşıyorum” diye düşünüp gafletten ayılması gerekirken içip içip dağıtanlar saçmalamıyorlar mı?..

Ya da başörtülüye göstermedikleri saygıyı yılbaşı sarhoşlarına gösterenler?..

“Sarhoş olma hakkı”nı kullanmak isteyenlerin gönüllerince sarhoş olabilmeleri için devlet kurumlarının seferber olmasına ne buyuruyorsunuz?

•

Ne çok kavga ettik yine değil mi?..

“Gezi” dedik, “rüşvet” dedik, “yolsuzluk” dedik, bir birimizi yumruklayıp durduk…

Değer üretemeyen toplumlar kavga üretirmiş, ne kadar doğru.

Palavra eşliğinde envai çeşit kavgalar üretiyoruz!

Hadi bakalım. İyi yıllar!

Müşriklere hitaben inen âyetlerin (Tebbet gibi) mü’minlere yöneltildiği, hatta muhatabı yerle bir etmek için Tevrat’dan bile referanslar getirildiği şu günlerde, “iman-ahlâk” sınırlarını zorlamaya çoktan başlamış “Siyaset-cemaat” kavgalarını bir tarafa bırakıp, ölüm yıldönümü (02 Ocak 1991) münasebetiyle “Gönenli Mehmed Efendi” olarak tanınan Mehmed Öğütçü Hocaefendi’yi anmak istiyorum (çok uzun cümle diye uyarıyor bilgisayar)…

Çünkü inananların halim-selim, gerçekten hoşgörülü, gerçekten seven ve bunu yalnızca sözüyle değil tüm hayatıyla da ispatlamış örneklere ihtiyacı var…

Bu açıdan Gönenli Hocaefendi, yalnızca bir örnek değil, aynı zamanda, benim gibi güncel tartışmaların fırtınalarından bunalan tüm mü’min ruhlara bir sığınaktır.

Gönenli’nin en büyük üç kıymetinden biri sevgisi, biri şefkati, biri himmeti, biri gayretidir.

Öyle bir zaman dilimi düşünün ki dostlarım, minarelerden “Ezan-ı Muhammedi” indirilmiş, yerine “Tanrı uludur” çığlıkları atılmaya başlanmıştır…

Bir zaman dilimi düşününüz ki, önce devletin pusulası Batı’ya ayarlanmış, sonra millet Batılılaşmaya zorlanmıştır…

Bir zaman dilimi düşününüz ki, millet yiyecek ekmek bulamamakta iken devlet sözde “halk evleri” açmakta, sözde halk evlerinde, kadın elinin nasıl sıkılacağı, kadınla karşılaşıldığında nasıl şapka çıkarılıp selamlanacağı, hangi kadehle rakı, hangi kadehle viski içileceği öğretilmektedir…

Bir zaman dilimi düşününüz ki, camiler ya kapatılıp satılmakta ya da başka amaçlar için kullanılmak üzere kiralanmaktadır…

Bir zaman dilimi düşününüz ki, yürekler dağlanmakta, fukaralıktan, kıtlıktan, yokluktan ve baskıdan milletin anası ağlamaktadır…

Bir zaman dilimi düşününüz ki, din eğitimi veren tüm okullar, tüm kurslar kapatılmış, zaman içinde Türkiye, cenaze kaldıracak imam bulmakta dahi zorlanmaya başlamıştır…

Kısacası o zaman diliminde ezan yasak, hac yasak, din eğitimi yasak, hafızlık yasak, ilmihal basıp satmak yasak, radyolarda Türk sanat müziği ve halk müziği çalmak yasak, okullarda Selçuklu-Osmanlı tarihi okutmak yasaktır!

Gönenli Mehmed Efendi işte böyle bir zaman diliminde hizmetine başladı. Kendini inançlarının hizmetine adadı. 

Kimseye meydan okumadan, siyasete ucundan kıyısından bile bulaşmadan, kirletmeden, kirlenmeden yokluk içinde devam etti hizmetine: Anadolu’nun fakir çocuklarını Kur’an’la buluşturdu. İhtiyaçlarına kefil oldu. Böylece Kur’an eğitiminin önünün kesilmemesini sağladı.

O, sözün tam mânasıyla bir “Yürek Adam”dı.

“Yürek Adam” olmak için, öncelikle kocaman bir yürek lâzım…

Derin iman/ ihlâs lâzım…

Yüksek ahlâk/ fazilet lâzım…

Geniş idrak lâzım…

Kavrayıcı ve kapsayıcı şefkat lâzım…

Yaygın fedakârlık lâzım…

Uhuvvet lâzım… 

Rahmetli Gönenli Mehmed Efendi’de bunlar vardı… 

Bunlar olduğu için de, etkileyici bir insandı.

Başka “Hoca”ların sözü, bir kulağımızdan girip bir kulağımızdan çıkarken,Gönenli Hocaefendi’nin her sözünün yüreğimize kök saldığını ancak şimdi anlayabiliyorum…

Çünkü o “Yüreğiyle konuşan adam”dı: “Yüreğiyle konuşan adam”ı, cemaat, yüreğiyle dinler, böylece yürekten yüreğe köklü bir buluşma gerçekleşirdi…

Bu sayede insanlar camie, namaza, ibadete ısınır, hoşgörünün anlamını kavrardı…

Çünkü Hocaefendi, aynı zamanda, bizim o gençlik yıllarının hızına sığdıramayacağımız kadar hoşgörülüydü. Ne cemaatini küstürecek bir şey söylerdi, ne turistleri. Ona baktığınızda size değer verdiğini, hatta sizi sevdiğini anlardınız.

Hayatımda isteyerek ve severek öptüğüm, nadir ellerden biri onun elidir…

Allah rahmet eylesin.

Biliyorsunuz, Resul-i Âlişan Aleyhisselat-u Vesselâm Efendimiz, türlü işkence, zulüm ve ambargolardan sonra, nihayet doğup büyüdüğüMekke’den de çıkarılmış, o zamanki adı “Yesrib” olan Medine’ye göçmek (Hicret) zorunda bırakılmıştı…

Düşünün ki, o Son Peygamber’di… Gerçekti, doğruydu, haklıydı. Ama kalabalıklar Ebucehil’in, yani hatanın, günahın, yanlışın yanında yer almıştı.

Takipçilerinden kurtulmak için Sevr Mağarası’a sığındılar. Efendimiz’i yakalayacak olana Ebucehil’in vaat ettiği maddi menfaatle gözleri kararmış takipçiler mağaranın ağzına kadar gelmişlerdi. Konuşmaları içeriden duyuluyordu.

Hz. Ebubekir endişelenmişti. Efendimiz, sevgili yoldaşını bir âyetle ile teselli etti:

“Korkma ey Ebubekir, Allah bizimledir.”

Müşrikler Mekke’de bayram ediyor, Müslümanlar için her şeyin bittiğini, bir daha asla Mekke’ye dönemeyeceklerini sanıyorlardı.

Öyle olmadı. Resul-i Âlişan gidişinden sadece sekiz sene sonra geri döndü.Mekke’yi fethetti. 

Çıkardığım ders: Her yenilgi bitiş değildir!

•

Resul-i Âlişan Aleyhisselat-u Vesselâm Efendimiz, öncelikle çok mütevazı bir insan. Onun bu hali tüm siyer kitaplarında örnekleriyle uzun uzun anlatılır. Bu öyle bir tevazudur ki; bir zamanlar kovulduğu Mekke’ye “fatih”olarak dönerken bile kalbinden en küçük bir “ben” izinin gölgelenmesini engellemiştir...

Siyer kitaplarının tasvirinden anladığımız kadarıyla, Resul-i Ekrem Efendimiz, mübarek sakalı, “bindiği hayvanın yelesine değecek kadar”başını eğmiş, muzaffer bir komutan azametiyle değil, âdeta mazhar olduğu şereften mahçup bir vaziyette Mekke’ye girmiştir.

O beden dilinde, tüm insanlığa, gururdan arınma mesajı vardır: “Ben almadım Rabbim, Sen verdin” idraki, bu mesajın özünü teşkil eder.

Bugün “ben ben” diye göğsünü yumruklayan “dindar”ların kulakları çınlasın!

Muhtemelen bu örnekten hareketle, Bediüzzaman, “Muvaffakıyet sa’yın(çalışmanın) neticesi değildir, bir ikram-ı İlâhidir” demektedir.

Resul-i Alişan Efendimiz, “beriki”ne (kendisi gibi inananlara ve yaşayanlara) sevgi-şefkat dolu, “öteki”ne (farklı yaşantıya) ise toleranslı ve alabildiğine müsamahakâr bir şahsiyet... Hoşgörü bahsinde tam bir zirve: Son derece iyilik sever, bağışlayıcı bir Peygamber...

Mekke fethi tamamlandığı zaman, vaktiyle kendisini Mekke’den kovan insanları bir yere topladı ve sordu: “Şimdi size ne yapacağımı düşünüyorsunuz?“

Normalde düşmanlarından intikam alması gerekiyordu. Çünkü ona her türlü zulüm ve baskıyı yapmışlardı…

Namaz kılarken başına çürük işkembe atmış, geçeceği yollara çukurlar açıp öldürmeye çalışmış, taşlamışlar, ambargo koymuşlar, nihayet doğduğu ve çok sevdiği Mekke’den kovmuşlardı…

Ama artık o devir tarihe karışmıştı…

Yeni devir Müslümanların devriydi. Efendimiz’in eline intikam için fırsat geçmişti. Kendisine ve arkadaşlarına zulmeden düşmanlarına dilediğini yapabilecek durumdaydı. İsterse öldürür, isterse süründürürdü! 

Ama o sadece affetti.

Çıkardığım ders: Müslüman, intikam sevdasıyla hareket etmemeli!

Yeni yılda yürek pusulamızın kıblesini yeniden ayarlamamız lâzım.

“Kardeşlik” duygusundan öylesine uzaklaştık ki, Allah düşmanlarına yöneltilmesi halinde “ibadet” sayılabilecek “adavet” (düşmanlık) hissini bile bir birimize karşı kullanıyoruz.

“Dindar”lığımız arızalı!

Dini duyarlılıklarımızı tümüyle kaybetmesek de, hassasiyetlerimizi önemli ölçüde yitirdik… O boşluğu “dünya” doldurdu: Eskiden “teferruat”saydığımız siyaset farkı yüzünden bir birimizi tam yüreğinden vuruyoruz! 

Eskisi kadar dikkatli, rikkatli, şefkatli, hamiyetli, müsamahakâr değiliz… O kadar ki, “ötekiler”e gösterdiğimiz “müsamaha”yı din kardeşlerimizden esirgiyoruz: “Nur”la “nar” (ateş) bir birine karıştı!

Eskisi gibi İslâmî kavramların üstüne titremiyoruz. Dini siyasete, ticarete ya da herhangi bir dünyeviliğe alet etme ihtimali yüreğimizi ürpertmiyor, ruhumuzu titretmiyor.

Kısacası dostlar, dünyevileştik! Dünyevileştiğimiz ölçüde de sertleştik. Amaca ulaşmak için kullandığımız araçların da “meşru” olması kuralını çiğnedik.

Biz de “Amaç için her türlü araç mubah” algısındayız. Kaç mü’mini incittiğimiz, kaç imanlı yürek üzerinde tepindiğimiz artık önemli değil!

Bizim hayatımız da artık “üretim-tüketim” kıskacında: Her şeyi belirleyen öncelikli değer bizde de “para”…

Bizim açımızdan da “moda” çok önemli bir kavram; “lüks” bizim için de hayatın gerçeği; “marka”, bizde de tutku…

Artık gelsin defileler, beş yıldızlı ve de yaldızlı tatiller, lüks otomobiller, villalar, köşkler…

Biz de çoktandır marka giyiyor, görkemli arabalara biniyor, gururla yürüyor, alt tabakalara tepeden bakıyor, enaniyetimizi büyütüyoruz.

Yanlış anlaşılmasın, helâl yoldan kazanılmış imkânların getirisini yaşamak elbette “dindar Müslüman”ın da hakkı, elbette “Allah verdiği nimetleri kulunun üstünde görmek ister” (hadis); ancak “gösteriş” ve “gurur” aracı yapılmaması şartıyla: “Yiyiniz, içiniz, sadaka veriniz ve giyininiz. Ancak kibirlenmeyin ve israf etmeyin” (Buharî, Libas 1; İbnu Mace, Libas 23) ölçüsü içinde kalınarak... 

Soru şu: Varlıklı Müslümanlar bu “ölçü”nün neresindeyiz? Eskiden ahrette kavuşacağımıza inandığımız tüm nimetlere fani dünyada ulaşmayı kafamıza koymuş gibi itişip tepinerek makam-mevki elde etmeye ve para kazanmaya çalışmıyor muyuz? 

Buna rağmen yine de mutsuzsak, bilin ki bu, gönül dünyamızdan uzaklaşmayla ilgili bir mutsuzluktur.

Cebimiz dolduğu ölçüde sanki ruhumuz boşalıyor. Hassasiyetlerimiz“zamanaşımı”na uğradı: “Zaman sana uymazsa sen zamana uy” dedik,yüreğimize bir tekme salladık!

Güçlendik, ama elde ettiğimiz gücü bir birimizin üzerinde denemeye başladık: “Gör bakalım el mi yaman, bey mi yaman?..” havasına girdik.

“Pozisyon gereği” Batılılaşıp laikleştik. Alacağımız son pozisyonun toprağa yanak dayamak olduğunu bile bile dikkatimizi maddiyata kurban ettik.

Her yanlışın mazereti de hazır maşallah: “Politikacı olarak mecburum efendim...” 

“Sanatçı olarak mecburum, efendim...” 

“İşadamı olarak (ya da iş kadını) mecburum, efendim.”

Kendimizi mazur görmek ve göstermek için uydurduğumuz bir dizi“mecburiyet”, her durumda “Müslüman kalma” mecburiyetimizin önüne geçti. Hayatımızı artık “yeni mecburiyetler” belirliyor.

Sormak lâzım: Bu gidiş nereye?

Yavuz Sultan Selim, Çaldıran yolunda…  Çaldıran yolu meşakkatli bir yoldur. Üstelik Şah İsmail, çocukluğundan gelen “kaçma” güdüsüyle (babası öldürüldükten sonra, bir süre zindanda kalmış, kaçtıktan sonra da yıllarca saklanmıştı) sürekli çekiliyor, çekilirken de ekinleri ateşe veriyor, evleri yakıyor, su kuyularını zehirliyor. Bu durumda Osmanlı Ordusu bozkırda aç-susuz yol almak durumunda kalıyor.

Yavuz’a düşman siyasetçilerle askerler bunu bahane edip durmadan söylenti üretiyorlar…

Kimi zaman, “Şah orduları bizi arkadan çevirdi, tuzağa düştük” diyorlar, kimi zaman “Selim Han’ın çevresi hazineyi soydu” dedikodusu çıkarıyorlar, büyük bir savaşın eşiğinde bulunan ordunun moralini bozuyorlar.

Öte yandan pek tabii Şah İsmail’in casusları da boş durmuyor: İddiaları güçlendirici sözler söyleyip ateşi körüklüyorlar.

 Sonunda bazı yeniçeri bölükleri ayaklanıp Yavuz’un çadırına ok ve kurşun yağdırmaya başlıyorlar.

Yavuz müthiş bir çıkış yapıyor: Kimsenin itirazına aldırmadan atına atladığı gibi, gözü dönmüş isyancıların arasına sürüyor: 

“Biz henüz hedefimize ulaşmadık” diye bağırıyor isyancı yeniçerilere, “düşmanla henüz karşılaşmadık, hesaplaşmadık; bu durumda geriye dönmek ihtimalimiz yoktur, hattâ bunu düşünmek bile hayaldir. Teessüf olunur ki, Şah’ın maiyeti kendi efendileri yoluna can verdikleri halde, biz şerîat-ı Ahmediyye’ye muhalif hareket edenleri yola getirmek için buralara kadar gelmişken, bir takım gayretsizler, bizi yolumuzdan geri çevirmek isterler…

“Biz, katiyen yolumuzdan dönmeyeceğiz! Ülülemre itaat edenlerle, kastettiğimiz yere kadar gideceğiz. Kalpleri zayıf olanlar, ehlü iyâllerini düşünenler ve yol zahmetini bahane edenler, kendileri bilirler. Dönerlerse dîn-i mübîn yolundan dönerler. 

“Eğer bahane, ‘düşman gelmedi’ ise, düşman daha ileridedir. Er iseniz benimle beraber gelin ve illâ ben tek başıma da giderim!” 

Cesarete âşık olan yeniçeriler bu cesaret gösterisinden sonra, Padişah’ı takip etmeye başlıyorlar. Böylece Yavuz Padişah, Çaldıran Zaferi’ni (23 Ağustos 1514) kazanıyor. 

Yavuz’un amacı, kendi sözlerinde şöyle ifadesini buluyor:

“Ben bu saltanatı, ümmete hizmet içün pederumun elinden aldum ve ıslâh-ı âlem (insanların ıslahı ile mutluluğu) uğruna birader ve biraderzadelerimi (kardeşlerimi ve çocuklarını) feda eyledum... 

“Ben uykularımı, rahat ve huzurumu terk ile din-i mübînin te’yidine uğraşıyorum. Eğer İslâmı ihyâ etmek (geliştirmek, hayata geçirmek, yaşamak ve yaşatmak), maksudunuz (isteğiniz, niyetiniz) değilse, benum de nefs-ül emirde saltanata kat’a hevesum yoktur.” (eğer bu yoldan hedefe gidemeyeceksem, sizin de böyle bir amacınız bulunmuyorsa, padişahlıkta gözüm yoktur)…

Son hâdiseler karşısında Başbakan ne düşünür diye merak edip empati yaptım. Herhalde aklından şöyle bir şeyler geçiyordur:

“Ben, IMF borçları batağına düşmüş, yüksek faiz altında bunalmış, yüksek enflasyon baskısıyla tükenmiş, bankaları çökmüş, dinamikleri çözülmüş, üretkenliği kalmamış, itibarını yitirmiş, cunta ve darbe kıskacına düşmüş, askeri vesayet altına girmiş, neredeyse uçurumun kenarına gelmiş bir ülke devraldım. Dinamiklerini yeniden oluşturdum, banka sistemini güçlendirdim, cuntacılardan hesap sorulmasını sağladım, ülkemi askeri vesayetten kurtardım, dünyadaki krize rağmen ekonomi önemli bir noktaya geldi, Türkiye itibar kazandı; bunları sağlamak için gecemi gündüzüme kattım, rahatımı, huzurumu feda ettim. Bunlar kimi zaman iki ağacı, kimi zaman yolsuzlukları bahane ederek ülkemi karıştırıyorlar.”

“Tarih tekerrürdür” demeleri boşuna değil.

Batı’nın 20. Yüzyılın ortalarında sürüklendiği (kendi kendisini sürüklediği) büyük tuzağa düşmek üzereyiz…

20. Yüzyıl ortaları, Batı âlemi için “zevkperestlik” dünyasıdır! Çok üretecekler, kazanacaklar ve hayatın tadını çıkaracaklardı.

Tabii böyle bir “hayat projesi”nde aileye yer yoktu: Çünkü “aile” demek,“çocuk” demekti; çocuk “sorumluluk” demekti. Çocuklu aileler istedikleri gibi gezemez, dilediklere yere gidemez, gecenin bir vakti eğlenmeye çıkamazdı…

Yani “çocuk”, bir nevi “ayak bağı”ydı! Önce ondan kurtulmak gerekiyordu.

Zaten çok para kazanmak için kadınların da çalışması lâzımdı. Bu durumda çocuğun bakımı büyük sorun teşkil ediyordu. 

Envai çeşit doğum kontrol yöntemleri keşfedilip uygulanmaya başlandı.

Zevk odaklı beraberlikler yaygınlaştı. “Evlilik müessesesi” çöktü. 

Ne var ki, çocuklardan kurtulamadılar. Onlar bir şekilde dünyaya geliyor, sorumluluk daha ziyade kadınlarda kalıyor, aile eğitiminden ve kontrolünden mahrum yetişen nesiller, uyuşturucu başta olmak üzere her türlü uygunsuzluğun içinde yer alıp adeta toplumdan intikam alıyordu.

Evlilik oranı git gide düştü, doğum oranı daha da düştü…

Derken Akit Gazetesi’nin 7 Ocak Salı günü attığı manşete tıkandı: “Batı’da aile SOS veriyor”du! 

Aslında Batı dünyası SOS (imdat çağrısı) noktasını çoktan geçmiştir. Artık bizim aile yapımız SOS veriyor. 

Başbakan yıllardır ısrarla “en az üç çocuk” istiyor, devlet çapında teşvik tedbirleri alınıyor, yasalarda düzenlemeler yapılıyor, ama doğum oranları git gide azalıyor…

Dünyaya gelen çocukların kaçta kaçının doğru düzgün yetiştirilebildiği de ayrı bir mevzu; zira hayatımızda en çok yer tutması gerekirken, en az yer tutan onlardır.

Sekreterimize, çırağımıza, patronumuza, yardımcımıza, işçimize, otomobilimize, bilgisayarımıza, ev temizliğine, çamaşıra-bulaşığa ve televizyon seyretmeye ayırdığımız zamanın üçte biri kadarını bile çocuklarımıza ayırmıyoruz.

İşe-aşa, temizliğe-bulaşığa, televizyona-internete ve cep telefonuyla oynamaya yeten zamanımız, ne hikmetse, çocuklarımıza yetmiyor!

Her akşam televizyon dizilerinde tükettiğimiz saatler sanki yaşadığımız zamanın parçaları değil. 

“Zamansızlık” gerekçesiyle evlâtlarımıza ayırmadığımız zamanı, dizilere kurban etmekte hiçbir beis görmüyoruz…

Sonra da toplumu saran yolsuzluklardan, olumsuzluktan, rüşvetten filan yakınıyoruz.

