 |
|
|
 |
|
| ABDULHAMİD HAN |
ABDÜLHAMİD HAN
Osmanlı padişahlarının 34'üncüsü olan Sultan II. Abdülhamid Han aklı, zekası ve ilmi fevkalade üstün olan bir zattı. Batılıların ve iç düşmanların asırlar boyunca devleti yok etmek için hazırladığı yıkıcı, sinsi planlarını sezip, önlerine aşılmaz bir set olarak dikildi. Hazırlayanları ve maşa olarak kullandıkları yerli işbirlikçilerini, sahte kahramanları işbaşından uzaklaştırdı.
İşte bu büyük zatın 10 şubat, 96. yıldönümü idi. Yıldönümü vesilesi ile Yıldız Üniversitesi ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi işbirliği ile iki açık oturumdan oluşan etkinlik düzenlendi. İlk panel Abdülhamid'in sağlık politikasıyla ilgiliydi. Oturum başkanlığını yaptığım bu panelde konuşmacılar özet olarak şunları anlattılar:
Prof. Dr. Hüsrev Hatemi; Abdülhamid'in çok iyi niyetli, sağlam karakterli ve vefalı bir insan olduğunu söyledi. Kendisinden çok devleti düşünürdü. 33 sene zalimlik yapmadan devleti ustalıkla idare etmişti. Ona atılan iftiralardan biri de pinti olduğuna dairdi. Bu çok çirkin bir suçlama olduğunu ifade etti. Aristokrat havada, halktan uzak yaşamamıştı. Atatürk'ün Abdülhamid'i küçümseyici veya kötüleyici bir sözünün olmadığını da ekledi.
Prof. Dr. Nil Sarı ise Abdülhamid'in sağlık alanındaki eserlerinden söz etti ve bazılarının fotoğraflarını gösterdi. Abdülhamid 90 adet gureba hastanesi, 19 adet belediye hastanesi, 89 adet askeri hastane ayrıca eğitim hastaneleri, kadın hastaneleri, akıl hastaneleri açmıştı. Bu hastaneler ülkemizden Lübnan'a, Yemen'den İsrail'e, Makedonya'dan Suriye'ye, Yunanistan'dan Libya'ya, Suudi Arabistan'dan Irak'a pek çok yerleşim bölgesine yayılmıştı. Ayrıca eczaneler, hapishane, sağlık merkezleri, fakirler, acizler ve hacılar için misafirhane de pek çoktur. Müthiş bir sağlık hizmetidir bu. Maalesef tahttan düştükten sonra bu eserlerin isimleri değiştirilmiş, bazıları yıkılmış ve bir kısmı da başka alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Kısacası bu büyük insan unutturulmak istenmiştir. Kasımpaşa, Haydarpaşa, Gülhane ve Mektebi Tıbbiye-i Şahane adlı eğitim ve üniversite hastanelerini açan da Abdülhamid olmuştur.
Doç. Dr. Adem Ölmez ise Abdülhamid Han'ın özellikle eğitim, sağlık, ulaşım ve asayişe önem verdiğini anlattı. Zamanında yeni bulunan aşıları ülkeye getirmiş, aşı ve kuduz hastalığı üzerine merkezler kurmuş, Bimarhaneleri yani akıl hastanelerini ıslah etmiştir. Akıl hastalarına zincir kullanımını yasaklayarak bugün bile saldırgan hastalarda kullanılan gömleği yerine koymuştur.
Dr. Şerif Esendemir konuşmasına Necip Fazıl'ın, "Abdülhamid'i anlamak her şeyi anlamak olacaktır." sözleriyle başladı. Abdülhamid'in tren yolları, bakteriyolojihane, cami ve mektepler yaptırdığını, çağına uygun yaşlılık politikası izlediğini, habitat yani biyosferi merkezi alan ekolojik politikaya önem verdiğini anlattı.
Bunları dinlerken aklıma hep başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan çağrışım yaptı. O da ülkeye duble yollar, hızlı trenler, Marmaray, üçüncü boğaz köprüsü, çok sayıda havaalanı gibi sayılamayacak eserler hediye etti. Sağlık alanında yeni hastaneleri hizmete açtı. Sağlık hizmetlerini halka yaydı. Eğitim alanını pek çok üniversite, sayısız derslik ve binlerce yeni öğretmenle destekledi güçlendirdi. Kısacası Abdülhamid'in çağdaş bir takipçisiyle karşı karşıyayız.
Abdülhamid Han'ı nasıl ki bir takım vicdansız, merhametsiz ve acımasız kişiler, iç ve dış düşmanların oyununa gelerek, maşası olarak bir saray darbesi ile düşürdülerse aynı komplo şu an başbakanımıza karşı düzenlenmektedirler. Bu ülkeye hizmet etmek bazılarının gözüne batmakta ve ellerinden geleni yapmaktadırlar.
Rabbim Başbakanımızı korusunu2026 |
|
|
|
|
 |
Filistin meselesi nereye?-1
Geçen gün BM Güvenlik Konseyi’nde oylanan mevcut Filistin’in yönetiminin devlet olarak tanınmasını öngören karar tasarısının 5 çekimser ve 9 karşı oyla reddedilmesi ile Filistin Meselesi yeni bir aşamaya girdi
19. yüzyılın ikinci yarısında, Avrupa’da yükselen milliyetçilik/ulusalcılk karşısında, sıkıntılı bir döneme giren Musevi unsurlar yurt arayışına girer. 1890’lı yıllarda Theodoré Herzl’in öncülüğünde örgütlenen Siyonizm zihniyeti Filistinde bir Yahudi yurdu/hükümeti oluşturma gayesine matuf olarak, kongreler düzenleme ve banka vs. müesseseler teşkil etme yoluna giderler.
2 Kasım 1917”de, İngiliz Dışişleri Bakanı L. Balfour, ünlü Musevi Banker Rotschild”a deklarasyon mahiyetinde bir mektup gönderir. Yakın tarihimizde “Balfour Deklarasyonu “ olarak ünlenen bu mektupta, İngiliz Hükümetinin, Yahudi halkı için Filistin”de bir yurt oluşturulmasının lehinde olduğu ve bu amaca ulaşılması için her türlü desteğin verileceği açıkça ifade edilir. Bu deklarasyonla; o sırada henüz düşmemiş olup, Osmanlı toprağı olan Filistin, İngiliz Hükümetince Yahudilere yurt olarak vadedilir. 11 Aralık 1917”de Kudüs”e giren General Allenby komutasındaki İngiliz askerleri, Şerif Hüseyin’in oğlu Şerif Faysal ile birlikte Kudüs ve Filistin’e girerek işgal eder. 1918’de Mondros Mütarekesi ve 20 Ekim 1921’de Fransızlarla TBMM hükümeti arasındaki Ankara antlaşmasıyla, Osmanlı Devleti’inin Orta Doğu ile tüm bağları koparılmıştır.
Birinci Dünya Harbi esnasında İngilizlerle işbirliği yaparak Osmanlı’ya isyan eden Mekke-i Mükerreme Emiri Şerif Hüseyin Paşa oğlu Şerif Faysal’ı görüşmeler için İngilizlerle görüşmeye gönderir. Savaş esnasında, İngilizlerle görüşerek Osmanlı’yı Bilâd-ı Arabtan çıkarma konusunda ittifk eden Şerif Faysal, Filistin’de Yahudilere bir yurt teşkil edilmesi fikrine “ Onlar bizim kuzenlerimizdir. Filistin’de hepimiz için yurt vardır.” Diyerek cevap verir.
Avrupa Yahudilerinin Filistin’de yurt arayışı, Osmanlı Devleti’nin Orta Doğu’dan çekilip dağılması, İttihatçı Jön Türklerin kötü yönetimi Şerif Hüseyin’in İsyanı, Balfour deklarasyonu tüm bunlar ve başka faktörler bugün bütün uzanımlarıyla devam eden Filistin sorununun zeminini teşkil etti
Osmanlı’nın Bilâduş-Şâm dahilindeki Filistin’in 1917’den sonra İngiliz işgali ve mandası altına girmesinin ardından İsrail’in kuruluşu olan 1948’e kadar büyük bir Musevi/Yahudi göçüne maruz kalır. Zaten Osmanlı’nın son dönemlerinde tedricen başlamış oln göçler büyük bir hız kazanır. Biri biri ardına yerleşim yerleri çoğalır. 1926’dan itibaren Yafa şehrinin Kuzeyinde Tel-Aviv şehri kurulur. Filistin’e göç eden Museviler, siyasi, sosyal, askeri ve ekonomik müesseseler kurarlar. Adeta bir devletin temellerini oluşturan tüm müesseseler kurulur.
İkinci Dünya savaşı sonunda ise, Orta Doğu ve Filistin»e yeni bir politik statü verilmesi gündeme gelir. 1946»da Ürdün, Suriye ve Fransızlarca Suriye»den ayrıştırılmış olan, Lübnan»a bağımsızlık verilir. Filistin için ise, 1947»de Birleşmiş Milletler Taksim Planı ortaya çıkar. Bu planda Filistin»in, Yahudi ve Arap devleti olmak iki bölgeye ayrılması öngörülür. Bu plana bakıldığında, bugüne nazaran Filistinliler açısından çok fazla avantajları içermekteydi. Batı Şeria’da günümüzden çok daha fazla bir toprak Arap devleti için öngörülmekteydi. Plan, El-Halil’den, Ramallah, Remle, Nablus ve Cenin’i kapsayan yekpare bir bölgenin, Kuzeyde ise, Nasıra, Akka, Nehariye ve çevresi, Gazze’de ise bugünkü Gazze Şeridi’nin üç katı bir bölgenin Arap devletine bırakılmasını öngörmekteydi. Bu plana, hem Yahudiler hem de dönemin mevcut Arap ülkeleri razı olmaz. İngiltere 1948»de Filistin»den askerlerini çeker. 14 Mayıs 1948»de ise Ben Gurion Tel-Aviv”de, Theodoré Herzl”in fotoğrafı altında, İsrail devletinin kuruluşunu ilan eder.
Filistin meselesi nereye?-2
Mısır, Suriye, Ürdün ve Irak başta olmak üzere, Birleşmiş Milletlerin 29 Kasım 1947 Taksim Planını reddeden Arap ülkeleri 1948’de başlayarak patlak veren Arap-israil savaşlarında başarı elde edemezler. Sürekli İsrail galip gelerek, topraklarını genişletir. 1937’deki Peel komisyonu Taksim planı, BM’nin Taksim planına nazaran çok daha fazla Araplar lehine bir muhtevaya sahip olmasına karşın bu plan da taraflarca reddedilmişti. 15 Mayıs 1948 günü Suriya, Ürdün , Mısır ve Irak askeri birlikleri İsrail»e savaş ilan ederek Filistin”e girer. İngiliz Gallup Paşa”nın idaresindeki, Ürdün Haşimi Krallığının lejyon askerleri, Batı Şeri»a/The West Bank ve Eski Kudüs”te kontrolü sağlar. Sina ve Gazze Mısır idaresinde kalır. Batı Şeri»a ve Eski Doğu Kudüs ise Ürdün Haşimi Krallığı denetimine girer. Böylelikle Mescid-i Aksa Kral Şerif Abdullah”ın yeni ülkesinde kalır. 1967 savaşı ise Mısır başta olmak üzere Arap ülkeleri için çok ağır bir yenilgi olur. Doğu Kudüs ve Mescid-i Aksa başta olmak üzere Batı Şeria tümü ile Ürdün’ün elinden çıkar, İsrail’in halen de süren işgaline girer. Suriye, Kuneytra başta olmak üzere Golan Tepelerini, Mısır ise en ağır kayıpla, Gazze ve Sina yarımadasını elinden çıkarır.
Velhasıl, Zaten Birinci Cihan Harbinin Galip devletleri tarafından kurulmuş olan onca Arap devleti, İsrail-Filistin sorununu, Taksim Planını reddederek tekellerine almış olmalarına karşın bu sorunu çözmede hiçbir başarı elde edemedikleri gibi sürekli İsrail’in lehine olacak şekilde geriye gidildi. Mısır’ın 1997’de başlattığı diyalogla 1979’da sonuçlanan Camp-David antlaşması ile İsrail ile anlaşma yapması ve 1982’ye kadar Sina yarımadasını üç aşamada geri alması ile İsrail’in müttefiki haline geldi. Her ne kadar diğer Arap ülkeleri başta Mısır’ı tecrit edecek şekilde tepki gösterdilerse de, 1982 Melik Fehd planı sonrasındaki süreçte diğerleri de bir bir müzakere masasına oturdu. Mısır 1967 yılında kaybettiği Gazze’yi geri alamadığı gibi, Ürdün elden çıkardığı Batı Şeria’dan bir karış toprak bile geri alamaz. Golan Tepeleri ise 1973’teki Yom Kippur savaşına rağmen İsrail’in denetiminde kalmaya devam eder.
Tüm bu olanlar, 1948’den beri topraklarını kaybedip çevre ülkelerde mülteci konumuna düşen Filistinlilerde hayal kırıklıklarına yol açar. Önceleri Arap-İsrail meselesi olarak bilinen sorun, Mısır başta olmak üzere onca Arap ülkesinin bir bir İsrail’le müzakere masasına oturup antlaşmaları/uzlaşmaları ile iyice dar bir alana hapsedilerek salt Filistin-İsrail meselesine dönüşür. Filistin’de ve Filistin dışında mülteci konumuna düşen Filistinliler, sorunu yıllarca tekelinde bulunduran Arap ülkelerince yalnız/yüzüstü bırakılırlar. Yasir Arafat’ı 1993’teki Oslo mutabakatına götüren süreç bu konuda yaşanan acı tecrübeydi. 1964’te örgütünü Filistin’in kalbi olan Doğu Kudüs’te kuran Yasir Arafat ve çevresi, Arap-İsrail savaşlarına rağmen ,1982 yılında kendilerini Filistin’den çok uzaklarda, Tunus’ta bulmuştu. Daha sonra, sürgünde, Tunus’ta devlet ilan eden Yasir Arafat onca Arap ülkesinin yıllarca tekellerine aldıklar Filistin davasına bir katkıda bulunmak bir yana, sürekli daha büyük felaketlere yol açtıklarını fark etmesi ve kendi yaşadığı tecrübe ile, meselenin Arap-İsrail meselesi olmaktan çıkarılmasına karar verir. Arafat’ın ön ayak olmasıyla, Filistin’in 1967’de işgal edilen Batı Şeria ve Gazze bölgelerinde İntifada baş gösterir. 5-6 yıl süren İntifada hareketleri, İsrail ile Yasir Arafat’ı Oslo Mutabakatına sevk eder. Bu mutabakat sonucunda Özerk Filistin yönetimi zayıf da olsa kurdurulur. Şermu’ş-Şeyh Anlaşması ile billurlaşan süreç 2000 yılında çıkmaza girer ve Ariel Şaron’un Harem-i Şerif ziyareti ile sabote edilir. Yasir Arafat 2004 yılında ölür. İsrail 2005 yılında Gazzeden tümü ile çekilir. Ancak, saldırılar eksik olmaz. Filistin yönetimindeki seçimleri Hamas’ın kazanması Mahmud Abbas’ın liderliğindeki FKÖ tarafından kabul edilmez. Filistin yönetimi Gazze Ve Batı Şeria olarak ikiye bölünür. Gazze İsrail tarafından abluka altına alınarak defaatle hava ve kara harekatlarına maruz bırakılır.
BM’de geçen gün oylanan mevcut Filistin’in yönetiminin devlet olarak tanınmasını öngören karar tasarısının 5 çekimser ve 9 karşı oyla reddedilmesi ile gelinen nokta Filistinlilerin ve Filistin davasının iyice sahipsiz hale geldiğinin göstergesidir. Bugün, söylem ve diplomatik düzlemde, bölgede, Filistin’e/Filistin sorununa,son MGK toplantısı bildirisine de dahil ederek, hassasiyet gösteren Türkiye dışında bir ülke kalmamış gözükmektedir. Ancak, Arap Baharı’nın iyi okunamaması, bu anlamda rüzgarın tersine dönmesi, Türkiye’nin Orta Doğu açılımlarını sekteye uğratması ile bu tepki etkili bir insiyatife henüz dönüşememektedir. Irak ve Suriye’deki iç savaş ve parçalanmaya doğru giden süreç, bu yönde Kürt sorunun seyri, Mısır’da darbe ve sonrası gelişmeler, İsrail’in bölgede ve uluslar arası arenada elini Filistinliler aleyhinde güçlendiren başlıca faktörlerdir. Tüm bu faktörler aynı zamanda Türkiye’nin bağımsız değişken olarak bölgeye acil müdahalesini ve aktif insiyatif ortaya koymasını engelleyen bir rol üstlenmektedir.
Sömürgecilik, islamophobia, haricilik/tekfircilik ve Paris saldırıları arasında İslam dünyası
Uzun zaman ABD Kongresi Cumhuriyetçi Partinin ‘Task Force Think Tank’ kuruluşunun direktörlüğünü yapan Yossef Bodansky, 1990’lı yıllarda yayınladığı raporlarda yükselen İslami hareketlerin, Judeo-Christian dünyayı/medeniyeti tehdit ettiğini belirtmişti. Ayrıca, Kuzey Avrupa’da artan Müslüman nüfusun, Güney’de kalan İslam Dünyası ile birlikte Avrupa’yı boğacak bir potansiyele erişebileceğini ifade ederek Avrupalıları uyarmıştı. Bodansky’nin bu yöndeki iki raporunu 1993’te tercüme edip yayınlamıştım.
Sovyet/Doğu Bloğunun çözülmesi ve Soğuk Savaş döneminin sona ermesinin ardından, ABD/Batı Bloğu açısından tehdit konseptinde radikal bir değişim söz konusu oldu. Tehdit algısında Sovyet/Doğu Bloğunun yerine İslam Dünyası oturtuldu.
Afganistan’ın Sovyet işgalinde bulunduğu dönemde, Abdullah Azzam öncülüğünde savaşmaya giden Arap savaşçıların, Azzam’ın şehadetinin ardından bu gruplarda kontrolü sağlayan Üsame bin Ladin tarafından El-Kâide örgütüne dönüştürülüp farklı eylemlere girişmesi, bu yeni algı/konsept ile bütünleşen bir durum arz etti. Bu çerçevede Batı’da yükselen İslam tehdidi algısı ve terör suçlaması kısa zamanda yaygınlık kazandı. ABD ve Batılı ülkelerde yaşayan Müslüman topluluklar/göçmenler açısından eskiye nazaran daha zorlu bir dönemin başlangıcı oldu. Özellikle 11 Eylül saldırılarının ardından ABD ve Batıda yaşayan Müslümanların yaşam koşulları yakın tehdit algısı ve davranışı ile zorlaşır. Batılıların bu yeni tehdit algısı/konsepti, buralardaki Müslümanlar tarafından Islamophobia/İslam Korkusu olarak adlandırıldı.
Esasen, iki asrı aşkındır, Osmanlı Devletinin çöküşe geçmesiyle, İslam Dünyası tedricen yükselen Batılı devletlerin hegemonya/vesayetine girer. Uzun süren sömürge dönemleri dahi yaşanır. Hadise sadece bununla kalmaz, İslam dünyasının sömürgeleştirilen bölge/ülkelerinden işgücü teşkil edebilecek nüfus dahi Avrupa’ya taşınır. Fransa ve İngiltere bununla da kalmayarak savaşlarda sömürgelerden toplanan Müslüman askerleri cephelere sürer. Birinci Dünya savaşı bunun trajik tablolarıyla doludur. Fransa, Kuzey ve Batı Afrika’dan topladığı Müslüman askerleri Çanakkale başta olmak üzere cephelere sürer. İngiltere ise, aynı şekilde Hintli Müslüman askerleri istihdam eder.
Sömürgeleştirilen/mandalaştırılan İslam Dünyasının çeşitli bölgelerinde Avrupa’ya taşınan Müslümanlar cephede asker ve işgücü olarak kullanılmalarına karşın hep ikinci, üçüncü sınıf vatandaş muamelesine tabi tutulur. Adeta getto gibi varoşlara hapsedilip, subculture/altkültür suç işleme potansiyeli taşıyan grupların konumuna indirgenirler.
İslam Dünyası ise, birkaç asırdır yaşanan inkırazın sonucu olarak, düzen/intizamın bozulduğu müessese ve mekanizmalarının çökmesi ile karşı karşıya kalır. Hele ki, İslam âleminin son güçlü/büyük temsilcisi olan Osmanlı Devleti’nin müesseseleriyle birlikte tedricen çökmesi, Alem-i İslam’ı ve ümmet’i her bakımdan başsız/sahipsiz bir konuma getirdi. Hilâfet ve Şeyhülislamlık ve ulemâ başta olmak üzere dini kurumlar, medrese vs. eğitim müessesleri, vakıflar, tekkeler tümüyle tasfiye edildi. Özellikle, Modern Türkiye’nin kuruluşu ile gerçekleştirilen radikal reformlar/inkılaplarla bu kurumların tümü tasfiye edilip yasaklandı. Dini eğitim tümü ile yasaklandı. Mısır, Suriye, Irak gibi Osmanlı-İslam müesseselerinin uzantılarını barındıran ülkeler, ilk önce işgaller ve manda idarelerinde, sonra da acımasız askeri diktatörlükler eliyle bu müesseselerden yoksun hale getirildi. Bu süreçte, 1925’ten itibaren, Hicaz’a, Haremeyn-i Şerifeyn’e hakim olan, Gulât-ı Hanabile’den olan ve Alu’ş-Şeyh ailesinin temsil ettiği marjinal akide İslam Dünyasında yükselişe geçer. Zaman içinde yaşanan boşluğu doldurur, siyasi İslami hareketleri de etkiler. Bugünlere gelindiğinde siyasi İslami hareketler üzerinde mutlak bir Vahhâbilik ve Harici/Tekfirci bir hegemonya görülmektedir. İslam Dünyasının her yerinde, siyasi-İslami örgütlenmeler bir bir Vahhâbiliğe, Harici/Vahhâbi anlayışa/akideye teslim olmaktadır. Sünni Dünya’da yukarıda belirttiğim nedenlerden dolayı Ehl-i Sünneti temsil eden müesseselerin tümü ile çökmüş olması, ulema otoritesinin kaybolması sonucu, bu marjinal akide, Tekfirci/Harici anlayış, Ehl-i Sünnet’in yerini alıp, Sünni Dünya’yı adeta rehin almıştır. Ehl-i Sünnet/Sünnilik üzerinde bir Harici/Tekfirci, katı Selefi tekel oluşmuştur. Siyasi İslami hareketler üzerinde tam bir hakimiyet oluşturan bu marjinal akide ve anlayış, özünde barındırdığı şiddet anlayışı ile, siyasi İslami hareketleri şiddet sarmalına sevk etmektedir. Soğuk Savaş döneminin şiddeti ve silahlı devrimi öngören totaliter ideolojilerinin süregelen etkisi de buna eklenince daha vahim bir durum ortaya çıkmaktadır. Ayrıca, büyük ölçekli devletlerin uluslararası arenadaki rekabette, maniplasyonlarda bu tarz şiddet temelli örgütleri üretmesi veya taşeron olarak istihdamı, sorunu iyice içinden çıkılmaz hale getirmektedir. Sonuç olarak, Hz. Resul-i Ekrem’e (S.A.V) hakaret ve Paris Saldırılarının; İslam Aleminin çöküşü sömürgecilik, İslam’ı tehdit olarak algılama, İslamofobya, komplo stratejileri ve taşeronluğa kadar uzanan bir ilişkiler ağı zemini söz konusudur. Asıl mesele tüm bu ağır girdaplardan İslam Dünyasının bir çıkış yolu bulabilme imkanına sahip olabilmesi’dir.
Kürt kimliği ve komünizm-1
1514 Çaldıran Seferi ile başlayan süreçte, Safevilere karşı Osmanlı Devletine mütabaat gösteren Kürt beylik ve emirlikleri , Tanzimat dönemine kadar geçen süreçte, Şah Abbas devrindeki inkıta hariç, şu veya bu şekilde hayatiyetlerini sürdürürler. Sultan II. Mahmud döneminde başlayan batılılaşma ve merkeziyetçileşme süreci Tanzimat ile birlikte daha da billurlaşma eğilimi gösterir. 1238/1823 ve 1263/1847 İran Kacar Devleti ile akd olunan Erzurum Antlaşmaları ile tesbit edilen sınırlar müvacehesinde 1847-1856 aralığında görev yapan sınır tesbit komisyonlarının faaliyetlerinin de sonucu olarak Kürdistan’ın, Hemedan’ın güney batısında kalan bölgeleri, Hakkari ve Başkale ve Bayezid sancaklarının doğusu İran Kacar Devleti hudutları içerisinde bırakılır. Kürt mirlik ve beylikleri ise bir biri ardına ortadan kaldırılıp, merkezden atanan valilerce yönetilecek olan Kürdistan valiliği ihdas olunur. Bu sınırlar Sultan II. Abdülhamid devri ve 1913’teki son sınır protokolleri ile de te’kid olunur. Tüm bunlara karşın, İran Devleti sınırları dahilinde kalan Kürt Bölgelerinin Osmanlı Devleti ile olan bağı tümü ile kesilmez. 1263/1847 II. Erzurum Antlaşması İran Hududu dahilindeki Ehl-i Sünnet-Şâfii mezhebine bağlı aşâir-i Ekrad üzerinde Osmanlı Devletinin himaye/garantörlük haklarını ibkâ etmekteydi. 1880 yılında Nakşibendi Şeyh Ubeydullah El-Hakkari En-Nehri’nin İran Kacar Devleti aleyhindeki ayaklanması , bu ayaklanmanın, Düvel-i Muazzama’nın İran lehinde tavır alması hasebiyle, Osmanlı idaresince desteklenememesi sonrasında İran Kürtlerinin durumunda ciddi sıkıntılar baş gösterir.
Birinci Dünya Harbi'nde, İran Kürt bölgesindeki Kürt aşâir ve topluluklarının ekserisi, Şikakili Simko (İsmail) Ağa dahil, Devlet-i Aliye-i Osmaniye yanında yer alır. Birinci Cihan Harbi akabinde ise, İran Kürtleri tümü ile sahipsiz kalır. Osmanlı hududunda kalan Kürt bölgeleri ise, savaşın galip devletlerince Osmanlı Devleti'nin parçalanması neticesinde üçe bölünür. Osmanlı coğrafyasındaki Kürtler, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti, Suriye ve Irak Manda yönetimleri arasında bölünür. Osmanlı Devletine bağlılık gösteren Suriye ve Irak’ta kalan Kürtler Ankara hükümeti ile de ilişki kurarlar. Suriye’de Kürd Dağı/Cebelu’l-Ekrad bölgesindeki Kürtler 1922’de Ankara hükümetinden Fransızlara karşı himâye talebinde bulunurlar. Irak’ta ise Süleymaniyeli Şeyh Mahmud Berzenci 1925 Şubatına kadar Ankara ile ilişkisini sürdürür.
Ancak, yeni Türkiye Cumhuriyetinin, bir yandan hilâfet başta olmak üzere ortak değerleri ifade eden tüm dini müesseseleri peş peşe tasfiye etmesi, diğer yandan seküler ulusalcı bir Türk kimliği zemininin benimsemesi ile, Kürt kimliği yeni siyasal yapılanmanın tümü ile dışında bırakılır. Özellikle 1925’teki Şeyh Said hadisesi sonrasında bu yeni politika iyice kök salar.
Kürtler, 20. Yüzyılın ilk çeyreğinde, modern-ulus-devlet sürecinin kurbanı olarak tümüyle sahipsiz ve desteksiz konuma gelirler. Irak’ta İngilizlerin Şeyh Kâk Ahmed’in torunu olan Şeyh Mahmud Berzenci’yi askeri harekat sonucu derdest edip, Hindistan’a sürgün etmesi, İran’da Simko (İsmail) Ağa’nın idamı, 1930’da Zilan Deresi/Ağrı hadisesinde İran ve Türkiye’de Kürtlerin ağır baskı altına alınması ve Dersim katliamları söz konusu oldu. Modern/Batılı ulus-devlet tecrübesi, kürtler için zincirleme felaketler dönemi olarak tarihe geçti.
İkinci Dünya harbi esnasında 1941’de, Almanya’nın nüfuzunu bahane ederek, Kuzeyden Sovyetler Birliği, Güney’den/Basra Körfezinden İngilizler İran’a asker çıkarmak suretiyle, İran’ın bir bölümünü işgal ederler. Sovyet güçleri İran’ın Azerbaycan eyaletinin büyük bölümünü ele geçirir. Savaşın Almanya karşısında müttefikleri haline gelen Sovyetler ve İngiltere’den bağımsız politikalar izlemeye çalışan İran Şahı Rıza Han-ı Kebir 1941’de tahtından edilerek Mısır’a sürgüne gönderilir. Rıza Han 1925’te yine bu iki devletin desteği ile, devrilen Kacar hânedanı yerine tahta geçirilmişti. Yerine 21 yaşındaki oğlu Muhammed Rıza Pehlevi (Muhammed Şahpur) tahta geçirilir.
Bu dönemde İran Kürtleri ile Sovyetler arasında, ilk ilişkiler oluşur. Sovyetler, İran Azerbaycan bölgesinde özerk bir Azeri Cumhuriyeti kurdururlar. Kürtlerin de Bu Azeri Cumhuriyeti bünyesinde bir alt özerk yapı içinde olmasını isterler. Bu yönde bazı Kürt örgütlerine küçük çaplı silah yardımında bile bulunurlar. Sovyetlerin ve Komünizmin Kürt Meselesine ve Kürt siyasi örgütlenmelerine ilk müdahale sızmaları bu şekilde başlar. Osmanlı Devletinin çökmesi; Modern/Batılı Ulus-Devlet tecrübesinin yol açtığı trajediler Kürt siyasal örgütlenmelerini Sovyetlerin ve Komünizmin kucağına düşürür.
Kürt kimliği ve komünizm-1
1514 Çaldıran Seferi ile başlayan süreçte, Safevilere karşı Osmanlı Devletine mütabaat gösteren Kürt beylik ve emirlikleri , Tanzimat dönemine kadar geçen süreçte, Şah Abbas devrindeki inkıta hariç, şu veya bu şekilde hayatiyetlerini sürdürürler. Sultan II. Mahmud döneminde başlayan batılılaşma ve merkeziyetçileşme süreci Tanzimat ile birlikte daha da billurlaşma eğilimi gösterir. 1238/1823 ve 1263/1847 İran Kacar Devleti ile akd olunan Erzurum Antlaşmaları ile tesbit edilen sınırlar müvacehesinde 1847-1856 aralığında görev yapan sınır tesbit komisyonlarının faaliyetlerinin de sonucu olarak Kürdistan’ın, Hemedan’ın güney batısında kalan bölgeleri, Hakkari ve Başkale ve Bayezid sancaklarının doğusu İran Kacar Devleti hudutları içerisinde bırakılır. Kürt mirlik ve beylikleri ise bir biri ardına ortadan kaldırılıp, merkezden atanan valilerce yönetilecek olan Kürdistan valiliği ihdas olunur. Bu sınırlar Sultan II. Abdülhamid devri ve 1913’teki son sınır protokolleri ile de te’kid olunur. Tüm bunlara karşın, İran Devleti sınırları dahilinde kalan Kürt Bölgelerinin Osmanlı Devleti ile olan bağı tümü ile kesilmez. 1263/1847 II. Erzurum Antlaşması İran Hududu dahilindeki Ehl-i Sünnet-Şâfii mezhebine bağlı aşâir-i Ekrad üzerinde Osmanlı Devletinin himaye/garantörlük haklarını ibkâ etmekteydi. 1880 yılında Nakşibendi Şeyh Ubeydullah El-Hakkari En-Nehri’nin İran Kacar Devleti aleyhindeki ayaklanması , bu ayaklanmanın, Düvel-i Muazzama’nın İran lehinde tavır alması hasebiyle, Osmanlı idaresince desteklenememesi sonrasında İran Kürtlerinin durumunda ciddi sıkıntılar baş gösterir.
Birinci Dünya Harbi'nde, İran Kürt bölgesindeki Kürt aşâir ve topluluklarının ekserisi, Şikakili Simko (İsmail) Ağa dahil, Devlet-i Aliye-i Osmaniye yanında yer alır. Birinci Cihan Harbi akabinde ise, İran Kürtleri tümü ile sahipsiz kalır. Osmanlı hududunda kalan Kürt bölgeleri ise, savaşın galip devletlerince Osmanlı Devleti'nin parçalanması neticesinde üçe bölünür. Osmanlı coğrafyasındaki Kürtler, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti, Suriye ve Irak Manda yönetimleri arasında bölünür. Osmanlı Devletine bağlılık gösteren Suriye ve Irak’ta kalan Kürtler Ankara hükümeti ile de ilişki kurarlar. Suriye’de Kürd Dağı/Cebelu’l-Ekrad bölgesindeki Kürtler 1922’de Ankara hükümetinden Fransızlara karşı himâye talebinde bulunurlar. Irak’ta ise Süleymaniyeli Şeyh Mahmud Berzenci 1925 Şubatına kadar Ankara ile ilişkisini sürdürür.
Ancak, yeni Türkiye Cumhuriyetinin, bir yandan hilâfet başta olmak üzere ortak değerleri ifade eden tüm dini müesseseleri peş peşe tasfiye etmesi, diğer yandan seküler ulusalcı bir Türk kimliği zemininin benimsemesi ile, Kürt kimliği yeni siyasal yapılanmanın tümü ile dışında bırakılır. Özellikle 1925’teki Şeyh Said hadisesi sonrasında bu yeni politika iyice kök salar.
Kürtler, 20. Yüzyılın ilk çeyreğinde, modern-ulus-devlet sürecinin kurbanı olarak tümüyle sahipsiz ve desteksiz konuma gelirler. Irak’ta İngilizlerin Şeyh Kâk Ahmed’in torunu olan Şeyh Mahmud Berzenci’yi askeri harekat sonucu derdest edip, Hindistan’a sürgün etmesi, İran’da Simko (İsmail) Ağa’nın idamı, 1930’da Zilan Deresi/Ağrı hadisesinde İran ve Türkiye’de Kürtlerin ağır baskı altına alınması ve Dersim katliamları söz konusu oldu. Modern/Batılı ulus-devlet tecrübesi, kürtler için zincirleme felaketler dönemi olarak tarihe geçti.
İkinci Dünya harbi esnasında 1941’de, Almanya’nın nüfuzunu bahane ederek, Kuzeyden Sovyetler Birliği, Güney’den/Basra Körfezinden İngilizler İran’a asker çıkarmak suretiyle, İran’ın bir bölümünü işgal ederler. Sovyet güçleri İran’ın Azerbaycan eyaletinin büyük bölümünü ele geçirir. Savaşın Almanya karşısında müttefikleri haline gelen Sovyetler ve İngiltere’den bağımsız politikalar izlemeye çalışan İran Şahı Rıza Han-ı Kebir 1941’de tahtından edilerek Mısır’a sürgüne gönderilir. Rıza Han 1925’te yine bu iki devletin desteği ile, devrilen Kacar hânedanı yerine tahta geçirilmişti. Yerine 21 yaşındaki oğlu Muhammed Rıza Pehlevi (Muhammed Şahpur) tahta geçirilir.
Bu dönemde İran Kürtleri ile Sovyetler arasında, ilk ilişkiler oluşur. Sovyetler, İran Azerbaycan bölgesinde özerk bir Azeri Cumhuriyeti kurdururlar. Kürtlerin de Bu Azeri Cumhuriyeti bünyesinde bir alt özerk yapı içinde olmasını isterler. Bu yönde bazı Kürt örgütlerine küçük çaplı silah yardımında bile bulunurlar. Sovyetlerin ve Komünizmin Kürt Meselesine ve Kürt siyasi örgütlenmelerine ilk müdahale sızmaları bu şekilde başlar. Osmanlı Devletinin çökmesi; Modern/Batılı Ulus-Devlet tecrübesinin yol açtığı trajediler Kürt siyasal örgütlenmelerini Sovyetlerin ve Komünizmin kucağına düşürür.
Kürt kimliği ve komünizm-2
İran’ın bir bölümünün Sovyetler ve İngilizler tarafından işgali üzerine uzun zaman sahipsiz kalmış olup, bir hayli hırpalanmış olan İran Kürtleri, Mahabad (Savcbulak)’ta Kadı Muhammed’in öncülüğünde örgütlenir. Şâfii ulemasından tanınmış bir aileden gelen ve kuvvetli bir medrese tahsiline sahip olan Kadı Muhammed babasının halefi olarak genç yaşta Mahabad’ta Şâfii kadılığına getirilir.
Aralık 1945’te İran’ın Sovyet işgalinde bulunan Azerbaycan eyâletinde Özerk Azeri Cumhuriyeti kurulur. Kadı Muhammed önderliğindeki Kürt örgütlenmesi de böyle bir Kürt Cumhuriyeti teşkiline karar verip Sovyetlerin desteğini isterler ancak Sovyetler, Kürtlerin Azeri özerk bölgesine bağlı bir siyasi birim oluşturmalarını isteyerek ayrı bir özerk cumhuriyete karşı çıkar. Buna rağmen Kadı Muhammed Irak Kürdistanı’ndan gelen Molla Mustafa Barzani’nin desteği ile 22 Ocak 1946’da Mahabad’ta Çarçıra meydanında Özerk/Bölgesel Kürt Cumhuriyetini ilan eder. Kısa sürede hükümet ve meclis teşkil edilir. Kadı Muhammed Cumhurbaşkanı ilan edilir. Molla Mustafa Barzani ise seraskerliğe getirilir. Kadı Muhammed ve Molla Mustafa Barzani Kur’an-ı Kerim üzerine yemin ederek merasimle vazifelerine başlarlar. Bu yeni özerk cumhuriyet için Kanun-i Esasi hazırlanır. Kürtçe Radyo ve gazete yayınlarına başlanır. Mayıs ayında Özerk Azerbaycan Cunhuriyeti ile de anlaşma yapılır. Ancak bu dönemde, Almanya’nın teslim olması akabinde, Sovyetler ve İngilizler anlaşmalı olarak İran’daki işgallerine son vermeye karar verirler. İki ülke İran’dan askerlerini çekerek bu bölgeleri yeni İran Şahına bırakırlar. İran Şahı M. Rıza Pehlevi idaresi önce Azerbaycan bölgesine hakim olur. Kasım 1946’da Azerbaycan bölgesi tamamen teslim olur. Şah Rıza Pehlevi’nin askerleri bu sefer Kürdistan’a yönelir. Kadı Muhammed idaresindeki Özerk Kürdistan Cumhuriyeti bu büyük güç karşısında direnç gösteremez. Sovyetlerden de gerekli yardımı alamaz. Çaresiz teslim olur. 17 Aralık 1946’da Şah’ın askerleri Mahabad’a girer. Birkaç ay süren Mahkeme sonunda Kadı Muhammed ve arkadaşları idama mahkum edilip, 31 Mart 1947’de Mahabad’ta idam edilir.
