Osmanlı, Şiiliği neden hak mezhep olarak kabul etmedi?

05.01.2014 - Bu Yazı 1844 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 İran deyince aklımıza hemen “Fars” gelir. Evet, Farslar İran’da önemli bir nüfus ve etkinliğe sahiptir ama Fars kökenliler İran ülkesinin tamamını değil, bir bölümünü oluştururlar. Hatta Fars kökenli olmayanların çoğunlukta olduğunu söyleyebiliriz. Demek ki “İran” deyince Fars’ın akla gelmesi bir yanılsama. Kaldı ki, Türkmen Safevilerden sonra tahta çıkan Nadir Şah bir Avşar Türküydü, Kaçar hanedanı ise Azeri.

Şah İsmail, Irak, Bahreyn ve Lübnan’dan çok sayıda Şii mollayı getirtip İran’ın çeşitli bölgelerine bir plan dahilinde yerleştirdikten sonradır ki, Oniki İmam Şiiliği kuvvetlenmiş ve İran’ın resmi mezhebi yapılmıştı.

Yavuz’un Çaldıran’da indireceği darbeden sonra iki asırdan fazla bir süre Safevi Devleti ayakta kalacaktı. Yıkılış tarihi 1736, yıkan da Avşar kabilesinin Kiriklu koluna mensup Nadir Şah’tır.

Nadir Şah bir yandan Oniki İmam mezhebinden Caferiliğe geçişi başarmaya ve Osmanlı Devleti’ne mezhebini onaylatmaya çalışmış, böylece benzersiz bir siyasî-dinî sahnenin baş aktörü olmuştur.

Lale Devri tam da ihtişamlı günlerini geride bırakmış olan Safevi Devleti’nin parçalanmasına denk gelir. Şii ulema ipleri ele geçirmiş, sıkı bir Şiileştirme politikası izliyordu. Sünni Afganlar buna tepki gösterdiler ve Kandehar Valisi bağımsızlığını ilan etti. Şah tahttan uzaklaştırıldı. Safevi komutanlarından Nadir Bey’in gayretleriyle Afganlar İran’dan çıkarılabildi.

Daha komutanlığı döneminde Osmanlılarla mücadeleye girişmiş bulunan Nadir Bey “Şah” yapılmak istenince atalarının inancına aykırı olan (kendisi Caferi’ydi) Oniki İmam Şiiliğinden vazgeçmeleri şartıyla bunu kabul edebileceğini bildirmişti.

 

Nadir Şah ne yaptı?

Bu, İran’ı Şiileştirmek için oluk oluk kan döken bir devletin “din politikası”nda radikal bir viraj demekti. İleri gelenlerle anlaşma yapıldı ve Nadir’in Şahlık şartları ilan edildi.

Ayrıca anlaşabilmek için Osmanlılara şu şartları koşuyordu: 1) Caferi mezhebi tanınacak, 2) Caferiliğe Mekke’de bir ibadet yeri tahsis edilecek, 3) Suriye üzerinden her yıl bir Hac emiri gönderilecek, 4) Esirler mübadele edilecek, 5) Elçi teati edilecek. Hammer’in belirttiği bir şart daha vardı. Osmanlı Devleti ile tam bir ticaret serbestliği istiyordu.

Osmanlı elçisi bunları Babıali’ye bildireceğini belirterek huzurdan ayrılmıştı ki, arkasından Nadir Şah’ın Hindistan fütuhatı başladı. Devletinin sınırlarını İndüs nehrine kadar uzatırken Osmanlı Devleti de lehimize bağlanan 1739 Belgrad Antlaşması’nı imzalıyordu. Tahtta I. Mahmud vardı. Batı cephesinde ciddi bir başarı kazanılmıştı. Artık doğuya yönelebilirlerdi.

Lakin asıl mesele unutulmamıştı. Nadir Şah Caferiliğin hak mezhep olarak kabulünde, Osmanlı uleması da reddinde diretiyordu. İki Osmanlı alimi Kandehar’a kadar gitti ama Şah ilk iki madde olmazsa barışı kabul etmeyeceğini söyledi.

Osmanlı uleması yalnız dinî değil, siyasî bir mesele karşısındaydı. İ. Hakkı Uzunçarşılı’nın deyişiyle “Dört mezhep haricinde bir mezheb kabulü ulemanın mümanaatiyle (engellemesiyle) saltanat tebeddülüne (taht değişikliğine) ve bir ihtilale kadar gidebileceğinden dolayı Sultan Mahmud müşkil durumda idi.” Sonunda Şah beşinci mezhebin kabulünde ısrar ettiği takdirde savaşma kararı alındı.

Teklifi reddedilince Nadir Şah da dümeni Rusya’ya kırdı ve Osmanlı aleyhine bir antlaşma yaptı. O Bağdat Valisi kanalıyla Osmanlı’yı zorlarken Osmanlı da Safevi hanedanından olduğunu iddia ettiği bir şehzadeyi İran Şahı ilan ediyordu. Safi adlı bu şehzade güya Şah Hüseyin’in oğluydu ve bir savaş sırasında Osmanlılara sığınmıştı. Nadir Şah sınırı geçer geçmez Erzurum’a gönderilen Safi, Şah ilan edilip savaş başlatıldı.

Nadir Şah Bağdat, Kerkük ve Musul’dan vurmaya başladı Osmanlı’yı. Sonra şansını Kars’ta denedi. Kars’ı alamadı ama Revan Savaşı’nda (1745) Yeğen Mehmed Paşa’yı zor da olsa yendi ve ardından iki mektup göndererek Caferi mezhebinin hak mezhep olarak kabulü ve Kâbe’de bir yerin tahsisi teklifinden de vazgeçtiğini, buna karşılık Van, Basra, Bağdat, Kerbela ve Necef’i istediğini bildirdi.

Bu şartlar tabii ki kabul edilemezdi. O zaman iyi bir ders verilmeliydi.

 

“Hak mezhep dörttür”

Ordunun başına tecrübeli Hekimoğlu Ali Paşa getirildi. Tam bu sırada bir İran elçisi çıkageldi İstanbul’a. Elinde iki mektup tutuyordu. Şaşırtıcıydı. Şah şartlarını geri alıyor, arazi meselesini de padişahın takdirine bırakıyordu. Savaştan çekindiği belliydi.

Elçi, Koca Ragıb Paşa’nın konağında misafir edildi. Ulema toplandı, istişare ettiler. Ragıb Paşa İran’la barış yolunda önlerine çıkan bu önemli fırsatın kaçırılmamasından yanaydı:

“Hak mezhep dörttür, lakin padişahımızın hükmünün geçerli olduğu yerlerde padişahın Hanefi mezhebinde olmasına binaen dört mezhepten olanların davalarını Hanefi mezhebi üzere ictihad ederler ve hüküm verirler. Caferi mezhebi onaylansa dahi Osmanlı ülkelerinde yine Hanefi mezhebi geçerli olur. Bu onama (tasdik) lafzı ‘murâdî’ bir şeydir, bunun için 30 yıldan beri Anadolu harab ve nice yüz bin Müslüman telef olup hazine boşalmıştır. Devletin Moskof ve Avusturyalı gibi düşmanları varken sadece mezhep kavgası yüzünden İran’la savaşmaktayız. Kuru bir söze böyle zaruri durumlara Şeriatın müsaadesi vardır. Genelin zarar göreceği durumlarda özel bir zarar tercih edilir.”

Ragıb Paşa’nın ortamı yumuşatıcı telkinlerini haber alan Beşir Ağa onu azarlayarak “Bir daha bu kelamı ağzına alayım deme; ben hayatta oldukça beşinci mezhebi ilave ettirmem” diye kestirip atmıştı.

Sultan Mahmud gerçekçiydi. Şah hem iki şarttan vazgeçmişti, hem de arazi işinin hallini kendisine bırakmıştı. Yetmez miydi? Ardından Şah’a bir mektup yazarak onu övmüş, Kasr-ı Şirin esası üzere bir antlaşmaya mani kalmadığını söylemiş, hatta elçinin eline Veziriazam ile Şeyhülislamın mektupları da verilmişti. Antlaşmanın 4 Eylül 1746’da imzalanması sürpriz olmamıştı bu durumda.

Şunu da unutmamak gerek: Nadir Şah’ın barışa meyletmesi artık İran’da eski gücünün kalmadığındandı. Nitekim barıştan kısa bir süre sonra Nadir Şah’ın Kaçar ve Avşar reisleri tarafından katledildiği haberi alınmış, artık Kaçarlar dönemi başlamıştı. İran’ın içine düştüğü kaos döneminden, işgal davetleri geldiği halde nedense yararlanmayı düşünmeyen Osmanlı padişahları bu fırsatı olduğu gibi Sünniliğe yer açtırabilecekleri son Şah olan Nadir’in teklifini de geri çevirmişlerdi.

Teklif geri çevrilmese ne olurdu? Nadir Şah erkenden ölmese İran’ın tarihi nasıl seyrederdi? Caferilik hak mezhepler içerisine alınır mıydı?

Bunları bilemeyiz elbette. Ancak büyük bir düşünür olduğu kuşku götürmeyen Ragıb Paşa’nın uyarıları da kulaklarımızda çınlamaya devam etmektedir.

.
.

Akşemseddin’in Fatih’e mektubu

12.01.2014 - Bu Yazı 1028 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 İstanbul’un 53 gün süren kuşatmasında en kritik aşamadayız. Yani “Nisan krizi”nin tam ortasında. Osmanlı ordugâhını ümitsizlik bataklığına doğru ağır ağır çekmekte olan bu ağır krizin nasıl bir netameli havada yaşandığını öğrenmek çok önemlidir. Hele nasıl bir “taviz”le aşıldığını öğrenmek…Önce umumi manzara:

21 yaşındaki Sultan için sızılı bir dönem. Bir yandan İstanbul’un ensesinde Haçlı tehdidi, öbür yanda muhalefet.

Daha 12-13 yaşlarından beri fethetme arzusuyla kıvrandığı müjdelenmiş şehrin önündedir artık. İşte Şubat 1452’de Rumeli Hisarı Boğazı seyretmeye koyulmuş, Bizans İmparatoru Avrupa’ya peş peşe elçiler gönderip imdat istemeye koyulmuştur. Gözü kulağı, batıdan gelecek destektedir.

Çandarlı Halil Paşa aceleden yana değildir. İstanbul er geç Osmanlıların olacaktır. İhtiyat, teenni, sabırdır tavsiyesi. Lakin Fatih de biliyordu ki, İstanbul Çandarlı’nın kudretli eli devreye girmeden alınamazdı ama onu, dolayısıyla orduyu nasıl ikna etmeliydi? Halil İnalcık’ın harikulade tespitiyle bu krizin içinden “düğümü keserek çıkacak”tır Fatih.

Uykusunda bile İstanbul’u gören Genç Sultan 6 Nisan 1453 günü Bayrampaşa civarına otağını kurmuş, planların birini bırakıp diğerini ele almakla meşguldür ki, iki hafta sonra, buğday yüklü bir Bizans gemisiyle üç Ceneviz gemisi önlerini kesmek isteyen Osmanlı donanmasını yenerek Haliç’e girmeyi başarır. Haber Bizans canibini şad u handan ederken, Osmanlı tarafına Tursun Beğ’in deyişiyle “fütûr ve perişânî saldı”.

Tacizade ise askerin bölük pörçük olduğunu yazar. Akınların arkasının geleceği, daha büyük bir Haçlı donanmasının yolda olduğu haberleri de kara bulutları tahrik etmektedir.

Bir bozgunun eli kulağındaydı ki, bu sırada Molla Gürânî ile birlikte Fatih’in en yakın omuzdaşı Akşemseddin’in mektubu çıkagelir.

Menfaat ve ganimet peşindeler

Akşemseddin, Bizans ve Ceneviz gemileri karşısındaki başarısızlığın orduda hayal kırıklığı doğurduğunu ve askeri zaferden şüpheye düşürdüğünü yazmakta, bu havaya düşmanın sevindiğini, padişahın kafasını allak bullak edip orduya söz geçiremez hale getirdiği söylentilerinin yayıldığını söyler ve hangi tedbirlerin alınması gerektiğini acı cümleler halinde kaydeder.

İstanbul’un öncelikle denizden alınması gündemdeydi ve bu noktada “gemi ehli” işi ağırdan almakta ve adeta fethi geciktirmektedir. Askeri şevklendirmek isteyen Fatih ise fethin gecikmesi karşısında rakip görüşlerin ağırlık kazanacağını bilmekte ve buna bir çare bulmak için kıvranmaktadır.

Kıvranan biri daha vardır: Akşemseddin Hazretleri. Çadırına kapanmış, kimseyi, hatta Sultanı bile yanına sokmamakta, derin murakabe ve mükâşefe fasıllarının birinden diğerine geçmektedir. İşte uyarıların sözlü değil de yazılı olmasının sebebi budur.

Mektup şöyle başlar: “Bu hadise (Bizans ve Ceneviz gemilerinin şehre girmesi) o gemi ehlinden dolayı meydana geldi. Kalbe hayli sıkıntı ve kırgınlık getirdi. Önemli fırsatlar çıkmıştı fakat kaçırıldı. Olayın seyri aleyhimize döndü.”

Kâfirlerin gemiler Haliç’ten girince rahatlayıp moral kazandıklarını belirten Akşemseddin, eleştiri oklarını bir ay sonrasının Fatih’ine yöneltir ve onun olayları yeterince idare edemeyişi ve emirlerini geçiremeyişine dair, hatta Şeyhin kendi duaları ve şehrin alınacağı tarihe dair müjdelerinin temelsiz olduğu söylentilerine dikkat çeker. Bu dedikodu ve fesat ortamında kesinlikle gevşeklik ve ihmal gösterilmemeli, bu duruma kimlerin yol açtığı araştırılıp tespit edilmeli ve sorumlular derhal en ağır cezalara çarptırılıp görevden alınmalıdır.

“Yoksa” der Akşemseddin, “kaleye hücum edildiğinde ve hendekler doldurulmaya başlandığında ağır davranırlar. Sizin de bildiğiniz gibi bunların çoğu gönülsüz, “yasak Müslümanı”dır (zorla çalışmaktadır), Allah için başını ve canını koyacak azdan azdır. Bunlar bir menfaat ve ganimet gördüklerinde işe sarılırlar, canlarını dünya için ateşe atarlar.”

Bir kısım askerin gönülsüzlüğünü ortaya koyduktan sonra Şeyh Efendi, Fatih’e şu “rica”da bulunur:

Sonu kırgınlık ve utanç olmasın!

“Şimdi yetkinizi gösterin ve emrinizi icra edin. Bu gibilerin başına merhameti ve yumuşaklığı az olan birini getirin, şiddetle ve hiddetle hareket etsin. Hem bunun şeriatta da yeri vardır. Yüce Allah der ki: ‘Ey Peygamber, kâfirler ve münafıklarla cihad et, onlara sert davran’ (Tevbe, 73).”

Akşemseddin keder içinde çadırında otururken kendisine acayip bir hal gelir. Hemen Kur’an’ı açar (tefeül), bakar ki, Cafer-i Sadık’ın işaretiyle aynı surenin 68. ayeti denk düşmüştür. Ayette Allah münafık ve kâfirlere içinde ebedi kalacakları cehennem ateşini vaad etmekte, lanet edip sonsuza kadar azap içinde olacaklarını hatırlatmaktadır.

Durum gerçekten de vahim olmalı ki, Ak Şeyh bazı askerleri Müslüman bile kabul etmemektedir. Şöyle yazar devamında:

“Şimdi o (düşmanın üzerine) varmayanlar samimi Müslüman değildir, münafık hükmünde olup cehennem azabında kâfirle beraberdir işareti çıkmıştır. Şiddetli davranmak gerekecektir, himmet ediniz, sonu kırgınlık ve utanç olmasın. Biliniz ki, Allah’ın yardım ve desteğiyle buradan sevinçli, galip ve muzaffer çıkacağız…”

Son satırlar hüzün ve ümidin harmanı gibidir ve bu harmanın içinden müjde tohumları etrafa saçılmaktadır:

“Yine hüzün içerisinde Kur’an okuyup yattım. Allah’a şükr olsun ki, çeşitli lütuflara, sevinçli haberlere şahit oldum, epeydir bunun gibi bir şeye mazhar olmadığım için büyük bir teselli buldum.”

Bitiriş cümlesi hakikaten Akşemseddin’e yakışır cinstendir: “Bu sözler Padişah hazretlerine haddimizi aşan bir kelam gibi görünmesin, hazretinizi sevdiğimizdendir.”

İşte Fatih’in karadan gemileri yürütme kararı bu mektup üzerine verilmiş, iki gece sonra ilk gemiler Haliç’e inerken o sahneyi Sultan ile beraber heyecanla izlemiş olmalıdırlar.  

Topkapı Sarayı Müzesi 5584 numarada kayıtlı bulunan Akşemseddin’in mektubu ilkin ‘Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Kılavuzu’nda (1938) yayımlanır. H. Âli Yücel, Latin harfleriyle 17 Temmuz 1953 tarihli ‘Cumhuriyet’te neşreder. Aynı yıl Selahattin Tansel onu Akşemseddin’e değil, Hızır adlı birine ait olduğunu belirterek kullanır. Halil İnalcık ‘Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar’da (1954) hem fotokopisini, hem de Arap harfleriyle neşreder. Feridun Emecen ‘Fetih ve Kıyamet’te (2012) metni bugünkü dile uyarlar. Burada Emecen’in sadeleştirilmiş metnini esas almakla beraber bazı değişiklik ve uyarlamalara gidilmiştir.


.

Haşhaşiliğin örtülü tarihi

19.01.2014 - Bu Yazı 953 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Hasan Sabbah’ın eylemlerini kiralık bir suikastçılığa indirgemek onu fazla küçümsemek olur. Zira Şiî âlimiydi, öğretisi vardı ve koskoca İmam Gazali’nin bu öğretiyi çürütmek için ciddiyetle bir risale kaleme aldığını bilmezsek daha çok havanda su döveriz.

Haşhaşiler kimlerdi ve gerçekte ne yapmak istemişlerdi?

Bu sırlı örgüt ve kanlı suikastları hakkında o kadar çok efsane imal edilmiştir ki, tarihin dokusuna kadar sızmış bulunan masalları hakikatinden ayırt etmek kolay değildir. Hele ki ülkemiz gibi tarihin temel bilgilerine aç bırakılmış bir ülkede hiç kolay değildir.

Yok Hasan Sabbah haşhaş (esrar) içirdiği fedailere ‘kartal yuvası’ Alamut Kalesi içinde cins cins meyveler ve güzel bakirelerin bulunduğu yalancı bir cennet kurmuş da, yok bu gençlerin beyinleri yıkandıktan sonra birilerini öldürmeye gönderilip efendileri uğruna öldürülürlerse yine ona döneceklermiş de, işleri güçleri muzırlıkmış da… Bunlar Haşhaşiliği kötülemek üzere çıkarılmış ama epeyce yaygın efsaneler.

Bunların bir de bilimsel kılıklıları var. Silvestre de Sacy ve Hammer gibi allâmeler kitaplarında öyle hayalî bir Haşhaşilik resmi çizmişlerdir ki, insan şaşırmaktadır. Peki bu muteber tarihçiler neden böyle bir yola başvurmuşlar?

En verimli çağında kaybettiğimiz İslâm tarihçisi Marshall Hodgson’a göre 1818 yılındaki yayınlarında Hammer olsun, de Sacy olsun o günlerde Avrupa’yı çalkalamakta olan Fransız Devrimi’ne karşı polemik yapan ve Haşhaşi liderlerini kötü gösteren suçlamalara ‘kasten’ inanıyorlardı. Düzenden yana olan muhafazakâr tarihçiler, toplumdan yükselen tepkiler ve halk hareketlerini Haşhaşilikle özdeşleştirip, onu, mevcut ‘devrimci’lere karşı silah olarak kullanıyorlardı. Araştırmaları bu güncel yorumun etkisindeydi. (İslam’ın Serüveni, İz: 1993, s. 60-63)

Bernard Lewis’e göre bu yaklaşım hiç de yeni değildir Avrupa’da. Daha 1332 yılında, Fransa Kralı VI. Philip’in Kutsal Beldeleri geri almaya karar verdiği bir sırada Brocardus isimli bir Alman papaz, Kral’a rehber olsun diye bir risale kaleme almış, tehlikelere dikkat çekmişti. Şöyle yazıyordu: “Haşhaşiler diye bir grup var ki, bilhassa lanetlenmeli ve kendisinden sakınılmalıdır. Kendilerini satarlar, gözlerini kan bürümüştür ve karşılığı ödendiğinde masum bir insanı dahi gözleri kapalı öldürürler. Şeytan misali (…) kendilerini melek gibi gösterirler…”

Böylece Batı’da masalları aratmayacak bir Haşhaşiler efsanesi doğmuş, işin ilginç tarafı, Çin’e gidip gitmediği bile tartışma konusu olan Marco Polo’nun hayalinden uydurdukları, hakikatin birebir kopyası olarak kabul edilmiştir. Üstelik İslâm âleminde ve üstelik günümüzde bile. Efsane bir kere yapıştı mı tarihin yakasına, kene yanında halt etmiştir.

Marco Polo’dan masallar

Bakın Marco Polo neler söylemiş Hasan Sabbah’ın fedaileri hakkında (B. Lewis’ten kısaltarak):

“Vadinin içini envai türlü meyvelerin yetiştiği, eşi benzeri görülmemiş güzellikte bir bahçeye çevirmiştir. İçerisine görkemli saraylar ve köşkler inşa ettirmiştir. Kanallardan şarap, süt ve bal akmaktadır. Dünya güzeli kadınların ve genç kızların ellerindeki çalgılardan en hoş tınılar, dudaklarından en hoş şarkılar dökülür, dans figürleri, izleyeni büyüler. Şeyhin gayesi, tebaasını öbür dünyada bir cennetin olmadığına inandırmaktır. Şeyh bir hükümdarın katlini isteyeceği vakit gence şöyle diyordu: ‘Git ve şunu öldür. Ölürsen seni cennete almaları için meleklerimi göndereceğim...”

Tabii ki böyle bir şey yoktu. Nitekim Alamut Kalesi’nde yapılan arkeolojik araştırmalar, görkemli denilebilecek bir tek saray kalıntısı olduğunu göstermekte. Lakin bir kere masallarla döllenen efsane bulutu sağanağa devam ediyor, günümüze dahi… O zaman gerçek ne?

Öncelikle şunu söyleyelim: Haşhaşiler veya Hasan Sabbah’ın fedaileri diye bilinen topluluk, tarihte görülmüş ilk “terörist” örgüttür (Lewis). Bu, şu anlama gelir: Bir inançları ve ideolojileri vardı ve bu uğurda önce ikna, sonra baskı, bunlar da kâr etmeyince engel olan emir, vezir, hükümdar kimse onu ortadan kaldırmayı hedefliyorlardı. Öyle zannedildiği gibi sırf muzırlık olsun diye canlı bomba gibi suikast timleri yetiştirip görevlendirmiyorlardı.

Selçukluların yaymaya kararlı oldukları Sünniliğin, Şiîliğin bir kolu olan kendi Nizari İsmailî akidelerine yaşayacak ve hatta nefes alacak yer bırakmayacağına inanıyor ve bu dalgayı engellemek için inançlarını yaymaya, yeni elemanlar ve emirler, hatta vezirler ve sultanlar bulmaya ve buna engel olacak Sünni alim ve yöneticilere güçlerini kabul ettirmek için var güçleriyle çalışıyorlardı.

Haşhaşiler gerçek İsmailî imameti ihya etmeyi hedefliyorlardı ve bu maksatla Alamut Kalesi’ni karargâh tutmuş, bilinçli olarak yetiştirdikleri dâîleri engel olarak gördükleri liderlerin üzerine salmışlardı. Hatta Sünni İslâm nizamını çökertme uğruna kimliklerini gizleyerek harekete geçen bu katiller, önemli kurbanların adlarının kaydedildiği bir “şeref defteri” bile tutarlarmış. Sünni İslâm dünyasının medar-ı iftiharı olan Nizamülmülk gibi bilge bir yöneticiyi bile gözlerini kırpmadan öldürmüşlerdi ki o, medrese sistemini biraz da halkın Haşhaşiler gibi rafızî (sapık) inançlara kapılmalarına mani olması ve Sünni inanç ve fıkhın sistemleştirilebilmesi maksadıyla kurmuştu.

Neden suikast?

Hasan Sabbah’ın eylemlerini kiralık bir suikastçiliğe indirgemek onu fazla küçümsemek olur. Zira bir Şiî âlimiydi, bir öğretisi vardı ve koskoca İmam Gazali’nin bu öğretiyi çürütmek için ciddiyetle bir risale kaleme aldığını bilmezsek daha çok havanda su döveriz. (İlim adamı olma yolundayken Haşhaşî olmasını sağlayan mürşidin adı Emire Zerrab’dır.)

Hodgson’ın dediği gibi tarihte suikastları ilk icad eden Hasan Sabbah değildi. Suikast zaten geçerli bir silahtı o devirde ama Haşhaşiler bu silahı, bürokrasinin kurumsallaşmadığı, henüz şahsî inisiyatiflerle yürütüldüğü bir dünyada kendilerine özel bir zarar veren veya davadan dönen alim veya yöneticilere yönelik planlı olarak kullandıkları için farklıydılar. İlginçtir, sıradan insanların kanını dökmekten kaçınıyorlardı. Ve suikastlar güçlerini göstermek maksadıyla halk içinde ve çarpıcı bir biçimde gerçekleştiriliyordu.

Ne ki, suikastların sayısı arttıkça korkup kendilerine yaklaşacağını ümit ettikleri halk, tam tersine onlardan uzaklaştı. Böylece toplumsal desteği kaybettiler. Belli kalelerde mahsur kaldılar. Nihayet Alamut Kalesi dahil İran’daki yapılanmalarının belini kırmak Moğol hükümdarı Hülagü’ye, Suriye’deki melanetlerine son vermek ise Memluk Sultanı Baybars’a nasip olacaktır. Son sözü bu konuda müstakil bir kitap yazmış bulunan (Kapı: 2007) Bernard Lewis’e bırakalım: “Haşişilerin tarihte bir eşi bulunmamaktadır. Nihai hedefleri Sünni İslâm’ın önünü kesip yok etmekti. Ancak mevcut düzeni yıkamamışlar, en ufak bir şehri dahi ellerinde tutamamışlardır.”

Hodgson’ın dediği gibi Haşhaşilik Sünni İslâm’ı gözden düşürmeye çalışırken tam tersine Şiî muhalefetini gözden düşürmek ve ılımlı insanların Sünni topluma sadakatlerini garanti etmiş oldular. Meydan okumalarıyla Gazalî’nin fikir sentezinin oluşmasına katkıları ise “el-Munkız”dan okunabilir. Tabii tersinden…  


.

1925’te demokratik Cumhuriyet’e giden yoldan nasıl sapmıştık?

27.01.2014 - Bu Yazı 891 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 “Paşa Kazım” adıyla meşhur olan Gazi’nin yakınlarından biri, Ankara’dan trenle Haydarpaşa’ya inmiş. Bakmış, hava yağmurlu.

Kendisini karşılayanlar ‘Hiç sormayın, bir haftadır hiç durmadan yağıyor’ diye yakınmışlar ve arkasından Ankara’nın havasını sormuşlar. ‘Günlük güneşlik’ cevabını alınca ‘Nasıl olur, burada yağmur, fırtına ama Ankara günlük güneşlik?’ diye şaşırmışlar. O da ‘Eee, orası devlet merkezi’ demiş, ‘Havaların bozmasını hükümet yasakladı.’ Paşa Kazım aslında yalnız Ankara’ya değil, Türkiye’ye de hakim olan İsmet Paşa zihniyetini espri fırınında pişirerek servis ediyordu.

Zannedilir ki, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla Tek Parti idaresine geçilmiştir… Zannedilir ki, Cumhuriyet’in perdesi serbest seçimlerle açılmıştır… Ve zannedilir ki, bütün yasaklar Osmanlı zamanında, bütün özgürlükler 29 Ekim 1923’ten sonradır…

Oysa gerçekler bazen hayallerimizi yıkar. Yıkılsın diyorsanız devam edin okumaya.

Cumhuriyet kurulmadan hemen önce 2. TBMM seçimleri yapılmıştı. Bu seçimlere hem Mehmed Akif gibi “mollalar”ın temizlenmesi, hem de Lozan’ı kabul etmeyeceklerin tasfiyesi için gidilmişti. Bir de Meclis’te “Selamet-i Umumiye Komitesi” oluşturuldu. Meclis, asker kökenli milletvekillerinden neredeyse Genelkurmay karargahlarından birine dönmüştü.

1923 Ağustos’unda Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Kazım Karabekir ve Adnan Adıvar gibi muhaliflerin temizlenmesi mümkün olmamıştı, zira bu kadar güç henüz yoktu Gazi Paşa’nın elinde.

1924 yılında Hilafetin lağvı dahil sarsıcı adımlar atılmış ve tartışmalar Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurulmasıyla sonuçlanmıştı. İstiklal Savaşı’nın kahramanları Karabekir, Cebesoy, Cafer Tayyar, Refet Bele, Rauf (Orbay), Adnan (Adıvar) gibi 28 milletvekili “ikinci grup” bünyesinde yürüttükleri muhalefeti bir parti çatısına taşıdılar.

İlk Başvekil İsmet Paşa koltukta yaklaşık 1 yıl kalabilmiş, TCF’nin kurulduğu kasım ayında istifa ederek yerine daha liberal olan Fethi (Okyar) gelmişti. Devletçi CHF iktidarda, liberal TCF muhalefetteydi. Sanki iki partili bir demokrasinin umut çiçekleri açıyordu.

 

TCF’nin adında “Cumhuriyet” kelimesi vardı, hatta bunu Halk Partisi’nden önce almışlardı ama tüzük ve programları kısmen liberaldi. Özgürlüklere önem veriyor, dinî inanç ve fikirlere saygı gösterdiklerini beyan ediyorlardı. Bir de 40. maddesi vardı bu tüzüğün, yabancı sermayenin ülkeye gelmesini kalkınmanın olmazsa olmazı görüyordu.

Tezvirat hemen başlamıştı. Bunlar irticayı hortlatmak istiyor ve ülkeyi yabancılara peşkeş çekmeye hazırlanıyorlardı. Ali Fuat Paşa, İsmet Paşa’nın istifasından sonra yeni hükümeti kuran Fethi Bey kabinesini eleştirirken “İktidara gelen hükümetler en sağlam dayanaklarını milletin sinesinde aramalıdır.” deyince kıyamet kopuverdi. Halk Partililere göre iktidarlar millete değil, Meclis’e güvenmeliydi. Milletin sinesine dayanmak Meclis’e tecavüz, hatta hakaret demekti.

Fethi Bey, CHF grubuna hakim olamıyordu. Zaten Meclis’e mebus subaylar hakimdi ve silahla içeriye girilmesi vaka-i adiyedendi. İşte bu sırada muhalefet partisinde bulunan Deli Halid Paşa, CHF’li milletvekillerinin arasındayken sırtından vurulmuş ve hastaneye kaldırılmadan Meclis’te inleye inleye can vermişti. İleride genişçe yazacağım bu olay, 9 Şubat 1925 günü meydana gelmişti. Muhalefete tahammülü olmayan iktidar, beş gün sonra altın bulacaktı.