Bilmeliyiz ki, her çocuk ya İbrahim (Nemrut ateşine meydan okuyan Peygamber) ya Havva (hiç tanımadığı bir dünyada önce sevdiği adamı [Hz. Âdem] sonra da cennetin yolunu bulan ilk Anamız) olarak doğar…

Kötü örneklerle beslenir, ilgisizlikle bilgisizlik kıskacında tüketilirse, erkekler Nemrud’a, kızlar Minnie Dean’a dönüşür (Minnie Dean, 1800’lerde Yeni Zelanda’da yaşamış tarihin en zalim kadınlarından biridir. Asılarak idam edilmiştir)…

Çocuğun ilk örneği anne, ikincisi babadır. Ardından dedeler ve nineler gelir. Yani aile: Aileyi sağlam tutmak lâzım. 

Uyuşturucu okul çevrelerinde pusu kurmuş, çocuklarımız kitaplarının arasında bir birlerine esrar ikram ediyor…

Bilgisayar başında meçhul ufuklara yelken açıp kötülerle iletişim kuruyorlar…

Gazetelerde, dergilerde müstehcen hayatlar okuyup, televizyonlarda seyrederek kendilerini kirletiyorlar…

Kısacası hayatı keşfettikleri zannıyla, kendilerini Nemrut ateşlerine atıyorlar!

Babalar vurdumduymaz, anneler çaresiz, çocuklar sahipsiz!

Evlâdını doğru düzgün yetiştirmesi gereken anne dizi seyrediyor, baba“yorgunum” bahanesine sığınıyor, dedelerle nineler çoktan aile dışına çıkarılmış…

Çocuğa “rota” çizen yok, hedef gösteren yok, anlatan-öğreten yok!

Yokluktan varlık çıkmaz, sevgili dostlarım. Üç-beş çocuk yapmakla da “iyi aile” olunmaz.

Tanımaktan şeref duyduğum bazı “meçhul” insanlar var. Buna karşılık“keşke tanımasaydım” dediğim “meşhur” insanlar da var…

Hamza Emek Ağabey, tanımaktan şeref duyduğum “meçhul” isimlerden biridir. Yüksek makamlarda oturmamış, holdingler kurmamış, hayatında televizyona bile çıkmamış, kitap-mitap da yazmamıştır. En büyük fazileti, davasına sadakatidir…

Kendisinden siyaset-cemaat ilişkisi üzerine bizzat dinlediğim hikâyeyi sizinle paylaşmak istiyorum…

O tarihte Demokrat Parti oluşum aşamasındadır, fakat iktidar partisinin (CHP) hışmından korkulduğu için teşkilatlanma yavaş yürümektedir.Bediüzzaman, talebesi Hamza Emek’i Emirdağ teşkilâtını kurmak üzere görevlendirir.

O da birkaç arkadaşıyla birlikte Demokrat Parti ilçe teşkilatını kurar. Başına da gelmeyen bela kalmaz.

Daha sonra, teşkilattaki arkadaşları, belediye başkanlığı için aday olmasını isterler. Kesin kararını bildirmesi için de kısa bir süre tanırlar. Hamza Emek, Üstad’ın görüşünü almak istemektedir, ancak Bediüzzaman, Isparta’da bulunmaktadır. Kaldığı evde de telefon yoktur.

Bir gece sabaha kadar düşünür. Sabah ezanıyla birlikte kapısı çalınır. Gelen Bediüzzaman’ın hizmetkârlarından Zübeyir Ağabey’dir (Gündüzalp). Daha soluklanmadan Üstad’ın mesajını iletir:

“İzin yok kardeşim. Belediye başkanı olursan siyasetin olumsuzlukları cemaate fatura edilir. Aramıza fitne sokulur. Bizim müdahalemiz buraya kadar. Biz hizmette varız, ücrette yokuz!”

Ve Hamza Ağabey, tepsi içinde sunulan belediye başkanlığı makamını kabul etmez.

Risale-i Nur hizmetinin esası “Hizmette var olup ücrette yok olmak”tır. Bu esası korumak için, Bediüzzaman, “euzu billahi mine’ş-şeytani ve’s-siyase”demiş, şeytanın ve siyasetin şerrinden Allah’a sığınmıştır.

•

Bir örnek de eski çağlardan…

Sultan II. Mehmed (Fatih), devlet işlerinden gına getirdiği günlerden birinde, mürşidi Ak Şemseddin’i ziyarete gider…

Eski tarihlerimizin kaydına göre, o esnada Hoca, sedirlere uzanmış kitap okumaktadır…

 Hiç istifini bozmadan Padişah-ı Cihan’ı kabul edip, girer girmez “Hacetün(ihtiyacın) nedür Mehmed?” diye sorar…

Fatih’in talebi, şudur:

“Sana bir hacet içün geldüm ki, birkaç gün beni halvete koyup (dersine alıp) irşâd eyleyesün. Bir dem senun dersunde bulunma lezzeti cihan padişahlığından aglebdur” (üstündür)…

Ak Şemseddin Hoca, müridinden duyduğu sözlerden hiç memnun olmamış, müridini tersleyip kovmaktan beter etmiştir. Verdiği karşılık şudur:

“Meşâyih-i izâmın halvetinde (şeyhlerin sohbetinde) bir lezzet vardır ki, ana dahil olan emr-i saltanat gözünde olmayub, dünya gözünden silinub saltanattan geçub gitmek mukarrerdir (bir şeyhe talebelik padişahlıktan daha lezzetlidir. Bunu tadan padişahlıktan kopar). Bu sebeple ahval(durumlar) bozulub, her birimiz bu hale sebeb olmakla Allah’ın gazabına uğrayarak günahkâr olmak lâzım gelür… Sen makamının icabı üzre adl ü insaf içinde ol.”

Yirmibir yaşında dünyevi kudretlerin zirvesine ulaşmış bir Padişah’ın gurura kapılmadan mürşidinin dergâhında mutluluk araması, kolay rastlanabilir bir şey olmasa gerektir…

O sırada Ak Hoca, devletini istese bile tereddütsüz verirdi. Ama istemedi…

Zaten bir süre sonra diğer hocası Molla Gürânî’ye sadrazamlık teklif edecek, ama o da istemeyecektir.

Çünkü o insanların dünyada gözü yoktur…

Dünya malında gözü yoktur…

Makam ve mevkide gözü yoktur…

Onların tek hedefleri, “Rıza-i İlâhî”dir.

Hedefi Rıza-i İlâhî olan, bir an bile dönüp dünyaya bakmaz!

Bizim köyde “Tıkandı Baba” lâkabıyla tanınan bir Fehmi Amca’mız vardı. Bilge bir kişiydi. Eniştemin öz amcası olduğu için, onu yakından tanıdım, ama neden “Tıkandı Baba” dendiğini çözemedim.

Meğer pek çok işe girip çıkmasına, pek çok iş kurmasına, balıkçılıktan defineciliğe kadar her türlü işi yapmasına rağmen talihi yaver gitmemiş, gençlik yıllarında ayrıldığı köyüne geri dönmek zorunda kalmıştı. Küçücük bir kulübede yaşıyordu. Bir gün kendisine neden “Tıkandı Baba” dendiğini anlattı.

Aslında bu Sultan II. Mahmud zamanından kalma bir hikâye imiş. Bir gün Padişah’a “Tıkandı Baba” olarak tanınan bir kahveciden söz etmişler. Adamın rızkı kapalıymış, bu yüzden “Tıkandı Baba” deniyormuş.

Bir gün kıyafet değiştirip adamın kahvehanesine gitmiş, lâkabının hikâyesini sormuş.

“Rüyamda kalabalığın içindeyim” diye başlamış adam anlatmaya, “herkesin bir çeşme var, hepsi gürül gürül akıyor, benim de bir çeşmem var, ama çok az akıyor. 

“Musluğun tıkalı olduğunu zannedip bir çomakla açmaya çalıştım. Öyle uğraşırken, çomak kırıldı. Musluk daha beter tıkandı. Ancak damlıyordu. ‘Keşke kurcalamasaydım’ dedim içimden, ‘eski hali daha iyiydi.’ 

“Ama dayanamadım. Eskisi gibi akması için tekrar kurcalamaya başladım. Bu defa musluk büsbütün tıkandı. Damlalar kesildi. Kupkuru oldu.

“Muslukla uğraşmamı başından beri izleyen kalabalık kahkahayı bastı. Biri yanıma geldi: ‘Tıkandı baba, tıkandı’ dedi, ‘uğraşma artık.’ 

Ter içinde uyandım. Rüyamı arkadaşlarımla paylaştım. Gülüp geçtiler. Ama o rüyadan sonra altına tutsam kömüre dönüştü. Hiçbir işten para kazanamadım. Sonunda bu ocakçılığı buldum. Çaycılıkla geçinmeye çalışıyorum.”

Padişah, duyduklarına inanmakta güçlük çekiyordu, ama risk meselesini de merak etmiyor değildi. Olayı test etmeye karar verdi. Yanındakilere dedi ki:

“Bir ay boyunca her gün her diliminde bir altın saklı olan bir tepsi baklava yaptırıp Tıkandı Baba’ya göndereceksiniz.”

Böylece bir ay boyunca  Tıkandı Baba’ya saraydan her diliminde bir altın saklı olan bir tepsi baklava gitmiş. Fakat hiç birisini yememiş. Üç kuruş kazanmak için hepsini satmış.

Baklavaları sattığı kişileri zengin etmiş, ama Tıkandı Baba’nın eline üç-beş kuruş dışında bir şey geçmemiş. 

Bir ay sonra, “Kaderi değiştirmiştir artık, rızkı açılmıştır” diye düşünen Padişah, yine kıyafet değiştirip Tıkandı Baba’nın kahvehanesine gitmiş. Eski hamam eski tas. Baba hala paçavralar içinde müşterilere çay-kahve taşıyor.

Çok şaşıran Padişah, baklavaların akıbetini sormuş. Öğrenince de beter bir şaşkınlığa daha düşmüş ve son bir deneme yapmaya karar vermiş. Önce kendini tanıtmış. Sonra da adamı alıp Üsküdar’a götürmüş. Her yer bağ bahçe. Tıkandı Baba’nın eline bir taş vermiş: “Bu taşı atabildiğin yere kadar tüm bağ ve bahçeler senin olacak.”

Tıkandı baba heyecanla taşı fırlatacakken, elinden kaymış, ayağına düşmüş. İşte o zaman Sultan II. Mahmud, o dillere destan deyimi mırıldanmış:

“Vermeyince Ma’bud, ne yapsın Mahmud!”

•

Bazılarının oy muslukları tıkalı olabilir, sokaklara dökülüp zorlamaya gerek yok, kısmetten fazlası mümkün değil!

80’li yıllardı. Genceciktim. Gencim ya, boyumdan büyük bir işe kalkışmış, tarih bilincini toplumda yeniden inşa etmek gibi bir misyon üstlenmiştim. Bir taraftan konusunu tarihten alan romanlar yazarken, diğer taraftan Anadolu’yu karış karış gezip, “Tarihin Işığında Günün Meseleleri” konulu konferanslar veriyorum.

Bir keresinde, konferansıma, hepinizin çok iyi tanıdığı üst düzey bir politikacımız da gelmişti. Konferansımı verip yanına oturduğumda, elini dizime koydu: “Yavuzcuğum” dedi, “güzel şeylerden söz ediyorsun, ama Karadenizlilik kanı seni fena halde ateşliyor; heyecandan su içmeyi unutuyorsun. Bu yüzden kelimeler gırtlağında yuvarlanmaya başlıyor, anlaşılmaz oluyorsun. Arada bir konuşmayı kesip su içmelisin.”

Bizim mahallenin çocukları ise, bahsettiğim tarihlerde organizasyon gibi disiplin gerektiren işlerde çok acemiydi. Sürahi koysalar bardak koymayı, bardak koysalar sürahi koymayı unutuyorlardı. Bazen ikisini birlikte masaya koyuyorlar, ancak bu kez de sürahiye su koymayı unutuyorlardı.

Konuşmaya ara ver, su iste; suyu sürahiden bardağa boşaltırken, bir yandan da notlarına bak… Derken dikkatin dağılsın, ya konuyu kaçır ya da suyu masaya dök, notlarını ıslat…

Beyefendiye bunları kısaca anlattığımda, bir taktik hata yaptığımı söyledi. Bu iş böyle yapılmazmış. Nasıl mı yapılırmış? İşte Beyefendi’nin taktiği:

“Parlak bir lâf söyle, millet gaza gelip alkışlarken de suyu götür!”

O gün bugündür, Türkiye’de ne zaman parlak lâflar edilmeye başlansa ya da toplumda ölçüsüz bir kavganın fitili ateşlense, malı götürmek için, birilerinin bizi gaza getirmeye çalıştığını düşünmekten kendimi alamam…

Biz al takke ver külah kavga ederken, birileri elini cebimize (bazen de yüreğimize) atıyor, ne var ne yok götürüyor: Yani kavgalarımızdan başkaları nemalanıyor.

“İrtica hortladı, laiklik elden gidiyor” diye yıllar boyu yaptığımız kavgalarda nasıl soyulduğumuzu hatırlayalım…

O süreçte o günkü parayla yaklaşık yüz elli milyar dolarımız “hortlaklı manşetler” atan medya patronlarının da içinde bulunduğu bir “soygun çetesi” tarafından hortumlandı! 

Bu yüzden artık çarpıcı, parlak, ürkütücü haberlere önem vermiyorum…Ne zaman bir damla suda fırtınalar koparılmaya başlanıyor, safi dikkat kesiliyorum: Toz-duman arasında “deveyi hamuduyla yutma” girişimlerini çözmeye çalışıyorum.

Durum, tamı tamına “canbaza bak” durumu!

¥

Eskiden canbazların türlü canbazlıklar yaptığı canbazhâneler varmış. Halk ücret karşılığı, canbazları seyredip eğlenirmiş. 

Ortam kalabalık olduğu için de yankesicilere gün doğarmış.

Böyle bir zaman diliminde, canbazın en ölümcül hareketleri yaptığı bir sırada, yankesicinin eli seyircilerden birinin cebine giriyor. 

Seyirci bunu hissediyor ve yankesicinin elini yakalıyor…

Yankesici ise hiç oralı değil, son derece pişkin bir tavırla ipte yürüyen canbazı gösteriyor: “Canbaza bak canbaza!”

Ve bu oyun, canbazı izlemeye dalan seyircinin cebindeki cüzdan yer değiştirene kadar sürüyor…

Vatandaş ne zaman uyanır gibi olsa, yankesici, ip canbazının nefes kesen hareketlerine dikkat çekmek için bastırıyor: “Canbaza bak!”

Bizim canbaz, yerine göre değişiyor: Bazen darbe çığırtkanlığına dönüşüyor, bazen kavgaya... Ama işin mantığı hiç değişmiyor. Sonuçta olan yine vatandaşa oluyor. Yine vatandaş soyuluyor. 

İşte kavga/kargaşa arasında ekonomik veriler yine kötüleşmeye başladı. Bunun ağır bedelini tabii yine biz ödeyeceğiz.

¥

Bu oyundan sıkılmış durumdayım. “Canbaza bak canbaza!..” oyunu oynayanlara, bundan böyle “Sen bak kardeşim” diyeceğim, “artık kandırılmak istemiyorum.”

Allah bağışlarsa üç çocuğum, üç da torunum var…

Torunlarımdan Nilüfer çalışma çağında (25 yaş) ve çalışıyor, Yavuz Bahadıryetişme çağında (15 yaş) okuyor, Nazende ise henüz gelişme çağında (5 yaş) anaokulu öğrencisi…

Fırsat buldukça ilgilenmeye çalışırım. Bu beni dinlendirir.

Nazende, anaokuluna başladığı zaman iki yaşı yeni tamamlamıştı. Gitmek istemiyordu. Zorla gönderildi. Hâlâ da gidiyor.

Seneye de ilkokula başlayacak.

Birinci sınıf, beşinci sınıf, sekizinci sınıf derken, yirmi yıla yakın bir süre okuyacak. Arada sınavlar, kurslar, ek dersler derken, çocuk olmaya vakit bulamayacak.

Bu anlamda, Osmanlı şehzadelerine hep acımışımdır: Çocuk olmaya vakit bulamadıkları, muziplik-yaramazlık yapamadıkları, dolu dolu oynayamadıkları için…

Vaktinden önce büyümek zorunda olmak güçtür. Psikolojilerinin nasıl etkilendiğini bilmiyorum, ama toplumumuzun giderek asık suratlı hale gelişinde bunun rolü olduğunu düşünüyorum…

Yeni nesil dersten derse, okuldan okula koşturmaktan stres üstüne stres almaktan gülmeyi unutmuş!.. 

Mesela benim Yavuz Bahadır hem liseye gidiyor, hem dershaneye. Arada bir sürü sınava da giriyor. 

Hafta arası okul, hafta sonları dershane; bunlar da yetmiyor, bir sürü sınav… Ve bu, yıllardır böyle.

Çocuklarımız yıllardan beri “a” şıkkı ile “d” şıkkı arasında gelip gidiyor. İstikbalini ancak böyle kazanabilirmiş…

Çocuklarımıza yüklediğimiz sorumluluklara baktıkça, “onlara armağanımız bunlar mı olmalı?” diye düşünmekten kendimi alamadığımı itiraf edeyim…

Gelip gelmeyeceği belirsiz “istikbal” için, mevcut zamanımızı katlediyoruz.

Çocuklarımız, “başarılı insan” olmak için çabalamaktan, çocukluklarını yaşayamıyorlar: Çocukluklarını çalıyoruz! Henüz hayatı kavrayamadıkları bir çağda, hayatla korkunç bir yarışa sokuyoruz onları?

“Hayat bir kurtlar sofrası, kurtlar sofradan pay kapması için çocuğun son derece donanımlı olması şart; aksi halde yenilir, ezilir, silinir” diye düşünüp, çocuklarınızı “Başarıya mahküm” ediyoruz.

Gerçi, “başarıya mahküm” olmak, “idama mahküm” olmaktan iyi, ancak temelde her türlü “mahkümiyet” kötüdür!

Toplumun “biraz daha özgür” olabilmesi, çocuğun “biraz daha çocuk”olmasına bağlıdır.

Zaten çocuğun iyi yetişmesi ile çocuğa olabildiğince çok bilgi yüklemek arasında da bir bağlantı yoktur: Biz düpedüz “bilgi hamalı” üretiyoruz.

Çok şey bilen, ancak bildiklerini denetleyemeyen, denetleyemediği için de yerli yerinde kullanamayan, dillendiremeyen çocuklar “Büyük Türkiye”hayalimizi gerçekleştiremez.

Osmanlılar, çocuklarına önce “edepli” ve “erdemli” olmayı öğretirlerdi. Bu yüzden evlerinin en görünür yerlerine, “Edeb ya hu!” şeklinde herkesi edebe çağıran levhalar asarlardı.

Edeb ve fazilet, dürüst hayatın anahtarlarıdır. Hayat o sınırlar içinde yaşanırsa doğrudur. Osmanlıda öyle yaşanırdı: Öyle yaşandığı için de, sokakları gürültü götürmez, komşular bir birlerine haksızlık etmez, başkasını rahatsız edecek davranışlar sergilenmez, hile-hurda nedir bilinmezdi.

Hiç kimse salt bilgisiyle hayatı fethedemez! Bilginin yanına edep ve fazilet de koymak lâzım. Yanı sıra, çocuk, düzgün konuşmayı, doğru tartışmayı, dikkatli dinlemeyi, dürüst değerlendirmeyi, analiz etmeyi ve senteze ulaşmayı da öğrenmelidir.

Bilginin şöhrete ve servete kavuşmak için değil, “Adam gibi adam” olarak yaşamak için gerekli olduğunu hepimiz  bilmek zorundayız.

Her seçim öncesinde ne hikmetse sadece CHP’nin değil, usta (Abdi İpekçi) çırak ilişkisi içinde her daim CHP’yi destekleyen tüm eski tüfeklerin (eski komünistler) basireti bağlanır…

“Bu sefer CHP kazanacak” türünden anlamsız ve de mesnetsiz yazılar kaleme alırlar…

Hatta bir zamanlar bunlardan biri çok kızmış, “Bu seçimde CHP’ye vermeyeceğim” diye yazmış, seçim sonrasında ise “Başka partiye oy atmaya elim varmadı” diyerek açıklama yapmıştı…

Kendi elleri başka partiye oy atmaya varmaz, ama her nasılsa başka partilerdeki vatandaşlardan CHP’ye oy atmalarını isterler…

Neyse, yerel seçime birkaç ay kala yine eski hastalıkları depreşti: “CHP kazanacak” demeye başladılar.

Bu ısrar “aç tavuk” hikâyesini hatırlatsa da, yıllardır öyle bir ciddiyet içinde aynı şeyleri tekrarlıyorlar ki, hayretler içinde kalıyorum…

Defalarca boşa çıkarak “hayal” ürünü olduğu ispatlanmış temcit pilavları ısıtılıp yeniden sofraya kondu:

“Bu kez CHP!..”  

Tamam da, neden?..

Türkiye’nin geleceğine ilişkin önemli bir projesi mi var?..

İlet-tutar, ayakları yerde bir teklifi mi var? Hayır!.. 

Yeni bir fikri, değişik bir görüşü mü var?..

Yok, yok, yok!

Fos çıkan dosyalar, vaki olmadığı için “iftira” boyutunda kalan iddialar, isnatlar, hakaretler ve bunlara ilişkin tazminatlar dışında elinde hiçbir şey yok.

Üstelik kendi geçmişiyle yüzleşmeyi göze alamamış, Dersim’den bile kaçmıştır…

Ezanı değiştirmenin, Kur’an kurslarını kapatmanın, camileri kiralamanın/satmanın, haccı/umreyi yasaklamanın hesabını dahi vermemiş, millete özür borcunu hâlâ ödememiştir.

Yakın tarihte yer aldığı koalisyonlar döneminde kırıp dökülen, saçıp savrulan milyarların, bizzat sahipleri tarafından soyulan bankaların, haksız kredilerin, Meclisten kovulan seçilmişlerin (Merve Kavakçı Olayı), memuriyetten ve üniversitelerden atılanların hesabı ise hâlâ açık duruyor.