Mahabad’ın teslim olması üzerine Irak’a dönen Molla Mustafa Barzani, ağabeyi Şeyh Ahmed’in Irak’taki Şerifler idaresince Tevkif edilmesi üzerine, Azerbaycan Bakü’ye giderek Sovyetlere sığınır.
İkinci Dünya Harbi ve Mahabad’ta Kürt idaresi kurma tecrübesi esnasında, Sovyetlerin yardımını umut eden Kürt siyasi hareketi, bu umutlarının gerçekleşmemesine rağmen Barzani’nin çaresiz kalarak Sovyetlere sığınmak zorunda kalması üzerine yeni bir dönüm noktasına gelir. Sovyetler bu tarihten itibaren Kürt Siyasi hareketlerine iyice sızarak nüfuz eder. Soğuk Savaş döneminin baş göstermesi iki bloklu dünya sisteminin ortaya çıkması ile, dünyanın birçok yerindeki muhalif siyasi oluşumları ve gerilla hareketleri Sovyet yanlısı sosyalist bir renge bürünür. Soğuk Savaş döneminde zamanla Sovyetlerin ve Komünizmin bu etkisinde ciddi artış söz konusu olur. Sadece muhalif siyasal oluşum ve gerilla hareketlerinde değil, ulusalcı askeri darbe idarelerinde de bu etki hissedilir. Arap âleminde, Mısır’daki Cemal Abdünnâsır Darbesi akabinde oluşan idare sosyalizm soslu seküler Arap milliyetçiliğini benimsemiş bir idareydi. Kısa zamanda Arap âlemini saran Nasırcı kasırga ile askeri darbelerle işbaşına gelen Sovyet yanlısı yönetimler ortaya çıkar. Suriye ve Irak’taki askeri darbeler bu neticeyi hasıl eder.
Kürt siyasi hareketlerinde 1960’lı yıllara gelindiğinde artık sosyalizmi benimsemiş seküler milliyetçi bir renge bürünmüştü. 60’ların sonu ve 70’lerin başlarına gelindiğinde Kürt siyasi hareketleri üzerinde katı bir Komünizm tekeli oluşur. Sovyetlerde on bir yıl kalan Molla Mustafa Barzani 1958’de Irak’a döner. Molla Mustafa’nın kendisi Komünizmi benimsememiş olup, namaz ve oruç gibi ibadetlerini muhafaza etmiş olmasına karşı çevresi iyice Komünist ideolojinin etkisine girer. 60’lı ve 70’li yıllarda Peş peşe oluşturulan Kürt siyasi örgütlenmelerinin tümü çeşitli Marxist/Lenininist hatta Maocu fraksiyonların içinde yer alırlar. Kürt kimliği üzerinde oluşan Komünizm nüfuzu öyle bir noktaya ulaşır ki, kısa zamanda Kürt kimliği vurgusu yapmak Komünist/sosyalist olmakla özdeş hale gelir. Oysaki, 20. Yüzyılın ilk çeyreğinde dahi Kürtlerin, Kürt siyasi örgütlenmelerinin tüm lider/öncü kadrosu Şeyh/Molla/Müftü/Kadı gibi din adamlarından veya dindar şahsiyetlerden oluşurdu. 1946’da Mahabad’ta oluşturulan Özerk Kürt Cumhuriyetinin başında bile bir Kadı ve Molla bulunuyordu. Bu trajik dönüşüm Kürt siyasi hareketlerinde temel kırılma noktasını teşkil etti.
Kürt kimliği ve komünizm-3
1920’li yıllardan başlayarak, özellikle Türkiye’de, Kürtlerin Dini müesseseleri ve Dindar öncüleri (Dergâhlar-Medreseler ve İstanbul’daki Dindar Kürt Münevverleri) sert müdahalelerle tasfiye edilip sindirilince, Kürtler arasında ciddi bir önderlik boşluğunun oluşmasına yol açtı. 1950’li yıllardan itibaren Kürtler arasında modern yüksek tahsil gören seküler şahsiyetler çoğalır. Eski Cizre Mütesellimi ünlü merhum Bedirhan Paşa’nın torunları Celâdet ve Kamrân Bedirhan kardeşler ise 30’lu yıllarda Batıcı-Seküler kürt şahsiyetlerin öncüleriydi. Bu Batıcı-Seküler şahsiyetler 60’lı yıllara gelindiğinde Kürt Siyasi hareketlerinin omurgasını oluşturmaya başladı. Sovyetlerin 50’li yılların başlarından itibaren Kürt Siyasi hareketleri üzerinde baş gösteren etkisi 60’lı yıllarda iyice zirveye çıkar. Soğuk savaş döneminde, Marxizm/Sosyalizm uluslararası arenada etnik hareketler ve topluluklar üzerinden kendini ifade etme yöntemine/stratejisine başvurur. Marxizm, teorik düzlemde “Ulusların Kendi Kaderini Belirleme Hakkı” ilkesi üzerinden etnik hareketlere ve topluluklara iyice sızar. Özellikle, 20. Yüzyılda üzerinde tesis edilen ulus devletlerin ve ideolojilerinin baskılarına/şiddetine maruz kalan Kürt siyasi hareketlerinde, Dini hareket ve yapıların yeni Türkiye Cumhuriyeti tarafından tasfiye edilmiş olmasının doğurduğu boşluktan da faydalanarak, oldukça fazla yer bulur. Kürt kimliğinin siyasal zemin üzerinden ifadesi/vurgulanması Marxizm’le bitiştirilir. Siyasal Kürt kimliği vurgusu yapan çevre ve şahsiyetler Marxist/Sosyalist çizgiye yönelim gösterirler. Bu totaliter ideolojik etki o kadar ağır bir atmosfer oluşturur ki, Siyasal zemin üzerinden Kürt kimliği vurgusu yapan birçok medrese mollasını dahi içine alır. Bunların en başında Suriye Kürt bölgesinde, İslâmi ilimler ve Şâfii fıkhındaki yetkinliği ile ön plana çıkmış olan Molla Şeyhmus gelir. Kürtçe şiirlerinde Cigerxwun (Ciğeri Kanlı) mahlasını kullanan Molla Şeyhmus İslâm’ı bırakarak Marxist ideolojiye yönelir. Hatta, “Lenin Şafağı” adıyla kitaplar bile yayınlar. Zaman içerisinde siyasal Kürt kimliği vurgusu yapan Türkiye’deki Kürt Medrese Mollaları arasında da Marxist ideoloji revaç bulur. 60’lı ve 70’li yıllar, hatta 80’li yıllar Marxist/Sosyalist ideolojinin Kürt siyasal hareketleri üzerinde adeta saltanat kurduğu yıllar oldu. 60’lı yıllardan itibaren büyük kentlerde üniversitelerde tahsil gören bir kısım Kürt öğrenci grupları Marxist ideolojiye yönelerek bu ideoloji doğrultusunda yayınlanan literatürü okuyup benimserler. Bunlar, 68 kuşağı Marxist Kürt öğrenci gruplarının temelini oluştururlar.
Ayrıca, 50’li yıllardan itibaren Türkiye’de yeniden yapılanmaya başlayan dini/dindar gruplar, 1920’li yıllardan farklı olarak, artık milliyetçi_muhafazakar-Türkçü bir çizgi ile bitişen bir zemin üzerinden hareket ederler. Tek-Parti dönemindeki Resmi İdeolojinin, devletin Din’e, dindar kesimlere yönelik ağır baskılarını, sert müdahalelerini, uygulanan şiddeti hafifletmeye yönelik stratejik bir tutumla milliyetçi-Tüekçü bir tutum sergileyen dindar grup ve şahsiyetler zamanla Resmi İdeolojinin Türkçülüğünü neredeyse içselleştirirler. Dindar cemaat ve şahsiyetlerin milliyetçi-Türkçü tutumu zamanla Kürt Meselesini görememelerine yol açar. Dahası Kürt meselesi ile dindar/Dini hareketler birbirini iten/dışlayan bir konuma gelirler. Üstelik Türkiye’deki Dini/dindar hareket ve yapıların, cemaatlerin büyük çoğunluğu kesinlikle Kürt kökenli olmasına karşın böyle bir çelişkili/travmatik bir sonuç ortaya çıkar. İslâmi/Dini cemaatler üzerinde Milliyetçi-Türkçü-Muhafazakar anlayışın etkisi, Kürt siyasi hareketleri üzerindeki Marxist/sosyalist ideolojinin nüfuzu bu anlamda bir yol ayırımına yol açar. Mevlâna Hâlid, Seyyid Taha El-Hakkârî, Seyyid Fehim El-Arvâsî, Şeyh Abdurrahman Hâlis Et-Tâlebânî ve Bediüzzaman Said En-Nursî hazerâtı gibi Kürt şahsiyetlere dayanmalarına rağmen İslâmi/Dindar grupların/cemaatlerin milliyetçi-muhafazakar etki ile Kürt kimliğini neredeyse dışlayarak Kürt Meselesini çok geç farketmeleri Marxist/Sosyalist ideolojinin Kürt Siyasi yapılanmarı içinde artık iyice kökleşmesine yol açar. 70’li yıllar artık Kürt kimliğini vurgulamanın Marxist ideolojiye bağlılık göstermekle eşitlendiği/özdeşleştiği yıllar olur.
80’li yıllarda Marxist ideoloji Afganistan işgali ve Sovyetlerin çöküşe geçmesiyle zayıflamaya yüz tutar, 1990-91’de Sovyet-Doğu blokunun çökmesi ile Marxist ideolojinin etkisi iyice azalır. Ancak, Kürt siyasal hareketleri üzerinde bir nebze de olsa etkisini sürdürmeye devam eder. 50’li yıllardan itibaren Kürtler içinde sayıları artan seküler şahsiyetler ve örgütlenmeler, Marxist ideolojinin etkisi ile daha da militan-seküler bir çizgiye kayma gösterirler. Totaliter Marxist ideolojinin ve Stalinist örgütlenmenin etkisi ile bu siyasal yapılar silahlı örgütlenmenin de desteği ile Kürdistan’da Dini/Dindar yapılara baskı uygulayan, zorla tasfiye eden bir rol oynarlar. 68 kuşağı Sol/Marxist Kürt öğrenci gruplarının oluşturduğu siyasal/silahlı hareket Stalinist örgütlenme ; Kemalizme öykünen stratejisi ile Dindar Kürtler üzerinde tasfiye edici bir role bürünür. Son dönemlerde dindar Kürtlere açılmayı stratejik olarak benimseyen bu hareket, buna rağmen, Marxist ideolojiden gelen katı-seküler tutumundan taviz vermemektedir. Yukarıda söz ettiğim nedenlerin de etkisi ile Komünizm Kürt toplulukları arasında sekülerleşmeyi ve Batıcılaşmayı yaygınlaştıran bir işlev gördü. Nitekim, Kürtler içindeki eski Marxist/Leninist Kürt siyasal hareketlerinin önemli bir bölümü Batı- İsrail hattına yanaşır. Kısacası, Marxist/Sosyalist, ideolojinin Kürt Siyasi hareketleri üzerindeki etkisi/nüfuzu zamanla Kürtlerin geleneksel Dini ve örfi yapılarının seküler/laikçi dayatma ile önemli oranda tasfiye edilip, son dönemlerde Küresel güçlere ve Küresel Kapitalizme eklemlenmelerinin zeminini oluşturmuştur.
Dini cemaatler ve Radikalizm-1
Bakara suresi, 143. Âyet-i kerimesinde “Ve bu şekilde sizi vasat ümmet kıldık, tâ ki, insanlar üzerine şâhidler olasınız.ilh.” buyurmaktadır. Bu âyet-i kerîme ümmetin her zeminde hangi muvazene üzerinde olması gerektiğine ilişkin en açık âyet-i kerimelerdendir. Bir kısım müfessirler bunu “Sırât-ı Müstakim” ile açıklamışlardır.
Ümmet’in aşırılıklardan kaçınmasına ilişkin gerek hadis kaynaklarında gerekse, ulemâ ve ariflerin eseerlerinde/sözlerinde bir hayli kaide ve nasihatlar yer almaktadır.
Ümmetin fert ve topluluklarının zaman zaman aşırılıklara, ifrat ve tefritlere yönelmelerine karşı bu kaideler/ilkeler yol gösterici olmuştur.
Daha, Hz. Resul-i Ekrem (S.A.V) zamanında, Asr-ı Saâdet’de bizzat zât-ı risâletpenahlarının ashaba ve ümmete ikazları bilinmektedir.
Huneyn savaşı sonrasında ganimetlerin Ci’râne mikât bölgesinde dağıtımı esnasında Temîm kabilesinden Zü’l-Huveysıra adında biri, Hz. Peygamber’ın (S.A.V) karşısına çıkıp kaba bir şekilde: “Âdil ol ey Muhammed! Senin adil davranmadığını görüyorum.” deme küstahlığında bulunur. Resulullah (S.A.V) da “Ben âdil olmazsam, daha kim âdil olacak” diye cevap verir. Bu tavrına/küstahlığına karşı ashab-ı kirâm’dan bir kısmı onu öldürmek için Hz. Peygamber’den müsâade istedilerse de Peygamber Efendimiz (S.A.V) buna izin vermedi ve: “Bunun öyle taraftarları olacak ki, bunların namazı karşısında sizden biri kendi namazını az görecek; bunların orucu karşısında kendi orucunu az bulacak. Bunlar Kur’an okuyacaklar; ama Kur’an boğazlarından aşağı inmeyecek. Bunlar, okun avı delip süratle çıkıp gittiği gibi İslâm’dan süratle çıkacaklar... “ buyurdu. Hz. Ali döneminde ortaya çıkan Hâricîler’in bu adam ve taraftarlarından çıktığı bilinmektedir. (Bu konuyla ilgili hadisler ve muhtelif rivayetleri için bkz. Buhârî, Menâkıb, 25; Meğâzî, 61; Müslim, Zekât, 142-160)
Özellikle Hâricilerden başlayarak İslâm âleminde ümmet içinde aşırılıklar maalesef eksik olmadı. Emevilerin, Ehl-i Beyt mensuplarına yönelik uzun süren zulümleri, buna tepki olarak zuhur eden bâtıni fırkalar, İslâm tarihi boyunca vasatı terk edip ifrat-tefrit eksenlerinde hareket eden grup ve topluluklar hiç eksik olmadı.
Ancak bununla birlikte, Ashab-ı Kirâm’ın büyükleri, Ehl-i Beyt’in önde gelenleri, tâbiin ve sonrasındaki fakihler, ulema ve arifler bu orta yolu, her daim muhafaza etme yönünü tercih ettiler.
Ülkemizde ise, Dini cemaatler, ekseriyetle Vasat ümmet kaidesine muvafık surette orta yolu, akl-ı selimi temsil ederdi. Asırların Ehl-i Sünnet geleneğinden, irfân geleneğinden gelen Dini grup ve cemaatler bu muvazeneyi hep korudular. Tek-Parti döneminin en zorlu dönemlerinde dahi istikametten ayrılmadılar. Bediüzzaman Said En-Nursi, Silistireli Süleyman Efendi, Abdülazîz Bekkine, Mehmed Zâhid Kotku, Ramazanoğlu Mahmud Sâmi Efendi, Üsküplü Hüsrev Efendi, Ahıskalı Ali Haydar Efendi vs. bu şahsiyetler ve benzerleri istikâmeti korumaya gayret edip, bundan sapma göstermediler, İfrat ve tefrite yönelmediler.
Üstelik Türkiye’de, Tek-Parti döneminde Hilâfet, Şeyhülislâmlık, Medreseler, Tekke-Zâviyeler başta olmak üzere neredeyse tüm dini kurumlar bir bir tasfiye edildi. Yasaklandı. İrticâ denilerek tüm dini faaliyetler, dini eğitim tâkibâta ve ağır cezai müeyyidelere maruz kalır. Ülke’de Müslümanlık/Din âdeta yasak hale gelir. Tüm bunlara karşın yukarıda isdimlerini zikrettiğim şahsiyetlerin oluşturduğu cemaat ve gruplar uzun süre, bir kısım siyasi farklılaşmalar haricinde, Ehl-i Sünnet geleneğimnden gelen istikâmeti korumaya gayret gösterdiler.
Ancak, son birkaç on yıl zarfında İslâm âleminde kasırga gibi esen ideolojik-Selefi; Hâricî/Tekfirci akımlar; ya da aşırı modernleşmeci yönelimler İslâm dünyası ve Türkiye’de birçok İslami grup ve topluluğu etkisi altına almaktadır. Bu anlamda genç kuşaklarda ciddi bir radikalleşme yaşanmaktadır.
İmam-ı Rabbâni/Müceddidi geleneğinden gelen Huccetullahilbâliğa sahibi Şah Veliyullah Ed-Dehlevi ve oğlu Şeyh Abdülazîz Ed-Dehlevi’nin ekolü olarak bilinen Deoband medreseleri ekolünün uzantıları olan Tâlibân’ın Afganistan işgali ve Vahhabiliği esas alan siyasal örgütlenmelerin etkisiyle şiddeti esas alan ideolojik-selefi-Tekfirci/Hârici bir çizgiye kayması bu yöndeki sapmanın açık bir örneğidir.
Süleyman Şah Türbesi, İslâm Medeniyet Eserleri Ve IŞİD-1
Geçen hafta, daha önce iki kez yeri değiştirilmiş olan Süleyman Şah Türbesinin askeri bir operasyonla yerinin nakli hadisesi gündeme oturdu.
Osmanlı hanedanına ait ilk tarih kroniklerinde Süleyman Şah Osman Gazi’nin dedesi olarak kaydedilmiş olup, Maveraunnehr ve Bilâd-ı Acem’den Bilâd-ı Rum ve Haleb’e gelmesi ve orada Ca’ber kalesi önünde Fırat nehrini geçerken atının ayağın sürçmesi ile düşerek nehirde boğulduğu, naaşının çıkarılıp Ca’ber kalesi önünde defnedildiği ve halen oraya “Mezar-ı Türk” dendiği ifade edilmektedir. (Bkz. Aşıkpaşazâde, Tevârih, Ali Beğ Neşri, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1332, Shf. 3; Oruç Beğ, Tevârih, Manisa İl Halk Kütüp. Yazmaları, 5506/2, Vrk.5; M. Neşrî, Cihannümâ, Veliyuddin Ef. Kütüp. 2351, Vrk.17b-18a; Ali Emiri Tarih Yazmaları, 220, Vrk. 4; Anonim Tevârih-i Al-i Osman, Bursa İnebey Kütüphanesi Yazmaları, 4996, Vrk. 2b-3b)
30 Ekim 1918’de, Mondros Mütarekesi ile Osmanlılar Suriye ve Filistini fiilen kaybeder. 20 Ekim 1921’de, TBMM Hükümeti ile Fransa arasında imzalanan Ankara Antlaşması ile (Hatay Hariç) Suriye sınırları belirlenmiş olur. Bu sınır Lozan’da da tescil edilir. TBMM hükümeti, Osmanlı’nın Suriye ve Filistim üzerindeki tüm egemenlik haklarından vazgeçmiş olup, 13 maddelik antlaşmanın 9. Maddesi ile sadece Osman Gazi’nin Dedesi olarak bilinen Süleyman Şah’ın türbesi müştemilatı ile birlikteTBMM hükümetine muhafız bulundurup bayrak çekmek dahil bırakılmaktaydı. “Madde 9: Osmanlı sülalesinin kurucusu Sultan Osman’ın dedesi Süleyman Şah’ın Caber kalesinde bulunan ve Türk mezarı ismiyle belirli türbesi müştemilatı ile Türkiye’nin malı olacak ve Türkiye oraya muhafızlar koyacak ve Türk bayrağı çekecektir.”
Bu doğrultuda Türkiye, bu türbe ve müştemilatına bayrak çekip 38 kişilik bir muhafız kıt’ası bulundurur. 1939 yılında, Süleyman Şah’ın türbesi, Ca’ber Kalesi önünden alınıp karşı tarafına taşınır. 1973 ylında ise, Suriye hükümeti Ca’ber kalesi civarında Fırat nehri üzerinde bir baraj yapımına karar verir. Türbe ve müştemilatı Türkiye hükümetince 1975 yılında, baraj sularının yükselmesi ile buradan alınarak, Türkiye’ye 37 km. mesafede Kuzeye taşınır. Türbe ve müştemilatı Gaziantep’ten getirilen taşlarla yeniden inşâ edilir.
1999-2000 yıllarında, yine bir baraj inşası projesi ile, türbenin taşınması gündeme gelir. Ancak proje gerçekleşmediğinden taşınma tahakkuk etmez. Şimdilerde ise, Suriye’nin dört yıldır içinde bulunduğu iç savaş ve güvenlik sorunu ile, Türbe ve çevresinin korunması konusu yeniden gündeme gelir. Bölgede IŞİD’ın faaliyetlerinin artması ve IŞİD’in, Musul’da Yunus Aleyhisselâm’ın, Tel Maruf’ta Şeyh Ahmed El-Haznevi’nin türbeleri gibi mekanları bombalaması güvenlik sorununun, provokasyon ihtimalinin ön plana çıkmasına yol açar. Özellikle, provokasyon tehdidi/ihtimali türbenin ve müştemilatının muhafızları ile birlikte taşınmasını zorunlu hale getirdi. Zira, taşınma gerçekleşmeseydi olası bir provokatif saldırı, Türkiye ve bölge açısından ciddi krizlere yol açabilirdi. Zaten daha önce iki kez Türkiye hükümetlerinin kararları ile yer değişikliği gerçekleşir. Daha önceleri baraj inşası gerekçesi ile taşınma olurken, şimdi güvenlik gerekçesi ile taşınmış olması arasında sonuçta bir fark yoktur. Hükümetin bu yöndeki kararı ve icraatı, olası provokasyonları önlemesi açısından yerinde ve önemlidir.
Ancak burada asıl sorun, Suriye’nin geldiği nokta, IŞİD gibi örgütlerin yıkıcı/tahripkar faaliyetleri ürkütücü boyutlara ulaşmış olmasıdır. Özellikle, IŞİD’ın Musul’dan başlayarak İslâm kültür ve medeniyet eserlerini tahrip etmesi, yakması İslam medeniyetinin geleceğini tehdit eden boyutlara varmıştır.
Süleyman Şah Türbesi, İslâm medeniyet eserleri ve IŞİD-2
Süleyman Şah Türbesi'nin, adeta bölgesel sorun haline gelmesi ve yerinin son seksen yılda üçüncü kez değiştirilmesi ulusalcı anlayışa dayalı ulus-devlet tecrübesinin ve 20. Yüzyılda oluşturulmuş yapay sınırların travmatik bir ürünüdür. Öyle ki, Süleyman Şah Türbesi, son dönemlerde ulusalcı çevrelerin, ulusalcı söylemleri, çatışmacı dili diri tutmaya çalışmasının da bir aracı haline getirildi.
Asıl itibarıyla, Irak-Suriye hattında yer alıp, Türkiye için, ülkemiz insanı için manevi ve sembolik değer ifade eden çok fazla sayıda cami, türbe ve makâm bulunmaktadır. Hatta bunların çoğu halkımız tarafından Süleyman Şah türbesinden çok daha fazla önemsenmektedir. Musul’da Hz. Yunus (a.s), Halep’te Hz. Zekeriya (a.s), Şam-ı Şerif’te Hz. Yahya (a.s) vs. peygamber türbeleri en başta gelen ziyaretgâhlardır. Necef’te Hz. İmam-ı Ali (k.v), Şam’da Hz. Bilal-i Habeşî (r.a), Hz. Ebu’d-Derdâ (r.a), Kerbelâ’da Hz. İmam Hüseyn (r.a), Humus’ta Hz. Halid bin Velid (r.a), Ömer bin Abdilazîz, Bağdat’ta Hz. İmam Musa El-Kâzım (r.a) vs. başlıca sahâbe ve ehl-i beyt türbeleridir. Bunların yanı sıra, İmam Ebu Hanîfe, İmam Ahmed bin Hanbel, Süfyan-ı Sevri, İmam Ebu Yusuf gibi mezhep imamlarının/müctehidlerin türbeleri de bu bölgededir. Cüneyd-i Bağdadi, Şeyh Abdülkâdir Gavs-ı Geylani, Bişr El-Hâfi, Şeyh İmam Şibli, Şeyh Ahmed Er-Rifâî, Tâcu’l-Arifîn Ebu’l-Vefâ El-Bağdâdî gibi büyük mutasavvıfların türbeleri de bilinmektedir. Yine Şam’da, Şeyh Mevlâna Hâlid Eş-Şehrezori El-Bağdâdî, Selahaddin Eyyubî, Nureddin Mahmud Zengi, Sultan Baybars ve daha sayamadığımız birçok önemli şahsiyetin türbeleri bulunmaktadır. Tüm bunlar ve daha sayamadığımız bir çoğu ülkemiz/coğrafyamız için en az Süleyman Şah türbesi kadar hürmet ve öneme sahiptir. Ülkemizde de türbeleri zikredilen bu şahsiyetlerin milyonlarca seveni ve takipçisi bulunmaktadır. Bu türbelerin bir kısmı Suriye’deki iç savaşta isabet almaları bir kısmı da IŞİD/DAİŞ’in bombalı saldırılarıyla tahribe maruz kalmıştır. Süleyman Şah Türbe ve müştemilâtının 1921 Ankara antlaşması ile Türkiye toprağı sayılması dolayısıyla Süleyman Şah türbesine verilen önemin benzeri diğerlerine de verilmelidir. Süleyman Şah türbesi ve müştemilatı, ulus-devlet sınırları belirlenirken Türkiye’ye bırakılması ile hem ulus-devlet temelinde bir öneme sahip olmuş, hem de ulus-devlet sisteminden ve çizilen sınırlardan dolayı defaatle yeri değiştirilmek suretiyle sistemin mağduru olmuştur. Süleyman Şah türbesi olayı, ulus-devlet ve yapay sınırların oluşturduğu travmaların sadece yaşayan insanları değil, yüzyıllar önce vefat etmiş kimselerin naaşlarını bile mağdur ettiğini göstermesi açısından önemlidir.
IŞİD/DAİŞ’in Hz. Yunus (a.s) türbe ve camiinden başlayarak, İslâm medeniyet eserlerine, mimari eserlere, ibadethanelere, Eski Yazma Esrer kütüphanelerine yönelik tahrip/ortadan kaldırma faaliyetleri; bu örgütün kimliğinde hortlayan Hâricî/Tekfirci; tek-düze eşlemeci zihniyetin tahripkâr/yıkıcı eylemi şeklinde tezahür etmektedir.
Asr-ı Saâdet’ten bu yana imanın nuru ile, vahyin ışığında oluşmuş olan İslâm’ın medeniyet/kültür eserlerinin günümüze gelen bakiyelerinin de; Hâricî/Vahhâbi zihniyetin tahripkâr şiddet anlayışı ile yıkılması, Müslümanların bölgedeki geleceğini geri dönülmez bir şekilde karartmakta; modernleşme lehine tasfiye etmektedir. Medeniyet/Kültür nişanelerimiz bir bir ortadan kaldırılarak, geleceğe ilişkin umutlar IŞİD eliyle, sözde Tevhidilik adına, söndürülmektedir. IŞİD, Tevhid/Tevhidilik adını kullanarak; Tevhîd medeniyetinin günümüze ulaşan bakiyelerini/müesseselerini vahşice ortadan kaldırmaktadır. Son olarak Irak-Musul’da 7000 civarında İslâm yazma eserlerini barındıran Evkâf Yazma Eserler Kütüphanesi tümü ile yakıldı. Oysa ki, bu kütüphane, fıkıh, Kelâm, akâid gibi İslâm/şeriat ilimlerine ait yazma eserler başta olmak üzere nadide/nadir bir çok İslâm yazma eserlerini ihtiva ediyordu. Bu kütüphanede bir çok tek nüsha yazmalar da bulunmaktaydı. Örneğin, İmam Gazzali’nin akâide dair bir eserinin yegane bilinen nüshası bu kütüphanede yer almaktaydı. Yanı sıra, Musul’da yüzyıllardır Allah’ın (C.C) adının, Esmâu’l-Husna’sının anıldığı Cami-i Kebir ve Abbasi devrinden kalma Câmiu’l-Ahmer (Kızıl Mescid) ‘in IŞİD eliyle “Şirk Eseri” denerek yıktırılması buna eklenince olayın vahameti ortaya çıkmaktadır. IŞİD’in İslâm’ın ilim-irfân müesseselerine, tarihi camiler başta olmak üzere, ibâdethânelere, tarihi eserlere, müzelere yönelik bu tür tahribatının hangi meş’um emellere hizmet ettiğini açıkça ortaya koymaktadır.
Kürt meselesi ve İslam dininin geleceği
7-8 Martta, Diyarbakır’da, iki günlük “Kürt Meselesine İslami Çözüm Çalıştayı” gerçekleştirildi. Çalıştaya ilgi büyüktü ve coşku içinde gerçekleştirildi. Çok geç de olsa bu konu üzerinde bu tür geniş katılımlı etkinliklerin gerçekleştirilmesi, bunların süreklilik kazanması hayati derecede önem arzetmektedir.
Dindar/İslami kesimler içinde Kürt sorunu ile ilgili ilk kapsamlı toplantı/etkinlik, Kasım 1992’de, Ankara’da Mazlum-Der’in düzenlediği “Kürt Sorunu Forumu” ile gerçekleştirilmişti. Aradan 22 seneden fazla bir zaman geçmiş. Kürt sorunu, İslam dünyası için, Müslümanlar için, üzerinde hiç vakit kaybedilmeyecek başlıca hayati meselelerden birisidir. Hatta 1991 Eylülünde bir arkadaşımızla birlikte Diyarbakır ve çevre illere gerçekleştirdiğimiz seyahatte, Diyarbakır’daki bir kitabevi sahibi bize, “Bu meseleye müdahil olmakta geç kaldınız” demişti. O dönemlerde dindar/İslâmi kimliğe sahip çevrelerin Kürt meselesine acilen müdahil olmasının elzem olduğu sürekli, sürekli dillendirilirdi.
Ne olduysa, dindar/İslami kesimler bu meseleye müdahil olmakta bir hayli geç kaldı. Bugüne kadar da adeta çok isteksiz davrandı. O günden bu yana 22-23 yılı aşkın bir zaman geçti. Bu zaman zarfında bölgede/Kürdistan’da İslam açısından durum sürekli vahamet arz etti. Olumlu bir gidiş gözlenmedi. Bölgedeki neredeyse tüm dini grup ve organizasyonlar bu zaman zarfında çöktü. Hatta bu grupların gençlik tabanının çok önemli bir bölümü, seküler-din karşıtı örgüte kayma gösterdi. Bölgenin geleneksel, asırlardır cari olan dînî yapısı ile taban tabana zıt, bu yapıyla kavgalı olup, ideolojik selefî yönelimli radikal/siyasal dini grup ve akımlar 80’li yıllarla, 90’lı yıllarında başlarında zaman ve enerjiyi olumsuz bir rotada tüketip, erimeye mahkum hale geldiler. Bölgede öteden beri var olan tekke/dergah ve medreselerde kümelenen geleneksel dini yapılar ise zamanla büyük aşınmalara, içten çürümeye ve inhiraflara uğramış olduğundan canlılık gösteremediler. Kent ve kasabalardaki kitabevleri çevresinde kümelenmiş radikal/siyasal ideolojik İslamcı Kürt öğrenci gruplarının bölgenin dindarlığıyla yerel dini değer ve gelenekleriyle sürekli kavga ve çatışma halinde olmaları, bölgenin dindar halkından ve bölge gerçeklerinden tamamen kopuk olmaları, hem bu grupların 90’lı yıllarda eriyip kaybolmalarına, hem de dindarların bir şemsiye altında organize olup, aktive olmalarının da önünü kesti.
Yanısıra, 80’li yılların sonları ile 90’lı yılların hemen başında bir yandan devletin, din karşıtı ve Kürt kimliğini inkara dayanan resmi ideolojisinin, kolluk kuvvetlerinin, diğer yandan Stalinist örgütün baskısından bunalıp, arayış içinde olan dindar kitleler, MNP, MSP geleneğinden gelen partiye, RP’ye yöneldiler, 1991 yılı yazına gelindiğinde RP’nin bölgede oy oranı yüzde 80’ler civarına dayanmaktaydı. Bu da dindar kitlelerin sığınacak bir liman ve şemsiye arayışının sonucuydu. Ancak, 1991 erken seçimlerinde RP’nin MHP ile seçim ittifakına girmesi bu limanı o dindar halka kapattı. Oysaki, hala Diyarbakır’da düzenlenen Hz. Peygamber’e saygı mitinglerinde yüzbinler toplanmaktadır.
Saydığım sebeplerden dolayı, dindar kitleler bölgede organize olmaktan ve bir şemsiyeden mahrum, limandan yoksun bir durumda kaldılar. Oysa ki, sol-Marxist kökenli laik-Stalinist gruplar öteden beri, 60’lı yılların başlarından bu yana içeride ve diasporada -Avrupa’da- örgütlenme imkanına sahip olmaları, dahası bir kısmının silahlı örgütlenme şansını elde ettiklerinden baskın ve etkin duruma geldiler. Ayrıca, devletin de 80’li yıllardan beri PKK ve uzanımları dışındaki en ılımlı gruplar dahil tüm organizasyonları adeta PKK lehine olacak şekilde sürekli budayıp tasfiye etmesi, hayat hakkı tanımaması 68 kuşağının Stalinist gruplarının Kürt kimliği siyaseti üzerindeki gücünü pekiştirmiştir. 90’lı yılların başından itibaren bazı sol kökenli laik/seküler Kürt yayınevlerinin yayınları ile 25 yıldır oluşan literatür, bu süreçte yetişen Kürt gençliğinin büyük oranda bu yönde evrilmesi sonucunu verdi. Böylelikle, bu gruplar, taş atan çocuklar başta olmak üzere, önemli oranda Kürt gençliğini de devşirip kazandı.
Tüm bunlara bakıldığında, dindar/İslami grupların, siyasi oluşumların Kürt sorununu uzun zaman görmezden gelmeleri, vakıayı görememeleri, bölgede İslam dininin geleceği konusunda iç karartıcı bir tablonun oluşması neticesini vermiştir. Kürdistan coğrafyası İslam tarihinin ilk dönemlerinden beri, İslam dünyasının, Müslüman coğrafyanın kalbi sayılabilecek bir mevkide yer almaktadır. Bu bölgede oluşan/oluşacak siyasi/sosyal değişimler, Müslüman coğrafyayı temelden etkileme, sarsma potansiyeline sahiptir.
Ulus-devlet tecrübesinin oluşturduğu travmalar, seküler/sosyalist-Arap milliyetçisi Nasırcı Baas rejimlerinin ağır baskıları, Batı/modern eksenli dünya sisteminin baskınlığı; Kürt siyasal hareketlerinin 1950’lerden sonra tedricen modern ideolojik/seküler bir yapıya dönüşmelerine yol açtı. Sol yönelimli, seküler Kürt siyasal gruplarının zamanla iyice örgütlenerek, sahaya hakim olmaya başlamaları Kürt siyasi hareketlerinin Müslümanlıkla aralarına mesafe koyup, zamanla Din’e karşı bir tutum içine girmelerine sebep oldu. Seküler Kürt siyasal grup ve hareketleri, Kürt kitlelerini tümüyle Müslümanlıktan koparmak, İslam’la yollarını ayırmak için olağanüstü bir çaba içerisindeler.
Oysa ki, Kürtler ve Kürdistan, İslâm dini için, İslam dünyası için hayati bir öneme sahiptir. Açıkça ifade edebiliriz ki, Anadolu ve Mezopotamya’da İslam dininin geleceği/istikbâli Kürt meselesinin çözüm şekline bağlıdır. Kürt meselesinin salt seküler bir zemin üzerinden okunup dillendirilmesi, sorunun çözüm çaba ve süreçlerinde Müslümanlığın ötelenmesi/ıskalanması uzun vadede İslamiyet’in Anadolu ve
Mezopotamya’dan/Kürdistan’dan tümüyle kovulup, Arap yarımadasına hapsedilmesi projesinin tahakkuk etmesi sonucunu verecektir. Anadolu ve Mezopotamya’nın/Kürdistan’ın Müslüman vatanı olmaktan çıkması, Endülüsleşmesi kimin yararına olacaktır? Dindar gelenekten gelen bir kısım siyasi çevrelerin bu soruyu iyice teemmül etmeleri gerekmez mi?
Yemen, Orta Doğu ve Türkiye-1
Yemen’deki son gelişmeler, Husîlerin başkent San’a ve Ta’iz’i ele geçirmeleri; Suudi Arabistan öncülüğündeki Körfez ülkelerinin askeri müdahalesi, Türkiye’nin de kapısına dayandı.
2010 yılından beri, gerek Özgün Duruş gazetesinde, gerekse bu sütunlarda Yemen’deki gelişmelerle, Husîlerle ilgili yazılar kaleme aldım. Bu konuya hariciyenin ve kamuoyunun dikkatini çekmeye çalıştım. Orta Doğu Ve Türkiye bağlamında ciddi bir krizin içindeyiz. Tarihte cereyan eden kanlı mezhep çatışmalarından biri daha kapımızda. Kırmıtîlerden, Fâtımîlerden bu yana tarihimiz maalesef kanlı mezhep çatışmalarına sahne oldu. İslâm âleminin, Orta Doğu’nun tekrar böyle bir noktaya doğru sürüklenmesi, sonu belirsiz bir kaos ortamını davet etmektedir.Oysaki, uzun zamandır mezhep çatışmaları, büyük ölçüde durmuş, bir denge/muvazaa hali hakim olmuştu. Osmanlı-Safevi sıcak çatışmalarının 1639 Kasr-ı Şirin Mutabakâtı ile sona ermesinin ardından bir sükunet ve denge ortamı oluşmuş, şu veya bu şekilde bugünlere gelinmişti. Osmanlı Devleti bu anlamda dengeleri korumada özenli davranmış, Ehl-i Beyt’e hürmeti esas alan, vikâye eden Ehl-i Sünnet akide ve anlayışı ile bölgesel bir barış ortamı tesis etmişti. Seyyid-Şerif ailelerine, onların hak/hukukunu gözetmeye yönelik Nakibu’l-Eşraflık müessesesi ve Dergahlar/tekkeler bunun kurumsal zemindeki güvenceleri olmuştu. Eyyubiler, Memlüklüler ve Osmanlılar bu müesseseleri kurup korumuş, ayrıca Camilerde Hulefâ-yı Râşidîn’in yanı sıra Hz. İmam Hasan ve Hz. İmam Hüseyin’in isimleri de levhalar halinde asılmıştı. Yanısıra, Medine-i Münevvere’de, Mescid-i Nebevî’nin ikinci avlusunda, Hulefâ-i Raşidîn ve Aşere-i Mübeşşere’nin adlarının yanı sıra, tüm Ehl-i Beyt imamlarının isimleri de yer almış ve halen bunlar mevcut durumdadır.