Şeyh Said İsyanı’nda Fethi Bey olayı büyütmemeye çalıştı ve sert tedbirler alarak elini kana bulamak istemedi. Bir daha güvenoyu istedi Meclis’ten. TCF’nin desteğiyle aldı da. Artık arkasında Meclis desteği olan bir hükümet vardı. Ancak iktidardaydı ama muktedir değildi. Asıl muktedirin kimler olduğu çok geçmeden anlaşılacaktı.

Dini siyasete alet etmek

Halk Partililer sadece Şarkta tedbir almanın yeterli olacağını savunan güvercin Fethi Bey’i istemiyorlardı. Tedbirler bütün ülkeye yayılmalı ve sıkı bir çember içine alınmalıydı ki irtica ve muhalefetin beli kırılabilsin!

Fethi Bey direniyor ve Şeyh Said İsyanı’nın asıl müsebbibinin şimdi şahinleşmiş bulunan Recep Peker’in Doğudaki yanlış icraatları olduğunu şamar gibi indiriyordu yüzüne. Ne ki gücü yetmedi ve Fethi Bey kabinesi düşürüldü. Bu, Cumhuriyet dönemindeki en ciddi demokratikleşme fırsatlarından birinin harcanması anlamına geliyordu. İkincisi ise TCF’nin kapattırılması olacaktı.

Bundan sonra Gazi, pusuya yatmış bulunan İsmet Paşa’ya verdi hükümeti kurma görevini, o da olağanüstü yetkiler verilmesini şart koştu. Meclis devre dışına itilecek, basın susturulup muhalefet sindirilecek, itiraz edenler ise İstiklal Mahkemesi’nde soluğu darağacının gölgesinde alacaktı.

Karabekir Paşa şiddetle itiraz etti Takrir-i Sükun, bir başka deyişle Susma Kanunu’na. Asıl hedefin muhalefetin tasfiyesi olduğunu Meclis kürsüsünden haykırdı. Milletin en tabii haklarından mahrum edilmesinin Cumhuriyet’e şeref vermeyeceğini anlattı. Milli Savunma Bakanı Recep Peker hıncını basından aldı. “Saralı salyalarını” her gün halkın yüzüne fışkırtan bu odaklar kapatılmalıydı. Karabekir itiraz etti. “20. yüzyılda zan ve vehimle millet idare edilemez.” dedi.

Karabekir’in dedikleri çıktı. 14 gazeteden 8’i bir emirle kapatıldı. Kalan 6’sı ise nefes almaya korkuyordu. Önce TCF’nin “dinî inanç ve fikirlere saygılıyız” maddesinin Şarktaki isyanı teşvik ettiği iddia edildi. Oysa bu partinin Ankara’nın batısında şubesi bile yoktu. Kurt, kuzuyu yemeye niyetlenmişti bir kere. İktidar iki güvenilir adamını TCF’ye soktu, onlar da nasıl oluyorsa bir kahvede polislerin yanında, iktidara gelirlerse yeniden hilafeti getireceklerinden filan bahsettiler. Polis rapor tutup şikâyet etti. Ve 3 Haziran 1925 günü toplanan Bakanlar Kurulu, Karabekir’in partisini kapattı.

Böylece ilk liberal hükümetimiz olan Fethi Bey kabinesi 101 günde düşürülürken ilk muhalefet partimizin ömrü de sadece 6,5 ay sürmüş oldu.

Bu arada neler olmamıştı ki! 2 ayda bastırılan Şeyh Said İsyanı bahane edilerek 2 yıl baskı yönetimi uygulandı (sonradan  4 yıla çıkarıldı), basın susturuldu, muhalefet bitirildi, Meclis devre dışında bırakıldı. İsmet Paşa ise ülkenin üzerinden bir tırpan gibi geçen İstiklal Mahkemeleri için “Bilhassa hayırlı ve feyizli olmuştur.” diyecekti. Hayatta kalabilen 6 gazeteden Hür Fikir’in başyazarı Kılıçzade Hakkı, İsmet Paşa’yı şöyle övüyordu:

“Eseriniz olan bu kanun öyle bir mucizedir ki, Mesih ibn Meryem’in (Hz. İsa) maruf ekmek ve balıklarından ziyade halkı doyurmuştur!” (13 Temmuz 1925)

Pes, değil mi? Bir demokratik tecrübeden birkaç ayda geldiğimiz noktaya bakın!


.

Tarihimize atılan iftirayı ABD’li tarihçi temizledi

02.02.2014 - Bu Yazı 945 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Tarihlerimizin hangi diyarlardan ithal edildiğine dair en çarpıcı misallerden biri, son günlerde Ukrayna’daki siyasî krizin derinleşmesiyle birlikte yeniden gündeme gelen Ruslarla imzaladığımız Küçük Kaynarca Antlaşması’nın (Temmuz 1774) bazı maddelerinde karşımıza çıkar. Özellikle de bir maddesi kafaları epeyce karıştırmış görünüyor.

Ortalıkta dolaşan ‘makbul’ yoruma göre, Rusya 7. maddeyle Osmanlı Devleti’nde yaşayan Rum-Ortodoks teb’anın hukukunu himaye yetkisini kazanmıştır. Nitekim “Türk-Rus İlişkileri” üzerine kaleme alınan bir kitapta bu antlaşma için “Osmanlı’yı yıkıma götüren en büyük Rus başarısı” denilmektedir. Ne yazık ki, bu haksız yargı, ders kitaplarımıza kadar girmiş durumda.

Oysa Roderic H. Davison, yaptığı geniş kaynak taramasında Küçük Kaynarca Antlaşması’ndaki 7. maddeyi derinliğine sorgulayarak yepyeni bir bakış açısı getiriyor. Bildiğimiz haliyle bu madde ne antlaşma metninde, ne de antlaşmayı imzalayan Osmanlı diplomatlarının zihinlerinde mevcuttu ona göre. Yapılan yorumlar tamamen Avusturya’nın İstanbul Elçisi Thugut ile Avusturyalı tarihçi Hammer’in el ele vererek gerçekleştirdikleri tarihi yanıltma operasyonunun bir parçasıydı.

Avusturya “Sefir-i kebiri” Thugut cenapları, Osmanlıların Ruslarla uzlaşmasını katiyen istemediğinden antlaşmanın kendisine rağmen imzalanması üzerine gazaba gelip şu boyundan büyük lafı gediğine oturtmuştur: “Antlaşma Rus becerisinin ve Türk aptallığının eşine ender rastlanan bir örneğidir.”

Avrupalı tarihçilerin bir diplomatın kızgınlıkla söylenmiş lakırdısının üzerine balıklama atlamalarını anlayabiliriz belki. Peki ya bizimkilere ne oluyor? Avrupa’ya kiralanmış akıl, bir sel gibi basmıştır “aydınistanımız”ı.

Aslında Küçük Kaynarca Antlaşması metninin Rusçasında ve dahi Rusların hazırladığı Fransızca nüshasında bahse konu 7. madde mahsus muğlak bırakılmış, ileride başka müdahalelere kapı açacak şekilde kurnazca düzenlenmişti. Lakin ayrıca bir Türkçe metin de hazırlanmıştı ve Türkçesi gayet sarihti. Hele ‘hakem metin’ olarak düzenlenen İtalyancasıyla yapılacak bir karşılaştırma, Rusların nasıl bir uyanıklık yaptıklarını ifşaya yetecektir.

Tarihçi Davison, alelacele hüküm vermek yerine zora soyunuyor, aslında bizim yapmamız gerekeni yapıyor ve tam dört dilde (Fransızca, Türkçe, Rusça ve hakem metin olarak İtalyanca) yazılan antlaşma metinlerini madde madde karşılaştırmalı olarak inceliyor, böylece tarihî bir yanlış anlamayı deşifre ediyor.

“Türk aptallığı”sözü kimin icadı?

Küçük Kaynarca Antlaşması’nın 7. maddesinin ‘hakem’ metni olan İtalyancasına baktığımızda mesele gayet nettir. Burada Rusya’nın Osmanlı Devleti’nde yaşayan Rum Ortodoks teb’ayı “himayesine aldığı”ndan tek kelimeyle olsun bahis yoktur. Peki ne vardır? Şaşıracaksınız belki ama Davison’a göre tam tersine, Babıali’nin Hıristiyanları ve kiliseleri “kendisinin” korumaya söz verdiği yazılıdır! Yani Osmanlı yönetimi ‘Bunlar benim teb’am, size ne oluyor? Korumak gerekiyorsa ben korurum’ mesajını vermektedir Rusya’ya.

Dolayısıyla bir “Türk aptallığı”ndan söz edilecekse eğer bu, kesinlikle antlaşma masasında oturanlarda değil, daha 1771’de çok daha elverişli şartlarda bir akit yapılabilecekken savaşa devam kararını alan Osmanlı yöneticilerinde aranmalıdır. Davison’a göre, “Türk aptallığı” Kaynarca’daki diplomatlarımızda değil, savaşı açanlarda, hadi açıldı diyelim, vaktiyle zararın neresinden dönersek kârdır diye düşünmeyenlerde aranmalıdır. (“Osmanlı-Türk Tarihi”, Alkım: 2004, s. 61-86.)

Ruslarla bu savaşa görünüşte kendimiz için değil, Polonya’yı (Lehistan’ı) bölünmekten kurtarmak için girmiştik! Gariptir, antlaşmada Polonya sorunundan hiç bahsedilmemiştir. Tabii asıl gerekçe Rus Çarlığı’nın ikide bir Osmanlı Devleti’ne bağlı olan Kırım Hanlığı’nın içişlerine karışmasına tahammül edemeyişimiz ve bu gidişata bir son vermek isteyişimizdir.

Küçük Kaynarca Antlaşması’nın bir de 3. maddesi vardı ki, Osmanlı Padişah-Halifesine, kaybedilen ilk İslam toprağı (Dârülislam) olan Kırım’da yaşayan Müslüman teba üzerinde dinî bir himaye hakkını tanıyordu. Anlayacağınız, antlaşmada asıl himaye hakkı, iddia olunduğu gibi Ruslara değil, Osmanlılara verilmişti. Biz ise yıllardır olguyu tersine çevirip anlatmayı tercih etmişiz.

Hilafete yönelik saygı arttı

Osmanlı Padişah-Halifesi ilk defa Küçük Kaynarca ile fiilen veya hukuken egemenliği altında bulunmayan Müslüman tebanın da koruyucusu olduğunu tescillemiş oluyordu. Bu maddeyle halifelik, Osmanlılar tarafından kendi toprakları haricindeki Müslümanlar üzerinde “de” yetki ve nüfuz sahibi olmak şeklinde anlaşılıyordu ve bu aktif dış politika enstrümanı, Sultanların elinde modern bir silaha dönüşecekti.

Ruslar Rusça ve Fransızca metinler üzerinde istedikleri kadar kurnazlık yapıp kelimelerle oynasınlar, I. Abdülhamid, eskiden fiilî olan yetkisini şimdi hukuken kullanıyor, Açe’den Fas’a kadar Müslümanların hâmisi sıfatıyla uluslararası girişimlere el uzatıyor, Hilafeti yeni bir anlayış etrafında şekillendirmeye soyunuyordu. Nitekim 23 Eylül 1786’da Açe-Sumatra elçilerinden tutun da Bengal’den İstanbul’a gelenler ile Buhara ve Fas Müslümanlarına kadar uzanan yoğun bir trafiğin merkezine yerleşecektir İstanbul. (Fikret Sarıcaoğlu, “Sultan I. Abdülhamid”, 2001, s. 211 vd.)

Bu yeni Hilafet anlayışının zirveye çıktığı ve en etkin bir şekilde kullanıldığı dönem ise adaşı ve torunu II. Abdülhamid’in iktidar yılları olacaktı. Daha önce bir tohum halinde bulunan Halifelik kurumunun potansiyeli, görkemli bir finale taşınacaktır onun ellerinde.

Alan Palmer, “Bir Çöküşün Yeni Tarihi”nde meseleyi ustaca özetliyor aslında. En iyisi, İtalyanca metin gibi ‘tarafsız’ olan bu sağduyulu kalemin sesine kulak kesilmek:

Uzun süre 7. ve 14. maddelerin sultanın haklarını kısıtladığına, bu nedenle de Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşünü hızlandırdığına inanılmıştır. Oysa tersine, bu maddeler sultana daha önceki hiçbir antlaşmada görülmediği kadar geniş kişisel yetkiler vermektedir. Osmanlıların tüm dünya Müslümanlarının lideri olma iddiası ilk kez uluslararası bir ortamda onaylanmaktadır… Bunu izleyen 150 yıl boyunca Osmanlı toprakları gitgide küçülürken, Osmanlı Halifeliğine yönelik dinî saygı sürekli olarak artmıştır.”

Yüzümüzün hatlarını oluşturan tarihimize hakaretler yağdırmaya bu denli meraklı olduğumuz sürece iyi olmayı kimden ve nasıl umacağız?


.

Halep’den Yavuz’a yazılan ‘Bizi kurtar’ mesajı

09.02.2014 - Bu Yazı 827 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Geçtiğimiz hafta tanıştığım bir inkılap tarihçisi doçent, öğrencilerinin yüzde 80’inin zihninde resmî tarihin tam bir enkaz haline geldiğini söylemiş ve ‘Her şeye inanıyor görünen ama hiçbir şeye inanmayan bir gençlik geliyor.’ diye de yakınmıştı.

Geçtiğimiz hafta tanıştığım bir inkılap tarihçisi doçent, öğrencilerinin yüzde 80’inin zihninde resmî tarihin tam bir enkaz haline geldiğini söylemiş ve ‘Her şeye inanıyor görünen ama hiçbir şeye inanmayan bir gençlik geliyor.’ diye de yakınmıştı.

Liselerde konferans veriyorum zaman zaman. Salondan bir öğrenci kalkıyor ve tarih öğretmeni ve müdürünün huzurunda “Bize öğretilen tarihe inanmıyorum.” demek cesaretini gösterebiliyor. Üstelik hocasından çekinmeden, hatta onayını alarak. Aynı şeyi bir coğrafya veya fizik dersi için söylediğini düşünün. Neresinden baksanız bir facia bu.

O zaman kimi kandırıyoruz?

Öğreten inanmıyor; öğrenen inanmıyor; kitapları yazanların çoğu da inanmıyor. Milli Eğitim bakanları (neden hâlâ başında ‘Milli’ sıfatı var, onu da anlayabilmiş değilim) yıllardır yakın tarih müfredatını değiştireceği yönünde beyanatlar veriyor ama henüz dişe dokunur bir icraatlarını göremedik. Hâlâ Karabekir’siz, Diyarbekir’siz ve kadınsız bir tarihe talime devam.

Bakın, Sivas’ta kurulmuş ve hemen ardından diğer vilayetlere yayılmış olan Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti hak ettiği yeri bulabiliyor mu kitaplarımızda? Nasıl başı kapalı kadınların yakınlara kadar sadece hizmetçi olarak çalışmalarına izin veriliyor idiyse tarihe de yalnızca kağnısında mermi taşıyarak girmelerine izin verdik ve işgalcileri kınayan o mert Anadolu kadınlarını da tarihten silmeyi başardık.

Başka alanlarda adalet isteyenlerin aklına tarihte de adalet istemek neden gelmez? Elbette adalet yaşayanlara; lakin bir de geçmişe bakan yüzü var. Bilelim ki, o yüzü adaletimizle güldüremezsek aynadaki görüntümüz de bize gülümsemeyecektir.

Tekbirlerle karşılamışlardı

Türkiye’deki güncel tartışmalarda tarihin nasıl talan edildiğine şahit olunca ‘Tamam, tarih iyidir, hoştur ve bir laboratuvardır ama bu kadar da işimize geldiği gibi yontmak olmaz ki’ diyeceği geliyor insanın. İşte bir TV programında bir araştırmacı-gazeteci, Yavuz Sultan Selim’in Mercidabık Meydan Savaşı’nı kazandıktan sonra Halep’te “70 bin sivili” katlettiğini söyledi. Bunlar da Nusayri imiş, İsmaili imiş. Halep’in bütün nüfusunu toplasanız 70 bin etmez. Nerede kaldı bir avuç İsmaili ve Nusayri!

Hem bilir misiniz ki bizzat Arap tarihçiler dahi bunun tam tersini yazar.

Kilis yakınlarındaki Mercidabık’ta Osmanlı ordusunun karşısında bozguna uğrayan Memluk askerleri Halep’e doğru kaçarlar. Lakin halk kendilerine öfkelidir. “Çünkü birkaç gün önce bu şehrin halkına o kadar çok kötülük etmişlerdi ki bunları unutmamış olan Halepliler, şehrin kapılarını kapamışlar, onları içeriye almamışlardı.”

Hatta Osmanlı sultanının şehirlerine gelmekte olduğunu işiten Halepli “ulemâ ve sulehâ” (alim ve salih kişiler) ile “ağniya ve fukarâ” (zenginler ve fakirler) Allah’a hamd ederek onu şehrin dışında törenle karşılamaya koşmuşlardı (Abdullah ibn Rıdvan, “Mısır Tarihi”, varak 160 b’den aktaran S. Tansel, Yavuz Sultan Selim, 1969, s. 145).

Halep’te bulunan Memluk askerleri kaçmışlardı, çünkü şehirde öteden beri var olan Memluk nefret ve düşmanlığı bu sırada büsbütün açığa çıkmıştı.

Sonuçta Sultan Yavuz, Halep civarına gelirken şehir halkı tarafından karşılandı ve otağını kuracağı Gökmeydan’a kadar şehrin temsilcileriyle beraber yürüdü. Temsilciler, padişahtan şehirlerinin yağma edilmemesini rica ettiler ve anahtarlarını teslim ettiler.

İşte Yavuz Sultan Selim, bırakın katliama girişmeyi, temsilcilerin ricalarını kabul edip bu o devre göre çok zengin ticaret ve sanayi şehrinin yağmalanmasına dahi izin vermedi, hatta yağma girişimlerine karşı tedbirler de aldırdı.

Merhum Selahattin Tansel’in yazma bir eserden aktardığına göre Halep halkı sancaklar üzerine Mushaflar bağlamış ve yüksek sesle tekbirler getirip överek Padişahı karşılamışlar, yanı sıra “İnnâ fetahnâ leke” ayetini okumuşlardı. Nitekim bu manalı davranış Yavuz’un hoşuna gitti ve kendilerini çeşitli lütuf ve ihsanlarla ödüllendirdi.

 

“Bizi onların elinden kurtar”

Yavuz’un bırakın katliam yapmayı ve güya “70 bin sivili” öldürmeyi, şehrin yağmalanmasına bile izin vermeyişi yeterince anlamlı bir cevap ama anlayana. Biz yine de belgeleri konuşturmaya devam edelim. Yavuz’un da layıkıyla anlaşılacağı günler gelir ümidiyle burada çarpıcı bir belgeyi sizinle paylaşmak istiyorum.

Abdullah bin Rıdvan’ın Mısır Tarihi’ne bakılırsa daha tahta çıktığı günlerde Mısır uleması Osmanlı elçisi vasıtasıyla Yavuz’a haber göndererek Mısır’ı istila etmesini ve Memlukleri kovmasını istemişlerdi.

Konumuz Halep olduğu için Topkapı Sarayı Arşivi’ndeki E-11634 No’lu belge buraya “kapak” olacak kadar anlamlıdır. Halep’ten yazılan bu ilginç mektubun Hanefi, Şafii, Maliki ve Hanbeli kadıları ile birçok ulemanın ve şehrin ileri gelenlerinin adına yazıldığını biliyoruz.

Özetle Haleplilerin canlarına, mallarına ve ailelerine dokunulmayacağına söz verildiği takdirde Memlûklerin hemen yakalanarak Osmanlılara teslim edilebileceğini veya kovulacağını, Padişah Ayntab’a (Gaziantep) ayak basar basmaz bütün ahalinin yola çıkacağını söylüyor ve Çerkes dedikleri Memlûklerden kendilerini kurtarmalarını istiyorlardı.

Mektubun sadeleştirilmiş hali şöyledir:

“Halep halkından kullarınız, Sultan hazretlerinden can, mal ve ırzlarına dokunulmayacağı sözünü talep ederler. Halep için fikr etmiyorsunuz buyurursanız Memlûkleri yakalayıp elinize verelim veya düpedüz kovalım. Devletlu Sultanım Antep’e ayak bastığı vakit bütün Halep halkı sizi orada karşılamaya gelir. Eğer Memlûkler daha önce davranırsa bizi onların elinden kurtarmak kâfirin elinden kurtarmak gibidir. Hünkârın devletlu başı için (Allah) bizi Memlûklerin elinde esir eylemeye, önce Padişah gele…”

Prof. Feridun Emecen bu mektubun Kansu Gavri’nin Mercidabık’a hareket etmesinden sonra, Yavuz’un da Antep’e ulaşmasından önce yazıldığını tespit etmiş. Nitekim Yavuz’un Halep’te saygı ve sevgiyle karşılanışı da mektubun anlamını netleştirir.

Hadise bu. Kendisine ‘Bizi Memlûklerden kurtarın’ diye imdat mektubu yazan ve onu karşılamaya çıkan Haleplileri mi katledecekti Yavuz? Hem de şehirde hiçbir zaman bulamayacağı “70 bin sivili”? Şükredin ki, gülünecek zaman değil!


.

Mahidevran Sultan'ın azaplı günleri

16.02.2014 - Bu Yazı 1053 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Tam tersi de olabilirdi ve Şehzade Mustafa Türbesi’nin önüne şiş gözlerle gelenler Mahıdevran yerine Hürrem’e, Mustafa yerine Bayezid ve erkek kardeşlerine ağlıyor olabilirlerdi. Bu bir iktidar mücadelesiydi ve bir cihan devletinde yaşanıyordu.

Geçtiğimiz perşembe günü Bursa’daydım. Muradiye’de gencinden yaşlısına Şehzade Mustafa’nın türbesine tuhaf bir akın vardı. Akşam seyrettikleri idam sahnesinden gözleri şişmiş hanımlar ve kızlar, asırlar sonra olsun bu bahtsız şehzadeye bir Fatiha okumaya koşuyorlardı.

Türbe restorasyona alınmıştı. Kapısı kontrplakla kapalıydı.

Lakin kimin umurunda? Önünde cep telefonuyla bir hatıra resmi çektirmek yetiyor da artıyordu bile insanımıza. Tabii şişirile pişirile çekilmiş bol hırıltılı idam sahnesinin etkisi gözleriyle türbe arasında asılı kalıyordu. Türbeye bakarken onu görüyorlardı.

Peki Mustafa’nın idamı sırasındaki olaylar dizideki gibi mi cereyan etmişti?

Batılı kaynaklar ile tarihçi Müneccimbaşı, Kanuni’yi o çadırda gösterseler de, güvenlik bakımından ve faciaya şahit olmamak için Kanuni’nin diğer oğullarıyla birlikte uzaktaki bir çadıra geçtiğini düşünmek daha doğru olur. Belki Mustafa’nın babasının otağın 4. bölümünde olduğunu düşünüp oraya iltica etmeye kalkmasından kaynaklanmış olabilir bu algı. Fakat içeriye girebilseydi de babasını orada bulamayacaktı. (bkz. Danişmend, II, 284.)  

1) Kaynaklarımızın verdiği bilgilere göre Şehzade Mustafa içeriye girdiğinde çadır boştu ve bu yüzden telaşlanmış ve tuzağa düşürüldüğünü anlamıştı. Babasıyla da asla bir görüşmesi olmamıştı. Fakat dizide babası “tefhim”de bile bulunuyor, yani kararı yüzüne okuyor.

2) Malum dizide Kanuni, oğlu Mustafa’nın işini göremeyen cellatları güya içerideki çadırından dışarıya çıkarak uyarıyor, onlara bağırarak emir veriyor! İyi de bu cellatlar sağır ve dilsiz değiller miydi? Onu nasıl duyacaklardı? Dahası Kanuni de bunu bilmeyecek kadar saf mıydı?  

Temel hata

Dizinin en başından beri işlenen –ama bu diziye mahsus olmayan- hata, senaryonun Hürrem-Rüstem-Mihrimah üçlüsünün bütün bu melanetleri işlediği kabulüne dayanmasıdır. Bu, olayın bir yorumudur ve kesinlikle tek yorumu değildir. Gelibolulu Mustafa Âli’den kaynaklanan bu hikâye, Batılı kaynaklar ve Topkapı Sarayı’ndaki bazı belgelerle desteklenerek modern zamanlara ulaştı ve 1916’da basılan Ahmed Refik’in “Kadınlar Saltanatı” gibi popüler tarih kitaplarıyla bildiğimiz kıvamına erişmiş oldu. Böylece bir tarafta ‘masum’ ve ‘bahtsız’ Şehzade Mustafa (iyi adam) ile onun baş düşmanları Hürrem-Rüstem-Mihrimah troikası (kötü adamlar) “cast”ı kurulmuş oluyordu. Bundan sonra gelsin senaryolar…

Oysa Leslie Peirce’in Harem-i Hümayun adlı son derece aydınlatıcı kitabına bakarsak meselenin görünmeyen bazı yönleri de ışık altına geliyor. Mesela Hürrem Sultan’a yapageldiğimiz şu haksızlık: “Hürrem, Mustafa’yı taht savaşında tasfiye etmeye ve bu işte kendine müttefik bulmaya çalışırken, bir şehzade annesinden beklenen oğlunu koruma rolünü yerine getiriyordu. Onun Mustafa’nın adaylığını bozma çabaları Mahıdevran’ın oğlunun başarısını garantiye alma çabalarıyla paraleldi. Ama Mahıdevran, oğlundan yana çabaları nedeniyle övülürken, Hürrem kötüleniyordu.”

İki kadın da oğullarını iktidara taşımak için annelik içgüdüsüyle hareket ediyor ama okkanın altına giden Hürrem Sultan oluyor. Oysa tam tersi de olabilirdi ve türbenin önüne şiş gözlerle gelenler Mahıdevran yerine Hürrem’e, Mustafa yerine Bayezid ve erkek kardeşlerine ağlıyor olabilirlerdi. Bu bir iktidar mücadelesiydi ve bir cihan devletinde yaşanıyordu. Kimsenin 20 Türkiye büyüklüğündeki bir süper devleti 46 yıl yöneten adamı onun bunun sözüyle bu hayat memat meselesi olan kararı alacak kadar aptal zannetmeye hakkı yoktur.

 

Mahıdevran’ın kara yazısı

Burada oğlunun vefatından kısa bir süre önce torunu Mehmed ile birlikte Bursa’ya yerleşmiş olan Mahıdevran Sultan’ın son günlerine dair pek az bilinen bir gerçeğe yer vermek istiyorum.

Rahmetli Kâmil Kepecioğlu’nun Bursa Şer’i Mahkeme Sicilleri arasında bulduğu bir belgeye göre Mahıdevran Sultan, 8-10 kişilik maiyet kadrosuyla birlikte Amasya’dan Bursa’ya sürgün edilmiştir. 95 numaralı defterin 28. sayfasında bulunan belgeye göre oğlunun idamının üzerinden tam 10 yıl geçmiştir ama Mahıdevran Sultan’ın azabı bitmemiştir.

Yine Kanuni dönemindeyiz. Mahıdevran Sultan 10 yıldır kirayla tutulan evlerde oturmaktadır ama kirası hiç ödenmemiştir. Ev sahipleri gelip kiralarını istemişler. Kanuni de cevabında şöyle demiştir (kısaltıp sadeleştiriyorum):

“Gelen bilgi doğru ise hükm-i hümayunum elinize geçince o çeşit evlerin kirası günde ne ediyorsa bilgi alınıp söz konusu evlerde ne zamandan beri oturulup kirasının verilmediği hesaplanıp çıkan meblağın Hassa Harc Emininden verilmesi için ferman olunmuştu. Buna göre filan kişilerle evlere gidilip araştırma yapıldı. Günlük 10 akçe kira bedeli çıkarıldı. 9,5 yıllık kira bedeli hesaplanıp 34 bin 200 akçe ev sahiplerine ödendi.”

Kira borcu bitmiş, bir parça nefes almıştır belki ama hem Şehzade oğlunu, hem de Şehzade torunu Mehmed’i kaybeden Mahıdevran Sultan’ın azaplı günleri sona ermemiştir. İkinci bir belge bize  bu acılı annenin sıkıntılarının devam ettiğini göstermektedir. Belgede Kanuni’nin şöyle dediği yazılıdır:

“Şöyle işitildi. Bursa’da oturmakta olan Sultan Mustafa’nın Validesi Mahıdevran Sultan’ın adamları pazardan akçe ile et, ekmek, bal ve yağ vs. ihtiyaçlarını almak istediklerinde çarşı esnafı başkalarını öne alıyorlar ve şehirliden bazıları ihanet edip saygıda kusur ediyorlarmış. İmdi buyurdum ki, hükm-i şerifim (fermanım) ulaştığında Bursa’daki kasaplara ve bakkallara ve diğer pazar ehline sıkı sıkıya tembih edip Mahıdevran Sultan’ın bütün ihtiyaçlarını akçeleriyle toplatıp alacaklarının iyisini ve seçmesini alıverip diğer insanlardan öne geçiresiniz ve şehirliden ve diğerlerinden ihanet kast edenlerin gereği gibi haklarından geldirip kendisine ve adamlarına kesinlikle müdahale ettirmeyesiniz. Gereken saygıyı göstermekte dakika kaybetmeyiniz. Alâmet-i şerife itimadkılasuz.” (Vakıflar Mecmuası, II, 1940.)

Bursa’daki Şehzade Mustafa Türbesi bugünlerde ziyaretçi akınına uğruyor.

Kepecioğlu’nun verdiği bilgilere göre nihayet iki yıl sonra Kanuni yeni bir ferman göndermek suretiyle biçare Mahıdevran Sultan’ı kira köşelerinden kurtararak Hisar’da, bugünkü Devlet Hastanesi civarında bulunan İmaret-i İsa Mahallesi’nde Leyszade Evleri demekle meşhur büyük bahçeli evi 20 bin akçeye satın aldırmıştır.

Mahıdevran Sultan bundan sonra II. Selim’in saltanat yıllarında ısrar ede ede oğluna bir türbe yaptırmaya çalışacaktır. Nitekim II. Selim’in Mimar Sinan’a bu türbeyi kimin yapabileceği konusunda fikir sorduğunu, onun da kendisinin bu göreve talip olmadığını, bu işin Mehmed Ağa adlı birine verilmesini istediğini 12 No’lu Mühimme Defteri’nden öğrenebiliyoruz.

Artık Mahıdevran Sultan’ın, oğlunun türbesinden başka bir varlığı kalmamıştır. Varını yoğunu ona vakfettiğini biliyoruz. Kanuni’nin aldığı evini, iki adet değirmenini ve 100 bin dirhem gümüş akçesini oğlunun türbesinin tamirine ve kendisinin ruhuna Kur’an okutulmasına vakfetmiştir ve bu, bahtsız oğlunun yanına gömülmesinden önce ondan aldığımız son haberdir.


.