Herkesin gördüğünü bizim anlı-şanlı yazarlar nedense görmüyor…

Bari aday göstermek için neden adam bulamadığını düşünsünler!

Listeye bakın…

İstanbul’dan CHP’den “yolsuzluk” iddiasıyla atılmış, bugünün TMSF hacizlisi Mustafa Sarıgül (Hadi “yeni CHP” içine sindirdi diyelim, acaba o zatı partisinden atan eski Genel Başkan Baykal nasıl sindirdi?).

Listeye bakar mısınız?..

Ankara’dan eski MHP belediye başkanlarından Mansur Yavaş…

Bursa’dan eski DP’li Necati Şahin (üstelik AK Parti’den adaylık müracaatı konuşulurken)…

Hatay adayı: AK Parti’li Lütfü Savaş…

Fatih adayı: Sabri Erbakan (soyadını okumak yeter)…

Bahçelievler adayı, eski ANAP Belediye Başkanı Saffet Bulut…

Parti değil, Babil Kulesi!..

Yahu muhteremler, CHP yönetimi kendi partililerinden bile umut kesmişken, ölüyü siz mi dirilteceksiniz?

Başbakan, milletvekili olmayan bir ismi içişleri bakanlığına getirince,“Milletvekilleriniz arasında bakanlık yapacak kabiliyette kimse yok muydu?” diye sorgulayan CHP sözcülerine de bu soruyu soruyor ve cevap bekliyorum.

Partilileriniz arasında belediye başkanlığı yapacak kabiliyet ve kapasitede kimse yok mu?

“Ambargo” kelimesinden hayatım boyunca nefret ettim: Çünkü bir şekilde gücü eline geçirenin, daha güçsüzleri ezmesi olarak algıladım. 

İslam tarihinde, bilinen ilk “ambargo”, Peygamber Efendimiz’e ve çevresindeki Müslümanlara konulan “ambargo”dur..

Hikâyesi kısaca şöyle:

Hâşim ve Muttalib oğullarının tümü (Müslim ve gayr-i Müslim) toplanıpPeygamberimiz’i korumaya ant içtiler…

Bunu duyan Kureyş müşrikleriyle Kinane’ler bir araya geldiler ve Müslümanları dize getirmek için “ambargo” kararı aldılar. Buna göre:

1. Haşim oğullarından gelecek hiçbir barış teklifi kesinlikle kabul edilmeyecek;

2. Onlara asla acınmayacak;

3. Kız verilmeyecek, kız alınmayacak;

4. Onlara hiçbir şey satılmayacak ve onlardan hiçbir şey satın alınmayacak;

5. Onlarla oturulmayacak, görüşülmeyecek, konuşulmayacak;

6. Evlerine gidilmeyecek, evlere alınmayacak…

Kararlarını, üç mühürle tasdik edilmiş bir sayfaya geçirdiler.

Götürüp Kâbe’nin içine astılar.

Âlişan Efendimiz bu “ambargo”dan haberdar olur olmaz, canı o kadar yandı, yüreği öylesine acıdı ve sığınılacak yegâne dergâha öyle bir sığındı ki, metni yazan Mansur bin İkrime’nin kalem tutan eli ömür boyu çolak kaldı.

İşte “ambargo” denilince ilk bunu hatırlıyorum. Ardından İsrail’in yıllardan beri devam eden “Gazze Ambargosu”nu…

Bunlar da kelimeye karşı duyduğum antipatiyi arttıran unsurlar…

Bir gün benim kitaplarımın da “ambargo”ya uğrayacağını söyleseler inanmazdım.

Ama bu da oldu: NT Mağazaları, Yavuz Bahadıroğlu kitaplarına, gerekçe göstermeden “ambargo” koydu.

Kara listeye girdik!..  

Hiç önemli değil elbette, zira daha önce de “Balyoz Darbesi”ni plânlayan güruhun “kara liste”sine girmiştim…

Darbe başarıya ulaşsaydı, âcilen içeri atılacak yazarlar arasındaydım…

Hesapları ters tepti: Kendileri içeri girdi.

Herkesin bir hesabı varsa, Allah’ın da bir hesabı vardır ve şaşmaz tek hesap O’nun hesabıdır!

Gerisi boş!

Bendeniz kırk yıldır yazıyorum. Zaman zaman Aydın Doğan’ın da aleyhine yazdım, ama ona bağlı kitapçılardan “ambargo” yemedim.

“Ticarî ambargo”larla görüş değiştirmeyeceğimi beni tanıyanlar ve kitaplarımı okuyanlar iyi bilirler.

Önemli değil, ama bu tür bir “ambargo”nun, Müslüman olarak beni kırıp inciten pek çok yönü var:

Ben yanlış yapsam bile, bunda kitaplarımın ne “suç”u var?..

Kitaplarımın bir “suç”u varsa, şimdiye kadar neden sattınız, öğrencilerinize neden tavsiye edip okuttunuz?..

Kendilerine (ve kurumlarına) hükümetin “ambargo” koyduğunu iddia edenler, neden bazı yazarlara “ambargo” koyar?..

Yüzlerce müşterek noktayı görmezden gelip tek ihtilaflı nokta üzerinden“ambargo” koymak “hizmet esasları”yla bağdaşıyor mu?..

Farklı hiçbir düşünceye tahammül edememek, “hoşgörü” söylemini“takıyye” tereddüdüne bulaştırmaz ve sorgulamaya açmaz mı?..

Bu tartışmalar başladı başlayalı “üçüncü yol”u tavsiye ettiğime yazdıklarım şahitken, ille de “taraf” olmaya zorlamak ve bu olmayınca“ambargo” koymak İslâmî açıdan şık duruyor mu?..

Eskiden demediklerini bırakmayan yazarlara bile müsamaha ile bakan ve gazetelerinde, televizyonlarında yer veren camia(yı yönetenler), öz kardeşlerini neden vurmaya çalışıyor?..

“Ambargo” dünyevî bir terim iken, uhrevi amaca yönelik insanları bununla vurmaya kalkışmak, “varlık sebebi”ne aykırı değil mi?..

Bu yaklaşım, “Bana biat etmezsen seni yok ederim” (hoş Allah’ın yok etmediğini kimse yok edemez ya) tehdidi içermiyor mu?..

Söylenecek çok şey var, ama masum, mazlum, fedakâr, cefakâr insanların hatırına susacağım.

Camiayı yönetenleri camiaya havale ediyorum!

Bizim nesil, sadece okul eğitiminden değil, yanı sıra bir de “sohbet geleneği”nden geliyor…

Anlayacağınız, biz, Osmanlı “sohbet geleneği”nin devam ettiği bir dönemin çocuklarıyız.

Milletin “imanda kardeş” olmasını engellemek için, “yürek eğitimi” veren müesseseleri (tekke-zaviye ve dergâh gibi) kapatanlar, aslında başarılı olamadılar…

Bu kez, Meserret, Çınaraltı, Marmara Kıraathanesi, Küllük gibi, kendiliğinden doğan “sohbet” mekânlarında, bazen de bürolarda, kitapçı dükkânlarında, hatta evlerde yürekler olgunlaşmaya devam etti.

Yirmili-otuzlu yaşlarımı sürerken, sohbetten sohbete koşuyor, bilge kişilerin sohbetlerinde demlenmeye çalışıyordum.

Sinan Omur, Eşref Edip, Mahir İz, Necip Fazıl, Cemil Meriç, Münir Süleyman Çapanoğlu, Zübeyir Gündüzalp, Bekir Berk, Ayhan Songar, Muharrem Ergin, Mehmed Kaplan, Bekir Berk, Ahmed Kabaklı, Muzaffer Ozak ve daha niceleri, bizim gibi gençlerin ruh dünyasına “fikir” tohumu atmak için rahatlarını, huzurlarını, zamanlarını feda eden insanlardı: Hepsini rahmet ve minnetle anıyorum.

Belirli yerlerde bir araya gelinir, çeşitli konular üstüne konuşulurdu. Onların birbirleriyle yaptıkları “edeb” çerçeveli tartışmalardan beslenir, öncelikle dinlemeyi, sabretmeyi (televizyon çok kanallı oldu olalı “sabır” gitti, “zaplama” geldi: Zaplama, yani sabırsızlık ve tahammülsüzlük), düşünmeyi, fikir üretmeyi, bir fikri savunurken karşı tarafı yüceltmeyi, nihayet fikrimizi ifade etmeyi öğrenirdik.

“Edeb” her şeyin önünde gelirdi. Farklı görüşü savunanlar asla muhataplarını küçümsemez, nezaketten ayrılmaz, tepeden bakmaz, galiz ifadeler kullanmazdı.

En samimi dostlar bile bir birlerine “siz” diye hitap eder, kimse kabalaşmaz, aralarına sertlik ve lâubalilik girmezdi.

Çünkü galip gelmek, haklı çıkmak için değil, gerçeği bulmak için tartışırlardı. Her fikrin aynı zamanda bir “içtihat” olduğunu, Hakkı arama amacıyla söylenmesi ve samimi olması şartıyla, isabetsiz fikirlerde (içtihatlarda) dahi sevap vaat edildiğini unutmazlardı.

Sanırım “sohbet” geleneğinin son müdavimlerinden biriyim. Bizden sonra o bağ da koptu. Önce televizyon girdi aramıza, sonra “sosyal medya”denilen “ucube”: Sınırsız, sorumsuz, fikirsiz, düşüncesiz ve en vahimi de ilkesiz…

140 harfle dünyayı fethetmeyi vadeden, aslında ise hayatınıza hiçbir değer katmadan var olan değerlerimizi de tüketen bir derin tuzak!

Ne fikirler gerçek, ne dostluklar gerçek, ne arkadaşlıklar gerçek, ne sevgiler, ne nefretler gerçek…

Her şey sanal ortamda yaz-boz tahtasına dönmüş…

Fikir olmadığı için fikirde sebat ve istikrar sorumluluğu da yok! Dünkü inancınızı silip yerine tam zıt şeyler yazabiliyorsunuz…

Zaten insanın serazat (geniş ve özgür) ufku 140 harfle öyle bir sınırlanma sınırlanıyor ki, fikre geçit vermiyor…

Gerçi bu hal iyice sathileşip yozlaşan, aynı ölçüde de sabırsız ve saldırgan hale gelen günümüz insanının zihin yapısına uygun; ne var ki kelimeler ölüyor, şiirler ölüyor, edebiyat ölüyor, sanat ölüyor ve gerçek anlamda“sohbet” ölüyor!

Televizyon bir yere kadar “sohbet geleneği”mizi zaten önemli ölçüde bitirmişti, onun etkisinden bizi ve çocuklarımızı kurtaracak yeni yöntemler bulamadan devreye “akıllı telefon”lar, internet ve “sosyal medya” girdi…

Onlara kilitlendik: Ne iletişim kaldı, ne üslup kaldı, ne kelime kaldı…

Fena halde savrulduğumuzun farkında mısınız?  

Kişileri, grupları, cemaatleri, tarikatları, siyaset ve siyasetçileri ya tümüyle benimsiyoruz yahut bütünüyle reddediyoruz! Makul ve mantıklı bir yaklaşım sergileyemiyoruz. Olaylara “Analitik” (tahlilci) bakamıyoruz. 

Beynimize “toptancılık” hâkim; çünkü toptancılıkta “kolaycılık” var: Kabalama “red”, yahut “kabul” için olaylar/fikirler üstüne kafa patlatmak, enine-boyuna tahliller yapmak, karşılaştırıp kıyaslamak; kısacası “kılı kırk yarmak” gerekmiyor.

İnsanlar ya “bizden”dir, ya “onlardan!” 

Bu kadar! Artık her şey alabildiğine kolaylaşmıştır…

Artık biz iyiyiz, onlar kötü; biz doğruyuz, onlar eğri; biz sevabız, onlar günah; biz cennetiz, onlar cehennem: biz gerçeğiz, onlar hayal; biz milletiz, onlar illet!..

Kısacası, biz her şeyiz, onlar hiç bir şey!

“Biz” ve “onlar” sınırını çektikten sonra, elbette arkasından isnat, iftira ve suçlamalar gelecektir… 

Son olaylarda da görüldüğü üzere, her şey “dost kuvvetler”, “düşman kuvvetler” anlayışında gelişiyor.

Yüzde yüz “bizden” olmayan her farklı yapıyı “düşman” gibi görürsek, bunun altından kimse kalkamaz. Yine de tüm kesimlerde bu hastalık var. Bir zamanlar “laik devlet” tarafından dışlanan dini gruplar bile artık bir birlerini dışlıyor. 

Necip Fazıl gibi acıdan ciğeri yırtıla yırtıla, “Durun kalabalıklar bu cadde çıkmaz sokak!..” diye bağıranlar, Nasreddin Hoca gibi, “Bindiğiniz dalı kesmeyin!..” diye uyaranlar bile örsle çekiş arasına dövülüp sorgulanıyor:

“Bizden misin, onlardan mı?”

Artık o hale geldik ki, Cuma namazında sağımızda ve solumuzda duran“kardeş”lerimize tereddütle bakıyoruz:

“Acaba bizden mi, onlardan mı?”

“Acaba siyasetten mi, cemaatten mi?”

Bundan daha korkunç, daha tehlikeli bir “ötekileştirme”, bölme ve parçalama olabilir mi?

Aslında Allah, “Mü’minler ancak kardeştirler” (Hucurat,10) diyerek,“bizden”liğin kriterini belirlemiş. Ama sanki bu bize yetmiyor! Aynı Allah’a, aynı Peygamber-i Âlişan’a, aynı Kitab-ı Kebir’e inanmak ve aynı kıbleye durup birlikte tekbir almak da yetmiyor…

Yetseydi, aynı cemaatten, aynı tarikattan, aynı cemiyetten, aynı ırktan, aynı kalıptan, aynı siyasetten, aynı kıyafetten olmak gibi başka başka kriterler belirler miydik?

Hale bakın: Bir konuda bizden “farklı” olup, bin konuda bizimle birlikte olanları bile çöpe atmakta zerre tereddüt göstermiyoruz. 

Dahası, tarihte ne kadar olumsuz, hatta iğrenç figür varsa, birbirimizi onlara benzetiyoruz…

Firavunlar, Nemrutlar, Ebucehiller, Hasan Sabbahlar havada uçuşuyor. Müşriklere yönelik bedduaları Kur’an’dan alıp bir birimizin ruhuna boşaltıyoruz!

O kadar kolay insan harcıyoruz ki, harcaya harcaya kendi kendimizi “kaht-ı rical”e (adam kıtlığı) mahküm ettik!

Bir birimizi kirlete kirlete terk ediyor, terk ede ede terk ediliyor, git gide yalnızlaşıyoruz…

Yalnızlaşmayı hafifletme ve “topyekün savaş”tan galip çıkma ihtirasıyla düne kadar “düşman” saydığımız odaklarla işbirliğine giriyoruz.

Dün yazdıklarımızın tam tersini yazıyor, konuştuklarımızın aksini söylüyoruz. Ne “hedef”te meşruiyet kaldı, ne hedefe ulaşmak için kullanılan “vasıta”larda…

Kimse kusura bakmasın, ama ortalığı “istismar”, “iftira”, “yalan-dolangötürüyor!

Fark etmek istemediğimiz nokta ise şu: Böyle bir “savaş”ın kazananı olmaz. 

Hepimiz kaybediyoruz.

 

“Celâlî isyanları”nın en güçlüsü, “Canboladoğlu Ali Paşa İsyanı”dır ki, Ali Paşa’nın dedesi Canbolad Bey, Yavuz Sultan Selim zamanında kendisine “yurtluk” (hizmet karşılığı toprak) verilen Kürt beylerindendir. 

Kardeşi, Cığala-zâde Sinan Paşa tarafından idam edilince, bu bahane ile Kilis taraflarında ayaklanmıştır.

Kısa süre sonra bağımsızlığını ilan etmiş, ordu kurmuş, hatta adına hutbe okutup para bastırmıştır. 

Zamanla çok tehlikeli hale gelen bu isyancının üzerine, isyanları bastırmasıyla ünlü Kuyucu Murad Paşa gönderilmiş ve bu korkunç isyan 1607 yılında yine kanla bastırılmıştır.

Kuyucu Murad Paşa’yı, meşhur tarihçimiz Peçevi şöyle anlatıyor: “Bu ol Vezir-i Âzamdır ki, Memâlik-i Âl-i Osman’ı eşkıyadan temizlemiştir ve 500 yıl önce Şeyh-i Ekber Hazretleri (Muhyiddin-i Arabî) ‘Kuyucu Koca’ diye ona işaret ile kitabına yazmıştır”…

Sırasıyla kethüdalık, sancak beyliği, Diyar-ı Bekir, Anadolu ve Rumeli Beylerbeyliği, nihayet 1606 yılında vezir-i azamlık (başbakanlık) yapan Hırvat asıllı Murad Paşa, öldürttüğü eşkıyaların cesedini kuyulara attırdığı için “Kuyucu” lâkabıyla anılmıştır. 90 yaşında ölmüştür.

Kuyucu Murad Paşa’nın ülkeyi baştanbaşa eşkıyadan temizleme harekâtı üç sene sürmüş, bu süre içinde 50 binden fazla celâli öldürülmüştür. 

Safevi kaynakları, Murad Paşa’yı yerden yere vurur: Çünkü isyanların çoğunun arka plânında Safevi Devleti olmuştur. Bu da “mezhep-meşrep taassubu”ndan kaynaklanmaktadır.

Murad Paşa’nın ilk üzerine yürüdüğü Celâlî, Konya’da isyan edenSaracoğlu Ahmed’dir. Bunu Silifke ve Adana’yı işgal eden Cemşid ve Muslı Çavuş isyanları izlemiş, hemen hepsi bastırılıp âsiler kılıçtan geçirilmiştir.

Ardından Lübnan ve Suriye taraflarında baş kaldıran Dürzi liderlerin üzerine gitmiştir. Dürzileri kaçmaya mecbur eden Kuyucu Murad Paşa,hızla Anadolu’ya dönmüş, Manisa ve çevresini hâkimiyeti altına alıp üzerine gönderilen devlet kuvvetlerini yenen Kalenderoğlu Pîrî Mehmed’in üzerine yürümüştür (1604). Üst düzey yönetici iken devlete isyan eden Kalenderoğlu, eşkıya takibi ve isyan tenkilinde son derece deneyimli olan Kuyucu Murad Paşa’nın üzerine gelmesinden korkmuş, kendisine önerilen Ankara sancak beyliğini kabul edip isyanına son vermiştir.

Ancak halk, vaktiyle devlete isyan etmiş birini kabul etmemiştir. Bunun üzerine tekrar ayaklanıp 30 bin kişilik bir kuvvetle Bursa ve çevresini basmış, yakıp yıkmıştır (1607). 

Bu olay İstanbul’da büyük bir öfke ve heyecan uyandırmıştır. İstanbul’a gelmesinden korkulan Kalenderoğlu’nun üzerine asker gönderilmiş, ne var ki, iyi yönetilemeyen devlet kuvvetleri, yapılan savaşta yenilmiş, komutan eşkıyalar tarafından katledilmiştir.

Bunun üzerine Kalenderoğlu İsyanı’nın bastırılma görevi tekrar Kuyucu Murad Paşa’ya verilmiştir. Murad Paşa, eşkıyanın peşine düşmüş, amansızca kovalamış, nihayet 1608 yılında Göksun taraflarında sıkıştırmış, başka çaresi kalmayan Kalenderoğlu, hükümet kuvvetleriyle savaşmak zorunda kalmış, yenilmiş, canını kurtarmak için, baş destekçisi İran’a sığınmıştır. 

Benzer sığınmalar, bundan daha önce ve daha sonra da görülmüştür. Yenilen her isyan elebaşısının İran’a sığınması, İran’ın bu isyanlardaki rolünü açıkça gösteriyor. 

Bayburt’ta Murad Hânîler, Beyşehrinde ise Emîr Şâhî eşkıyasını tamamen ortadan kaldıran da Murad Paşa’dır.

Kısaca söylemek gerekirse, aralıklarla yaklaşık ikiyüz sene süren Celâlîisyanlarını Murad Paşa sona erdirmiş, eşkıyalığın kökünü kazımıştır.

 

‘Ben artık çok yoruldum’ diye başlıyor mektubuna Semahat Sarı, “iyice tükendim. Her şey ters gidiyor ve ben her defasında yeniliyorum. Sonunda pes ettim. Bana ve benim gibilere bir reçeteniz var mı Hocam?”

Yok Semahat Hanım. Reçeteyi doktorlar yazar malum, benim sadece hayat tecrübelerimde damıtılmış birkaç sözüm, birkaç da örneğim olabilir.

Bu örneklere birlikte bakalım… 

•

Meşhur fizikçi Albert Einstein, dört yaşına kadar konuşamamış, okumayı yıllarca sökememişti…

O kadar ki hem öğretmenleri, hem de ailesi Einstein’in “zihinsel özürlü”olduğundan kuşkulanmışlardı...

Ama o pes etmedi: Çalıştı, çabaladı, inandı, umdu ve “en iyi fizikçi”ler arasına girdi...

Ailesi Ludwig Van Beethoven’in müzik öğretmeni olmasını istiyordu. Bir gün öğretmeni aileyi ziyarete geldi ve Ludwig’in müziğe kabiliyetinin olmadığını, boşuna emek sarf etmemelerini söyledi...

Ludwig ise pes etmedi: Çok çalıştı, çabaladı, inandı, umdu ve dünyanın “en iyi bestekâr”larından biri olarak tarihe geçti.

Walt Disney, pek çok gazetede iş bulmuş, ancak hepsinden kovulmuştu. Amirleri, onun “Gereksiz şeylerle uğraştığını, onlara vakit harcadığını, bu yüzden işe yaramadığını” düşünüyorlardı…

Parasızlıktan yatıp kalktığı bir oto tamirhanesinde sandalye üzerinde uyuklarken, bir fare gördü. Hemen onu çizmeye başladı. Mickey Mouseböyle doğdu. O fare sayesinde Walt Disney, dünyanın en tanınan ve en çok para kazanan ressamı oldu.