Osmanlı Devleti’nin zamanla, inkıraz ve dağılmaya yüz tutması, Birinci Cihan Harbi akabinde tümüyle sahneden çekilmesi, İslâm Dünyası’nda ve bölgede büyük bir boşluğun oluşmasının yolunu açmıştır. 1920’lerde kurulun yeni cumhuriyet, redd-i mirâs ilkesine dayanmış, radikal-laikçi; pozitivist reformlarla, ülkenin ve bölgenin güvencesi olan Dini yapılar/müesseseler bir bir acımasızca tasfiye edilmiştir. Bu anlamda, gelenekten gelen, yüzyıllardır kurulmuş barışı sağlayan sahih Ehl-i Sünnet ve İrfan anlayışı/müesseseleri yeni cumhuriyetin radikal/laikçi kadroları eliyle yasaklanıp ortadan kaldırılmıştır. Mısır, Suriye ve Irak gibi Arap memleketlerinde ise, Osmanlı’dan kopuş sonrasında bile adı geçen gelenekten/damardan gelen müesseseler/yapılar bir süre daha varlığını sürdürebilmiş, ancak, Soğuk Savaş döneminde Mısır’dan başlayarak bu ülkelere askeri darbelerle hakim olan Nasırcı, Sosyalizm soslu seküler Arap milliyetçisi diktatörlükler eliye bu müesseseler ve yapılar nerdeyse tasfiye noktasına geldi.
1920’li yıllardan itibaren, Arap yarımadasına, Hicâz’a, Haremeyn-i Şerifeyn’e egemen olan, katı Selefi/Vahhabi akidenin, çatışmacı/reaksiyoner marjinal bir akidenin, Osmanlı’nın ve müesseselerinin Türkiye’den başlayarak bölgeden çekilmesinin bıraktığı boşluğun da etkisi ile, bölgede, İslâm aleminde; dahası Sünni nüfusun yoğun olduğu bölgelerde etkinlik kazanıp güçlenmesi söz konusu olmuştur.
Bir taraftan, hilâfet başta olmak üzere, siyasi, Dini, ictimâî müesseseleri tarumar edilmiş Sünnî dünyanın zaman içerisinde, Hâriciliği çağrıştıran çatışmacı,marjinal bir akide/siyaset tarafından neredeyse rehin alınmış olması; diğer taraftan İran’ın uluslar arası ve bölge siyasetinde, siyasal mezhepçi, gettholar ve çatışma hatları oluşturmaya yönelik çatışmacı/yayılmacı siyaseti bölgeyi felâketin eşiğine getirmiştir. Ayrıca, IŞİD/DAİŞ gibi Hâricî akide ve siyaseti, tahribatı esas alan yıkıcı/silahlı örgütlerin bölge ve İslâm aleminde ön almaları, belli bölgelerde alan hakimiyeti tesis etmeleri siyasal/toplumsal fay hatlarını hareketlendirdiği gibi olası felaketlerin eşiğine getirmiştir. Irak-İran Harbi dahi kapsamı geniş bölgesel bir çatışmayı beraberinde getirmemişti. Bugün gelinen nokta ise korkutucu bir sürece işaret etmektedir.
Yemen, Çok farklı topluluk ve mezhepleri barındıran bir ülkedir. Şialığın Ehl-i Sünnet mezheplerine en yakın bir kolu olan Zeydiyye mezhebi mensupları (Zeydiyye, Hz. Hüseyn’in (Ra.) torunu İmam Zeyd bin Ali’ye nisbet edilen mezhep. İmam Zeyd, İmam Ali Zeynelâbidîn’in oğlu ve İmam Muhammed Bakır’ın kardeşi olup, muhtemelen H. 80’inci yılda dünyaya gelmiş. Kuvvetli bir tahsil görmüş, Emevilere karşı ayaklanarak H. 121 veya 122 Tarihinde şehid edilmiştir. Bkz. Muhammed Ebu Zehre, İmam Zeyd.) , Şafiiler ve Haricî-İbaziye mezhebi mensupları en başta gelenidir. Şafiiler ve Zeydiler nüfus olarak birbirini dengeleyen yapıda olagelmişlerdir. Tarihte bu unsurlar bir hayli mezhep çatışmaları içine girmişlerse de, zaman içinde savaşmamayı bir muvazaa ve barış içinde birlikte yaşamayı öğrenmişlerdir.
Son yıllarda ise ülkede Şii-Sünni çatışmaları baş göstermiş olup, bugünkü tablo ortaya çıkmıştır. Yemen’in Suudi Arabistan’a sınır, kuzey bölgesinde, Sa’ade vilayeti çevresinde yer alan Husîlerin, Husî aşiretler konfederasyonunun son dönemlerde alevlenen ayaklanması çok ciddi mezhep çatışmalarını beraberinde getirmiştir. Zeydî olan Husîlerin son 30-35 yılda, İran’la oluşan bağların etkisi ile Zeydî mezhebini bırakıp, İsna-Aşeriyye-Ca’fer’i mezhebini kabul etmeleri ve bu çerçevede örgütlenmeleri sonucunda bugünkü çatışmalar patlak vermiştir. Asıl mezhepleri olan, Zeydiliği bırakıp, Şiileşme sürecinin ardından Siyasi olarak İran’ı arkasına alan Husîler, Arap Baharı’nın, 1980’den beri ülkeyi yöneten Ali Abdullah Salih’in devrilmesinin oluşturduğu kaostan da faydalanarak, başkent San’a’ya kadar ilerleyip önce başkenti, ardından Ta’iz ve çevresini kontrolleri altına almışlardır. Sünnî-Şafiiler ise son 30-40 yılda Suûdî Arabistan’ın Selefîlik/Vahhâbilik propagandası etkisiyle, büyük çoğunlukla katı Selefî/Vahhâbî çizgiyi benimsemiş. El-Kâide gibi silahlı örgütler faaliyetleriyle bölgede oldukça etkin hale gelmiştir. Bu şekilde Husî aşiretler konfederasyonu ve hareketi bağlamında oluşan İsna-Aşeri-Ca’ferî topluluğu ve Suudi Arabistan’ın etkisi ile Şafiiler arasında yaygınlaşan katı Selefî/Vahhâbîlik ve bu marjinal akideyi esas alan silahlı örgütler önü alınmaz gerilim ve çatışmaların kaynağını teşkil etmekte ve bu çelişki ve çatışmaları diri tutmaktadır.
İki yıl sonra yeniden Mısır’dayım. 2013’teki Abdülfettah Es-Sisi askeri darbesinden sonra Mısır’a tekrar gelebileceğimi tahmin etmiyordum. Mısır, 1952’den beri askeri idare ile yönetiliyor. Mısır bir çelişkiler ülkesi. Bir yandan, görkemli bir geçmişe ait eserler ve zengin bir tarih ve medeniyet; diğer yanda olanca sefaletin, perişanlığın hüküm sürdüğü bir Afrika ülkesi.
Mısır’ın uzun yıllardır içinde bulunduğu sefalet ve darboğaz; Eski Kahire’de, sokakta, caddede, camide, çarşıda, her yerde hissediliyor. Ve bu darboğazdan kurtulabileceğine dair bir işaret görülmüyor. Halkının çok büyük çoğunluğu sefâlete, yoksulluğa, yerlerde sürünmeğe mahkum edilmiş bir Mısır/Kahire gözlemleniyor. Ülke’de son iki yılda durum çok daha da kötüye gidiyor. Eyyubiler, Memlüklüler, Hidivler dönemindeki zenginlik, şaşaa ve medeniyetten neredeyse eser kalmamış. Mısır toplumunda. Mısır, İngiliz işgali (1882) ve sonrasında -özellikle Nâsır döneminden başlayan- askeri diktatörlüklerle ne hallere getirilmiş. Bu durumdan neredeyse -ünlü Câmatu’l-Ezher başta olmak üzere- tüm müesseseler aynı şekilde de nasibini almış.
Mısır’ın başkenti Kahire, Ortadoğu’nun en eski, kalabalık ve egzotik şehirlerinden birisidir. Eski Kahire olan El-Mukattan dağı eteklerindeki Fustat’ın tarihi İslam öncesine gider. Ancak şehrin asıl kuruluşu Hz. Ömer (r.a) devrinde, Amr bin As tarafından Mısır’ın fethi akabinde gerçekleşir. Amr bin As bugün kendi adına câmiin bulunduğu Fustat’taki alanda İslam ordusu ile çadırını kurunca, Kahire’nin tarihi ve Mısır’ın İslam tarihi başlar. İhşidîler, İbn Tolun ve İsmailî Fatimiler devrinde iyice gelişen şehir, Eyyubiler ve Memlüklüler dönemlerinde ise en parlak devirlerini yaşar. 16. yüzyılda ise Yavuz”un Mısır seferi ile Osmanlı topraklarına katılır. Kahire son parlak dönemini 19.yüzyılda Mısır valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa ve oğulları (Hidîvler Dönemi) zamanında yaşar. 1882”de başlayan İngiliz işgâli ise İkinci Cihan Harbi sonrasına kadar devam eder.
Eski Kahire, son yüzyılda, özellikle 1954’teki Nasır darbesinden bu yana süregelen bakımsızlıktan dolayı bir hayli hırpalanmış, adeta savaşlara maruz kalmış; savaşlardan çıkmış bir kent görünümünde. Hele, çevresindeki uçsuz bucaksız çölden neşet eden tozdan dolayı daha da trajik bir görünüm içinde. Çölden rüzgar ve fırtına ile gelen gelen tozlar bütün bir şehri kaplayıp etkisi altına almaktadır. Ayrıca, Güney bölgelerden, Nubia ve Saîd bölgelerinden gelen yoğun göçten dolayı istiâb haddinin çok ötesinde bir nüfus yükünü taşımaktadır.
Bu yüzden, Nasr City (Medînetu”n-Nasr) ve New Cairo (Mısru”l-Cedîde) dışındaki semt ve mahallelerde adalet ve şefkatin/merhametin hicret ettiği merhametsiz bir sefalet hüküm halen artarak sürmektedir. Çeşitli toplum katmanları arasındaki korkunç uçurum dikkat çekmekte. Eski Kahire”nin her tarafında camiler, külliyeler başta olmak üzere üzerimize saldırırcasına para talep eden sefalet içinde yüzen dilencilerle dolu. Bazı camilerde sayıları cemaatten çok daha fazla durumda.
Misr El-Kadîme denilen eski şehrin hemen hemen hiçbir yeri mâmur değil. Çok plansız, çarpık/sağlıksız bir şehirleşme/yapılaşma hemen kendini belli ediyor. Gize’nin güney uçlarında inşa edilen mahallelerde yüksek katlı evlerin arasında çoğunlukla sokak bulunmuyor. Özellikle zengin maziyi ve tarihi eserleri barındıran Eski Kahire’nin durumu içler acısı. Şehirde asırların birikiminde oluşan medeniyet nişanelerimizin, İslâm eserlerinin durumu tam bir felaket. Ülkenin yüzde 10-12’sini oluşturan, Kıpti cemaatine ait kilise, manastır vs. eserler Batılı devletlerin himayesinde bakım /onarım görürken, İslam eserleri/şaheserleri bakımsızlık/sefalet ve ilgisizlikten yerlerde sürünüyor. Sefaletin, fukaralığın yanısıra, bu İslam medeniyet eserlerine şirk/cahiliyye gözü ile bakan katı selefi hastalıklı sığ anlayışın gelişmesi, ilgisizliği kat kat artırıyor. Fustat, Karrafe, İmam Eş-Şafiî, El-Mukattam çevresinde inanılmaz bir sefalet hüküm sürüyor. Birçok mahalle çöp yığınları arasında çöplük görünümünde. Mısır Fatihi Amr bin As’ın Cami-i Şerifi bakımsızlık ve kir içerisinde, kir ve tozdan dolayı halılar üzerinde namaz kılabilmek bir hayli zor. Vilâdet yıl dönümü dolayısıyle ihtifallerin gerçekleştiği Ehl-i Beytten Seyyide Nefîse Cami-i Şerifi ve Külliye çevresi ile birlikte bir sefalet yurdu görünümünde..
Eski Kahire’de temizlik başta olmak üzere, belediye hizmetleri yok denecek durumda. Hijyenik hiçbir ortamın olmaması, her türlü sari hastalığın oluşabilmesine zemin hazırlamaktadır.
İmam Eş-Şafiî Türbesi-Külliyesi, İbn Atâullah El-İskenderi Camii ve Ezher Külliyesi başta olmak üzere birçok mühim İslam eseri çökme tehlikesi ile karşı karşıya.. Bakımsızlık ve yanlış restorasyonların yanısıra Nil”den kaynaklanan yeraltı suları ve rutubet bu zengin tarihi eserlere bir hayli zarar vermekte. Özellikle İmam Eş-Şafiî Külliyesi, zemininde oluşan çökmeler sonucu büyük zarar görüyor. Fatımî, Memlüklü, Osmanlı eserleri kaderine terk edilmiş durumda. Piramidler çevresinde kazılar devam etmesine karşın, Piramidler çevresi ve Gize’de baltacılardan geçilmiyor.
Velhasıl, iki yıl sonra Mısır/Kahire’de genel manzara içler acısı, yürek burkan bir durumda.
Bilâd-ı Rum olarak nitelendirilen, Anadolu ve Mezopotamya'nın ya da Küçük Asya'nın, Bilâd-ı Arab ve Bilâd-ı Acem olarak nitelendirilen coğrafya ile olan alakası aslında hiçbir tarihte inkıtaa uğramamıştır. Hitit-Mısır savaş ve anlaşmalarından beri böyle olagelmiştir. Zaman zaman Anadolu merkezli medeniyet ve topluluklar güneyde yer alan coğrafyaya hükmetmiş, zaman zaman da Mısır ve Mezopotamya'da bulunan topluluk ve güç merkezlerinin (Eyyubiler ve Memlüklüler gibi) kuzeye doğru gelişme gösterdiği görülmüştür. Bu coğrafyaları birbirinden bağımsız addetmek, birbirinden koparmak temelde mümkün olmadığı gibi bu tür bir durumun varlığı son yüzyıldaki gibi ârızi/geçici olur.
Osmanlı Devletinin son dönemlerinde gelişme gösterip hızlanan Batılılaşma ve Ulus-Devlete dönüşme süreci, 93 Harbinden itibaren maruz kalınan ağır savaş yenilgileri ve hızlı toprak kayıpları; I. Cihan Harbi'nin ardından Osmanlı bakiyesi üzerinde, geçmişin/mâzinin reddine/inkârına dayanan yeni bir devletin tesisi ile neticelendi. Bu yeni devlet, ideolojik olarak aynı zamanda katı pozitivist bir Batıcılık sâikiyle Orta Doğu coğrafyası, Arap ve İslâm coğrafyası ile tüm bağlarını koparma ilkesi üzerinden yükseldi. O dönemlerde, ağır savaş yenilgileri, hızlı toprak kayıpları, Mekke-i Mükerreme Emiri Şerif Hüseyin Paşa ve taraftarlarının ayaklanması gibi olaylar gerekçe/bahane olarak gösterilmişse de, günümüze olan faturası çok ağır olmuştur. Bu bilinçli/ideolojik ilişki kopukluğunun getirdiği birikimin olumsuz sonuçları ülkemize ve coğrafyamıza bundan sonrasını da etkileyecek bir fatura yüklemiştir. Batılılaşma ve modernleşme namına dayatılan bilinçli ilişki kopukluğu; Türkiye'yi Batılı devletlerin ekonomik ve toplumsal hayatına katılmasını sağlayamadığı gibi; Sykes-Picot mutabakatının oluşturduğu yapay sınırlarla büyük bir potansiyel ve uzun zamana dayalı fırsatlar heba edilmiştir.
1989-90 sonrası, İki Kutuplu Dünya düzeninin; Sovyet blokunun inkırâzı, Soğuk Savaş döneminin kapanması Türkiye'yi çevresi ile ilgili yeni bir dönemece sokmuştur. Ancak, Türkiye'nin eski alışkanlıklarından, Resmi İdeolojinin dayattığı sınırlamalardan sıyırılması kolay olmamaktadır. Büyük zaman kaybı yaşanmakta, fırsatlar bir bir gözden ırak hale gelmektedir. Orta Doğu/Arap âlemi ise yüzyıllık Batı sömürgeciliği, işgalller ve Nâsırcı, seküler askeri idareler mârifetiyle bir hayli hırplanmış, az da olsa kalan enerji ve dinamizmi sıfırlanmış durumda.
Son 30 yılda gelinen nokta, adı geçen coğrafyaları, havzaları artık bir birine mecbur ve mahküm hale getirmiştir. İlkin ekonomik alanda ilişkilerin geliştirilmesi ile başlayan yakın münasebetler, siyasi alana yönelince ciddi krizler ve maniâlarla karşılaşılmıştır. Bölgeye, Anglo-Saxon merkezli uluslar arası güç odaklarının müdahalelerinin artarak süregelmesi; Arap Baharı dalgasının oluşturduğu kaos, Suriye'de süregelen iç savaş; Yemen'de halihâzırdaki savaş sağlıklı bir ilişkiler ağının teşekkülüne mania teşkil etmektedir. Yüz yıla yakındır, Rumeli kökenli batıcı elitler eliyle bölgeye yabancılaştırılan Türkiye, alt yapı oluşturulamaması dolayısıyle son 25 yılda bölgeye yönelik uzun vadeli ilişkiler ağı oluşturamadı.
Türkiye'ye yönelik son yıllarda, bölgede Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın şahsında oluşan sempati ve popülarite, önemli bir aşama olsa bile; Arap sokağının algı zemini esas alındığında yeterli gelmemektedir. Arap Sokağının Türkiye algısının, Hasan Şaş, Kıvanç Tatlıtuğ, Polat Alemdar vs. gibi futbolcu ve dizi sanatçılarıyla özdeşleşen magazinel bir zemin üzerinde olması, geleceğe ilişkin umutların yeşermesini engellemektedir. Magazinel bir algı zemini üzerinde oluşan siyasi bir popülaritenin orta/uzun vadede nasıl bir güvenilirlik arzedeceği tartışılır.
Ayrıca, önceden bölgeyi, ilgi ve alakayı tümü ile kesmeyi öngören Resmi ideolojiye karşılık, son yıllarda bölgeyi sadece Müslüman Kardeşler Hareketi ve literatürü üzerinden okuyup, sadece bu bakış açısı ile ilişki ağı geliştirilmeye çalışılması, Türkiye ile bölge arasında oluşan son dönemdeki krizin başlıca nedenlerindendir. Mısır'da ne kadar haklı zeminde olursa olsun, hak ve hukuku çiğnenmiş olsa da, Müslüman Kardeşler hareketinin; güçlü/donanımlı kadroların olmaması ve strateji yoksunluğuna dayanan ideolojik bakış açısı ve halkın dindarlığı ile örtüşmeyen/barışmayan yapısı bölgede kapsamlı bir siyasi ve toplumsal zemin oluşturmasına mani olduğu gibi, İslam'ın gelişmesi anlamında da maalesef bir katkı sunmamaktadır. İhvan Hareketi'nin ideolojik çerçevedeki bakış açısı halkın dindarlığı ve İslami birikimi ile değil örtüşen, aksine nerdeyse, 'cahiliye' suçlaması ile toptan redde dayalı bir çatışma zeminine dayanmış olması; dindar halkla bir bağ/diyalog oluşturmalarına dahi engel olmaktadır. Bölgede, İhvan dışında mevcut nizam/rejimlere alternatif olabilecek siyasi bir potansiyel bulunmamakla birlikte; İhvân'ın örgüt ve ideolojik/siyasi yapısı itibarıyla, güçlü kadrolardan yoksun olması dindar halktan kopuk olması ve kitleselleşememesi bu yönde bir umut oluşturamamaktadır.
Ancak, şu da açık ki, Türkiye ve bölgenin/coğrafyanın diğer ülkeleri bir birine mecbur ve mahkümdur. Hele, Yemen'deki savaşla zirveye çıkan son kriz ve dirilen fay hatları; bölgeyi daha fazla Türkiye'ye mecbur hale getirmektedir. Mısır Ve Hicâz'da edindiğimiz intibâ da bu yönde. Her iki ülkede Türkiye 'ye yönelik bu talep artık yetkili çevrelerce de dillendirilmektedir. Türkiye, uluslararası diplomasi/siyaset anlamında, Yemen üzerinden bölgeyi kapsayacak Mezhep çatışmalarını önlemeye mâtuf arabulucu olabilme imkanına sahip olduğu gibi, toplumsal vs. alanlarda bölgede varlık gösterebilme şansına da sahiptir. Hatta, bu alanlar uluslararası diplomasi ve siyaset alanından çok daha güçlü ve daha kalıcı fırsatlar ve zeminler oluşturma imkanına sahiptir. Sadece Türkiye'nin Hicâz'a/Haremeyn-i Şerifeyn'e açılması bile çok önemli bir zemin ve imkanlar sunacaktır. Türkiye'deki bir kısım uluslararası yardım kuruluşlarının Haremeyn'deki fukara kesimine,- özellikle Hint alt kıt'ası asıllı-, elini uzatması ile yapılacak bir başlangıç dahi önem arz etmektedir. Hele, Osmanlı döneminde, Sultan II. Bayezid devrinde kurulan, Osmanlı'nın en büyük vakıf müessesesi olan Hicâz'a/Haremeyn-i Şerifeyn'e yönelik 'Haremeyn Evkâfı'nın ve bunun yanısıra Nakîbu'l-Eşraflık kurumunun Türkiye'de yeniden ihyâsı/canlandırılması bile orta ve uzun vâdede Türkiye'nin tekrar sağlıklı bir zeminde bölgenin merkezinde yer almasının yolunu açacaktır.
Mekke-i Mükerreme'den Herkese Selamlar.
Haremeyn notları-1 Mekke-i mükerreme
Müslümanların mukaddes beldelerini, Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere'yi barındıran Hicâz bölgesinin konumu İslâm Dünyasının konumunu belirlemede başat bir rol oynamıştır. Emevilerin bu coğrafyada egemenlik teşkil etmelerinden bu yana sorunlar hiç eksik olmamıştır. Medine-i Münevvere'de Harre Vak'ası , Abdullah bin Zübeyr'in Mekke emâreti, Haccac-ı Zâlimin şehri muhasara edip, Ka'be-yi Muazzama'yı mancınıklarla yıkması ve sonrasındaki gelişmeler tarihimizin dilhun eden hadiseleridir.
Abbasiler dönemindeki kargaşalıklar, Kırmıtîlerin Mescid-i Harâma saldırarak hacıları katletmesi ve Hacer-i Esved'i yerinden koparıp Kufeye götürmeleri, tarihte yaşanan kaos ve kepazeliklerin zirvesini teşkil etmiştir.
Haremeyn-i Şerifeyn, en sakin dönemlerini ise Atabegler ve Eyyubiler devirlerinde yaşamaya başlamıştır. Hele Memlüklü Devri Ömer bin Abdilaziz'den sonra bu mukaddes beldeler en huzurlu ve sakin dönemlerini yaşamış, hürmet ve sıyanetine riâyet edilmeye çalışılmıştır.
Bu mukaddes beldeler; Osmanlı hükümdarı Yavuz Sultan Selim'in Memlüklü topraklarını tümü ile zaptedip, Hicâz Bölgesine de hakim olmasıyla, 1917'ye kadar Osmanlı idaresine dahil olmuştur.
Sultan II. Bayezid Devrinden itibaren Haremeyn Evkâfı'nı ve Surre Alaylarını tesis eden Osmanlılar, Haremeynin imâr ve idaresi, hürmet ve sıyanetinin muhafazası için özel gayret sarf etmiştir.
Ancak, Osmanlı Devleti'nin 18. Yüzyılda gerilemeye yüz tutması, müesseselerinin çökmeye başlaması ile Haremeynle ilgili meseleler baş göstermeye başlamıştır.
Bu yüzyıl sonunda, Arap Yarımadasının Necd Bölgesinde Muhammed bin Abdilvahhâb ve ona destek veren İbn Es-Suud'un Vahhâbi hareketi büyük bir kriz oluşturmuştur. Osmanlı'nın Rumeli'deki sorunları nedeniyle Hicâz'ı ihmâl edişini fırsat bilen bu yeni hareket, Necd Bölgesinden (Dir'iyye ve çevresi) çıkarak kısa zamanda Hicâz Bölgesini zaptederek, Mekke ve Medine-i Münevvere'ye hakim olur.
Otuz yıla yakın bölgede hüküm süren bu hareket, Haremeyn ve Tâif'te gerçekleştirdiği katliâmlar ve Haremeyn'de türbe vs. binaları yok etmesiyle ön plana çıkar.
Nihayet, 1228/1812 yılında, Sultan II. Mahmud Devrinde, dönemin Mısır valisi ünlü Kavalalı Mehmed Ali Paşa'ya çıkarılan fermanla; bölgeye sevk edilen İbrahim Paşa idaresindeki Arnavut askerlerin gayretleri ve üç yıl süren harekat ve çatışmalar neticesinde bu hareket bertaraf edilir.
19. yüzyılın ikinci yarısında; Aden, Hadramevt ve Umman Bölgesine olan İngiliz tasallutu ile Hicaz, tekrar hareketlenmeye başlar. 16. Ve 17. yüzyıllarda Aden Körfezi ve Umman Denizinde Portekiz etkisinin yerini bu defa İngiliz etkisi/nüfuzu alır. Osmanlı; 16. Yüzyılın ikinci yarısında, Venediklilere karşı, İnebahtı ve Portekizlilere karşı Umman Denizi yenilgileriyle artık bir deniz devleti olmaktan ve deniz hakimiyetine sahip olmaktan çıkar. Arap Yarımadasının güney ucu kontrol edilemez hale gelir.
İngilizlerin, Cidde limanını bombalamaları, Hicâz üzerindeki İngiliz nüfuzunun başlangıcını teşkil eder. Sonrasında, Osmanlı adına Mekke-i Mükerreme idaresini elinde bulunduran Şerifler Ailesi; daha Sultan II. Abdülhamîd devrinde İngiliz siyaseti ile diyaloglar tesis eder.
İttihatçıların/Jön Türklerin 1908; II. Meşrutiyet ile birlikte iktidara gelmeleri ise sonun başlangıcı olur; İttihatçıların bölgedeki idare ve siyaseti; İngilizlere ve onların siyasi nüfuz alanına giren yerel idarecilere kapıyı ardına kadar açar. İttihatçıların/Jön Türklerin, Hilafet Makamının İstanbul'da olmasına rağmen; Müslümanlığı öteleyen, laikçi-Batıcı ve Türkçü politikaları Osmanlı'ya son darbeyi vurur. Bunu fırsat bilen İngiliz Siyaseti Mekke-i Mükerreme Emiri Şerif Hüseyin Paşa'yı tümü ile elde eder. Birinci Cihan Harbinin başlaması ile Şerif Hüseyin'in Mekke'de başlatığı ayaklanma 1916'dan itibaren Osmanlı'nın tüm Arap coğrafyasını kaybetmesi ile neticelenir. Mondros Mütarekesi ile Osmanlı; Suriye ve Filistin ve Halep bölgesinden de Toroslara doğru çekilir. Arap Yarımadası, Suriye ve Filistin bölgelerini Osmanlı'dan koparıp; krallık hayalleri peşindeki Şerif Hüseyin bir süreliğine Hicaz'a hakim olur.Ancak, 19. Yüzyılın ikinci yarısında tekrar ortaya çıkan Suud ailesi zaman içinde; bu defa, Dir'iyye değil, Riyad merkezli olarak Necd mıntıkasında tekrar güç kazanır. Necd mıntıkasında öteden beri etkili olan Alu'r-Reşid ailesi, Osmanlı'dan yana yer almış olmalarına karşın İngiliz desteğinin gücü karşısında etkili olamaz. Abdülazîz bin Abdirrahman idaresindeki Suud ailesi ve ona bağlı Aneze aşiretleri; Muhammed bin Abdilvahhâb'ın ahfadı ile birlikte, “İhvân Fırkası” diye bir hareket oluştururlar. Kısa zamanda gelişme gösteren bu hareket, nihayet 1924 sonlarında Hicaz'a girip, Şerif Hüseyin ve çocuklarını oradan kovarlar. Hicâz'a “İhvân Fırkası” adı altında egemen olan Suud ve Alu'ş-Şeyh ailesi ve bağlı aşiretler Abdülaziz bin Abdirrahman'ı kral ilan ederler. Böylece; Necd, Hicaz, Cizân, Ahsa, Kasîm vs. bölgelerde Suudi Krallığı kurulmuş olur.
Muhammed bin Abdilvahhâb'ın siyasallaştırdığı; İbn Teymiyye, İbn Kayyım El-Cevziyye'nin akidesini benimseyen bu hareket; Hicaz'da, Haremeyn'de tekrar hakimiyet tesis edince, Hz. Resul-i Ekrem'in türbesi hariç, tarihi değere sahip tüm türbeleri “Şirk” diye nitelendirip, yıkmakla icraata başlar.
Ihvân Fırkası'nın Haremeyn'de hakimiyet tesis etmesinden bu yana geçen süreçte, özellikle son 30 yılda, çok büyük bir tarihi eser kıyımı yaşandı ve hızla yaşanmaya da devam etmektedir. Sadece tarihi eserler değil, Mekke-i Mükerreme'de fiziki coğrafyayı teşkil eden tepelerin bir bir düzlenmesi ile sürdürülmektedir. Ecyâd Kalesinin bulunduğu tepe tümü ile düzlenmiş olup, yerine Zemzem Tower başta olmak üzere gökdelenler; oteller ve AVM'ler inşa edildi.
İslam Tarih kaynaklarımıza göre, dünyanın ilk dağı/tepesi olarak bilinen, bir çok peygamber-i izâm'ın medfun/gömülü bulunduğu mukaddes Ebu Kubeys Tepesi, üzerinde saray inşâ edilen bölümünün haricindeki diğer kısımları da son birkaç yılda ortadan kaldırılıp düzlenmiştir. Medine-i Münevvere'de, Mescid-i Nebevi çevresindeki yeraltı otoparkları; Mekke-i Mükerreme'de Şakku'l-Kamer hadisesinin gerçekleştiği mukaddes Ebu Kubeys Tepesi'nin ortadan kaldırılması, inanılmaz betonlaşma ve gökdelenleşmeye kadar varan Haremeyn'deki korkunç tahribâta ne zaman son verilecek?
Haremeyn-i Şerîfeyn'de, tarihi ve fiziki dokuya yönelen korkunç tahribâtın boyutları, Ebu Kubeys Tepesi başta olmak üzere tepelerin bir bir ortadan kaldırılmasına kadar vardırılmasına, her iki şehrin çok yoğun betonlaşma ve gökdelenleşmeye maruz bırakılmış olmasına rağmen İslâm dünyasında neredeyse tepki gösterilmemesi daha da vahim bir hadisedir.
İsrail işgali altındaki Kudüs'te, Mescid-i Aksa çevresinde vaki olan en küçük bir tasarruf bile yoğun tepkilere, gösterilere neden olurken, Haremeyn'in âdeta ortadan kaldırılmasını intâc eden yıkıcı ameliyelerin hiç tepki ile karşılaşmaması İslâm Dünyasının Kutsal değerlerine tümü ile duyarsızlaşmasının/yabancılaşmasının adıdır. Kudüs'te İsrail'in emr-i vâkilerine yönelik tepkilerin, mukaddes değerlere yönelik akidevi hassasiyetlerden ziyade siyasi/ideolojik reaksiyondan kaynaklandığı müşahade olunmaktadır.
Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere'nin, İslâm tarih ve medeniyetine ait tüm izlerinin silinmesi yerine, Detroit, Chikago, Dallas, Michigan, San Fransisco vb. şehirlerdeki yapı tarzı ve anlayışının hakim kılınması bu anlamda yaşanan facianın boyutlarını ortaya koymaktadır. Her iki şehrin, Hz. İbrahim ve Hz. İsmail'den Hz. Resul-i Ekrem'e (S.A.V), o dönemden de bugüne, tarihi ve geçmişi hatırlatacak tüm izlerin birer birer silinerek, yukarıda saydığım ABD şehirleri örnek alınarak, yeniden şekillendirilmesi, hiçbir dine, hiçbir imana sığmaz.
Burada, daha vahimi, ideolojik ve siyasi aktiviteyi esas alan İslamcıların bu konudaki tutumudur. Bir yandan “Emperyalizm” vurgusu ile, modern batı'ya karşıt siyasal ve ideolojik zeminde konuşlandığını iddia eden bu çevreler, diğer yandan İslam tarih, kültür ve medeniyet birikimine “Cahiliye, Tevhid'den sapma” gibi gerekçelerle redd-i miras tutumu sergileyerek amansız bir çelişkiyi yaşamaktadırlar. Zira, İslam dünyasında, İslam, tarih ve meniyet nişanelerinin tahribi noktasında vaki olan İslamcı duyarsızlık, İslamcı yabancılaşma, hatta destek, bu eserleri, tarih ve medeniyeti adeta arkadan vurmaktadır.
Mekke-i Mükerreme'ye baktığımızda, Ka'be-i Muazzama ve ayakta kalabilen birkaç dağ-tepe dışında; Hz. İbrahim'den, Hz. İsmail'den, Hz. Resul-i Ekrem'den bu yana koca bir tarihi, geçmişi hatırlatacak, manevi bir atmosfer verecek herhangi bir mekan maalesef bulamıyorsunuz. Onun yerine, Mescid-i Harâm'ın tepesinde yükselen bir gökdelen-saat kulesi (Zemzem Tower) AVM'ler ve diğer gökdelenleri görüyorsunuz. Önceleri, hatıra eşyâ olarak Ka'be-i Muazzama başta olmak üzere, kutsal mekanların maket ve fotoğrafları hediyelik eşya dükkanlarını süslerken, şimdilerde, bu dükkanların vitrinlerini, sanki kusal bir bina imiş gibi, Zemzem Tower ve Saat Kulesinin maketleri süslemektedir. Bir takım kutsal mekanlardaki tarihi değerdeki binaları, bunlara ibadet ediliyor, Şirk sergileniyor diye gerekçe gösterilek ortadan kaldırılıp, yerine Zemzem Tower gibi gökdelenler inşâ edilip, neredeyse kutsallık atfedilmektedir. Böyle bir tersine dönüşüm neyle açıklanabilir? İslam'ın ibadet ve namaza dayalı zaman anlayışının simgesi olan, Kıble'nin ve Harem-i Şerif'in minarlerinin üst tarafına; ibadet vakitlerini esas almayan seküler/modern zaman anlayışının simgesi olan Saat kulesi inşâ etmek, tam bir meydan okumadır.
Ayrıca, Arafat'tan başlayarak, Ebu Kubeys tepesine kadar varan muaddes mekanların, modern şehirciliğe ve betona teslim edilmesi nasıl kabul edilebilir. Arafat Tepesinde, Hz. Peygamber'in Vedâ Haccı esnasında Vakfe duâsı okuduğu mevkiî “Şirk-İbadet” gerekçesi ile beton ile sıvayıp kapatmak hangi dine, hangi imana sığar? Rampalı-çok katlı beton otoparklar görünümüne sahip kılınan, Şeytan Taşlama (Cemerât) mekanlarnın bu hali nasıl sindirilebilir. Sadece buraları değil, Zu'l-Huleyfe, Ten'îm, Ci'râne, Hudeybiye gibi mikât ve hill bölgelerinin, buradaki mescidlerin özellikle betonlaştırılması, geçmişi hatırlatacak tüm izlerin silinmesini İslamcılar hangi saikle içlerine sindirebiliyorlar?
Cidde'de tarihi binaları ve tarihi sokakları müze gibi koruyanlar, hatta 18. ve 19. yüzyıl başındaki merkezleri Necd bölgesdindeki Dir'iyye kasabasının harabelerini müzeleştirerek koruyanlar, hangi sâikle Haremeyn'de bu tahribâtı sergilemektedir. Dir'iyye harabelerini, Suudi hanedanının mazisine hürmeten müzeleştirerek koruyanlar; aynı saygıyı Haremeyn'deki koca bir tarihe neden göstermiyor? Üstelik bir de “Şirk-Cahiliyye” parantezine alınarak yok ediliyor.
Haremeyn-i Şerifeyn'deki tahribâta gerekçe olarak gösterilen “Mekanlar yetmiyor. Genişletme yapılıyor” söylemlerinin de sağlıklı hiçbir zemini bulunmuyor. Tarihi Ecyâd Kalesi ve Tepesi ortadan kaldırılırken Harem'in genişletilmesi gerekçe gösterilmesine karşın; Hareme dahil edilmek yerine, burada Zemzem Tower başta olmak üzere, AVM ve Gökdelen Otellerden oluşan adeta bir yeni şehir inşâ edildi. Harem-i Şerif'in yeni genişletilme projesine bakıldığında ise, Harem-i Şerif'in, ABD'deki uzay üslerine benzer bir şekle büründürüldüğünü görebilmekteyiz. Medine-i Münevvere'de de, Ravza-i Mutahhara dışında geçmişe dair tüm eser ve yapıların bir bir tasfiyesi; yoğun betonlaşma/modernleşme şehrin kudsiyetine ağır bir darbe vurmuştur. Hz. Resul-i Ekrem'in mihmandarı Ebu Eyyub-i Ensari'nin evinin yıkılıp, yerine küçük bir trafo yapılması neyle izah edilebilir?
Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere'deki İslam tarih ve medeniyet eserlerinin, Necd-Dir'iyye'deki harabeler kadar değeri ve saygınlığı yok muydu? Bunu sadece, Suudi yetkililere değil aynı zamanda buna fetva veren İslamcılara da soruyorum. İsrail/Siyonizm işgali altındaki Kudüs şehri, yüz yıl önceki dokusunu, tarihi yapısını çok büyük oranda korurken; Haremeyn-i Şerifeyn'in dokusu neden bu kadar büyük tahribata maruz bırakıldı? Kutsal değerlerini ve kutsallığını kaybeden topluluklar iman temelli bir medeniyet inşâ edemezler.
Balkanlar’dan Basra’ya-1
Soğuk savaş döneminin sona erip, iki bloklu sistemin çökmesi akabinde, neredeyse 19. Yüzyıl sonu/20. Yüzyıl başı dengelere doğru yeni bir eksen kayması görülmektedir. Doğu blokunun çözülmesi neticesinde Balkanlar'da, 20. Yüzyılda burada oluşan yapılar da çözüldü. Özellikle Yugoslavya'nın dağılması, sancılı ve uzun süren kanlı bir süreci beraberinde getirdi. Slovenya ve Hırvatistan'da baş gösteren iç savaş Bosna Hersek ve Kosova'da trajedi ve katliamlara dönüştü.
Türkiye'nin Balkanlarla/Rumeliyle 1913 ve 1924'te kesilen bağlarının yeniden tesisini gerektiren bir yeni statüko oluştu. II. Dünya Harbi sonrasında, Marxist ideolojinin oluşturduğu, ideolojik örtünün çekilmesi ile, Osmanlı İmparatorluğunun bakiyesi olan Boşnak ve Arnavut Müslüman halkları yeniden kendi kimlikleri ile ön plana çıktılar.