Bediüzzaman’ın, hiç unutulmamasını istediği vasiyeti

23.02.2014 - Bu Yazı 734 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Risale-i Nur ve Bediüzzaman Said Nursi; paranın yazı ve turası gibi. Yazılmış hayat ve yaşanmış kitap. Yalnız kendi çağlarına değil, geçmişe ve geleceğe de uzatılmış nuranî köprüler onlar.

Aynalarında geçmişi de, bugünü de, geleceği de seyretmek kabiliyete veya nasibe kalmış. Sıhhat ve diriliğini, bizzat yazanın kendi nefsini olabildiğince geriye, hatta ihtiyacı olan manevî bereketten men edecek kadar geriye itmesi ve kendisinden yazdıklarına bir tutam gölge bile düşmesine izin vermemeye çalışmasından alır.

Yazanı yoktur külliyatının, müellif kendini eski tabirle ‘ifna’ ve iptal etmiştir. Yine de tam iptal edemediğini düşündüğü yerde çıkıp hoyratça nefsinin durumunu teşhir etmekten çekinmemiş ve özeleştirinin harika örneklerini vermiştir.

28 yılı mahkeme-mapushane-gözetim üçgeninde geçmiş, zehirlenmiş, hastalanmış, yeri gelmiş sağır duvarlara konuşmak zorunda kalmış. İnsan takatinin fevkinde tazyikler altındayken de of dememiş. Bu zulümlerden kendi kemalatına giden yolu karanlık hücrelerde döşemeye koyulmuş. Mazlumun istihkakını yüklenmiş.

Lakin gün gelmiş, zulümlerden de nefsine bir hisse çıkardığı gibi incelerden ince bir pırlanta hakikatin farkına varmış. Mazlumun iç dünyasından Allah’a açılan ve her müminin ulaşmayı bir imtiyaz telakki etmesi gereken o nuranî dehliz bile kendisine ‘nefsanî’ gelmiş. Nefsini kurtarmak gibi meşru ve makbul bir dairede düşünmesinin dahi Allah’ın rızasına uygun düşmediği, “Rıza-yı İlahî’den başka” bir şeyin kaygısına düşmenin başına gelen bunca musibetin asıl sebebi olduğu hatırlatılmış.

O, artık Nebevî yolu seçmiştir. Kendisini mesaj ile okurun arasından çekip çıkaracaktır. Kendisini zulümden sevap kazanmak ve manevî yolda kemal mertebelerinde yükselmek gibi yine de nefsini düşünmesine yol açacak bütün meşru ve makbul engellerden kurtulmaya adayacak ve Kur’an hizmeti davasında aklını, dehasını, ikna kabiliyetini kullanmasının da birer görünmez bir engel olduğunu idrak edecektir. Artık ihtiyaç sahiplerini sadece Kur’an’ın hakikatiyle yüz yüze getirecek, kendisine zulmedenlere haklarını helal edecek, talebelerinden de helal etmelerini isteyecektir.

Şimdi “Emirdağ Lahikası 2”de yer alan ama ilk ve farklı bir şekli vefatından 9 yıl önce “Sebilürreşad” dergisinin 116. sayısında çıkmış olan çarpıcı, çarpıcı olduğu kadar günümüze de hitap eden o mektubu beraberce okuyalım. (Dikkatlerden kaçmış olan bu farklı metni “Sebilürreşad”dan aktarıyorum.)

 

Konuşan, yalnız hakikattir

“Risale-i Nur’da isbat edilmiştir kibazan zulüm içinde adalet tecelli eder. Yani insan bir sebeple bir haksızlığa, bir zulme maruz kalır; başına bir felâket gelir; hapse de mahkûm olur; zindana da atılır... Bu sebep haksız olur. Bu hüküm bir zulüm olur. Fakat bu vâkıa adaletin tecellisine bir vesile olur. Kader-i İlahî başka bir sebepten dolayı cezaya, mahkûmiyete istihkak kesbetmiş olan kimseyi bu defa bir zalim eliyle cezaya çarptırır, felâkete düşürür. Bu, adalet-i İlahîye’nin bir nevi tecellisidir.

Ben şimdi düşünüyorum… 28 senedir vilayet vilayet, kasaba kasaba dolaştırılıyor, mahkemeden mahkemeye sürükleniyorum. Bana bu zalimane işkenceleri yapanların bana atfettikleri suç nedir? Dini siyasete âlet yapmak mı? Fakat niçin bunu tahakkuk ettiremiyorlar? Çünkü hakikat-ı halde böyle bir şey yoktur. (…)

O halde neden bana bu zulmü yapmakta ısrar edip durdular? Neden ben suçsuz ve masum olduğum halde böyle devamlı bir zulme, muannid bir işkenceye maruz kaldım? Neden bu musibetlerden kurtulamadım? Bu ahval, adalet-i İlahiye’ye aykırı düşmez mi?

Bir çeyrek asırdır bu suallerin cevaplarını bulamıyordum; üzülüyordum, muzdarip oluyordum. Uzun senelerden sonra bana zulüm ve işkence yaptıklarının sırrını nihayet anladım. Bu işkencelere beni maruz kılan asıl suçumun ne olduğunu şimdi bildim:

Ben kemal-i teessürle söylerim ki, benim suçum, büyük bir gaflet, büyük bir enaniyet eseri olarak, hizmet-i Kur’aniyemi şahsıma, maddî, manevî terakkiyatıma, kemalâta âlet yapmakmış. Asıl suçum ve cinayetim işte bu! Bu musibetler, bu felaketler, bu işkenceler hep bu yüzden, bu suçumdan.

Şimdi bunu anlıyorum, hissediyorum. Allah’a binlerle şükrediyorum ki bana bu suçu ilham etti, beni gaflet uykusundan ikaz etti. Ben uzun seneler ihtiyarım haricinde olarak müthiş bir gaflete düşmüşüm. Şimdi hakikat bana münkeşif oluyor. Gayet kuvvetli manevî manialar beni bu sakat düşünüşten kurtarıyor. Ben hizmet-i imaniyemi maddî ve manevî kemalât ve terakkiyatıma, azabdan ve cehennemden kurtulmama, hattâ saadet-i ebediyeme vesile yapmama, yahut herhangi bir maksada âlet yapmama manevî gayet kuvvetli manialar beni men’ ediyor!..

Bu derunî hisler ve ilhamlar beni hayretler içinde bıraktı. Herkes hoşlandığı manevî makamatı ve uhrevî saadetleri a’mal-i sâliha ile kazanmış ve bu yola müteveccih olmak hem meşru hakkı olduğu hem de hiç kimseye, hiçbir zararı bulunmadığı halde ben ruhen ve kalben bu ahvalden men’ ediliyordum. Rıza-yı İlahî’den başka fıtrî vazife-i ilmiyenin sevkiyle yalnız ve yalnız imana hizmet etmek hususu bana gösterildi.

Çünkü şimdi bu zamanda hiçbir şeye âlet ve tâbi olmayan ve her gayenin fevkinde olan hakayık-ı imaniyeyi fıtrî ubudiyetle bilmeyenlere, bilmek ihtiyacında olanlara tesirli bir surette bildirmek.. bu keşmekeş dünyasında imanı kurtaracak ve muannidlere kat’î kanaat verecek bu tarzda; yani hiçbir şeye âlet olmayacak bir tarzda bir Kur’an dersi vermek lâzımdır ki küfr-i mutlakı, mütemerrid ve inadçı dalâleti kırsın. Herkese kat’î kanaat verebilsin.

Bu kanaat de bu zamanda, bu şerait dâhilinde dinin hiçbir şahsî, uhrevî ve dünyevî, maddî ve manevî bir şeye âlet edilmediğini bilmekle husule gelebilir. Yoksa komitecilik ve cemiyetçilikten tevellüd eden dehşetli dinsizlik şahsiyet-i maneviyesine karşı çıkan bir şahıs, en büyük manevî bir mertebede bulunsa, yine vesveseleri bütün bütün izale edemez. Çünkü imana girmek isteyen muannidin nefsi ve ene’si diyebilir ki: “O şahıs dehasıyla, hârika makamıyla bizi kandırdı.” Böyle der ve içinde şüphesi kalır.

 

Bir Said değil, bin Said feda olsun

Allah’a binlerce şükürler olsun ki, yirmi sekiz senedir “dini siyasete âlet” ithamı altında kader-i İlahî, ihtiyarım haricinde, dini hiçbir şahsî şeye âlet etmemek için beşerin zalimane eliyle, mahz-ı adalet olarak, beni tokatlatıyor, ikaz ediyor: “Sakın”, diyor, “iman hakikatini kendi şahsına âlet yapma. Tâ ki, imana muhtaç olanlar anlasınlar ki, yalnız hakikat konuşuyor. Nefsin evhamı, şeytanın desiseleri kalmasın, sussun!”

İşte Nur risalelerinin, büyük denizlerin büyük dalgaları gibi gönüller üzerinde husule getirdiği heyecanın, kalblerde ve ruhlarda yaptığı tesirin sırrı budur; başka bir şey değil. (…) Said yoktur, Said’in kudret ve ehliyeti de yoktur. Konuşan yalnız hakikattir, hakikat-ı imaniyedir.

Madem ki, nur-u hakikat, imana muhtaç gönüllerde tesirini yapıyor; bir Said değil, bin Said feda olsun. 28 sene çektiğim eza ve cefalar, maruz kaldığım işkenceler, katlandığım musibetler hep helâl olsun. Bana zulmedenlerin, beni kasaba kasaba dolaştıranların, mahkeme mahkeme süründürenlerin, katiller, caniler sandalyesine beni oturtanların, bana hakaret edenlerin, türlü türlü ağır ithamlarla mahkûm etmek isteyenlerin, zindanlarda bana yer hazırlayanların hepsine, hepsine hakkımı helâl ettim.

(…) Ben maddî, manevî her şeyimi feda ettim. Her musibete katlandım. Her işkenceye sabrettim. Bu sayede hakikat-ı imaniye her tarafa yayıldı. Bu sayede Nur mekteb-i irfanının yüz binlerce, belki de milyonlarca talebeleri yetişti. Artık bu yolda, hizmet-i imaniyede onlar devam edeceklerdir. Ve benim maddî, manevî her şeyden feragat mesleğimden ayrılmayacaklardır. Yalnız ve yalnız Allah rızası içün çalışacaklardır. (…) Nur mekteb-i irfanının talebeleri bu vasiyetimi hiçbir zaman unutmasınlar.”


.

Teâli-i İslâm Cemiyeti, Yunan uçaklarından atılan bildiriyi yalanlamış

02.03.2014 - Bu Yazı 855 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Teâli-i İslâm Cemiyeti yönetiminin, yayınladıkları söylenen bildirinin Yunan uçaklarından Anadolu şehirlerine atıldığı iddiasını, sadece iki gün sonra resmî ‘tekzibname’yle yalanladığını tarihin karanlık mahzenlerine itmeyi başarmışız.

Nicedir bir hafiye gibi o gazetenin peşindeydim. İskilipli Atıf Hoca’nın İstiklal Mahkemesi’ne sunduğu ama hakimler heyetince kabul edilmeyen belge nerede olabilirdi? Araştırmalarım sonunda 1920 Ekim’ine ait bir gazetenin 3. sayfasının en altına kısılmış vaziyette buldum onu.

Adı Nutuk’tan beri ‘Milli Mücadele’ye zararlı cemiyetler’den diye geçen Teâli-i İslâm Cemiyeti yönetiminin, haklarında çıkan gazete haberini, yayınladıkları söylenen bildirinin Yunan uçaklarından Anadolu şehirlerine atıldığı iddiasını, sadece iki gün sonra söz konusu haberin çıktığı ‘Vakit’ gazetesine gönderdiği resmî “tekzibname”yle yalanladığını, suçlamayı daha o zamandan inkâr ettiğini görüyordum.

Aradan neredeyse bir asır geçmiş ama biz İstiklâl Mahkemesi’ne bile sunulan bu resmî belgeyi tarihin karanlık mahzenlerine itmeyi başarmışız. Neşredip de toplumu aydınlatmamışız. Ne diyelim: Nasip bugüne imiş!

Burada kendisine ve silah arkadaşlarına kitaplarda yapılan envai türlü haksızlıklara isyan noktasına kadar getirilen Kâzım Karabekir Paşa’nın haklı tepkisine yer vermek istiyorum. Paşa şu her cümlesine katıldığım paragrafta meseleyi nasıl da dengeli ifade etmiş:

“Hakikatlerin, hatta hükümet kuvvetiyle örtbas edilmesine karşılık efsanelerin vakit vakit tazelenmesi milletimize karşı saygısızlık; hak sahibi olan bizlere karşı tecavüz, millî tarihimize karşı ise cürümdür. Medenî milletler halkın ve hele gençliğin fikrî ve ahlâkî terbiyesinde ve seciyelerinin kuvvetlendirilmesinde millî hadiselerin ve millî şahsiyetlerin olduğu gibi tanınmasına büyük ehemmiyet verir ve yalan yanlış neşriyatı yine serbest neşriyatla ve ilim müesseselerinin bir düziye hakikatları aramasıyla cevaplandırır. Yani yalancılık ve dalkavukluk, hususî ve resmî darbeler altında bunaltılır. Bu suretle kimse bu kirli basamaklardan çıkıp bir külâh kapamaz. Medenî camiada hız aldığımızı iddia ederken en mühim olan bu noktada, ne yazık ki, pek cılız bir haldeyiz: Yalancılık ve dalkavukluk bizde halâ rağbette ve revaçtadır.”

Aradan geçen yaklaşık üç çeyrek asra rağmen pek bir şey değişmemiş değil mi?

İskilipli Atıf Hoca mahkemeye sunuyor

Yer: Ankara İstiklal Mahkemesi.

Tarih: 26 Ocak 1926.

Başkan: Kel Ali (Çetinkaya). Üyeler: Kılıç Ali ve Dr. Reşit Galip.

Sanık: İskilipli Atıf Hoca.

Atıf Hoca daha önce Giresun’da yine İstiklal Mahkemesi’nde yargılanıp beraat etmişse de, mahkemenin elinden yakasını kurtaramamıştır. Yine gayet kendinden emin bir tarzda cevaplandırmaktadır sataşmalı soruları.

Soru, Şapka Kanunu’ndan 1,5 yıl önce bastırmış olduğu ‘Frenk Mukallidliği ve Şapka’ adlı kitabını nerelere gönderdiğidir. Atıf Hoca bütün bildiklerini teker teker açıklar. ‘Şahitleri getirin, yüzleşelim’ der, heyetten ‘Gerekirse getiririz.’ cevabını alır. ‘Getirin, söylesin, cezama razıyım.’ der. Oralı olmazlar. Yetmezmiş gibi beraat ettiği Giresun davasında sanki hüküm giymiş gibi davranırlar. Onun ‘gizli bir gayesi’ olduğunu iddia ederler. ‘Her şeyim ortada’, der, hesap veremeyeceği hiçbir şeyi olmadığını söyler rahat bir edayla.

Lakin kurt kuzuyu yemeye karar vermiştir bir kere. Davadan idam çıkarmaya azimlidir mahkeme heyeti. Nitekim Reşit Galip çıkışır Atıf Hoca’ya:

“Sen en karanlık günlerde Teâli-i İslâmcılık yap, Mustafa Sabri’nin yanında yer al da, sonra karşımızda şöyle böyle söyle. Sözleriniz hiçbir gerçeğe uygun değildir.”

Bunun üzerine Atıf Hoca öldürücü darbesini indirir: “Bunun belgesini size gösterdim.” Reşit Galip kızar: “Ne belgesi?” Atıf Hoca gayet sakin bir tonda “Mustafa Sabri ile bu beyanname meselesini görüşseydim onu tekzip etmezdim.” der.

Sizin anlayacağınız, suçlandığı beyannameyi imzalamadığı gibi imzalayan Mustafa Sabri’ye de açıkça muhalefet ettiğine dair bir gazeteden resmî bir tekzip belgesi sunmuştur mahkemeye. Onu hatırlatmaktadır. Mahkeme, belgeyi sümenaltı etmiştir besbelli.

Hakimler köşeye sıkışmıştır. Öfkeli biri “Belgeyi göster.” diye hırçınlaşır. Atıf Hoca vakur tavrını bozmadan sözlerine devam eder: “Arz ediyorum. ‘Vakit’ gazetesinin 1034. nüshasında tekzibnamem duruyor. Şimdi bu durup dururken bendenize belge sormak bilmem nasıl olur?”

Tabii bu darbeyi hazmedemeyen heyet, Atıf Hoca’nın tekzip metnini kendisini kurtarmak için yayımladığını söylemek zorunda kalır. Hoca, “Öyle olsaydı onlarla beraber olurdum.” der, imzasının bulunmadığı ve resmî mühürle mühürlenmemiş bildirinin yayımlanmasının ardından cemiyetle yollarının ayrıldığını belirtir.

Demek tekzip metni kuvvetli bir belgedir. İşte mahkeme heyetinin evlere şenlik cevabı:

“Sus! Bizi çileden çıkarma! Biz budala olmalıyız ki, bu sözlere inanalım. Bol bol atıyorsun. Çıkarın!” (Ankara İstiklal Mahkemesi Zabıtları 1926, İşaret: 1993, s. 109-115.)

İşte o belge

İskilipli Atıf Hoca’nın, Yunan uçaklarından atılan bildirinin Teâli-i İslâm Cemiyeti’ne ait olmadığına dair tekzibi.

Teali-i İslam Cemiyeti’nin siyasi hayata Cemiyet-i Müderrisin adıyla başladığını, 26 Eylül 1919 tarihli bildirisinden sonra dağılmaya yüz tuttuğunu ve iki ay sonra yeni adına kavuştuğunu söyleyelim. Ancak Şeyhülislam Mustafa Sabri’nin ısrarıyla mühürlenmesi istendiği halde Başkan Atıf Hoca, hayır oyu kullanmış ve bildiri cemiyette reddedilmiştir. Ancak mühürlenmemiş bir şekilde halka atılabilmiştir bildiri.

İşte Atıf Hoca’nın mahkemeye sunduğu ve ‘Vakit’ gazetesinde (25 Ekim 1920) yayımlanan o tekzibnamenin metni:

“Teâlî-i İslâm Cemiyeti’nden: “Vakit gazetesinin 1032 numaralı nüshasında ‘Teâlî-i İslâm Cemiyeti’nin beyannâmeleri’ unvanlı bir fıkra gördük. Cemiyetimizin te’sisinden beri vukû bulan neşriyâtının mühr-i resmî ile tahtîmi, müttehaz usûl cümlesinden olmağla mühr-i resmî ile mahtûm olmayan neşriyâtın Teâlî-i İslâm Cemiyeti’ne ta’alluku bulunmadığı ve Cemiyet’in İstanbul gazetelerinde münteşir beyannâmelerinden maâdâ risâle şeklinde ve suver-i sâirede hiçbir beyannâme neşr etmemiş olduğu beyân olunur.”

Bugünkü dile çevirirsek:

“Vakit gazetesinin 1032 sayılı nüshasında ‘Teâlî-i İslâm Cemiyeti’nin bildirileri’ başlıklı bir yazı gördük. Cemiyetin kuruluşundan beri yapılan yayınların resmî mühürle mühürlenmesi kararlaştırılmış usulden olduğu için resmî mühürle mühürlenmiş olmayan yayınların Teâlî-i İslâm Cemiyeti’yle ilgisi bulunmadığı ve Cemiyet’in İstanbul gazetelerinde yayımlanmış bildirilerinden başka risale şeklinde ve diğer şekillerde hiçbir bildiri yayınlamamış olduğu beyan olunur.” Teâli-i İslâm Cemiyeti’nin 94 yıl önceki sesini duyan olur mu acaba?


.

Abdülhamid’in Kırım’a gönderdiği öğretmenleri Ruslar sınır dışı etmişti

09.03.2014 - Bu Yazı 762 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Abdülhamid’in şartlara göre hareket eden siyasetine hayran kalırken Kırımlıların ilim uğrundaki azim ve gayretlerine de şapka çıkarmak gerekir. Onlar biliyorlardı İstanbul’da kalmanın Kırım’da bulunmakla mümkün olduğunu. Ya biz?

Halil İnalcık hocanın “Kırım Hanlığı”na dair 70 yaşındaki incelemesini okurken bir nokta dikkatimi çekti. Fatih Sultan Mehmed, İstanbul’u alır almaz Kırım’a 56 gemilik bir filo göndermiş, filo Sivastopol’u almış, Kefe’yi kuşatmış ve bölgenin sahibi olan Cenevizliler ancak vergi ödemek şartıyla kuşatmayı kaldırtabilmişlerdi.

Gerçi Kefe, Fatih’in ömrünün sonlarına doğru fethedilecekti ama 1454’te bu ne aceleydi? İstanbul’un fethi Fatih’e neden hemen Kırım sahillerini hatırlatmıştı?

İnalcık hoca şu cevabı veriyor: “İstanbul’da kuvvetli bir devlet yerleşince hemen her zaman bu limanların ve Kırım’ın mukadderatı bu devlete tabi olmuş görünüyor. Böylece eski çağlardan beri Kırım meselesi Karadeniz ve Boğazlar meselesiyle yakından münasebettardır. (…) Mesela Kırım’dan hububat kesilince İstanbul’da kıtlık başlıyordu.”

Fatih’in İstanbul’dan sonra Karadeniz’deki Ceneviz hakimiyetini kırmak ve burayı bir “Osmanlı gölü” haline getirmek derdine düşmesi, Roma ve Bizans imparatorluklarının jeopolitik gereklerini çok erkenden fark etmiş olduğunu gösterir. İstanbul’a hakim olmanın yolu Kırım’a hakim olmaktan geçmekteydi.

Kırım Hanlığı’nın onun sağlığında Osmanlı’ya bağlanmış olması ve Kefe’nin fethi Fatih’in dinamik jeo-stratejisinin tezahürleriydi. İstanbul Kırım’sız yapamayacağı gibi Kırım da Osmanlı’sız ayakta duramayacağını biliyordu.

Fatih’in takdiri

Taşköprülüzade’nin aktardığına göre bir gün Fatih, İstanbul’dan Edirne’ye giderken yolda Seyyid Abdullah oğlu Ahmed adlı Kırımlı bir âlime rastlamış ve kendisine sormuş: “Biz Kırım’da 600 müftü, 300 yazar olduğunu bilirdik. Bu durumda orası ilim ve ahlak bakımından gelişmiş bir yer olmalı. Fakat yine duyduğumuza göre Kırım harap bir vaziyetteymiş. Sebebi ne ola?”

Âlim, şu manidar cevabı vermiş: “Kırım’da bir vezir belirdi. Âlimleri hor gördü. Onun eziyetinden bıkan âlimler de ülkeyi terk etti. Oysa âlimler bir şehirde kalp gibidirler. Kalbe bir hastalık gelince vücudun diğer organlarını etkilemesi kaçınılmazdı.”

Bu zekice cevap üzerine Fatih, derhal Veziriazam Mahmud Paşa’yı çağırtmış. Âlimin anlattıklarını naklettikten sonra vezirinin kulağını çekercesine şöyle demiş: “Bundan çıkan sonuç, bir beldenin çöküşüne vezirlerin sebep olduğudur.” Mahmud Paşa altta kalır mı? Lafı yetiştirmiş: “Hayır efendimiz, bir beldenin çöküşünün asıl sebebi Sultan’dır.”

Bu hiç beklemediği cevap karşısında Fatih’in köpürdüğünü zannediyorsanız aldanıyorsunuz. Ne zaman kızılacağını ve ne zaman ders alınacağını iyi bilen ‘Ufukların Sultanı’ zarifane ve arifane bir merakla sormuş vezirine: “Niçin?” Paşa’nın cevabı unutulacak cinsten değil: “O veziri Sultan tayin etmiştir de ondan!”

Fatih’e yakışan, ‘Doğruyu söyledin’ diye takdir etmektir ve o da Allah var, böyle yapmıştır,

Osmanlı tarihi boyunca da Kırım ile İstanbul arasındaki ilişkiler kesintisiz sürüp gelmiştir.

Abdülhamid’in öğretmenleri

1905 yılına kadar Kırımlı Müslümanların eğitim görebilecekleri yegane yer İstanbul’dur. Zira Kırım Tatarcası, yani Türkçe yalnızca yarı-dünyevî ilkokullarda okunabiliyordu. Ruslar daha fazlasına izin vermiyor, derslerin Rusça verilmesini dayatıyorlardı. Bu durumda Kırımlı Türklere kendi anadillerinde ileri kademe eğitim görebilecekleri tek adres kalıyordu: Osmanlı toprakları. Öyleyse ver elini Darülhilafe, İstanbul!

1905 yılı bir dönüm noktası oldu, zira Rus hükümetinin Müslüman teba üzerindeki sınırlamaları geçici olarak kaldırması büyük bir rahatlama getirdi. Kırım Tatarları artık kendi dillerinde ortaokul (rüşdiye) açabileceklerdi. Ancak bir sorun bekliyordu onları: Hadi ders kitaplarını İstanbul’dan getirdiler diyelim, peki öğretmenleri nereden bulacaklardı? Hem yetişmiş öğretmenler olacak hem de Kırım halkının geleneksel değerlerine ters düşmeyeceklerdi.

Bulunan çözüm, öğretmenlerin de Hilafet makamı olan İstanbul’dan getirilmesi oldu. Osmanlı’ya müracaat edildi, Sultan Abdülhamid idaresi yardımcı oldu. Akmescid’de açılan Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi okulunun müdürlüğü arayışında bulunan aday, Ömer Sami (Arbatlı) Bey oldu. Henüz Hukuk Fakültesi’nde talebeydi ama olsun, hayırlı bir işe öncülük etmişti. Diğer rüşdiyeler de aynı yolu izleyeceklerdi. Karasubazar’a Yusuf Ziya, Gözleve’deki okula ise Edhem Feyzi adlı öğretmenler bulundu. Onları diğerleri takip etti.

İstanbul’dan giden öğretmenler, o kadar büyük bir heyecan dalgası meydana getirmişti ki, Kerç’e bağlı Saraymen köyünde o sırada tesadüfen misafir bulunan İstanbul’da okumuş bir genci köylüler öğretmen olmaya ikna etmişlerdi. Derken Kerç Rüşdiyesi’ni bu gencin kurduğunu biliyoruz.

Hakan Kırımlı’ya göre 1905’ten itibaren Kırım’daki rüşdiye ve ilkmekteplerde ders veren Türkiye’den davet edilmiş muallimlerin sayısı büyük bir hızla artmıştı. Hemen her büyükçe Usul-i Cedid mektebinde Türkiye’den gelme en az bir öğretmen bulunmaktaydı. İstanbullu öğretmenlerin varlığı yerel halka çocuklarını göndermeleri noktasında güven telkin ediyordu. Öğretmenleri eskiden Türkiye’ye göç etmiş eski Kırımlı ailelerin çocukları arasından seçmeye dikkat ediliyor, Kırım lehçesine adaptasyonda olsun, yaşayış tarzlarında olsun sorun yaşanması istenmiyordu.

Daha çarpıcı husus, Kırımlı Müslüman çocuklarını okutmaya giden gönüllü öğretmenlerimiz arasında muallimeler, yani hanım öğretmenlerin de bulunmasıydı. Tabii az sayıdaydılar ama özellikle kız çocuklarını okutuyor, böylece köy kızlarının okumalarını teşvik etmiş oluyorlardı. Başta Gaspıralı İsmail Bey olmak üzere Genç Tatarlar da bu girişimi can u gönülden destekliyorlardı.

1907’de Rus hükümeti uyandı. Öğretmenlerin ayrılıkçı fikirleri destekledikleri gerekçesiyle sert tedbirler almaya başladı. İddiaya göre “Türk hükümeti tarafından görevlendirilmişlerdi” ve “İslamcılığı yayıyorlardı”. Nitekim 1910’a kadar rüşdiyeler Rus hükümeti tarafından kapatılacak ve Osmanlı tebasından öğretmenlerin görevlerine derhal son verilecekti.

Yine de devam etti Kırımlı Tatarlar mücadeleye. Yasağı delmenin mutlaka bir yolu olmalıydı. Nitekim birçok yerde yerel mollalar okullarda resmi öğretmen gibi gösteriliyor ama dersleri İstanbullu öğretmenler veriyordu. Lakin Ruslar takibi sıklaştırdı ve çok geçmeden öğretmenlerimizin çoğu sınır dışı edildi, bazısı ise tutuklandı.

Bundan sonra yasak sırası, İstanbul’da basılıp gönderilen ders kitaplarına geldi. Ancak yasaklama emirlerinin çokluğundan bu yasağın pek de işlemediğini söyleyebiliriz.

Sultan II. Abdülhamid’in Kırım’a erkek ve hanım öğretmen göndermekle kalmadığını, Darülfünun’a yabancı tebadan öğrenci kabul edilmediği halde özel ferman (irade-i seniyye) çıkararak Kırımlıların üniversitede okumalarına özel fırsat sağladığını da belirtelim. (H. Kırımlı, Kırım Tatarlarında Millî Kimlik ve Millî Hareketler, TTK: 1996, s. 177 vd.) Burada Abdülhamid’in ‘tiremetrik’ (düzenleyici) ve şartlara göre hareket eden siyasetine hayran kalırken Kırımlıların ilim uğrundaki azim ve gayretlerine de şapka çıkarmak gerekmez mi?

Onlar biliyorlardı İstanbul’da kalmanın Kırım’da bulunmakla mümkün olduğunu. Ya biz?


.

‘Ezan şehidi’ Menderes ve ‘Hürriyet şehitleri’

16.03.2014 - Bu Yazı 804 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Alman filozofu Walter Benjamin, bir yerde çok etkileyici bir metafora başvurur: “Çiçeklerin yüzlerini güneşe dönmesi gibi,” der, “geçmiş de esrarlı bir güneş tutkusunun verdiği şevkle, tarihin ufkunda yükselen güneşe uzanmak için çabalar”.

Tarihteki olayların zaman içerisindeki gelişmeler ışığında nasıl görünüm değiştirdiğini fark etmek şaşırtıcı. 27 Mayıs darbesine ilişkin algılarımızın değişim gösterdiği bir dönemden geçiyoruz. Menderes yönetiminin mutlak mazlumiyetine inanmış olanların artık onu da darbeden sorumlu tutacak noktaya gelmiş olmaları eleştirel tarih okumalarına başladığımızı gösteriyorsa takdire şayan bir gelişmedir. Değilse bundan, güncelin gözümüzü kamaştıran güneşinin, geçmişi, Benjamin’in sözünü ettiği gibi kendisine bakmaya zorladığı sonucunu çıkartabiliriz.

27 Mayıs 1960 darbesi gerçekleştiğinde sokaktakilerin dilinde bir sakız vardır. Yalnız sokağa döktürülmüşlerin mi, ihtilale hazır generallerden kışkırtılmış aydınlara kadar önce “fısıltı gazetesi” şeklinde, sonra yazarak ve ardından bağırarak dile getirilir: Katiller! Katiller! Derken Yaşar Kemal’in “Tuna Nehri akmam diyor” marşından uyarladığı söylenen “Olur mu böyle olur mu?/Kardeş kardeşi vurur mu?/Kahrolası diktatörler/Bu dünya size kalır mı?” kıtası dillere düşer.