İçerden ve dışarıdan bir sürü örnek daha verebiliriz. Sonuçta hepsi aynı kapıya çıkar: Pes edenler değil, direnenler kazanır.

İnsan kabiliyetine sınır yoktur. Ama kabiliyetin eğitimle geliştirilmesi ve çaba ile cilalanması gerekir. Ondan sonra sıra “isteme”ye gelir: Çok isteyeceksiniz, çok koşacaksınız, çok çalışacaksınız, inanacaksınız ve başaracaksınız.

Her insan yapabileceğine inandığı her şeyi yapabilir!

Belki her adım atışta risk alacaksınız: Risk almazsanız, kendinizi gerektiğinde zora sokmazsanız, yorulduğunuz anda çekilirseniz, kaybedersiniz! 

Kaplumbağa kabuğunun içinde güvendedir, ancak bir yerlere gidebilmek için başını kabuğundan dışarı çıkarmak zorundadır, bu ise risktir; risk almadığı takdirde hiçbir yere gidemeyeceğini kaplumbağa çok iyi bilir ve hedefe ulaşmak için risk alır…

“Yapamam-başaramam” demeyin, yapanlar nasıl yaptı, başaranlar nasıl başardı? Başkaları başardığına göre siz neden başaramayasınız?

İnsanlar bir birlerine benzerler: Herkes zaman zaman bıkar, usanır, korkar, incinir, her şeyi yüzüstü bırakıp kaçmak ister. Bazıları kaçar, bazıları sabrının son kırıntılarını da kullanarak dayanırlar… Bilin ki son ana kadar sabredip dayanabilenler hayatı kazanırlar. 

Unutmayın ki, başarılı insanlar da zaman zaman ümitsizliğe düşmüş, kaç kez bıkmış, usanmış, kırılmış, vaz geçmeyi düşünmüşler. Ama sabretmişler, dayanmışlar, çabalamışlar…

İşin sırrı yılmamak, yıkılmamak, bıkmamak, umutsuzluğa kapılmamak ve asla vazgeçmemektir. 

Vazgeçen kaybeder, kaybeden kaybolur.

Çin düşünürü Lao Tzu’nun bir hikâyesini “durum icabı” yeniden yayınlıyorum.

•

Adam hem çok yaşlı, hem de çok fakirmiş, ama öyle güzel bir atı varmış ki, dillere destanmış. Bu yüzden Kral bile onu kıskanır, atını satın almak için sürekli yüksek meblağlar teklif eder, ancak ihtiyar, tüm tekliflerini reddedermiş…

Bir sabah kalkar kalkmaz, her zamanki gibi ahıra koşmuş, ama at yok. Aramış-sormuş, yok. Haberi duyan köy halkı ihtiyarın başına toplanmış. Her kafadan bir ses çıkmaya başlamış: 

“İnat etmeyip atını Krala satsaydın, ömrünün sonuna kadar beyler gibi yaşardın. Şimdi ne paran var, ne de atın.” 

İhtiyar: “Karar vermek için acele etmeyin” demiş, tevekkül içinde; “sadece at kayıp” deyin, “çünkü gerçek budur. Ondan ötesi sizin yorumunuzdur. Bir kere, atımın kaybolması, şans mı, yoksa şanssızlık mı, bilmiyoruz.”

Köylüler, ihtiyarın bunadığını düşünüp kahkahalarla güle güle dağılmışlar.

Aradan 15 gün geçmiş geçmemiş, at, ansızın eve dönmüş... Meğer çalınmamış, dağlara gitmiş. Dönerken de, vadideki 12 vahşi atı peşine takıp getirmiş. Bunu duyan köylüler ihtiyarın başına toplanıp özür dilemişler.

“Sen haklı çıktın. Atının kaybolması meğer hayırmış. Bu sayede bir at sürüsü sahibi oldun.”

“Karar vermek için gene acele ediyorsunuz” demiş ihtiyar. “Sadece atın geri döndüğünü söyleyin. Çünkü bu kadarını biliyoruz. Birinci cümlenin birinci kelimesini okur okumaz, bir kitap hakkında nasıl fikir yürütebilirsiniz?”

Köylüler bu defa açıkça ihtiyarla dalga geçmemişler, ama içlerinden, “Bu herif sahiden de bunadı” diye geçirmişler... 

Bir hafta sonra, ihtiyarın tek oğlu, vahşi atları terbiye etmeye çalışırken, attan düşüp bacağını kırmış. Evin iyi-kötü geçimini sağlayan delikanlı, yatağa mahkûm olmuş. Köylüler gene gelmişler ihtiyara: 

“Bir kez daha haklı çıktın” demişler, “vahşi atlar olmasaydı, oğlunun bacağı kırılmayacaktı. Artık sana bakacak kimse kalmadı. Eskisinden daha fakir bir duruma düştün.”

İhtiyar: “Siz erken karar verme hastalığına tutulmuşsunuz” diye cevap vermiş, “Tamam, oğlum bacağını kırdı. Gerçek bu. Ötesi sizin verdiğiniz karar. Ama acaba ne kadar doğru? Hayat küçük parçalar halinde gelir, bir parçasına bakıp karar vermemek lâzım. Bundan sonra neler olacağını kimse bilemez.”

Birkaç hafta sonra, savaş çıkmış. Düşmanlar kat kat büyük bir ordu ile saldırıya geçmişler. Kral son bir ümitle eli silah tutan bütün gençleri askere çağırmış. Köye gelen görevliler, ihtiyarın kırık bacaklı oğlu dışında bütün gençleri askere almışlar. Köyü matem sarmış. Çünkü savaşın kazanılmasına imkân yokmuş, giden gençlerin sonunda ya öleceğini ya da esir düşeceğini herkes biliyormuş.

Köylüler, gene ihtiyara gelmişler... 

“Gene haklı olduğun ortaya çıktı” demişler, “oğlunun bacağı kırık, ama hiç değilse yanında. Oysa bizimkiler, bir daha asla köye dönemeyecekler. Oğlunun bacağının kırılması, şanssızlık değil, şansmış meğer...”

“Siz görünüşe göre karar vermeye devam edin” demiş, ihtiyar, “oysa bundan sonrasının hayır mı, şer mi olacağını ancak Allah bilir. Duruma göre, benim oğlum yanımda, sizinkiler askerde... Hepsi bu. Buna göre konuşun. Geleceğe ilişkin yorum yapmayın…”

Lao Tzu, öyküsünü şu nasihatle tamamlıyor: “Acele karar vermeyin. Hayatın küçük bir dilimine bakıp tamamı hakkında hüküm vermekten kaçının. Çünkü karar; aklın durması halidir. Bir kere karar verdiniz mi, akıl düşünmeyi, dolayısı ile gelişmeyi durdurur.

“Buna rağmen akıl, insanı daima karara zorlar. Çünkü gelişme halinde olmak tehlikelidir ve insanı huzursuz yapar. Oysa gezi asla sona ermez. Bir yol biterken yenisi başlar. Bir kapı kapanırken, başkası açılır. Bir hedefe ulaşırsanız, daha yüksek bir hedefin hemen oracıkta olduğunu görürsünüz.”

Osmanlı asırlarında gerçekleşen yeniçeri ayaklanmalarının bahanesi “Şeriat elden gidiyor”, cumhuriyet döneminde gerçekleşen askeri darbelerin bahanesi ise “laiklik elden gidiyor” şeklinde oldu…

İsyancı yeniçeriler “Şeriat elden gidiyor” diye bağırırken, devletin anayasası Kur’an’dı, Kur’an hükümlerine aykırı kanun yapılamazdı…

Cumhuriyet döneminde yapılan darbelerin özünde “laiklik” vurgusu özenle yapılırken, laiklik anayasa ve yasalarda yazılı 50 küsür madde ile koruma altındaydı…

Ancak konuya duyarlı kitleleri olaya dahil edecek mümkün mertebe etkili bir “bahane” lâzımdı…

Yeniçeriler “şeriat”ı buldular, Kemalistler laikliği: Her ikisini de o günkü çıkarları istikametinde kullandılar.

Patrona Halil İsyanı (28 Eylül 1730) patladığında Osmanlı tahtında SultanIII. Ahmed (1703-1730) oturuyordu. Sadaret (Başbakanlık) makamında ise meşhur Nevşehirli Damat İbrahim Paşa vardı.

Patrona Halil liderliğinde azgın güruh, ipten kazıktan kurtulmuş azgınlarla saraya yürüdü. Sultan III. Ahmed’in tahtını, Nevşehirli Damat İbrahim Paşaile birlikte pek çok devlet adamının, yazarın ve şairin ise kellesini aldı.

“Şeriat” adına kalkışanlar hiçbir şer’i ve vicdani hüküm tanımadan tüm şehri günlerce yağmaladılar. Oluk oluk kan akıttılar. Ama bir süre sonra kendi kellelerini de verdiler.

•

1807’de Kabakçı Mustafa İsyanı olarak tarihimize geçen isyan patladı: Gerekçe yine “şeriat”tı. İkisinin arasında da özü “şeriat isterük” olan pek çok isyan daha patlamış, hiç biri hiçbir işe yaramamış, sadece devlet zaafa düşmüş ve diş bileyen dış güçlere yem olacak kıvama gelmişti.

Bu tarihte Osmanlı tahtında Sultan III. Selim oturuyordu…

III. Selim bizim mahallenin dindarlarının algısının aksine, kötü bir padişah değildi. Dünyayı yakından izliyor, sosyal, siyasal ve askerî alandaki yeniliklere ayak uydurmaya çalışıyordu.

Amacı, devleti tepeden tırnağa kadar yeniden oluşturmak, bunun için deYeniçeri Ocağı gibi miadını doldurmuş eski kurumları peyderpey ortadan kaldırıp çağın gerekli kıldığı donanımla devleti donatmaktı…

Batı karşısında ayakta kalabilmenin başka yolu da yoktu. Yumuşak yöntemlerle işe başladı. Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmadan “Nizam-ı Cedid”isimli bir ordu kurdu. 

Avrupa (özellikle Fransa ile İngiltere) ve Rusya, Sultan III. Selim’in ekonomik, askerî, siyasî, idarî, ticarî ve sosyal ıslahatlarından memnun gibi görünüyorlardı, ancak içten içe Avrupa’da büyük bir telaş vardı: Osmanlı bu yeni yapılanma sayesinde eski gücüne kavuşur diye korkuyorlardı (şimdi de böyle bir korkunun izlerini görüyoruz: Rusya ile İran, çoluk-çocuk sivilleri gaz bombalarıyla zehirleyip kitlesel katliam yapan Esad’ı bunun için destekliyor, AB ve NATO bunun için işi ağırdan alıyor).

Osmanlı Devleti’nin toparlanmasını istemeyen dış güçler içimizdeki hainleri harekete geçirdi. Akkâ yenilgisini (Cezzar Ahmed Paşa’nın, elindeki az bir kuvvetle Napolyon Bonapart’ı püskürtmesi) bir türlü unutamayan Fransa’nın İstanbul Sefîri Sebastiani, aleni kışkırtıcılık yapıyor, Sadaret Kaymakamı Selânikli Köse Musa kitleleri tahrik ediyor, ikisi el ele yandaşları vasıtasıyla “şeriat elden gidiyor” propagandası yapıyorlardı. 

Sonunda emellerine ulaştılar…

Kandırılmış kalabalık saraya yöneldi. İsteseydi Padişah, haklarından gelirdi, fakat kardeş kanı dökülmesin diye, istemedi. Sonradan bunu şöyle itiraf edecekti: “Bu işlere sebep, benim hilmimdir” (yumuşak başlılığım).

Halim selimliğin bedeli olarak önce tahtını, sonra canını verdi. Ama âsiler de kellelerini kurtaramadılar: Elleriyle tahta çıkardıkları Sultan II. Mahmud, Yeniçeri Ocağı’nı hiçbir iz bırakmayacak şekilde ortadan kaldırdı.

Demokratik devletler insan merkezlidir (daha doğrusu öyle olmalıdır).

Diktatörlüklerde ise merkez devlet, bir bakıma da devletin tepesine tünemiş diktatördür.

Diktatörün sıfatı bazen “İmparator”dur, bazen “Kral”dır. bazen “Emir”dir, bazen “Başkan”dır…

Hatta günümüzde pek çok örneği görüldüğü gibi, bazen de“Cumhurbaşkanı”dır…

Yani baştaki insanın farklı unvanlar taşıması durumu değiştirmez.

Türkiye yıllar boyu diktatörlükle yönetildi. Halkın geçimine katkıda bulunmayan, devleti bir arpa boyu kadar bile ilerletmeyen üstyapı devrimleriyle çok vakit kaybedildi. Bir avuç kaymak tabaka şahane yaşıyor (o günlerden kalma fotoğraflara bakabilirsiniz), halk ise sözün tam manasıyla sürünüyordu.

Ah 940’lı yıllar!..

940’lı yıllar toplumsal analizimizin bam telidir. Devleti “kutsal”, vatandaşı“şamar oğlanı” sayan devlet (yahut devletçilik) anlayışı 1940’lı yılların mirasıdır ve o yılların dünyasına da büyük ölçüde hâkimdir.

O yıllarda Sovyetler Birliği, Almanya, İtalya, İspanya ve Balkan ülkeleri katı devletçi, İngiltere ile Fransa ise kısmen devletçidir.

Türkiye “katı devletçi”, “katı laik” ülkeler arasında yerini almıştır. Bu prensipler devletin temelindeki altı prensipten sadece ikisidir, ama en önemlileridir. Bunların yanında “halkçılık” bir aksesuar gibi kalmaktadır: İfade edilmeyen, ancak icraatlarla ortaya çıkan hâkim görüşe göre,”devlet milletin sahibi ve efendisidir”.

Milletin yerine devlet düşünür, devlet görür, devlet duyar, devlet karar verir ve uygular.

Milletin düşünmesine, görmesine, duymasına gerek yoktur: Devletin koyduğu kurallara harfi harfine uyması yeterlidir.

Çünkü millet kara cahildir: Kârını-zararını bilmez! İlk duyduğu cazip sözün arkasına takılıp elim maceralara atlar: Eğriyi-doğrudan ayıramaz! İlk okuduğu yazının tesirine kapılır: Güzeli-çirkini ayıramaz!

Öyleyse devlet, millet adına kârı zarardan, doğruyu eğriden, güzeli çirkinden ayıracak, böylece milleti koruyacaktır: Millet bu biçimde bir korunmayı istemese de..

Bu anlayışa göre, devlet ne kadar haksızlık yaparsa yapsın, her zaman haklıdır...

Devlet karşısında vatandaş ne kadar haklı olursa olsun, hep haksız, hep yalnızdır...

Devletin kutsallığı yanında vatandaşın yalnızlığı, vatandaşın aleyhine son derece büyük mahzurlar doğuruyor. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları bu mahzurları yaşadı, yaşıyor. Gamzeli çocuk da yaşadı. 1940’lardan kalma kavramlar ve sloganlar milletin canına okudu. Çoktan miadini doldurmuş ideolojilerle körüklenen kavgalarda nesiller tükendi.

O dönemde “Ezan-ı Muhammedi” okunmazdı (tam 18 yıl)…

O dönemde mimari ve tarihi açıdan büyük öneme sahip olanlar dâhil pek çok cami satılmıştı……

Kur’an öğretim kurumlarıyla birlikte imam hatipler ve ilahiyat fakülteleri kapatılmıştı…

Osmanlı sanatlarını çağrıştırdığı iddiasıyla Türk sanat ve Türk halk musikisinin radyolardan çalınması yasaklanmıştı… 

Devlet okullarında okutulan ders kitaplarında Kâbe “tavla zarı”na benzetilmişti…

Yıllar yılı okullarda âfiyetle içilen “Andımız” boşuna mı “Varlığım Türk varlığına armağan olsun” diyor?

Neyse, Türkiye bu kasnağı da kırıyor çok şükür. “Andımız” kaldırıldı, elli yıllık başörtüsü sorunu çözüldü. Bunlar halkın talebi üzerine halkın yararına yapılmış devrimlerdir.

Hepimizin bazı alışkanlıkları var...

Ona göre yaşıyor, hayatımızı ona göre şekillendiriyoruz...

Hep alıştığımız gibi yaşamak, alıştığımız şeyleri yapmak, alıştığımız yerlere gitmek, alışkanlıklarımız istikametinde oy kullanmak, alıştığımız takımı tutmak istiyoruz...

Hatta işe geliş gidiş yolunu bile değiştirmekten üşeniyoruz. Bu da hayatı fena halde rutinleştiriyor, sıradanlaştırıyor...

Tabii o zaman da hayat git gide rengini ve heyecanını kaybetmeye başlıyor.

“İnsan alışkanlıklarının esiridir” demiş, Yavuz Sultan Selim. 

Alışkanlıklarımız yüzünden başımıza pek çok olumsuz şey de geliyor. Mesela sigara alışkanlığımız sebebiyle kanser oluyoruz, alkol-kumar alışkanlığından dolayı yuvamız dağılıyor, uyuşturucu alışkanlığını aşamayanlar ölümle yüzleşiyor, hızlı ve dikkatsiz araba kullanma alışkanlığı yolları kan gölüne çeviriyor, sokağa çöp atma alışkanlığı, ortalığı çöplüğe döndürüyor.

Kısacası, başımız alışkanlıklarımızla belada! 

*

Bir kere daha yazmıştım sanırım. Geçen yıllarda bir konferans münasebetiyle memleketime (Rize/Pazar) giderken, her yolculukta mola vermekten çok hoşlandığım dinlenme tesislerine yine uğradım. Fakat ortada dinlenme tesisinden eser yoktu. Anılarımı da alarak kaybolmuştu.

Orada rastladığım birine, tesisin ne olduğunu sordum. Tek kelimelik bir cevap verdi: “Kapandı!”  

Her gidiş dönüşte mola verdiğim dinlenme tesisi kapanmıştı. Hüzünlendim. Çünkü o tesis bir bakıma benim sığınağımdı. Yıllardır hep orada mola veriyor, yorgunluğumu orada atıyor, namaz kılıyor, yemek yiyor, çayımı keyifle yudumluyordum. O tesise uğramak benim için vazgeçilmez bir alışkanlıktı: Bir anlamda “bağımlılık” da diyebilirsiniz.

Tesisi yerinde bulamamak beni çok etkilemişti. Birden iki misli fazla yorulduğumu, hatta kırıldığımı hissettim. Sonra düşündüm: Hayatımda böyle kaç “dinlenme yerim”, kaç “sığınağım” vardı acaba? 

Sahi, sizin sığınağınız var mı? 

*

Meşhur gezginlerden Kaptan Thomas Cook, Atlas Okyanusu’nda çıktığı bir araştırma gezisi sırasında, milyonlarca kuşun, gökyüzünde çığlık çığlığa bağırarak daireler çizdiğini görmüş...

İzledikçe hayretler içinde kalmış: Çünkü daireler çizip saatlerce uçmaktan ve çığlık çığlığa bağırmaktan aşırı derecede yorulan kuşlar, kendilerini denize bırakıyor, okyanusun dev dalgalarında ölüyorlarmış.

Kaptan Cook uzun süre kuşları seyretmiş, ancak bu davranışlarına bir mânâ verememiş.  Balıkçılarla ve denizcilerle konuşmuş. Onlar da yılın belirli vakitlerinde aynı olayı gözlemliyor, ancak kuşların intiharındaki sırrı çözemiyorlarmış. 

Bunu çözmek kuş bilimcilerine nasip olmuş. Yaptıkları araştırmalarda göçmen kuşların tam da kendilerini denize bırakıp bir anlamda intihar ettikleri yerde, vaktiyle bir ada olduğunu, muhtelif istikametlerden gelen göçmen kuşların bu adada mola verdiğini, ancak adanın bir deprem sonrasında sulara gömüldüğünü tespit etmişler.

Göçmen kuşlar, binlerce yıllık kalıtımsal alışkanlıklarıyla adayı biliyor ve uzun yolculuklarının ortasında, biraz dinlenebilmek ve taze güç toplayabilmek için, okyanusun ortasındaki adayla iniyorlarmış.

Ne var ki ada olması gereken yerde yokmuş. Orada alışkanlıklarıyla gerçek arasında kalıyor, çığlık çığlığa, artık var olmayan adanın üzerinde dolanıyor, çok yorulunca da derin bir özlemle kendilerini kurtuluşa (adaya) bırakır gibi ölüme (okyanusun azgın dalgaları arasına) bırakıyorlarmış.

Hayatı ararken, ölüme yakalanmak!.. 

Bu bakımdan olay, biraz da hepimizin dramını yansıtıyor: Çünkü hepimiz alışkanlıklarımızın, hatta peşin hükümlerimizin kontrolündeyiz. 

Kendimizi aşıp yeni durumu kavramayı ve yeni durumu yaşamayı bir türlü başaramıyoruz.

Kendimize şunu sormamız lâzım: Alıştığımız hayat tarzı, doğru mu? 

Hayat, bakış açımıza göre şekilleniyor…Mutluluk bile bakış açımıza göre oluşuyor…

Ya eldeki artılara kilitlenir mutlu olursunuz ya da kaybettiklerinize kilitlenip mutsuz olursunuz.

Ya olanı dikkate alırsınız ya kaybolanı...