Ancak Türkiye'nin, yeni duruma uyum sağlayabilecek adımları atamamış olması, Tek-Parti döneminin resmi ideoloji statükosunun olağanüstü bir direnç göstererek uzun sürmesi, Balkanlara, Rumeli'nin Müslüman halklarına açılımını önemli ölçüde engelledi. Ayrıca, Türkiye'de Resmi İdeolojiye dayalı statükonun sahiplerinin ziyadesiyle ülkedeki Balkan/Rumeli kökenliler olması bu direnci daha da arttırdığı gibi, Balkanlara/Rumeli'ye yönelik gerekli açılımların önüne duvar gibi set çekti. Meriç'in ötesini uzak ülkeler olarak algılayacak derecede, Türkiye'yi, Meriç'le Aras nehri parantezine hapseden ideoloji, bu ideolojinin ağır baskısı Rumeli ve Balkanlarda Türkiye için oluşan fırsatları ve yılları heba etti.
Merhum Turgut Özal döneminde uygulanmaya başlayan bazı strateji ve politikaların da, sonrasında hemen önü kesilir. Özellikle, Türkiye'deki Rumeli/Balkan kökenlilerin büyük oranda bu yönde yeni adımlar atılmasının önünde engel teşkil etmeleri vahametin derecesini göstermektedir.
Oysaki, Türkiye'nin, kesinlikle maceralara atılmamak şartıyla, son 20-25 yılda Balkanlara/Rumeli'ye önemli açılımlar gerçekleştirmiş, güçlü bağlar tesis etmiş olması gerekirdi. Türkiye'de Rumeli kökenli statükonun, Balkanlarla/Rumeli ile bağların tekrar tesis edilip, güçlendirilmesi karşısında gösterdiği inanılmaz direnç ve karşı tutum bunun başlıca nedeni oldu. Ayrıca, Türkiye Hariciyesinin de bu statükonun en zirve noktalarda temsil edildiği bir yapı da olması en önemli âmillerdendir. Gerek, Rumeli kökenli statükonun, Rumeli'ye karşı bilinçli/ideolojik ve kronik kayıtsızlığı gerekse, Hâriciye statükocukuğu; Balkanlara yönelik orta ve uzun vadede stratejilerin geliştirilmesini büyük oranda önledi.
Halen de, Türkiye'de, Balkanlar/Rumeli'de ne yapılacağını bilmez bir durum gözlemlenmektedir. Henüz, geliştirilmiş ve yürüyen orta ve uzun vadeli bir strateji ve politika görülmemektedir. Özellikle, Boşnak ve Arnavut nüfusa yönelik yeterince adım atılabilmiş değil. Oysaki Türkiye'de, halen 10 milyon civarında Arnavut ve Boşnak nüfus yaşamaktadır. Türkiye bunu Rumeli'ye yönelik bir avantaja asla dönüştürebilmiş değil. Hatta bu nüfusla anavatanları olan Rumeli/Balkanlar ile güçlü bağlar dahi kesinlikle kurulabilmiş değil. Özellikle, Türkiye'deki Balkan/Rumelili nüfusun anavatanlarına olan ilgisi ile, bölgeye yönelik İtalyanların ilgisi karşılaştırıldığında karşımıza hiç de iyi bir tablo çıkmamaktadır.
Türkiye dış politikası, bu çemberleri kırmadığı, Rumeli/Balkanlarda, Arnavut ve Boşnak nüfusu merkeze almadığı sürece bu dönemeci dönebilme şansına sahip olamayacaktır. Türkiye'nin son 20 yıldır Mamuşa merkezli Rumeli politikası, Türkiye'nin Türkler dışında kalan bölgedeki Osmanlı bakiyesi, Arnavutlar başta olmak üzere, kalabalık Müslüman unsurlarla aralarında soğukluk hasıl olması dışında bir sonuç vermemiştir. Türkiye için elzem olan, Meriç'in ötesini görmezden gelen statükonun bağlarını tümüyle çözüp, kendi içindeki Balkan/Rumelili nüfusu Rumeli siyasetinde aktif duruma getirip, bu bölgede Arnavut ve Boşnak unsurunu merkeze alan yeni bir yol haritası çizmesidir..
.Balkanlar’dan Basra’ya-2
Soğuk savaş dönemi sonrasında, Balkanlar'da köklü değişiklikler, kanlı trajediler yaşandığı gibi Orta Doğu'da da, yeni çalkantıların sinyalleri Balkanlardan daha da erken alındı. Asıl itibarıyla, 1979'daki İran Devrimi, Sekiz yıl süren İran-Irak savaşı tüm bunları tetikleyen olaylar zinciriydi. 1882'de Mısır'ın İngilizler tarafından işgali, Birinci Cihan Harbi neticesinde Osmanlı'n Devleti'nin dünya sahnesinden çekilişi, Sykes-Picot mutabakatına dayalı yeni sınırlar Orta Doğu'nun günümüze değin süregelen statükosunun temel belirleyenleri olmuştu. Ayrıca, 1952'de Mısır'da başlayan askeri darbeler zinciri, Nasırcı ve Baasçı-seküler Arap Sosyalizmi bu statükoya eklemlenmişti.
1990'da, Kuveyt'in Saddam Irak'ı tarafından işgali ve ardından 1991'de ABD- Bush yönetimi öncülüğündeki Körfez savaşı bölgedeki değişimlerin ateşini tutuşturmuştu. Ancak, 1993'te ABD'de yönetime gelen Clinton Demokrat Parti idaresi, frene basarak bu savaşın değişime etkisini geciktirdi. 2001 yılında, Neo-Con zihniyetine sahip Cumhuriyetçi Parti-Oğul Bush yönetimi döneminde, geciken projenin tekrar fiiliyata irca edilmesine teşebbüsle, 11 Eylül 2001 saldırıları gerekçe gösterilerek, Afganistan ve ardından Irak işgal edilir. Afganistan ve Irak'ın işgali; Orta Doğu'da İran-Suudi Arabistan/Körfez denkleminde, dengeleri İran lehine olmak üzere değiştirdi. İran'ın doğusunda ve batısında yer alan İran açısından rakip/sorunlu olarak görülen iki devlet/ülke tasfiye edilmiş oldu. İran'ın Irak'ta Bağdat yönetiminde hızla artan etkisi, Suriye ve Lübnan'da var olan etkisi, son dönemde Yemen'de Husiler aracılığı ile yükselişi Orta Doğu Arap dünyasında var olan tüm dengelerin alt üst olmasına yol açar.
Diğer yandan, 2011 yılında başlayan ilkin “Arap Baharı” olarak nitelendirilen ve Tunus ve Mısır'la başlayan hadiseler zinciri, zamanında sınırları Batılılar tarafından çizilmiş ulus-devletleri tarumar ederek nerede duracağı tahmin edilemeyen kaos ve kanlı iç savaş ortamına sürükledi. Mısır'da seçimle işbaşına gelen Mürsî idaresine karşı gerçekleşen kanlı darbe, acımasız askeri idare, Libya'nın ikiye bölünmesi ve süregelen iç savaş, Libya-Mısır hattının geleceğini karartmıştır. Suriye'de 2011'den beri süren kanlı iç savaş, her iki ülkede DAIŞ/IŞID'ın yükselişi ile, Irak ve Suriye'de durumun daha da vahim hale gelmesine yol açmıştır. En son Husîlerin, eski/devrik başkan Ali Abdullah Salih'in desteği ile başkent San'a'yı ele geçirip Taiz'e kadar ilerlemeleri ve olayın Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkelerinin müdahalesiyle bölgesel savaşa dönüşmesi kanlı olaylar zincirini iyice belirsizliğe sürüklemektedir.
Yanı sıra, geçen yüzyıldan beri süregelen Kürt sorununun ulus-devletlerin zayıflayıp, etkilerinin/baskılarının iyice azaldığı şu dönemlerde büyük sıçrama yapması bölgenin nereye doğru yol alacağı konusunu iyice kestirilemez/öngörülemez bir hale getirmiştir. Orta Doğu denkleminde, ulus-devletlerin ağır baskılarına dayalı örtünün çekilmesi ile son yüzyılda ulus-devletlerin mağduru durumundaki Kürtler belirleyici/başat bir konuma geldiler. Kürt siyasal gruplarının, ulus-devlet dönemine ait ağır baskılar ve bunlar tarafından Kürtlere yaşatılan kanlı trajedilerin oluşturduğu travma ile, tüm bir bölgeden, çevrelerindeki tüm Müslüman halklardan intikam almak gibi bir siyasete yönelmeleri bölgenin geleceğine ilişkin endişeleri artırmaktadır. Bu yüzden, Kürtlerin bundan sonraki süreçte, diğer Müslüman halklarla ilişki biçimi bölgenin, Müslümanlığın ve İslâm dünyasının geleceğinde belirleyici bir role sahip olacaktır.
Bir yandan, dış müdahalelerden bağımsız olmayan değişen bölge dengeleri, diğer yandan bölge dışı aktörlerin bölgeye yönelik devam eden etki ve müdahaleleri, büyük devletlerin/Düvel-i Muazzama'nın iki asırlık vesayeti de belirleyici olmaya devam etmektedir.
Bütün bu siyasal/Jeopolitik denklemler içerisinde, Türkiye'nin rolü ve etkisi mülahaza edildiğinde, 1989-90 sonrasında, Türkiye'nin önüne gelen fırsatların, Resmi İdeoloji'nin ve vesayetin getirdiği körlükle önemli ölçüde heba edilmiş olduğu gözlemlenmektedir. Yanı sıra, son dönemde, Suriye'deki kriz ve iç savaşın kör düğüm haline gelip bölgede Türkiye'nin önüne adeta aşılmaz bir set oluşturmuştur. Türkiye'nin yaklaşık yüz yıldır Orta Doğu denkleminin dışında olmasına sebep teşkil eden statükonun sona ermesinin ardından, oluşan bu set, sağlıklı-stratejik hamlelerin önünü kesti. Özellikle Kürt sorununun aldığı şekil; mezhep çatışmalarının Suriye ve Yemen bağlamında yükselişi Türkiye açısından, yaşadığımız hassas coğrafya açısından güvenliği/geleceği tehdit eden unsurlar haline gelmiştir.
Bu muvacehede, Türkiye'nin bir yandan Balkanlar'a, diğer yandan da Orta Doğu'ya, uzun vadeli stratejilere dayalı olarak emin adımlar atması evleviyet arz etmektedir. Ancak bunun için, siyasal ve sosyal yapıların, bu coğrafyanın prangaları olan dayatılmış, gettolaşmış sistem ve ideolojilerden arındırılması elzemdir. Türkiye, Balkanlar'dan, Basra Körfezi'ne kadar geniş bir coğrafya üzerinde yeni bir vizyon sergileyerek, Kürtler başta olmak üzere bölge halklarını, kapsayan/içselleştiren, ötekileştirmeyip sürece ortak eden bir siyasi rota takip etmenin yollarını/çarelerini aramalıdır. Elbette, kaos ve kargaşayı artıracak, aklın butlanı olan maceralara da atılmadan..
.Seçim sonuçları ve coğrafyamızın geleceği-1
Son seçim sonuçlarının oluşturdu tablo sadece Türkiye değil bölge dengelerini etkileyebilecek bir netice olarak karşımıza çıkıyor.. Uzun süredir Kürt sorunun oynadığı başat rol, ulus-devlet sisteminin ve Sykes-Picot mutabakatının belirlediği snırların/statükonun çözülüşü bunun esas zeminini teşkil ediyor.
Bir imparatorluk bakiyesi mahiyetinde olan Türkiye, Lozan Antlaşmasıyla, sınırlarını, Batılı/Büyük Devletler nezdinde garantiye almıştı. İngiltere ve Fransa'nın başını çektiği Birinci Cihan Harbi'nin galip devletlerinin bu garantisi/teminatı, yeni cumhuriyetin, tüm laikliği/batılılaşmayı öngören radikal reformları; Dindar Müslüman, Müslüman Kürt ve Alevi hareketlerine yönelik son derece acımasız/kanlı bastırma yöntemlerine rağmen toprak bütünlüğünü ve varlığını koruyup ayakta tuttu. Lozan'da oluşan statüko/teminat İkinci Cihan Harbi akabine kadar devam etti. Bu tarihten sonra Türkiye'nin BM'ye ve Nato'ya girişi, Bağdat Paktı Türkiye için yeni bir güvenlik alanı ve Konsepti oluşturdu. Lozan'ın getirdiği teminat bu kez Nato Şemsiyesi altında kendini sürdürdü. İki bloklu Dünya'da, Sovyet/Doğu blokuna karşı Nato'da yer alan Türkiye, Soğuk Savaş döneminde Batı/Nato blokunun Güneydoğu kanadı olarak varlık gösterdi. 90'lı yıllara gelindiğinde ise, Sovyet/Doğu bloku, Varşova Paktı çözüldü. İki kutuplu dünya sistemi çöktü. Soğuk Savaş döneminde, Sovyet/Doğu blokuna, Varşova Paktı'na karşı yapılanmış olan Kuzey Atlantik Paktı/NATO'nun konsepti değişti. Bu konsept değişikliğinde Türkiye'nin konumunun da değişiklik göstermesi gerekiyordu. Açıkçası, Türkiye bu yeni konsept de artık eski öneme sahip olmayacaktı. Eskisi gibi güvenliği ve toprak bütünlüğü teminat altında olmayacaktı. Lozan Antlaşması imzalanırken İsmet İnönü “80 yıl daha kazandık” demiş. Ancak bu seksen yılda Türkiye'de hep statüko korunmuş, fırsatlar değerlendirilmeyerek ülkenin büyüme göstermesi her defasında önlenir. Tam da bu dönemde, Konsept değişikliğini iyi algılayan Merhum Turgut Özal yeni arayışlara yöneldi. Ancak, içeride statükocu Kemalist kadroların direnişi ve Özal'ın erken ölümü bu yöndeki teşebbüsleri akim bırakır. Sonrasında ise koalisyonlar ve 28 Şubat süreçleri yılların heba olup fırsatların elden kaçmasına yol açar.
Sonraki dönemde ise, derin devlet içerisindeki bazı odaklar, Türkiye'nin iki seçenekle karşı karşıya olduğunu belirler. Onlara göre: ”Bu ülke ya büyüyecek, ya da parçalanacak”. Ve bu yönde büyüme seçeneğini işaretlediler. Nihayet, bu yönde adımlar atmaya çalıştılar. Nedense 2010-11'e kadar bu strateji daha bir teenni ve daha az sorunlu bir şekilde yürümekteydi. Bu tarihten sonra ise, Tunus'ta başlayan “Arap Baharı” hareketlerinin oluşturduğu atmosferin etkisiyle teenni bir tarafa bırakılarak dipsiz, içinden çıkılamayacak maceralara yönelindi. Almanya'nın her iki Cihan Harbi'nde uyguladığı “İki Ateş Hattı” stratejisi/macerasına benzer bir tutumla kısa sürede sonuç alma hedeflendi. Ancak, kısa zaman zarfında Arap Baharı bir şekilde Mısır, Libya, Yemen ve Suriye başta olmak üzere tam bir Hazan'a dönüştü. Her şey olabildiğince uzayarak kaos ve karmaşaya dönüştü. Burada öngörülmeyen başlıca üç nokta 1- Başta USA/ABD olmak üzere Batılı Devletlerin aldığı/alacağı tutumlara ilişkin gereksiz iyimserlik ve bunun hayal kırıklığına dönüşmesi. 2-Hemen hükümetleri devralması beklenen, hayal edilen Müslüman Kardeşler Hareketinin hiç de hayal edildiği gibi, Arap halkları/kitleler nezdinde büyük bir karşılığının bulunmadığı gerçeği; 3- Ve en başat olanı da Kürt Sorununun Bağımsız değişken olarak bu denklemdeki yeri. Derin devlet içerisindeki bu odaklar büyüme seçeneğini seçerken, saydığım hususları hiçbir şekilde öngöremedikleri gibi büyüme stratejisini Neo-İttihatçılık/Enver Paşacılık anlayışı üzerinden tam bir maceracılık temeli üzerine inşâ ederek ölümcül bir stratejik hataya imza atmış oldular.
Ak-Parti iktidarının, geçmişte esasını teşkil eden, Milli Görüş Siyasetinin kısa vadede anlık sonuç almaya/devşirmeye dayalı; uzun vadeli stratejilere hiçbir şekilde sabretmeyen/aceleci siyaset tarzına alışmış bir kısım kadroları da büyük ölçüde “Yeni Osmanlılık- Osmanlı'ya Dönüş” nosyonu ile bu odaklar tarafından buna ikna edildi.
Bu siyaset tarzının anlık/vadesiz sonuç almaya yönelik aceleciliği, uzun vadeli stratejilere sabırsızlığı stratejik anlamda, uzun vâdede bu ülkeye fazla bir şey kazandıramazdı. Uzun vâdeli stratejilere anlık sonuç devşirme sabırsızlığıyla/acelecilikle hep soğuk bakıldı. Bu siyaset tarzının pragmatizmle bütünleşen kolaycı/aceleci/sabırsız yönü, Kürt Sorunu gibi bir kısım temel ülke meselelerini görmesini engelledi. Bu yön, mevcut enerji ve potansiyeli geleceğe taşımak yerine önemli ölçüde anlık tüketim malzemesi haline getirdi. Bu anlamda, uzun vadeli stratejiler üretme yönünde radikal bir dönüşüm içerisinde olunmadan, bunlara teşebbüs edilmesi, böyle maceralara girilmesi olumlu sonuçlar alınmasını pek mümkün kılmazdı.
Kürt Kartı, uzun yıllar kesinlikle bu siyaset geleneğinin elindeydi. Buna rağmen Milli Görüş Siyaset geleneğinden gelen partiler uzun yıllar bu kartın kendi ellerinde olduğunu bir türlü göremedi, görmek istemedi. Gelinen noktada, bu geleneğin siyasi kurumları 1980'lerden beri Kürt kartı elinde olmasına, bütün teveccühlere, direnmelere rağmen devlet ve PKK baskısı kıskacından kurtulmak isteyen Kürtlere, kitlelere ,”Orta Anadolu MHP'ye geçer” endişesiyle sürekli limanları kapattı. Oysaki, 70'li yıllardan beri zaten Dindarlığı/dini duyarlılığı ile bilinen bölgenin dindar unsurları, bu siyasi harekete hep yakın durmaktaydı. Hatta, bölgede Kürt Siyasi hareketlerinin geçmişte sembol/idol olarak gördükleri şahsiyetlerin yakınları ve aileleri de MSP-RP çizgisinde yer almıştı Kürt hareketinin öncüleri ve idolleri olarak kabul edilen aileler bunda başta gelmekteydi.
..Seçim sonuçları ve coğrafyamızın geleceği-2
Önceki yazılarda söz konusu ettiğim siyasi gelenek ve siyaset tarzı, Kürt kartı kendi elinde olmasına ve Kürtler çoğunlukla uzun süre bu yönde siyasal tercihte bulunmuş olmalarına karşın, bu kartı sahiplenmeye, sorumluluklarını yerine getirmeye maalesef bir türlü yanaşmadı. 1991 yılı sonlarında Refah Partisi ileri gelenlerinden birine meclisteki odasında, “MÇP ile niye seçim ittifakı yaparak bölgede/Kürdistan'da böyle bir sarsıntıya yol açtınız?” diye sorduğumda, bana “ Öyle olmasaydı Kürt partisi haline gelip öyle bilinecektik. “ diye küstahça bir cevap vermişti. İşte Kürtlerin büyük oranda bu yönde bir siyasi tercihte bulunmalarını “Kürt Partisi olarak bilinecektik” diye tefsir edenler maalesef bugünkü sonucun/ahvalin oluşmasına bizzat zemin hazırlayanlardır. “Kürt Partisi haline gelip öyle bilinecektik” diye her hâlükârda Kürtlerin siyasal tercihini elinin tersiyle itenlerin, bugün “Kürtler bize niye oy vermedi. İhanet ettiler, hainler” demeye asla hakları yoktur. 1990'lı yıllardan beri, Kürt sorununun tüm bölgeyi ve İslâm âlemini etkileyecek, hayati derecede temel bir sorun olduğu gerçeği konusunda, özellikle İslami cenahta, çok şeyler yazılıp çizildi. Ancak, siyasal çatı/üst yapı, derme çatma bir alt yapı ve müstağnilikten dolayı bunu algılamakta hem çok geç hem de bu konuda çok gerilerde kaldı.
Dolayısıyla, burada tam kitlesel bir itilme olayının olduğu inkar edilemez bir gerçek. Bu, her ne kadar HDP gibi, marjinal bir zihniyete ve ahlaka sahip bir partinin/siyasal odağın yükselişini kesinlikle meşru kılmasa da..
Önceki iki yazımda da belirttiğim üzere, saydığım nedenler ve uzun zamana dayalı daha birçok neden bugünkü sonuca/ahvâle yol açtı. Gelinen noktada Türkiye gibi, Orta Doğu ve Balkanların en güçlü ülkelerinden biri olan ve en fazla Kürt nüfusunu barındıran bir ülkede; LBGT'yi yüceltecek kadar böylesine marjinal/dûn bir ideoloji/ahlaka sahip bir siyasal oluşumun bu şekilde yükselişi korkutucu bir geleceğin de habercisidir. Hem Kürtler hem de tüm bölge açısından geleceği karartan bir tablo ile karşı karşıyayız. Türkiye'de Kürtlerin, o yöne zorla itilme, tepki, tehdit-şantaj dahil sebebi ne olursa olsun, böylesine yüksek bir oranda adı geçen siyasal oluşuma yönelmiş olması adeta toplu bir intihar girişimidir.
Problem, Kürtlerin, Kürt kimliğini ön plana alan bir siyasi oluşuma toplu yönelmelerinde kesinlikle değil elbette..Öyle olsaydı, Güneyde, Irak Kürdistanı'nda Barzani öncülüğündeki oluşum için de aynı şeyi söylemek gerekirdi. Asıl problem, bu siyasi oluşumun temel zihniyeti/ideolojisi, dûn/marjinal ahlak anlayışı ve bu temelde temsil ettiği misyon.. Marxist/Stalinist bir kökenden gelen kadroların çekirdeğini oluşturduğu; Kürt etnik kimliğini Din/Müslümanlık karşıtlığı üzerine konumlandırmış; militan-laik, Kürtlerin ancak, Müslümanlıkla yollarını kesin bir biçimde ayırarak özgürlüğe adım atabileceği hezeyanını vird-i zebanı haline getirmiş bir siyasi odak/yapılanmanın Kürdistan'da, coğrafyamızda gelecekte ne tür meş'um/olumsuz bir fonksiyon icra edeceğini tahmin etmek güç olmasa gerek.
Son yüzyılda, ulus-devlet yapılanmaları ve yapay sınırların oluşturduğu travmaların/trajedilerin Kürtlere faturası çok ağır oldu. Özellikle, Türkiye'deki Kemalizm tecrübesinin yanı sıra, Irak'ta Sosyalizm soslu seküler-militer Arap milliyetçiliğine dayalı Baas rejimi deneyimi Kürtleri acılara/trajedilere boğdu. Bu da Kürt toplumunda yüksek bir mağduriyet ve o derecede de intikam psikolojisi doğurdu. Kürtlerde oluşan bu psikoloji soğuk savaş dönemi ideolojik yapılanmaların etkisi, hatta dayatmalarıyla, sadece zulmeden totaliter ulus devletleri değil, aynı zamanda bu ulus devletlerin temsil iddiasındaki topluluk ve halklara da yöneldi. İdeolojik/etnik milliyetçiliğin etki alanına giren Kürt kesimlerinde; direk Arap, Türk ve Acem halklarına karşı kin ve nefrete varan bir tepkisellik oluştu. Kürt halk kitleleri üzerinde, Kürt kimliğini temsil iddiasıyla, etki, tahakküm oluşturmaya çalışan bu marjinal ideolojiye sahip siyasi/militan odaklar da bunu işleyip artırmaya çalıştı. Marxist ideoloji doğrultusunda bir zamanlar “Halkların Kardeşliği” sloganını dillerinden düşürmeyen bu kesimler; şimdilerde “Halkların Düşmanlığı” üzerinden özgürlük(!) devşirme çabasındalar. Dipten çatışmacı söylemlerle, Kürtlerle, Kürt halkı ile, son yüzyılda ulus-devlet trajedisine/travmasına rağmen, çevrelerinde asırlardır birlikte yaşadıkları, savaş içinde olmadıkları halklarla, ezeli düşman söylemi ile, biteviye kanlı savaşları öngörüp tahrik etmektedirler. Sadece bu değil, Marxist/Stalinist kökenlerinden gelen ideolojik totaliterlik ve Kemalist dönem öykünmeciliğiyle; tekçi/jakoben bir anlayışla, mazlum/mağdur Kürt halkı üzerinde, Kürdistan'da acımasız bir tahakküm oluşturmayı da hedeflemektedirler.
..Seçim sonuçları ve coğrafyamızın geleceği-3
1980'li yıllardan itibaren devletin Kürt sorununa ilişkin politikaları, sürekli Apocular'ın/PKK'nın önünü açıcı ve konumunu güçlendirici nitelikte oldu. Türkiye'de derin devlet, sözde devlet refleksiyle, Kürt sorununun parçalanmaya neden olmadan, barışçı bir şekilde çözümüne ilişkin adımların atılmasının hep önünü kesti. Bu reflekslerden biri Kürt dilinin yaygın bir şekilde kullanımının önüne geçilmesi, diğer biri de Kürtlerin devlet kademelerinde yer almasının önlenmesi. Her iki refleks de devletin ölümcül hatalarıydı. Devlet bu tür ne idüğü belirsiz reflekslerle hareket edip sorunun çözümünü tıkadıkça, PKK'nın Kürt kitleleri üzerindeki propagandasını, etkisini artırması söz konusu oldu. Ayrıca, devletin öteden beri Din karşıtlığına dayalı resmi ideolojisiyle; İslâm dinine karşı konuşlanmış refleksleriyle, halkın bir arada kavga etmeden yaşamasının asırlardır biricik teminatı olan Din-i İslâm'ı sürekli sopalayarak bir hayli zayıflatıp geriletti. Devlet ve PKK, Din'e karşı ideolojik duruşlarıyla adeta doğal müttefik konumuna geldiler. Nitekim 28 Şubat sürecinde bu ittifak açıkça hissedilmişti. Daha, 1982 yılında Milli Güvenlik Konseyi'nin o bölgede mevcut örgütlü yapılara yönelik tutumda benimsediği konsept, PKK'yı bölgede zaten rakipsiz hale getirmeye yetmişti.
Yine aynı yıllarda, daha ziyade kitabevleri çevresinde kümelenmiş kimi İslami/İslamcı gruplar potansiyel olarak Kürdistan'da PKK vs. sol/Marxist yapılanmalardan çok daha güçlü olmalarına karşın; bu potansiyellerini İdeolojik Selefiliğe dayalı Radikal/Siyasal İslamcı literatürün getirdiği Selefi-Tekfirci anlayışla boğup heba ettiler. İdeolojik Selefiliğin etkisiyle Kürdistan'da halkın dindarlığıyla, bölgede Din'in iki ana damarı Şâfiilik ve Nakşibendilikle, kökten bir doku uyuşmazlığına giren bu İslamcı gruplar 90'lı yıllara gelindiğinde trajik bir çöküş sürecine girdiler. Radikal/Siyasal İslamcı gruplar, halkın dindarlığını tekfir eden, Cahiliye suçlamasıyla ötekileştiren tutumlarıyla, Kürdistan'da Dini/İslâmi zemin üzerinden bir sinerji/etki oluşturamazken, PKK, Kürt milliyetçiliği/asabiyet damarını kullanarak nüfuz etmeye başladı.
Son birkaç yıllık çözüm sürecinin ise, sadece PKK/HDP çizgisine yaradığı; PKK'nın alan hakimiyetini tahkim etme dışında sorunun çözümünde bir katkısının olmadığı 7 Haziran seçimlerinde açıkça müşahede edildi. Burada, sorun, çözüm süreci konusunda adım atılmasında değil, ele alınış tarzı ve yöntemindeydi. Özellikle, kimi liberal aydınların da baskısıyla 2009'dan beri çözüm süreçlerinde Din/İslâm faktörü sürekli bile bile ıskalandı. Müslümanlık adeta görmezden gelindi. Kürt sorunu tümüyle seküler, Din'i öteleyen bir zemin ve dil üzerinden ele alınarak süreç bunun üzerine inşâ edilmeye çalışıldı. Zaten, 90'lı yıllarda bölgedeki İslami/İslamcı grupların çökmüş olması buna daha da elverişli bir zemin hazırlamıştı. Tüm bu süreçler açıkça, PKK/HDP çizgisinin bölgede bir şekilde alan hakimiyeti sağlamasının yolunu açtı. Yanı sıra, Suriye'de dört yılı aşkındır süren hadiseler zinciri, kanlı iç savaşın da, Suriye'nin Kuzeyindeki Kürt bölgesinde, PKK'nın uzantısı olan PYD'nin alanda hakimiyet tesis edip kantonlar oluşturması dışında bir somut sonuca yol açmadığı gözlemlenmiştir. Bir tarafta, Suriye Kürt bölgesinde PYD eliyle Rojava oluşumu –ki bu oluşum da çözüm sürecinin meyvesi olarak şekillenmiştir– diğer tarafta 7 Haziran seçim sonuçlarının ortaya çıkardığı tablo bir araya geldiğinde PKK'nın hem Kürtler üzerinde hem de bölgede nasıl bir inisiyatif sağlamış olduğu görülmektedir.
Gelinen noktada, Kürt sorununa öteden beri müdahale eden üst aklın, sorunun barışçı bir şekilde çözümünü hedeflemediği, Kürt sorunu üzerinden bölgenin kaos ve çatışmalara mahkum edilmek istendiği anlaşılmaktadır. Kürtler, bölgede, ulus-devlet döneminin, ulus devletlerin Kürt halkı üzerinde yol açtığı travma ve trajedilerin sona erdirilmesi; bu anlamda yaraların sarılıp barışın tesis edilmesi yerine, Batı'nın İslam Dünyasına yönelik bir sopası olarak PKK eliyle istihdam edilmek istenmektedir. Burada, Kürtlerin yüz yıllık mağduriyetini, yaşamış olduğu trajedileri tazmin edecek şekilde Türkiye ve bölge içinden sahici adımlar atılmadıkça; Kürtler ve Kürt sorununun bölgede Batı'nın kaos oluşturma aracı ve sopası olma tehlikesi bertaraf edilemeyecektir.
Not: Tüm âlem-i İslâm'ın Ramazan Bayramını tebrik eder; hayır ve berekete, silm ve selâmete vesile olmasını Cenâb-ı Hakk (C.C)'tan niyâz ederim.
..Suruç’ta yükselen tansiyon ve DAİŞ
Pazartesi günü Suruç'ta meydana gelen ve 32 kişinin hayatını kaybetmesine neden olan patlama, nereden gelirse gelsin bir provokasyon eylemi olduğu aşikar. Bununla, Suriye'deki çatışmalar güneydeki illerimizden başlayarak ülke içine taşınmak ve ülkeye belki de söndürülemeyecek bir yangın bırakılmak istenmektedir. Birkaç yıldır süregelen çözüm süreci çok büyük oranda HDPKK çizgisine yaramış olmasına rağmen, bu çizgi gün geçtikçe uzlaşmayı/barışı arama yerine daha da radikalleşip keskinleşmekte, gerilime zirve yaptırmaya çalışmaktadırlar. Oysa ki, ilk defa bu dönemde, geçmişe nazaran çok daha fazla bir serbestçe örgütlenme imkanına sahip olup güçlendikleri gibi, 80 milletvekili ile parlamentoda temsil imkanına da sahip oldular. Bu seviyeye gelmelerine de yol açan en önemli faktör Kürt sorununa ilişkin tüm tablonun, resmin tüm parçalarının bunlarla müzakere edilmiş olmasıydı. Son 4-5 yılda yaşanan en ciddi stratejik hata/sıkıntı da buradaydı. Müzakere edilen tek muhatap haline getirilmiş olmaları başta siyasi kanatta bir “güç zehirlenmesine” yol açmış gözüküyor. HDP'nin barajı aşıp çok sayıda milletvekili ile Meclise girerek siyaset zeminine çekilerek, gerilimin azalıp normalleşmeye doğru yol alacağına ilişkin öngörü ve önerilerin hiç de sağlıklı olmadığı yaşanan hadiselerle görülmüştür. Zira, HDP şemsiyesindeki siyasi kanadın, Batı Avrupa diasporasındaki şahin odaklar ile Kandil'in kontrolünden pek dışarı çıkamadığı, sivil-siyasal insiyatif sergileyemediği müşahede edilmektedir.
Burada, tansiyonun yükseltilmesine en fazla fırsat veren olguların başında DAiŞ/IŞİD gelmektedir. Kuzey Suriye'de, geçen yıl Kobani'de meydana gelen çatışmalarda IŞİD'ın baş rolde olması, algı kırılma ve operasyonlarına müsait bir zemin oluşturdu. Daha önceki bir kısım makalelerde IŞİD/DAİŞ ile ilgili uzunca değerlendirmelerde bulunmuştuk. O yüzden burada tekrarına lüzum görmemekteyiz. Ancak, sorunun neredeyse çıkmaza girmesine sebep başlıca amillerden olan IŞİD faktörü bu yöndeki olumsuz fonksiyonunu bütün hızı ile icraya devam etmektedir. Kilis'te olan olaylar da bunun bariz bir göstergesi. Türkiye'nin F-16 uçaklarıyla gerçekleştirdiği hava operasyonları ile cevap verdiği olayların Seyri de önemli. Azez –Cerablus hattında oluşturulmaya çalışılan sınır-ötesi güvenlik hattının; Batı, PYD ve IŞİD kıskacındaki bölgede nasıl bir etki oluşturacağı önümüzdeki günlerde/aylarda belirginleşecek.
Geçenlerde, BM'de IŞİD ile ilgili toplantıda Arjantin'in bayan Devlet Başkanı Cristina Fernandez'in konuşması bir hayli dikkat çekiciydi. C. Fernandez bu konuşmasında ABD'ye, Obama'nın huzurunda çok ağır ithamlarda bulundu. Kısaca Fernandez “Suriye'de Arap Baharı'nı başlatıp önce, Devrimci diyerek Esed'e karşı muhalifleri desteklediniz, şimdi ise bunları Radikal terörist olarak nitelendirip savaş açıyorsunuz. El-Kâide'yi gerekçe göstererek önce Afganistan, sonra da Irak'ı işgal ettiniz. Şimdi bu iki ülke çok ağır şartlar içerisinde boğuşuyor. Burada IŞİD/DAEŞ'e karşı bir BM/UN kararı çıkarmak üzere toplandık. Oysa IŞİD/DAEŞ'in bazı BM/UN Güvenlik Konseyi üyesi ülkelerin gözetiminde dostları tarafından kurulup beslendiğini herkes görüyor. IŞİD/DAEŞ ve El-Kâide'nin elindeki silahların izini kim sürebilir. Süper güçler dost ve düşman kavramını çok kolay bir şekilde değiştirebiliyor. Bir süre sonra, teröristler dost, dostlar terörist olabiliyor. Orta Doğu'da bir terörizm canavarını siz oluşturdunuz. Ve bu canavar artık kontrolünüzden çıktı. “ diyordu. Arjantin Devlet Başkanı'nın bu açık/sansürsüz konuşması ABD başta olmak üzere büyük devletlerin öteden beri Orta Doğu'daki politikalarını özetleyip resmetmekteydi. Sykes-Picot'un oluşturduğu statükonun sona erdirilmesine haritaların yeniden şekillendirilmesine karar veren güçler bölgeyi çok daha kanlı bir sürece götürüyor. Bu bağlamda, “Üst Akıl” tarafından ortaya çıkarılan bir kanlı örgütün üstlendiği işlev varlığı kadar korkutucu. Irak'ta Kürt bölgesini, Suriye'de de PYD ve Kobani'yi hedef alarak ilerleyen DAEŞ/IŞİD, Kürtlerle diğer tüm Müslüman halkları kanlı bıçaklı hale getirecek eylemlere imza atıyor. Üstelik bunu bünyesinde bulundurduğu çok sayıdaki Kürt militanla gerçekleştiriyor. DAEŞ/IŞİD, bölgede İslam aleyhinde çok yönlü bir fonksiyon icrâ etmektedir. DAEŞ'in Hârici/Tekfirci-Selefi itikâdi temelleri bunun en başlıca elverişli zeminini oluşturmaktadır. Hârici gelenek ve Soğuk Savaş dönemi ideolojik şiddet anlayışının bileşkesinden tevarüs ettiği şiddet eylemleri ile Dünya kamuoyunda İslam'a karşı olumsuz bir imajın yayılmasına hizmet etmektedir. Diğer taraftan, Seküler Kürt militan grupları (PYD/PKK, YPG) ile sözde İslâm adına karşı karşıya gelerek, bu militan-seküler, Din karşıtı grupların İslâm ve Müslümanlar aleyhindeki propagandalarına bol bir malzeme sunmaktadırlar. Ayrıca; IŞİD PYD/PKK'nın olası karşıt eylemlerine, özellikle dindar Kürtlere yönelik, Kürt kamuoyu nezdinde meşruiyet algısı oluşturmaya hizmet etmektedir. Bu şekilde HDPKK/PYD çizgisi Kürt kamuoyunda baskısını artırıp alan hakimiyetini gün geçtikçe güçlendirme imkanı bulmaktadır. Yanı sıra, PKK/KCK'nın, Kandil'in çözüm sürecinin bittiğini ilan etmesinin başlıca malzemesi/bahanesi oldu. IŞİD, Orta Doğu'da İslâm'a karşı korkunç bir algı operasyonunun en önemli aracı olarak kullanılmaktadır. Bu algının neden olduğu/olacağı çatışma ortamı ve dökülen/dökülecek kanlar daha büyük bir belirsizliğe/kaosa işaret olarak değerlendirebiliriz. Bir yandan, Rojava ve tüm Kuzey Suriye'de PYD'ye alan hakimiyeti sağlamak, hedeflenen koridoru tamamen açmak diğer yandan Kandil'in de tazyiki ile kademeli olarak Irak Kürdistan'ında Barzani yönetimini zayıflatmayı hatta sonlandırmayı amaçlamaktadırlar. Muhtemelen, Türkiye'nin de bu kaosun içine güney illerinden başlayarak çekilip, ülkenin iyice istikrarsızlaştırılması hedeflenmektedir. Böyle bir durumda Türkiye'nin atacağı stratejik/siyasi adımlar, manevralar hayati önem kazanmaktadır.