Marşın fon müziğini teşkil ettiği ve 28 Nisan’da İstanbul’da, ertesi gün Ankara’da gerçekleşen ‘öğrenci olayları’ öylesine hızlı ve koordineli bir tempoyla gelişecek ve son günlerini yaşamakta olan DP iktidarını köşeye sıkıştırıp felç edecektir ki, bir ay sonra gerçekleşecek askeri darbenin tetiğinin aslında o gün çekildiği yıllar sonra kahramanları tarafından itiraf edilecektir.

Başbakan Menderes, radyo konuşmalarıyla duruma hakim olmak için çırpınsa da, önce sıkıyönetimin ilanı, ardından basın yasakları yönetimin sinir sisteminin bozulduğunu ve kaçınılmaz bir erken seçime doğru ilerlendiğini gösteriyordu. Nitekim erken seçim kararını alacak ama o karambolde kendi seçmenine bile duyurmaya takati yetmeyecektir.

Darbe öncesi ve sonrasında dillere düşen bir söylenti vardır: Onlarca, hatta yüzlerce üniversiteli genç ‘katil polisler’ tarafından öldürülmüştür. Daha 28 Nisan olayları sırasında ölü sayısını 250’ye çıkaran gazeteciler görüldüğünü, sokaktakilerin bu haberlere inandığını ve dehşete düşüp iktidara daha bir bilendiklerini biliyoruz.

Ancak darbe gerçekleştiğinde bu yüzlerce ölünün nerede bulunduğu ve aileleri araştırılınca tam bir hayal kırıklığı yaşanacak, hatta bu yüzden devrim şehitleri için düzenlenen görkemli cenaze törenine –kalabalık görünsün diye- bizzat darbe sırasında yanlış parola verdiği ve dur ihtarını dinlemediği için öldürülen Teğmen Ali İhsan Kalmaz ile askeri öğrenci Sökmen Gültekin de sokuşturulacak, buna darbeye sevinerek sokağa fırlayan bir babanın askerin dur ihtarına uymaması sonucu öldürülen Ersan Özey adlı çocuğunun tabutu da eklenerek inandırıcılık kazandırılmak istenecekti.

“Kahpe kurşun”

Onlarca ve yüzlerce ölüden bula bula beşinin tabutu Anıtkabir’e doğru yola çıkarılırken üçünün bizzat askerlerin sakarlığı veya iletişimsizliği sebebiyle dünya değiştirdiği gerçeğinin üstü bilinçli olarak örtülmeye çalışılmıştı. Ancak diğer iki genç ‘İnkılap şehidi’nin nasıl öldüklerinin üstü örtülecekti.

İstanbul Üniversitesi’nde okuyanlar Turan Emeksiz adını hatırlayacaklardır. Süleymaniye Camii’ne bakan yamaçtaki yemekhaneye (bir şehir hatları vapuruna da) ismi verilen ve büstleri dikilen Orman Fakültesi öğrencisi 20 yaşındaki Malatyalı Turan Emeksiz, darbeden iki gün sonraki “Yeni Sabah” gazetesinde “Kahpe bir kurşun”la öldürülmüş gibi gösteriliyordu. Oysa yapılan incelemede, sınırlı sayıda gönderilen polisin Beyazıt Meydanı’ndaki kalabalık karşısında aciz kalınca önce havaya, sonra da ayaklara açtıkları ateş sırasında duvardan seken bir kurşunla öldüğü anlaşılmış, hatta vücudundan çıkan kurşunun eğrilmiş olduğu, bunun da direkt atışla isabet almadığını gösterdiği açıklanmıştı.

9 Haziran günü düzenlenen törenle Ankara’ya uğurlananlardan 17 yaşındaki Nedim Özpulat, Emeksiz’den bir gün sonra ölmüştü ve ölümünün doğrudan Beyazıt Meydanı’ndaki olaylarla bir ilgisi yoktu. Aynı gazete hayatının baharındaki Nedim’in ölümünü şöyle duyurur: “Bir gün evvel üniversiteli ağabeylerine yapılan tecavüzü protesto maksadıyla tertipledikleri yürüyüş esnasında kalabalık arasında, bir tankın dişlilerine takılarak ezilmek suretiyle ölmüştür.”

O zaman açıkça söylenememiştir ama olay şöyle cereyan etmiştir:

Öğrencilere yapılanları protesto için Beyazıt’ta toplanan lise öğrencilerinin de içinde bulunduğu kalabalık Aksaray’a doğru “Şehitlerimizi istiyoruz”, “Menderes istifa”, “Diktatörler kahrolsun” sloganlarını atarak yürümekteyken Laleli’de tanklarla karşılaşır. Bazıları tankların üzerine çıkarak askerlere tezahüratta bulunur. Özpolat da bir tankın üzerindeyken ayağı kayıp düşer ve paletler arasında ezilir.

Şimdi hemen ‘Hadi canım, olur mu?’ diyeceklere darbecilerin en ateşlilerinden Hamdi Elevli’nin hatıralarından aktarıyorum: “O da coşkun, hürriyet aşkı ile dolup taşıyordu. Elindeki Türk bayrağı ile gelen tanklardan birinin üstüne çıkmıştı. Asker ağabeyleriyle kucaklaşıyordu. Ne oldu, birden muvazenesini (dengesini) kaybetti ve düştü, tank paletleri arasında parçalanarak şehit oldu.” (Hürriyet İçin, Ank. 1960, s. 99.)

Seken polis kurşunuyla hayatını kaybeden Turan Emeksiz hariç, gençleri asker öldürüyor ama fatura Menderes’e kesiliyordu. Anıtkabir’e asker eliyle gömülen 5 cenazeden 4’ü yine askerlerce öldürülmüştü ama üstlerine bile alınmıyorlardı.

Ezan şehidi

Daha da korkuncu, Vecdi Bürün’ün hazırladığı “Kansız İhtilal” (1960) adlı kitapta Menderes’in fotoğrafının altına yazılanlar. Menderes’i elini sallarken gösteren fotoğrafın altına aynen şunlar yazılmış:

“İNSAN KASABI- Gençlerin öldürülmesine emir veren, sonra da bu şehitlerin hırsızlığı yapılan mezarlara ve kıyma makinalarına götürülmelerini isteyen insan kasabı Adnan Menderes.”

Birkaç sayfa ileride yakalanan Menderes’in müteessir haldeki fotoğrafının altında “Bu cani ruhlu adam, Türk milleti için hazırladığı katliam planlarına göre çok daha evvel akıl noksanlığına müptela imiş” satırları okunuyordu. 65. sayfada Bayar, Menderes ve Koraltan’ın fotoğraflarının altına “Gençleri diri diri buzdolaplarına, mezarlara koyan, sonra da cesetleri kıyma makinalarında kıyarak köpeklere veren bu mahluklar, insan olamaz. Bu işlenen vahşetin emsaline dünya yüzünde rastlanamaz” cümleleri döşenmişti.

Acaba en ufak bir utanç duydular mı Et Balık Kurumu’ndan ceset çıkmayınca ve iki bakan ile bir başbakanı astıklarında hiç yüzleri kızarmış mıdır?

Öte yandan asılmaya gitmeden önceki son muayenesinde koltuğunun altına koyduğu termometreyi terli olduğu için mendiline sararak doktoruna uzatan nezaket abidesi bir insandı Menderes. Siyasî hataları varsa da tarih onu böyle hatırlayacak. Tabii bir de “Ezan Şehidi” olarak…


.

Tek Parti döneminde sansür

23.03.2014 - Bu Yazı 817 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 “Sansür” denilince nedense akla tek gelen isim Sultan II. Abdülhamid oluyor. Oysa ne sansürü başlatan oydu ne de uygulayan tek devlet adamı.

Hemen hepimizin kullanmakta olduğu Twitter’ın bir süreliğine dahi olsa kapatılmış olması ister istemez akla sansürü getirdi. Haberleşme özgürlüğümüzün kısıtlanmasına yönelik bu kararın başka türlü algılanma ihtimali de galiba yoktu.  

Peki yakın tarihimizde basın sansürü ve yayın-haberleşme özgürlüğüne getirilen kısıtlamalar nasıl uygulanmıştı?

“Sansür” denilince nedense akla tek gelen isim Sultan II. Abdülhamid oluyor. Oysa ne sansürü başlatan oydu ne de uygulayan tek devlet adamı.

Donald J.Cioeta’nın (IJMES, 10 (1979), s. 167-86) parlak bir şekilde ortaya koyduğu gibi sansür dünyada ilk kitap ve gazetenin basılmasıyla birlikte başlamıştı ve daha önemlisi, istisna değil, kural olagelmişti.

Kaldı ki İngiliz basını 1860’lara kadar kışkırtıcı iftira kovuşturmaları ve müsadere vergileri gibi denetim araçlarının baskısından yakasını tam olarak kurtarabilmiş değildi. ABD’de resmi sansür daha çok solculuğa ve pornografiye, daha yakınlarda ise devlet sırlarını teşhire yönelikti. Abdülhamid’in zamanında Fransa ve Almanya en gaddarından yumuşağına derece derece resmi sansürden mustaripti. Hatta Rus Çarlığında hem basılmadan önce hem de basıldıktan sonra sansürün uygulanmadığı bir dönem yok gibiydi.

Kaldı ki, Sultan Abdülhamid bütün imparatorluğa sansür uygulayacak denetim gücünden mahrumdu ve üstelik Cioeta’nın araştırmasında gösterdiği gibi Lübnan ve Suriye basınında İstanbul’da yasaklandığı söylenen ‘burun’ gibi kimi kelimeler rahatlıkla kullanılabilmişti.

Öte yandan Mete Tunçay “Tek Parti döneminde basın” adlı makalesinde şu tespite yer verir:

“Bu dönemde (Tek Parti iktidarında-M.A.) basın özgürlüğünün olmadığını söylemek yetmez. Osmanlı Mutlakiyetinde de, basın, hükümetin istemediklerini yazamazdı. Tek Partili zamanda ise basın, hükümetin istediklerini yazardı.”

Doğrusu, Mutlakiyet dönemi ile saltanatın yıkılıp Cumhuriyet’in kurulduğu dönemin basınları arasındaki fark ancak bu kadar veciz anlatılabilirdi.

Ünlü gazeteci Hüseyin Cahit Yalçın “Tanin” gazetesinde Hilafet’in kaldırılmasına itiraz etmiş, hakkında soruşturma açılınca da köşesinde siyaset dışı konulara yer vermeye başlamıştı. Düşünün, yazmak değil de, ‘yazmamak’ bile onun İstiklal Mahkemesi’nde başını ağrıtmış ve bu defa ‘yazmayarak muhalefet’ ettiği gerekçesi suçlamalar arasında yer almıştı.

Gazeteciler İstiklal Mahkemesi’nde yargılanırken.

Bu arada Cumhuriyet’in ilanından 20 gün kadar önce sansür resmen kaldırılmıştır güya ama unutmayalım ki, 13 Haziran 1946’da mahkemelere intikal edinceye kadar gazete kapama yetkisi hükümetin iki dudağı arasındaydı.

Bu arada Cemil Koçak’ın “Muhalif Sesler” (2011) adlı kitabındaki örnekler hem bol hem de çarpıcıdır.

Bazılarının ellerinden gelse ‘Aydınlanma azizi’ ilan edecekleri Hasan Âli Yücel’in 28 Ocak 1942’de Maarif Vekili sıfatıyla Başbakanlığa gönderdiği bir yazıda bazı yüksekokul öğrencilerinin gazete ve dergi çıkarma girişimlerini var gücüyle engellemeye çalışmakta olduğunu görürüz. İşte o yazısından birkaç cümleyi ibret-i alem için aşağıya alıyoruz:

“Henüz tahsil devresinde olanların muhtelif alanlardaki iddialarını bir hakikat olarak neşretmeye seviyelerinin müsait olmadığı, (…) bulundukları kültür müesseselerinin disiplinini bozmaya yol açacak vaziyetler ihdas etmesi (doğurması) bakımlarından da doğru değildir.”

Sözde Aydınlanmacı Yücel, lise mezunlarına kanunen tanınan gazete çıkarma yetkisinin kaldırılıp bu hakkın sadece üniversite mezunlarına tanınması gerektiğini önerecek kadar da özgürlükçüdür! Bir Milli Eğitim Bakanı göz göre göre yüksekokul öğrencilerinin yasal hakkını gasp etmek istemektedir. Koçak’a göre “Bu tutum, Tek Parti döneminin bir kânun devleti dahi olamadığını açıkça göstermektedir!” (s. 159)

Dergilere gelince; “Büyük Doğu” tehlikeli olmaya başladığı 1943 sayılarından itibaren sıkı sıkıya takip altına alınıp zaman zaman yazılarından dolayı kapatılacak, Necip Fazıl hakkında davalar açılırken ertesi yıl sıra bu defa solcu “Adımlar” dergisine gelecek ve hakkındaki resmi yazıda yalnız dergide yazılanlardan değil, “yazılması beklenen, fakat yazılmamış olanlardan da hareketle” bir yargıda bulunulduğu görülecektir. “Adımlar”ın bütün suçu, ekonomik ve sosyal meselelerden bahsetmekti halbuki! O tarihte bu konuların işlenmesi düpedüz komünistlik sayılıyordu çünkü.

Başbakanlık Basın Yayın Müdürlüğü’nün gazetelere gönderdiği dinî yayınların yasaklanmasını rica eden emir.

 

Peki ya kitaplar?

1943 yılında Samsun’da Ahmet Tosun tarafından bastırılan ve Ladik ile çevresinde yaşanan korkunç depremin insanî acılarını anlattığı “Zelzele Destanı” adlı kitapçık, içinde sırf bir ayeti zikretti diye kamuoyu üzerinde nahoş bir tesir husule getireceği gerekçesiyle ve laikliğe aykırı bulunduğu için yasaklanıp toplatılacaktır. Merak mı ettiniz? Buyurun bir kıtasını beraber okuyalım (Süleyman Kocabaş’ın “İnönü Dönemi” (2009) adlı kitabından):

“Kullar ne bilsin başa gelecek hali/Hake yeksan oldu bütün ahali/Kırıldı bu milletin kolu kanadı/Gökte melekler yerde insan ağladı.”

Başbakanlık Arşivi’ndeki 1944 tarihli bir belgeye göre Kur’an okumayı öğreten bir Elifba’daki “Arapça dualar” açıkça din propagandası yapma suçu kapsamına sokulmuştur. Ertesi yıl yayınlanan “Mızraklı İlmihal” için ise Diyanet’ten görüş alınıp yasaklanmıştı.

Yine Tek Parti dönemindeyiz. 24 Mayıs 1948’de Başbakan Hasan Saka tarafından Adalet Bakanı’na şöyle bir yazı gönderilir:

“Son günlerde düşkün maksatlar peşinde koyan birtakım günlük, haftalık veya aylık mecmua ve gazetelerin ulu orta makale ve fıkralar yazarak ammenin (kamuoyunun) manevi kuvvetlerini zaafa uğratacak ve halkı tefrikaya düşürecek şekilde neşriyatı âdet haline getirdikleri görülmektedir. Milletimizin her zamandan ziyade uyanık bulunmasını gerektiren bu günlerde cumhuriyet savcılarının bu kabil yayınlar hakkında daha hassas davranmalarını ve siyasi ve gayri siyasi yayınları muntazam ve mütemadi tetkikten geçirerek suç sayılacak yazılara tesadüf olunduğu takdirde hemen gerekli kanuni soruşturmalara geçmelerinin zaruretini kendilerine hatırlatmakta fayda bulmaktayım…”

Tek Parti döneminde resmen sansür var olmamakla birlikte hükümet çok kolay yasak getirebiliyordu. İstanbul’da çıkan “En Son Dakika” gazetesiyle “Kutlu Bilig” dergisi din propagandası yaptıkları gerekçesiyle kapatılmıştı. Öte yandan Basın Genel Müdürlüğü 1942 Temmuz’unda gazetelerin dinden bahseden her türlü makale, yazı ve tefrikaların yayınından vazgeçmesini, başlamış olanların da en az 10 gün içinde sonlandırılmalarını ‘rica’ etmişti.

Örnekler bol. Ama Nadir Nadi, “Cumhuriyet”teki köşesinde “perde aralığından’ şöyle bir fotoğraf düşürmüş önümüze: “Fakat o günkü Türk rejimi ne idi? (…) Aramızda bizim yönetim sistemimizle “muz rejimi” diye ara sıra şakalaşırdık.”


.

10 dakikada Osmanlı’dan Cumhuriyet’e seçimler

30.03.2014 - Bu Yazı 807 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 lk genel seçimimizi 1877 yılında yaparken ne bir seçim kanunumuz vardı, ne de bu kanunu yapacak meclis. Öyleyse mebusları kim seçecekti?

Osmanlı Devleti hanedanlıkla yönetilen bir monarşiydi ve Osman Gazi, Yıldırım Bayezid ve III. Ahmed gibi aşiret yönetimi veya devlet ricalinin seçtiği birkaç örnek hariç seçimle iktidara gelme diye bir şey söz konusu değildi. Kaldı ki üç örnekte de yalnız hanedan üyeleri arasında bir tercihte bulunulmuştu. Dışarıdan birinin işbaşına gelmesi mümkün değildi. Öte yandan bakanlar (vezirler) vardı ama bunları atayan da, görevden alan da padişahtı. Padişahın kendisine karşı sorumlu olduğu kurumsal bir mekanizma bulunmuyordu.

İlk Meşrutiyet Meclisi mebusları toplu halde. Ortada sakallı Meclis Başkanı Ahmed Rıza Bey ile İttihad ve Terakki’nin beyni Talat Bey yan yana.

Ancak Meşrutiyet’ten sonra Meclis-i Millî kararıyla II. Abdülhamid tahttan indirilecek ve V. Mehmed Reşad tahta çıkarılacaktı. Aynı şekilde TBMM önce saltanatı kaldıracak, ardından Abdülmecid Efendi’yi halifeliğe seçecek (1922), 1,5 yıl sonra bu defa halifeliği de kaldırıp (1924) Osmanlı hanedanını sürgüne göndererek 600 küsur yıllık bir dosyayı kapatacaktır.

Osmanlı Devleti, 1861 yılında Lübnan ölçeğinde demokrasinin ufak bir örneğini ortaya koymuş ve Cebel-i Lübnan Mutasarrıflığı adı verilen bu meclisli yapı, 1920 yılında Fransızların işgaline kadar devam etmişti. Lübnan’daki her dinî gruba mecliste sahip olduğu nüfusa oranla temsil imkânı verilmiş, böylece 16 yıl sonra Dolmabahçe Sarayı’nda açılışı yapılacak olan ilk Meclis-i Mebusan’ın pilot uygulaması gerçekleştirilmişti.

İlk Meclis-i Mebusan çalışma sırasında.

Tanzimat’tan sonra kurulan vilayet meclislerinin parlamenter sisteme geçişteki katkısını da inkâr edemeyiz. Öyle ki, ilk genel seçimimizi 1877 yılında yaparken ne bir seçim kanunumuz vardı, ne de bu kanunu yapacak meclis. Öyleyse mebusları kim seçecekti? Tabii seçilmiş vilayet meclisleri.

Demek ilk seçimlerimizin üzerinden tam 137 yıl geçmiş. Onlarca seçim yaşamışız; satır başları halinde verelim.

Perde 117 milletvekiliyle açılmıştı

İlk meclisimiz 1877’de seçilmiş ama pek kısa ömürlü olmuştu. 3 ay 8 günlük ömrüne Dolmabahçe Sarayı Merasim Salonu’ndaki açılışla başlamış ve Ayasofya’nın yanı başındaki şimdi yerinde yeller esen binasında devam etmişti. Partili olmayan 117 milletvekili, padişah tarafından atanan Ayan Meclisi üyeleriyle birlikte çalışmıştı. Şimdiki gibi seçme yaşının 18, seçilme yaşının da 25 olduğu seçimler sonucu teşekkül eden Meclis-i Mebusan’ın ilk başkanı ise ünlü edebiyatçımız Ahmed Vefik Paşa idi.

2. meclisin ömrü ilkinden de kısa olmuş, Aralık 1877’den Şubat 1878’e kadar görev yapmış ve Başkan Vefik Paşa, II. Abdülhamid ile anlaşarak meclisi tatile sokmuş, feshetmemişti. İmparatorluğu temsil yoluyla birleştirme umuduyla kurulan meclis, ne yazık ki 93 Harbi’nin ağır sonuçlarının etkisiyle bölücü bir organa dönüşmüştü. Bu haliyle yaşaması mümkün değildi.

1877 yılında yapılan seçimlerde seçme yaşı 18, seçilme yaşı da 25’ti.  Namık Kemal’in Hayal dergisindeki bu karikatürünün altında “Müşkilat-ı intibahiye”, yani “Seçimin zorlukları” yazılı. Vatandaşlar oylarını kullanmaya gelmişler. Sandık kilitli. (4 Şubat 1877)

Padişah tarafından 30 yıl bir daha toplantıya çağrılmayan “meclissiz idare” döneminden sonra 1908’de yapılan “partili” seçimlerle tarihimizde yeni bir sayfa açılıyordu. Baskıdan azade bir seçim değildi bu. Mesela İstanbul’da Sirkeci Büyük Postahane’de gayet sanatkârane yapılmış bir sandıkta oy kullananların başına bir Nişancı Taburu dikilmişti. Ordu hâlâ İttihat ve Terakki’nin etkisi altındaydı ve 2. seçmenler korku altında oy kullanmışlardı.

1912 seçimleri ‘sopalı veya dayaklı seçim’ diye ünlüdür. Devlete hakim olan İttihat ve Terakki’nin ağır baskısı altında yapılmış olan seçimlerde sandık başına giden vatandaşlar fiilî saldırıya uğramışlardı. Seçim şikâyetleri ayyuka çıkarken meclis, Sadrazam Said Paşa’nın bir oyunuyla 4. ayındayken feshedilecekti.

Ülke ittihatçılar ve muhalifleri şeklinde kutuplaşmıştı ve tam bu sırada Balkan Harbi koptu, yenilgiler çorap söküğü gibi geldi. Siyasetteki kaos cepheyi de vurmuş, Bulgarlar Edirne’ye bile girmişlerdi. Enver Paşa darbe yaparak iktidara el koyacak ve 4 yıl önce şahikasına çıkan bütün demokrasi umutları çökecekti.

1914 seçimleri muhalefetsiz kalan İttihat ve Terakki’nin sözde zaferiyle sonuçlandı. Muradına ermişti, tek parti olarak seçime giriyordu. Tulum çıkaracaktı. Sadece 3 mebus bağımsız seçilebilmişti. Osmanlı Devleti, 1. Dünya Savaşı’nın ateşine bu meclis döneminde ama meclisin haberi olmadan(!) gizli pazarlıklarla atıldı. Bağımsız Osmanlı, bu dönemin sonunda başkenti dahi işgal edilmiş, İtilaf devletlerinin insafına terk edilmiş bir devletti artık. Ne var ki, ülkeyi savaşa sokan kadro soluğu yurt dışında almışlardı. Nitekim Sultan Vahdettin, meclisi feshedecek ve ertesi yıl yeni seçim yapılacaktı.

Sonraki seçim işgal şartlarında gerçekleşecekti. 7. meclis 12 Ocak 1920’de Fındıklı’daki binasında 72 mebusla toplandı. En önemli icraatı Misak-ı Milli’yi ilan etmekti. Nitekim açıklanmasından kısa bir süre sonra, 16 Mart’ta İngilizler tarafından basıldı. Bir ay bile geçmeden, 11 Nisan’da padişah tarafından feshedildi. Böylece Osmanlı’nın 7 seçimlik meclis serencamı burada sona eriyordu. Acaba? Aslında tam öyle değil.

TBMM, bir Osmanlı meclisiydi

Son Osmanlı Meclis-i Mebusan’ının fesih tarihi olan 11 Nisan ile Ankara’daki Büyük Millet Meclisi’nin açılış günü olan 23 Nisan tarihleri arasında sadece ve sadece 12 gün vardır. İki tarihin arasında bir sebep-sonuç bağlantısı olduğu açıktır ama nedense bu bağ anlatılmaz.

Soruyu doğru soralım: Eğer Vahdettin, meclisi 11 Nisan’da feshetmemiş olsaydı 23 Nisan’da biz hangi devletin meclisini açmış olacaktık? Ve bu meclis için hangi anayasaya göre kurulacaktı? Tabii ki 1976 Anayasası’na göre. (Düşünün, özet Teşkilat-ı Esasiye Kanunu bile bir yıl sonra çıkarılmıştı.)

BMM, MM’nin (Meclis-i Mebusan’ın) açık bir devamıdır ve İstanbul’dan gelmeyen veya gelemeyen mebusların yerine vilayet meclislerince yapılan seçimlerle teşekkül eden bu 8. Osmanlı meclisi, o kadar Osmanlı meclisidir ki, İstanbul’daki son oturumda görüşülen Ağnam Resmi’nin (koyun ve keçilerden alınan verginin) artırılması teklifi, Ankara’daki mecliste kanunlaşacaktır!

Demek ki BMM, Osmanlı Devleti namına kurulmuştur ve İstanbul’daki meclis görevine devam etseydi kurulamayacak, kurulsa bile tanınması bir mesele olacaktı. Nitekim bu meclisin tanımadığını ilan ettiği kurum Osmanlı Devleti değil, İstanbul hükümetidir! (2. Dünya Savaşı’nda Fransa’nın Vichy dönemini hatırlayalım. Süreç aynıdır.)

Ancak asıl büyük değişim 9. meclisi seçecek olan 1923 seçimleriyle gelecek ve tekrar 1914 yılındaki duruma dönülecek, Halk Partisi tek parti olarak meclise girecek, zamanla Terakkiperver Partisi kurulacak, iki partili demokrasi tecrübemiz 1925 Haziran’ında bakanlar kurulunun bu partiyi kapatmasıyla sona erecek ve 1946’ya kadar yapılan seçimler atamayı meşrulaştırma törenlerinden ibaret kalacaktır.

46 seçim faciasıyla başlayan çok partili demokrasinin seçimlerini ise yasaklar kalktıktan sonra yazarız nasip olursa.


.

1946 seçim faciası

06.04.2014 - Bu Yazı 928 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Seçim tarihimizin gelmiş geçmiş en şaibeli, en lekeli ve sakat seçiminin 1946 yılında yapılan ilk çok partili seçim olması tam bir ironidir. Demokrasiye geçtik, geçiyoruz derken Tek Parti yönetiminin dizginleri bırakmamakta ne denli ısrarcı olduğu ve girilen demokrasi yolundan her an dönebileceği niyetini teşhir eden kritik bir hadisedir bu.

Yıllardan 1946, aylardan Eylül’dür… Demokrasi tarihimizin ilk tek dereceli genel seçimi yapılalı iki ay olmuştur. “Cumhuriyet” gazetesi sahibi Nadir Nadi, Mersin Asliye Ceza Mahkemesi’nden bir celp kâğıdı alır. Duruşmaya çağrılmaktadır. Suçum ne? diye araştırınca şaşırtıcı bir gerçekle burun buruna gelir. Meğer 21 Temmuz 1946 seçimlerinde muhabirleri Mersin’de “bir CHP görevlisinin cebinden çıkardığı bir tomar zarflanmış oy pusulasını herkesin gözü önünde sandığa attığını görmüş”, haber de ertesi günü gazetesinde çıkmıştır. Sandık görevlisi mahkemeye başvurmuş ve işin ilginç tarafı gazeteyi mahkûm ettirmiştir! Yolsuzluğu yapan değil, haber veren suçludur… (“Perde Aralığından”, 1991, s. 301-302.)

Ne var ki, 46 seçimlerindeki yolsuzluk ve usulsüzlükler saymakla bitecek gibi değil. Bu, demokrasiye sürülmüş kara bir lekeydi ve üstelik bunu itiraf edenlerin arasında bizzat CHP yöneticilerinin, hatta İsmet İnönü’nün de bulunması durumun vahametini ortaya koyar. Kimsenin gizleyemeyeceği karanlık işler çevrilmişti ve bunlar çuvala sığacak cinsten değildi.

Tansiyon daha seçimden önce yükselmişti. İzmir’in bir köyünde bir DP’li yönetici yaralanmıştı. Daha vahimi, Aydın’da seçimden 48 saat önce bir DP ocak başkanı, bir öğretmen ile Menderes’in çiftlik kâhyasının öldürülmüş olmasıydı.

Bir başka facia daha: Oylar devlet görevlisi olan yetkililer önünde ‘açık’ olarak sandığa atılacak ve ‘gizli’ olarak ‘bir gün sonra’ sayılmaya başlanacaktı. Neden oy açık, neden sayım gizli ve neden bir gün sonra? Seçmenin baskı altında tutulmasından başka bir amaç da oylar iktidarın istediği yere verilmemişse ne yapıp edip verdirmekti.

Az daha unutuyordum, seçim kanunu gereği sayılıp sonucu ilan edilen oylar hiç bekletilmeden yakılarak imha edilecekti! Yargıç güvencesi gibi lüksleri hiç saymıyorum!

Seçim yapılır yapılmasına ama sonuçlar bir türlü açıklanamaz. Aslında her şey göz önünde cereyan etmiştir. Sonuçların ilanına da gerek yoktur. Zira oylar göstere göstere atılınca sandık başında bulunanlar hangi partiye kaç oy atıldığını önlerindeki kâğıda not etmişlerdir! Rakamlar havada uçuşur ama kesin sonuçlar ancak üç gün sonra açıklanacaktır.

Kendi hesabına göre kazandığını zannettiği seçimden DemokratParti yenilmiş, sadece 62 milletvekili çıkarabilmiştir. CHP’nin koltuk sayısı 397 olmuş, 3 de bağımsız milletvekili seçilmiştir.

İtirazları, protestoları, şaibe iddialarını tutmayın gitsin. İlki 40 bin kişiyle İzmir’de, ikincisi bin kişiyle Bursa’da ve devamında Konya, Adana ve Ankara’da gerçekleştirilen büyük mitinglerin ardından Ankara’ya gelen Fevzi Çakmak’ı karşılayan 40 bin kişilik kalabalık iktidara gözdağı verir. İstanbul’dakiler sesini çıkaramazlar, çünkü sıkıyönetim vardır! Celal Bayar’ın şiddetli bir protestosunu yayınlayan iki gazete anında kapatılır.

Meclis açılınca muhalefet şansını orada denemek ister ama itirazlar iktidar milletvekilleri tarafından reddedilir. Lakin ilk defa oyunun derdine düşen halkın itirazları bitecek gibi değildir. Karşılarına bu defa jandarma baskısı çıkarılacaktır.

Senirkent faciası

Hataylı Demokratların İnönü’ye çektikleri 23 Temmuz tarihli telgraf, zulümleri yansıtan bir ayna gibidir. Hataylılar oy verme işlemleri sırasında iktidarı tutan memurlar ile jandarma subay ve erlerinin “adeta mezalim şeklini alan tazyik, tehdit, süngü ve dipçikle döğme ve yaralama fiilleri biz Hataylıları kalbimizden yaraladı. Döğüldük, söğüldük, hapsedildik, dipçik ve süngü ile yaralandık, mukaddes haklarımız olan oylarımızı kullanırken, sandık başında, milletin gözü önünde koğulduk” diye şikayette bulunmakta ve bir zulümleri araştırma komisyonu kurulmasını talep etmektedirler.