Bediüzzaman Hazretleri bunu şu şekilde ifade ediyor:

“Eski hal muhal (imkânsız). Ya yeni hâl ya da izmihlâl” (perişanlık-yokluk)…

•

Rivayete göre, belediyeye ait şantiyelerin birinde bir kaza meydana gelmiş…

Kazada lâkabı “Lâz”, adı Osman olan, Karadenizli bir duvarcı ustası, feci şekilde yaralanmış…

Tam anlamıyla ölümden dönmüş…

Yarı ölü vaziyette hastaneye kaldırmışlar…

Yaralarını sarmışlar, sarmalamışlar, ellerinden geleni yapmışlar…

Lâz Osman biraz iyileşir iyileşmez, kalem-kâğıt istemiş. Başına bu kazanın nasıl geldiğini kendi mantığı ve şaşmaz dürüstlüğüyle ayrıntılı olarak yazmış…

Buyurun: Duvarcı ustası Lâz Osman’ın âmirlerine mektubu…

•

Muhterem büyüklerim…

İş kazası tutanağı tutanlara, “plânlama hatası” olduğunu söylemiştim. Artık bunu yeterli görmüyor, olayı tüm ayrıntısıyla siz büyüklerime anlatmak istiyorum…

Feci şekilde yaralanmama sebep olan kaza, aynen aşağıdaki gibi cereyan etmiştir…

Malum: Ben bir duvarcı ustasıyım. İnşaatın altıncı katındaki işimi bitirdiğim zaman biraz tuğla artmıştı. Yaklaşık 250 kilogram kadar olduğunu tahmin ettiğim bu tuğlaları aşağıya indirmek gerekiyordu.

Bu amaçla aşağıya indim, bir varil buldum, varile sağlam bir ip bağladım, altıncı kata çıktım ipi bir çıkrıktan geçirip ucunu aşağıya salladım. Tekrar aşağıya indim ve ipi çekerek varili altıncı kata çıkardım. İpin ucunu oradaki bir ağaca bağlayıp tekrar altıncı kata çıktım…

250 kilo kadar çeken tuğlaları varile doldurdum… 

Aşağı indim…

İpi ağaçtan çözdüm…

İpi çözmemle birlikte, kendimi havada bulmam bir oldu!

Sebebi şu: Ben yaklaşık 75 kiloyum. 250 kiloluk tuğla dolu varil hızla aşağıya düşerken, beni yukarı çekti. Heyecan ve şaşkınlıktan ipi bırakmayı akıl edemedim. Yolun yarısında dolu varille çarpıştık.

Sağ iki kaburgamın burada kırıldığını sanıyorum…

Tam yukarı çıkınca, iki parmağım iple beraber çıkrığa sıkıştı. Parmaklarım da bu sırada kırıldı. Bu esnada yere çarpan varilin dibi çıktı ve tuğlalar etrafa saçıldı...

Varil hafifleyince bu sefer ben aşağıya düşmeye, varil yukarı çıkmaya başladı ve yolun yarısında tekrar varille çarpıştık: Sol bacağımın kaval kemiği de bu sırada kırıldı. 

Can havliyle nihayet ipi bırakmayı akıl ettim. 

Başımı yukarı kaldırdığımda boş varilin süratle üzerime geldiğini gördüm: Kafatasımın da bu sebeple çatladığını zannediyorum. 

Bayılmışım. Gözümü hastanede açtım…

Cenab-ı Hak’tan tüm kullarını böyle görünmez kazalardan korumasını diler, saygılar sunarım.

Duvarcı ustası: Laz Osman.

•

Demek ki bazen, tuttuğumuz ipi bırakmamız gerekiyor!

Osmanlı sadrazamlarının “Hain”, “Semiz”, “Elmas”, “Melek”, “Mere”, “Deli”, “Güzelce”, “Zurnacı”, “Humbaracı” gibi insanları var…

Sultan III. Ahmed’in saltanatında, 22 Ağustos 1703 -17 Kasım 1703 tarihleri arasında iki ay yirmi altı gün kadar sadaret görevinde bulunanSührablı Nişancı Ahmed Paşa’nın unvanı da “Kavanoz”dur: Sührablı Nişancı Kavanoz Ahmed Paşa…

Rus asıllı olduğu söylenir. Çok şişman ve kısa boylu olduğu için, halk ona“Kavanoz” unvanını vermiş, bundan hiç yüksünmemiştir. 

Kavanoz Ahmed Paşa önemli görevlerde bulunmuş, birkaç kez gözden düşmüş, nihayet Eylül 1705’te hayata gözlerini yummuştur.

Ama benim asıl anlatmak istediğim başka bir “kavanoz” hikâyesi var. MÖ 427 ve 347 yıllarında yaşamış olan Eflatun’a (ya da Platon) dair bir hikâye…

Meşhur filozof ve matematikçi Eflatun, bir gün, kendi kurduğu AtinaAkademisi’nde öğrenim gören gençlerin dersine elinde büyükçe cam bir kavanoz, bir sürü tenis topu ve içinde çeşitli malzemeler bulunan birkaç kutu ile girdi.

Elindekileri kürsünün üzerine koyduktan sonra, “Derse başlıyoruz” dedi.

Hemen ardından tenis toplarını, cam kavanozun içine doldurdu, öğrencilere dönüp sakin sakin sordu: “Söyleyin bakalım, kavanoz dolu mu, boş mu?”

“Dolu” diye bağırdı öğrenciler…

“Tümüyle dolu mu?” diye tekrar sordu, Eflatun.

“Evet” diye karşılık verdiler, “tümüyle dolu!”

Eflatun, masadaki kutulardan birini aldı. Kutuda bildiğimiz çakıl taşları vardı: Çakıl taşlarını, kavanozun içine doldurdu ve kavanozu salladı… Çakıl taşları tenis toplarının arasındaki boşluklara yerleştiler. 

Eflatun, kavanozu kaldırıp öğrencilere göstererek tekrar sordu: 

“Şimdi tam doldu mu?”

Öğrenciler yine bir ağızdan cevap verdiler: “Şimdi tam doldu!” 

Eflatun, masanın üzerindeki diğer kutuyu aldı. Kutunun içinde kum vardı. Kutudaki tüm kumu kavanoza boşalttı. İnce kum taneleri çakıl taşlarından arta kalan boşluklara aktılar. Eflatun, cam kavanozu gösterip öğrencilere aynı suali sordu: 

“Kavanoz doldu mu?”

Aynı cevabı aldı: “Eveeet!”

Bu kez Eflatun, masanın altından bir sürahi çıkardı. Son damlasına kadar tenis topları, çakıl taşları ve kumla dolu cam kavanoza boşalttı…

Sular, kavanozun içindeki malzemenin arasına sızdı…

Kavanozu son kez öğrencilerine gösterdi ve son kez aynı soruyu yineledi:

“Doldu mu?”

Öğrenciler oldukça mahçup bir tavırla cevap verdiler: “Galiba şimdi doldu!”

“Evet” dedi Eflatun, gülümseyerek; “ancak şimdi doldu.”

Ve izah etmeye başladı: “Kum, hayatınızdaki ufak tefek şeyleri, ayrıntıları, olmasa da pek bir şey kaybetmeyeceğiniz lükslerinizi filan simgeliyor. Şayet hayat kavanozuna önce kum doldurursanız çakıl taşlarına ve özellikle de tenis toplarına, yani vazgeçilmezlerinize yer kalmaz... Vaktinizi ve enerjinizi ufak tefek şeylere harcar, günlerinizi israf ederseniz, önemli şeyler için vakit kalmayacaktır. Dikkatinizi mutluluğunuz için önem arz eden şeylere çevirin. Çocuklarınızla oynayın, sağlığınıza dikkat edin, sevdiklerinizle yemeğe çıkın…

“Kısacası, hayat kavanozunuza öncelikle tenis toplarını yerleştirin. Hayatınızın önceliklerini doğru tespit edin. Sıralamayı iyi yapın. Gerisi hep kumdur.”

Bir öğrenci dayanamayıp sordu: 

“Peki, o bir sürahi su neyin simgesi?”

Eflatun güldü: 

“Su sevgiyi simgeliyor: Hayatınız ne kadar dolu olursa olsun, her zaman dostlarınıza ve sevdiklerinize vakit ayırın.”

•

Ne zaman hayatımda bazı şeyler taşınamaz hale gelirse…

Ne zaman yirmi dört saat yetmemeye başlasa…

Ne zaman işlerim yüzünden dostlarımı ihmal etsem…

Eflatun’un elindeki büyükçe cam kavanozu ve bir sürahi suyu hatırlarım…

Antoine-Laurent Castellan’ın şöyle bir sözü var: “Osmanlılar, ihtiyarlara ve çocuklara büyük ilgi ve özen gösterirler.”

Hâlâ aynı “ilgi” ve “özen”i gösteriyor muyuz peki? Sıra söze gelince, yaşlılarımızı sayıyor, çocuklarımızı seviyoruz: Ancak bu nasıl bir saygı ve sevgidir ki, evlerinde yaşamaları gereken yaşlılarımız için sürekli“huzurevi” inşa ediyor, çocuklarımızı aile “şefkat”inden ve “özen”inden mahrum kreşlere bırakıyoruz?

Düşünüyorum da, biz sadece imparatorluğumuzu değil, onunla birlikte meziyetlerimizi ve faziletlerimizi de büyük ölçüde kaybettik, maalesef. Boşlukta yuvarlanıp duruyoruz!

Oysa geçmişimizden günümüze getirip, kendimizi yeniden inşa etmekte kullanabileceğimiz pek çok özellik var. Osmanlı’nın askeri, siyasi ve ekonomik başarılarından gözlerimiz öylesine kamaşmış ki, o başarıların mimarlarını yetiştiren “aile”ye dönüp bakma gereği duymuyoruz. 

Tarihi, savaşlarla zaferlere, hayatı olaylara boğduk! Ve onlarla birlikte boğulmaya başladık!

Oysa başarının da, başarısızlığın da özünde “insan” unsuru var.

İnancıyla, ahlâkıyla, vicdanıyla, duruşuyla, cesaretiyle, hedefleri ve emelleriyle “eski insan”ı konuşmak lâzım…

Bu cümleden olarak, Osmanlı’nın başarı sırrı, savaşlarda-zaferlerde değil, insanında saklıdır.

Tarihi reddederek (ya da bozarak) geçmişimizi, Batı’daki benzerleri gibi“çekirdek aile”ye dönüşüp çocuklarımızı nine ve dedenin verebileceklerinden mahrum bırakarak geleceğimizi yitirdik. Dolayısıyla günümüz keşmekeşe döndü…

Geçmişin temellerinde aileyi ve çocukları yeniden inşa etmemiz gerekiyor.

•

Kendi çocukluğumu şimdiki çocuklarla karşılaştırdığımda, çocuk dünyamızda önemli değişikler olduğunu görebiliyorum. Biz hayallerimizi iki basit takozla buluşturur, sonsuza kadar onlarla oynayabilirdik…

Şimdiki çocuklarda sınırsız bir doyumsuzluk var. Büyüklere özenip her şeyi çabucak tüketiyorlar. Oyuncak piyasasına öyle cazip ve çekici oyuncaklar girdi ki, hayalleri zorluyor. Doğal olarak çocuğun hayal dünyası gelişmiyor. Verilenden de çabucak bıktığı için, doymuyor. Çocukluklarından bile keyif alamıyorlar.

Bence günümüz çocuklarında kaybolan değerlerden biri hayal dünyasıdır…

İkincisi: Sohbet/ muhabbet geleneği: Yani aile içi iletişim (hemen hemen her eve televizyon, internet ve cep telefonu hâkim). Sohbet/muhabbet öldü!

Üçüncüsü: “Mahalleli” kavramı ve mahalle içi eğitim…

Dördüncüsü: Oyun. Şimdiki çocukların hayatından “çocuk oyunu” kavramı çoktan çıktı. Başkalarının ticari amaçlarla ve kendi zevkine göre ürettiği oyuncaklarla oynamayı “oyun” zannediyorlar.

Biz kendi oyuncağımızı, bin emekle üretirdik. Üretirken müthiş zevk alır,“Hangimizinki daha güzel olacak?” türünden yarışır, ürettiğimiz oyuncakla oyarken mest olurduk…

“Yapma”nın gururunu, yaptığımızla oynamanın huzuruyla buluştururduk.

Düşünün ki benim çocukluğumda cam misket bile yoktu. Kendi misketimizi killi topraktan kendimiz yapar, kızgın külde pişirir, uygun aletlerle şekil verir, sonra boyar, zeytinyağıyla parlatır ve oynardık.

Kendi imalâtımızla oynamanın keyfi bir başka olurdu…

Şimdiki çocuklar, ne yazık ki, bu keyfi hiç yaşayamadan büyüyo

Osmanlı’da ilkokula başlama yaşı dört ilâ altıdır. Bu zamana kadar çocuk ruhen eğitime hazırlanır, okula başlama günü geldiğinde de merasimle evinden alınır, bütün öğrencilerle, velilerle birlikte şarkılar, marşlar eşliğinde okula gidilirdi… Buna “Âmin Alayı” denirdi. 

İlkokul süresi genel olarak dört yıldı. Ancak yıllar değil “öğrenme” esas alınır, çocuk temel bilgileri alana kadar ilkokulda okurdu. İlköğretim fakir çocuklara ücretsiz (artı iki öğün yemek, elbise ve cep harçlığı), varlıklı ailelerin çocuklarına ücretliydi.

Okulları daha ziyade vakıflar kurardı. Genel bir eğitim programı elbette ki vardı, ama her okul istediği konulara ağırlık vermekte özgürdü. 

Kimi musikiye, kimi lisana, kimi sanata, kimi din bilgilerine ağırlık verir,okullar vakıflar tarafından açıldığı için müfredat, vakıf sahipleri tarafından belirlenirdi.

Meselâ, bizim Feridun Bey olarak tanıdığımız edebiyatçımız Ahmed Feridun Paşa, vakfettiği “Muallim-hâne-i Sübyan”da (ilkokul) Türkçe, Arapça ve Farsça öğretilmesini şart koşmuştu.

Kabiliyetler ilkokullarda belirlenir, çocuklar buna göre eğitilirdi. Musikiye kabiliyeti olanlar musiki konusunda, hat sanatına yatkın olanlar hattatlığa yönlendirilir, ağırlıklı olarak bu derslerle ilgilenmesi sağlanırdı.

Meşhur bestekârlarımız Hammamizade İsmail Dede Efendi ile Hacı Arif Bey böyle bir okulda keşfedilmiştir.

Çocuklar, bize telkin edildiği gibi “cahil adam”lar tarafından eğitilmez, iyi yetişmiş bilge hocalar tarafından yetiştirilirdi.

Bunu ben söylemiyorum, Alman eğitimci Hellert söylüyor: “İlkokul öğretmenleri umumiyetle iyi yetişmiştir. İstanbul, dünyanın bütün başkentlerinden daha fazla eğitim ve öğretim kurumlarına sahiptir.”

Kanuni Sultan Süleyman zamanında Osmanlı Devleti’ni gezen Fransız gezginlerden Belon ise şöyle diyor: “Her köyde mutlaka bir mektep vardır ve yalnız erkek çocuklar değil, kızlar da okumaktadır.”

“Osmanlı insanı cahildi, okuma-yazma oranı düşüktü” diyenlerin belki yüzü kızaracak, ama 17. Yüzyıl ortalarında İstanbul’da 2.000 civarında, Amasya’da 200, Erzurum’da 110 sıbyan mektebi (ilkokul) vardı.

Bu sayıları şehirlerin o zamanki nüfusuna orantılarsanız, Osmanlı Devleti’ndeki okullaşmanın ne kadar yaygın olduğunu görürsünüz…

Hele de üst düzey bürokrat yetiştirmek amacına yönelik olarak düşünülen eğitim kurumu Enderun: Amerikalı ünlü eğitimci Andreas Kazamias“Platon’un ‘İdealimdeki okul’ dediği okul Enderun’dur” derken, Lewis Terman (Stanford-Binet adlı zekâ testini bulan kişi), “Öğrencilerin zekâ seviyesini ölçmek için ilk defa test sistemi Enderun’da uygulanmıştır”diyor.

Malum: Yabancılar söyleyince “bilim”, biz söyleyince “övgü” oluyor. 

“Osmanlı insanı eğitimsizdi, cahildi, okul yoktu, okur-yazar sayısı azdı”gibi yaklaşımların, Cumhuriyet sonrasında başlatılan “kara propaganda”nın parçası olmaktan öte bir anlam ifade etmediği ortada… 

Her Müslüman Osmanlı en azından Kur’an okuyabiliyordu. “Kur’an alfabesi” ile okul alfabesi, şimdiki gibi ayrı olmadığından, her Müslüman Osmanlı, okuma bilirdi.

Zaten halkının ekseriyeti “cahil” olan bir milletin o kadar uzun süre zirvede kalması şöyle dursun, hatta yaşaması bile imkânsızdır.

Bir de gelin şu halimize bakın: Milli Eğitim sistemimiz tam anlamıyla yaz-boz tahtası. Teknoloji geliştikçe saçmalama alanı da genişliyor. Kara tahta yerine “akıllı tahta”, yazıp-çizme yerine “tablet”, düşünmeyi öğretme yerine “a-b-c-d şıkları” arasında tercihe zorlama… Bu eğitim sisteminden“düşünen insan” zor yetişir!

Batı sisteminden Anglosakson sistemine kadar denemedik sistem kalmadı, ama kendi özgün sistemimize bir kez olsun dönüp bakılmadı.

Selçuklu/Osmanlı eğitimi bunca insan yetiştirmiş. Bunun alt yapısında Medrese var, Tekke var, Zaviye var, dergâh var ve o sistem içinde yetişen değerli isimler var. İnsan “Bunlar nasıl yetişti?” diye hiç merak etmez mi? Bizim eğitimciler bu konulara pek meraklı değil! Zaten eğitim sistemimiz, merak aşılama üzerine değil, taklit ve ezber üzerine temellenmiş. 

Argo yaygınlaşmaya, ortam fena halde kabalaşmaya başladı...

Gerçek şu ki, “siyaset” ile “nezaket” artık yan yana gelmeyen iki kavram oldu...

“Takdir”, “tebrik”, “vefa” Hak getire: “Tekdir”, “tahrik”, tenkit”, “adavet”, “inat” baş tâcı!

Eskiden siyasette “tetikçiler” vardı. Sayıları birkaç kişiyi geçmezdi. Kendi grupları adına ağızlarını bozarlar, rakiplerine söylemediklerini bırakmazlardı.

Sonra sonra liderlere de aynı üslup hâkim olmaya başladı (buna Kamer Genç üslubu da diyebilirsiniz), birbirlerini kelimelerden mermilerle vuruyor, üstelik başına bir de “sayın” koyuyorlar...

Sanki “sayın” diye başlayınca, küfür duaya dönüşecek!..

Bir saygı sözcüğünün hakarete dönüşmesi, ancak bu kadar olur!

Köşe yazarları daha beter: Yeni görüşler, yollar, alternatifler üretmeleri gerekirken, hem bir birlerine, hem de “siyasi muarız” saydıklarına küfrederek ömür geçiriyorlar...

Manşetler bile bu alışkanlıktan nasibini almış: İftira, isnat, yalan-dolan, uydurmacılık, saptırma, kin, husumet, intikam duygusu çoktan manşetlere çıkmış; “ne ararsanız var, derde devadan gayri”... 

Televizyonlar parsellenmiş: Eskiden aynı kanalda farklı görüşlere yer verilirdi, şimdilerde kanallar “tek görüş”e kilitli; Kimse kendi kanalında farklı düşüncelere yer vermiyor... 

Her kanal evire-çevire aynı tekerlemeyi farklı kişilerin ağzından yuvarlayıp duruyor...

Durum, Arapların, “Konuş konuş dinleyen yok” anlamına gelen, “Kellim kellim la yenfa’!” sözünü hatırlatıyor... 

Ya da bizim, “Benim oğlum bina okur, döner döner yine okur” şeklindeki atasözümüzü... 

Herkes kendini dinliyor, kendini anlıyor. Kimse kimseyi dinlemeye, hele de anlamaya niyetli görünmüyor...

Zaten dert “anlaşılmak” değil, rakibi yüreğinden vurmak! En iğrenç kelimeleri fütursuzca alt alta getirip sıralamanın başka ne anlamı olabilir?

Oy oranı yüzde ellilerde dolaşırken, “AK Parti kapatılsın” diyenden tutun,“Tayyip Erdoğan yargılansın” diyene kadar, köşe yazılarında, kinin ve adavetin (düşmanlık) envai çeşit yansımaları var...

Argoya merakım olsa, “Yok deve” deyip geçeceğim, ama emin olun deve daha akıllı! Akıllı olmasaydı, “Boynun neden eğri?” diye soranlara, “Nerem doğru ki?” cevabını verebilir miydi?

•

Gençlik cephesi, maalesef daha beter! En dindar sandıklarımızın diline bile “küfür” kokan kelimeler hâkim. Oysa “Lisan aynıyla insandır”...  İnsanın gerçekte ne kadar “insan” olduğunu kılık-kıyafet, sakal-bıyık değil,“lisan” belirler. Özellikle de öfkeli zamanlarında söyledikleri...

Normal zamanda “Allah/ Peygamber; hizmet/ hoşgörü, samimiyet”, öfkeli zamanlarda “ana-avrat” olmaz!

Doğrusunu isterseniz, kimi gençlerin kullandığı bazı tabirleri, terimleri anlamakta güçlük çekiyorum. Anladıklarıma bakınca, anlamamanın daha uygun olduğunu düşünüyorum... 

Özellikle “sosyal medya” denilen felaket, iğrençliğin her türlüsünü yaygınlaştırıyor. Yazılıp çizilenlerde “edeb, adab, hâyâ, nezaket, nezafet, nezahet, üslup” mumla aranıyor.

“Siz” demeyi unuttuk, hepimiz “sen” olduk!

“Afedersiniz” gitti, “özür” ve “rica” bitti, “teşekkür” kayıplara karıştı...

Argonun Türkçesi bile az geliyor da, İngilizceden kelime devşirilip kullanılıyor...

“Amma da baş belasısın” anlamında, “Oh, you’re a pain in the arse!”...

“Kapa çeneni” anlamında. “Belt up!”... 

İngilizcenin daha kibar olduğunu mu düşünüyorlar, yoksa “havalı”göründüklerini mi sanıyorlar?.. Bilmiyorum. Bildiğim şu ki, bu tür“sapma”lar, II. Meşrutiyet’in getirdiği “hürriyet sarhoşluğu”yla başladı... 

Yarınki yazımızda bunu konuşalım...