..Gürcistan-Acara Notları-1
Son bir hafta içinde Trabzon üzerinden iki kez Gürcistan'ı/Batum'u ziyaret etme imkanı buldum. Gördüğümüz manzara hiç de iç açıcı değil. Özellikle Müslümanlığın bölgedeki durumu neredeyse iç karartıcı. Zaten 1293 Osmanlı-Rus Harbi sonrasından beri süregelen göçlerle Müslüman nüfus hep azalma göstermiş. Buna Müslüman Gürcü nüfusun yoğun olarak yaşadığı Batum merkezli Acara özerk bölgesi de dahil. Sovyet döneminde Komünizm'in baskısı ile Müslümanlık bir hayli geriletilmiş, Din ile alakaları büyük oranda kesilmiş kuşaklar yetişmiştir. 1991'de Doğu Bloku'nun çöküp Sovyetler Birliği'nin çözülmesinin ardından Gürcistan içinde özerk cumhuriyetler (Abhazya, Ossetya ve Acara) bağımsız bir devlet haline gelmiştir. Bundan sonraki süreçte, Gürcistan'da Hristiyan nüfusta kilise faaliyetleri gelişip serpilerek bir hayli örgütlü hale gelerek kısa zamanda ülkeye damgalarını vurmuşlardır. Müslümanlar ise ciddi olarak sahipsiz kalmıştır. Acara bölgesinde müftülükler olmasına karşın, Tiflis hükümetinin baskıları ile bir işlev icra edememektedirler. Türkiye'de 1-5 milyon civarında Müslüman Gürcü nüfus bulunmasına karşın Türkiye'nin bu anlamdaki etkisi neredeyse eksi düzeylerde. Bazı vakıf ve sivil toplum/dernek kuruluşları ile kimi şahısların özverili çalışmaları dışında bir varlık gösterilememektedir.
Saakaşvili döneminde, ilk icraat olarak, Gürcistan bayrağının ortasına ve her dört köşesine haçlar yerleştirilmişti. Aynısı Acara bölgesinde de uygulanarak, Acara özerk bölgesi bayrağına da haç konulmuştur.Gürcü kilisesi ön plana çıkarılıp, tüm Gürcüler üzerinde kilise hegomonyası kurmaya çalışılmaktadır.Bu çerçevede, Acara Müslümanlarına yönelerek Hristiyanlaştırma faaliyetine girişilmiş. Yıllarca Komünist rejim altında dini kimlikleri gayet zayıflamış olan bazı Acara köyleri topluca vaftiz edilerek Hristiyanlığa geçirilmiştir. Müslüman Gürcülere/acaralara yönelik “ Sizler Osmanlı tarafından zorla, kılıç zoruyla Müslümanlaştırılarak, göç ettirilmiş gürcülersiniz. Hristiyan aslınıza dönünüz” şeklinde yoğun misyonerlik propagandaları yürütülmektedir
Gürcistan'da yeni cami yapımlarına, restorasyonlarına izin verilmezken Ortodoks ve Katolik kiliselerinin baskısıyla müslüman köylerine birer kilise inşa edilmektedir. Batum'da önceden var olup, Sovyet döneminde yıkılmış camilerin arsaları üzerine de (Aziziye Camii gibi) kilise tarafından özellikle haç dikilmektedir. Marxist dönemden kalma ateizm altyapısı üzerinde kilise, özellikle Ortodoks kilisesi çok rahat bir şekilde programını/propagandasını yürütmektedir. herkese bir haç takılmakta, Gürcistan'da Acar bölgesinde Müslüman Gürcü ailelerinin genç kuşakları üzerinde yoğun bir Hristiyanlaştırma kampanyası yürütülmektedir. Hemen her gün Müslüman Gürcü ailelerin genç üyeleri kiliselerde vaftiz edilmektedir. Dede dindar Müslüman, oğlul Sovyet dönemi ateist veya seküler, torun Hristiyan olan ailelerin sayısında büyük artış görülmektedir. Gürcistan hükümeti, uyguladığı program ve baskıyla Acara bölgesini Müslüman Gürcü nüfustan arındırmaya çalışmaktadır. Batum ve çevresindeki cami imam ve görevlilerinden yeni cami yapımına ihtiyaç olmadığına dair zorla imza alınmaktadır. Türkiyeli olup, Acara bölgesinde Dini faaliyetlere destek verenler, Türkiye'ye rağmen sınır dışı edilip, Gürcistan'a bir daha sokulmamaktadır. hatta türkiye'deki Gürcü müslümanlara bile ciddi bir şekilde el atılmış. Türkiye'deki sol kökenli bir Gürcü derneğinin basırdığı Türkiye'deki önemli gürcülerle ilgii bir kitapta bir çok gürcü asıllı işadamı papazlarla poz verip resim çektirmiş olduğu halde fotoğraflar yer almıştır.Örneğin, Ahmet adının yanında parantez içinde Hristiyan gürcü Arçil adı da kitaba konulmuş. Bu doğrultuda Türkiye'deki bazı gürcü aileler de kiliselere gidip vaftiz olarak din değiştirmişlerdir. Yanı sıra, Türkiye'den Gürcistan'a Gürcüce eğitim için gönderilen, bazı Gürcü/Acar ailelerin çocukları, Gürcistan'da hristiyanlaştırılmakta ve din değiştirmiş olarak Türkiye'ye dönmektedirler.Bunların sayısında da gün geçtikçe hızla artış görülmektedir.Açıkçası Gürcistan'da/Acara'da Müslümanlığa yönelik küçük bir Endülüs Vak'ası/trajedisi yaşanmaktadır.
Oysaki, Gürcülerin/Gürcistan'ın İslâm'la tanışmaları bir hayli eski olup, Hulefâ-yı Râşidîn dönemindeki ilk İslâm fetihlerine kadar geriye gitmektedir. Hz. Osman'ın (r.a) ilk dönemlerinde Kafkasya'ya yönelik seferlerde; Tiflis ve çevresi ile temas kurulmuş, önce ashabtan Habib bin Mesleme Tiflis ahâlisine bir emannâme/ahidnâme yazmıştır. Daha sonra ise Habib bin Mesleme'nin Emannâmesine dayanarak Cerrâh bin Abdillah El-Hekemî de Tiflis ahâlisine bir ahidnâme daha yazıp vermiştir. (Bkz. Ebu'l-Hasen Ahmed bin Yahya El-Belâzûrî, Futûhu'l-Buldân, Tahkik-Ta'lik: Rıdvan Muhammed Rıdvan, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut.1991. Shf. 204-208) Bu dönemlerde Tiflis'in doğu bölgeleri tamamen Müslüman olur. miladi 736 tarihinde ise Kafkasya'da müslümanlarlarla, Hazar Hanı'nın ordusu arasında vuku bulan savaşta Gürcüler Müslümanlarla birlikte Hazarlara karşı savaşır.
Abbasiler devrinde, Özellikle Selçuklular devrinde Müslümanlarla Gürcüler arasında ciddi temaslar olmuştur. Selçuklular devrindeki Gürcü krallığı ile Müslümanlar arasında sıkı bir temas vuku bulmuş. Anadolu Selçuklu hükümdarı Sultan I. Gıyaseddin Keyhüsrev'in Abhazya prensesi Gürcü Hatun ile evlenmesi bu ilişkinin zirve noktasıydı.
Daha sonraki dönemlerde, Özellikle Akkoyunlular zamanında bu ilişki daha da artmış, Gürcistan Akkoyunlu Uzun Hasan'ın himayesine girmiştir. Hatta, Safevi Şah İsmail'in dedesi Şeyh Cüned topladığı mürit ordusu ile Gürcistan'ı yağmalayıp, büyük zararlar vermesi karşısında, Akkoyunluların Şamahı Beyi Gürcüleri korumak için Şeyh Cüneyd'e karşı harekete geçmiştir.
Osmanlılar döneminde ise Gürcülerle olan ilişkiler daha da artmış, birçok Gürcü ağa, bey ve Paşa Osmanlı idaresinde yer almışlardır. Gürcü asıllı 14 Sadrazam gelmiş ve bunların ilki Okmeydanı'ndaki ünlü namazgâhı yaptıran Sadrazam Gürcü Mehmed Paşa olmuştur.
Devam Edeceğiz.
Gürcistan-Acara Notları-2
Gürcü Mehmed Paşa ilkin Sarayda Tavaşi ağalarından olup, Hasodabaşı olmuştur. H. 1013/1604 tarihinde vezirlik rütbesi ile Mısır valisi olmuş. Ardından aynı yıl Bosna valisi olmuş, 1018/1609'da Şam valisi, 1021/1612'de Erzurum valisi olmuştur. Daha sonra üçüncü vezir olarak kubbenişin ve üç kez sadaret kaymakamı, ardından, Zilka'de 1031/1622'de Lefkeli Mustafa Paşa yerine sadrazamlık mevkiine getirilmiştir. Rebiülâhir 1032/1623'te dört ay sonra azledilerek Rodos adasına nefyedilmiştir. 1033/1623-24 tarihinde, Sultan IV. Murad devrinde, tekrar sadaret kaymakamlığına getirilmiş. 1035/1626 tarihine kadar bu mevkide kalmış olup, 18 Şevvâl 1035/13 Temmuz 1626 tarihinde Topal Recep Paşa'nın desisesi ile boğdurulmuştur. Eyüp Camii'nde, Ebu Eyyub-i Ensari türbesinin yanındaki İbrahim Paşa türbesinde Semiz Ali Paşa'nın yanına defnedilmiştir. Topal Recep Paşa'nın bu ve daha diğer bir çok suçu açığa çıkınca, Sultan IV. Murad tarafından boğdurulmuştur.
Gürcü Mehmed Paşa'nın Okmeydanı'ndaki Namazgâh ve minber dışında birçok hayratı vardır. Özellikle İstanbul'da yaptırmış olduğu çeşmelerin birçoğu halen ayaktadır.
Gürcü Mehmed Paşa'dan sonra, Timeşvar valisi iken orada 1076/1665-66 tarihinde vefat eden diğer Gürcü Mehmed Paşa sadrazam olur.
Ondan sonra, Yeniçeri ocağından yetişme Yusuf Paşa (Vefatı: 1125/1713-14. Kabri Aksaray civarında kendi yaptırdığı mektebinin ön tarafındaki haziresindedir. Karşısında yaptırdığı çeşmesi 50'li yıllarda yıkılmıştır. Yusuf Paşa semti bundan gelmektedir.) , Yeniçeri ağalığından gelme ve Kasımpaşa'daki ünlü Aynalı Çeşme'nin bânisi İsmail Paşa (1151/1738-39 Tarihinde Girit-Hanya'da vefat etmiştir.), Samatya-Davut Paşa İskelesinde Kadem-i Şerîf Tekkesi'nin bânisi ünlü Halil Hamid Paşa (Katli: Bozcaada 1199/1785-85. Ser-i Maktuu Karacaahmed Kabristanına defn edilmiştir.), 18 Ramazan 1201/4 Temmuz 1787'de Gelibolu'da vefat eden Şahin Ali Paşa, Ramazan 1215/Ocak-Şubat 1801 Tarihinde Medine-i Münevvere Muhafızı iken vefat eden Koca Yusuf Paşa, Ulemâ mesleğinden gelen Ziyaeddin Yusuf Paşa (Vefatı: Sakız Adası. 1234/1818), Selim Sırrı Paşa'nın azadlısı Hurşid Paşa (Vefatı: Mora. 1238/1822-23), Hüsrev Paşa'nın maiyetinden Reşid Mehmed Paşa (Vefatı: Diyarbekir Şaban 1252/Kasım-Aralık 1836. Kabri Diyarbekir'de İçkale Cami-i Şerifindeki türbede Es'ad Muhlis Paşa'nın kabri yanındadır.), Eski Bağdat ve Şam valisi Mehmed necip Paşanın oğlu Mahmud Nedim Paşa (Sultan Abdülazîz devrindeki Sadrazamlığı esnasında Rus yanlısı politikalar takip ettiğinden “Nedimof” lakabı ile ünlenmiştir. 11 Recep 1300/18 Mayıs 1883 tarihinde vefat etmiş olup, Cağaloğlu'nda halen ayakta olan türbesinde medfundur.) Osmanlı devletindeki başlıca Gürcü sadrazamlardır.
Gürcüler arasında sadrazamlar dışında, Mısır Valisi Ahmed Paşa, Belgrad valisi Süleyman Paşa, Belgrad muhafızı Abdullah Paşa, Yusuf Ziyaeddin Paşa, Ali Seydi Paşa, Gürcü Osman Paşa, Cafer Paşa, Tayyar Mehmed Paşa, Ferah Ali Paşa, Hamdi Mahmud Paşa, Hamdi Hüseyin Paşa,Niş ve Trabzon valisi Vasıf Mehmed Paşa (Vefatı:1282-Üsküdar'da Hüdâî tekkesi haziresinde medfundur.), Hurşid Ahmed Paşa, Hurşid Paşa, Erzurumi Gürcü Hüseyin Paşa, Çetrefilzâde Hüseyin Paşa, Gürcü Hüseyin Paşa, Musul beylerbeyi İbrahim Paşa, Van valisi Çelebi İbrahim Paşa, Avusturya sefiri elçi İbrahim Paşa, Zekim Beylerbeyi İskender Paşa, Küçük İsmail Paşa, Macuncu Mirmiran İsmail Paşa (Rusya'da esir olarak vefat etmiştir.), Erzurum valisi Koca Kenan Paşa (Vefatı:1062/1652), Kenan Süleyman Paşa (Budin Valisi Vefatı:1073), Belgrad muhafızı Mahmud Paşa (Vefatı:1203), Korucubaşı Tiflis Beyi Mehmed Paşa, Konya Beylerbeyi Mühtedi Mehmed Paşa (Vefatı: 1038), Kefe muhafızı Kethüda Mehmed Paşa (Vefatı:1075), Budin ve Diyarbekir valisi Mehmed Paşa (Katli:1061), Van valisi Gürcü Mehmed Paşa (Katli: 1108), Kefe ve Erzurum valisi Mustafa Paşa (Vefatı:1075), İnebahtı muhafızı Mustafa Paşa (Vefatı: 1216), Sadrazam Mahmud Nedim Paşa'nın babası Şam ve Bağdat valisi Mehmed Necip Paşa (Mevlana Halid-i Bağdadi –vefatı:1242/1827- zamanında Bağdad ve Şam valisi olup, Mevlana Halid'in Mektubâtında buna gönderilmiş mektuplar vardır.Vefatı: Recep 1267/Mayıs 1851, Eyüp'te Eyüp Sultan türbesi civarında medfundur), Konakçı Osman Paşa (Vefatı:1083), Mısır ve Mora valisi Kelleci Osman Paşa (Vefatı:1188), Diyarbekir ve Erzurum valisi Hacı Osman Paşa (Vefatı: 1212), Mirmiran Ramiz Hasan Paşa (Vefatı: 1314-Üsküdar Nasuhi tekkesinde medfundur), Rakka Beylerbeyisi Süleyman Paşa (Vefatı:1100-Rakka), Saruhan Valisi Süleyman Paşa (VefatI.1128), Reisülküttâb, Tersane Emini, Darphane emini, Rumeli ve Halep valisi Tevkî'î Süleyman Feyzi Paşa gibi nice Paşa vesair devlet adamları çıkmıştır.
Ayrıca, yine Osmanlı tarihinde nice Gürcü ulemâ ve meşayih de yer almıştır. Bunlar arasında, Mısır ümerâsından Rıdvan Beğ, Şikârî Yusuf Bey, Bosna Mollası Hafız Yusuf Efendi, Fatih-Çarşamba Murad Molla Tekkesi'nin ilk postnişini Nakşibendi-Müceddidi Beğzâde Şeyh Mustafa Ahıshavî (Vefatı: Cidde 1200/1785-86), cânişini oğlu Şeyh Abdülhalîm Efendi (Vefatı: 11 Zilka'de 1230/1814-15), onun da oğlu, Mesnevihân, Fatih Çarşamba'daki Dâru'l-mesnevî'nin bânisi Allâme Şeyh Murad En-Nakşibendi ( Çok kuvvetli bir tahsil görmüş olup, çok sayıda eser vermiştir. Lisân-ı Farsi'de zamanının feridi idi. 27 Ramazan 1264/27 Ağustos 1848 Tarihinde vefat etmiş olup, kendi binası olan Dâru'l-Mesnevi'deki müstakil türbesinde medfundur.) başta gelenleridir.
Bunlar dışında, Ahıskalı Emin Mehmed Efendi, Eyüp Mollası Halil Sırrı Efendi, “Büyük Gürcü” lakaplı Ahıskalı Ahmed Efendi, “Küçük Gürcü” lakaplı Ahıskalı diğer Ahmed Efendi, Silivri Müftüsü Gürcü Osman Efendi, bunun oğlu “Şeyh Türlü” lakabı ile ünlü Divân sahibi Şeyh Ahmed Kâmil Efendi Fatih Sulukule yakınında Neslişah mahallesinde Şeyhi Kütahyalı Evliyâzâde İsmail Hakkı Efendi nâmına bir tekke yaptırmıştır. 12 Safer 1312/15 Ağustos 1894 Tarihinde vefat etmiş olup, halen ayakta olan tekkesinde medfundur.); Çarşamba İsmet Efendi, Nakşibendi-Hâlidi dergâhının son postnişini Ahıskalı Allâme Ali Haydar Efendi (Vefatı: 1 Ağustos 1960. Kabri Edirnekapı dışında Sakızağacı Mezarlığındadır.), Eyüp Zal Mahmud Paşa Medresesi Müderrisi ve Eyüp Hacı Ali Nakşi Dergâhı son postnişîni Müderris Şeyh Mehmed Fevzi Batumi (Gümüşhânevi Dergâhı Şeyhi Şeyh Ömer Ziyaeddin Dağıstani'nin hulefâsındandır. 1926 yılındaki Şapka Kanunu dolayısıyle Türkiye'yi terk ederek Medine-i Münevvere'de mücavir olmuştur. Mescid-i Nebevi'de Hadis dersleri vermiş, Medine Arif Hikmet Bey Kütüphanesinde Hâfız-ı Kütüb olarak vazife yapmıştır. 12 Recep 1373 Tarihinde vefat etmiş olup, Cennetu'l-Bakî kabristanında medfundur. İkisi Arapça dört matbu eseri vardır. Torunları, Ahmed Züheyr ve Sami Fevzi halen Medine-i Münevvere'de mukimdirler.) yine tanınmış Gürcü ulemâ ve meşâyihindedir.
Yanısıra, İstanbul-Fatih Camii Haziresinde Gürcü ulemâdan bazılarının yan yana medfun olduğu “Gürcü Sofası” da bulunmaktadır.
Not: “İslam Tarihi Boyunca Gürcüler ve İslâmiyet” başlıklı sürdüre geldiğimiz kapsamlı bir çalışma kısmet olursa yayınlanacaktır.
.Gürcistan-Acara Notları-3
Batum- Acara Bölgesi ilkin 11. Yüzyılda Selçukluların denetimine girer, 13. Yüzyılda ise Anadolu Selçuklularının nüfuzu söz konusu olur. Bölge, Gürcü prenslikleri, daha sonra İlhanlı-Moğol idaresine dahil olur. 14. Yüzyıl sonlarında Timur'un oğlu Miran Şah'ın Sultaniye merkezli idaresine bağlanır. 15. Yüzyılda ise Akkoyunlu Uzun Hasan'ın harac-güzarı olur.
Batum-Acara bölgesi, 16. Yüzyılın son çeyreğinde tamamen Osmanlı devletine bağlanır, 1578'de Çıldır eyaletinin parçası haline gelir. ( Bkz. Gürcistan Seferi, Yazma Eser, Taksim Atatürk Kitaplığı Yazm. Bel. Yz. 118; Şecaatnâme, Yazma, Topkapı Sarayı Yazmaları, R. 1301) Bu tarihte başlayan Osmanlı egemenliği Osmanlı-Rus harplerinin yol açtığı kısa süreli kesintilere rağmen 1878'e 1293 Osmanlı-Rus Harbine kadar sürer. Bölge Osmanlı idaresine geçtikten sonra Batum- Acara ve çevre bölgeler tümü ile Müslümanlaşır.
1878'de Harp sonrasında, Batum çevresi Kars ve Ardahan'la birlikte Ayastefanos ve Berlin Anlaşmaları ile Rus işgali altına girer. Bu süreçte yöredeki Müslümanların önemli bir kısmı Osmanlı'nın kalan komşu topraklarına göç eder. Birinci Cihan Harbi (Harb-i Umumi) esnasında Rusya'da Çarlık idaresinin devrilmesi ile neticelenen Bolşevik devriminden sonra, Rusya savaştan çekilir. Rus Orduları Van ve Bitlis'e kadar işgal etmiş olduğu Osmalı topraklarından çekildiği gibi Kafkasya ve Azerbaycan bölgesinden de çekilir. Batum ve çevresi Brest Litovsk anlaşması gereğince Osmanlılara bırakılır. Ancak, 1918'deki Mondros Mütarekesi sonrasında İngilizlerin denetimine girer. Buna rağmen 1920'de TBMM Birinci devresinde Batum da meb'uslarıyla temsil edilir.1921 yılı başlarında Batum ve çevresinin kontrolü Kars ve Artvin ile birlikte tekrar Türkiye'nin eline geçer.
16 Mart 1921'de Türkiye (TBMM) ile Bolşevik Sovyet Rusya arasında Moskova Anlaşması imzalanır. Bu anlaşma ile Batum ve çevresi Gürcistan'ı tekrar işgal etmiş olan Sovyet Rusya'ya terk edilir. Karşılığında ise Sovyet Rusya TBMM hükümetine İstiklâl Harbinde para ve silah yardımı taahhüd eder. (Bkz. Traite Entre La Turquie Et La Russie Signé A Moscou Le 16 Mars 1921; Ankara)
13 Ekim 921'de ise, TBMM hükümeti ile, Sovyetler bünyesinde kurulan, Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri arasında Moskova Anlaşması esas alınarak, Kars anlaşması imzalanır. Kazım Karabekir riyasetindeki bu heyet tarafından imzalanan bu anlaşma ile Sovyetlerle olan sınır tümü ile belirlenmiş olur. Bu anlaşmanın dördüncü maddesi ile Batum ve çevresi Sarp Köyü Gedis Mata ve Şavşat dağları sınır kabul edilerek Gürcistan'a bırakılır. Beşinci ve Altıncı Maddede ise, Azerbaycan'a bağlı muhtar/özerk bir bölge kabul edilen Nahcivan'la; Gürcistan'a bırakılan Batum ve çevresine ilişkin Türkiye hükümetinin hakları da belirlenir.
Altıncı Madde ile Nahcivan ve Batum-Acara bölgesinin muhtariyet şartları ve Türkiye'nin hakları şu şekilde ifade edilir:
Türkiye, evvelâ- işbu maddede tahsis ve tâyin olunan mahaller ahâlisi, her cemaatin dînî ve harsî hukukunu te'min edecek bir muhtâriyet-i idâriyeye nâil olmak ve mezkûr mahallere ahâlinin arzularına muvâfık bir usul-i tasarruf-i arâzi idhâline imkân bahş etmek. Sâniyen, Batum limanı tarîkiyle Türkiye'ye idhal veya Türkiye'den ihrâc olunacak bilcümle mevâdd ile eşyâ-yı ticâriyenin gümrük resmine tâbi tutulmayarak bila müşkilât ve mevâni' bilcümle rusûm ve tekâliften muâf olarak serbest bir sûretde imrârı hakkı, her nev'i masârıf-ı husûsiyeden müstesna olarak Batum limanından istifâde hakkıyla birlikde Türkiye'ye te'min edilmek şartıyla Batum liman ve şehrinin ve işbu muahedenin dördüncü maddesinde gösterilen hudûdun şimâlinde bulunan ve Batum livâsına âit olan arâzinin hakk-ı metbûiyetini Gürcistan'a terke rızâ gösterir.
Bu maddenin tatbiki için işbu muahedenin imzasını müteâkib derhal alakadar tarafların mümessillerinden mürekkeb bir komisyon teşkil edilecektir.” (Bkz. Kars Muahedenâmesi: Türkiye- Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan Hükümetleri Arasında Kars'ta 13 Teşrîn-i Evvel, 1337-1921 Tarihinde Akd ve İmza Edilmiştir, Ankara)
Anlaşmanın müteakip 7. Ve 8. maddeleri, 6. Maddeye tabi olan Gürcistan-Türkiye sınırındaki ahalinin hududun iki tarafına geçişlerinin, yazlık ve kışlık arazilerde hayvanlarını otlatmak için sıhhi kontrol şartı ile geçişlerinin kolaylaştırılmasına ilişkin şartların/nizamnamenin kurulacak komisyonca belirlenmesi şarta bağlanmıştır.
Hem Moskova Anlaşması, hem de Kars anlaşması yürürlükte olmasına karşın 1920'lerde Sovyetlerde Stalin'in idareyi ele alıp, koca bir ülkeyi demir perde haline getirmesi, Türkiye'de ise 1923'te kurulan yeni cumhuriyetin birbiri ardına inkılaplar adıyla gerçekleştirilen jakoben reformlar ile anlaşmanın bu maddeleri işlemez hale gelir. Özellikle Dini ve harsi (kültürel) hakların korunmasını temin edecek muhtariyet maddesi, hem Sovyetlerdeki Stalinist uygulamalar hem de Türkiye'deki din karşıtı, Dini müesseseleri adeta yok eden inkılaplar dolayısıyla hiçbir şekilde uygulanamaz.
Bunun neticesinde, zaten göçlerle Batum-Acara bölgesinde bir hayli azalmaya yüz tutan Müslüman nüfus, Sovyet-Komünizm dönemindeki ateistleştirmeyi hedefleyen dine karşı ağır uygulamalar ile karşı karşıya kalmış, yeni kuşaklarda dine bağlılık bir hayli gevşemiştir. Bugün Gürcistan tüm nüfusunun yaklaşık %12'si Müslümanlardan oluşmakta, Batum'da ise Müslüman nüfusun oranı %40'lara çıkmaktadır. Buna rağmen Müslüman nüfus, özellikle Müslüman Gürcüler dini özgürlüklerinden önemli oranda mahrum hale getirilmişlerdir. 1991'de Sovyetler Birliğinin dağılıp, Gürcistan'ın bağımsız olmasının ardından Sovyet dönemindeki Din'e yönelik kısıtlamalar kaldırılmış, anca bu özgürlükler büyük oranda Müslümanları, özellikle Müslüman Gürcüleri kapsamamıştır. Oysa ki yukarıda alıntıladığımız Kars anlaşmasının 6. Maddesi dini özgürlüklerin, hak ve hukukun teminat altına alınmasını şart koşmakta ve bu konuda Türkiye'yi de hâmi/garantör kılmaktadır. Anlaşma, Sovyetlerin ve Türkiye Cumhuriyetinin rejim yapıları dolayısıyla uzun süre uygulanamazsa da, halen Ermenistan dışında tüm taraflar bu anlaşmayı yürürlükte kabul etmektedir. Gürcistan hükümeti, Gürcü Ortodoks Kilisesinin de etkisiyle, yazı dizimizin ilk bölümünde de belirttiğimiz gibi Müslüman Gürcülerin, Dini ve kültürel haklarına riâyet etmeyip, kısıtlamalara maruz bırakmakta, üstelik propaganda ve baskıya dayanan planlı bir Hristiyanlaştırma programı yürütmektedir.
Türkiye'de ise, din karşıtı, dini müsesseleri neredeyse tümü ile yasaklayan inkılaplarla özdeşleşen tek-parti devrinin uygulamaları ile, Türkiye sınırlarındaki veya Türkiye sınırlarına göç etmiş Gürcü nüfusta da dindarlık anlamında benzeri bir zaaf oluşmuştur. Gürcü nüfusun yoğunluklu yaşadığı Artvin ili ile, yine Gürcülerin yaşadığı, Ordu'nun Ünye ve Fatsa ilçeleri ve Samsun'un bazı kasabalarında 40'lı yıllardan itibaren CHP'nin/ İsmet Paşacılığın etkili olması, Gürcü toplulukları arasında revaç bulması, 60'lı yıllardan itibaren ise Gürcü nüfus yoğunluklu bu yörelerde Marxist solun yükselişe geçmesi, hatta, 70'li yıllarda Fatsa ve Artvin gibi merkezlerin solun, Marxist solun kalesi konumuna gelmiş olması, adı geçen yörelerdeki Gürcülerin dindarlığına, İslam dinine bağlılığına bir hayli darbe vurmuştur. Sonuçta, dinden uzak, seküler bir yapı ön almış, dolayısıyle, Türkiye'deki Gürcüleri Müslümanlıktan koparma hristiyanlaştırma faaliyet ve propagandalarına elverişli bir zeminin oluşmasına meydan vermiştir. Bu şekilde, Gürcü kimliğinden yola çıkılarak, gerçekleştirilen Hristiyanlaştırma faaliyetleri, sadece Gürcistan-Acara'daki Müslüman Gürcüleri kapsamamakta, Türkiye'de yukarıda belirttiğim sebeplerle Dindarlıkları, Din'le bağları bir zayıflamış Gürcüleri de içine almaktadır
Tüm bunlara karşın Türkiye, diplomatik zemin ve kanallar üzerinden, Gürcistan'la olan ilişkilerinde başından beri söz ettiğim hususları ve sorunları göz önünde bulundurmalıdır. Türkiye, yürürlükteki Kars Anlaşmasının 6. 7. Ve 8. Maddeleri gereğince sağladığı ekonomik ve ticari haklarının yanı sıra, Batum-Acara Müslümanlarının Dini ve kültürel hukukunun da muhafazasına çalışmalıdır.
.Çözüm Süreci, PKK ve kaos
2011 yılındaki görüşmelerin/müzakerelerin neticesi olarak 2013 yılında fiilen icra mevkiine konan Çözüm Süreci, 7 Haziran seçimleri ile birlikte fiilen ortadan kalktı. PKK/Kandil'in “Çözüm Süreci Bitti” diyerek yeniden başlattığı kanlı eylemlerle de çatışmasızlık durumu da nihayete erdi.
Bir ülkede en büyük siyasal güç olan Devlet kimi, hangi örgüt veya organizasyonu muhatap alırsa o muhatap tabii olarak büyüme gösterir. Devlet'in İmralı-Kandil-HDP ayakları üzerinden PKK'yı muhatap alması üstelik Kürt sorununa ilişkin resmin bütününde muhatap almış olması PKK/KCK/Kandil'i beklenenin çok üstünde büyüttü. Bir taraftan KCK'nın, çatışmasızlık durumunu fırsat olarak değerlendirip bölgede/Kürdistan'da şehir/kasaba örgütlenmelerini olabildiğince güçlendirmesi; diğer taraftan Suriye'de iç savaş ve kaos-forever'a dönüşen kanlı olayların oluşturduğu zeminde Suriye'nin Kürtlerle meskun Kuzey bölgesinde PKK uzantısı PYD'nin denetiminde “Rojava” bölgesinin, “Kobani” algısının oluşması; öte yandan 7 Haziran seçimlerinde beklenmedik bir şekilde HDP'nin yükselişi şimdiki karmaşık tabloyu ortaya çıkardı.
Çözüm sürecine bakıldığında, çatışmasızlık durumunun oluşturulması ve bunun toplumsal gerilimi aşağı çekmesi dışında çok fazla bir hedefin gözetilmediği müşahede edilmektedir. Derin Devlet-Hükümet bazında çatışmasızlığın sağlanması merkeze alınmış, bunun ötesinde süreçte, insiyatifi büyük oranda örgütün eline almış olduğu görülmektedir. Oysa ki, sorun silahlı çatışmanın çok daha ötesinde bir mesele olarak yıllardır karşımızda. 20. Yüzyılın Ulus-Devlet tecrübesinin sebep olduğu ağır etnik trajedilerin neticesi olarak bu coğrafyada var olan Kürt sorunun bir ürünü olarak ortaya çıkıp sorunu istismar eden Stalinist bir örgütün olduğu da ortada. 60'lı, 70'li yıllarda sol/Marxist örgütlenmelerin Kürt sorununa el atıp istismar etmelerinin organize hali olarak karşımıza PKK olayı çıkmıştır. Dolayısıyla, Kürt sorununu istismar üzerine kurulu sol/Marxist/Stalinist bir örgütlenmeyi, Kürt sorununun varlık sebebi olarak görme zemininden muhatap almak zaten ölümcül bir hataydı. İkincisi de PKK/KCK/İmralı/HDP'nin Kürt sorununda tek muhatap haline getirilmesi, bunların dışında kalan Kürt grup ve organizasyonlarının tümü ile gözardı edilmesiydi. Özellikle, 2009 yılından beri açılım ve çözüm süreçlerinde Müslümanlığın/Din'in ıskalanmış olması, Müslümanlığın, İslam Medeniyet deneyiminin getirdiği Ortak yaşama kültürünün değerlerini başka seküler söylem ve kurallarla becayiş etme çabası adeta bir intihardı.
Kandil/KCK yapılanması bu zemine dayanarak/güvenerek çatışmasızlık durumunu sona erdirip, kanlı eylemleri başlattı. Açıkçası, Kandil/KCK, bir kısım Batılı destekçilerine de dayanarak kanlı eylemler üzerinden bir kaos ortamı oluşturmayı hedeflemektedir. Suriye ve Irak'taki iç savaş ve IŞİD/DAİŞ'i de bahane ederek bölgeyi iyice uluslar arası askeri müdahaleye açık hale getirmek istiyor. Kandil/KCK ve uzantıları, sadece bununla kalmayıp, şiddeti tırmandırarak Kürtleri, çevrelerindeki birlikte yaşadıkları diğer Müslüman halklarla da karşı karşıya getirip halklar arası kanlı bir boğazlaşmanın da önünü açmak istiyor. Kürt sorununu halklar arası bitip tükenmeyecek bir kan davasına dönüştürme peşinde. Sol/Marxist jargonla yıllarca “Halkların Kardeşliği” sloganını dilinden düşürmeyenler, şimdilerde “Halkların Düşmanlığı” nı esas alıp, körükleyip, bunun üzerinden mazlum Kürt halkına özgürlük (!) vaadinde bulunmaktadır. Ayrıca, 7 Haziran seçimlerinde, silahların tehdidi/gölgesi, KCK'nın ağır baskısı altında alınan seçim sonucu üzerinden, Bölgede/Kürdistan'da kalıcı/baskıcı bir tahakküm oluşturmayı amaçlamaktadırlar.
Ancak, seçim sonuçları, HDP'nin %13 bandına gelmesi ve süre gelen olaylar, çatışmasızlık durumunun Kandil tarafından sona erdirilip, kanlı eylemlere girişilmesi, toplumda tansiyonun 90'lı yıllardakine benzer şekilde yükselmesine yol açmıştır. Seçim sonuçları ve Kandil/KCK'nın yeniden başlattığı kanlı terör eylemleri, çözüm sürecine büyük umutlarla bakan Ak-Parti tabanında büyük şaşkınlık ve öfke meydana getirdi. Seçim sonuçlarına kanlı eylemler de eklenince kabaran öfke PKK/KCK'yı da aşarak maalesef tüm Kürtlere yönelme eğilimi göstermektedir. Özellikle, sosyal medyada kendilerini Ak-Partili olarak lanse eden art niyetli bazı şahıs ve gruplar PKK/KCK'yı değil, tüm Kürtleri hedef alıp; Kürtleri “Hain, Nankör ve Gavur/Kâfir” bir topluluk olarak niteleyen; asırlarca İslam'a hizmet etmiş Müslüman-Dindar bir topluma, Gayr-i Müslim/Ermeni muâmelesini reva gören provokatif/ajitatif yayınlar/mesajlarla kaosa davetiye çıkarmakta; Ak-Parti'nin de töhmet altında kalmasını amaçlamaktadırlar. Hatta bununla kalınmayıp, bugüne kadar PKK'ya karşı tutum sergilemiş, İslami kimlikleri ile ön plana çıkmış dindar Kürtler de sanki örgüt mensuplarıymış gibi sosyal medyada hedef alınıp acımasız saldırılara maruz kalmaktadır. Tüm bunlar, sırtını bölge dışı ecnebi güçlere dayandıran PKK/Kandil'in elini güçlendirmekten, hedefini, meş'um emellerini kolaylaştırmaktan başka bir işlev görmemektedir. Sonuç ne olursa olsun, siyasi karar vericilerin de sağduyuyu/akl-ı selimi bir kenara koyma, öfkeyi merkeze alma lüksü olamaz. Hiç kimsenin, öfkesine yenilerek bu coğrafyada Müslüman ahâliyi birbirine kırdırmak isteyen güç ve örgütlerin meş'um emellerine hizmet etmeye; İslâm Dini'nin geleceğini karartmaya hakkı yoktur. Aksi takdirde, krize dönüşme eğilimi gösteren sorunun/sorunların çözümü mümkün olmayacağı gibi kronikleşerek daha büyük ve uzun süreli kaoslara yol açacaktır.
.Çözüm Süreci, şiddet ve Kürtlerin tüketilen potansiyeli
PKK/Kandil, 7 Haziran seçimlerinde siyasal uzantıları olarak gördükleri HDP'nin barajı aşarak 80 sandalye ile Meclis'e girmesini bir milat gibi telakki edip, çözüm süreci ve ateşkesin sona erdiğini ilan etti. Hatta, PKK'nın şehir yapılanması olan KCK, seçimin hemen ardından, bölgede/Kürdistan'da mevcut bir kısım dernek ve vakıf ve parti teşkilatlarının temsilciliklerine bildiriler göndererek, bu seçim sonuçlarının bölgede insiyatifi kendilerine verdiğini, bundan böyle bölgedeki her türlü faaliyet konusunda kendilerinin izni olması vs. gerektiğini tebliğ ediyordu.
Açıkçası, PKK/KCK, seçim sonrasında, PYD'nin Suriye'de otorite boşluğundan dolayı ele geçirdiği bölgelerde ilan etmiş olduğu, Kantonlara benzer bir yapının oluşumu teşebbüsünde bulunuyordu. Rojava Devrimi (!) hayalini, bölgede de toprağa el koyarak gerçekleştirmeye soyundular. Zaten, PKK/Kandil ilanda bulunmasa bile, KCK'nın bildirileri ve Özyönetim(!) teşebbüsü, çözüm süreci ve ateşkesin PKK/Kandil tarafından fiilen sona erdirilmesinin adıydı. Ayrıca, evinde uyuyan polislerin PKK tarafından katledilmesi şiddet seçeneğini açıkça tercih etmeleriydi. Örgütün, HDP'nin 80 milletvekiline rağmen şiddet seçeneğini tercih etmesi, elbette ki, karşılığında askeri operasyonları getirecekti.
PKK/Kandil'in KCK marifetiyle Kanton kurma denemeleri, şiddet seçeneğini işaretlemesi, çözümden yana olmadığının, şiddeti esas alıp, kan ve gözyaşı üzerinden bir siyaset takip ettiğinin göstergesi. İzlediği bu siyaset ve yöntemle PKK/Kandil bu ülkede Kürtlerin haklarını temin edecek, anayasal bir güvenceye kavuşturacak köklü sistem değişikliğine de kesinlikle taraftar olmadığını, eski sistemin, tek-parti devri statükosunun devamından yana olduğunu ortaya koymuştur. Zaten, özellikle, son dönemlerde Resmi İdeoloji yanlıları ile kurdukları sıcak diyaloglar da bunu göstermektedir.