Yalnız Hataylılar mı? Seçim sırasında ve sonrasında yapılan zulümler 1 Şubat 1947 tarihli “Tasvir” gazetesine olanca çıplaklığıyla yansır. Zulüm Isparta Senirkent’te de bütün dehşetiyle yaşanmıştır. Senirkentli mağdurlar jandarmanın yaptıklarını aylar sonra Noter’e tasdik ettirip gazete göndermişlerdir. Özetle şu zulümler icra edilmiştir:

    1) Bir iskemlenin ayaklarına vatandaşın ayaklarını geçirip sandalyenin üzerine oturtulan jandarmanın yardımıyla ayakları patlayıncaya kadar dövmek,

    2) Ağızlarına gem vurularak üstlerine bindirilen erlerle çeşme yalaklarından hayvanlar gibi suç içmeye götürülmek,

    3) Islak ve karanlık bodrumlara hapsedilip üzerlerine 20-25 teneke su dökmek,

    4) Şapkalarını çıkarıp içini pislikle doldurduktan sonra giymeye zorlamak, hatta şapkanın içindekileri içirmek,

    5) Yüzüstü yere yatırıp namuslarına tecavüze yeltenerek mağdurlara dehşet vermek,

    6) Soğuk gecelerde su dolu havuzlara atmak ve boğma tehditlerinde bulunmak…

Daha bunlar hepsi değildir ve mazlum olan bir tek Senirkent de değildir.

İnönü’nün itirafı

Ayyuka çıkan hile ve zulüm şikayetleri İsmet Paşa’nın kulağına gitmemiş olamaz. Ancak o bunlara kendisi dışında olmuş bitmiş şeyler gözüyle bakmayı tercih edecektir. Oysa Milli Eğitim Bakanlığı da yapmış olan Tahsin Banguoğlu, 1947 yazında İnönü’nün kendisini Florya’ya çağırdığını ve şunları söylediğini anlatır (Tercüman, 26 Mayıs 1986):

“Biliyor musun ne?, dedi. Bunlar bana demek isterler ki ‘Paşa, sen diktatörlükten vazgeçmek istiyorsun. Peki, bırak biz kendimize yeni bir diktatör buluruz.’ Halbuki ben diktatörlükten vazgeçmek değil, diktatörlüğü kaldırmak istiyorum. Vallahi onlar benden daha iyi bir diktatör bulamazlar.”

Siz bunu bir kenara kaydedin, ben İnönü’nün başka sözlerini özetleyerek aktarayım:

“Bu seçimlerde yapılan hilelerden haberim olmamıştır. Başbakan ve İçişleri Bakanı’nı çağırdım. Kim yaptı, kim yaptırdı, diye sordum. Haberleri olmadığını söyleyip reddettiler. Sonra İçişleri Bakanı istifa etti ve seçim hilelerinin vebali Parti’nin üzerine kaldı. Seçim hileleri bizde eski bir hastalıktır. Tek Parti zamanında bile bu hastalığı önleyememişizdir. Hatırlarım, bir defasında İstanbul Valisi bir seçimden sonra gelip anlatmıştı: Sandıklar açılmış, oylar sayılmış ve Kâzım Karabekir’e 2 oy çıkmış. Durumu Ankara’ya bildirmiş. Ankara ‘Bu iki oyu imha et’ diye emir vermiş. O da imha etmiş.” (Milliyet, 1 Ocak 1975.)

Cemil Koçak, Cumhurbaşkanı İnönü ve diğer CHP yöneticilerinin seçim rezaletindeki siyasî sorumluluğu üzerlerine almak yerine alt kadrolara atmalarının aslında 23 yıldır Tek Parti yönetiminin vesayetiyle toplumun bir gün gerçekleşecek olan çok partili seçim için yetiştirildiği iddiasını çürüttüğünü söylemektedir. Aslında bir yerde rejimin ve İnönü’nün böyle bir amaç (benim deyişimle niyet) taşımadıklarının da itirafı olmaktadır bu savunmalar. (İktidar ve Demokratlar, 2012, s. 531-2.)

Dayak yiyen seçmenler

Eski CHP senatörü Sırrı Atalay’ın anılarından aktarıyorum. Kendisi 46 seçimlerinde Lice’de savcı yardımcısıdır. Oy sandığının başına gider. Bakar ki masada sadece CHP oy pusulaları var, halk da sessizce bekliyor. Diğer partilerin oyları nerede? diye sorar. Memur çekmeceden çıkarıp uzatır. Bunun kanunda yeri olmadığını söyleyince kalabalığın dili çözülür. O da bir şey mi derler ve zorla oy kullandırmalarından, gelmeyenlerin oylarının kullanılmasından şikayet ederler. Hatta karakolda 3-4 gencin dayak yemekte olduğunu söylerler. Suçları, masada diğer partilerin oy pusulalarının bulundurulmasını istemekmiş. İçeri almış, bir de dayak faslı geçmişler. Gençleri serbest bıraktırır. İki gün sonra bazı kadınlar yakınlarının jandarma tarafından seçim günü tutuklandıklarını, sıra dayağı çekildiğini ve karakolda tutulduklarını haber verirler. Savcı koşar ve ifadelerini alıp hepsini serbest bıraktırır. (Bir Ömür Politika, 1986, s. 147-9.)


.

YouTube yasağı Atatürk sebebiyle miydi?

13.04.2014 - Bu Yazı 800 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Hafızalarımız nasıl da hızla aşınıyor. Halen sürmekte olan YouTube’a erişim yasağına canhıraşane feryatlar salan bazı zevatın 2007’de, hele hele tam 2,5 yıl süren 2008-2010 yıllarında bu yasağı savunmuş, en hafifinden umursamamış olmalarını nereye koyacağız?

O tarihlerde YouTube’a bir video konulmuş, Türkiye’den gelen yoğun şikayetler üzerine kaldırılması istenmişti. YouTube bu konu Türkiye’yi ilgilendirdiği, yani ‘millî bir mesele’ olduğu için videoyu Türkiye’den erişime kapatmış, buna karşılık Türkiye, bütün dünyadan erişimin yasaklanmasını istemişti. O zaman YouTube bu bir ‘millî’ meseledir diyor, mesela kanunlarına göre çalıştığı Amerikalıların ‘Atatürk’ü Koruma Kanunları bulunmadığı için bunun hukukî bir gerekçesini de bulamıyordu. Oysa biz bu evrensel bir mevzu diye diretiyorduk. Netice ancak 2,5 yılda alınabildi ve YouTube o videoyu bütün dünyadan kaldırdı, biz de muradımıza ermiş olduk.

Ancak geçen hafta içinde Anayasa Mahkemesi Başkanı ile Başbakan arasında bir başka ‘millî’-‘evrensel’ tartışması yaşandığına tanık olduk. AYM Başkanı Twitter’a erişimin evrensel bir hak olduğunu, Başbakan ise bunun millî bir mesele olduğunu savunuyordu. Öte yandan bir zamanlar Atatürk videosu sebebiyle YouTube’un ya o videoyu kaldırmasını ya da kapatılmasını savunan kesimler (yani millî’nin evrensel olduğunu savunanlar) şimdi öbür tarafa geçiyor ve evrensel kampına tam siper konuşlanıyorlardı.

O zaman şöyle soralım: Sözünü ettiğimiz sosyal ortamlar (media) evrensel erişim hakkı ise 2008’de yaşadığımız krizde neden o kadar millî idiniz? Yok Atatürk’e hakaret videosunu kaldırmak Eskimoların da hakkıdır diye bir düşünceniz varsa o zaman bu nasıl millî bir dava olabiliyor?

Galiba sorun, Cumhuriyet dönemi boyunca geçirdiğimiz kültürel aidiyet bocalamalarında düğümleniyor. Bugün bizi ancak gülümseten Güneş-Dil Teorisi için harcanan onca emeği hatırlayın. Neydi bu teori?

Ondan önce bütün medeniyetin Türklerden çıktığını ve Orta Asya’dan dünyaya yayıldığını savunmuştuk yıllarca. Medeniyet ‘bizden’ çıkmıştı ve biz medeniyetin tek adresiydik. Herkes bizden öğrenmişti taş yontmayı veya ok atmayı. Güzel. Peki gururumuz yeterince okşandı. Sonuç? Eski hamam, eski tas.

Çocukken Karaoğlan filmlerinden çıkınca kendimizi sokaklarda koşmaktan, atlayıp zıplamaktan alamazdık. Onun gibi bir şey. Türk ve dünyayı karşı karşıya getiren bu mantığın bir süre sonra çıkmaza girmesi kaçınılmazdı. İşte Avusturyalı dilci Dr. Kıvergiç’in Güneş-Dil Teorisi’ne bu sebeple yılana sarılır gibi sarıldık.

 

Amazon amma da uzun!

Bu defa işi tersten almıştık. ‘Bir Türk dünyaya bedel’ değildi artık. Dünya Türk’tü zaten! Herkes bilincine varamamış birer Türk’tü ve farkına varmadan Türkçe konuşuyordu! Muazzam uzunluktaki ‘Amazon’ nehrini gören ilk insanın ağzından ‘Amma da uzun’ sözü çıkıvermiş ve zamanla değişerek Amazon olmuştu gibi saçmalıklar bu dönemin incileriydi.

Ancak bir şey unutulmuştu: Herkes Türk idiyse ayrıca ‘Türk’ ve milliyetçi olmanın ne anlamı kalacaktı? Kalmayacaktı tabii ki ve kalmadı da. Bu yolda koca koca hocalara kitaplar bile yazdırıldı. İşte bir tanesi elimde. Adı, “Arapçanın Türk Diliyle Kuruluşu.” Yazan: Prof. Naim Hâzım Onat. Yalnız biraz geç basılabilmiş. 1944, Maarif Matbaası. Yazar, Arapçanın Türkçeden çıktığını ispatlamak için epey ter dökmüş.

Millî olan ile evrensel olan işte böyle karıştırıldı birbirine. O günden beri de neyin millî, neyin evrensel olduğunu ayırt edemedik gitti.

Mesela: 23 Nisan Türk çocuklarının bayramı mı dünya çocuklarının bayramı mı? 12 Eylül’den sonra dünya çocukları, yani evrensellik vurgusunun öne çıktığını görüyoruz. Ama dünya çocuklarının zaten birer çocuk bayramı veya çocuk günü var. Kaldı ki, önümüzdeki haftalarda daha geniş olarak yazacağım gibi, biz de ‘çocuk bayramı’ fikrini ABD’deki Protestan kiliselerinin Children’s Day’inden ilham aldığını Mehmet Ö. Alkan’ın 2011 tarihli araştırmasından beri biliyoruz.

O zaman soralım: 23 Nisan ‘ulusal’ mı yoksa ‘evrensel’ mi?

 

Peki Atatürk’ü Koruma Kanunu ne olacak?

Tarih alanında, daha da fenası, yakın tarih üzerine çalışıyorsanız başınızın üzerinde sallanan ve her an başınıza düşecek gibi tehlikeli bir şekilde sallanan bir kılıcın gölgesindesinizdir. Bence Demokrat Parti’nin en vahim hatalarından biri olan 5816 No’lu Atatürk’ü Koruma Kanunu’nu kaldırmak Türkiye’nin evrensel hukuka göre mi yoksa milli hukuka göre mi yönetildiğinin en kritik kriteri olacaktır.

Sırf Atatürk silahını İsmet Paşa’nın elinden almak için yapılmış olan bu kanunu formüle etmeyi Türk hukukçuları beceremeyince o tarihte ülkemizde bulunan Ernst Hirsch’in kapısı çalınmış ve onun bulduğu bir formülle çıkartılabilmişti. Ancak hem komisyonlarda, hem de Genel Kurul’da Başbakan Menderes’e bu kanunu çıkarması halinde yalnız İsmet Paşa’nın elinden silahı almakla kalmayacağı, araştırmacıların yarın öbür gün Nutuk’a aykırı bir şey yazdığında bile akademik hayatlarını bitirebileceği söylendiği halde siyasî mülahazalarla kanunu çıkarmakta ısrar etmişti.

Nitekim denildiği gibi de oldu. Bu kanun yüzünden yüzlerce kişi yargılandı, hapse atıldı, eziyet gördü. Gerekçe? Bir görüşü Nutuk’taki gibi değil de başka kaynaklardaki gibi ortaya koymak…

YouTube örneğinde karşımıza çıktığı gibi evrensel bir Atatürk’ü Koruma Kanunu çıkaramayacağımıza göre ve özellikle sanal alemi de bu kanuna uydurma çabasındaki lüzumsuz gayretlerin demodeliği ortada iken 1951 yılında bile bizzat milletvekili Selahattin Adil Paşa gibilerin itiraz ettikleri mahzurlar giderek bu 63 yaşındaki kanunun tarihin mezarlığındaki yerini alması gerektiğini söylüyor bize.

5816 öldü (aslında ölü doğmuştu) fakat mumyalandı bana göre. Hani padişahlar gurbette ölünce başkente ulaşana kadar birileri kamuoyuna onun hâlâ yaşadığını göstermek için saltanat arabasına girip el sallar vs. ya, aynen o durumda.

Ancak el sallayacaklardan biri sanılan Kemal Kılıçdaroğlu bir süre önce yaptığı açıklamada artık bu kanunu kaldırmanın zamanı geldiğini söylemişti. Öyleyse iktidar da bu fırsatı değerlendirmeli, ölmüş bir insanı kanun zoruyla korumak gibi çağdışı kalmış bir yasayı kaldırarak araştırmacıların önündeki engeli kaldırmalıdır. Zamanı gelmiştir.

.

Cumhurbaşkanlarının ilkleri ve enleri

20.04.2014 - Bu Yazı 874 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 28 Ağustos 2007 günü Çankaya Köşkü’ne çıkan Abdullah Gül’ün “Gelecekle ilgili siyaset planım yok” açıklaması kulisleri dalgalandıradursun 91 yıllık geçmişine baktığımızda neredeyse kalp çarpıntıları duyulmamış hiçbir cumhurbaşkanı seçimimizin olmaması şaşırtıcı bir tablo koyuyor önümüze.

Aşağıda şimdiye kadar görev yapmış olan 11 cumhurbaşkanının seçilişleri, hayat hikâyeleri ve görev süreleri içinde meydana gelen önemli olaylar ve rastlantılar üzerine bir çeşitleme bulacaksınız.

1. Cumhurbaşkanlarımızın ilk 5’i İstiklal Savaşı’ndan gelme. Mustafa Kemal (1934’ten sonra Atatürk), İnönü, Bayar, Gürsel ve Sunay pek çok muharebede veya Kuva-yı Milliye’de bizzat görev almışlar.

2. 1923’ün 29 Ekim’inde, Meclis’e girecek isimler bizzat Mustafa Kemal tarafından belirlenmesine rağmen, 287 milletvekilinden 129’unun oylamaya katılmamış olması ilginçtir. Şimdiki gibi üçte iki şartı aranmış olsaydı M. Kemal muhtemelen seçilemeyecekti. (Zaten muhaliflerin şehir dışında bulundukları bir sırada baskın tarzında bir seçimdi.) 5 Eylül 1920’de çıkan kanunda toplam sayının salt çoğunluğu toplantı yeter sayısı kabul edilmiş, karar sayısı için ise salt çoğunluğun salt çoğunluğu, yani 84 oy yeterli sayılmıştı.

3. Cumhurbaşkanlarımızın 6’sı asker kökenli (Atatürk, İnönü, Gürsel, Sunay, Korutürk ve Evren), 4’ü (Bayar, Özal, Demirel ve Sezer) bürokrasiden. Gül bu bakımdan bir ilk sayılmalı. Çünkü ilk defa doktora yapmış bir akademisyen cumhurbaşkanı seçilmiş oldu.

4. Cumhurbaşkanları, seçilmeden önce en son hangi mesleği icra ediyorlardı? Atatürk: TBMM Başkanı- İnönü: Milletvekili- Bayar: Milletvekili- Gürsel: Kara Kuvvetleri Komutanı- Sunay: Cumhuriyet Senatörü- Korutürk: Cumhuriyet Senatörü- Evren: Genelkurmay Başkanı- Özal: Başbakan-Demirel: Başbakan- Sezer: Anayasa Mahkemesi Başkanı- Gül: Başbakan Yard. ve Dışişleri Bakanı.

5. Atatürk, görev süresinin dolmasına 1 yıldan az bir zaman kala öldü. Ölmemiş olsaydı büyük ihtimalle Mart 1939’da 5. kere cumhurbaşkanlığına seçilecekti. Gürsel her ne kadar resmen doktorların görev yapamaz raporu vermelerinden sonra ölmüş olsa da, aslında resmen görevden alındığı 28 Mart 1966’da ölmüş kabul edilir, çünkü bu sırada bitkisel hayattaydı. Ölmeseydi, 1968 yılına kadar yaklaşık 2 yıl daha görev yapacaktı. Özal ölmeseydi 1996 Kasım’ına kadar yaklaşık 3,5 yıl daha Köşk’te oturacaktı. Ayrıca Çankaya’da ikamet etmekteyken ölen tek cumhurbaşkanı da Özal’dır. (Atatürk İstanbul’da, Gürsel ise hastanede vefat etmiştir.)

6. Kaç çocuklular?: İnönü, Bayar, Sunay, Korutürk, Evren, Özal, Sezer ve Gül’ün 3’er çocuğu, yalnız Gürsel’in tek çocuğu vardı. Hiç çocukları olmayanlar ise Atatürk ve Demirel.

7. Kaç yıl görev yaptılar?: Atatürk açık ara önde (4 seçimde toplam 15 yıl, 11 gün). Onu İnönü takip ediyor (4 seçimde 11 yıl, 6 ay, 11 gün). Arkadan Bayar geliyor (3 seçimde 10 yıl, 5 gün). Bu üçlüyü, toplam 9 yıl, 1 ay, 28 günlük devlet başkanlığı artı cumhurbaşkanlığıyla Evren izliyor (2 yıl, 28 günü darbe sonrası fiilî devlet başkanlığı olmak üzere). Sunay, Korutürk ve Demirel tam 7’şer yıl görevde kaldılar. Sezer ise 7 yıllık süresinin üzerine yaklaşık 3,5 ay (102 gün) eklemiş oldu. Cumhurbaşkanlığı makamında en az kalanlar ise Gürsel ve Özal oldu. Gürsel 4 yıl, 5 ay, 18 gün, Özal ise 3 yıl, 5 ay, 8 gün cumhurbaşkanlığı yaptılar. Yalnız Gürsel’in süresi iki defada bu toplama ulaşmakta olup ilk defası MBK kararıyladır. Bu atanmışlık süresi toplamdan çıkarıldığında toplamda en az görev yapan Özal değil, 3 yıl, 1 ay, 5 günle Gürsel’dir.

8. Cumhuriyet’in fetret devri: Cumhuriyet tarihinde bir defa büyük fetret devri, yani cumhurbaşkansız dönem yaşandı. Korutürk’ün görevden ayrıldığı 1980 yılı Nisan’ı ile 12 Eylül askerî darbesi arasında geçen yaklaşık 5 ayda vekil İhsan Sabri Çağlayangil bir rekorun sahibi oldu. Bazıları bir haftaya varan vekâlet dönemleriyle toplam fetret süresi 6 ay, 14 günü bulmaktadır.

9. En genç ve en yaşlılar: En genç seçilen cumhurbaşkanı rekoru değil, rekorları Atatürk’e ait. Atatürk seçildiğinde 42, 46, 50 ve 54 yaşlarındaydı. (Öldüğünde seçildiği tarihteki Gül’le aynı yaştaydı.) Onu İnönü izliyor. O da 54, 55, 59 ve 62 yaşlarında seçilmişti. Bayar’ın cumhurbaşkanlık yaşları, sırasıyla 67, 71 ve 74 idi. Gürsel 66 yaşında seçilmişti. Sunay 66 yaşındaydı, Korutürk ise 70 yaşında. Evren seçildiğinde 65 yaşındaydı. Özal 62, Demirel 69, Sezer 59 yaşlarında cumhurbaşkanı oldular. 57 yaşındaki Gül 1939’daki İnönü’den beri en genç cumhurbaşkanıydı. En yaşlı seçilen ise 1957’de Bayar’dı (74).

10. Genelde en kısa cumhurbaşkanlığı Özal’a yakıştırılır. Halbuki Gürsel daha kısa bir süre görev yapmıştır. Ancak en kısa rekoru İnönü’ye ait. 11 Kasım 1938’den 3 Nisan 1939’a kadar 143 günlük bir CB dönemi vardır ki, rekordur.

11. En az ve en çok oyla seçilenler: TBMM üye sayısı da önemli olmakla birlikte en düşük oyla seçilen cumhurbaşkanı 1923’te Atatürk’tür. (158 oyla) En çok oyla seçilen aday ise Bayar oldu. (1954’te 486 oy)

12. Halk oyuyla seçilmiş tek cumhurbaşkanı Evren’dir. 26 Ekim 1982’deki halk oylamasında yüzde 91,5 ile anayasa onaylanırken, Evren de cumhurbaşkanı seçilmişti.

13. 77 yaşındaki Celal Bayar, Çankaya Köşkü’nde tutuklanmış ve kısa bir süre istifa etmemişti. 12 Eylül darbesinde ise cumhurbaşkanı seçimleri devam ediyordu, dolayısıyla Köşk boştu.

14. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin en uzununda 6 Nisan 1973’te yapılan 15. turda sonuç alınabilmiş ve Korutürk’e 365 oy çıkmıştı.

15. 10 Temmuz 1980 tarihli gazetelerde 108 tur oylamada parti liderlerinin eşleri ile süper star Ajda Pekkan’a 8’er adet oyun çıktığı yazılıydı.

16. İlk çok adaylı seçim: 1946’da İnönü, 451 üyeden 388’inin oyunu alarak Çankaya’ya çıkmıştı. Rakibi Fevzi Çakmak ise 62 oy almıştı. 1950 seçimlerinde durum tersine dönecek ve Bayar 387 oyla Çankaya Köşkü’nün ev sahibi olurken, İnönü 66 oy olacaktı.

17. 28 Mart 1966 tarihli seçimde aday olmadığı halde Bayar’a 5 adet oyun çıkmasıydı. Alparslan Türkeş’e 11 oy çıkmış, TBMM Başkanı Ferruh Bozbeyli oylama sonuçlarını açıklarken, “Parlamento üyesi olmayan bir şahsa da 5 oy çıkmıştır.” diyerek Bayar’ın adını söylemeden vaziyeti idare etmişti.

18. Kaç seçim yapıldı?:

19 seçim. ‘11 cumhurbaşkanımız varken 18 seçim de nereden çıktı?’ diyenlere Atatürk ve İnönü’nün 4’er, Bayar’ın da 3 kez seçildiğini hatırlatalım.

19. 11 cumhurbaşkanından 6’sı asker, 5’i sivil kökenlidir. Demek ki, askerler ağırlıklarını korumakta. Toplam 56 yılımız asker kökenli, 35 yılımız ise sivil kökenli cumhurbaşkanlarının yönetimlerinde geçmiş (bırakırlarsa eşitlik için 2035’i beklememiz gerekecek).

20. Atatürk ve Gürsel hiç yurtdışı seyahatine çıkmamışlardı. Tek istisnası, Gürsel’in tedavi için ABD’ye gönderilmesidir. İnönü’nün çıktığı tek yurtdışı seyahatin Kahire’ye olması ilginçtir


.

Şûra âyetinin gölgesinde toplanan Meclis

27.04.2014 - Bu Yazı 750 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 TBMM’nin açılışı sırasında törenler ve dualar yapıldığı sık sık vurgulanır. Hatta bazı ulemadan zatların Meclis’in önünde yaptığı dualara katılanların fotoğrafları okullarımıza kadar girebilmiş nadir ‘irticaî’ görüntülerdendir.Gerçekten de 23 Nisan 1920 günü neler yaşanmıştır?

Önce bir tespit:

İstanbul’daki Meclis-i Mebusan 1920’nin Ocak’ında açılmış ve Misak-ı Milli metnini kabul etmiş, Şubat’ta metin açıklanmış, Mart’ta da İngiliz askerleri Meclis’i basarak elebaşıları yakalayıp Malta’ya sürmüşlerdi. Meclis de bu şartlarda çalışamayacağını söyleyip faaliyetini tatil edecek, bundan sonra hedef Ankara olacaktı.

Aslında Ankara’daki Meclis’in İstanbul’dakinin devamı olduğunu ispata gerek de yok ama bizzat Mustafa Kemal Paşa ve Ankara mebuslarının mazbatasında yazılanlar her şeyi olanca çıplaklığıyla ortaya koymaya yeterli. Bugünkü dille şöyle yazmaktadır:

“İslâm hilafetinin merkezi ve Osmanlı saltanatının başkentinin İtilaf devletleri tarafından resmen işgali yasama, yargı ve yürütmeden ibaret olan devletin üç kuvvetini çalışamaz hale getirmiş ve Meclis-i Mebusan’ın bu durum karşısında görevini yapmaya imkân göremediğini (İstanbul’daki) merkezî hükümete tebliğ ile dağılmış bulunmasından dolayı hilafet ve saltanat makamının bağımsızlığının dokunulmazlığını ve Osmanlı Devleti’nin kurtuluşunu temin edecek tedbirleri düşünmek ve uygulamak üzere millet tarafından olağanüstü yetkileri haiz bir Meclis’in Ankara’da toplanmasına acil lüzum hasıl olması üzerine (…) işbu mazbata düzenlendi.”

İstanbul’da devlet çalışamaz hale gelince Osmanlı Devleti’nin kurtuluşunu sağlamak üzere olağanüstü yetkilere sahip bir Meclis’in Ankara’da toplanmasıdır söz konusu olan. Ancak zamanla Meclis’in gayesinde en başından beri var olan “Osmanlı Devleti’nin kurtuluşunu sağlamak” sözü unutulmuş ve sanki 23 Nisan’da sıfırdan bir Meclis açıldığı gibi bir yanılsama yaratılmak istenmiştir.

Osmanlı’nın devamı olduğu belli ama TBMM nasıl bir günde dünyaya gözlerini açmıştı?

Öncelikle 1920’nin büyük umutlar ve hayal kırıklıklarıyla başladığını, Maraş (şubat) ve Urfa’nın (nisan) büyük ölçüde kendi imkânlarıyla kurtuluşlarını başardıklarını, Antep’te çarpışmaların devam ettiğini ama bu arada Düzce, Hendek ve Bolu’dan başlayıp Nallıhan, Beypazarı üzerinden Ankara’ya yaklaşmakta olan isyan dalgalarının sesleri arasında Meclis’in açıldığını hatırlatalım.

 

Kur’an’ın ve namazın nurları

Şimdi Mustafa Kemal Paşa’nın Meclis’in açılmasından 2 gün önceki genelgesini bugünkü dile çevirerek okuyalım:

“1. Bimennihil-kerim. 23 Nisan Cuma namazını müteakip BMM açılacaktır.

2. Vatanın istiklali, yüce hilafet ve saltanat makamının kurtuluşu gibi en mühim ve hayatî görevleri ifa edecek olan Meclis’in açılışını cumaya rastlatmakla o günün mübarekliğinden ve Hacı BayramCami-i Şerif’inde cumadan sonra Kur’an’ın ve namazın nurlarından (envâr) istifade edilecektir. Namazdan sonra camide sakal-ı şerif ve sancağ-ı şerifin bulunduğu özel daireye gidilecek ve oraya girilmeden önce bir dua okunarak kurbanlar kesilecektir.

3. Açılış gününün kudsiyetini güçlendirmek için bugünden itibaren il merkezinde valinin tertibiyle hatim ve Buhari-i Şerif tilavetine başlanacak ve hatm-i şerifin son kısımları teberrüken cuma namazından sonra camideki özel daire önünde tamamlanacaktır.

4. Mukaddes ve yaralı vatanımızın her köşesinde aynı şekilde bugünden itibaren Buhari ve hatm-i şerif okunacak ve hutbede hilafet-meabımız Halife Efendimiz hazretlerinin yüce isimleri (Vahdeddin) zikredilerek Padişahın şevketli zatının ve memleketin ve bütün tebaasının bir an önce kurtuluş ve mutluluğa nail olmaları duasına ilaveten cumadan sonra hatim tamamlanarak yüce hilafet ve saltanat makamının ve bütün vatanın kurtuluşu maksadıyla vuku bulan millî mesainin önem ve kutsallığı ve her millet ferdinin seçtiği Meclis’in kendisine vereceği vatanî görevi yapmak zorunda olduğu hakkında vaazlar verilecektir. Daha sonra halife ve padişahımızın, din ve devletimizin, vatan ve milletimizin kurtuluş ve bağımsızlığı için dua edilecektir. Her tarafta Mevlid-i Şerif okunacaktır. (…)

6. Cenab-ı Hakk’a bize eksiksiz bir başarı nasip etmesi için yalvarıyoruz.”

Görüldüğü gibi halife ve sultanın, tebaası olan milletin ve ülkesi olan vatanın, bu arada Osmanlı Devleti’nin kurtuluşuna adanmış bir kurum olarak açılmaktadır BMM.

 

Nuh’un gemisi gibi…

Günlerden 23 Nisan 1920. Bir kaynak, o günkü atmosferi şöyle anlatır: “Cuma namazından sonra caminin avlusunda büyük bir kalabalık toplanmıştı. En önde yeşil örtülü bir rahlenin üstüne konulmuş olan Kur’an-ı Kerim’i ve “lıhye-i saadeti” (Efendimiz’in (sas) sakal-ı şerifini) başının üstünde taşıyan biri vardı. Alay tekbir getire getire Meclis’in önünde durdu. Burada dua okunup kurban kesildikten sonra binaya girildi.”

İlk Meclis’te çalışmış olan Mahir İz, mebusların ne üzerine yemin ettiğini şöyle anlatır:

“Makam-ı hilafet ve saltanatın, vatan ve milletin istihlası (kurtuluşu) ve istiklalinden başka bir gaye takip etmeyeceğime vallahi.”

Gayet açık: 23 Nisan’da açılan Meclis’in üç gayesi vardır: 1) Hilafet ve saltanat makamını, 2) Vatanı, 3) Milleti kurtarmak.

Şimdi de 1950-60 döneminde Meclis Başkanlığı yapan Refik Koraltan’ın anlatımına kulak kesilelim: “Hacı Bayram Camii yolu nasıl? Caddeler, meydanlar, pencereler tekbir sesleriyle inliyor!. ‘Allahuekber, Allahuekber, lâââilâhe illallah ve Allahuekber, Allahuekber velillâââhil-hamd.’ Herkes böyle avazı çıktığı kadar bağırarak tekbir getiriyor. Sarık, şalvar, cübbe, takke, bir acaib. Nuh’un gemisi gibi! Neyse camie girdik. Mustafa Kemal de geldi. Galiba ilk defa mı geliyor, son defa mı geliyor bilmiyorum. Ayaklarının üzerinde tir tir titriyordu. Namaz kıldık. ‘Allah kabul etsin’ deyip haydi gene tekbirlerle Meclis’e. Oraya geldik. Bir bakalım ki oraya da hocalar toplanmışlar: ‘Estağfurullah, estağfurullah, diledim cümle günahlarımıza estağfurullah!...’ diye dua ediyorlar yüksek sesle…” (Nalân Seçkin, İlk Meclis’ten Kalanlar, 1970, s. 117.)