“Bu milletin (Türklerin) öyle tatlı bir konuşma tarzı vardır ki, bütün medeni milletlere örnek olabilir” (Charles Mac Farlane)… 

Meşhur İskoç yazar, bir de bugünkü “argo” tutkumuzu görseydi, acaba neler yazardı?

“Argo” tutkumuz, II. Meşrutiyet’in (24 Temmuz 1908) getirdiği “hürriyet sarhoşluğu” içinde çıkarılan gazeteler ve kurulan siyasi partilerle birlikte başladı…

Önce siyasi partilere bakalım…

İttihat ve Terakki Fırkası’yla (kuruluşu: 21 Mayıs 1889) Ahrar Fırkası(1908), yeni yeşermeye başlayan siyaset arenasında sürekli olarak bir birlerini vurmaya çalışıyor, iki parti arasında bölünen gazeteler ve yazarlar da üslubu git gide sertleştiriyordu…

Daha sonra devreye Osmanlı Demokrat Fırkası (1908), Osmanlı Ahali Fırkası (1910), Osmanlı Sosyalist Fırkası (1910), Hürriyet ve İtilaf Fırkası(21 Kasım 1911), Halaskar-ı Zabitan Grubu (1912) da girdi…

İttihad ve Terakki’nin yayın organı Tanin,Derviş Vahdeti’nin her şeye amansız muhalif gazetesi Volkan,Mevlanazâde Rıfat’ın İttihad-Terakki’ye düşman gazetesi Serbesti  ve Prens Sabahaddin’in “adem-i merkeziyet”fikrini yaymaya çalışan Osmanlı Gazetesi başta olmak üzere, 700 civarında Türkçe gazete, partiler arasında bölünüp amansızca mücadele ediyor,“muharrir”ler (köşe yazarları) bir birlerine ve “düşman” saydıkları partilere en sert kelimelerle insafsızca saldırıyordu.

Türkçedeki en sert kelimeler de yetmez olunca, “argo” kullanmaya başladılar. Bir süre sonra “argo” da az gelecek ve silaha sarılacaklar,İttihad ve Terakki iktidarının tetikçileriyle alaylı subaylar tarafından kurulan Halaskar-ı Zabitan Grubu tetikçileri bir birlerine suikastlar düzenlemeye başlayacaklardı.

Bir taraftan da, yeni yeni yeşeren karikatürler, toplumsal hayatın içine“bomba” gibi düşüyor, her “bomba” siyasi ve sosyal nezaketin bir parçasını berhava ediyordu...

Zaman içinde buna muharrirlerin (köşe yazarları) kavgası da eklendi: Farklı inanç ve düşünce sahipleri bir birlerine ağza alınmayacak sözlerle saldırarak “edeb” dışına çıktılar.

Bütün bunları önce “dehşet”le, sonra “hayret”le karşılayan İstanbul halkı, zaman içinde alışkanlık kazandı… 

Derken yavaş yavaş halk da “argo” kullanmaya başladı. Nezaket bağları zayıflaya zayıflaya koptu.

Oysa eski İstanbul’un, Bebek, Beykoz, Beylerbeyi, Beyoğlu, Beylikdüzü, Harem, Fatih, Eminönü, Aksaray, Ayvansaray, Galatasaray, Sarayburnu, Sütlüce, Hasköy, Kadıköy, Ayaspaşa, Ayazağa, Balmumcu gibi semt isimleri bile meşhur “İstanbul nezaketi”nden doğmuştu…

Nihayet “Ankara” isimli bir tarım kasabası “Başkent” oldu. “Tarım kasabası”nda semt isimleri, doğal olarak tarıma ve hayvancılığa dayalı olacak, semtler Samanpazarı, Atpazarı, Koyun Pazarı, Tavuk Pazarı, Etlik, Nallıhan,Çukurambar, Hergele Meydanı, Keçiören, Toklu diye isimlendirilecekti.

Ankara Belediye Başkanı ve AK Parti başkan adayı Melih Gökçek, istediği kadar “Ankara’ya denizi getiremeyiz, ama boğazı getireceğiz” desin, değil boğazı, denizi bile getirse, Ankara hiçbir zaman İstanbul olmayacak!

Tek cümle: Osmanlı bir “Nezaket ülkesi” kurmuş, İstanbul’u “Nezaket Ülkesinin Merkezi” yapmıştı. 

Çoktandır, nezaketten koptuk…

“Edeb-âdab” gibi kavramları unuttuk…

Bırakınız “muhalif” olmayı, katı düşmanlığın bile bile “edeb”i, “âdab”ı olmalı!

Osmanlı’nın en kızdığı insana yönelttiği en ağır kelime “edepsiz”kelimesiydi. Aynı zamanda bu “ahlâksız”, “nezaketsiz”, “özensiz”, “saygısız”, “sevgisiz”, “merhametsiz”, “kaba-saba”, “vefasız”, “düşüncesiz”, “duygusuz”,“izansız”, “insafsız” anlamına geliyordu. 

En kızgın anında, “Edeb Yahu!” diyor, bunu levhalara yazıp duvarına asıyordu.

İki kelimeden oluşan bir cümle ile tüm sosyal hayatının sırrını asırların kulağına fısıldıyordu: 

“Edeb yahu!”

Tabii bu levhayı önce kalplere asmak lâzım.

 

Şehzade Mustafa ile oğlu Şehzade Mehmed’in, çok değil şunun şurası 460 küsür sene kadar önce, Kanuni tarafından “Nizam-ı âlem” için öldürüldüğünü, kahraman milletimiz bir dizi sayesinde nihayet öğrendi…
Yas tutan da var, ağlayıp sızlayan da…
Kırkı çıktığında “mevlid” okutmayı tasarlayan da var, yargılanıp cezalandırılması ve hatta padişahlığının elinden alınması talebiyle Kanuni Sultan Süleyman’ı mahkemeye veren de…
Kanuni’ye, Hürrem Sultan’a, Mihrimah Sultan’a ve Sadrazam Rüstem Paşa’ya “lânet” okuyan da var, “Türbelerini yıkalım” teklifini yapan da…
Ne diyebiliriz ki? 
İyisi mi, duruma uygun bir yeniçeri fıkrası paylaşayım…
Vaktiyle bir yeniçeri ortasında (bölük), çorbacılardan (bölük komutanı) biri, Hz. İsa’nın Yahudiler tarafından nasıl çarmıha gerildiğini, korkunç işkence ve eziyetler yapıldığını anlatınca, genç yeniçerilerden birinin kafası fena halde atmış…
“Kur’an-ı Kerim’de kaç yerde adı geçen bir Peygamber’e bu zulmü nasıl yaparlar?” diye söylene söylene sokağa fırlamış…
Karşılaştığı ilk Yahudi’nin yakasına yapışmış:
“Bre densiz! Koskoca İsa Aleyhisselama siz nasıl eziyet edersiniz?”
Yeniçeri zebellah gibi, üstelik silâhlı; Yahudi ise ufak-tefek, çelimsiz biri… Korkudan tir tir titreyerek, durumu izaha çalışmış:
“Ama kuzum o hâdise iki bin sene önce oldu.”
Genç yeniçerinin cevabı şu: 
“Ama ben yeni duydum!”
“Bizimkiler” de, Kanuni’nin, oğlu Mustafa ile yedi yaşındaki torunu Mehmed’i öldürttüğünü yeni duymuşlar!..
Duymalarıyla da müthiş bir öfkeye kapılmışlar:
“Vay efendim, baba evlâdına nasıl kıyar?”
Hay Allah müstehakınızı versin! O hâdise 460 küsür sene önce yaşandı yahu.
“Ama biz yeni duyduk!”
O zaman tutuyor, Kanuni mantığıyla soruyorsunuz: “Devlet mi evlât mı?” 
Tereddütsüz “evlât” diyor.
Tarihe ve geleceğe karşı hiçbir sorumluluk taşımayanlar açısından bugünkü mantıkla böyle bir cevap vermekten daha kolay, daha olağan bir şey yoktur…
Ama o zaman, “Ülkenin bölünmez bütünlüğü” uğruna, bir sene öncesine kadar, neden kırk bin evlâdımızı şehit verdiğimizi düşüneceksiniz…
Onların da anne-babaları, aileleri, eşleri, çocukları, yavukluları, nişanlıları yok muydu?..
“Evlât” deyip, devleti gözden çıkarsaydık ya!..
Misal…
Doğu/ Güneydoğu bölgesi Apo’ya…
Kıbrıs’ın bütünü, EOKA’cılara (vaktiyle bizimkileri küvetlere yığıp katleden Rum terör örgütü)…
Trabzon/ Rize bölgesi, Kıbrıs Rum Kesiminin “Pontusçular”ına…
İstanbul ve çevresi, öteden beri İstanbul’u merkez alan “Büyük Yunanistan” (Megali İdea) hayalleri kuran Yunanistan’a…
Hatay, Suriye’ye (zaten kendi sınırlarının içinde gösteriyor)…
Kars/ Ardahan kesimi, “Büyük Ermenistan” rüyası gören, Ermenistan’a!..
Urfa/ Harran Ovası ve civarı, “Arz-ı Mev’ud” (vaat edilmiş topraklar) hülyası çerçevesinde İsrail’e…
Daha sayayım mı? 
“Evlâtlarımız sağ kalsın da devlete ne olursa olsun!..” diyebiliyor musunuz?
Tabii bunu, “Vatansever”lere soruyorum.

Şehzade katli konusunu kavrayabilmek için, Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan itibaren yakasını bırakmayan şehzade isyanlarını kısaca hatırlayalım…

1. Ertuğrul Gazi vefat edince, âlim ve fazıl insanlardan oluşan “Ak Saçlılar Kurulu”, Osman Gazi’yi “Bey” seçti…

Amcası Dündar Bey ise, beylik sırasının kendisinde olduğunu, Osman Gazi’nin hakkını gasp ettiğini iddia ederek ayaklandı (1298)…

Bizans valileriyle işbirliği yaparak yeğeni Osman Gazi’ye komplo kurdu.Osman Gazi bu tuzağa düşseydi, henüz “Beylik” sürecini dahi tamamlayamayan Kayı Aşireti, devlete dönüşmeden Bizans’ın hükmüne girip yok olacaktı…

Beylik kurtuldu, ama Dündar Bey hayatından oldu. 

“Keşke beylik de Bey de yaşasaydı” diyebilirsiniz, ama eğer beylikle Bey (Dündar Bey) bir arada yaşayamıyorsa, kimin hayatını tercih edeceksiniz? Beyliğin hayatını mı, Dündar Bey’in hayatını mı? 

Osman Gazi, sorumluluğunun icabı olarak, beyliğin yaşamasını seçti. Amcasını tercih etseydi, hem kendisi hayatından olacak, hem de Osmanlı Devleti büyük bir ihtimalle doğmadan ölecekti. Bu da İslâm bayrağının yere düşmesi anlamına gelecekti (çünkü Osmanlı, “İslâm’a 600 sene bayraktarlık” yaptı).

Tabii, “Bana ne devletten, bana ne İslâmiyetten” de diyebilirsiniz, ancak bu gerçekçi olmaz.

2.1385’de Sultan I. Murad’ın henüz 14 yaşlarında bulunan küçük oğluSavcı Bey isyan etti. O sırada Sultan I. Murad, Bizans İmparatoru V. Yuannis Palaologos’la ittifak halindeydi. Birlikte Anadolu Seferi’ne çıkmışlardı. 

İmparatorun büyük oğlu Andronikos ileOsmanlı Şehzadesi Savcı Bey, anlaşarak babalarına karşı bayrak açtılar. Andronikos İstanbul’da imparatorluğunu ilân ederken, Savcı Bey Rumeli’de padişahlığını ilân etti.

Sultan I. Murad, hızla Rumeli’ye geçti. Şehzade Savcı Bey’le müttefikiAndronikos’unordularını darmadağın etti. Çaresiz kalan Savcı Bey, Dimetoka’ya kaçtı, ama orada yakalanıp idam edildi.

Şehid Hünkâr Murad Hüdavendigâr, babalık şefkatiyle davranıp ülkenin yarısını Savcı Bey’e verseydi, öteki oğulları da “Baba mirası”ndan pay isteyecek, devlet beş evlât arasında bölüştürülecek, bu kez “Devletin iyi yerleri senin payına düştü” savaşları çıkacak, birkaç sene içinde ortada“devlet” kalmayacaktı.

3. Timur Han’ın galibiyetiyle ve Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid’in esir edilmesiyle sonuçlanan Ankara Savaşı (1402)sonrasında (Fetret Devri),Yıldırım Bâyezid’in oğulları bir birleriyle acımasızca savaştılar. Binlerce mazlumun kanı aktı, canı yandı, bu yüzden Bizans’a nice tavizler verildi, daha önce alınmış topraklar iade edildi. Hatta İstanbul’un fethi 50 yıl gecikti…

Musa Çelebi bir ara İstanbul’u sıkı şekilde muhasara etmişken, kardeşinin (Mehmed Çelebi) ordusuyla üzerine gelmesi yüzünden muhasarayı mecburen kaldırdı, daha sonra Bizans’a âlet olan kardeşlerden Mustafa Bey (nam-ı diğer “Düzmece Mustafa”) isyanlarıyla, Osmanlı Devleti,önemli kayıplara uğradı. Halk çok sıkıntı çekti…

4. Sultan II. Murad zamanında, padişahın Bizans’ta yaşayan kardeşiŞehzade Mustafa (Düzmece Mustafa’dan ayırt edilebilmesi için tarihlerimiz bu şehzadeyi “Küçük Mustafa” olarak yazar) Bizans, Germiyanve Karaman kışkırtmaları sonucu ayaklandı…

Bunun üzerine Sultan II. Murad, tıpkı Musa Çelebi gibi, İstanbul kuşatmasını kaldırarak küçük kardeşinin üstüne yürümek durumunda kaldı (1423). Çok insanın kanı aktı, devlet zayıfladı. 

Daha birçok örnek var. Fatih Sultan Mehmed, bütün bu isyanların devlet ve millete çok pahalıya patladığını hesap ederek, meşhur“Kanunname”sine malum hükmü koydu: Dedi ki: “Ve her kimesneye evlâdımdan saltanat müyesser ola, karındaşların ‘Nizâm-ı âlem’ içün katl itmek münâsibdur. Ekser ulemâ (âlimlerin çoğu) dahi tecviz etmişlerdur. Anınla âmil olalar!”

“Bağy” (huruc ales-sultan=devlete isyan) suçundan Mustafa ve Bayezidisimli şehzadelerini katleden Kanuni Sultan Süleyman’ın hukuki dayanağı işte bu maddedir. Dolayısıyla verdiği karar “pozitif hukuk”a uygundur. Ayrıca “töre” dediğimiz “örfî hukuk”a da uygundur.  

Geriye “Şer’i Hukuk” kalmaktadır ki, şehzade katlinin o tarafına yarınki yazımızda bakmaya çalışalım…

Fatih Sultan Mehmed, kendisine kadar gelen zaman kesitinde meydana gelen şehzade isyanlarını değerlendirerek meşhur “Kanunname”sine şehzade katlini koydu: “Ve her kimesneye evlâdımdan saltanat müyesser ola, karındaşların ‘Nizâm-ı âlem’ içün katl itmek münâsibdur. Ekser ulemâ(âlimlerin çoğu) dahi tecviz etmişlerdur. Anınla âmil olalar.”

Fatih’in dikkatlere sunduğu nokta önemlidir: Buna göre âlimlerinin pek çoğu şehzadelerin “Nizam-ı âlem için” katline rıza göstermiştir.

“Padişah’tan korkup seslerini çıkarmadılar” diyemezsiniz, çünkü bazı âlimlerin buna muhalif kaldığını kendisi söylüyor. Demek oluyor ki, devrin âlimleri için, fikirlerini rahatça söyleyebildikleri “özgür” bir ortam mevcut. Ne var ki, muhalifler azınlıkta kalmış, “ekser ulemâ (çoğunluk) dahi tecviz(cevaz-izin etmişlerdur.”

Tabii bunun referanslarının olması gerekiyor…

Ben İslâm hukukçusu değilim. Ama İslâm Hukuku ve Medeni Hukuk Profesörü Ahmet Akgündüz, bu konuda Kur’an, Hadis ve Fıkıhta dayanaklar bulunduğunu yazıyor…  

“İslâm hukukunda kanunsuz suç ve ceza olmayacağı gibi, ileride suç işlemesi ihtimaline binaen kimseye ceza verilemez; ne var ki, İslâm hukuku, hükümdara bir takım suçlar ihdas edebilme ve bunlara cezalar koyabilme salâhiyetini tanımıştır, buna “ta’zir” denir” dedikten sonra, şöyle devam ediyor: 

“Padişah bir kimseyi bu çerçevede cezalandırabilir ve bu İslâm hukukuna aykırı değildir. Siyaseten katl, yani devlet başkanının, devletin birliği ve milletin dirliği için yaşaması zararlı görülen kimseleri öldürtmesi de ta’zir cezalarındandır. 

“Bütün monarşilerde olduğu gibi, İslâm hukukuna göre de devlet başkanı yani padişah, yargı gücünü elinde tutar. Bir başka deyişle padişah başhâkim mevkiindedir. Kadılar, ona vekâleten dâvâ dinler ve onun nâmına hüküm verirler. Böyle olunca padişahın dâvâ dinleyip, gerekirse suçluları cezalandırması, hatta idamına hükmetmesi mümkün ve meşrudur. 

Sonra “ta’zir” cezasının kaynağını son devir Osmanlı hukukçularının önde gelenlerinden İbn Âbidîn’le (1836) açıklıyor: “Nesefî’nin (1310) Ahkâmü’s-Siyâse risâlesinde zikredilmiştir ki; Şeyhülislâm Hâherzâde’ye (1253), fetret zamanında fesatçıların öldürülmelerinden sorulmuş, o da, “Onlar yeryüzünde bozgunculukla hareket ettikleri için öldürülmeleri mübah olur” diye cevap vermiştir. 

“Kendisine, onlar fetret zamanında fesatçılığı bırakıp gizlenirler, denildiğinde, ‘Zarureten böyle yapıyorlar. Geri gönderilseler bile kendilerine yasak edilen şeylere döneceklerdir’ meâlindeki âyet-i kerime (En’âm: 28) gereğince, biz böyle görmekteyiz” demiştir (İbn Âbidîn, III/186). 

Bu isyan eden şehzadelerle ilgili bir konudur. Ama bir de çocuklar var: Onlar neden öldürülüyor? Suçsuz ceza olur mu?

Akgündüz bu soruya şöyle cevap veriyor: “Bunların cezalandırılması için suç işlemelerini beklemek çoğu zaman cezalandırma imkânını ortadan kaldırdığı gibi, bazen çok ağır ve telâfisi imkânsız neticeler doğurur. Tarihî tecrübelerin de gösterdiği gibi, bir şehzâdenin cezalandırılması için ayaklanmasını beklemek, düşman ülkelerle anlaşıp, arkasına silâhlı binlerce kişi alarak, âsâyişi esaslı tehdit eden bir kimseyle karşı karşıya kalmak demektir. Böyle bir vaziyette artık cezalandırmaktan söz etmek abestir. Çünkü iş işten geçmiştir. 

“Kaldı ki, bu şehzadeler öldürülmedikleri zaman, bunların da diğerlerini öldürmesi söz konusu olacaktır.” 

İslâm siyaset telâkkisinde, devletin misyonu “İ’lâ-yı Kelimetullah”tır. Bu da İslâmiyetin yayılması anlamına gelmektedir. 

Bu misyonu engelleyen her teşebbüsün ve niyetin bertaraf edilmesi, İslam Hukuku açısından meşrudur.

Günümüzde “bizden” bazı isimlerin kavrayamadığı bu gerçeği, Kanuni döneminde Avusturya elçisi olarak İstanbul’da bulunan Busbecq, son derece iyi kavramış, İslâmiyet’in Osmanlı Hanedanı sayesinde ayakta olduğunu, hanedan yıkılırsa dinin de yıkılacağını (Osmanlı sonrasındaki halimiz ortada), bu yüzden din ve devletin selâmetinin evlâttan daha mühim görüldüğünü söylemiştir. 

Daha önce yayınlanan yazılarımda, “Şehzade katli, Fatih Kanunnâmesi’ne dayandığı için pozitif hukuka uygundur” demiştim: Dolayısıyla “şeklî hukuk”a göre “meşru” sayılır.

Peki, bu Kanunnâme, Osmanlı hukukuna hâkim olan şer’î esaslara uygun mudur? Buna “hayır” diyenler olduğu gibi, “evet” diyenler de var…

“Hayır” diyenler, “suçsuz ceza olmaz” mantığını öne sürüyorlar, ancak hükümdarın “ceza koyma”, bir fiili, dönem gereği olarak “suç sayma” ve cezalandırma haklarını göz ardı ediyorlar. “Evet” diyenlere gelince: Ayetlerden, hadislerden ve İslâm tarihine geçen bazı uygulamalardan hareket ediyorlar.

Şöyle ki… Adalet üçe ayrılır: Adalet-i Mahza, Adalet-i İzafiye ve Adalet-i Nisbi…

Adalet-i Mahza: Hiçbir kayıt ve şarta bağlı olmayan adalettir ki, en doğrusu budur… Adalet-i İzafiye: Kişiye, yer ve zamana göre değişebilen, göreceli, değişken adalet… Adalet-i Nisbi: Adalet-i mahzâ’nın uygulanması imkânsız olduğunda, ona göre daha alt derecede olan bir adalet uygulamasıdır.

Şehzade katli konusunda “Adalet-i izafiye” uygulanmıştır. Temel dayanağı da Bakara Suresi’nde geçen, “Fitneye sebep olmak adam öldürmekten beterdir” mealindeki  “El-fitnetü eşeddü mine’l-katl” (191) ve “El-fitnetü ekberü mine’l-katl” (217) ayetleridir. İsyan ve isyan ihtimali bu âyetlerle değerlendirilmiştir.