Oysa ki, bu ülkenin/coğrafyanın uzun süredir, resmi ideolojinin vesayet ve prangalarından kurtulmak için köklü sistem ve anayasa değişikliğine ihtiyacı vardı. Üstelik, resmi ideolojiden en çok sopa yiyen, darbe alan kesim de ülkenin asli bir unsuru olan Kürtlerdi. Asıl itibarıyla Kürtler, bu köklü sistem ve anayasa değişikliğinin bu anlamda katalizörü ve güvencesiydi. PKK/Kandil ise, Kemalizm'in aynadaki aksi/yansıması olan bir ideolojik alt yapı ve anlayışı/algıyı benimseyip, aynısını bölgede/Kürdistan'da uygulama, hayata geçirme peşinde oldu. Üstelik buna Stalinist örgütlenme yapıları da eklenince korkunç bir hal almaktadırlar. Örgüt, Kürtler/Kürt kimliği üzerine silahlı ve siyasal organizasyonları ile tahakküm kurarak bu değişim sürecinin önünü kesti. Örgüt için, Kürt kimliğinin inkarının sona ermesi, anayasal güvenceye kavuşturulması, anadile ilişkin, eğitim sorunu dahil, sorunların çözülmesi gibi öncelikleri ve önermeleri aslında bulunmamaktadır. Bunlar tümü ile çözülüp, eşit yurttaşlık ilkesi ile anayasal güvenceye kavuşturulması durumunda bile silah ve şiddetten vazgeçmeyeceğini göstermiştir. Halbuki, Kürtler bu bölge ve coğrafyanın artık en dinamik ve enerji dolu topluluğudur. Tüm bir bölgenin lideri/öncüsü/efendisi olabilecek ve değişim/dönüşümleri dinamize edecek bir potansiyele sahiptir. Kimlikleri üzerinde son yüzyılda,ulus-devletlerin kurulduğu toplulukların enerji ve potansiyeli, hatta kredileri bu ulus-devletler tarafından bir hayli tüketildi. Ulus-devlet tecrübesi/dönemi bu toplulukları olabildiğince yorup bitâb düşürdü. Kürtler ise, ulus devletlerin baskılarına, hatta Halepçe katliâmı gibi katliâmlara, trajedilere maruz kalsa bile, kimliği/kredisi ve enerjisi kullanılmadığı için tüketilemedi. Anadolu/Küçük Asya ve Orta Doğu'da sözü olabilecek bir topluluk olarak kaldı. Ancak, PKK/Kandil Kürtlerin bu enerji ve potansiyelini ecnebi lobilerinin desteği ile geç kalmış, anlamsız ulus-devlet hayalleri ile hapsetmekte ve ideolojik şiddet sarmalında tüketmektedir. PKK/Kandil, Balkanlar'dan, Basra'ya, büyük bir coğrafya'da, İslâm âleminin en can alıcı noktasında tümünü etkileyip olumlu yönde dönüştürebilecek, çevresindeki diğer Müslüman topluluklara da lider olabilecek enerji birikimine sahip Kürtlere, geç kalmış küçük ulus-devlet ukdesi aşılayarak, çevresindeki asırlardır beraberce yaşadıkları halklara düşman etmeye çalışarak, Andorra, San Marino, Lesotho, Botswana olmayı öngörmekte/vaat etmektedir.
.Kıyıya vuran insanlığın vicdanı
Bodrum'da kıyıya vuran Suriyeli Kürt mültecilerin çocuklarına ait cesetler bütün gerçekleri tüm çıplaklığı ile insanlığın ve sahte/cilâlı medeniyetin gözüne sokuyor.
Aylan'ın cesedi, hakikati, kararmış vicdanlara çarpıyor. Fransız ihtilalinden sonra, 200 yılı aşkındır, Batı'nın, Batılı modernleşmenin hakim kıldığı sistem/sistemlerin kıyılara çarpmasının, karaya bindirmesinin göstergesidir. Vâdedilen refah toplumu, yeryüzü cenneti (!) , Dünya düzeninin cilalarının dökülüp hakikatin yüze vurmasıdır. Thomas Moore'un, Francis Bacon'un ütopik dünya cennetinin, Aydınlanmacı düşüncenin vaat ettiği “Cartesian anthropocentric” insanlık modelinin iflasıdır. Modern insanı ontolojik bir yüzleşmeye davettir bu. Fıtratına yabancılaşma (Alienation), Nature-Culture (Tabiat-Kültür) ayırımı yaparak, Doğayla mücadele üzerine kurulu bir medeniyet tasavvuru ve nizamının çöküşüdür. Aydınlanmacı döneme ait Doğa Durumu ve Toplumsal Sözleşme (State Of Nature And Social Contract) teorileri ve buna dayalı yapının insanlığa, insanın doğasına/fıtratına ne kadar yabancı olduğunu bir kez daha ilan ediyor. Parlak gözüken bir yüzeyin arkasındaki merhametsiz/şeytani yapıyı haykırıyor adeta. Batı'nın, Modernliğin ve kurduğu dünya düzeninin insanlığa söyleyecek bir sözünün kalmadığını ilan ediyor. Kararmış vicdanlara sesleniyor. Özgürlük ve refah/dünya cenneti vaadleriyle aldatılmış insanlığa sesleniyor.
Yeryüzü cenneti gibi gösterilen, bizim eskinden Frenk Diyarı dediğimiz Batılı Gelişmiş ülkelerin gösterişli/aldatıcı haliyle tüm dünya için nasıl sahteden cazibe merkezi haline getirilişinin yol açtığı trajedilerdir. Zengin müreffeh(!) Batılı ülkeler, Yoksul Asya, Yoksul Afrika ve yoksul İslâm dünyası ve bunun yol açtığı travmalar.. Dünya kaynaklarının çok çok büyük bir bölümünün bir zamanlar sömürgecilik aracılığıyla, şimdi de başka sofistike yöntemlerle Batılı/Müreffeh ülkelere aktarılıp tüketim malzemesi haline getirilip diğer ülkelerin, dünyanın geri kalan büyük çoğunluğunun yoksulluğa, sefalete mahkum kılınmasını öngören, adalet ve merhameti/vicdanı tümü ile ötelemiş soğuk yüzlü bir sistemin dünya hakimiyetinin oluşturduğu toplumsal ve siyasal travmalarının neticesi olarak yüzümüze vuruyor.
Aynı zamanda, İslâm dünyasının içinde yaşadığı hazin durumun da tablosudur. Üç yüz yıldır yaşadığımız ve sürekli kötüye giden bir inhitat halinin iyice dışa vurumudur. Sürekli, Bengladeş, Hindistan, Endonezya, Mısır, Cezayir, Fas, Yemen, Senegal, Mali, Moritanya gibi İslam ülkelerinden Batı ülkelerine inanılmaz göç dalgaları söz konusu. Batı ülkeleri artık çok sınırlı sayıda göçmen/mülteci kabul etmesine rağmen ısrarla bir göç/ilticâ furyası artarak devam ediyor. Son yıllarda, tekne, sandal gibi korsan deniz taşıtları ile yapılan göç hareketleri ciddi artış gösterdiği gibi, sürekli deniz faciaları ile de neticelenmektedir. Son olarak, Irak, Suriye, Yemen gibi ülkelerdeki savaş halinden dolayı göç dalgalarının tüm Orta Doğu ve Akdeniz'i kapladığını görebilmekteyiz. Son hadise bu göç/mülteci dalgalarının en hazin görüntüsüne sahne oldu. Denizde alabora olan korsan tekne ve kıyıya vuran çocuk cesetlerinin bütün dünyanın vicdanına seslenen, insanlığı sarsan acıklı görüntüsü.
İnsanlar neden memleketlerini, yer ve yurtlarını terk edip, maceralara atılıp insan tacirlerinin eline düşme, denizlerde boğulma pahasına göçe/ilticaya ısrarla teşebbüs ediyor. Üstelik hemen tümü ABD, Kanada, Avrupa Birliği Ülkeleri gibi Batılı ülkeleri tercih ediyor. 1-Bu insanlar kendi ülkelerinde ortalama bir yaşam imkanı bulamıyor. Bengladeş gibi yoksul ve kalabalık ülkelerde insan yaşamı bir hayli zor ve ucuz. 2- Siyasi-toplumsal istikrarsızlıklar, baskı-zulümler ve iç savaşla, daha diğer bir kısım başka nedenler.. Açıkçası İslam ülkeleri kendi halkını/halklarını, büyük oranda ülkelerini terke, Frenk Diyarı'nda mülteci olmaya, neredeyse mahkum/mecbur ediyor. Bir yandan ülkelerindeki hayat şartlarının zorluğu, diğer yandan Batılı-Modern ülkelerin aldatıcı câzibesi, artan insan ticaretinin artık uluslar arası bir sektör haline gelmesi, tüm bunlar insanlık trajedilerine yol açan sorunlar olarak karşımızda duruyor. Kendi halkını/halklarını Frenk Diyarı'nda “Mülteci-Refugee” olmaya mahkum eden bir kısım sözde İslâm ülkelerinin aslında bağımsız değil, gerçek birer müstemleke olduklarını bariz bir şekilde ortaya koymaktadır. Daha açık ifade etmek gerekirse, İslam coğrafyası birkaç asırdır medeniyet, haysiyet ve gücünü kaybetmiş olmanın; baskıcı ulus-devletlere parçalanarak, tüm dünyaya teknolojik araçları ile hakim olmuş olan modern-Batılı uygarlığın(!) soğuk yüzüne teslim olmuş olmanın, merhametsiz ellerinde tutsak hale gelmiş olmanın travmasını yaşamaktadır. Tüm bir Ümmet, İslâm'ın fıtrat/merhamet ve adâlet zemininden hareketle, bu trajediler üzerinde kafa yorup insanlık için çözüm bulmaya mecburdur.
.Kaos mu, dirlik ve düzen mi?-1
PKK/Kandil'in 7 Haziran seçimleri akabinde, Çözüm Süreci'nin bittiğini ilan edip silahlı eylemlere başlaması, kanlı saldırılarını artırması ile bugüne kadar gelen süreçte bir şiddet sarmalına doğru yol alınmaktadır.
Bölge halkı, Kürtler her ne kadar 7 Haziran seçimlerinde büyük oranda, bazı olağanüstü sebeplerden/dayatmalardan dolayı, HDP'ye oy vermiş olsa bile, kesinlikle silah, şiddet ve kaos istemiyor. Kürt halkı, PKK/Kandil'in aksine, barışçı bir çözümden yana. Bölge halkının, Kürtlerin seçimlerde HDP'ye adeta zorla nasıl itildiğine dair hususları daha önceki bazı makalelerimizde de dile getirmiştik.
PKK'nın kanlı eylemlerinin birçok kimsenin hayatına mal olduğu ve çok sayıda güvenlik mensubunun hayatını kaybettiği bir gerçek. PKK/Kandil şiddet ve kaos ve iç savaş istiyor. Ancak buna rağmen son günlere kadar sokaklardaki sessizlik ve sağduyu PKK'nın hedeflerine ulaşmamasını sağlıyor.
Son günlerde, PKK/Kandil'in kanlı terör eylemleri ile çok sayıda polis ve askeri katletmesi Batı bölgelerinde sokakları hareketlendirdi. PKK'nın kanlı eylemlerini protesto etmek gayet tabii. Ancak, bu eylemlerin şehirlerde tüm Kürtleri, özellikle, mevsimlik Kürt işçilerini, Kürt esnafı hedef almaya dönüşmesi, 90'lı yıllara dönülmesi son derece tehlikeli olup, PKK'nın hedeflerine hizmet etmekten başka hiçbir işlevi olmaz. Ayrıca, ülkenin adım adım kaos ve iç savaşa doğru gitmesinin de önünü açar.
Şehirlerde protesto gösterilerini, PKK karşıtlığını aşarak, Kürt kimliğine, Kürtlere yöneltenlerin kötü niyetli oldukları ve ülkede kaos ve kargaşalığa yol açmak istedikleri açık. Protesto gösterilerini taşkınlıkla ileriye götürmek, provokasyonlara kapı açmak MHP, Ülkü Ocakları çizgisinde olanların daha önce yapmadıkları bir şey değil, 90'lı yıllarda da bu şekildeki sokak eylemlerine imza atıyorlardı. Ancak, kendilerine “Osmanlı Ocakları” diye isim veren güruh neyin peşinde? Bunlar kimin adına hareket ediyor. Hangi amaçlara hizmet ediyor. Bunlar, Fatih'in Hocası, Şeyhülislâm Molla Gürânî'nin, Şeyhülislâm Hoca Saadeddin'in, Mevlâna Abdurrahman Câmi'nin, Mevlâna Hâlid'in Kürt olduğunu bilmezler mi? Sultan II. Abdülhamid Hân'ın Muhafız Alayındaki süvarilerin tümünün Kürtlerden oluştuğunu bilmezler mi? Taşkınlığa varan, sınırı aşan protesto gösterilerinin yol açacağı kaos/kargaşa'nın altında önce bunu yapanlar kalır. Hiç kimsenin, ülkeyi ne olacağı belirsiz maceralara, kaos ve kargaşaya sürüklemeye hakkı yoktur. Onun için, ülkenin huzuru/selameti için bu grupların sokaklardan tamamen çekilmesi sağlanmalıdır
Asırlarca, İslâm'ın verdiği iman ve uhuvvetle bir arada kaynaşarak yaşamış toplulukları kısa vadeli siyasal hedefler doğrultusunda karşı karşıya getirmenin vebali çok ağır olur. Yüzyıllarca, İslâm hizmet etmiş, binlerce âlim, mutasavvıf/meşâyih yetiştirmiş bir topluluğa, bazı malum çevrelerce, Ermeni/Gayr-i Müslim muamelesi yapılarak ülke iç savaşa sürüklenmek isteniyor. Tüm bu provokatif kanlı eylem ve gösterilere rağmen, halkımız, Kürtler, Türkler, Çerkesler, Arnavutlar ve diğerleri sağduyuyu korumakta, bunlara iltifat etmemektedir.
Buna karşın bazı gizli ve uluslar arası odak/mahfiller ve içerideki uzantıları, Pakraduniler ülkeyi kaos ve iç savaşa sürüklemek için sanki ölümüne çabalıyor. Provokasyonlar ve algı operasyonları hızla sürüyor. Derin devlet içinde yapılanmış bazı odaklar da bu meş'um emeller doğrultusunda olağan üstü bir çaba ile ülkeye ve halka bilinçli olarak büyük kötülük yapma peşinde.
Eğer mesele HDP'ye giden büyük oy oranı ise, Kürtler HDP'ye çok isteyerek ve gönüllü olarak oy vermedi. Açıkçası, 20 yılı aşkındır derin devlet o halkı sanki buna zorluyor. Bölgede, PKK ve siyasal uzantılarını alternatifsiz bırakıyor, o bölgenin dindar olan halkına, Kürtlere sığınacak liman bırakmıyor. Derin Devlet içindeki bir kısım mahfiller/odaklar, Kürtlerin sığınacak bir liman olarak görüp yöneldikleri merkez partilerine sürekli müdahale ederek 1991 yılından beri bu yönelimin önünü kesiyor. Ülkede kaos ve kargaşayı önlemek, terörün önünü kesmek, Kürt Sorununun barışçı çözümü için öncelikle bu zorlamaya karşı direniş gösterilmelidir.
.Kaos mu, dirlik ve düzen mi?-2
Türkiye'de, bir imparatorluk bakiyesi üzerine, savaş (Balkan Harpleri, Birinci Cihan Harbi ve İstiklâl Muharebeleri) sonrası olağanüstü şartlarda, kurulan ulus-devlet ve resmi ideolojisi, 80-90 yıl gibi çok uzun bir zaman hükümferma olarak Kürt sorununu büyütüp, bölgesel büyük bir krize dönüştürdü. Açıkçası Türkiye'de rejim/resmi ideoloji, ideolojik dayatmaları ve tekrarlanan askeri müdahalelerle, 80-90 yıl bu ülkeye hemen hemen olağanüstü şartlar yaşattı. Ve hala, 20'li 30'lu yılların resmi ideolojisi ve kanunları anayasanın teminatı altında. Anayasal güvence anlamında, bu ülkede henüz bir normalleşme yaşanmamış.
Uygulamada ciddi eksikleri de olsa, İslâm'a, İlahî çağrıya, İslâm'ın yüce barışına dayalı Pax-Ottomana'nın asırlarca oluşturduğu bölgesel/toplumsal mutabakat son iki yüzyılda aşınmış ve Batılaşma serüveninin zirvesi olan cumhuriyet döneminde de tarumar edilmiş. Yeni bir toplumsal mutabakat zemini de oluşturulamamış. Yerine ecnebilerden/Frenk Diyarından ödünç alınma ulus-devlet ve jakoben-laikliğe dayalı ideolojik-totaliter bir yapı, devlet gücü ile topluma, çeşitli/farklı toplum kesimlerine zorla dayatılmış. Lozan'da Batılı süper güçlerden, Düvel-i Muazzama'dan toprak bütünlüğü, sınır garantisi alan yeni cumhuriyet, ülke içinde ideolojik dayatmalar ve devrimlerle jakoben yöntemlerle gücü elinde bulunduran ecnebileri taklit eden sistem ve rejim dayatmış. Bu dayatmalarla tek-tip yurttaş oluşturulması hedeflenmiş. Bunun dışında kalanlar ise illegal zemine itilmiş. Çoğu zaman da hâin ilân edilmiş. Devlet, Müslüman toplumu esas alan bir zemin üzerine kurulmuşken, mübadeleler bile bu esasa dayanmışken, Müslümanlığı adeta yasa dışı ilan eden militan bir laikliği benimsedi. Sistem bu çelişki üzerine kuruldu. Bütün dindar Müslümanlar “İrticâ” başlığı altında acımasızca baskıya uğradı. Seküler/Pozitivist yasaklarla örülü bir Türk kimliği inşa edilip tüm farklı toplum kesimlerine dayatıldı. Bundan da en fazla , Müslüman nüfusun çok önemli bir bölümünü oluşturan ana dili Kürtçe olan Müslümanlar/Kürtler mutazarrır oldu. Bu dayatmalar, anayasal ve kanuni olarak kalmayıp, 60'lardan itibaren, zaman zaman askeri darbelerle de takviye edildi.
Bugün, 40'lı yılların uygulamaları artık uzakta kalmış olsa da, Resmi ideolojiyi/Kemalizm'i teminat altına alan umdeler halen anayasada yer almakta, anayasal teminatla/güvenceyle değişikliğe bile uğratılamamaktadır. Yanı sıra, Tevhid-i Tedrisat, Tekke ve Zaviyeler gibi toplumun temel kodlarına savaş açmış olan kanunlar/yasaklar henüz yürürlükten kaldırılmamış durumda. Yeni bir toplumsal mutabakatı mümkün kılacak bir anayasa değişikliği günümüze değin maalesef yapılamadı.
Tüm bunlar çeşitli toplum kesimlerinde büyük bir tepki ve birikim oluşturdu. Batılı devletlerin/Düvel-i Muazzama'nın 1923'te Lozan'la verdikleri ve 1952'de Nato ile himaye altına aldıkları toprak bütünlüğü garantisi ise, 1990'larda iki bloklu sistemin, Doğu blokunun çökmesi, soğuk savaş döneminin sona ermesinin ardından bir hayli aşınmaya uğradı. 1923'te Batılı devletler nezdinde toprak bütünlüğü garantisini alan devlet, yeni cumhuriyet, bunun üzerine bir taş bile koymadı. Almanya, 30'lu yıllarda Versay (Versailles) anlaşmasını yırttı, 1990'da Yalta'yı, Potsdam'ı geçersiz kıldı. Ancak Türkiye, Lozan'ın üzerine bir şey koyamadı. İsmet Paşa'nın Lozan imzalanınca “80 Yıl daha kazandık” dediği 80 yıl, savaş sonrası olağanüstü şartlara dayalı Resmi ideolojide ve jakoben uygulamalarda ısrar edilerek, toplumun temel kodları ve kimlikleri ile savaşılarak harcanıp heba edildi. Turgut Özal'ın 80'li yılların sonları ile 90'lı yılların başında bu yönde girdiği arayışlar da engellenerek budandı.
Toplum'da oluşan tepki ve kırılmalar, özellikle Kürt sorunu bazında onulmaz bir yaraya, büyük bir krize dönüştü.Tepkisellik, totaliter ideolojiye dayalı, Stalinizm'den de beslenen şiddeti öngören etnik milliyetçiliğe dönüştü.
Modern etnik Milliyetçiliğin Kürt sorununda oluşturduğu en temel travmalar ise zihinlerde oluşan gettolaşma ve kör noktalar. Etnik Milliyetçiliğe dayalı bir kısım hareketlerin her ne olursa olusun barışa yanaşmadığı, her defasında krize yol açtığı sorun da bu. 20. Yüzyıl ulus-devlet tecrübesinin neticesi olarak karşımıza çıkan en derin yaralar/krizler burada temerküz ediyor. Bu tecrübenin acımasız/trajik uygulamaları ve olabildiğince uzun sürmesi neredeyse tedavisi gayr-i kabil bir noktaya getirmiş durumda. Kürt sorununda da aslında yaşanan bu. Kürtlerin geleceğini karartan bir noktaya doğru yol alıyor.
Zihinlerde oluşan gettolaşma ve kör noktalar, ulus-devlet trajedisinin neticesi olarak ortaya çıkan etnik milliyetçiliğin yol açtığı onulmaz yaralar. Tam da bu noktada sorun düğümleniyor. Modern etnik milliyetçiliğin ulus-devlet tecrübesinin sebebiyet verdiği tepkisel ezber/sloganları, zihinleri, özellikle genç kuşakların zihinlerini gettolaştırıp kilitleyen, kör düğüm haline getiren bir işleve sahip. İdeolojik etnik milliyetçiliği esas alan siyasi-silahlı organizasyonların eliyle daha da çözülmez şekilde kristalize olmakta. Ulusalcılık trajedisinin neden olduğu etnik milliyetçilik totaliter siyasal-ideolojik/Stalinist ve şiddeti/silahı öngören, silah bırakmaya yanaşmayan örgütlenmeler eliyle çok daha sert bir çizgiye, oldukça dar bir zihne kayarak, zihinsel gettolaşmayla “Etnik Şizofreni” ye dönüşüyor. Bu da toplumsal barışın imkanlarını neredeyse ortadan kaldırıyor. Devlet ve rejime olan tepkiyi de aşıp, halkları da birbirine düşman etmeye çalışarak akl-ı selimi ve makulü görebilme şansını yakalayamıyor.
.Hacc’daki kazalar ve Hicâz’ın statüsü-1
Çocukluk yıllarımızdan beri Hacc'daki toplu ölümlerle sonuçlanan kaza haberleriyle hep karşılaşırız. 1975'teki tüpgaz patlaması ile çıkan yangında yüzlerce hacının hayatını kaybetmesi, 1990'da El-Mu'aysem tünelinde 1500'e yakın insanın oluşan izdiham sonucu yaşamını yitirmesi gibi feci olaylar birbirini sürekli takib ediyor.
En son, 11 Eylül günü, Mescid-i Harâm'ın genişletilmesi çalışmalarında kullanılan vinçlerden birinin Metâf alanına, Ka'be'yi tavaf eden insanların üzerine düşmesi ile 107 kişinin hayatını kaybetmesi ve Perşembe, Bayram'ın ilk günü organizasyon bozukluğu yüzünden Cemerât-Müzdelife yolunda karşı karşıya gelen kalabalık grupların izdiham nedeni ile birbirini ezip, çiğneyerek 753 kişinin hayatını kaybetmesine ve 887 kişinin yaralanmasına yol açtı. Bu son iki hadise, Hareymen-i Şerifeyn'in Hicâz'ın ve Hacc/Umre Ziyareti organizasyonu konusunu yeniden tartışmaya açtı.
Tarihte Hicâz”ın, Haremeyn-i Şerifeyn»in idaresine ilişkin tartışma ve çatışmalar pek eksik olmamıştır. Emevilerin İslâm Dünyasında idareyi ele almalarından beri süregelmektedir. Bugün, son hadiseler Haremeyn-i Şerifeynin idaresi, Hicâz'ın statüsü konusunun gündeme getirilmesini adeta farz kılmaktadır.
1517'den 1916-18'e kadar Osmanlı idaresinde kalan Hicaz bölgesi, son Mekke-i Mükerreme Emiri Şerif Hüseyin Paşa'nın İngilizlerle işbirliği yaparak isyan etmesi ve Birinci Cihan Harbinin Osmanlı Devletinin dağılması neticesini vermesi ile Hicaz isyancı Şerif Hüseyin Paşa ve oğullarının eline geçer. Ancak, Necd bölgesinde “İhvân Fırkası” adı altında, Suud ailesinden Abülazîz bin Abdirrahman'ın liderliğinde örgütlenen Vahhabî toplulukları, 1925'te İngilizlerin desteğiyle Şerif Hüseyin Paşa ve çocuklarına galebe çalarak Hicaz'ı/Haremeyn'i de ele geçirirler. Bu tarihten beri Hicâz'ın/Haremeyn'in idaresi Suudî Hanedanı/Krallığının ve yönetim ortaklarının elindedir.
Ancak, Suudî Krallığı, bugüne değin Hicâz'da sevk ve idareyi gerektiği şekilde yürütemediği gibi, marjinal Katı Selefî akidesiyle bu mukaddes beldelerimizin hürmet ve siyânetine de asla riâyet etmemektedir. Hulefâ, Ashâb, Ehl-i Beyt vs. İslâm büyüklerinin mekâbir-i Şerifeleri bu akide doğrultusunda, “Şirk/cahiliye” gereçesi ile ortadan kaldırıldıkları gibi, İslâm Medeniyet ve Kültür birikiminin nişâneleri olan ve Hz. İbrahim (a.s) 'den beri binlerce yıllık mâziyi hatırlatan tarihi eserler, Meşâ'iru'l-Harâm, mesâcid ve ebniye bir bir ortadan kaldırıldı. Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere yoğun bir betonlaşma ve gökdelenler, AVM'ler ve Towerlar ile tümü ile Manhattan, Detroit, Michigan kentleri gibi tanınmaz hale getirildiler.
Bununla kalınmayarak, Hacc ve Umre ziyaretlerindeki organizsyonlarda ciddi bir lakaydlık hüküm sürmektedir. Dikkat edilirse, son 40 yılda vuku bulan kazaların neredeyse, son vinç kazası hariç, tamamı Cemerât bölgesi ile Arafat arasındaki mekanlarda, Şeytan Taşlama ve Vakfe alanlarında cereyan etmektedir. Onca hadiseye rağmen halen izdiham kazaları hiç eksik olmamaktadır. Ve bu yöndeki sorunların halline ilişkin tedbirler alınmamakta, organizasyondaki laçkalık süregelmektedir. Suudi idaresi, Haremeyn'deki Hacc ve Umre organizasyonlarında, yüzlerce farklı ülke vatandaşı olan Müslümanlar ziyaretçi olarak bulunmasına karşın, hiçbir başka ülke ile işbirliğine yanaşmamakta, bunu otorite ihlali olarak değerlendirmektedir. Oysa, Perşembe günkü fâciada ölenler arasında hiç Suudi vatandaşı bulunmamaktadır. Çünkü, Suudi idaresi Haremeyn'in sevk u idaresine sadece otorite ve kontrol sağlama ve devletinin güvenliği açısından bakmakta, Hacc ve Umre ziyaretçileri ile bunların geldiği ülkelerin güvenlik, hürmet ve siyânetine asla riâyet etmemektedir. Suudi idaresinden kaynaklanan organizasyon, sevk u idare problemleri daha Hacc ve Umre ziyaretçilerinin ziyaret ve yürüyüş alanlarında başlamaktadır. Buralarda neredeyse hiçbir nizam ve intizam sağlanamadığı gibi, her iki şehirde normal şehir hayatı da sürdürülmektedir. Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere'de halen ciddi bir mukim nüfus bulunmakta, Üniversiteler başta olmak üzere bir çok kurum yer almaktadır. Oysaki, dünyanın bu kadar kalabalıklaşıp, motorlu ve hava taşıt araçları ile ulaşımın olabildiğince kolaylaştığı son yüzyılda, Mekke ve Medine'nin, Haremeyn bölgesinin, sadece Hacc ve Umre ziyaretlerine ve ziyaretçilere hizmet edecek nüfusa tahsisi gerekirdi. Maalesef bu anlamda herhangi bir ilerleme söz konusu değil. Her iki şehrin mukim nüfus kalabalığından arındırılması icab ederdi. Bunun yerine Haremeyn'in genişletilmesi için bir çok kutsal mekan ve tarihi eser ortadan kaldırılıp kurban edilmektedir. Örneğin, Mukaddes Ebu Kubeys tepesi/dağı ile Ecyad Kale ve tepesi ortadan kaldırılmış, ancak Harem/Metâf sahasına ilave edilmek yerine, Saray, Zemzem Tower, AVM'ler vs. yapılar inşâ edilmiş. Medine-i Münevvere'de ise, Hz. Ebu Eyyub-i Ensari'nin, Hz. Ebubekir'in (r.a) evi, Hz. Resul-i Ekrem'in (S.A.V) peder-i mâcidleri Abdullah bin Abdilmuttalib'in kabr-i şerifleri gibi mekanlar tümü ile yok edildi.
Haremeyn'de bu problemlerin yanı sıra, Hacc ve Umre ziyaretçilerinin hastalık, kaybolma vs. acil durumlarına ilişkin de ciddi sorunlar yaşanmaktadır. Bölgedeki Hastahane ve klinikler son derece yetersiz olduğu gibi başka ülkelerin en azından kendi hacıları/vatandaşları için klink veya hastane açmalarına izin verilmemektedir. Meselâ, kırk yılı aşkın Medine-i Münevvere'de mücâvir olarak yaşayan Batman-Bécirmanlı Hacı Seyyid Muhammed, hastalandığında Suudi hastanelerinde yeterince bakılmadığı için, birkaç kez Türkiye'ye getirilerek tedavisi yapılır, son hastalığında ise yine aynı gerekçelerle yakınlarınca uçakla Türkiye'ye gönderilir ancak uçak havada iken hayatını kaybeder ve 40 yıl mücavir kaldığı Medine'de defnedilme şansını bulamaz. Hacc ve Umre ziyaretçilerinin kaybolması durumunda ise, Haremeyn'de hiçbir kayıp bürosu ve bununla ilgili herhangi bir birim bulunmamaktadır. Kayıp olayları bir çok Hacc ve Umre ziyaretçi gruplarının korkulu rüyası olmaya devam etmektedir.
Ayrıca, Hicaz'da Hintliler ve Mısırlılar başta olmak üzere, bir çok yabancı işçi çalıştırılmasına rağmen, kolluk kuvvetleri ve güvenlikten sorumlu kimseler sadece Suudi vatandaşlarından seçilmekte can ve mal güvenliği başta olmak üzere, kontrol ve güvenliği sağlamada son derece yetersiz kaldıkları gibi Hacc ve Umre ziyaretçilerine yönelik davranışları çoğu zaman olumsuz yöndedir.
.Hacc’daki kazalar ve Hicâz’ın statüsü-2
Suudi Arabistan, kendi kolluk kuvvetleri ve görevli kadrosu ile Haremeyn'de nizam ve düzeni sağlamakta yetersiz kalırken, çok sayıda Hac ve Umre ziyaretçisi gönderen ülkelerin bu yöndeki destek ve işbirliği/yardım taleplerine kapı aralamamakta ve bunu egemenlik alanının ihlali olarak telakki etmektedir.
Haremeyn-i Şerifeyn bütün bir ümmetin, İslâm Dünyası'nın ortak Mukaddes Beldeleri olarak, Hacc ve Umre gibi farz ve sünnet olan ibadetlerin ifa edilme mekanları ve kıblegâh olarak idaresi konusunda büyük sorumluluk yüklemektedir. Suudi Arabistan'ın 1925'ten beri bölgedeki varlığı ve hakimiyeti bu sorumluluğu/mes'uliyeti İslâm Dünyası'nın diğer bölgelerinden sâkıt kılmaz. Bu takdirde Suudî yönetiminin Ümmeti tatmin edecek şekilde en azından İslâm Dünyası ile işbirliğine giderek Haremeyn-i Şerifeyni idare etmesi icab etmektedir. Suudi hanedanı ve yönetim ortaklarının 90 yıllık idaresinde Hicaz'a, Haremeyn'e ilişkin tasarruflarında daha önce bir kısım makalelerimizde de çokça dile getirdiğimiz gibi büyük tahribatı içeren ciddi sorunlar söz konusudur. Haremeyn-i Şerifeyn, hiç kimsenin mülkü olmamasına karşın, mülkte istenildiği gibi tasarruf edilerek, Katı Selefî/Vahhâbî marjinal akide'ye sahip olarak türbelerden başlayarak emâkin-i mukaddesede gerçekleştirilen tahribat, tarihi eserlerin neredeyse tamamına yakınının ortadan kaldırılmış olması, modern şehircilik ve mimari anlayışının kopyalanmaya çalışılması ve peşi sıra vuku bulan kazalar/fâcialar krizin boyutunu ortaya koymaktadır.
Hicaz'da tarihte söz sahibi olmuş, Mısır, Suriye, Irak ve Yemen gibi ülkelerin içinde bulunduğu vahim durum, iç savaşlar olumlu ve barışçı bir müdahaleyi de imkansız kılmaktadır. Osmanlı'nın bakiyesi ve bir anlamda mirasçısı konumundaki Türkiye'nin ise 1920'lerde Cumhuriyet kurulurken redd-i mirasa dayanması, Misâk-ı Milli denerek, Arap İslâm âlemi ile bağlarını koparması, hatta bunu “Kâbe Arab'ın olsun, Çankaya bize yeter” hezeyanı ile din karşıtı ideolojik bir temele oturtması, tek parti döneminde Hacc'a gidişin yıllarca yasaklanması Türkiye'nin de bu konuda herhangi bir rol üstlenebilecek alt yapı oluşturmasının önünü on yıllarca kesmiştir. Son yıllarda, Irak'ın işgali, süregelen kaos, Suriye ve Yemen'deki iç savaş, Mısır'daki askeri darbe ve en önemlisi Kürt sorunundaki gelişmeler Türkiye'nin Orta Doğu'da yeniden rol almasının önüne maalesef duvar örmektedir.
Dolayısıyle, görünen o ki, ya Suudi Arabistan Haremeyn'in nizam ve intizamı, Hacc ve Umre ziyaretçilerinin yol, can, mal vs. güvenliğinin sağlanması, ibadetlerin sağlıklı bir şekilde ifâsının zemininin oluşturulmasına yönelik diğer İslâm ülkeleriyle işbirliğine girerek yeni tedbirler alacak veya Hicâz/Haremeyn de kaosa girecek gibi gözüküyor. Zira, Irak'taki kaos, Suriye ve Yemen'deki savaş Suudi Arabistan'daki iç dengeleri de tehdit eden boyutlara varmıştır. Üst Akıl olarak da nitelendirilen Batılı Büyük Devletler ve uluslar arası bir kısım dev güç odakları Orta Doğu'da artık 1916'daki Sykes-Picot mutabakatına dayalı statüko ve sınırların devam etmemesinden yana.. Hatta 1990-91'deki Körfez krizi ve savaşı sırasında Stratejik Politik journallarda, sınır değişimlerini de içeren, değişim talep ve analizleri sıkça dile getirilmekteydi. Irak'ın işgali ve son yıllarda Arap Baharı ile gelişen olaylar, iç savaşlar zinciri, bölgeyi yeniden design etmeye yönelik yeni müdahalelerin kanlı ve tahrip edici bir şekilde süregeleceğini göstermektedir. Suudi Arabistan, yeni Kral Selman bin Abdilazîz ile birlikte bir kısım değişiklik sinyalleri verse de iç dengeleri itibarıyla tesirden hâli kalmayacağı açıktır. Özellikle, Yemen'de Husîlerin eski devrik reis Ali Abdullah Salih ile güçlerini birleştirerek San'a'dan Taizz'e kadar olan bölgelerde hakimiyet tesis etmesi ve Suudi yönetiminin direk askeri müdahalesi, bunu daha da bariz hale getirmektedir. Zira, Yemen, coğrafya ve toplum yapısı ve aşiretleri vs. itibarı ile Suudi Arabistan'dan ayrı telakki edilemez. Suudi Arabistan'da mukim aşiretlerin büyük bölümünün aslen Yemenli olmaları ve Yemenli aşiret ve bir kısım ailelerin Suudi yönetiminde sahip oldukları imtiyazlar da göz önüne alındığında, Yemen'deki olayların/savaşın gelişiminin Suudi Arabistan'ın iç dengeleri ve geleceği açısından ne kadar önem arz ettiği ortada. Hele ki, sorunun mezhebi ayrılıklar boyutu; Irak, Suriye, Lübnan ve Yemen'deki açık İran faktörü krizi daha da hayati bir noktaya taşımaktadır. Bu durumda bölge açısından, bir kısım ülkeler için enerji kaynakları ve nakil/boru hatlarının güvenliği ön plana çıksa da, İslâm Dünyası açısından Hicâz ve Haremeyn'in güvenlik ve gelecekteki statüsü de birinci derecede önem arz etmektedir. Tüm bu olaylar ve faktörler, egemenlik alanının ihlâli olarak değerlendirse de, Suudi Arabistan'ı en azından Hicâz/Haremeyn'in idaresi konusunda İslâm Dünyası ile işbirliğine gitmeye, ortak etmeye zorlamakta ve buna kesinlikle mecbur etmektedir. Bu konuda da, Suriye, Irak ve Mısır'daki olaylara ve Kürt sorununa rağmen en yakın adres Türkiye gözükmektedir.
Geçen hafta Ankara'da Tren Garı önünde meydana gelen ve 100 civarında insanın hayatına mal olan patlama/kanlı saldırı, uluslararası bir takım güçlerin taşeron örgütler üzerinden Türkiye'ye verdiği güvenliği tehdit eden bir mesaj olarak görülebilir.
Bölge uzun zamandır, uluslar arası operasyonlara daha açık bir şekilde maruz kalıyor. Konu Türkiye'nin bölgede, Soğuk Savaş dönemi sonrasındaki rolü üzerinde odaklanıyor. Anadolu ve Mezopotamya'nın Rumeli ile birlikte tarihteki rolüyle, gelecekteki muhtemel rolü ve gücü arasındaki bağlantı Türkiye'yi ve Kürtleri operasyonların odak noktası haline getiriyor.
PKK/Kandil'in ateşkes, çözüm süreçlerini tümü ile kenara atıp, Kürdistan'da kanlı terör eylemlerine yeniden sarılması, önce ABD sonra Rusya'nın Suriye'ye doğrudan müdahalesi ile Ankara'daki kanlı saldırı arasında ne tür bir bağlantı bulunuyor? Tüm bunların hamasete kaçılmadan irdelenmesi gerekiyor.