Ve bu Gazi Meclis’in kürsüsünün arkasında bir hat levhası asılıydı. Üzerinde Hattat Hulusi Efendi’nin hattıyla “Ve emruhum şûra beynehum” yazılıydı. Yazı Şûra Sûresi 38. âyetinden alınmıştı ve “Onlar işlerini danışarak yaparlar” anlamına geliyordu. Bu levha en son 1 Eylül 1925’te Meclis’te yapılan 1. Türk Tıp Kongresi’nde görüldü. Sonra kaldırıldı. Neden kaldırıldığını anlatmamıza gerek yok herhalde. 5 yıl önce dualar ve tekbirlerle açılan Meclis artık bir âyetin varlığına tahammül edemiyordu çünkü.

1925’te değişen neydi? diye sormayın lütfen artık. Değişmeyen ne kaldı ki? diye sorun. Daha anlamlı olur.


.

Türkiye Cumhuriyeti’ni Almanlar mı şekillendirdi?

04.05.2014 - Bu Yazı 777 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Almanların yenilebileceklerine ihtimal vermeyen Enver Paşa’dan bugüne çok şeyler değişti. 2. Dünya Savaşı’nın ardından içine düştükleri ezikliği, ülkelerini ayağa kaldırmak üzere giden Türk işçileri karşısında atmaya çalışan Almanların, 31 Mart vakası ve Osmanlı’nın 1. Dünya Savaşı’na sürüklenmesi dahil pek çok karanlık hadisenin içinde parmakları olduğunu görmemek için kör olmak gerek.

Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında Almanya’yla içine girilen ekonomik, kültürel ve ideolojik yakınlaşma baş döndürücü boyutlara ulaşmıştı. Bu yıllara ait üzeri örtülmüş veya fark edilmesi istenmemiş o kadar bol malzeme var ki! Bunlar hakkıyla ortaya konulduğunda Türkiye’nin Nazi Almanya’sından ne kadar çok etkilendiği ve mesela Atatürk öldüğünde rakipsiz en büyük ticaret ortağının Almanya olduğu görülecektir.

Bu bilgiler de, ilişkileri Hitler’in Atatürk’e hayranlığından ibaretmiş gibi göstermeye çalışan resmî yaklaşımın sırlarını dökecek ve Savarona’nın alınmasından Çankaya Köşkü’ndeki Hitler’in imzalı fotoğrafına dek uzanan çok karmaşık bir ilişkinin pimini çekecektir.

Almanya’nın 1917’de Von Kühlmann adlı büyükelçisi vasıtasıyla Osmanlı’nın Harf İnkılabı ihtiyacını gündeme getirmesi ilginçtir. Daha Arap harflerinin kullanıldığı 1926’dan başlayarak Harf İnkılabı’na dair gelişmeleri yakından takip eden Büyükelçi Nadolny ise Türkiye, Kafkasya ve Orta Asya’da Alman alfabesine dayalı bir harf inkılabı yapılması için kulis faaliyetlerine başlamıştır. Bu gerçekleştiği takdirde Alman kültürü yayılacaktır.

Aynı büyükelçinin en büyük korkusu ise Türklerin Fransız alfabesini kabul edip zaten etkisinde bulundukları Fransa’nın nüfuz alanına girmeleri ve Almanya’dan kopmalarıdır. Bunun için ne yapıp edip Almancanın, o da olmazsa Almanya etkisindeki Macarca gibi Doğu Avrupa alfabelerinin benimsenmesini sağlamak gerekir.

Devrimden sonra sevinçle şöyle yazar: Yeni alfabenin sesli harfleri tamamen Almancadan alındı. Kelimeler konuşulduğu gibi yazılıyor. Türkler Fransız kültür çevresinden uzaklaşıp Almanya’nın etkili olduğu Doğu Avrupa çevresine girdiler. Bu, Almanya’nın menfaatinedir. Nadolny’ye göre bunları yapan Gazi Mustafa Kemal, Rusların Deli Petro’su gibi Asyalı halkını kamçıyla Avrupalılaştırmaktadır!

Hitler’in Türkiye planı

Peki Cumhuriyet’in ekonomik performansında Almanların rolü neymiş? Öğrenmek için Prof. Yahya Sezai Tezel’e kulak verelim:

“Nazi Almanya’sının 1930’larda Türk dış ticaretinin hemen hemen yarısını ele geçirmesi yepyeni bir durum yaratmıştı. Almanya ile yapılan ticaret, Nazi hükümetinin denetimi altındaydı. Almanlar Türkiye’den, sattıklarından daha çok mal ithal edip önemli borç bakiyeleri biriktirerek, Türkiye’yi dünya piyasalarında eli kolu bağlı bir duruma düşürdüler. 1930’lar Türkiye’sinde Nazi metropolü mübadele ilişkileri aracılığıyla Türkiye ekonomisi üzerinde, bir kapitalist metropole bağımlılık açısından başka hiçbir dönemde görülmemiş bir etki gücü elde etti.”

Weimar ve Nazi Almanya’larının harfler ve ekonomiden başka hayatın hemen bütün alanlarında etkileri görülmüş. Neler mi? Şunlar mesela:

İçişleri Bakanlığı’nı yeniden yapılandırmak için iki uzman; Ziraat Bakanlığı’na bağlı hayvancılık genel müfettişi; devlet fabrikalarına uzman; Harita Genel Müdürlüğü’ne mühendis; kimya, orman, sağlık, silah, inşaat, meteoroloji, emniyet vs. uzmanları ile Yüksek Ziraat Enstitüsü müdürü ve 4 öğretim üyesi Almanya’dan çağrılmış. Ordumuzda görevli Alman subayları saymadım daha. Yeni kurulan ve ortak olan Alman şirketlerini de. Lufthansa’nın 1939 anlaşmasıyla Türkiye’nin hava trafiğinde tekel kurmasını hatırlatıp geçelim. 1927’de Deutsche Bank’a camisiyle birlikte satılan Elazığ’ın Maden ilçesindeki bakır arazisi gibi örnekleri eklediğinizde durum ilginç bir hal alır.

‘Türkiye’nin kuruluşunda Almanya bu kadar belirleyici miymiş?’ sorusu akıllara takılır ister istemez. Ama durun, devamı var.

1933’te iktidar olan Nazi Almanya’sına geldiğimizde ilişkiler hızlanıyor. İtfaiye uzmanı Weinmayer geliyor. Onu senfoni orkestrasının başına Praetorius’u, konservatuvarın başına da Hindemith’i getirmemiz izliyor. Carl Ebert, tiyatro danışmanımız oluyor ve Fransızları ülkeye sokmamak için cansiperane bir mücadele veriyor. Denizaltılar ve donanmada çalışan Alman uzman ve subaylar cabası. Çukurova’da makineli tarıma geçilmesinde de etkili oluyorlar.

Basına rüşvet dağıttırmıştı

Türk ordusunda görevli subaylar Alman nüfuzu için çalışıyor, ordunun Alman askerî sanayiine bağımlı kılınmasını amaçlıyorlar. “Almanya’nın hedefi, Türkiye’nin askerî alanda da Alman etkisine girmesini ve dış politikasını buna göre düzenlemek zorunda kalmasını sağlamaktı.” diyen Cemil Koçak’ın hükmü şu: “Nazi iktidarı döneminde, Almanya’nın siyasal, kültürel, askerî ve ekonomik amacı, Türkiye’yi her bakımdan Almanya’ya bağımlı bir ülke haline getirmektir.”

Türk basını üzerinde tekel kurmaya kalkmıştı Hitler. Bu amaçla Alman şirketleri basınımıza yüklü miktarlarda reklam verdiler, büyük Alman şirketleri gazete kâğıdı ihtiyaçlarını İngiltere ve Fransa’ya oranla düşük fiyatlar vererek karşıladılar. 1939’a geldiğimizde basınımız kâğıtta Almanya’ya bağımlı hale gelmişti. Hatta Hitler Almanya’sı rüşvet çuvalının ağzını açmış, basını denetlemek üzere gazete sahipleri, yazı işleri ve köşe yazarlarına milyonlarca markı sebil ediyordu.

Üniversite reformunda sokağa atılan hocalarımızın yerine Alman/Yahudi profesörlerin ikame edilmesini hatırlatmakta yarar var. Ankara’nın şehir planını yapan Jansen ve bakanlıklar mimarı Holzmeister gibi parlak isimler, Troost, Speer, Egli, Elsaesser ve Bonatz gibi mimarlar ne güne duruyor?

Bıktırmamak için kesiyorum. Sadece şu Atatürk heykellerine bakın. Sarayburnu’ndaki ilk heykeli yapan Krippel, Hanak ve ölünce yerine gelen Thorak (ki Hitler’in resmî devlet sanatçısı olmuştu ve Güven Anıtı’ndaki o kaba Nazi figürlerini miras bırakmışlardı Ankara’ya), Canonica (İtalyan’dı ama Mussolini’nin adamıydı). İnönü ise heykelini Viyanalı Belling’e sipariş etmişti.

Yıllar önce bir sanat eleştirmeni, Almanya’da Naziliğin, İtalya’da faşizmin heykel ve anıtları yıkıldığı halde bu sanatçıların eserlerinin her nasılsa Türkiye’de yaşamaya devam ettiğini şaşkınlıkla dile getirmişti. Adnan Adıvar’ın dediği gibi Türkiye bir dönemi donduran büyük bir anıt-kabire mi dönmüştür yoksa?

Kaynak: R. Çalık-A. A. Baltaoğlu, “Alman kaynaklarında Türk Harf İnkılâbı ve Yankıları”, Atatürk Yolu, Mayıs-Kasım 2011; Y. S. Tezel, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, 1994; C. Koçak, Türk-Alman İlişkileri, 2013; Y.Ögüldür, Türk-Alman İlişkileri, 1993. O. Taylan, “Türkiye’de Nazi Heykelciliği”, Sanat Emeği, Mart 1978.


.

Ayasofya’da, Türk düşmanı Curzon’un izinden gidenler

12.05.2014 - Bu Yazı 990 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Son iki yıldan beri gündemde tutmaya çalıştığım Ayasofya’nın yeniden camiye çevrilmesi konusu bir milletvekilinin kanun teklifi vermesi üzerine alevleniverdi. Hangi gerekçeyle olursa olsun ‘Ayasofya davası’nın gündemde tutulmasında fayda var.

30 yıl süren başörtüsü tartışmasında olduğu gibi varsın herkes eteğindeki taşları döksün, sonunda kimin iddiasının ve delillerinin güçlü olduğunu kamuoyu elbette değerlendirecektir.

Ancak bazı köşe yazarları artık insanın içini bayıltıyor. Hiç mi okumuyor, yeni tezler bulamıyorsunuz Allah aşkına diyesi geliyor insanın. Hele bir tez var ki, tam evlere şenlik: Neymiş, İstanbul’da yeterince cami mi yokmuş ibadet etmek için? Bu kadar cami varken ve birbiri ardınca yapılırken niye ille Ayasofya diye tutturuyorsunuz?

Bunlara verilecek cevap çok da kalemimin ‘köle’ olmadığını bildiğim için onun da hukukunu korumak adına şunu söylemekle yetineceğim: Zaten camiyle filan işiniz olmaz da, bu kafayla halkın kendi parasıyla yaptırdığı camileri yıktırmadığınıza şükretmemiz gerekiyor sanırım. Lutfedin de onlar bari ayakta kalsın dememizi bekliyorsunuz zahir.

Beyler, kimse keyfi için cami yaptırmıyor, onca masrafa girip yaptırmaz da. İhtiyaçsa yapılır. Ama en yakın arkadaşının mezarına ölüm yıldönümünde gidip de hoca trafiğe takılıp gecikince bir sûre okumayı bile bilmeyen ve iPhone’unu açıp arkadaşlarına Fatiha’yı dinletenlerin(!) kimse kusura bakmasın Ayasofya’nın cami yapılması hakkında ahkâm kesmelerini samimi ve dürüst bulamıyorum.

Çanakkale geçilmeyince

Öte yandan ‘Bol bol cami var, onlar yetmedi de bir Ayasofya’ya mı kaldılar?’ yavanlığının apaçık ‘emperyalistçe’ bir yaklaşım olduğunu da buraya yazıyorum. Yazımın sonunda bu emperyalistlerin bu zekice ‘tüyo’yu kimden, daha doğrusu hangi ‘düşman’dan apardıklarını da öğrenmiş olacaksınız.

Bugün bizde Ayasofya’nın yeniden cami yapılmasını isteyen geniş bir kitle nasıl hassasiyetle bu meselenin üzerine eğiliyorsa, aynı şekilde yurtdışında kilise yapılması için çalışanlar da eksik değil ve bu kilise yapılması talebinde bulunanların –daha öncesini saymıyorum- Balkan Savaşları’na (1912-3) kadar uzanan ilginç bir mazisi var.

20. yüzyılın ilk yılındayız. Kraliçe Elizabeth’in elmas jübilesi için Giggleswick adlı bir şapel (küçük kilise) yaptırılır. Şapelin içi, Ayasofya’nın küçültülmüş bir kopyasıdır adeta. İngiliz emperyalizminin Ayasofya’ya duyduğu ilginin hangi düzeye ulaşmış olduğunu bu örnekten anlıyoruz.

Balkan ve 1. Dünya savaşlarında Ayasofya, ABD’nin ilgi alanına girmeye başlar. Bulgarların 1912’de İstanbul’a girmelerine ramak kala Ayasofya’nın Bulgarlar tarafından kilise yapılacağına dair umutlar uyanır.

Derken Çanakkale Savaşı öncesinde İstanbul’un Ruslara bırakılacağı ve Çanakkale geçilirse Ayasofya’nın kubbesine çan takılacağı söylentileri New York gazetelerine kadar yansır. Çanakkale günlerinde İngiliz gazeteleri, İstanbul’a girilirse Ayasofya minarelerinde hilalin yerini haçın alacağı haberleriyle dolup taşar. Çanakkale’yi geçilmezleştiren ecdadımız, aynı zamanda Ayasofya’nın Haçlıların eline teslim edilmemesini de engellemişlerdir anlayacağınız.

Ayasofya’nın Osmanlı döneminde camiyken çekilmiş bir fotoğrafı (Kaynak: Photographium).

Ayasofya’nın büyüsü İngilizler ve Amerikanlarla sınırlı değildi kuşkusuz. Ruslar da sabırsızlanıyorlardı haç dikme töreninde bulunmak için. Ne de olsa İtilaf devletlerindendi ve İstanbul ve boğazlar kendilerine bırakılmıştı, tabii nazlı Ayasofya da. Filozof Prens Trubetskoy’un da rüyalarında Ayasofya geçit resmi yapıyordu. Tabii ah bir Çanakkale geçilseydi! (Bizdeki ‘Ah şu Çanakkale geçilseydi!’ diyenlerin DNA’larında bir tarihte ‘çift zincir kırılması’ yaşandığını söylemek çok yanlış olmaz.)

1918’de Osmanlı Devleti güney cephesinde yenilince teslim oldu ve İtilaf kuvvetleri soluğu İstanbul’da aldılar. Tabii İngiliz zırhlılarının ilk yanaştıkları yerin Ayasofya’nın en yakın limanı olduğunu tahmin edersiniz. Tıpkı Allenby’nin Kudüs’ü işgalden sonra Mescid-i Aksa’ya gitmesi gibi İngilizler de Ayasofya’daydılar. Hedefe çok ama çok yaklaşılmıştı. (MelanieHall (ed.), Towards World Heritage, Ashgate, 2012, s. 53-4.)

İşte tam o günlerde Londra semaları Ayasofya’nın yeniden kilise yapılacağı çığlıklarıyla yankılanıyordu. Lozan’da İsmet Paşa’ya ‘Ne istedilerse verdim’ dedirterek İngiltere’nin bizden (Osmanlı’dan) her istediğini koparmayı başaran Lord Curzon, Dışişleri Bakanı olmadan bir gün önce, 2 Ocak 1919’da bir memorandum kaleme alır. İsmi ilginçtir: “Constantinople’un Geleceği.”

Curzon Türkleri Avrupa’dan, dolayısıyla da İstanbul’dan kovmak gerektiğini söylüyor ve ‘Yarın öbürgün’ diyordu: ‘İtilaf devletleri İstanbul’u Türklerden temizlerlerse kimse şaşırmasın’. Türkler beş asırdır Avrupa’ya yalnız çılgınlık, entrika, çürüme getirmişti. Türklerden zulümden başka bir şey görmemişti medeni kıta. Taslarını taraklarını toplayıp gitmeliydiler. Bu veba mikrobu mutlaka temizlenmeliydi. Dünya büyük çözümler bekliyordu (İngiliz Dünya Düzeni’ni demek istiyor), dolayısıyla kötülüğün en öldürücü köklerinden birini (“Türk’ü”) yeryüzünden silip atmak gerekiyordu. Curzon’a göre Türkler İstanbul’dan kovulmalı ve hilafet kaldırılmalıdır.

Derken sözü Ayasofya’ya getirir ve özetle şöyle der: “İmparator Jüstinyen’in muhteşem Bizans mabedi (…), tabiatıyla aslî dinine geri dönecektir. Öte yandan Müslümanlara yetip de artacak miktardaki İstanbul’un muhteşem camilerinin varlığı garanti edilecektir.” (Robert S. Nelson, HagiaSophia, 1850-1950, Chicago Üni. Yayınları, 2004, s. 121-2.)

İşte bugün ‘Koca İstanbul’da Müslümanlar için ibadet edecek yer mi kalmadı?’ diyenlerin kulaklarına üfüren kimmiş iyi görün.

İstanbul verilecektir ama kime? Damat adayları çoktur, işin içinden çıkılamaz ve Sevr, İstanbul’u Osmanlı’ya bırakır, dolayısıyla Lozan’da da tartışılmaz. Planlar suya düşer. 1923’te Ayasofya’da hâlâ beş vakit namaz kılınmaktadır. Üç yıl sonra emperyalist Thomas Graham Jackson şöyle yakınır:

“7 yıl geçti, İstanbul hâlâ Türklerin elinde ve Türkler, dünyanın onların yerine kimin konulacağı noktasında anlaşıncaya kadar da burada kalacak gibi görünüyorlar!”

Demek dünya Türklerin yerine kimin getirileceğinde anlaşırsa pekâla mümkün. İstanbul ve Ayasofya’nın kilise yapılması yani.

Ayasofya bugün kilise değil çok şükür ama cami de değil. Bu fikrin kimden geldiğinin izini de takip edersek İngiltere’deki Helen (Yunan) severlerin savaş yıllarında ortaya attıkları formül bir Yunan şarkısına yansıdığı şekliyle şöyleydi:

“Ayasofya bizim olmayacaksa Türklerin de olmayacak!”

Curzon 1924 yılında ölmüştü ama Crane ailesi gibi petrol kralları ve Rockefeller gibi mültimilyarderlerin desteklediği Amerikan Bizans Enstitüsü’nün Atatürk’ü ikna gayretleri 1935’te hedefine ulaşacak ve “Haç da değil, hilal de” denilerek 1400 yıllık mabet laikleştirilecekti.


.

Cadı avı’nın gerçek hedefi neydi?

18.05.2014 - Bu Yazı 772 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 “Cadı avı” geleneği, Avrupa tarihinde yargılama, işkence ve yakma sahneleri ne kadar etkileyici ve akıl çelici olursa olsun aslında doğmakta olan modern iktidar veya devletin kendisi dışındaki bütün güç odaklarını bastırma, itaat ettirme ve uysallaştırma siyasetinin somut bir uygulaması olarak bilinmelidir.

“Cadı avı” denilince aklıma ister istemez okuduğum vakit ziyadesiyle etkilendiğim Robert Muchembled’nin “İşkenceler Zamanı” adlı kitabı geliyor (Çev.: Ali Berktay, Tümzamanlar Yay.: 1998). Yazar Avrupa’nın bu utanç dolu yüzyılları (1430 ile 1780 yılları arasındaki o 3,5 asır) hakkında çok ilginç ve ayrıntılı bilgiler sunuyor ve ilerlemenin, modernliğin, laikliğin, rasyonalitenin ve millî devletin Avrupa’da hangi işkence, disiplin ve itaat ettirme teknikleri pahasına gerçekleştirildiğini Fransa ağırlıklı olarak yetkin bir şekilde ortaya koyuyor.

ABD Massachussets’de yakalanan 6’sı kadın 8 kişi cadılıktan suçlu bulunup cezalandırılıyor. Nehre atılan kişi masumsa yüzecek, değilse boğulacakmış.

15. yüzyılda Fransa’da başlayan ve kısa sürede Avrupa kıtasının büyük bir kısmına sıçrayan cadı avcılığının gerçek sebebini de açıklıyor Fransız tarihçi. Muchembled’ye göre cadı avları ve onların yargılandıktan sonra köy meydanlarında diri diri yakılması hadisesi, aslında o Max Weber’in toz kondurmak istemediği ve modernliğin başlangıcına konumlandırdığı Orta Çağ şehirlerinin halis muhlis bir ürünüydü. Zira Orta Çağ şehrinin kaba, şiddetli ve kriminel (suçların cirit attığı) bir ortam olduğuna şüphe yoktur ve devrin Batı’sında “şiddet her yerde geçer akçedir.”

Cadı avcılığının sonucunda yakılmak da vardı.

Batı’da iktidar, yeryüzünde huzura kavuşturulmuş, Prensin kılıcıyla düzene sokulmuş bir ‘Tanrı şehri’ inşa etmek için kolları sıvamıştır. 1570 yılında II. Philippe’in emriyle Hollanda’daki isyancılara karşı yazılan bir talimatnamede suçlar ve kötülükler cezalandırılınca Tanrı’nın öfkesi yatıştırılmış olacak, “Cumhuriyet kötü haylazlarından kurtulacak”, böylece barış ve huzur geri gelecektir deniliyordu (s. 172).

Cadılar köylüler arasından çıkıyordu her şeyden önce. Köylüler ise kaba sabalıkları ve murdarlıkları yüzünden şehre sokulmamaları, surların dışına atılmaları gereken “yabancılar”dı.

Cadılar asılarak cezalandırılıyor.

Dahası, cadılar kadındı. (Haydar Akın’ın araştırmasından yargılananlar arasında bir miktar ‘çocuk cadı’ da bulunduğunu biliyoruz.) Kadınlar da köylüler gibi tabiatı ve ötekini temsil ediyorlardı ve onlar gibi tekin değillerdi. Onlar da tabiat gibi kutsanmış, takdis edilmiş olan surlarla çevrili şehrin sınırları içine sokulmamalı yahut sokuluyorlarsa bile ortalıkta fazla görünmemeliydiler. Zira temiz değillerdi ve şehri kirletiyor, kutsallığına zarar veriyorlardı.

Yakarak aydınlanma(!)

Bu iki direniş odağının itaat altına alınması iktidarın menfaati gereğiydi. Hem kadın, hem de köylü olan cadı figürü hem erkek, hem de devleti temsil eden yargıçların hedef tahtasına yerleştirilmişti. Şu açık ki, cadılar “günah keçisi” olarak seçilmişti. “Onların kurban edilmesi, yürüyen modernliğe karşıt eski köylü dünyası düzeninin yok edilmesini hedeflemektedir.” Kadın, köylü kadın ve kırsal dünya sırayla itaat altına alınacaktır. Robert Muchembled’ye göre cadıların avlanması ve yakılarak “temizlenmesi”, “ön planda kadın, onun arkasında köylü kadın, daha da geride kırsal dünyanın bütünü”nün merkezî iktidarın disiplini altına alınması stratejisinin vazgeçilmez bir parçasıydı.

Cadıları yakarak kül etmek, koruyucu bir kaygıdan kaynaklanır gibidir. Yargıçlar hem kendilerine, hem de akrabalarına gelebilecek lanetlerden korkmaktadırlar zira. Hatta ‘derin hocalar’ getirerek mahkeme salonlarından üç harflileri kovdurduklarına bile şahit olunurdu. Emin olamadıklarında durum daha da vahim şekiller alabiliyordu: Kadınların cesetleri mezarları kapanmadan önce kalplerine sokulan bir kazıkla yere çivileniyordu. (Vampir inancı buradan gelir.)

Cadı avları, zannedildiği gibi sadece büyücülüğe, hurafelere, bâtıl inançlara karşı açılmış bir Aydınlanma savaşından, “yakarak aydınlanma”(!) hukukundan ibaret değildi. Gerçekte bu, zaman zaman iktidarı temsil eden şehirleri tehdit etmiş bulunan kırsal bölgelerin devlet denetimi altına alınması stratejisinin doğal bir parçasıydı. Cadıların meydanlarda yakılması uygulaması ise temelde bu feci hallerini seyredecek köylülere iktidarın kahhar gücünü göstermek ve itaate zorlanmalarını temin etme amacına matuf bir uysallaştırma stratejisiydi.

Nitekim 1650’lere doğru gidildiğinde Fransa’da köylülerin sırtına yüklenen vergilerin durmadan arttığına tanık olunur. Vergi, tabiatıyla denetim demektir. Halk da buna isyan eder. Devletin cevabı sert olur. Kanunlar suçluları yakarak veya başka şekillerde cezalandırır, bu arada infaz öncesinde de suçlunun içine girmiş olan şeytanı çıkarmayı ihmal etmezler.

Bu cezaların 19. yüzyıl başları gibi iyice yakın tarihlere kadar sürdüğünü gösteren belgeler de vardır. Mesela 1807 yılı sonrasında şöminede yakılan veya yakılmakla tehdit edilen 9 cadıyla ilgili belgeler eldedir. Hatta Fransa’da, Tanzimat’ın ilanından (1839) hemen önce bir cadının fırında yakıldığını bile görüyoruz (s. 326). Ancak dikkat edilirse artık yakarak cezalandırmada hedefe varılmış, halkın yeterince ibret almış olması üzerine artık evlerin veya binaların içine alınan ‘ateş’ ile suçluların kapalı yerlerde cezalandırılması sistemine geçilmiştir.

Diyebiliriz ki, devlet kendisine rakip olabilecek, denetimi haricindeki odakları itaat altına alma hedefine ulaşmıştır. Bundan böyle cadılar artık somut birer tehdit olmaktan çıkacak ve ‘tatlı cadı’ türünden şirinliklere kalacaktır adları. Lakin “Hansel ile Gretel” masalında fırına itilip cayır cayır yakılan “hain cadı” o dönemin bir ipucu olarak hafızalarımızda yaşamaya devam edecektir.

Soma’nın 284 yiğidine

Soma, ah Soma! Bitmeyen gece. Hafızalardan silinmeyecek facia. Derinden yürüyen utancın nabzı.

Biliyoruz, hepimiz suçluyuz. Sizi en tabii hakkınız olan nefes almaktan mahrum bıraktık. Aslında siz suçluyu da aramıyorsunuz. Gündüzlerini geceye katık yapanların gecelerini hangi zalim ellerin kararttığından şikayetçi olmalarının bir anlamı var mı? Aradığınız, zannımca, sadece o serin selvilerin yeşil gölgesine çekilmek. Ve okursak bir Fatiha’ya intizar etmek.

Ey Soma’nın evlerine dönememiş yiğitleri! Sizin göremediğiniz güneşi ve yıldızları gördüğümüz için haklarınızı helal edin, n’olur!



.

Osmanlı madenlerde yalnız insanların değil, hayvanların da hakkını gözetmiş

25.05.2014 - Bu Yazı 726 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Madencilik, bizde evvel eski ihmal edilen bir alandır. Araştırmacılarımız nedense ona yeterince iltifat buyurmamış. Bu yüzdendir ki, Uzun Mehmet gibi efsanelerin imaline ihtiyaç duyulmuş.

Gerçekten de Uzun Mehmet diye birinin yaşayıp yaşamadığı bile bilinmiyor ve efsane hiçbir belgeye dayanmıyor. Söylentilerden inşa edilmiş. Belli ki Cumhuriyetimizin eğitimcileri halkın kömüre hassasiyetini artırmak için uydurmuşlar onu. Ancak zamanla iş ciddiye binmiş, okul kitaplarıyla yetinmeyip Zonguldak’a bir de Uzun Mehmet heykeli dikmişler.

Yine de 1829 yılına demir atan Uzun Mehmet efsanesi üzerinden hiç değilse madenciliğimizin Cumhuriyet’le başlamadığı, Osmanlı’dan devren geldiği gibi bir derinleşme sağlamak mümkün. Osmanlı’yı her fırsatta karalamaya çalışan inkâr fırtınası, kömür gibi bazı kuytularda dinlenmeye çekilmiş olmalı.

Aynı şekilde bundan 147 yıl önce hazırlanmış olan bir Nizamname’nin madenciliğin ülkemizdeki alfabesini kurmuş olması takdire şayan bir gelişme olarak selamlanmalıdır. Bugün bile yer yer sıkıntısını çektiğimiz çalışma şartları ve işçi hakları noktasında bu kadim metnin bize söyleyecekleri olduğu kesin.

Ereğli kömürleri, Denizcilik Bakanlığı diye çevirebileceğimiz Bahriye Nezareti’nin işletmesine tahsis edilmiştir. Buraya yönetici olarak atanan ve hayatı hakkında maalesef pek az bilgi sahibi olduğumuz Dilaver Paşa tarafından hazırlandığı için “Dilaver Paşa Nizamnamesi” diye anılan “Ereğli Kömür Maden-i Hümayun İdaresinin Nizamnamesi” özellikle çalışma şartlarını düzenleyen maddeleriyle bugün dahi araştırmacıları ve iş hukuku üzerinde çalışanları şaşırtmaya devam etmektedir. 8 fasıl halinde kaleme alınan Nizamname’de birbirinden ilginç tam 100 madde bulunur. Aşağıya en ilginçlerini alıyorum:

 Hayvanların dinlendirilmesi bile düşünüldü

- Kazmacı olarak çalışanlar çalıştığı ocakta devamlı olarak bulunmaya mecburdur ama hangi ocak sahibi daha fazla ücret veriyorsa o ocağa girmekte de serbesttir.

- Çıkarılan kömürleri dışarıya taşıyan küfeciler ikiye ayrılacak, ilk kısım ocağa gelip 12 gün çalıştıktan sonra diğer kısım gelerek vardiyayı devralacak, onlar gelince ilk kısım köylerine dönerek normal hayatlarına ve ekip biçmeye devam edeceklerdir. 12 gün çalışmanın öngörülmesi hem işçilerin madenin olumsuz etkilerinden uzak tutulmasına hem de civar köylerdeki tarımsal üretimin düşmesini engellemeye yönelik bir tedbirdir.

- Köylerinde 12 gün dinlenenler tam zamanında ocağa götürülecek ve diğerleriyle yer değiştirerek üretimin durması önlenecektir.

- 24 saat zarfında iki vardiya halinde çalışacak kazmacılar akşam güneş battıktan sonra başlayan vardiyada sabahleyin işçilerin 4 saatte çıkarabilecekleri miktarda kömür hazır edecek, ocağı yağlamak gibi görevlerini tamamladıktan sonra dışarıya çıkacaklardır. Bu işlemlerden ocak çavuşu sorumlu olacaktır.