Hoca Sadeddin Efendi (1599) gibi şeyhülislâmlık yapmış bir hukukçu ve tarihçi âlim bir zat; ayrıca tarihçi Bosnevî Hüseyn Efendi (1644), şehzâde idamlarının bu âyetlere dayandırıldığını açıkça ifade ediyorlar (Tâcü’t-tevârih, İst. 1279, I/124). 

Çünkü fitneden kargaşa doğar. Kargaşadan milyonlarca mazlum zarar görür. Hükümetin yanlış icraatlarını düzeltelim ve adaleti tesis edelim derken, daha büyük kötülüklere yol açılır. 

Yine Kur’an-ı Kerim’de Hz. Musa ile Hz. Hızır arasında geçen birkaç olay anlatılır ki (Kehf: 74, 80-81), kısaca şöyledir. 

Hz. Musa ile Hz. Hızır arkadaş olup birlikte yola çıkarlar. Sahilde yürürken, Hz. Hızır, Hz. Musa’nın itirazlarına aldırmadan, limandaki bir geminin altını deler.

Ardından yolda rastladıkları bir çocuğu öldürür. Vardıkları köyde kimse kendilerine yiyecek içecek vermediği halde, Hz. Hızır, köyün çıkışında gördüğü eski bir duvarı onarır.

Bunlara sürekli itiraz eden Hz. Musa’ya, en sonunda davranışlarının sebebini açıklar: “Gemiyi deldim ki, açık sularda bekleyen ve sağlam gemilere saldırıp içindekilerle birlikte el koyan korsanlar, eski-püskü bir şey zannedip saldırmasınlar. Yani gemiyi ve içindekileri kurtardım. Çocuğu öldürdüm, çünkü anne-babası dindar olan bu çocuk büyüyünce inkârcı bir kâfir olup ailesine eziyet edecekti.

“Gelelim eski duvara: O duvarın altında, iki yetim çocuğa bırakılan altın var. Onarmasam duvar yıkılacak ve altınlar ortaya çıkacaktı. İki yetim çocuk da haklarını alamayacaklardı. Şimdi çocuklar büyüyene kadar sağlam kalacak, çocuklar da böylece hakları olanı alacaklar.”

Bir örnek daha: Adalet konusunda kılı kırk yaran Hazret-i Ömer, fitne ve fesada sebebiyet vermesinden endişe ettiği Nasr bin Haccac’ı henüz suç işlemediği halde Medine’den Basra’ya sürgüne göndermiş; “Senin suçun yok. Ama ileride senin yüzünden burada bir fitne doğarsa, o zaman ben suçlu olurum” demişti (İbn Âbidîn, III/152). Râşid halîfelerin tatbikatı, İslâm hukukunda sayılır.

Fransız düşünür Fernand Grenard’ın da dediği gibi, “Osmanlı Devleti, gücünü devamlılığından alır.”

Yani uzun soluklu oluşunu, hiç bölünmeden yürümesine borçludur. 

İzninizle, artık bu konuyu konuşmak da yazmak da istemiyorum.

Kanuni dönemi İstanbul’u sadece devletin başkenti değil, aynı zamanda ilmin de başkenti…

Dünyaca ünlü âlimler İstanbul’a gelip gidiyor, akşamları derin ilmi sohbetler yapılıyor, en girift, en çözümsüz konular bile tartışılıyordu. Bu tür tartışmaların müdavimlerinden biri de İstanbul medreselerinden icazet almış, İran asıllı Molla Kâbız’dı (ö. 1527).  Molla Kâbız tam bir söz ve demagoji ustasıydı. Hatırı sayılır derecede de dini bilgisi vardı ve bunları ustaca kullanmayı biliyordu.

Adı kısa sürede duyuldu. Vaaz verdiği camiler dolup taşmaya, cemaat can kulağıyla Molla Kâbız’ı dinlemeye başladı.

Yıllar süren bir çaba sonucu, İstanbul halkını etkilemeyi başarmıştı. Artık ne söylediği değil, ne olursa olsun onun söylemesi önemliydi. Bir büyük kitle, körü körüne Kâbız’a bağlanmıştı.

Derler ya: “Aydın beğendikçe alkışlar, avam alkışladıkça beğenir”: Molla alkışlandıkça beğeniliyordu. 

1527’de Kalender Çelebi devlete isyan edip, üzerine gönderilen Hüsrev Paşa kuvvetlerini, Adıyaman yakınlarındaki Kuruçayır’da yenilgiye uğrattığı günlerde, baklayı ağzından çıkardı… Asıl niyetini açığa vurdu:Bazı dinî hükümleri inkâr etmeye, bazılarını değiştirmeye, bu arada Hazret-i İsa’nın (a.s.) Hazret-i Muham­med’den (a.s.m.), Hıristiyanlığın Müslümanlıktan daha üstün olduğunu iddia etmeye başladı…

Üstelik iddialarını âyet ve hadise dayandırıyor, bazı âyet ve hadisleri kendince yorumlamak suretiyle kafaları karıştırıyordu. Kâbız’ın iddiaları, o dönemde bir hayli taraftarı olan “Hurufîlik”le de bağdaşıyordu…

İşin özünü bilen İstanbul âlimlerinin pek çoğu rahatsızdı. Defalarca şikâyet konusu yapmışlar, ancak yeterli delil bulunamadığından, bir şey yapılamamıştı.

Bundan cesaret alan Kâbız, işi tam bir propagandaya dönüştürdü. Artık pervasız konuşuyor, âlimleri tehdit ediyor, kimsenin karşısına çıkamadığını öne sürüyor, fikirlerini yaymak için her bölgeye bir oda (hadi dergâh diyelim) açıyordu. Halk da tedirgin olmaya başlayınca, durum Divan-ı Hümayun’a intikal etti (1527)…

Divan’a, Padişah adına, Pargalı İbrahim Paşa başkanlık ediyordu. Kanuni, kafes arkasındaki yerini almış, duruşmayı izlemeye hazırlanmıştı.

İddiasını seslendirmesi için ilk söz Kâbız’a verildi. Bütün cerbezesini kullanarak hiçbir ilmî değeri olmayan safsatalarını tekrarladı. Söz ustalığı sayesinde Rumeli Ka­zaskeri Fenarizade Muhiddin Çelebi ile Anadolu Kazas­keri Kadirî Çelebi’yi susturdu. Buna rağmen idamına hükmettiler.

Ancak Veziriazam İbrahim Paşa tatmin olmamıştı. “Herif ilzam edilemedi, fikirleri ilmen çürütülemedi” diye­rek, Müverrih Peçevî’nin ifadesiyle “mülhid-i mülzem”i ser­best bıraktı.

Molla Kâbız’ın serbestçe Divan’dan çıkıp gitmesi, açık inkâ­rına rağmen bir şey yapılmaması Kanuni’yi müthiş kızdırmıştı: “Bre Pargalı!..” diye gürledi, “bir mülhid (İslâmiyetten çıkmış) divanumuza gelür, he­zeyana cür’et kılar ve mülzem olmaz (yalan yanlış konu­şur, ama susturulamaz). Buna bahis nedür?”

Veziriazam ellerini iki yana açarak: “Nice idelüm? (Ne yapalım?) Kazaskerlerünüz mesail-i şer’iyeye (dinî meselelere) âlim değildirler ki, mel’unu ilzam ve ıskat edeler...”

Kâbız hemen ertesi gün yeniden divana çağırıldı. Bu sefer karşısında “İbni Kemal” lâkabıyla meşhur Şeyhülis­lâm Kemal Paşazade Şemsüddin Ahmed Efendi ile İstanbul Kadısı Sadüddin Çelebi vardı. 

Molla Kâbız’a öyle sorular sordular ki, hatalarını öyle bir ustalıkla ortaya koydular ki, sonunda Kâbız pes etti. Fakat iddiasından dönmedi. Artık hüküm yargıcındı: “Fitne” ve “irtidat”dan (Müslümanlıktan dönmek) idam cezası verdi.

 

Bir gün insan, “virgül”ü kaybetti…
Virgülü kaybedince zor ve uzun cümlelerden korkar oldu, Git gide daha basit ifadeler kullanmaya başladı…
Cümleler basitleşince, düşünceler de basitleşti.
•
Bir başka gün insan, “ünlem” işaretini kaybetti…
Bunun sonucu olarak, ses tonunu hiç değiştirmeden konuşmaya başladı…
Artık ne bir şeye kızıyor, ne de bir şeye seviniyordu. Hiçbir şey onda en ufak bir heyecan uyandırmıyordu. 
Çünkü ünlem işareti yoktu!
•
Bir süre sonra insan “soru işaretini” de unuttu…
Doğal olarak artık soru sormaz, merak etmez oldu. Hiçbir şey ama hiçbir şey onu ilgilendirmiyordu. Ne kâinat, ne dünya ne kendisi umurundaydı.
Öğrenme merakını yitirmişti.
•
Birkaç sene sonra “iki nokta üst üste” işaretini kaybetti insan ve o gün bugündür davranış nedenlerini başkalarına açıklamaktan vazgeçti.
Zaten de açıklayamaz oldu.
•
Ömrünün sonuna doğru elinde yalnız “tırnak işaretleri” kalmıştı…
İki “tırnak” arasında, başkalarının düşüncelerini tekrarlamaya başladı…
Çünkü düşünmeye düşünmeye körelmiş, kendine has bir düşüncesi kalmamıştı.
•
Nihayet sıra “nokta”ya geldi…
Son noktaya…
Ama buraya gelene kadar, çoktan okumayı ve düşünmeyi unutmuş vaziyetteydi.
Bu yüzden, geldiği acınılası noktayı fark bile edemedi!
•
Buraya kadar A. Kenesky’nin tespitlerinin bir miktar değiştirilmiş haliydi. 
Bunlara “İnsan nihayet kendini de kaybetti”yi eklemek gerekiyor: Üstelik arayış cehdi de yok; çünkü kaybın farkında değiliz.
Kimliğimizi (nüfus kâğıdı anlamında) kaybetsek, hiç olmazsa gazeteye ilân verir, nüfus müdürlüğüne gidip yeni bir kimlik çıkarabiliriz…
Kendimizi kaybın ne ilânı var, ne de bir suretimizi çıkartma ihtimali…
Gölgemizin gölgesinde yaşıyoruz!
•
Kelimelerle birlikte grameri de savurduk, noktalama işaretlerini unuttuk, deyimleri, atasözlerini çöpe attık…
Bir mısrada kâinatın sırrını fısıldayan şiir yok hayatımızda…
Şiir olmayınca duygu da yoktur; incelik yok, asalet yok, duyarlılık yok, farkındalık yok, keşfetme yok, merak yok…
Zaten bunlar, “Test kafası”yla olmaz!
Kelimelerle, cümlelerle, noktalama işaretleriyle, gramerle olur.
Bunlar olmadan yaşayıp yaşlanmaya, “A şıkkı”, “B şıkkı”, “C şıkkı”, “D şıkkı” arasında bocalamaya kendimizi mahkûm ettik.
Bu halimizle hiçbir sorun çözmüyoruz, bizatihi kendimiz en büyük soruna dönüşüyoruz.
“Kimseye etmem şikâyet, ağlarım ben halime,
“Titrerim mücrim gibi, baktıkça istikbalime!”

Milli Marş’ımız neden “Korkma” diye başlıyor? Bazıları, “Biz Türkler hiçbir şeyden korkmayız” diyorlar ve Âkif’i eleştiriyorlar?

“Kork” diye başlamıyor ya, “korkma” diye başlıyor. Neden korkma peki? Şafaklarda dalgalanan bayrağın sönmesinden (dalgalanmamasından), yerine başka bayraklar çekilmesinden, yani ülkeni ve özgürlüğünü kaybetmekten “korkma!”

Bu kelimede “Akıbet biz kazanacağız” mesajı var. Bu açıdan İstiklâl Marşı’mız, umuttur, ufuktur, tesellidir, kuvvet aşısıdır, tam bir bir moral-motivasyon kaynağıdır.

Başka ülkelerin marşları gibi, öyle her şeyin hallolduğu, işlerin yoluna girdiği, bağımsızlığın tam anlamıyla kazanıldığı bir dönemde yazılmadı; Yunan toplarının sesi TBMM’den bile duyulduğu ve Meclis’in Kayseri’ye taşınmasının tartışıldığı bir alaca karanlık kuşağında yazıldı.

Çanakkale ile birlikte 18 sene aralıksız savaştırılıp yorgun düşürülmüş bir milletin haykırışıdır o kelime; aynı zamanda, Medine’ye hicret sırasındaSevr Mağarası’na saklanan Peygamber Efendimiz’in, takipçilerden ürperen yol arkadaşı Hz. Ebubekir’i teselli için kulağına okuduğu âyetin ilk kelimesidir.

Yani İstiklâl Marşı’mızın ilk kelimesinde, Peygamber yüreğinin izi var!

 “Bedrin aslanları ancak bu kadar şanlı idi” mısraında, Bedir’de savaşanlarla Çanakkale’de savaşanları eşitlemiş olmuyor mu? En büyük veli en küçük sahabiye ulaşamazken, bu nasıl mümkün olabilir?

Amaç birliği denen bir şey var: Bedrin aslanları “Tevhid” uğruna savaşıyordu, Çanakkale aslanları da öyle. Sonuçta iki taraftan ölenler de şehitti. Yoksa bu benzetme mânevi rütbe açısından yapılmadı,

 Neden ilk iki kıta okunuyor da, diyelim ki yedinci ya da onuncu kıtalar okunmuyor, bu seçim nasıl yapıldı?

İlk iki kıta, o tarihte henüz kafalarda bulunan, daha sonra ise yürürlüğe konulan devrimlere daha uygundu. Çünkü öbür kıtaların hemen hemen tamamında “Hakk”, “iman”, “şehit-şüheda”, “ezan”, “vecd”, “secde”, “İlahî”, “namahrem”, “din” ve “arş” gibi, din kaynaklı kelimeler yoğun biçimde geçiyor. Sanırım bu kelimeler, “Yeni Türkiye tasavvuru”na aykırı bulundu.

Yeni bir İstiklâl Marşı yazılamaz mı?

İlginçtir: Bu teklif hasta yatağında Mehmed Âkif’e de yapılmıştı, ama“Allah bu millete bir daha istiklâl Marşı yazmayı nasip etmesin!” diye tepki göstermişti.

Çünkü bu marş tuzu kuruların marşı değil, yüzyıllar boyu süren savaşların, kitlesel göçlerin, baskınların, katliamların, envai çeşit ölümlerin karanlık labirentlerinden gelen bir milletin sesidir.

Bir tane daha yazmak, aynı acılar kuşağından geçmeyi gerektirir.

Gerçi denenmiştir, hatta son yıllarda (28 Şubat sürecinde) Onuncu Yıl Marşı’nı onun yerine ikame etmeye kalkışan güçler de olmuştur, ancak hiçbiri tutmamıştır.

 “Larda yüzen al sancak” gibi, yer yer heceleri bölen bir beste okuyoruz, daha iyisi yapılamaz mı?

Bugün okuduğumuz beste, Osman Zeki Üngör bestesidir ve ilk orkestra düzenlemesini, Ermeni vatandaşımız Edgar Manas yapmıştır.

Yarışmayla belirlenmiştir. 12 Şubat 1923’te yapılan beste yarışmasına 55 bestekâr katılmış, beğenilenler 1930’lara kadar kullanılmıştır. Yani bu konuda bir çeşitlilik söz konusudur.

Nihayet, Milli Eğitim bakanlığının talimatıyla, Osman Zeki Üngörbestesinde karar kılınmıştır. Elbette çok daha iyisi yapılabilir, hatta o dönemde seçilmeyen bestelerden bazıları, ses uyumu bakımından, şimdikinden çok daha iyidir.

Cumhuriyet öncesinde Milli Marşımız var mıydı?

Yoktu. V. Murad ve Sultan Vahideddin hariç, her padişah kendi marşını yaptırmış (“Mahmudiye Marşı”, “Mecidiye Marşı”, “Hamidiye Marşı” gibi) ve dönemlerinde bu marşlar çalınıp söylenmişti.

I. Dünya Savaşı öncesinde, ısmarladığımız savaş gemilerini almak üzere Almanya’ya giden subaylarımız, devr-i teslim sırasında Almanların kendi milli marşlarını okumaları karşısında bocalamış, ardından toparlanıp,“Entarisi ala benziyor” türküsünü bir ağızdan coşkuyla okumuşlardı. Bazen de “Ay Dede” isimli çocuk şarkısı Milli Marş niyetine okunurdu.

 

Batı’da bugünkü durum farklı olabilir, ancak düne kadar kadının hayat hakkı yoktu. Çünkü Batı geleneği kadını “insan” olarak görmüyordu.

Peki kadının Batı’daki görüntüsü neydi?..

İsterseniz bu sorunun cevabını, kadınlara karşı nazik, anlayışlı ve hoşgörülü bir toplum olmakla övünen Fransızların atasözlerinde arayalım.

Bir Fransız atasözü, “Şeytanın yapamadığını kadın yapar” diyor...

Bir diğeri, “Kadın vücudunun üstündeki baş, şeytanın başıdır” diyor...

Sıkılsak da Fransız atasözlerini aktarmaya devam edelim:

“Kadın şeytandan beterdir...”

“Kadın bir örümcektir...”

“Karısı olanın arısı var demektir, ne zaman sokacağı belli olmaz...”

“Kadın zarurî bir baş belâsıdır...”

“Horozun karşısında tavuk ötmemelidir...” (Erkek konuşmalı, kadın susmalı anlamında)

“Kadın takvim gibidir: Ancak bir yıl işe yarar...”

“Kadın erkeğin sabunudur...” (Kirini temizler anlamında)

“Kadın dili kesilse bile susmaz...”

“Kadınların hepsi ikiyüzlüdür...”

Evet, kadınlar hakkında söylenmiş Fransız atasözlerinden bir derleme sunmaya çalıştım. 

O Fransızlar ki, kadınlar konusunda en nazik, en anlayışlı, en hoşgörülü toplum olmakla övünürler. 

İşte “feminizm”, kadını hor gören, aşağılayan, âdeta şeytanla eşdeğer sayan böylesine yanlış bir telâkkinin çocuğudur...

Batı’da doğdu ve bize bulaştı.

Oysa kültür kaynaklarımız kadını cennetle özdeşleştiriyor...

Kadını cennetle özdeşleştiren geleneksel anlayışımızın, asrın başına kadar “kadın şeytan mı, insan mı?” tartışması yapan anlayıştan model almasına ihtiyacı var mıydı?

Feminizm gibi, Batı toplumları için gerekli savunma mekanizmalarının, Müslüman toplumlarda yeri olmadığını düşünüyorum...

Tabii bu İslâmiyeti nasıl algıladığımız ve ne kadar yaşadığımızla da yakından ilgili bir konudur.

İslâmiyeti tüm unsurlarıyla kavrayıp yaşasaydık, yaşabilseydik, erkeğin kadına üstünlük kurması ya da kadının erkekle savaşması gibi eğilimlerimiz olmazdı.

Düşününüz ki, Resul-ü Âlişan Efendimiz kendi söküğünü dikerdi, çoraplarını yıkar, yemeğini yapardı; bilmiyorum, ama belki bulaşığa bile yardım ederdi. 

Şimdi biz bunları yapmaya kalksak, adımız “kılıbık”a çıkar...

Çünkü toplum, İslâmî değerlerde yaşamak yerine ithal yanlışlarda yaşıyor. 

Batı’ya endeksli yaşama biçimimizin İslâmın sosyal boyutundan bizi koparmaya başladığını artık görmemiz lâzım.

Ayrıca gelenekselleşmiş bazı yanlışlarımızın İslâmla uyumunu kendi içimizde tartışmalıyız.

Alışkanlıklarımızla ya da Batı kaynaklı dayatmalarla değil, İslâm öğretisinin doğrularıyla tüm hayatımızı şekillendirmeyi temel alırsak, sanıyorum aile problemlerimiz başta olmak üzere pek çok problemimize kalıcı çözümler üretebiliriz.

Hep vurgulamaya çalıştım: Resul-i Alişan Efendimizin Veda Hutbesi’nde billurlaşan görüşler, kadına bakışımızı gerçek zeminine oturtacak bir“manifesto”dur…

Şöyle buyuruyor: “Ey İnsanlar! Kadınların haklarını gözetmenizi ve bu hususta Allah’tan korkmanızı tavsiye ederim... Sizin kadınlar üzerinde hakkınız, kadınların da sizin üzerinizde hakları vardır…”

Bu tavsiyenin ışığında, kadın-erkek tartışmalarına belki yeni bir yorum getirebiliriz.

 

Londra’da Avam Kamarası (House of Commons)’ndayız…

Tarih, 18 Mart 1915…

Vakit, akşam üzeri…

İngiliz Bahriye Nazırı meşhur Churchill Çanakkale savaşları konusunda heyecan dozu yüksek bir konuşma yapıyor…

“Mutlaka kazanacağız!..” diyor milletvekillerine, “şanlı donanmamız yakında Sultan’ın sarayı önüne demirleyecek.”

Alkışlar eşliğinde “bravo” sesleri…

Tam bu sırada Churchill’in eline bir not tutuşturuluyor. Bunu zafer haberi sandığı için, okumadan milletvekillerine gösteriyor:

“Bu not” diyor “Çanakkale cephesinden geliyor, eminim kesin zaferimizin haberidir.”

Ne var ki, Çanakkale Cephesi’nden zafer haberi değil, felaket haberi gelmiştir…

Bir göz atar atmaz, ablak suratı kıpkırmızı oluyor, elleri titremeye ve kekelemeye başlıyor:

“Eyvah!” diye inliyor âdeta, elini başına vurarak; “bütün hesaplarımız altüst oldu, kaybettik, mahvolduk!”

Churchill bir kez daha Osmanlı’nın diriliş cehdine toslamış, emelleri altüst olmuştur. 

Osmanlı’yı mahvetmek için Çanakkale Boğazı’na üşüşen dünyanın en teknik donanması mahvolmuş, üstün teknoloji akıllara durgunluk veren bir fedakârlık ve kararlılık karşısında yenilmiştir. 