Suriye'de, “Arap Baharı” olarak nitelenen olaylar zincirinin devamı niteliğinde 2011 yılı Mart ayında baş gösteren ve halen çok kanlı bir şekilde süregelen olaylar, bölgenin yeniden şekillendirilmesi, güç odaklarının rekabet etmesinin sahası haline geldi. Rejim değişikliği talebi ile baş gösteren olaylar bugüne değin rejimi değiştiremediği gibi, çok kanlı süren iç savaşa ve bölge dengelerinin alt üst olmasına yol açtı. Bütün bir bölge Batı İttifakı ile Suriye üzerinde oluşan Rusya-Çin-İran mihverinin bilek güreşinin alanı durumuna getirildi. Suriye meselesi bölgede Türkiye'yi ilk başta bir numaralı aktör haline getirirken zamanla çok çetrefilli/denklemli bir vâkıa olarak muhataralı bir yola sürükledi. İttifak ve mihver rekabeti ve Kürt sorununun Rojava-PYD-Kobani ile birlikte denklemin merkezine oturması kör bir düğüm oluşturdu. Üstelik Yemen'de süregelen savaş denklemi çok daha faza karmaşıklaştırdı.
Libya ve Suriye'deki olaylarda Kaddafî ve Esed'in akibeti ile ilgili yorum ve okumalardaki öngörülerde ciddi problemlerin olduğu ortadadır. Kaddafi ile ilgili uzun süre yönetimden gitmesinin mümkün olmadığı yönündeki öngörüler tersine bir görünüm arz etti. Ve maalesef siyaset yorumcularınca serdedilen öngörülerde, Esed'in de kısa zamanda düşeceği hususunda olabildiğince yanılgıya düşüldüğünü görmekteyiz. Burada gerek Suriye''nin iç dengeleri, gerek bölgesel ve uluslararası dengeler, Mihver-İttifak rekabeti, gerekse Kürt sorununu göz önüne alma konusunda ciddi eksiklilerin bulunduğu göze çarpmaktadır.
Türkiye'de, Turgut Özal döneminde başlayan, sonrasındaki kesintiye rağmen, Ak-Parti iktidarı döneminde devam eden statükonun çözülmesi, değişim rüzgarları uluslar arası dengelerde daha önce kısmen yerini bulmuşken, dengelerin değişimi ile oldukça zorlanan bir noktaya gelmiştir. USA/ABD'de son yıllarda Neocon kanadının Senato/Meclis başta olmak üzere tekrar güç kazanması Türkiye ve Ortadoğu coğrafyasına yönelik politikalarda bu doğrultudaki konsept değişimi Türkiye'ye yönelik operasyonları artırdı. Daha çok dev uluslar arası şirketlere/kartellere yaslanan Neocon kanadının, bölgede daha küçük çaplı siyasal oluşumları arzuladığı göze çarpmaktadır. Saddam Hüseyin, Muammer Kazzâfî örneğindeki bölgesel olarak büyükçe sayılan siyasi güçlerin zaman zaman mutad gidişin dışına çıkıp, Körfez Savaşları gibi savaşlara yol açmaları dolayısıyla, bunların yerine daha küçük çaplı siyasi oluşum ve etnik küçük çaplı devletçiklerin oluşturulması yönünde bir seçeneği benimsedikleri gözlemlenmektedir. Burada da, Kürt sorununu, Kürdistan coğrafyasını bir deneme alanı, sıçrama tahtası olarak görmektedirler. Yemen'den Kuzey Afrika'ya tüm bir bölgenin bir çatışma ve kaos ortamı içerisine sürüklenip, sınır ve siyasal yapıların yeniden karılarak oluşturulması yönünde bir bölge politikasının benimsendiği kanaati ağır basmaktadır.
Bu yönde, daha önce Türkiye'nin bölgede, Post-Kemalist dönemde, daha bir orta güce kavuşup, bölgesel/başat bir aktör haline gelerek Batı'nın menfaatlerini daha iyi gözetebileceği cihetinde bir siyaset benimsenmişti. Hatta, BOP projesinin ve eş başkanlığının bu yönde oluşturulduğu öne sürülmekteydi.
Ancak, ABD/USA'da güç dengeleri rekabetinde Neocon kanadının ağırlık kazanması, Rusya-Çin-İran mihverinin oluşum ve gelişimi Gürcistan-Suriye ve Ukrayna olayları ile bu projenin büyük ölçüde terk edildiğine işaret etmektedir. Bir yandan Türkiye'nin resmi ideoloji ve ardından soğuk savaş döneminin oluşturduğu Statükodan halas bulup, yeniden büyükçe bir nüfuz alanı oluşturarak bölge'de güç kazanması ile Neoconların yeni konseptinin bölgeyi daha küçük siyasal birimlere ayırmayı hedefleyen tazyiki
Türkiye'de, sahada çatışmaktadır.
Suriye ve Irak'ta IŞİD'ın yükselişi ve çok kanlı eylemleri, Rojava-Kobani olayları, önce ABD'nin IŞİD faktörü üzerinden, son olarak Rusya'nın tüm muhalefeti hedef alacak şekilde doğrudan müdahalesi, hadiselerin seyrini hızlandırıp değiştirmektedir.
Dışarıdaki bir kısım güç odakları ve Türkiye'deki uzantıları Irak ve Suriye'deki kaosu/kargaşayı Özellikle Kürt sorunu ve mezhep farklılıkları üzerinden Türkiye'nin içine taşımak için ölümüne çaba sarf etmektedirler. Son 10 yıldır Türkiye'nin çevresinde gelişen olaylar ve artan kutuplaşma Türkiye'yi de belli noktalarda bir hayli kırılgan hale getirdi. Çatışan kutup ve grupların bir kısmı bu çatışmanın faturasını tüm ülkeye çıkarma gayreti içerisindeler, tüm bir ülkeyi intikam hedefi haline getirmekteler.
Kutuplaşma sürecinde çatışan, hasım hale gelen gruplar bir gözü dönmüşlük hali içinde canhıraş bir mücadele içindeler. Tüm bunlar Türkiye içim öngörülen kaos ortamına adım adım sürüklenmesine yol açmaktadır. Özellikle, bir kısım muhalefetin belden aşağı vurma ve her türlü tahrip yöntemi/stratejisi ile hareket etmesi ülkeyi daha vahim bir noktaya doğru götürmektedir. Kavgaları namına, tüm bir ülkeyi geri dönülmez bir şekilde ateşe atmaktan çekinmemektedirler.
Açıkçası, dışarıdan ve içeriden her taraftan ülkeye, coğrafyaya ateş edilmektedir. Önemli olan her taraftan gelen bu saldırılara karşı ülkeyi/coğrafyayı ayakta tutabilme yeteneğini gösterebilmektir. Gelen ve gelmekte olan hamleleri öngörebilmektir. Öngörü konusunda, atılacak karşı adımlar konusunda çok ciddi bir zaaf olduğu da ortada. Özellikle, donanım ve yetişmiş kadro konusunda çok alt düzeylerde seyredilmektedir. Yanı sıra, bu zaafın giderilmesi yönünde de hiçbir adım atılmış değil. Ülke ve coğrafya, Sykes-Picot mutabakatı, statükosunun tümü ile sona erdirilmesi ve sınırların yeniden çizimini hedef alan üst akıl operasyonlarının yol açtığı sancılar ve karmaşa ile kuşatılmış durumda. Asıl itibarıyla, ülkemiz ve coğrafyamız bu kuşatılmışlığı kırıp, kuşatmayı yarabilecek bir potansiyele sahip, ancak içerideki çatışmalar, tarihi kutuplaşmaların oluşturduğu birikimler ve ihtiraslar bu yöndeki umutlara inanılmaz ölçüde darbe vurmaktadır.
Arap Baharı'nın hazana dönüşmesi, Suriye'deki iç savaşın etkisi, Kürt sorunu, Mısır'daki askeri darbe ve Yemen'deki savaş Türkiye'nin, 1918 sonrasında yeniden Orta Doğu coğrafyasına açılma, nüfuzunu genişletme yönündeki adımların önünü kesti. Daha önce, Ulusalcı-Resmi ideoloji'nin ve Suriye sınır boyundaki mayın tarlalarının oluşturduğu maddi engellerden çok daha kalın duvarları ülkenin önüne çıkardı. Özellikle, Suriye konusunda ABD/USA ile Rusya arasındaki mutabakat ve Rusya'nın doğrudan müdahalesi bu yöndeki umutları iyice tüketmektedir.
Düvel-i Muazzama'nın, uluslar arası dev güçlerin hamlelerini savabilmenin çok güç olduğu ortada. Ancak bunun bu konuda çaba sarf edilmemesini de meşrulaştıramaz. Kuzey Atlantik'in iki yakasında bir kısım mahfillerin coğrafyamız ve ülkemiz hakkında, yeniden şekillenmesi ile ilgili vardıkları mutabakat ve aldıkları kararların seyircisi konumunda olamayız. Özellikle Kürt sorunu konusunda tüm bir coğrafyanın, bölgedeki tüm halkların aleyhine olacak şekilde varılan mutabakat ve kararların acımasızca uygulanması karşısında seyirci kalmak mümkün değil. Sultan II. Abdülhamid'i diğerlerinden farklı kılan yönü imparatorluğun 93 Harbi/Bozgunu sonrası tüm güçsüzlüğüne rağmen 30 yıl süren karşı hamle geliştirebilme yeteneği ve stratejisiydi. Bu yönde strateji ve hamleler geliştirilemediği takdirde sonucun felaket/hüsran olacağı açık. Sultan II. Abdülhamid sonrasında iktidara gelen Jön-Türk/İttihatçı akılsızlığının imparatorluğun kalan topraklarını on yılda nasıl dağıttığı gözümüzün önünde duruyor.
Evet, bu ülke ve coğrafya 200 yılı aşkındır, Batı'da, Atlantik'in iki yakasında yükselen güçlerin projeksiyonu hatta vesayeti altında. Dahası, Atlantik'in bir araya gelen iki yakası Orta Doğu ve ülkemizin/coğrafyamızın iki yakasının bir araya gelmesine sürekli mani oluyor, engel teşkil ediyor. Ancak, buna karşı üst akıl/yüksek strateji geliştiremeyip hep seyirci kalmaya devam mı edeceğiz?
.İstikrarla kaos arasında seçim
211 36 166 9 31 Ekim 2015
Türkiye, yarın yeniden genel seçimlere gidiyor. 7 Haziran seçimleri neticelerinin bir partiye tek başına hükümet kurdurtmaması ve koalisyon görüşmelerinin sonuçsuz kalması ile yeniden seçimlere gidiliyor. Seçim, gerek 13 yıldır iktidarda olan Ak-Parti açısından, gerekse 13 yıllık gelişme ve değişim, kısacası tüm ülke, hatta coğrafya için önem arz eden bir seçim..
İstikamet ve istikrar bir ülke ve toplum için, halklar için olmazsa olmazların başında gelen mevadtandır. İstikâmet ve istikrarını/âsâyişini kaybetmiş bir ülke ve toplumun doğrulma şansı bir hayli azalır. İstikrarı, bir ülkenin aksiyonunu kaybetmesi olarak da algılayamayız. Zaten, aksiyonunu kaybetmiş ülke ve toplumlar zaafa düşüp istikrarını da kaybeder. İstikrar, istikâmet ve aksiyonun bir arada, denge içerisinde müsavi/muvâzi surette yürütülmesi ülke ve toplumların/halkların idarecilerinin uhdesindedir. Bu konuda gösterilecek zaafın sorumluluğu da büyük olur. Equilibrium'u sağlamak idare/siyasetin başarısının göstergesidir.
Anca bu hususta, vâki her zaafı fırsat bilerek sırf muhalefet sâikiyle, yıkıcı bir muhalefetin içine girmek, kör reaksiyondan başka bir şey değildir. İktidarın, 13 yıllık süreçteki icraatları tartışılabilir., ciddi bir şekilde eleştirilebilir de. Nitekim biz de zaman zaman bugüne değin çeşitli eleştirilerimizi muhtelif vasıtalarla hep dile getirdik. Gerek hususi mahfillerde, gerekse kamuoyunda açıkça/çekincesiz dillendirdik. Ancak, reaksiyona dayalı, yıkıcı muhalefetin ülkeye hiçbir yararının olmadığı açık.. Ak-Parti'nin, adeta ara dönem rejimi olan, 28 Şubat süreci hükümetlerinin tahribatı/ bıraktığı enkazın akabinde iktidara geldiği bilinmektedir. 2002-2003'ten bu yana çok fazla şeyin değiştiğini, bir hayli mesafe alındığını görebilmek gerekiyor. Gerek iktisadi saha da, gerekse ülkenin Kürt sorunu gibi kronik siyasi/ictimâî meselelerinde önemli mesafeler kaydedildi. Ülke içinde bir asırdır oluşmuş vesayet odakları ile olan mücadele uzun bir zaman aldı. 90'lı yıllara dönüş söz konusu olmadı. Türkiye'nin çevresindeki kaos ve savaşlar ülkeye bugüne değin taşınmadı. Faili meçhuller geride kaldı.
Tüm bunlara rağmen, “Ne olursa olsun gitsin” mantık ve söyleminin sağlıklı hiçbir bir zemini bulunmuyor. Bunun tarihteki örneklerine baktığımızda, sonuçta hüsran ve kargaşa ile karşılaşılmaktadır. Merhum Sultan II. Abdülhamid Han'ın muhalifleri, “Bu sultan gitsin de ne olursa olsun. Her şey çok güzel olacak” mantık ve sloganları ile yola çıkmışlardı. Oysaki, II. Meşrutiyet'ten itibaren ülke idaresini teslim ettikleri Jön Türkler/İttihatçılar on senede imparatorluğun acı sonunu getirmişlerdi. Sadece bununla kalmayıp, bir çok kanlı operasyonlara/trajedilere imza attılar. Kendi devrinde en önemli istikrar unsuru olan Sultan II. Abdülhamid döneminde sürgün/kal'abendlik vak'alarına rağmen, hiçbir siyasi idam yaşanmamıştı. Sonrasında ise siyasi idamların, akan kanların, kaos ve kargaşanın ardı arkası kesilmedi. Bu konuda da Jön Türk idaresinde en fazla gadre uğrayanlar, Sultan II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesi için canla başla uğraşıp, İttihatçılara destek olan kesimler oldu.
Bugün de bazı muhalefet kesimleri böyle bir halet-i ruhiye içinde tepkisel bir tutum sergilemekte, adeta kaosa davetiye çıkarmaktadırlar. Muhalefet olarak ülke sorunlarının çözümüne ve idareye ilişkin alternatif ve doyurucu, umut verici bir projeye maalesef sahip değiller. Sırf muhalefet ve karşıtlık üzerinden hiç olmayacak ittifak ve angajmanlara girilebiliyor. Parlamenter sistemin olduğu bir ülkede muhalefetin olmaması elbette düşünülemez. Ancak iktidar/muhalefet ilişki ve diyalogunun yıkıcılık, her şeyi tahrip zeminine de dayanmaması icab eder. Tüm siyasi partiler için ülkenin, toplumun ve halkların ortak menfaat ve huzuru, can ve mal güvenliği esas olmalıdır. Siyasi partiler için, bunların hepsi şahsi/grup ihtiras ve menfaatlerinden de uzak tutulmalıdır.
Sadece muhalefet olunsun diye, tüm bir ülkenin, coğrafyanın kaos/kargaşaya, iğtişaşa sevk edilmesi, sevkine teşvik ve tahrik adil bir muhalefet olarak telakki edilemez. Siyasi mülahazalarda, özellikle, ülke ve coğrafyanın, İslâm Dünyası'nın geleceğini, istikbalini birinci dereceden alakadar eden hususlarda atılacak adımlarda kaos değil, istikrar hedeflenmelidir. Ülkemizde ve coğrafyamızda hem istikrarın devamı hem de Kürt Sorunu gibi hayati meselelerin barışçı bir biçimde çözümü için tepkisel bir hissiyatla değil, uzak görüşlülük ve akl-ı selim zemininde istikrarı sürdürecek ve kavileştirecek seçenek üzerinde durmakta fayda var.
.Ulus devletten ortak devlete ve başkanlık sistemi-1
18. ve 19. Yüzyıllar, Orta ve Batı Avrupa'da eski prenslikler ve derbeyliklerin bir araya gelip ulus devletlere dönüştüğü dönemler olmuştur. Ortaçağ Avrupasında daha çok derebeylik (Landlords) ve irili ufaklı prensliklerin ve piskoposların hüküm sürdüğü bir vaziyet yaşanmaktaydı. Roma-Cermen imaparatorluğunun parçalanmasının ardından oluşan bir yapı sözkonusuydu. Anadolu Selçuklu Devletinin çöküşünün ardından oluşan tavâifu'l-mulûk/beylikler gibi.. Günümüzde, Lüxemburg başta olmak üzere Benelux ülkeleri, Fransa ile İspanya arasında yer alan Andorra, İtalya içindeki San Marino ve Orta Avrupa'da Liechtenstein ve Monaco prenslikleri bu devirlerden mirastır. Aynı devirler, Osmanlı Devleti için ise kuruluş ve yükseliş dönemleriydi.
Yüzyıl ve otuz yıl savaşları Batı Avrupa'nın siyasi sistem arayışlarına girmesine zemin sağladı. 16. Yüzyıldaki coğrafi keşifler Amerika'nın keşfi, Macellan'ın Pasifiklere açılması, sömürgecilik çağının açılması, 17. Yüzyılda İngiltere'deki Oliver Cromwell (1599-1658) devrimi, 18. Yüzyılda İngiltere'nin Sanayi Devrimi ile birlikte yükselişi, Fransız Devrimi/İhtilâli ve ertesindeki olaylar zinciri Avrupa'da istikrar/otorite arayışının ürünleri idi. Batıda sistem, derebeylik ve prensliklerden daha geniş coğrafyalara sahip, merkeziyetçi, güçlü ulus devletlere dönüşüm şeklinde cereyan etti. Özellikle 19. Yüzyılda Napoleon Fransa'sına bakıldığında, dünyaya hükmetmeye, geniş imparatorluk haline gelmeye çalışan bir Fransa, yanıbaşında, uzak denizlerde, Kuzey Amerika'da egemenlik kurmuş Britanya imparatorluğunu görürüz. Öte yanda ise, 19. Yüzyılın ikinci yarısında Prusya devletinin Prens Bismark yönetiminde güçlenip Alman birliğine dönüşmesi, Avusturya-Macaristan devletinin inkırazı, Viyana'daki güç merkezinin Berlin'e kayması, İtalya'da Amiral Garibaldi öncülüğünde küçük prensliklerle idare edilen İtalya'nın birliğinin sağlanması tüm bu serüvenin sonucu oldu.
Aynı dönemler, üç kıt'ada, geniş bir coğrafyada yayılmış olan Osmanlı Devleti'nin, gerilemeye yüz tuttuğu, Karlofça antlaşması ile başlayan ciddi toprak kayıplarının hızlandığı, çöküşün ve dağılmanın yaşanarak ulus-devlete evrilecek şekilde iyice küçüldüğü/büzüldüğü devirler oldu. Batı Avrupa ve Osmanlı, tahtrevallinin iki tarafı gibiydi. 18. Yüzyıl, özellikle 19. Yüzyıl, İngiltere ve Fransa başta olmak üzere Batı Avrupa'nın zirveye çıktığı, Osmanlının ise, tabiri caizse, dibe vurduğu yüzyıl oldu.
Avrupa'da, ulus-devletler, Roma-Germen imaratorluğunun bakiyeleri olan irili-ufaklı derebeylik ve prensliklerin bir araya gelip, birlik oluşturup, Avrupa ölçeğinde çok daha büyük siyasal yapılara dönüşmesinden oluşurken, Osmanlı coğrafyasında ise, imparatorluğun parçalanıp dağılmasından oluşmaktaydı. Avrupa, prensliklerden birlikler oluşturarak ulus-devlete dönüşmek suretiyle güç kazanırken, Osmanlı coğrafyası zayıflayıp, gerileyerek, parçalanıp dağılarak ulus-devletlere dönüştü.
İslâm dünyasının Batı'ya uzanan gücü olan Osmanlı Devleti, Batı Avrupa karşısında zayıflayıp, güç kaybetmeye ve gerilemeye maruz kalınca, tedricen, güçlenen Batı Avrupa'nın etkisi altına girme eğilimi gösterdi. Güç kaybının, gerileme ve parçalanmanın hızlanması Batı etkisinin, Batılılaşmanın artışı ile paralel seyir gösterdi. Sırbistan'dan ve Mora yarımadasından başlayarak Osmanlı Devletinin kaybedilen toprakları Batılı tarzda ulus devletlere dönüştü. 1877-78/1293 Harbi, Balkan savaşları, en son Birinci Cihan Harbi ve Sykes-Picot mutabakatının uygulanması ile Osmanlı coğrafyasının tümü ulus-devletlere bölünmüş oldu.
1923'te, Osmanlı Devletinin kalan son bakiyesi üzerinde Türkiye Cumhuriyetinin kurulması bu serüvenin son noktası/halkasıydı. Bir imparatorluk bakiyesi üzerine seküler ulus-devlet yapılanması oturtulmuş oldu.
Bu serüvenin sonunda, tekçi/jakoben ve merkeziyetçi bir sistemin devşirilip transplante edilmesi ile daha vahim sonuçlara imza atılmış oldu. Cumhuriyet döneminde, Fransız devriminin ilk yıllarına öykünülerek, tüm bir imparatorluk mirasının kökten reddine dayalı sisteme, imparatorluktan bir ulus çıkarma projesine dayanılmaktaydı. Tek-tip yurttaş, tek sesli/homojen toplum oluşturmayı amaçlayan yeni sistem, katı merkeziyetçi, toplumu bu yönde jakoben bir tarzda dönüştürmeyi de hedeflemekteydi. Bu yüzden yeni ulus-devlet, toplumsal çeşitliliğe/çoğulculuğa ve kültürel zenginliklere, farklı renklere, etnik yapılara asla izin vermeyen despotik bir yapıyı öngörmekteydi. Bu yeni yapılanmayı esas alan Türkiye'deki tek-parti dönemi resmi ideolojisi ve buna dayalı yeni sistem, periferiyi, dahası halk kitlelerini sürekli merkezi tehdit eden unsurlar olarak algıladığından Durkheim modeli ile özdeşleşen katı merkeziyetçi/ jakoben ve vesayetçi bir sistemi öngördü. Ancak, 90 yılı aşkın süreç ülkemizde Kürt sorunu başta olmak üzere birçok derin toplumsal ve siyasal sorunlar yumağını miras/enkaz olarak bıraktı.
.Ulus devletten ortak devlete ve başkanlık sistemi-2
İsmet Paşa (İnönü), Lozan antlaşmasını imzaladığında, “80 sene daha kazandık” demiş. Evet. 80 yıl daha kazanılmış, ancak bu kadar zaman zarfında üzerine doğru dürüst bir taş bile konulamamış. Açıkçası, zaman, katı/jakoben-merkeziyetçi Ulus-Devlet yapılanması kafesinde heba edilmiş. Sistem 1950'den sonra kendini restore etmeye yönelik bir kısım adımlar attığında ise, oluşturulan kutuplaşma, kaos ve askeri darbe/müdahalelerle hep önü kesilmiş. 80 yılın sonlarına gelinen süreçlerde de her şeyde çok geç kalınmış oldu. Son iki asırdır, yükselen güç olan Batı Avrupa ve Atlantik'in karşı yakasının ellerinden/gücünden yakasını kurtaramamış, gittikçe de bu boğaz sıkılma olayı hep daralmış; Düvel-i Muazzamanın birbiriyle tepiştiği nisbi rahatlama dönemleri ise statükocu/Batıcı ve basiretsiz-kifâyetsiz idareciler eliyle heba edilmiş..
Bir imparatorluk bakiyesi olan ülkede/coğrafyada olağanüstü şartlarda kurulan ulus-devlet ilk dönemlerde Lozan'ın güvencesinde, baskı ve askeri yöntemlerle ayakta durdu. Sonraki dönemlerde değişim ve dönüşümlere ayak uyduramadığı, direndiği için, yol açtığı toplumsal, siyasi ve etnik sorunlar kronikleşerek enkaza dönüştü.
1990'lı yıllardan, Soğuk Savaş döneminin sona ermesi akabinde bu yöndeki arayışlar artsa da, statükonun direnişi ve yerine neyin ikame edileceği konusundaki belirsizlik suların durulmasını bir türlü getirmedi.
Ulus-Devlet yapılanması, birbirinden farklı olup, asırlarca ortak değer ve inançlar zemininde bir arada yaşamasını öğrenen ve sergileyen toplulukları, sözde öngördüğü potada eritemediği gibi, geçmişten gelen toplumsal dengeleri/dokuları da bozarak karşı karşıya getirdi. 19. Yüzyılda Osmanlı'nın, Ulus-Devlete dönüşmekle sonuçlanan Batılılaşma serüveni, nisbeten Pax-Ottomana denilebilecek toplumsal dengeleri bozarak ve Gayr-i Müslim topluluklardan başlayarak sürekli düşman üretti. Ulus-Devlet tecrübesi de içeride düşman üretme siyaseti takip etmekten öteye hiç gitmedi. Birinci Dünya Savaşının en zor günlerinde İstanbul'a sadık kalan Kürtlerin küstürülmesi için 80 yıl boyunca devlet adeta elinden gelen her şeyi sergiledi. Tüm bunlara rağmen Kürtler ülkeye devletten daha sadık çıktı. Son 1 Kasım Seçimleri bile Kürtlerin örgütün tüm gücüne, baskılarına rağmen bölünme ve parçalanmaktan yana olmadığını açıkça ortaya koydu.
Ulus-Devlet sürecinin sona gelindiği, değişim ve dönüşümün şart olduğu zamanımızdaki arayışlarda, bir imparatorluk bakiyesi ve bir imparatorluk bakiyesinin çekilebileceği son sınırlar üzerinde Ulus-Devlet yerine ikâme edilecek siyasal sistemin doğru okunarak teşkil edilmesi önem kazanmaktadır. Bu çerçevede, imparatorluk bakiyesi, bilinci ile tüm farklı toplum kesimlerini kucaklayacak, sisteme ortak edecek bir Ortak-Devlet sistemi üzerinde çalışılmalı ve Anayasa değişiklikleri bu yönde ele alınmalıdır.
Türkiye'de anayasalar, sürekli olağanüstü dönemlerde hazırlandı ve yürürlüğe kondu. 1924 anayasası 1923'teki TBMM'deki bazı grupların tasfiye edilmesi sonrasında oluşturulmuştu. 1961 ve 1982 anayasaları ise tamamen askeri darbelerin ürünü olarak ortaya çıktı. Açıkçası sivil idare tarafından oluşturulmuş bütün bir anayasa yok. Hatta, 1293/1876 Meşrutiyet anayasası bile, Sultan Abdülazîz'i darbe ile devirip, sonra katleden Serasker Hüseyin Avni Paşa cuntasınca/ekibince hazırlanmıştı.
Türkiye'deki parlamenter sistem, Anayasa ve Yasa yapma yetkisini, parlamentoya/meclise verse bile ülkedeki defacto durum Anayasa yapmayı parlamento için neredeyse imkansız kılmıştır. Resmi ideoloji kendini teminat altına alıp, sürdürebilme anlamında, Anayasa'nın değiştirilemez maddelerini ihdas ettiği gibi, Tek-Parti devrinden beri gelen parti ve yapılandırılmış kurumlarla değişim ve dönüşümü parlamento zemininde gayr-i kabil hale getirmiştir. Özellikle 80'li yıllardan itibaren Türk Solunun Kemalizm'e dönüşmesi bunu daha da katmerleştirmiştir. Türkiye'deki parlamenter yapı zaman zaman askeri darbe ve müdahalelerle baskı altına alındığı gibi, oluşturulan yapay siyasal dengeler üzerinden de parlamenter sistemin statükoyu değiştirmesine engel olmaktadır. Statükoyu ölümüne savunan siyasal partilerin tutumu parlamento içinden böyle bir değişim ve dönüşümün önünü kesmektedir. CHP, devletin, anayasa'nın Din'le olan sorunlu yapısını çözme yönündeki adımlara engel olduğu gibi, MHP de, Kürt Sorununun barışçı biçimde çözümüne karşı duvar oluşturmaktadır.
Tam da burada, Resmi ideolojinin oluşturduğu engelleyici yapılar yüzünden bütün bir anayasa yapamayan parlamento'nun bu handikapını aşmak için, Başkanlık Sistemi tartışmaları devreye girmektedir. Güçlü bir irade odağının oluşup bu değişiklik ve dönüşümlerin önünü açması hedeflenmektedir. Bu anlamda gerçekten, Türkiye'deki defacto yapı başka bir çıkış yolu da bırakmamaktadır. Başkanlık sisteminde, zamanla aşırı otoriter eğilimlerin artıp kronik sorunlar oluşturması, kontrol mekanizmalarının iyice devreden çıkması, federatif eyalet sistemine dönüşmesi gibi geleceğe ilişkin oluşabilecek ciddi sorunları barındırsa bile Başkanlık Sistemi tartışılmalı ve mutlaka önemsenmelidir. Federatif yapıya ve eyalet sistemine endekslenmeden bir Başkanlık sisteminin oluşması ülkenin geleceği açısından gerekli ve ehemmiyet arz etmektedir. Bu ülke, bir imparatorluk bakiyesinin çekilebileceği son sınırlar üzerine kuruludur. Çevresine genişlemeden, mevcut sınırlarda kalınarak oluşabilecek federatif bir sistem farklı toplum kesimleri arasında iç savaşı bile tevlit edebilecek, ülkeyi tamamen parçalayıp dağıtabilecek bir olumsuz sonuca yol açabilir.
.Rusya-Suriye hattı ve Türkiye -1
Hep söylenir, “Çar deli Petro zamanından beri, Rusya sürekli sıcak denizlere, Boğazlara ve Akdeniz'e açılmayı, uzanmayı hayal eder, hedef edinir” diye.
Kökenleri Vikinglere dayalı bir topluluğun Slavlaşması ile oluştuğu söylenen Ruslar (Rus adı da Vikingçedir) ilkin Kiev'de kurdukları prenslikle/Knezlik sahneye çıkarlar, daha sonra Moskova knezliği kurulur. Ancak, Deşt-i Kıpçak Denilen ve Kırım'ı da içine alan bölgede Kıpçakların egemenliği karşısında ciddi bir varlık gösteremezler. 1200'lü yıllarda istilacı Moğollar tarafından Kıpçaklar dağıtılır, Deşet-i Kıpçak'ta Moğol egemenliği kurulur. Cengiz Han'ın oğlu, Cuci Han'ın oğlu Batu Han tarafından burada Altın Ordu devleti teşkil edilir. 1256'da ölen Batu Han'ın yerine geçen Berke Han ise, egemenlik alanını genişleterek Kafkaslar ve İran'da, Anadolu'da, Kürdistan'da egemen olan Kuzeni Hülagu'ya da kafa tutar. Berke Han, Kıpçak asıllı Sultan Baybars'ın hakim olduğu Mısır ve Suriye ile de ilişki kurar, 1262'de Müslümanlığı kabul eder. Bölgede kısa zamanda Müslümanlık yayılır. Bu tarihlerden sonra Altın Ordu Devleti artık Müslüman bir devlet olarak, gücünü sürdürür ve Mısır başta olmak üzere diğer İslam beldeleri ile ciddi ticari, ilmi ve siyasi ilişkiler geliştirir. Altın Ordu Devleti, kısa zamanda ilim ve ticaret merkezi halini alır, Kiev ve Moskova'daki Rus Knezlikler de, Altın Ordu devletine bağlı hale gelir.
Timur”un Anadolu ve Kafkasya”ya seferler yaptığı dönemlere gelindiğinde ise, Altınordu Devleti hanedanı içinde taht kavgaları baş gösterir. Bundan istifade ederek buraya sefer düzenleyen Timur, Altın Ordu Devleti'nin güney'deki topraklarını işgal eder ve bu devleti adeta dağıtır. Moskova dahil devletin kuzey bölgeleri zamanla kopar. Devlet, Kırım Hanlığı şekline gelerek küçülür. 15. yüzyıl sonlarına gelindiğinde; gerek hanlık içindeki taht kavgaları, gerekse kuzeyden gelen saldırılar bu hanlığı iyice zayıflatır. Fatih döneminde, Sadrazam Gedik Ahmed Paşa'nın Ruslara karşı seferleri sonucunda Kırım Hanlığı Osmanlı'ya bağlanır.
Timur'un Deşt-i Kıpçak'a yönelik seferinin, Berke Han (1256-1266) devrinden beri bir İslâm ülkesi olarak önemli gelişme göstermiş olan Altın Ordu devletini dağıtarak, bir hayli küçülmesine ve bir daha toparlanamamasına yol açar. Rusların Moskova Hanlığını bile kendine vassal haline getirmiş olan Altın Ordu devletinin ikbali söner, zamanla Rusların önünün açılmasına zemin teşkil eder.
Ruslar daha sonra, 16. Yüzyıl'da, Moskova merkezli olarak Korkunç İvan döneminde bir hayli güç kazanır. Korkunç İvan çevredeki bütün diğer prenslikleri/knezlikleri zorla ve acımasızca Moskova'ya boyun eğdirir. Ülkesinin topraklarını iki katına çıkaran Korkunç İvan Rusların ilk çarı/imparatoru olur. Zamanla hep Rusya güç kazanır. Sultan IV. Murad zamanında, Osmanlı-Rus ilişkilerinde ticaret başta olmak üzere ciddi gelişmeler kaydedilir. 18. Yüzyıla gelindiğinde ise, önce tahtı kardeşleri ile paylaşan Çar Deli Petro, Karadeniz'de Osmanlı Kırım'ı ile Kuzeydeki tundra ve buz kaplı topraklar arasında kalan ülkesini bu kıskaçtan kurtarmaya çalışır. Azak ve Kırım'a seferler düzenler Azak kalesini alır. Kendisine karşı savaş açan İsveç kralı Demirbaş Şarl'ı her ne kadar sonradan Osmanlı'ya sığınmaya mecbur bırakmışsa da fazla ilkin karşısında fazla bir başarı elde edemez. Çar Deli Petro uzun zaman hanedan ve devlet içindeki rakipleri ile uğraşır. Nihayet 1697'ye gelindiğinde onları çok acımasızca tasfiye eder. Korkunç İvan'ınkine benzer bir idare tesis eder. Ülkenin idare merkezini Moskova'dan, Neva nehri deltasında, -bugün kendi adı ile anılan St.Petersbourg- kurduğu şehre taşır.
Ülkesini imparatorluk olma yönünde genişletmeyi aklına koyan, Çar Petro, Avrupa ve Karadeniz'e olduğu gibi İran taraflarına da seferler düzenler. 1711'de Osmanlıya karşı açtığı savaşta ordusu ve kendisi, Baltacı Mehmed Paşa idaresindeki, Osmanlı ordusunca kuşatılır. Ancak, Prut Zaferi Osmanlıların Ruslar karşısında kazandığı son zafer olur. Nihayet bir anlaşmaya varılır. Azak Kalesi Osmanlılara iade edilir. Çar Deli Petro'nun Sıcak denizlere açılma teşebbüsleri böylece ertelenmiş olur. İran'a yönelik seferlerinde, o sırada Safevi hanedanının da çökmesi ile başarı elde edip, Hazar Denizi kıyılarını istila eden Çar Deli Petro sonunda 1725 yılında ölür. Çar Deli Petro ve özellikle Çariçe Katerina zamanında Rusya artık güçlü bir imparatorluğa dönüşür
.Rusya-Suriye hattı ve Türkiye-2
Prut zaferi, Azak kalesinin geri alınması Ruslar'ın balkanlara ve sıcak denizlere açılmasının önünü belli bir süre ertelese de, artık Rusyanın yükselişi durmadı, Deli Petrodan sonra, varis bırakmadan ölmesi dolayısıyle, askerin delaleti ile yerine 1712'de onunla evlenmiş olan Çariçe Katherina getirilir. 1725'ten 1727'ye kadar iki yıl hüküm süren Çariçe ülkesinin toparlanması konusunda ciddi adımlar atar.
Daha sonra II.Peter'in üç yıllık Çarlık dönemi gelir. 1730'la 1740 arasında, Deli Petro'nun yeğeni Çariçe Anna İvanovna dönemlerinde Rusya Avrupa'da Avusturya karşısında ilerlemeler kaydeder, Bir ara Kırım'a sefer düzenlenerek, Bahçesaray bile yağmalanır. Anna'nın yerine bir yaşındaki IV. İvan geçirilir. Çarlık Rusya'sında bir ara naipler dönemi söz konusu olur .
1762'de Çar olan III Peter altı ay sonra ölür. Onun yerine geçen II. Katerina ise ölüm tarihi olan 1796'ya kadar uzun bir dönem hüküm sürer. Onun zamanında Rusya artık büyük bir imparatorluk halini alır. Bu yüzden II. Katherina , Büyük Katherina adını alır.Tam bu dönem Kırım Hanlığının sonu, Osmanlı'nın Karadeniz'in kuzeyini kaybettiği dönemdir.
Rus Çarlığı 1750' erden itibaren, özellikle bu, Çariçe II. Katherina zamanında yeniden yükselişe geçmiş. Kırım”ı ve Osmanlı”yı ciddi olarak tehdide maruz bırakmıştır. Osmanlı devletinin Nemçe/Nemsa karşısında aldığı peşpeşe yenilgiler böyle bir sonuca yol açmıştır. 1768”de Rusların Kırım için açtığı savaşlar, 1774'te Osmanlı”nın çok ağır yenilgisi ve bedel ödemesi ile neticelenmiştir. Bu tarihte imzalanan Küçük Kaynarca muâhedesi Osmanlı”nın Kırım üzerindeki himaye ve haklarına son vermiş. Osmanlı'nın artık bir cihangir devlet statüsünde olmasının da sonunu getirmiştir. Ruslar tarafından işgal edilen Kırım 1783»te tümü ile Rusya»ya ilhak edilerek bu hanlığa son verilmiştir.
Bu dönemden itibaren, özellikle 19. Yüzyılda, vuku bulan Osmanlı-Rus muharebeleri Osmanlı'nın sürekli darbe yiyerek Balkanlar ve Kafkaslardaki topraklarının kaybına sebebiyet vermiştir. 1828'deki Osmanlı Rus Seferi, Mora yarımadasında bağımsız Yunan devletinin kurulması neticesini verdiği gibi, Sırbistan Kara Yorgi ve Gradacaclı Hüseyin Kapudan olayları neticesinde muhtar bir bölge haline gelip, Belgrad Paşalığı kurulmuştur.
Mısır meselesi ve Kavalalı Mehmed Ali Paşa hadisesinde, Vali Mehmed Ali Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa komutasındaki Mısır ordusu, Nizip'te Sultan II. Mahmud'un ordusunu yenmiş, Kavalalı'nın ordusu Kütahya'ya kadar ilerlemiştir. Bu radde de Osmanlı Rusya ve diğer devletlerden yardım istemiş; İbrahim Paşa'nın İstanbul'a yönelmesi tehdidine karşı İstanbul'a Rus askerleri getirilmiştir. Bu da Rusya'nın Osmanlı üzerinde nüfuz tesis etmesini intac ettirmiştir.