- İşçiler dinlenme süreleri hariç en fazla 10 saat çalıştırılacaktır. Bu süre dahi iki vardiyaya bölünecek, ilk vardiyada yaz ve kış sabah saat 11’de çalışmaya başlanacak ve işçiler 4 saat çalıştıktan sonra 2 saat dinlenecek, yemekten sonra da 2 saat ocağın dışarıdaki işlerini çavuş nezaretinde gördükten sonra ikinci vardiyaya başlayacaklardır. Bu sırada da kazmacılar dinlenecek ve kesinlikle yazılı olarak belirtilen sürelerden fazla çalışmaya zorlanamayacaklardır.

- İşçilerden biri hastalanırsa madende bir doktor bulunduğundan muayene ettiğinde hastalanmak üzere bulunduğu anlaşılırsa tedavi olunması, ziyadece hasta olduğu anlaşılırsa ocak sahibi tarafından bir binek hayvanı temin edilerek ve yanına refakatçi verilerek köyüne gönderilmesi, eğer kaytarmak için hastalık numarası yaptığı anlaşılırsa mesaisinin bitimine kadar işine gönderilmesi, firar ederse ibret olması için iki kat süre çalıştırılması gerekir.

- İşçilerden biri diğerini tahrik ederek çalışmayıp firar etmesine sebep olmuşsa sebep olan kişi iki kat süreyle çalıştırılacaktır.

- Hayvanlarını taşıma amaçlı kiraya verenler 15 gün çalışıp diğer vardiyaya yerini bıraktıktan sonra hayvanlarını dinlendirecek ve bu arada kendi işlerini (ziraat vs.) takip edeceklerdir.

- Çalışanların çoğu Müslüman, çok azı da Hıristiyan olduklarından Müslümanlar beş vakit namazlarını bulundukları yerde, cuma namazını da en yakın mescitte kılacaklar, Hıristiyanlar ise pazar günü ayinlerini yaptıktan sonra gelip çalışmaya devam edeceklerdir. (O tarihte tatil günü cuma değildi.) Sadece Müslümanlar için iki bayram, Hıristiyanlar içinse paskalya günlerinde tatil yapmalarına müsaade olunacaktır.

- Ocaklardan iskelelere giden yolların tesviye edilmemiş, bozuk kısımlarında gidip gelirken hayvanlar telef olursa hayvanın yarı bedeli ocak sahibi tarafından tazmin olunacaktır.

Asgari ücret

Nizamnamede ayrıca madenlerde işe alınan işçilerin ocaklar dışında çalıştırılması yasaklanmıştı. Ancak çok gerekli olduğu hallerde ve yönetime haber vermek şartıyla ocak sahibi işçiyi 10 kuruş gündelikle ocak dışında da çalıştırabilir denilmekteydi. Konu üzerinde çalışan Prof. M.Bülent Varlık’ın tespitiyle söylersek bu uygulama bize “asgari ücret”i hatırlatmaktadır.

Yine ocak sahipleri işçilerin yemek ve diğer ihtiyaçlarını bedeli karşılığında temin edecekler ve bunların fiyatlarını piyasa fiyatlarından yukarıya çıkaramayacaklardır. Aksi halde bunu yapanlar cezalandırılacaktır.

İşçinin rahat ve huzurunu sağlamakla yükümlü olan ocak sahipleri, işçilerin gece açıkta kalmaması için ocak başında “en iyi biçimde işçi koğuşları” yapacaklardır.

Dilaver Paşa Nizamnamesi ayrıca ocak sahibinin eline geçen parayla ilk önce işçilerin ücretlerini ödemek, bir de ocak sahibinin çalıştırmak üzere getirdiği işçilere –üretim yapılmasa bile- ücret ödemek zorunda olduğu kuralını koymaktaydı.

Bu arada Bahriye Nezareti Ereğli kömür havzasına başka yatırımlar da yapmış ve buranın modern bir tesis olabilmesi için elinden geleni esirgememiştir.

İşçi hakları bakımından Osmanlı’nın 147 yıl önce getirdiği incelikli ölçüler bugün bile ilgimizi çekmekte ve Nizamname, özel şirketlerin işçiyi ezmelerine rağmen devletin Bahriye Nezareti eliyle onların haklarını nasıl koruma altına aldığını göstermektedir.

Not: Nizamname’nin orijinali İstanbul Deniz Müzesi Kütüphanesi’nde olup metnini ve orijinalini havi E. Tümg. Cevat Ülkekul ile Ayşe Hande Can’ın basılmamış çalışması internette bulunabilmektedir.


.

Ayasofya Camii ve “Osmanlısızlaştırma”nın sonu

01.06.2014 - Bu Yazı 803 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Denazification. Dilimizde henüz bir karşılığı bulunmayan bu İngilizce terimin uygun bir çevirisi, ‘Nazilikten kurtarma’ veya ‘Nazisizleştirme’ olabilir.

Denazifikasyon terimi 2. Dünya Savaşı’ndan sonra Batı Almanya’yı ele geçiren Amerikalıların, eğitim sisteminden başlayarak hayatın her alanında Nazilerin kurmuş olduğu askerî disiplini andıran sistemi demokratik değerlere göre yeniden şekillendirmelerini anlatır. Artık 1870’lerde Bismark’la birlikte Almanya’yı birleştiren Junkerlerin koyduğu hedeflerin yerini liberal-hümanist değerler almalı, Hitler’de cisimleşen Üçüncü Reich’ın hedeflediği ordu-millet zihniyeti yıkılmalıdır.

Denazifikasyon 1945 sonrasında bütün hızıyla uygulandı ve “yeni” bir Alman gençliği yetiştirilmesi hedeflendi. Tarih eğitimi artık ‘Almanlık’ bilinci oluşturmak için değil, daha evrensel ve hümanist prensipler doğrultusunda verilmeliydi. Diğer dersler de değiştirilmeliydi tabii, zira PhillipLenard gibi Nobel Ödüllü Nazi fizikçileri bir “DeutschePhysik”, yani Alman Fiziği kurma yolunda tehlikeli adımlar atmışlardı; öyleyse bilimin evrenselliği üzerinde durulmalı ve Nazi Bilimi gibi riskli oyunlara girmelerinin önü kesilmeliydi.

JulianDierkes’in değerli kitabı “Postwar History Education in Japan and the Germany”de (Routledge, 2010) ortaya koyduğu gibi savaş sonrasında özellikle Doğu ve Batı Almanya ile Japonya’nın ve özellikle bireyler üzerinde bir suçluluk kompleksi oluşturarak ‘yeniden terbiye edilmesi’ yönünde yoğun bir çaba içerisine girilmişti ve bu projenin en önemli ayağı da tarih eğitimi olmuştu. Tarih üzerinden yeni bir “millî olmayan kimlik” oluşturulacaktı, zira hem Junkerler, hem Meijiler tarih üzerinden milli bir kimliğin inşasında akıllara durgunluk verecek başarılar kazanmışlardı.

İşte bir kaç yıl önce Frankfurt’a gittiğimde bütün kitapçı vitrinlerinde kuleler halinde karşıma çıkan Peter Watson’ın “The German Genius”u (Alman Dehası) savaş sonrasında hem Almanlara, hem de dünyaya bir umacı imiş gibi gösterilen Almanlığın (Germanness) 1870’lerden itibaren başlayan olağanüstü atılımının gerçekte “Avrupa’nın üçüncü Rönesansı” ve “ikinci Bilimsel Devrimi” olduğunu vurguluyor, Nazi dönemindeki bilimsel ve sanatsal başarılara da müstakil bir bölüm ayırıyordu (Simon and Schuster, 2010). Velhasıl bir yeni revizyonist tarihçiliğin başladığının ayak sesleri geliyordu kitapçı raflarından.

Demek ki, tarihçiler artık 1870-1945 dönemine Naziliği önceki ve sonraki Alman tarihinden ayırarak değil, Almanya tarihine bir bütün (longuedurée) olarak bakmakta, bir; tarihten kesilip atılmak veya gözden düşürülmek istenen dönemler yeni bir gözle incelenmekte, iki; tarih eğitiminin dayatmacı şeklinin her ikisinin de, Nazi-Japon şeklinin olduğu kadar Amerikan versiyonunun da ideolojik olduğunun altı çizilmekte, üç.

Peki bütün bu Alman muhabbetini niye yaptım? Anlayan anlamıştır ama açıklamakta mahzur yok: 1945 sonrası Almanya’sındaki “Denazifikasyon” ile 1923 sonrası Türkiye’sindeki “Deottomanizasyon”, yani Osmanlısızlaştırma arasında ciddi paralellikler var da ondan.

Nazilik ve Osmanlılık

Orada Almanlığın izleri silinmeye çalışıldı, bizde Osmanlılığın.

Orada Alman kimliği öcü gibi gösterildi, bizde Osmanlı kimliği.

Orada bu kimliğin tarih kitapları ve tarih dersleri üzerinden itinayla temizlenmesine girişildi, bizde ise 1923 sonrasında ders kitaplarında gördüğümüz çarpık Osmanlı ve yakın tarih senaryosu hala yürürlükte. Bazı revizyonist yaklaşımlar var kuşkusuz ama bunlar henüz ana (master) tarih anlatısını etkileyebilmiş değil.

Nihayet Almanya’da Naziliğe dair bütün görünür izler silinirken (mesela heykeller ve anıtlar yıkılırken) bizde de Osmanlılığa dair bütün izler silinmeye, mesela arşiv malzemelerine varıncaya kadar satılmaya kalkıldığını, içinde Abdülhamid Han’ın adı geçiyor diye Osmanlıca Mevlid nüshalarının toplatılıp yakıldığını, masallardan bile padişah ve şehzade gibi ‘tehlikeli’ kelimelerin çıkarıldığını biliyoruz.

Bu arada en önemli benzerlik, Nazi döneminde Almanya’nın Avrupa’nın diğer kısmından farklılığı adına kullanılan Gotik kökenli Fraktur veya Antiqua denilen bir alfabenin Yahudi etkisinde şekillendiğine inandıkları Latin alfabesine karşı ısrarla kullanılmasıydı (hatta bir dönem Nazi Almanya’sında Latin alfabesiyle propaganda yapmak dahi yasaklanmıştı). Lakin Latin alfabesi üzerindeki yasak uzun sürmemişti, zira Almanya’nın yayılmak istediği bölgelerde yaşayanlara Gotik kökenli alfabenin okunma zorluğu yüzünden yeterince ulaşamıyor ve mesajları halkı etkileyemiyordu. Buna rağmen Nazi Almanya’sında Gotik kökenli harflerle yapılan yayınlar 1945 yılına kadar inatla sürdürülecekti.

Yani Denazifikasyon süreci aynı zamanda Latin alfabesinin kesin bir üstünlük kurmasının da başlangıcı olmuş ve Almanlığı çağrıştıran Gotik kökenli alfabeler bazı markaların logoları haricinde neredeyse tamamen ortadan kaldırılmış ve kullanımı yasaklanmıştı.

Burada hemen aklınıza 1928 yılında Osmanlı elifbasına uygulanan yasaklar ve baskılar geldi, değil mi? Haklısınız.

 

Osmanlıya savaş!

Bizde de sadece Arap elifbası yasaklanıp yerine Latin alfabesi dayatması yapılmadı, Osmanlıca kitaplar yakıldı, kanunla tuğra ve kitabeler kazındı ve söküldü, mesela İzmir Saat Kulesi’ndeki tuğra ve armalar 1941’de kaldırıldı, İstanbul Üniversitesi’nin giriş kapısındaki tuğranın üzerine kapatılan mermer geçen Nisan ayında açılabildi. Afyon’da Umur Bey Camii yıktırılıp yerine Nazi estetiğinden ödünç alınmış üryan figürleriyle hazin ‘Zafer Anıtı’ dikildi...

Adeta Osmanlıya karşı savaş açılmış gibiydi. En önemlisi de ders kitaplarında okutulan Osmanlı, ‘cihangirlik sevdasından vazgeçmiş’ bir vârisin nasıl olması isteniliyorsa o şekilde sunulmuştu: Modern çağda yaşayamayacak,  çağdışı ve her türlü gerilik ve gericilik illetleriyle malul bir fosildi o…

Bu ve diğer barbarlık yöntemleriyle verilmek istenilen esas mesaj şuydu: Şu Osmanlı’dan uzak durun! Yoksa başınız belaya girebilir! (Lozan’dan dönen İsmet Paşa, Karabekir Paşa’ya bu tehdidi açıklamıştı.)

Hem Almanya’da, hem bizde tarih üzerinden yeni bir kimlik oluşturulmak istendi. Ancak en önemli fark, Almanya’da bunun adının açıkça konulmuş olması: Denazifikasyon. Asıl garip olan, Türkiye’dekinin adının bugüne kadar konulamamış, hatta konulma cesaretinin gösterilememiş olmasıdır.

Türkiye’de 1923 yılından itibaren yürürlüğe konulan programın adını koyuyorum: Osmanlısızlaştırma.

Ancak hadiseler Almanya’da olduğu gibi Türkiye’de de şişede durduğu gibi durmadı. Türkiye darbelere rağmen zamanla eski Türkiye olmaktan uzaklaştı, devlet dışı dinamikler kuvvetlendikçe mağdurların sesleri daha fazla duyulur ve temsil edilir oldu. Kendine güveni gelen ülke ‘Kimim ben?’ sorusuna ancak o yasaklanmış, karanlık alana girerek cevap bulabileceğini gördü ve 1953 Fetih kutlamaları bir dönüş yılı oldu, 1999 ise ikinci dönüş yılı…  Böylece Reottomanizasyon, yani YenidenOsmanlılaştırmasüreci başlamış oldu.

İstanbul Üniversitesi’nin kapısındaki nefis Abdülaziz tuğrasının saklandığı yerden göz kırpması bir ışıktır, Ayasofya Camii’nde kutsalın yeniden tebessüm etmesi ise Osmanlısızlaştırma programının yenilgisi olacaktır.


.

İsmi silinmek istenen Karabekir Paşa Doğu’da yağmur duasına bile çıkmıştı

08.06.2014 - Bu Yazı 796 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Ağrı Belediye Başkanı seçilen Sırrı Sakık’ın sert çıkışı zaten pusuya yatmış olan Kâzım Karabekir tartışmasını alevlendirdi. Şimdiye kadar Karabekir’in resmi tarihe meydan okuyan kitaplarına “Canım, işte kıskançlığındandır” diye burun kıvıran zevatın Sakık’ın kuru sıkı “tehdidi” karşısında birdenbire onu sahiplenmiş gibi davranmaları doğrusu hiç de saygıyı hak etmiyor.

Ağrı’nın yeni Belediye Reisi “Atatürk’ün silah arkadaşı”nın ismini şehirden silmek istiyormuş da, buna kesinlikle izin verilmeyecek, gerekirse eylem bile yapılacakmış da… Bunları yazanlar da Ulusalcı taife ve benzeri gazeteler.

Sanki Karabekir’in kendisiyle yan yana çekilmiş fotoğrafından onun suretini çıkarttıran Atatürk ve “silahsız arkadaşları” değilmiş gibi. Sanki evini bastırıp dosyalarına el koyduran ve parasını kendi cebinden ödeyerek bastırdığı kitabını yaktıran “silah arkadaşı” Atatürk değilmiş gibi. Sanki Şeyh Said olayını bahane ederek Karabekir’in başkanı olduğu muhalefet partisini kapattıran ve kendisine suikast düzenlemek ithamıyla idamla yargılatan ‘Ebedî’ ve ‘Millî’ Şefler değilmiş gibi.

Öte yandan Karabekir’in Şarka ve Şark insanına yaptığı insanî muamele ve hizmetler görmezden geleni çarpacak kadar çoktur ve söyleyene de bir şeref kazandırmaz.

Ağrı’da kaldırılması konuşulan Kâzım Karabekir’i kucağına aldığı ve başını okşadığı iki çocukla birlikte gösteren heykel.

Şehirde bir heykeli var gördüğüm kadarıyla, o da gayet masumane bir jestle sokaklara düşen yetimlerin ellerinden tutup kucaklayışını temsil ediyor. (Ermeni çocuklarını da zannedildiği gibi Türkleştirmemiş, Trabzon’daki Ermeni Yetimhanesi’ne göndermiştir.)

Bu heykelde ne kötülük gördünüz de yıktıracaksınız, anlamıyorum. Sarıkamış’tan Iğdır ve Ağrı’ya kadarki bölgede Türk veya Kürt olduğuna bakmaksızın çocukları sokaktan kurtaran, onlara okullar (hatta anaokulları) ve kurslar açtırıp hayata kazandıran bir komutana takılacağınıza, üzerlerine bomba yağdıranların peşine düşseniz ya! Zaten resmi tarihin mağduru olmuş bir kahramana siz de vurmaya kalkarsanız gaddarlar safına iltihak etmiş olursunuz, tarih de sizi böyle hatırlar.

Kaldı ki Karabekir Paşa, 1917’den 1922’ye kadar (İstanbul’da geçirdiği 6 ay hariç) bölge insanına nice fedakârane hizmetler vermiştir. Günlükler’inden birkaç satırı okuyalım:

“30 Mayıs: Lice parkı yanında bir Rüşdiye Mektebi yapmaya karar verdim. Bir de cami-i şerif. 3 Ocak 1918: Silvan’ın tarihî bir kaynağını bularak oraya gayet güzel bir çeşme yaptırtıyorum. Suyu pek latif olan bu çeşmeye benden sonra karargâhım Kâzım Karabekir Çeşmesi adını koymuşlar. Mıntıkamda daima köprü, yol ve çeşmelere her yerde ehemmiyet veriyorum.”

Hava Şehitleri Anıtı’nın kitabesi.

 Iğdır’da yağmur duası

1919 Mayıs’ında Kağızman’dan Iğdır’a gelir Karabekir Paşa. Iğdırlılar karşılarken, “Paşa, yağmursuzluktan kırılıyoruz. Senin methini çok işitiyoruz, dindarsın, iyisin. Bize medet et” derler. Kuldan değil, Allah’tan imdat istemelerini söylese de dağılmazlar. Yağmur duasını ısrarla onun etmesini isterler.

Neyse ki, yağmur duasını öğrenmiştir Paşamız. “Halkın samimi ısrarları üzerine kalbimi tamamiyle Cenab-ı Allah’a bağladım ve yalvarıyorum, siz de bir kere âmin deyiniz ve gidiniz. Umarım ki, Allah yardımcınız olacaktır” diye bitirir duasını.

Biraz dinlendikten sonra akşama çarşıya çıktığında yağmurun hakikaten başladığına şaşkınlıkla şahit olur. O heyecanla şunları yazar defterine:

“Her taraftan haykırışmalar, dualar yağmur şakırtısına tatlı bir nağme katıyordu. Bu olay bana Kars’ın zaptı anından fazla tesir yaptı. Kars’a ateş ve kan arasında giriyordum, burada rahmet ve şükran arasında dolaşıyordum. Hayatımın en mutlu zamanlarından birini yaşadım. Kıtlıktan kurtulan halkın sevinci Ermeni satırından kurtulanlardan daha fazla oldu.”

1925’de Meclis kürsüsünde Şeyh Said isyanı için, “Kürt ihtilali hükümetin idaresizliği yüzünden çıkmış ve büyümüştür” diyen de, Takrir-i Sükun Kanunu ile İstiklâl Mahkemeleri’nin kurulmasına ve idam cezası yetkisi verilmesine de karşı çıkan Karabekir Paşa’nın evet Türkçü sayılabilecek bazı fikir ve icraatı vardır ama bunlar asla ‘ırkçı’ olarak yaftalanamaz. Doğu’da Müslüman halkı Türk, Kürt diye ayırd etmeden katliam ve işgalden kurtaran, yetimlere kol kanat geren ama ‘Beyaz Türkler’ tarafından da itilip kakılan biridir Karabekir ve Sakık’ın eline ilk geçen baltayı taşa vurmuş olması tam bir talihsizliktir.

Ağrı İsyanı’ya alakası yok mu?

Öte yandan Ağrı’dan kaldırılmak istenen Hava Şehitleri Anıtı hakkında da epey yazılıp çizildi. Mesela Sırrı Sakık’a göre “Ağrı’nın hemen göbeğinde bir anıt dikmişler 1930’larda. Kürtleri bombalayan, Kürtler’in atalarını öldüren, Kürtlere orada ölüm ve kan kusturan o pilotların anıtı dikilmiş. Düşen uçağın pervaneleri, Kürtler’in gözünün içine sokuluyor.”

Buna Taha Akyol “Hürriyet”te cevap verdi. Akyol’a göre Sakık yanılıyordu. Anıtın 1926-30 yıllarındaki Ağrı isyanıyla alakası yoktu. Zaten hava şehitleri 1930’da değil, 1939’da İran Veliahdının düğününden dönerken hayatlarını kaybetmişlerdi.

Ne var ki, bu bilgilerin tashihe ihtiyacı var. Maddeleyerek gidelim:

    1) Ağrı’daki Hava Şehitleri Anıtı’nın üzerinde 1930 yılında yaptırılmış olduğu kocaman rakamlarla belirtildiği gibi anıttaki pirinç levhada da açıkça belirtilmiştir.

    2) Kitabeye göre anıt, Şehitler Anıtı olarak Nidai Paşa tarafından Ağrı İsyanı’nı bastırmak için gelen askerlerden şehit Kâmil ve Hüsnü Efendilerin hatırasını yaşatmak için yaptırılmıştır.

    3) 1939’da ise 2 hava şehidinin Ağrı’ya defni üzerine ismi Hava Şehitleri Anıtı’na dönüştürülmüştür.

Sonuçta Şehitliğin Ağrı İsyanıyla bir alakası var. Üstelik isyanda tam 8 hava şehidi verildiğini Hava Harp Okulu’nun resmi sitesinden öğrenmek de, bunları İhsan Nuri Paşa’nın “Ağrı Dağı İsyanı” adlı kitabından doğrulamak da mümkün. Zaten Robert Olson’un dediği gibi Kıbrıs ve Irak gibi istisnalar hariç Türk Hava Kuvvetleri’ni neredeyse tamamen Kürt isyanlarını bombalamakta istihdam etmiş değil miyiz?

Anıtın Ağrı İsyanı’nı bastırmakla alakası, bize tarihin ne denli girift bir alan olduğunu göstermesi bakımından da önemli.

.

Musul’u Şeyh Said yüzünden mi kaybetmiştik?

15.06.2014 - Bu Yazı 795 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Musul’un kendisine “devlet” diyen illegal bir örgütün kontrolüne girmiş bulunması Türkiye’nin eski toprağı olan Irak’ı hangi şartlarda bıraktığı tartışmasını da beraberinde getirmiş oldu. Hafızamızı 7 yıl önceye döndürürsek Irak’ın bölünmesi yine gündemdeydi.

O sırada Dışişleri Bakanı olan şimdiki Cumhurbaşkanımız Abdullah Gül, ilginç bir açıklama yapmış ve şöyle demişti: “Biz 1926’da Musul´u verirken tek bir Irak´a verdik. Karşımızda tek bir Irak görmek istiyoruz.” (8 Şubat 2007)

Şimdi Osmanlı’dan ayrıldığından beri rahat yüzü görmemiş olan Irak bir daha bölünmüş durumda ve 8 yıl bizi meşgul eden ve sonra üzerine bir bardak su içip unuttuğumuz Musul hayaleti 7 yıl aradan sonra yeniden semalarımızda tayeran etmekte. Acaba bugün de “Biz 1926´da Musul´u verirken tek bir Irak´a verdik. Karşımızda tek bir Irak görmek istiyoruz” diyebilecek miyiz? Göreceğiz. Belki de ABD gelip Irak’ı birleştirir, kim bilir!

Osmanlı döneminde Musul’dan bir görünüş

İsterseniz bu köşede olsun gündemden biraz uzaklaşıp Musul’u asıl kaybettiğimiz yer olan Lozan’a uzanalım ve yıllar yılı masaya yumruğunu vurup “7 düveli dize getirdiği”(!) söylenen şanlı İsmet Paşa’nın Lozan’da Musul’u nasıl İngilizlerin eline teslim ettiğini bizzat kendi sözleriyle görelim.

Az daha unutuyordum: Nicedir ağızlarda bir sakız: Musul’u Şeyh Said yüzünden kaybetmiştik. Şeyh Said ayaklanmasaymış Musul’u kaybetmeyecekmişiz. Bu iddiayı 1923 ve 1926 yıllarındaki iki vahim diplomatik hatamızla çürütürsek isabetli bir yol tutturmuş oluruz.

Lozan’da görüşmeler henüz başlamışken, 27 Kasım 1922’de şöyle demiş İsmet Paşa: “Türkiye fakir bir ülke; Musul petrollerinden pay istiyoruz.”

Bundan 37 gün sonra, 3 Ocak 1923’te bu defa Başbakan Rauf (Orbay) Bey’in Ankara’dan İsmet Paşa’ya çektiği telgrafta Fevzi (Çakmak) Paşa’nın “Musul’un hangi şartlarla olursa olsun idaremiz altına geçmesi lazım geldiği mütalaasında” olduğu bildirilir. ‘Sakın gevşeme’ mesajıdır bu, ‘arkanda biz varız’.

Takvim bu defa 11 Ocak 1923’tür. İsmet Paşa’dan Rauf Bey’e şu cevap gelir:

“İşler bir çok noktalarda dolaştı, durdu. Bu işlerin nerede düğümlendiğini bir İngilizler, bir de biz biliyoruz. Ukde noktası, Musul’dur. Musul’u İngilizlerin behemahal bize vermesi lazımdır. Şurada burada blöf, nümayiş para etmez. Dünyanın kuvvetini bir araya getirseler Türkiye murahhasları gözlerini dikerek Musul’u talep edeceklerdir.”

MUSUL BİZİMDİR, BİZİM KALACAK!

Paşa belli ki gayet formundadır ve haklı olduğumuza sonuna kadar inanmaktadır. 8 gün sonra Rauf Bey’e bu defa şunları yazar:

“Müttefikler bize evet yahut hayır dedirtecek bir proje hazırlıyorlar. Bu pazartesi verecekler. Yakında müttefikler ile büyük bir meydan muharebesi verecekler (yani kendileri-MA) münferid ve müteferrik meseleler üzerinde perakende muharebeler vermekten yoruldular. Bir defa askıdaki sorunlar üzerinde büyük bir meydan muharebesi vermek istiyorlar. Bu, asab meselesidir. Acaba bunda hangi millet kuvvetlidir.”

Musul’da Eski Köprü

Kimin asabının bozulduğu ve hangi milletin kuvvetli olduğu 4 gün sonra belli olacaktır. Bu sefer Mustafa Kemal Paşa’ya yazdığı telgrafta şöyle der:

“Bugün büyük bir harb oldu. Curzon bütün vesaitini istimal etti (silahlarını kullandı). Musul’un siyasi muharebesidir. Musul’u taleb ettim. Çok yoruldum. Güzel ve Gazi şefim. Beni bu kadar imtihana niçin feda ettin? Curzon sandalyesinden yıkılmıştı.”

Belli ki bacakları titremeye başlamıştır İsmet Paşa’nın ama bir yandan da efeliği çizdirmek istemediği için Lord Curzon’un sandalyesinden yıkıldığını(!) yazabilmektedir.

Acaba gerçekten kazanılmış mıydı harp? Bunu isterseniz Lozan kahramanımız söylesin:

“30 Ocak 1923- Şimdi hallolunacak şudur: Fasıla vererek Ankara’ya gelmek, vaziyeti bir müddet muallak bırakmak yahut Musul’dan feragatle başlayarak yeni bir sulh imkânı aramaktır. Ben Musul’dan feragat ederek sulh imkânı aramak fikrindeyim.”

Olay budur: 11 Ocak’ta “Dünyanın en haklısı ve kuvvetlisiyiz, Musul’u İngilizlerin mutlaka bize vermesi lazım” diyen İnönü, çok değil, 19 gün sonra pes etmiş bir vaziyette “Musul’dan feragat ederek” barış imkânı aramaktadır.

Gelinen nokta kimin görüşüdür acaba? Güya sandalyesinden düşürdüğünü(!) yazdığı Lord Curzon’un görüşü elbette…

88 YIL ÖNCEKİ FECİ HATA

Musul konusunda dikkate değer bir tez hazırlayan İhsan Şerif Kaymaz, 5 Haziran 1926’da Türkiye-İngiltere-Irak arasında imzalanan Ankara Anlaşması’nın Türk tezleri açısından tam bir hezimet olduğunu ortaya koyuyor (Musul Sorunu: Emperyalizm ve Kürtler, Kaynak: 2014, s. 552 vd.). Kaymaz’ın Musul’u kimlere ve nasıl hatalar sonucunda verdiğimize dair sözlerini özetliyorum.

8 yıl süren Musul’u alma mücadelemiz tam bir yenilgiyle sonuçlandı. Musul’u ‘bütünüyle’ Irak’a terk eden Türkiye, orada yaşayan Türkmen nüfus için “azınlık hakları dahi” elde edememişti. “Anlaşma öylesine alelacele imzalanmıştır ki” diyor yazar, “Türk tarafı hiçbir konuda pazarlık yapmamış, neredeyse İngilizlerin dikte ettiği koşulları aynen kabul etmiştir.”

İngiltere’yle sürdürülen Musul görüşmeleri sırasında Berlin’deki Türkler, “Musul Türk kalacak” sloganı atıyor. (Servetifünun, 22 Ekim 1925).

İngiltere neyi dikte etmişse kabul ettiğimizi Lozan’dan da bildiğimiz için bu satırlar pek şaşırtıcı gelmemiş olabilir bazılarınıza. Ama devamı var. Mesela şu cümleye ne diyeceksiniz:

“İyi Komşuluk İlişkileri başlığı altında yapılan düzenlemeler (…) konusunda da Türkiye, İngiliz önerilerini kabul etmenin ötesinde, sürece herhangi bir katkıda bulunmamıştır.”

Güzel. İngilizler yazdırıyor, biz kabul ediyoruz, tıpkı Lozan’da olduğu gibi. Ya sonra?

Irak Yüksek Komiseri Henry Dobbs, Kasım 1926’da Türkiye’ye geliyor ve Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’le görüşüyor. Bu ilginç görüşmede Irak’ta Kürtlere özerklik tanınması gibi bir tasarılarının olmadığı güvencesini veriyor. Yeterince ikna etmiş olmalı ki, Mustafa Kemal de ona “Kürtlerin daha nesillerce kendi kendilerini yönetme yeteneğinden mahrum kalacaklarını”(!) gönül rahatlığıyla belirtiyor (s. 554).

Anlaşılıyor ki, Ankara’nın bütün derdi, güney sınırımızda bir Kürt devleti veya özerk bölgesinin kurulmamasıydı. İngilizler bu güvenceyi verince ve en önemlisi 1925 Mart’ında kabul edilen Irak Anayasası’nda bu yönde bir alamet görülmeyince Musul’u İngiltere’nin elindeki Irak mandasına bırakan imzayı atmakta bir beis kalmamıştı. Fakat “Musul konusunda her şeyi kazanmamıza elbette imkân yoktu ama her şeyi de kaybetmemiz gerekmiyordu.”