İngiltere’nin hesapları tutmamıştır. Osmanlı’nın altıyüz sene müddetle bayraktarlığını yaptığı (başta İslâm Dini olmak üzere) değerler manzumesi üstün gelmiştir…

Rus Çarı’nın çoktan “Hasta Adam” ilân ettiği millet ayağa kalkmış, son bir silkinişle çelikten muhasarayı kırmıştır…

Böylece, emelleri bir kez daha kursaklarında kalmıştır. 

Unutmayın gençler! Bu millet o gün Çanakkale’de dönemin dev teknolojisini yendi!..

Bu millet o gün tarihsel kimliğinde yeniden dirilişini gerçekleştirdi ve“Hasta Adam” damgasını paramparça edip altıyüz yıldan beri bayraktarlığını yaptığı inançlarının temel dinamiklerinde tekrar ayağa kalktı…

Ebedi emelini bir kere daha dünyanın suratına haykırdı: 

“Bugün varım, yarınlarda da var olacağım!” 

Çanakkale zaferinin özü ve özeti budur.

Mehmed Âkif, işte bunu tespit etmiş ve bu tespitin ışığında varoluş emelimizin tek şartını şiirleştirmiştir:

“Cehennem olsa gelen, göğsümüzde söndürürüz. 

“Bu yol ki Hak yoludur, dönme bilmeyiz, yürürüz; 

“Düşer mi tek taşı sandın harim-i namusun, 

“Meğer ki, harbe giden son nefer şehid olsun. 

“Şu karşımızdaki mahşer kudursa, çıldırsa, 

“Denizler ordu, bulutlar donanma yağdırsa, 

“Bu altımızdaki yerden bütün yanardağlar 

“Taşıp da kaplasa âfakı bir kızıl sarsar, 

“Değil mi, cephemizin sinesinde iman bir,

“Sevinme bir, acı bir, gaye aynı, vicdan bir;

“Değil mi, sinede birdir vuran yürek… Yılmaz!

“Cihan yıkılsa, emin ol, bu cephe sarsılmaz!”

İnancımızın ve tarihimizin bir gereği olarak ekleyelim: “Bu millet yıkılmaz!”

Türk’ümüz, Kürd’ümüz, Laz’ımız, Çerkez’imiz, Arnavut’umuz, Abhaz’ımız ve tüm varlığımızla, sonsuzu yaşayacağız inşallah!

İçeriden ve dışarıdan saldıran şer odaklarını püskürtüp ebediyet yürüyüşümüzü gönül gönüle sürdüreceğiz…

Kimsenin bundan endişesi olmasın.

Kimse enseyi karartmasın…

Biz tarihin karanlık labirentlerinden geçip, yaşadığımız toprakların bedelini ödeye ödeye bugünlere gelmiş bir milletiz…

Daha ötelere de gideceğiz!

Çanakkale zaferini tarihe yazan insanın imanına, yapısına, karakterine biraz yakından bakalım...

Bakalım, çünkü onlar bizim ninelerimiz, dedelerimizdi (Annem ve baba tarafından iki dedem Çanakkale şehidi olduğu için Çanakkale Zaferi benim açımdan çok daha anlamlıdır). 

Bakalım, çünkü sorunlarımızın temelinde Çanakkale insanını kaybetmiş olmak yatıyor.

Öncelikle belirteyim ki, o insanlar Allah’a yakın insanlardı…

Cephede, bombalar altında namaz kılacak kadar yakın… 

Savaşırken, oruç tutacak kadar yakın… 

Her mermiyi besmele eşliğinde gönderecek kadar yakın.

Bir televizyon açık oturumunda, 18 Mart Deniz Savaşı içinde önemli bir rol üstlenen Seyit Onbaşı için “Son mermiyi besmele eşliğinde gönderdi”dediğimde, karşımdaki kişi, “Amma da yaptın” demişti, “mermi sağanağında ortalık cehenneme dönmüşken, bir de besmele mi çekti yani, oldu olacak bari hatim indirtseydiniz; o durumda kim besmele çekmeyi hatırlar ki?..”

“Sizin gibi besmelesizler dışında herkes hatırlar” demiştim. Sus-pus olmuştu.

Asıl öyle durumlarda besmele hatırlanır. İkiyüz elli kiloluk top mermilerini sırtında taşıyıp namluya süren Seyit, son mermiyi dans eşliğinde gönderecek değildi elbet, tabii ki besmele çekecek, Allah’tan yardım isteyecekti. O durumda başka hangi güç ve kudret yardım edebilirdi ki zaten?

Ama bunu kavrayabilmek için Anadolu insanın ruhunu çözmek gerekiyor. Kendi ruhuyla sorunlu olanlar, Anadolu insanının ruhunu nasıl çözsün?

Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanı Cevat Bey Paşa o ruhu çoktan çözmüştü. Çözdüğü içindir ki, kendisine, Nusret Mayın Gemisi’nin sahile paralel olarak Karanlık Liman’a döktüğü derme-çatma yirmi altı yerli mayının tamamının patladığı ve düşman zırhlılarına büyük zararlar verdiği bildirildiğinde, gülümsemiş, “O mayınları yapan Çanakkaleli ustalar, belli ki kara baruta bir miktar da besmele katmışlar” demişti.

Çünkü Anadolu insanını çok iyi tanıyordu. Yalnızca gözlemleyerek değil, bizzat içlerinde yaşayarak onları çözmüştü.

Anlattığına göre, Çanakkale Kuvvetleri Komutanı Alman Mareşal Otto Liman Von Sanders (biliyorsunuz Birinci Dünya Savaşında Almanlarla beraberdik) bir gün cepheyi denetlemeye çıkıyor… Cevat Paşa da yanında…

Önünde sıralanan Mehmedciklerden birine damdan düşer gibi soruyor:

“Niçin savaşıyorsun?”

Cevap, mert Anadolu delikanlısının temel amacını haykırır gibidir: “Allah için!”

Alman Mareşal Liman Von Sanders çarpılıyor, âdeta…

Bir yandan da meraklanmıştır: Acaba askerde fikir birliği var mı?..

Başka birliklere geçiyor. Farklı birliklerde savaşan birkaç Mehmedciğe daha aynı soruyu yöneltiyor:

“Niçin savaşıyorsun?”

Hayret!.. Cevap aynıdır:

“Allah için!”

Alman Mareşal, önce Cevat Bey’e, sonra diğer Türk subaylara bakıyor:

“Bravo beyler!..” diyor, “yaptığı işi Allah için yapan evlatları olan bir millet mahvolmaz.”

Bugün aynı inanç, aynı kararlılıkla, aynı şeyi söyleyebiliyorsak, korkacak bir şey yok demektir.

Çanakkale Zaferi’ni kazanan insanın ruh dünyasını incelemek bu yüzden önemlidir.

Sonra devam edelim inşallah.

Çoğumuz imanlıyız çok şükür, bunda kuşku yok. Ama acaba kararlı mıyız, azimli miyiz, fedakâr mıyız, mert miyiz?..
Kısacası, Çanakkale Zaferi’ni kazanan insanlardan gibi miyiz?
Küçük bir örnek…
Diyarıbekir’in (Diyarbakır) fakir bir köyünden gelen Kürt Memo (Mehmed), Temmuz sıcağında bile sırtından çıkmadığı kırk yamalı kaputuyla savaşıyor, devletinden elbise istemeyi kendine yediremediğinden hiç sesini çıkarmıyordu…
Bir gün Yüzbaşısı durumu fark edip yaz geldiğini, kaputu çıkarmasını isteyince, hiç renk vermedi:
“Böyle iyiyim Kumandanım” dedi, “bu kaputun her yaması şehit kardeşlerimin elbisesinden alınmadır. Beni hem gâvurun mermisinden koruyor, hem de soğuktan…”
“Ama hava ısındı” diye üsteledi Yüzbaşı, “yaz günü de kaputla savaşılmaz ki…”
“Ziyanı yok Kumandanım, siz gönlünüzü ferah tutun, ben böyle daha iyi savaşıyorum.”
Yüzbaşı, Memo’yu henüz çözememişti: “Çıkar oğlum şu kaputu sırtından” dedi, “arkadaşların gibi sen de elbiseyle savaş.”
“Müsaadenizle Yüzbaşım, kalsın.”
Yüzbaşı kızmaya başlamıştı: “Çıkar dedim mi çıkaracaksın, ben senin kumandanınım.”
Memo, kurtuluş olmadığını görünce, kimseyle paşlaşmadığı sırrını Yüzbaşı’ya fısıldamak zorunda kaldı:
“Kaputu çıkarırsam” dedi, “cıbıldak kalırım Kumandanım; çünkü bunun içinde hiçbir şey yok.”
Memo “Devletimin imkânı olsaydı bana da elbise verirdi” diye düşünmüş, vermediğini devletten istemeye utanmıştı. 
O zamanın zamanında Anadolu delikanlısı sadece vermeyi (vatanı için malı istendiğinde malını, canı istendiğinde canını) biliyor, istemeyi, almayı bilmiyordu.
Ah güzel insanlarım!.. 
Kim bilir Kürt Memo hangi mezarda Türk Mehmed’le, Laz Temel’le, Arnavut Mestan’la, Çerkes Şamil’le şehadeti yaşıyor?
Her fırsatta imkânsızlıkları ileri sürüp atılımı başkalarından bekleyen bizlere ibret olsun!
O insanlar aynı zamanda son derece cesur insanlardı…
Yahya Çavuş, emrindeki son birkaç Mehmedcikle tam üç alay düşmana karşı bütün gün savaşıyor, son askeri şehid olmadan, savunmasına bırakılan tepeyi düşmana teslim etmiyordu. 
Göz kırpmadan ölümün koynuna atladılar.
Sonunda hepsi şehit olup ebedileşti.
Eski Çanakkale Valilerinden Nail Memik Bey, bu kahramanlık karşısında ağlıyor, bir dörtlük yazıp Yahya Çavuş ve arkadaşlarının mezar taşı yapıyordu:
“Bir kahraman takım ve Yahya Çavuş’tular,
“Tam üç alayla burda, gönülden vuruştular…
“Düşman tümen sanırdı bu şahlanmış erleri,
“Allah’ı arzu ettiler, akşama kavuştular.”
Onlar zaferi hak etmişlerdi. Allah da ihsan etti: Hepsi bu.
O insanlar yardımsever insanlardı…
İngilizler esir aldıkları yaralı asker ve subaylarımızı canlı canlı denize atarken, bizim insanlarımız yaralı düşman askerlerini sırtında taşıyor, zaten çok kıt olan yiyeceklerini onlarla paylaşıyordu. 
O insanlar gerektiğinde sert, ama her zaman mert insanlardı: Savaşta bile mertliklerine leke sürmez, hileye baş vurmazlardı, Asla ahlâk dışı usuller kullanmazlardı. 
O kadar ki, İngiliz saldırganlar Avustralya’dan getirdikleri meşhur Anzak askerlerine gaz maskesi dağıtmak istediklerinde, Anzak askerleri şu gerekçe ile reddetmişlerdi:
“Düşmanımız o kadar merttir ki, zehirli gaz atmaya tenezzül etmez!”
Oysa aynı tarihlerde İngiltere Harbiye Nazırı Sir Vinston Churchill, Gelibolu’ya yığdığı kuvvetlerine zehirli gaz kulanma emri veriyor, gerekçesini de şu şekilde açıklıyordu:
“Türkler insan sayılmazlar, fare gibi zehirlemelisiniz!”

Tarih 7 Mart 1915 akşamı, Miralay Cevad Bey, son kalan mayınların Boğaz’a bırakılması amacıyla Mayın Grup Kumandanı Binbaşı Nazmi Bey’i çağırıyor.  
Gerisini Nazmi Bey’den dinleyelim…
“İçeriye girdiğim zaman ayakta bulunan Miralay Cevad Bey yanıma geldi. Elini omzuma koydu ve gözlerimin içine baktı: ‘Oğlum’, dedi, ‘sana çok mühim bir vazife terettüp ediyor (düşüyor). Ve bir hakikati gizlemiş olmamak için söyleyeyim ki, üzerine alacağın işte, ölmek ihtimali, sağ dönmek umudundan çok daha fazladır. Fakat şunu da bil ki, bu vazife uğrunda ölmenin şerefi, bu kadar şerefli bir vazifeyi deruhteden (yerine getirmekten) mahrum kalan kahramanların azaplarından çok büyüktür’. 
“Cevad Bey, bana kendini takip etmemi emrederek köşedeki geniş masaya yaklaştı. Boğazın büyük haritasından, harp sahasının o en tehlikeli noktasını gösterdi: ‘Bu gece Nusret Vapuru’yla buraya mayın dökeceksin!’
“Gemide yirmi tane mayın vardı. Kepez’de, düşman karakol gemilerinin yollarını Seddülbahir’e çevirmelerini bekledik. Onların arkasından Karanlık Liman istikametini tutarak yine yol almaya başladık. Nihayet, Erenköy önlerine vardık. Ve bütün mayınları, zikzaklama, yani irtibatsız olarak serptik. O geçidi tamamıyla tıkadıktan sonra, dönmeye başladık… 
“Fakat o zamana kadar düşman karakol gemileri de geri dönmüşler, aramızdaki mesafeyi gittikçe azaltarak arkamızdan geliyorlardı. Asıl facia, ara verdikleri projektörle tarama ameliyesine başladıkları zaman kopacaktı. Mutlaka görülecek ve mutlaka yanacaktık. 
“…Nihayet, korktuğumuz başımıza geldi. Düşman karakol gemilerinin projektörleri yandı. Artık görülmemek ve kurtulmak umudu kalmamış gibiydi. Nitekim projektörlerden birisi bizim istikametimize çevrilmişti. Işık dalgası, sahilleri, dalgaları taraya taraya, arada bir durarak, arada bir gerileyerek ağır ağır üstümüze doğru geliyordu. 
“Ölüm ve ışık dalgasının içine girmemize sekiz, on, nihayet on beş saniye kalmıştı. Fakat tam o sırada bir şey, bir harika, bir mucize, hem de mayın dökmeye gelirken, görünmekten kurtuluşumuzdan daha yaman, daha büyük bir mucize oldu. 
“Bizim sahilde birdenbire yanan projektörlerimizle düşman projektörleri birkaç saniye içinde göz göze geldiler ve ortalığı sise yakın, kesif bir beyazlığa boğan bu umulmadık ışık anaforu bizi yaşama umutlarımıza kavuşturdu. Zira karşılaşan dost ve düşman gözleri kamaşmış, birbirlerini boğmuşlar, kör etmişlerdi. 
“Bu vaziyet devam ettikçe, bizim görülebilmemize imkân kalmamıştı. Düşman projektörü kendisini görmek imkânından mahrum bırakan vaziyetten kurtulmaya çabalıyor, kaçıyor, fakat bizimki mütemadiyen izini takip ediyor, bir lâhza boş bırakmıyordu. Ve biz, bazen üstümüzde, bazen yanımızda cereyan eden ışık çarpışması altında kaçıyorduk. 
“O anlarda duyduğumuz heyecan bütün bir ömrü doldurabilir, bütün bir ömrü eritebilir diyebilirim. Nihayet, her saniyesi bir asır geçen uzun bir kaçıştan sonra tehlikeli mıntıka haricine çıkabildik…” 
Binbaşı Nazmi Bey, sevinç içinde, kader arkadaşı “Tophaneli” namıyla maruf Yüzbaşı Hakkı Bey’e döndü: “Geçmiş olsun Hakkı.”
Fakat Yüzbaşı Hakkı Bey cevap veremedi. Nusret Mayın Gemisi Kumandanının birkaç gün önce kriz geçiren hasta kalbi yaşadığı heyecan kasırgası içinde duruvermişti.
Binbaşı Nazmi Bey o anı şöyle anlatıyor: “Ben, şüphe yok ki, hayatımın en bahtiyar gününü, hayatımın en korkunç gecesinin sabahında yaşadım. Fakat Nusret’in cesur süvarisi Tophaneli Hakkı Kaptan, maalesef, üçüncü gecemizin sabahındaki bayrama kavuşamadı. Zira atlattığımız vartanın heyecanı, onu öyle sarsmıştı ki, biçare o gece, şafağa kavuşamadan öldü!” 
Bu zaferden sonra Miralay (Albay) Cevat Bey “Paşa”lığa terfi etti. İstiklâl Savaşı boyunca da kahramanca savaştı. Buna rağmen “Resmi Tarih” ondan pek hazzetmez.
Ayrıca Nusret Mayın Gemisi’nin diğer kahraman subayları da “es” geçilir…
Minnet duyguları içinde şuracığa kaydediyorum: Güverte Yüzbaşısı Hüseyin, Önyüzbaşı Çarkçı Ali, İkinci Çarkçı Ahmet, Üçüncü Çarkçı Yüzbaşı Hasan, Elektrik Zabiti Mülazım Hasan, Top Zabiti Mülazım Kadri Bey…
Ve elli dört isimsiz kahraman daha...

Daha ziyade “Genç Osman” olarak tanıdığımız Sultan II. Osman, 14 yaşında iken, amcası Sultan I. Mustafa’nın tahttan indirilmesi üzerine Osmanlı tahtına oturdu (26 Şubat 1618). Babası: Sultan I. Ahmed, annesi:Mahfiruz Hatice Sultan’dır. 

Çok iyi yetiştirilmişti: Arapça, Farsça, Latince, Yunanca ve İtalyanca gibi doğu ve batı dillerini klâsiklerinden tercüme yapabilecek kadar iyi bilirdi. Edebiyat (şiirlerinde “Farsî” mahlasını kullanırdı), matematik, coğrafya ve tarih konularında uzmanlık derecesinde bilgiliydi. Ayrıca da hattat ve şairdi. 

Padişah olduğunda, öncelikle adli sisteme el attı. Çünkü sistem içten çürümüştü: Bazı kadılar yasalara aldırmadan keyiflerince hüküm veriyor, yerleşik nizamı hiçe sayıyorlardı. Tayin ve terfi işlemlerinde rüşvet dönüyordu. Bunları tespit eder etmez, “Adalet mülkün temelidir” diyerek harekete geçmişti. 

İlk iş olarak kadı (hâkim/savcı) atamalarını Şeyhülislamın elinden alarak kendine bağladı. Bu da, ulema sınıfının tepkisini çekti.

Öte yandan bozuk mali sistemi rayına oturtmak amacıyla bazı tedbirler alarak devlet gelirini arttırmaya çalıştı… Tabii bu da kendine göre bir düzen kurmuş olan “tuzu kuru” mihrakların düzenini bozdu. Kılını kıpırdatmadan yüksek gelir elde etmeye alışmış çevrelerin huzurunu kaçırdı.

En önemlisi de ordu bozulmuştu. Yeniçeri ağaları, yani o dönemin generalleri, sürekli olarak darbe planları yapıyor, askerin eğitimine özen göstermiyorlardı…

Bu durum Lehistan Seferi sırasında iyice kendini gösterdi: Yeniçerilerin savaşmak istememesi Osmanlı ordusunun başarısızlığına sebep oldu. Bu hadise bardağı taşıran son damla idi: Genç Padişah, Anadolu, Mısır ve Suriye’den toplayacağı askerlerle yeni bir ordu kurmaya karar verdi.  Aynı zamanda saray, harem ve ilmiye teşkilatlarını yeniden kurmak, yeni kanunlar çıkarmak gibi yenilikçidüşünceleri de vardı. 

Kapıkulu Ocakları bu durumdan rahatsızdı ve bunu belli etmekten kaçınmıyorlardı. Devlete “fitne” girmiş, “taraf” ve “taraftar”lar oluşmuş, içten içe ilkesiz bir “savaş” başlamıştı.

Her gün suiistimal, rüşvet, yolsuzluk söylentileri çıkarılıyor, bunları halka kabul ettirebilmek için, asker ve sivil bürokrasi ile ilmiyeye mensup bazı“ajan”lar, yemin billâh ederek, ev ev, dükkân dükkân gezip anlatıyordu.Şeyhülislam Es’ad Efendi’nin başında bulunduğu ilmiye sınıfı ise susuyor, suskunluğuyla Padişah aleyhinde olduğunu hissettiriyordu.

Fitne toplumun içine de girmiş, toplum, “Padişah yanlıları” ve “Padişah karşıtları” olarak ortadan bölünmüştü. Ayrıca sivil bürokrasi de boş durmuyor, Padişah’a idari zorluklar çıkarıyorlardı.

Amaç Padişah’ı “zan” altında bırakıp etkisizleştirmek, “yenilikçi” planlarını bozmak, bu noktada “icraat” yapamaz hale getirmekti. “İstemezük”çığlıkları kopmaya başlamıştı: “Bu Padişah’ı istemezük!”

Padişah bütün bunların elbette farkındaydı, ama genç ve deneyimsizdi, sorunu biliyor ancak çözemiyordu, çözüp planları bizzat yakın çevresi tarafından akamete uğratılıyordu.

Artık kendisine bağlı bir ordu kurması şart olmuştu… Bu amaçla Halep, Erzurum, Şam ve Mısır beylerbeyine asker yazmaları için gizli bir irade gönderdi…

Ne var ki, yandaşlarını saraya kadar sokmuş olan yeniçeri generalleri bundan anında haberdar oldular. Bu da bardağı taşıran son damla oldu:“Bu Padişah bize lâzım değil” demeye başladılar.

Başka çaresi kalmayan Sultan Genç Osman, bu kez de hacca gideceğini ilan etti. Daha önce hiçbir padişah hacca gitmemişti. Sadrazam Dilaver Paşa ve Şeyhülislam Es’ad Efendi çok uğraştılarsa da Sultan Genç Osman’ı ikna edemediler. 

Rüyada Peygamberimizi gördüğünü, kendisini hacca çağırdığını söylüyor, fakat bu iddia ulemayı etkilemiyordu. 

Sonunda Yeniçeri Ocağı ayaklandı: “Artuk senun padişahluğun bize lazım değildur” diyerek Padişah’ı tahttan indirdiler ve maalesef Yedikule Zindanı’nda katlettiler (20 Mayıs 1622).

Tarih, dikkatle okunması gereken bir “ibret tablosu”dur!