1853'teki Kırım, Eflak-Boğdan ve Kars savaşlarında ise, Osmanlı topraklarını işgal edip paylaşmayı kararlaştıran Rusya'ya karşı Fransa ve İngiltere Osmanlı'nın yanında müttefik olarak savaşlarda yer alıp, Rusya'nın Eflak Boğdan'dan el çekmesini sağlamışsa da, 1856'daki Paris anlaşması Osmanlı'ya bir şey kazandırmamıştır. Savaşta Osmanlı'nın yanında yer almalarının bedeli olarak İngiltere ve Fransa'nın dayattıkları Islahat Fermanı ise uzun vadede Gayr-i Müslim unsurların bir bir Osmanlı'dan kopmalarını hızlandırmıştır.
1293/1877-78'de Sultan Abdülazîz'i devirip katlettiren İngiliz yanlısı Hüseyin Avni Paşa ekibinin soktuğu harp ise Osmanlı devleti için tam bir yıkım olmuştur.
Devam EdecekRusya-Suriye hattı ve Türkiye-3
1243/1828'de Navarindeki Osmanlı-Mısır donanmasına ait gemilerin Rus-İngiliz-Fransız donanmasına ait gemilerce Mora meselesi bahane edilerek baskınla yakılması ile patlak veren Balkanlar Kafkaslarda cereyan eden Osmanlı Rus muharebeleri Rusların bir taraftan Varna-Şumnu diğer taraftan Kars ve civarına nüfuz etmelerine sebebiyet verir. Ayrıca, Mora'da bağımsız Yunan devleti kurulduğu gibi, Sırbistan Kara Yorgi hadisesi ile “Belgrad Paşalığı” adı altında fiilen kopmuş, Tepedelenli Ali Paşa ve İşkodralı Mustafa Paşa vak'aları husule gelmişti. Ardından Mısır meselesi baş göstererek, Sultan II. Mahmud devrinin en sıkıntılı dönemine girilmişti. (Bu konuda Bakınız, Mehmed Sadık Rifat Paşa, Rusya Muharebesi Tarihi, Asâr-ı Rif'at Paşa, İstanbul, 1286; Tarih-i Lütfî, Cilt 1, Shf: 391-409; Atâ Tarihi, Cilt. 3. Shf: 255-275; Ahmed Muhtar, Türkiye-Rusya Seferi, 1244/1828-1245/1829, Erkân-ı Harbiye Reisliği Matbaası, Ankara, 1928; İhsan Sungu, Mahmut II.'nin İzzet Molla Ve Asâkir-i Mansure Hakkında Bir Hattı, Tarih Vesikaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı:3,Shf: 162-183, Birinci Teşrin 1941, Mf. V. Neşriyatı)
1270-71/1853'teki Kırım Harbinde her ne kadar, İngilizler ve Frasnsızlar Osmanlı Devleti ile müttefiken donanma sevk edip Rus limanlarını bombalayıp Ruslar'ı Balkanlarda ve Eflak-Boğdan'da ric'ate ve mütarekeye icbar etmiş ise de, 1856'daki Islahat Fermanı ve Kapitülasyonların artırılması Osmanlı Devleti için ağır bedel olmuştur. (Bkz. Rear Admiral Sir Adolphus Slade–Mushaver Pasha- Turkey And The Crimean War: A Narrative Of Historical Events, Smith, Elder And Co., London, 1867; Müşavir Paşa'nın Kırım Harbi Hatıraları, Sir Adolphus Slade, Çev. Candan Badem ,Türkiye İş Bankası Yayınları; Yüzbaşı Fevzi, 1853-1855 Türk-Rus Harbi ve Kırım Seferi, Devlet Matbaası, İstanbul, 1927)
1774 Küçük Kaynarca Anlaşması, özellikle 1792 seferleri ile başlayan süreçte Osmanlı devleti Rusya tarafından sürekli darbelenmiştir. 93 Harbi de dahil, Osmanlı-Rus harplerinin çoğu Batı Avrupalı devletlerin teşvik veya bazen doğrudan dahli ile Osmanlı'nın Rusya sopasıyla dövülmesi şeklinde olmuştur.
185-3-56 Kırım-Kars Harpleri akabinde Osmanlı Devleti 93 Harbine kadar, daha önceki harplerden edindiği tecrübe ile, Rusya ile cephe harbine girmemeye özen göstermiştir. Özellikle, Sultan Abdülazîz döneminde bu hususa/siyasete dikkatli bir şekilde riayet edilmiş Rusya devleti ile ilişkiler olumlu düzeyde tutulmaya çalışılmıştır. Sadrazam Gürcü Mahmud Nedim Paşa'nın dönemi bu siyasetin zirvesini teşkil etmiştir. Ancak, o dönemde daha çok İngilizlere tarafgirlik gösteren Serasker Hüseyin Avni Paşa, Mithat Paşa ve taraftarları buna karşı büyük bir kampanya başlatarak, o dönemdeki büyük iktisadi krizi ve Hazinenin iflasını bahane ederek Rusya ve Rus sefiri İgnatiyev ile ilişkilerinden dolayı, “Nedimov” olarak nitelendirdikleri Mahmud Nedim Paşa'yı düşürmeyi başarmışlardı. Oysaki, geliyorum diyen 93 Harbinin önündeki en büyük engel Sadrazam Gürcü Mahmud Nedim Paşa ve siyaseti idi. Mahmud Nedim Paşa'yı bertaraf etmekle yetinmeyen İngiliz taraftarı Hüseyin Avni Paşa ve kadrosu, Sultan Abdülazîz'i de tahtından indirip öldürterek; bu engeli tümü ile ortadan kaldırmışlardı. Sultan V. Murad'ın ruh sağlığının saltanat etmesine mani olması üzerine Şehzade Abdülhamid'i tahta geçiren bu kadro hemen Kanun-i Esasi'yi, Meşrutiyeti ilan ettirerek yetkilerini tamamen budayıp ardına kadar savaşın yolunu açmışlardı.
1293/1877-78 Harbi Osmanlı devleti için tam bir yıkım oldu. Kars ve Ardahan'ı alan Ruslar Erzurum'a sınır hale geldiler. (Bkz. Tümgeneral Vehbi Kocagüney, Erzurum Kalesi Ve Savaşları, 126 Sayılı Askeri Mecmuânın Tarih Kısmı, Askeri Matbaa, İstanbul, 1942) Diğer taraftan Rumeli-Balkanlarda Osmanlı ordularını Gazi Osman Paşa'nın Plevne Müdafaasına rağmen, tam bir bozguna uğratan Ruslar Ayastefanos/Yeşilköy'e kadar ilerlerler, bu bozgunu gören çaresiz genç padişah İstanbul'u terke bile teşebbüs eder. Osmanlıların çaresiz bir şekilde mütareke talebiyle 8 Mart 1878'de imzalanan Ayastefanos anlaşması Osmanlı Devletinin adeta idam fermanı olmuştur.
Sırbistan, Karadağ ve Romanya tam bağımsızlık kazanacak ve sınırları genişletilecek.
Büyük bir Bulgaristan Prensliği kurulacak, Prensliğin sınırları Tuna'dan Ege'ye, Trakya'dan Arnavutluk'a uzanacak.
Bosna-Hersek'e iç işlerinde bağımsızlık verilecek.
Kars, Ardahan, Artvin, Batum, Doğubayezid ve Eleşgirt Rusya'ya verilecek.
Teselya Yunanistan›a bırakılacak.
Girit ve Ermenistan'da ıslahat yapılacak.
Osmanlı Devleti Rusya'ya 30 bin ruble savaş tazminatı ödeyecekti.
Ancak bu antlaşma ile Rusya'nın Balkanlar'da tamamen hakim bir konuma gelmesi Batılı devletleri, özellikle İngiltereyi telaşlandırdı. Zira Rusların, Bulgaristan yolu ile sıcak denizlere inmeleri, Birleşik Krallık'ın Hindistan sömürgelerine ulaşmasına ve Avusturya-Macaristan'ın Bosna-Hersek'i ilhakına set çekmiş olacaktı. Osmanlılar bu tepkilerden yararlanarak Kıbrıs'ın idaresini Büyük Britanya'ya bırakmak şartıylala Berlin'de yeni bir antlaşma (Berlin Konferansı/Antlaşması) zemini elde etmeyi başardılar.
Ayastefanos'un ağır şartlarını hafifleten Berlin Konferansı/Antlaşması ile Osmanlı Devleti›nin Balkanlar'daki varlığı bir süre daha devam etti. Bu anlaşma ile Osmanlı devletinin Rumeli'deki topraklarının büyük bölümü iade edilmiş oldu. Ancak, Sırbıstan ve Karadağ bağımsız olurken, Bulgaristan muhtar bir prenslik haline gelir. Niş, Buyanovac, Medyeva, İvranya; Ülgin, Bar gibi Arnavut nüfusla meskun bölgeler de Sırbistan'a ve Karadağ'a bırakılır. Bosna-Hersek ise ilhak edilmese de, Avusturya-Macaristan devletinin denetimine girer. Osmanlı içindeki, taraftarı Hüseyin Avni Paşa- Mithat Paşa ve kadroları üzerinden Osmalı Devletini Rusya ile savaşa sokup iyice ezdiren İngiltere bu defa istediklerini aldıktan sonra Berlin Konferansında Osmanlı'nın karşısına kurtarıcı/halâskâr rolüyle çıkıyordu
19 yüzyıl adeta, Osmanlı'nın yakın tehdit olarak, sürekli Batı Avrupa devletlerinin zemin hazırlayıp teşvik etmesi ile, Rusya tarafından sopalanıp ezildiği dönem olmuştur.
Ardından Devr-i Hamidî olarak da adlandırılan 31 yıllık dönemde, İngilizlerin 1882' de Urâbi Paşa hadisesi akabinde Hidivler idaresindeki Mısır'ı işgali, 1881'de Tunus'un Fransızların denetimine geçmesi dışında toprak kaybı görülmez. Yine bu dönemde 1313/1897 Teselya'daki müsbet olarak neticelenen Yunan harbi dışında da bir harbe teşebbüs edilmez.
1908'de, Resneli Niyazi'nin dağa çıkması, Firzovik Toplantısı ardından Manastır'da Osmanlıların Rumeli Ordusu Kumandanı Şemsi Paşa'nın İttihatçıların tetikçisi Mülâzım Atıf tarafından öldürülmesi bunun neticesi olarak II. Meşrutiyet'in ilanı, Devr-i Hamîdî'nin sona ermesi, 1325/1909'daki 31 Mart Vak'ası ve Hareket Ordusunun Selanikten gelerek, Sultan Abdülhamid'i tahttan indirmesi Osmanlı devletinin artık sona erdirilmesinin işareti olur. Yeni, İttihatçı-Jön-Türk idaresi kısa zamanda ülkeyi büyük maceralara ve savaşlara sürükler. İlkin Bulgaristan Prensliği bağımsızlığını ilan eder. Avusturya-Macaristan Devleti de denetiminde tuttuğu Bosna-Hersek'i ilhak eder.
1980-1909'da işbaşına gelen İttihatçı Jön-Türk idaresinin kısa zamanda İmparatorluğun birçok bölgesinde kargaşalığa yol açacak bir tarz-ı idare sergilemeleri, özellikle, öteden beri Osmanlı'nın Rumeli'deki en güçlü topluluğu olan Arnavutlar'a ve bir kısım haklı taleplerine karşı, haksız yere, sert tutum takınarak küstürmeleri, bu unsurun bir bölümünün ayaklanmasına yol açar. 1912'de patlak veren Balkan savaşları Edirne-Çatalca'ya kadar Balkan Rumeli topraklarının elden çıkmasına sebebiyet verir.
1914'te Avusturya-Macaristan Veliahdinin, Saraybosna'da bir Sırp tarafından süikast sonucu öldürülmesinin ardından patlak veren Birinci Dünya Harbi Osmanlı topraklarının işgali ile neticelendi. Özellikle 1916'daki Sykes-Picot Mutabakâtı Osmanlı'nın Ortadoğu'daki topraklarının İngilizlerle Fransızlar arasında paylaşımını ve bölgede bugünkü sınırlara yansıyan statükoyu belirleyen anlaşmaydı.
Birinci Cihan Harbinde Rusya, İngiltere ve Fransa Mütteftik devletleri oluştururken, Almanya, Avusturya Macaristan, Osmanlı devletleri karşı Mihver devletleri teşkil ediyordu. Osmanlı Devletinin Almanya'nın teşviki ile savaşa dahil olması esnasında neşredilen Sultan V. Mehmed Reşad'ın Hâl-i Harp Beyannâmesinde Rusya ile ilgili şu cümleler câlib-i dikkattir:
“Rusya Devleti üç asırdan beri Devlet-i Aliyyemizi mülken pek çok zararlara uğratmış, şevket ve kudret-i milliyemizi artıracak intibâh ve teceddüd âsârını harp ile bin türlü hiyel ve desâis ile her def'asında mahve çalışmıştır.” (Beyannâme-i Hümâyun, Cerîde-i İlmiyye, Adet:7, Muharrem 1333/1332. S.434)
Sultan V. Mehmed Reşad'ın bu ifadesi, Osmanlı-Rus savaşlarının yol açtığı neticelerin özet anlatımıydı.
.Rusya-Suriye hattı ve Türkiye-4
Birinci Cihan Harbi/Harb-i Umumi, milâdi 20. Asrın statükosunu belirleyen savaşlar zinciriydi. Bu harp Osmanlı, Avusturya-Macaristan devletlerinin, Prusya-Alman İmparatorluğunun sonunu getirdiği gibi, hanedanların da tasfiyesine yol açar. Avusturya-Macaristan ve Prusya-Almanya'daki Habsburg hanedanının ortadan kalkması ile neticelendiği gibi Rusya'da da 1917'de Menşevik ve Bolşevik devrimleri ile Çarlık/Romanov hanedanı kanlı bir şekilde tasfiye edilir. Lenin ve arkadaşları tarafından Çarlık Rusyası, Marxist ideoloji doğrultusunda Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği (Sovyetler Birliği) ne dönüştürülür.
Dört yıl imtidad eden Birinci Cihan Harbi sonucunda, Alman imparatorluğunun başını çektiği Osmanlı Devletinin de içinde bulunduğu Mihver devletleri, İngiltere'nin başını çektiği, Rusya'nın da içinde bulunduğu Müttefik devletler tarafından mağlüp edilir. Osmanlı topraklarının çok büyük bölümü işgale uğrar. Arap Yarımadası, Filistin, Suriye ve Irak tümü ile elden çıkar . İngiliz-Fransız işgaline maruz kalır. Rusya ise Erzurum cephesinden güneye yönelerek Van'a ve Siirt hattına kadar ilerler. 1917'deki Bolşevik Devrimi ile Rusya savaştan çekilir ve Rus orduları işgal ettikleri bölgeleri Kuzey Kafkasya hattına değin boşaltır.
Rus ordularının boşalttığı bölgeler, Bakü dahil Kazım Paşa idaresindeki Osmanlı üçüncü ordusunun denetimine girer. Ancak, 1919'daki Erzurum ve Sivas Kongrelerinin bir neticesi olarak 23 Nisan 1920'de Ankara'da Meclis toplanıp, TBMM hükümeti kurulunca, yeni hükümet bazı beynelmilel anlaşmalara imza atar. İlk anlaşma, 3 Aralık 1920'de Ermenistan ile Gümrü'de yapılır. Bu anlaşma ile Aras ve Çıldır gölleri iki ülke arasında sınır olarak belirlenir. Ancak ertesi gün Ermenistan'ın yeni Sovyetler Birliği güçlerinin denetimine girince bu anlaşma tanınmaz. Ankara'daki TBMM hükümeti ile 1921'deki Moskova ve Kars Anlaşmaları ile Doğu sınırları tamamen belirlenmiş olur. Azerbaycan, Nahcivan, Batum ve Çevresi kaybedilir. Bunun karşılığında Sovyetlerden alınan silahlar Ege'deki Yunan işgaline karşı açılan İstiklal Harbi cephelerine gönderilir. Yine 1921'deki Fransa ile olan Ankara Anlaşması ile TBMM Ankara hükümeti Suriye üzerindeki haklardan tümüyle vazgeçerek burayı Fransızlara bırakır. Bu anlaşma ile-Hatay hariç- Suriye ile olan bugünkü sınırlar çizilmiş olur.
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği olarak nispeten kuzeye çekilen Sovyetlerin güneye, Balkanlara ve sıcak denizlere sarkma/açılma hayal ve politikaları ise asla sona ermez. Stalin döneminde Sovyetler Birliği içinde gücünü tahkim eden Sosyalist sistem, II. Cihan Harbi'nde Hitler Almanyasının Leningrad/St. Petersbourg'a kadar ilerlemesi ile çok büyük kayıplara uğramışsa da, galip/müttefik devletlerin yanında (İngiltere, ABD) yer alarak savaş sonunda Orta Avrupa'ya kadar ilerleme şansını yakalar. 1945'teki Yalta konferansı bunun galip devletler nezdinde adeta tescili de olur. Estonya, Letonya gibi Baltık devletlerini de topraklarına katan Sovyetler Birliği; diğer galip devletlerin güçleri ile birlikte Alman topraklarının işgaline de katılır. Sonradan Doğu Almanya olarak bilinen bölgeler dahi Rus/Sovyet işgal bölgesine girer. Sovyetler Birliği topraklarını Baltık Denizi ve Eski Polonya'nın bir kısmına doğru genişlettiği gibi, Soğuk Savaş döneminde Nato/Kuzey Atlantik ittifakına karşı oluşturduğu Varşova Paktı ülkeleri ile nüfuzunu Orta Avrupa'nın içlerine kadar tevsî eder.
Özellikle Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği, Marxist/sosyalist ideolojinin hamisi ve yayıcısı olarak bunun üzerinden de, iki bloklu dünya sisteminde nüfuz alanını dünyanın bir çok farklı coğrafyasına yayar. 60'lı 70'li yıllardaki Asya, Afrika, Orta ve Güney Amerika'daki birçok gerilla hareketlerine hamilik yaparak ve bir yandan Küba diğer yandan Vietnam'daki-ABD müdahalesi ile uzun süren Vietnam savaşına rağmen- Sosyalist rejimlerle bu gücünü artırır. Türkiye ise, Soğuk Savaş döneminde ABD öncülüğündeki Nato'da yer alarak Sovyetlere karşı konuşlanmış olur. İran, Irak ve Pakistan ise Bağdat Paktı içerisinde Türkiye ile birlikte bu blokta yer alır. 1923'te Lozan'da Batılı ülkeler nezdinde çizilen sınırlar dahilindeki toprak bütünlüğünü teminat altına alan Türkiye, II. Cihan Harbi akabinde Nato ittifakı içinde yer alarak Stalin/Sovyet tehdidine karşı Lozan'ı Nato himayesine almış olur.
1952'de Mısır'da Hidiv-Kavalalı Hanedanına karşı gerçekleştirilen askeri darbe, ardından 1954'te Albay Cemal Abdünnâsır'ın yönetimi devralması ile başlayan süreçte, Orta Doğu dengelerinde Sovyetler lehinde değişim olur. Nasır'ın Sosyalizm soslu, Seküler Arap milliyetçiliğine dayanan askeri-ideolojik idaresi tüm Arap dünyasında kasırga gibi eser. Temmuz 1958'de Irak'ta Şerifler Hanedanı ve Nuri Said Paşa idaresine karşı General Abdülkerim Kâsım tarafından gerçekleştirilen, Bağdat Paktının dağıtan kanlı darbe ile bu ülke Nasırcı Sosyalist Arap milliyetçiliği dalgası kervanına katılır. Ardından Suriye'de ve sonra Irak'ta yine bu zihniyete dayalı Baas Partilerinin iktidara gelmeleri, Aden merkezli Güney Yemen'de Sosyalist bir cumhuriyetin kurulması Orta Doğu'da Sovyet-Sosyalist nüfuzunu bir hayli yayar. Böylelikle Nato ülkesi olan Türkiye'nin güneyi Sovyet yanlısı bir kuşakla çevrilmiş olur. Sovyetler Suriye'nin Akdeniz'deki Tartus limanını askeri üs haline getirir.
Yine aynı dönem aralığında 6 Ekim 1973'te Mısır, Libya ve Suriye'nin ortaklaşa İsrail'e karşı başlattıkları Yom Kippur savaşının Arap ülkelerinin lehine neticelenmemesi Mısır'ı zamanla Sovyet kampından uzaklaştırır. Zaten Abdünnâsır döneminde, 1967 'deki 6 Gün Savaşı İsrail için büyük bir zafer, Arap ülkeleri için ise büyük bir yıkım olmuştu. Ürdün tüm Kudüs ve Batı Şeria'yı kaybederken, Suriye Golan tepelerini, Mısır ise tüm Sina yarımadasını kaybetmişti. Bu tecrübeler, Abdünnâsır'dan sonra Mısır'da işbaşına gelen Enver Sedat'ı farklı arayışlara iter. Sovyetlerden uzaklaşan Sedat, 1977 Kasımında İsrail'e sürpriz bir ziyarette bulunarak çok farklı bir kulvara girer. 1979'da ABD'nin öncülüğünde İsrail'le Camp-David anlaşmasını imzalar.
1979'daki İran Devrimi, İran'ı bölgede ABD müttefiki-jandarması olma konumundan çıkarıp karşıt bir konuma yöneltirken 1980'de başlayıp 8 yıl süren İran-Irak savaşı, Irak'ı bir süreliğine Sovyet yörüngesinden çıkarıp, ABD'nin müttefiği haline getirir. Aynı dönemde Afganistan ise Sovyet işgaline maruz kalır.
Aynı zaman'da, 1982'de İsrail geçici bir süreliğine de olsa, Filistin Kurtuluş Örgütünün eylemlerini bahane ederek, Lübnan'ı Beyrut'a kadar işgal eder. Yasir Arafat'ın Beyrut'taki merkez karargahı kuşatılır. 1964'te örgütünü Kudüs'te kurup, 67 Savaşındaki ağır yenilgi sonrasında Ürdüne çekilen Yasir Arafat 1970'teki kanlı Kara Eylül olayları ile Ürdün'den de uzaklaştırılmış, Lübnan'a gitmişti. Şimdi ise, Lübnan'dan da uzaklaştırılıyordu. Uzun süren müzakerelerin ardından İsrail kuşatmasının kaldırılmasına karar verilir. Ancak, Yasir Arafat, 8000 civarında Filistinli ile birlikte Tunus'a gönderilir. 1964'te El-Fetih'i Filistin'nin göbeğinde, Kudüs'te kuran Yasir Arafat, 1982'de kendisini örgütü ile birlikte ta uzaklarda, Tunus'ta buluyordu. Bu acı tecrübe Yasir Arafat'ı da farklı arayışlara iter. 1960'lı yıllardan beri Sovyetlerle var olan ilişkilere tamamen son verilir. FKÖ, Sosyalist çizgiden tümü ile uzaklaşır.
1990'lara gelindiğinde, Sovyetler birliği, Varşova Paktı dağılıp Doğu bloku çöker, Orta Ve Doğu Avrupa'daki Macaristan, Bulgaristan, Romanya ve Çekoslovakya başta olmak üzere Sosyalist rejimler devrilir. Ardından Yugoslavya bile dağılır. 1991'deki askeri darbenin akamete uğraması ile Sovyet cumhuriyetleri de dağılır. Boris Yeltsin'in idaresindeki Rusya Federasyonu ortaya çıkar.
Orta Doğu'da ise 1990'daki Kuveyt'in Irak-Saddam tarafından işgali, ardından Birinci Körfez savaşı bölgede yeni bir dönemin kapısını aralar.
Rusya-Suriye hattı ve Türkiye-5
Rusya, 18. Yüzyıl sonlarından beri Balkanlar, Karadeniz, Hazar Ve Orta Asya içlerine kadar Batı'nın dahası Anglo-Saxon aklın İslâm Dünyasına karşı kaba gücü, sopası rolünü oynamaktadır. Kuzeyden, İslâm âlemine karşı sürekli yakın tehdit konumunda olmuştur.
İslâm âleminin Batı'ya uzanan ucu olan Osmanlı'nın Tuna boyları ve Balkanlar'dan kovulması, Müslümanların göçe zorlanması, katliamlara maruz bırakılması, Deşt-i Kıpçak ve Kırım'ın Müslüman nüfustan arındırılması ve Orta Asya'daki Müslüman hanlıkların istilası çok büyük oranda Ruslar eliyle gerçekleşmiştir.
Rusların, Çar Deli Petro döneminden beri güneylere, Balkanlar ve Hazar üzerinden Akdeniz ve diğer sıcak denizlere açılma hayal ve teşebbüsleri eksik olmamıştır. 1979'da Afganistan'ın işgali, en son Kırım'ın Ukrayna'dan koparılıp, Rusya Federasyonuna bağlanması bu hayal ve teşebbüslerin ürünü olmuştur.
1989'dan itibaren Doğu Blokunun, Varşova Paktının çözülmesi, 1991'de Sovyetler Birliğinin dağılması, Birliği oluşturan Rusya Federasyonu dışında yer alan federal cumhuriyetlerin bağımsız devletlere dönüşmesi (Litvanya, Letonya, Estonya, Beyaz Rusya, Moldovya, Ukrayna, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Türkmenistan, Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan Cumhuriyetleri) büyük bir sarsıntı oluşturdu. Gorbaçov döneminde gerçekleşen tüm bu dağılma ve çözülme süreçleri ardından, Rusya Federasyonu Yeltsin döneminde bir geçiş sürecine girdi.
Halen süregelen Putin-Medvedev döneminde ise, Rusların, Rusya Federasyonu olarak, yeniden yapılanma ve toparlanmaya yönelmesi söz konusu oldu. Rusya bu dönemde tekrar eski Sovyet cumhuriyetleri üzerinde nüfuz oluşturma gayretine girdi. Türkiye'nin Özal sonrası dönemde yaşadığı süreçler ,yanlış dış politika ve askeri vesayetin dayatmaları; sloganik fanteziler yüzünden Orta Asya'ya ve Kafkaslara yönelik açılımında çok başarısız bir tecrübe ve hayal kırıklığı yaşandı. Rusya'nın Orta Asya'daki yeni cumhuriyetlerde zaten hiç silinmeyen nüfuzu tekrar artma eğilimine girdi. Kafkaslarda, Çeçenistan ve Gürcistan'la olan sorunlarda kan dökülmesine yol açsa da şu anda Rusya bu raundu kazanmış gözüküyor.
Ukrayna'nın Avrupa Birliğine girme süreci ile, ciddi bir kuşatılmışlık pozisyonuna giren Putin Rusyası, Ukrayna'daki iç çatışmalar ve Kırım'ın Ukrayna'dan koparılıp ilhak edilmesi ile ön aldı. Karadeniz kıyısındaki konumu güçlendi.
Enerji kaynakları (Özellikle Doğal Gaz), nakil hatları ile Orta ve Batı Avrupa'yı büyük ölçüde kendine mahkum hale getiren Rusya, aynı zamanda Suriye'de 5 yıla yakındır süregelen iç savaş ortamının neticesi olarak oluşan mihver üzerinden İran'ı iyice kendi müttefiki haline getirdi. Merhum Ayetullah Humeyni döneminde, Rusya'ya da önemli oranda mesafeli durumda olan İran, Humeyni sonrası dönemde tedricen Rusya'ya yanaşarak (Safeviler ve Kacarlar döneminde olduğu gibi) Suriye olayları ile iyice müttefik hale geldiler.
Suriye odaklı olarak, güçlenen bu ittifak bağları nihayetinde, Rusya'nın Suriye'ye doğrudan askeri müdahalelerine kapı aralayıp yol açtı. Ukrayna ve bazı ekonomik sorunlardan dolayı köşeye sıkışan Rusya, Suriye üzerinden İran'la olan ittifakının yol vermesi ile Suriye denklemine doğrudan askeri müdahale ile dahil oldu. Zaten, Tartus'taki askeri deniz üssü ile Doğu Akdeniz'de mevcut olan Rusya Federasyonu, İran'la olan ittifakı, IŞİD/DAİŞ gerekçe gösterilerek ABD ve Batı Avrupa ülkelerinin, Kuzey Atlantik'in iki yakasının da onayı ile Suriye'ye direk müdahil oldu. Rusya'nın hava operasyonları şeklindeki askeri müdahalesinde IŞİD/DAİŞ'in gerekçe gösterilmesine rağmen, Rusya'nın askeri saldırıları büyük oranda IŞİD'ı değil, diğer moderate muhalif grupları hedef almaktadır. Daha ziyade, Türkiye'nin yakınlık gösterdiği moderate muhalif gruplar Rusya eliyle Suriye sahasından tasfiye edilmektedir. IŞİD'in elindeki bölgeler ise çok büyük oranda elinde kalmaya devam etmektedir.
Rusya'nın, gerek Kuzey Karadeniz ve Deşt-i Kıpçak bölgesindeki , Kafkaslardaki uzanım ve müdahaleleri, gerekse Suriye'ye yönelik doğrudan askeri müdahalesi en çok Türkiye'yi etkilemekte, birkaç yönden, Türkiye'yi köşeye sıkıştırıp kuşatma altına almaktadır. Son olarak PKK ve PYD'nin de Rusya hattına, mihver devletlere tekrar kayma göstermesi bu yöndeki bir projenin ürünü gibi durmaktadır. PYD/YPG üzerinde ABD/Batı ile Rusya arasında bir ittifak da görülmektedir. Bu durum Türkiye'yi bölgede daha zor bir ortama sürüklemektedir. Bu, Anglo-Saxon iradenin, bir bakıma, Türkiye'yi ve İslâm Dünyasını yeniden Rusya'nın kaba gücüne dövdürme/ezdirme operasyonu olarak da değerlendirilebilir. Burada, Türkiye'yi yeniden zorla Batı bloku zeminine çekme niyeti de okunabilir.
..Kürtleri İslamiyet’ten, ümmetten kovmak
1996'da bu gazetenin sayfalarında, “Kürtleri İslâmiyet'ten Kovma Çabaları” başlıklı bir dizi yayınlamıştım. Adı geçen dizide bir kısım sözde dindar muhafazakar çevrelerin PKK ve Kürt solunu bahane ederek Kürtlere “Ermeni” muâmelesi yapıp ötekileştirerek resmen Ümmet'ten, İslam'dan kovmaya tam teşebbüs halinde bulunduklarını bir çok somut örnekle sunmuştum. Kürtleri ötekileştirip İslam'dan kovmaya çalışmanın olası kötü sonuçlarını da tek tek belirtmiştim.
Perşembe günü Faruk Aksoy imzalı “İslamcılara Göre Kürdistan Neresidir?” başlıklı yazısı tam da 1996'da uyardığım tutumların tekrarı ve somut bir örneği mahiyetinde. Üstelik ismimi de vererek şahsımı hedefe koymuş. Hedef göstermiş. Devlet adına, devletin bir yetkilisiymiş gibi hepimizi hizaya/sigaya çekmeye çalışmış.
Kürtlerin ümmet ile yollarını ayırmaya, İslam'dan kovmaya yönelik çaba ve tutumların günümüzde ciddi boyutlar kazandığını esefle gözlemlemekteyiz. Bir yandan, Kürtler içindeki seküler/din karşıtı ulusalcı çevrelerin, PKK ve uzantılarının, Kürtleri Müslümanlıktan, ümmetten koparmaya yönelik çabaları yoğunluk kazanırken, diğer yandan bir kısım çevrelerin ötekileştirme ameliyesiyle Kürtleri hazmetmeyip, neredeyse İslam dininden, Müslümanlıktan kesinlikle kovmaya yönelik bilinçli/bilinçsiz kahredici tutumları artış kaydetmektedir. Her iki tutumun birbirini beslemesiyle süreç hızlı bir ivme kazanmaktadır. Faruk Aksoy'un yazısı tam da buna ivme kazandıran incitici bir makale..
Üzüntü ile belirtelim ki, son yıllarda bu tür söylemler artık yüksek sesle dillendiriliyor. Bundan en çok payını almakta olanlardan birsiyim. İslami kimliğe sahip bir kimse olarak yıllardır, çocukluk yaşlarımdan beri İslam âleminin birçok bölgesi ile yakın alaka kurmuş bir Kürdüm. Neredeyse ümmetin göbeğinde yetiştim. Ve bu sorunlar üzerine 30 yıla yakındır yazılar, makaleler neşretmekteyim. Kürt meselesi, Alevilik sorununun yanısıra, Filistin'den, Arnavutluk'a, Bosna'ya, Kırım'a, Gürcistan'a, Mısır'a, Kuzey Afrika'ya Afganistan'a, Tacikistan'a, Hicaz'a, Yemen'e, Hindistan ve Malezya'ya kadar birçok coğrafyadaki çeşitli sorunlara ilişkin 1987 yılından beri yayınlar yapmaktayım Ancak, anılan bölgelerle ilgilenirken, Kürt sorunu ile ilgilenirken ve bu konuda Kürtleri İslam'dan koparmaya ahdetmiş katı-seküler örgütlenmelerle canhıraş bir mücadele içindeyken, sırf Kürt olduğum için, son yıllardaki kadar bunaltıldığımı söyleyemem. Etnik/seküler ulusalcılığa kaymış, İslam dünyasının sorunlarına duyarsız hale gelmiş bir kısım din karşıtı Kürt gruplarından bu konuda benzeri tutum ve çok ağır hakaretlerle karşılaştığım gibi; Kürtler dışındaki bir kısım sözde İslami görünen bazı muhafazakar çevrelerden gelen, bu konularda “Sen Kürtsün!, Kürtçü, bölücüsün” tarzında, tamamen dışlayıcı bir tutumu kabus gibi üzerimize çöküyor. Bizi adeta arkadan vuruyor. Elbette ki, bu tutum sadece şahsımla sınırlı değil.. Bu anlayış, toplumlar arasında ruhi ve zihinsel kopuşun/kırılmanın, duvar çekmenin göstergesi olarak neredeyse genel bir tutum haline gelmiş durumda.
Bayram Zilan'ın Milat'taki yazısında belirttiği gibi Dindar/İslami kimliğe sahip Kürtlere dahi şüpheli bölücü, potansiyel suçlu muamelesi yapılıp sürekli samimiyet testine tabi tutma, hizaya/sigaya çekme gibi bazı sözde muhafazakar çevre ve şahısların, bir de kendilerini devletin yerine koyan bu tutumu bizi canımızdan bezdirdi.
İslam aleminin kalbi sayılan geniş bu coğrafyada meskun, İslam tarihinin erken dönemlerinde Müslümanlığı toplu olarak kabul etmiş bir kavmin; milliyetçilik saikasıyla, aşağılama/küçümseme psikolojisiyle ötekileştirilip, potansiyel suçlu muamelesiyle ortak paydalardan uzaklaştırılma, ümmet sınırları dışına atılma çabaları, ümmet içine tahrip kalıbı atmaya eşdeğerdir. “Sizin bu ümmetin içinde, Müslümanlıkta ne işiniz var. Sizinle ortak paydamız yok” tarzında söylemler, coğrafyamıza yapılan en büyük kötülüklerden biridir. Bir taraftan, Kürtler içerisinde kök salmaya çalışan din karşıtı, etnik/seküler ulusalcı örgütlenme ve hareketlerden şikayet edilirken; diğer yandan başta İslami kimliğe ve ümmeti gözeten hassasiyetlere sahip Kürtlere yönelik bu tarz dışlama/ötekileştirilme, linç etme ameliyesi bir ikiyüzlülük örneğidir.
Tarihte bir kısım Müslüman kavimlerin küstürülmesinin, itilmesinin İslam alemi için, ümmet için ne kadar pahalıya mal olduğunu tarihten gelen tecrübe ile biliyoruz. Bunun yakın tarihteki en önemli örneği Müslüman Arnavutlar'dır. Bir zamanlar Osmanlı İmparatorluğu'nun, bürokrasi ve askeriye başta olmak üzere, en kuvvetli topluluğu olan, 33 sadrazam çıkarmış Arnavutların 19. yüzyılda, 20. yüzyıl başında, her ne sebeple olursa olsun küstürülmesinin, özellikle İttihatçı idarenin 1911''de Arnavutların silahlarını zorla, onurlarını kırarak toplamasının neticede itmesinin, Osmanlı'nın merkez hinterlandı olan Rumeli'nin tamamı ile kaybedilmesinde, ikinci bir Endülüs haline gelmesinde en temel rolü oynadığını bilmekteyiz. Arnavutlarla, Arnavut kardeşlerimizle arada oluşmuş olan bu sorunların çözümü, oluşan açığın, yaranın kapanması yönünde yirmi yılı aşkındır en çok çaba sarf edenlerden biri olarak ne kadar zorluklarla karşılaştığımızı Allah (C.C) bilir. O yüzden bir zamanlar İslam Endülüs ve Rumeli'ye yakılan ağıtların benzerinin Kürdistan'a Ağıt'a dönüşmesini istemiyoruz.
Yıllardır yazdığım makale ve eserlerde, TV programlarında her defasında Ulus-Devlete karşı olduğumuzu, Kürt sorunu vb. sorunların asıl failinin son yüzyılda yaşanan ulus-devlet tecrübesinden kaynakladığını hep belirttik. Dolayısıyla, Ulus-Devlet tecrübesinin trajedilerine maruz kalmış kimseler olarak bizim yeni bir ulus devlet talebimizin olmayacağı bilinmeliydi.
“Kürdistan“ ad ve adlandırması tarihi ve coğrafi bir ad olup, bu adın kullanılmasını hemen ulus-devlet talebi olarak yorumlamak tam bir saptırmadır. “Kürdistan” adlandırmasını tarihi ve coğrafi bir bölge için kullandığımızı, kullanacağımızı ulus-devleti kastetmediğimizi bizi tanıyan/okuyan herkes bilir. Üstelik ulus-devlet vakıası, 200 yıllık bir geçmişe sahip olup ötesine gitmez. Kürdistan, Arabistan, Türkistan gibi coğrafi adlandırmalar bin yılı aşkındır var. Bu adlandırma Kaşgar'lı Mahmud'un Divânu Lügati't-Türk adlı ünlü eserindeki ibtidai harita da dahi yer almıştır.
Yazılarımda, TV programlarında bu ülke için “Bu ülke bir imparatorluk bakiyesidir. Cumhuriyetin kurucu kadrosunca sıfırdan var edilmedi. Ve bu sınırlar bir imparatorluk bakiyesinin çekilebileceği son sınırlardır. Bundan ötesi burayı Müslüman vatanı olmaktan çıkarır.” şeklinde ifadeleri hep tekrarlayıp durdum.
Hatta başkanlık sistemi tartışmalarında, “Federasyona yol açarsa, bu da bölünme ve parçalanmaya yol açar” şeklinde itirazi kaydı da hep dile getirdim.
Yine bu sütunlarda, Kürt sorununun çözümü konusunda “Ulus-Devlet'ten Ortak Devlete” başlıklı yazılar kaleme aldım. Buna rağmen şahsımın ve diğer dindar Kürtlerin bu tür bir muâmeleye maruz bırakılması asla kabul edilemez. Ayrıca kimseye de bir şeyler isbat etme mecburiyetinde de değiliz. Kimse de kendisini devletin yerine koyup bizi sorgulamaya, sigaya çekmeye hakkı yoktur.
|
| Bugün 848 ziyaretçi (2172 klik) kişi burdaydı! |
|
 |
|
|