Maalesef kaybettik. Sürecin başında, ortasında ve sonunda bu vahim hataları yapanların kalkıp ‘Şeyh Said isyanı çıkmasaydı Musul ne güzel bizde kalacaktı’ demeleri komik bile değildir.


.

Ekmeleddin Bey’e Atatürkçülük testi

22.06.2014 - Bu Yazı 723 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Ekmeleddin İhsanoğlu’nun çatı adaylığı açıklanır açıklanmaz bazı çevrelerde ilk akla gelen sorunun ‘Atatürkçü mü, değil mi?’ olması Türkiye’de demokrasi ve fikir özgürlüğünün hal-i pür-melalini sergilemesi bakımından ibret-i alemlikti.

Düşünün, iki parti gece gündüz uğraşıyor, içtima içtima üstüne, neticede bir adayın ismi ilan ediliyor, ilk merak edilen şey, ‘ya Atatürkçü değilse’. Yani adayın nitelikleri, nişanları, kitapları şusu busu hiç önemli değil. İsterse sıfırın altında yaşasın, yeter ki Atatürkçü olsun! Maalesef az gelişmiş muhitlerde örümceklenen mantık bu.

İşin garibi, bu soru Utku Çakırözer tarafından sorulmuş ve Prof. İhsanoğlu, mecburen şu cevabı vermiş:

“Atatürk’ü, Cumhuriyet realitesini ve kazanımlarını inkâr etmek tamamen yanlıştır. Atatürk, istiklal mücadelesinin kahramanı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu olarak tüm Türk milletinin gönlünde yer etmiş mümtaz bir şahsiyettir. Bunun aksini söylemek tarihin realitesine yakışmayan bir tutum olur. Fransa için Napolyon, ABD için George Washington neyse Türkiye için de Atatürk odur. Türkiye’de Atatürk meselesi gündeme geldiğinde yapılan şu: Bir kesim onu yargılıyor ve tamamen reddediyor. Bir kesim ise yarı Tanrı misali kutsuyor. Ne kutsamalı ne de reddetmeliyiz. Türkiye’nin bu tartışmaları çoktan aşmış olması lazım. Cumhuriyet’in 100. yılında tarihimizi objektif ve rasyonel olarak ele alabilmeliyiz.” (Cumhuriyet, 16 Haziran 2014)

Gerçi bu cevapta eleştireceğim şeyler mevcut ama onları sona bırakarak şunu söyleyelim ki, hakikaten “Türkiye’nin bu tartışmaları çoktan aşmış olması lazım”dır ve çağdaş bir demokratik idarede bir cumhurbaşkanı adayının tarihte yaşamış bir şahsiyete ne kadar bağlı olup olmadığının sorgulanması en basitinden ayıptır. Bir kişiye ve onun fikirlerine saygı duyulup duyulmaması veya kendisinin o kişiye ve ilkelerine sadık yaşayıp yaşamadığı tamamen kendisini ilgilendiren bir tutumdur. Başkasını bağlamaz.

Mesela bir ABD başkan adayına Washington’a ve ilkelerine bağlı olup olmadığının sorulduğunu düşünün. Adam belki de Lincoln, Franklin veya Jackson’ı beğeniyordur. Kimi ilgilendirir ki? Bu konu sadece belki hangi ekonomik veya dış ilişki tarzını benimseyeceği anlamında bir ilginin muhatabı olabilir ve zaten varsa onu da kendisi açıklar. Nitekim Reagan 1985’te yeni vergi paketini açıklamak için İbn Haldun’un sözlerini rehber aldığını açıkladığında kimse –“Mukaddime” yazarının ismini bilmeyenler hariç- garipsememişti.

Artık bu ilkellikten kurtulmalıyız. Türkiye 1930’ların şahıs kültüyle yönetilebilecek ve tektipleştirilebilecek homojen bir nüfusu barındırmıyor. Öte yandan demokrasiye uygun zemin ancak çoğulculaşmış bir kültürde bulunabilir. 1950’lerden beri yaşadığımız ve nüfus ve ekonomik dengesizliğe bağlı olarak hâlâ hız kesmeyen iç göç sayesinde Doğulusu ile Batılısı birbirini tanıdı. Trakya gibi yabancıyı az tanıyan bölgelere de tanıtma işini yine göç ve turizm yapacaktır.

Kürtlük ile çiğköftenin bağlantısı

Ailece Urfalıyızdır, 1967 Ağustos’unda PTT memuru olan babamın tayini Bursa’ya çıktı. Altıparmak semtinde iki katlı bir ahşap ev bulduk. Ev sahibimiz yanımızdaki yine bir ahşap evde oturuyor. Ocak henüz tütmüyor. Yanımızda biraz bulgur ve salça getirmişiz. Annemle babam hemen çiğköfte yoğurdular, tabii komşuya göndermeden olmaz, ben de ev sahibimize bir tabak götürdüm. Makbule geçecek sanırken Rumeli kökenli olan ev sahibimiz, çiğ etle yapılan bu yiyecek ikramını kabul etmemişti. Arkamızdan da bizi ‘yamyam’ gibi görmeye başladıklarına dair duyumlar(!) aldığımızı hatırlıyorum. Oysa şimdi o evin etrafı çakma çiğköftecilerce kuşatılmış!

Bu noktada aklıma 1930 Ağrı İsyanı sırasında “Cumhuriyet” gazetesinde çıkan bir yazı geldi. Kürt isyanı ile çiğköfte arasında kurulan bu muhteşem irtibata doğrusu hayran kalmamak mümkün değildi. Şöyle yazıyordu 13 Temmuz 1930 tarihli “Cumhuriyet”:

“Bunların (asilerin) alelade hayvanlar gibi basit sevk-i tabiilerle (içgüdülerle) işleyen his ve dimağlarının tezahürleri, ne kadar kaba, hatta aptalca düşündüklerini gösteriyor. Çiğ eti biraz bulgurla karıştırıp öylece yiyen bu adamların Afrika vahşilerinden ve Yamyamlardan hiç farkı yoktur.”

Evet, bir dönem Doğulu insan çiğköfte yediği için Vahşi ve Yamyam olarak görülürken bugün etli ve etsiz çiğköfte gemileri Edirne’den İzmir’e kadar başarılı bir çıkarma yapmış durumda.

Ne demiştik? Artık 1930’lardaki Türkiye değiliz ve o devrin kavramlarıyla düşünmek ve sorgulamak, hele kişiye, tarihteki bir şahsı sevip sevmediği üzerinden bir iman testi uygulamak ilkellikten başka bir şey değildir.

İspat et!

28 Şubat sürecinde Prof. Semavi Eyice, zamanın Kültür Bakanı tarafından yakışıksız bir şekilde dine uzak biriymiş gibi suçlanmış, Semavi hoca da bir TV programına çıkıp boynundaki sanırım ayet yazılı bir künyeyi kameralara göstermek zorunda kalmıştı. Tabii çok utanmıştım bir alimin bu hale düşürülmüş olmasından.

Ancak bir başka ilim adamı Ekmeleddin Bey’den Atatürkçü olduğunu ispatlamasını isteyenlerin durumu bundan farklı değil. Biri dinî, öbürü laik bir zorbalık ve aynı mantığın mahsulleri.

Bir de tuhaf olan, herkesi kusursuz bir şekilde temsil edecek ve ‘tüm’ milletin ortak paydası olacak bir değeri hâlâ var farz etmemiz. Unutmayalım ki, postmodern dönemde böyle heyula paydalar bulmak veya üretmek mümkün değil.

Mesela İslam’ın ortak payda olduğunu savunuyorsanız en hafifinden “Hangi İslam?” sorusuna muhatap olabilirsiniz. IŞİD ve Esed örnekleri ortada. ‘Bunlar Müslümansa ben değilim’ diyenler yok mu? Atatürk de bütün dayatmalara ve Ekmeleddin Bey’in rağmına “tüm Türk milletinin gönlünde yer etmiş mümtaz bir şahsiyet” hiç olmadı. Muhtemelen başta Mehmed Akif ve kendi babası İhsan Efendi’nin de eleştirdiği biriydi. 5. Şua’daki Said Nursi kadar bir tablosunu eleştirdiği için akıl hastanesine tıkılan ressam Fikret Mualla’nın da Atatürk paydası altında buluşmadıklarını biliyoruz. Dil, isim ve tarihlerini silmeye kalktığı Kürtlerin de Atatürkçü olmadıkları açık vs.

Demek ki, demokratik ortamın oluşması için şart olan bu sosyolojik parçalanma ve ayrışma döneminde kalkıp yeniden 1930’ları veya darbe dönemlerini hatırlatacak ifadeler kullanmaktan kaçınmak gerekir. İhsanoğlu’nun “Atatürk’ü ne kutsamalı, ne reddetmeliyiz” sözüne ancak tabu olmaktan çıkarılmalı anlamında hak veriyorum. Aksi halde dayatılan şahıs kültleriyle demokratik ortamın en büyük düşmanı fanatizmi önlemek mümkün olmayacaktır.

Baksanıza, İstanbul’a yeni havalimanı için hep şahıs ismi öneriliyor. Bu millet kavram üretmeyi, yani düşünmeyi unutmuş resmen. Asıl tehlikenin farkında mıyız?


.

Musul’un anlatılmayan hikâyesi

29.06.2014 - Bu Yazı 673 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Sir Winston Churchill, 1920 Aralık’ında İngiltere’nin Fransa Büyükelçisi LordDerby’ye şöyle yazıyordu: “Mustafa Kemal’i ve barış içinde bir Türkiye’yi Bolşeviklere karşı bir bariyer olarak ve Ortadoğu ve Hindistan’daki işlerimizi tesviye etmekte kullanmak gerektiğini düşünüyorum.”

Öte yandan Harold Nicolson, İngilizlerin gayri resmî Türkiye barış politikasını ‘çırpınan bir tavuğu incecik bir kâğıda sarmaya çalışmak’ (‘tryingtotieup a kickinghen in tissuepaper’) şeklinde ifade etmişti.

Lozan’daki orkestra şefi Lord Curzon’a gelince, onun planı çok daha derin ve çok-katlıydı.

 İngiltere 1918’de 1. Dünya Savaşı’nı kazanmıştı gerçi ama ekonomik olarak iflas etmiş bir süper güçtü ve Osmanlı’nın teslim olmasının üzerinden 4 yıl geçmesine rağmen bölgede bir ‘barışı’ tesis edememişti. Muhtemelen Lord Curzon gibi kurnazlığın şahikasına çıkmış bir diplomatı Lozan’a tayin etmeselerdi bu başarısızlıkları daha da ayıplı bir hale gelecekti.

 15 Kasım 1922’de İngiltere’de yapılan seçimler Muhafazakâr Parti’yi işbaşına getirirken Başbakan BonarLaw da Dışişleri Bakanlığı’na Lord Curzon’u atayacaktı. Anlayacağınız İsmet Paşa ve heyeti Lozan’a gittiğinde İngilizlerin başlarını kaşıyacak halleri yoktu, o yüzden de Paşamız bir süre açık havada İngilizlerin teşrifini beklemek zorunda kalacaktır.

 Harold Nicolson’un bir türlü Türkçeye çevrilmeyen muhteşem kitabı “Curzon: The Last Phase” bu kritik safhanın anlaşılması bakımından çok önemli bir kaynak. “Cumhuriyet Efsaneleri” adlı kitabımda belirttiğim gibi Lozan görüşmelerindeki silik sayfaları tamamlayabilmek için bu tür dış kaynakların kullanılması şart. Zira iç (resmî) kaynaklarımız maalesef bir türlü savunmacı refleksten kendilerini kurtarıp gerçek manada tarihçilik yapamıyor, Lozan’ı Esad Hoca veya Dadaylı Halid Bey kadar olsun sorgulayamıyorlar.

 Curzon’un 17 Kasım günü Lozan’a giderken not defterine düştüğü, mutlaka halletmesi gereken üç mesele şuydu: 1) Boğazlardan geçişin serbest bırakılması, 2) Musul’u almak, 3) Ankara ile Moskova ittifakını dağıtmak. Üçünü de kazanırsa kahraman olacak ve İngilizlerin dünya kamuoyunda azalan itibarını iade edecekti.

 Kuzu ve kurt masalı

 Musul sorunu Lozan’da 27 Kasım’da gündeme gelecekti ya, İsmet Paşa ertelenmesini talep etti. Bu meseleyi İngilizler ile Türkler ayrı olarak çözmeliydi. Kuzu kurtla çuvala giriyordu. Curzon’un gözleri parladı, zira kaçırılır gibi değildi fırsat. Ve 7 Aralık’ta Paşa’nın odasında ilk görüşme.

 Türkler Musul vilayetinin tamamını talep ettiler, İngilizler buna karşı çıktı. Yazılı teklifler karşılıklı olarak gidip geldi. Bu sırada yılbaşı geçmiş, 23 Ocak’a gelinmişti. Arada Curzon, Boğazlar ve Milletler Cemiyeti’ne girme konularında SSCB ile Türkiye’yi kafa kafaya tokuşturmuş ve aralarını açmayı başarmıştı (hedef 3). ‘Sizi Rusların eline teslim edersek görürsünüz…’ tehdidi ise Curzon’un 1. hedefine giden altın yolu döşemişti. Geriye Musul’un koparılması kalmıştır.

 Tam bunlar yaşanırken 11 Ocak 1923 günü Fransız birliklerinin, Almanya’nın madenleriyle meşhur Ruhr havzasını işgal ettikleri haberi konferans salonunda bomba gibi patlayacaktı. Curzon’un etrafı birden boşalıvermişti. Ümitsizliğe düşmeye gerek yoktu. İngilizler Musul hariç istediklerinin hepsini garantiye almamışlar mıydı? İşin garibi, “Daily Express” gazetesi ikide bir İngiliz halkının ‘petrol için savaş’ istemediğini, Musul uğruna bir savaşın halk tarafından desteklenmeyeceğini yazıyordu. Gazeteye göre “Musul bir tek İngiliz neferinin kemiğine değmezdi”.

 Durum gerçekten böyle miydi bilmiyoruz ama Başbakan Law dahi Musul için bir savaş çıkmasını istemiyordu. Musul’un, tahtırevallide Türklerin tarafına doğru kaymakta olduğunu herkes görüyordu. O zaman Musul’un barış yoluyla alınması için elden gelen yapılmalıydı.

 Çözüm bulundu: Türk tarafına bir teklif paketi sunulacak ve “ya kabul edin ya ret” denilecekti. Kabul ederlerse ne âlâ, aksi halde savaşın tekrar başlamasının sorumluluğu Türk tarafına ait olacaktı.

 Musul petrol demekti ve İngiltere daha Cihan Harbi başlamadan Bağdat ve Musul petrolleri imtiyazını almıştı bile. Üstelik şimdi ikisi de elindeydi, bunu tek bir İngiliz’in burnu kanamadan yasal zemine kavuşturmak kalmıştı geriye. Lord Curzon bu işi başaracaktı.

 Nasıl mı? Aynen şöyle:

 Curzon’un blöfleri

 “4 Şubat: İsmet, mutsuz ve utanç doluydu. Sandalyesinde hareket ediyor, alnını kaşıyor, mendili ile dudaklarını siliyor, son derece mutsuz ve gergin görünüyordu. Curzon ise koltuğunda istifini bozmadan oturuyordu. Onun hemen yanına oturup notlar almaya başladım. Bompard iyi konuşuyordu. Garroni ise acınacak haldeydi. Sonra Curzon söze girdi. Konuşmasında her ton vardı; tatlı sözler, umutsuzluk, tehdit, otorite... “İsmet Paşa, umarım farkındasınızdır, mümkün olduğunu düşündüğümden çok daha fazla şeyden vazgeçtim.” dedi (oysa yalandı: mümkün olduğunu düşündüğünden çok daha fazlasını kazanmıştı ve yaşlı kurt bunun farkındaydı). “Bütün bunları barış uğruna yaptım. Bompard’ın da dediği gibi barış sizin ellerinizde. Eğer önümüzdeki iki saat içerisinde barış ilan etmezsek, bir daha barış olmayacak. Savaş çıkacak İsmet Paşa, savaş. Bekleyemeyiz. Size kendi yazdığınız mektubun son satırları ile bu şartları kabul etmeniz için yalvarıyorum, verdiğimiz imtiyazları kabul edin ve biliniz ki...” -Marquis tam bu aşamada duraklayıp Tennysonvari dramatik bir ses tonuyla son sözlerini fısıldadı: “Artık sona geldik.”

 Curzon’un heyetindeki bir delege günlüğünde Curzon’un ustaca manevrasını böyle yazıyor ve şöyle devam ediyor:

 “İsmet ve Rıza Nur bunun üzerine durumu görüşmek üzere Crowe’un odasına gittiler. 06.45’te İsmet geri döndü. Bütün şartlarımızı kabul ettiğini ancak ekonomik maddeleri reddettiğini söyledi. Curzon’un, saatine baktığını gördüm. ‘İsmet Paşa, ülkenizi kurtarmak için yalnızca yarım saatiniz var.’ dedi. İsmet bir kez daha mendiliyle dudaklarını sildi. Sandalyesinde kıpır kıpırdı. Parmak uçlarını, ter kaplanmış alnına götürüp öylece durdu. ‘Je ne peux pas’ (Yapamam) diye yorgunca iç geçirdi.”

 Ve o yarım saat içinde konferans dağıldı. Curzon’un treni hareket etti. Ertesi sabah Curzon, Paris’te bir Fransız gazetesini açtığında ‘Lord Curzon’un zaferi’ manşetini okudu. “Daily Mail”i açtığındaysa şaşkındı. ‘Curzon’un yenilgisi’ yazılıydı. Hemen düzeltmeye koyuldu. Victoria İstasyonu’nda karşılamaya gelen bakanlarla kabine toplandı. Kendilerine ilk elden bilgi verdi ve hemen manşetler düzeltildi. Anlaşıldı ki, İngiliz itibarı ve güveni geri kazanılmış, Musul meselesi ertelenmiş ve geriye büyük ölçüde Fransız ve İtalyanları ilgilendiren ekonomik meseleler kalmıştı.

İsmet Paşa ise Lozan’da gazetecileri toplamış, ‘Ne kadar fedakârlık istedilerse yaptım, daha da yapmaya hazırım.’ demişti. Bir tek ekonomik esareti reddetmişti.

 İlahi Paşa! Sanki Musul’u vermek ekonomik esaretin parçası değilmiş gibi. Bir de Musul’u alarak dönseydi mareşal mi yapardık artık, kim bilir!


.

Bir cumhurbaşkanı adayı tehditle istifa ettirilmişti

06.07.2014 - Bu Yazı 653 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Cumhurbaşkanının ilk kez halk oyuyla seçilmesine günler kala adaylar belirlendi, son düzlüğe girildi. Bundan önceki 11 cumhurbaşkanının seçilmesi (Evren’inki hariç) Meclis’te kararlaştırılmıştı. Meclis’in ipleri kimlerin elindeydi? diye sorarsanız orası pek malum değildi demekten başka çarem yok. Maalesef 1923’teki ilk seçimden bugüne çoğunlukla cumhurbaşkanlarımızı vesayet altında seçtik.

Bunun en çarpıcı örneklerinden biri 1961’de yaşanmıştı. O yıl seçilmesi muhtemel bir sivil cumhurbaşkanı adayının silah zoruyla, daha doğrusu ‘Meclis’i kapatırız’ tehdidiyle adaylıktan istifa ettirildiğine tanık olacaktık. Bu hadise demokrasimizin alnına sürülmüş kara lekelerden biriydi.

Zannedilir ki, 27 Mayıs darbesi yapıldı, sonra her şey darbecilerin istediği doğrultuda tıkır tıkır gelişti. Yanlış. Darbe, darbe hevesi uyandırır ve yeni darbelerin anası olur. Ana mı evlatlarını yer, yoksa evlatlar mı anaya kök söktürür, acı hikayesini 1961-63 dönemindeki utanç verici girişimlerde bir film şeridi gibi izlemek mümkün.

Askerî darbe nurtopu gibi bir yavru da peydahlamıştı: Silahlı Kuvvetler Birliği. Ve bu yavrunun yavruları 25 Ağustos 1961’de Jandarma Şeref Okulu’nda ellerini tabanca üzerine koyarak yemin etmiş, ağustosun son günü de parti başkanlarını Çankaya’ya zorla toplayarak gizli bir protokol imzalatmışlardı. Başkanlara kamuoyuna bildiri yayınlayıp alarm halindeki askeri sakinleştirmeye çalışmaktan başka seçenek kalmamıştı.

Asker ne yapsın ki söz vermişti, seçimleri yaptıracaktı ama sonuçlardan pek emin değildi! Sonuçlarından emin olmadığı bir iş de askeri fena halde bocalatırdı. Bu yüzden seçime girmeden önce siyasi parti başkanlarına bir protokol imzalatarak ‘27 Mayıs ne yaptıysa doğrudur’ dedirtmiş, bir tür güvence almışlardı ama yine de gidişatından emin olamadıkları bir şeyler vardı. Bunu da idam kararlarıyla sağlama almak ihtiyacını hissettiler. Seçimden önce mutlaka kan dökülmeliydi.

Nitekim döküldü de. 15 Eylül’de Yassıada Mahkemesi kararını açıkladı. 15 idam cezası verilmiş, sonra Milli Birlik Komitesi bunu 3’e indirmişti. 16-17 Eylül ise idamın kara günleriydi.

Seçime gidilecekti, öyle söz vermişlerdi ama nasıl? Halk durumdan pek memnun görünmüyor, hele idam edilen Menderes ve arkadaşlarının arkasından gözyaşları sel olup akıyordu. İdamlar Menderes/DP özlemini azaltmamış, aksine artırmıştı.

Seçim sonuçları beğenilmeyince

İşte bir ay sonra yapılan seçimlerden o korktukları sonuç çıkmıştı karşılarına. İktidar olması uğrunda kan döktükleri CHP ancak 173 milletvekili ve 36 senatör çıkarabilmişti. Darbenin kendisine karşı yapıldığı DP’nin vârisi veya devamı olan diğer 3 partinin toplamı ise 277 vekil ve 114 senatör idi. Kahraman darbecilerimizin kendilerini ömür boyu senatör ilan ettiklerini hatırlarsak onların oyları bile tabloyu değiştirmiyor, halkın darbecilere sandıkta sessizce verdiği ders burunlarını yere sürtüyordu. Bu sessiz kitleler sokaklara dökülmemişti belki ama sandık önlerine geldiği vakit eli kanlı darbecilere nasıl okkalı bir ders vereceğinin olgunluğunu erkenden kazanmıştı.

Sonuçta hedefe ulaşılamamış, gönüllerinde yatan aslan İnönü’nün başbakanlığı tehlikeye düşmüştü. Darbeyi DP’yi devirmek için yaptıkları halde hiç hesaba almadıkları halk, sandıkta kendilerini devirmişti. Peki şimdi ne olacaktı?

Ali Fuat Başgil’i tehdit eden General Sıtkı Ulay

Yeni bir darbe yapmaktan başka çıkar yol yoktu. Nitekim bir hafta sonra Yıldız Harb Akademisi’nde toplanan anlı şanlı general ve amiraller 21 Ekim Protokolü’nü imzalayacak ve TBMM’yi toplanmadan önce tanklarla basarak vekilleri tutuklayacak ve seçimi iptal ettireceklerini açıklayacaklardı. Açıkça 27 Mayıs’a geri dönülecekti. Ankara Mürted’deki apoletliler de ses vermişti çağrıya. Darbe gümbür gümbür geliyordu.

Üç gün sonra parti başkanları silah zoruyla komutanların önünde Çankaya’da sıraya dizildiler ve önlerine konulan protokolü imzaladılar. 25 Ekim’de Meclis, Gürsel tarafından açıldı, en yaşlı üye sıfatıyla başkanlık kürsüsüne kısa bir süre sonra başbakan olacak İnönü geçmişti.

İşte tam bu günlerdeydi ki, cumhurbaşkanlığı seçimi adayları ortaya çıktı. Askerin isteği, tek aday olarak Cemal Gürsel’in seçime girmesiydi. Ancak hukukçu Ord. Prof. Ali Fuat Başgil de AP tarafından aday gösterilmişti, işin tuhafı devrik DP kitlesi tarafından da çok tutuluyordu. Ankara’ya yolculadıkları trenin üzerine tebeşirle kocaman harflerle “Cumhurbaşkanı Başgil” yazdıklarını biliyoruz. Normal şartlarda sağ tabandan gelen üç partinin toplam üye sayısı 391’i buluyordu ki, bu da destekledikleri adayın, yani Başgil’in seçileceği anlamına geliyordu.

Ancak darbeci zihniyette sözü halka ve temsilcilerine bırakacak göz var mıydı? Eğer Başgil cumhurbaşkanı seçilirse yine darbe yapacaklardı! En iyisi onu adaylıktan vazgeçirmekti.

Yeter ki Meclis kapanmasın!

Darbeci Sıtkı Ulay, Başgil’le görüşmesini “Harbiye Silah Başına” adlı hatıratında anlatır:

“Emir subayım bir haber almıştı. Zavallı Başgil Meclis’te seçildikten sonra toplar atılmayacaktı ve bindirilip Ankara’dan uzaklaştırılacağı cip arabası dahi tespit edilmişti. Profesöre durumu bütün çıplaklığı ile anlattım. Farzımuhal seçilirse belki benim de şahsen artık dağa çıkmak zorunda kalacağımı anlattım.”

Dağa çıkmak, öyle mi? Devam edelim.

Bir başka yerde ise sanki daha sansürsüz konuşmuştu Sıtkı Ulay. Şöyle demişti Başgil’e: “Ya cumhurbaşkanı adaylığından vazgeçersiniz ya da Etlik’te gömülürsünüz!”

Bundan sonra Başgil’in adaylıktan çekilmekle kalmayıp senatörlükten de istifa ederek İsviçre’ye sığındığını biliyoruz. Ancak olayın perde arkasını o sırada yanında bulunan Şadi Pehlivanoğlu yıllar sonra Çarşamba Sempozyumu’nda Başgil’in ağzından şöyle aktarmıştır:

“Hocam sana hürmetimiz var ama TSK adına söylüyoruz ki, adaylığınızı koyarsanız Meclis’i kapatacağız. O zaman Hoca tarihî bir karar alıyor, ‘Benim yüzümden rejimin rahatsız olmasını istemem ama böyle bir Meclis’te senatör olarak bulunmak da haysiyetsizliktir.’ diyor ve istifa ediyor.”

Rasim Cinisli ise Başgil’in paşalara ‘Ben Kafkas cephesinde 4 yıl savaştım. Harp içinde ölüm akla gelmez. Bun şu anda harp içindeyim, ölüm korkusu yolumu kesemez.’ dediğini naklediyor ve devam ediyor: ‘Ölüm tehdidinin işe yaramadığını gören darbeci paşalar Parlamento’yu feshedeceklerini ve seçimleri iptal edeceklerini açıklayınca Hoca durakladı! Kurtarmak istediği demokrasinin kendi adaylığı bahane edilerek tehlikeye itilmesini istemedi. İstifa etti.”

Bu durumda Prof. Başgil’in öldürülme korkusuyla siyaset meydanından kaçmadığı, Meclis’in kapatılacağı ve iyi kötü seçimlerini yapmış olan rejimin yeniden asker postalı altında ezilmesi tehdidi karşısında istifa ettiğini öğreniyoruz.

Size 91 yıllık cumhurbaşkanlığı seçim tarihimizden küçük ama anlamlı bir kesit bu. Daha neler var, neler!


.

O fotoğraf cephede mi çekildi?

13.07.2014 - Bu Yazı 800 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Pisagor demiş ki: “Önyargılı insanlar arasında Tanrı’dan bahsetmek güvenli değildir. Çünkü bu insanlar arasında doğruyu yahut yanlışı söylemek aynı anlamda tehlikelidir.”Türkiye’de de tarihten, hele ki yakın tarihten farklı bir yaklaşımla bahsettiniz mi yandınız. Söylediğinizin olgusal veya belgesel açıdan doğru olup olmaması önemli değildir.

Önemli olan, hangi taraftan olduğunuzdur. Malum cephenin bir taraftarı değilseniz şayet söylediğiniz her şey, Pisagor zamanındaki tanrı tanımazların yaptığı gibi sizi emniyet kemerinden mahrum bırakacaktır.

Ne mi demek istiyorum? Bilenler biliyor ya, bilmeyenlere hatırlatayım:

Geçen hafta Twitter’da bana gelen bir mesajı takipçilerimle paylaştım (rt ettim). Mesaja Mustafa Kemal Paşa’nın üç fotoğrafı eklenmişti. Bunları daha önce bir arada görmediğim için paylaşmakta sakınca görmedim, zira tek tek veya ikisi bir arada basılıyordu ama üçü bir araya gelince Paşa’nın ders kitaplarımızdan ezberlediğimiz “Cephede uykusuz kaldığı bir esnada karlar üzerinde uyuya dalmış” şeklinde lanse edilen fotoğrafının aslında bir ‘poz’ olduğu ortaya çıkıyordu. Ben de resimlerin üzerine “Poz da verir. Anayasamız Kur’an’dır da der” cümlelerini eklemekle yetindim (son cümle Balıkesir Hutbesi’nden).

Tahmin edebileceğiniz gibi kıyamet koptu. Hakaretler, küfürler, tehditler bir yanda, tebrik ve sevinç çığlıkları öbür yanda...

Atatürk’ün fotoğraf merakı bilinmiyor değil. Okuryazarlık oranının düşük olduğu bir toplumun hafızasına simasını heykel ve resimleriyle kazımak için özel bir çaba gösterdiği, yanında daima fotoğrafçılar bulundurduğu, heykeltıraşlara poz verdiği de malum.

Sofya’da ataşemiliterken Yeniçeri kıyafetinde, TBMM önünde ise sarıklı (hoca) milletvekilleriyle Trablusgarb kıyafetiyle verdiği pozlar hatırlarda. Denilebilir ki, dünya liderleri arasında kendi çağında en çok resmi çekilen, çoğaltılan ve asılan Mustafa Kemal’dir. Birçok fotoğrafı ise neredeyse bakılır bakılmaz Hz. İsa’yı veya Hz. Meryem’i hatırlatan ikonalar haline dönüşmüştür. İşte karların üzerine kürklü paltosunu sererek ‘uyuduğu’ fotoğraf da bunlardan biri. Şimdi o üç fotoğrafa geri dönelim ve özellikle kar üstünde uyurken çekilmiş olanın zamanla nasıl ideolojik işlemlerden geçirildiğine bakalım.

 

Üç fotoğraf

Elimizdeki fotoğraflar 12 Şubat 1921 günü çekilmiş. O günlerde Ankara’da sert bir kış hüküm sürmekte. Paşa, Dikmen sırtlarına gezintiye çıkmış, Ford marka açık arabasıyla. İlk fotoğrafta şoför arabanın yanında kalmış, kendisi yaveri Muzaffer Kılıç ile Emir Gölü’ne doğru ilerliyor (Bkz. “Hayat”ın bastığı “Fotoğraflarla Atatürk” kitabı).

İkinci karenin ise çok az yerde kullanılmış olması ilginç. Yaveri Muzaffer yanına oturmuş. Mustafa Kemal ise bastonu elinde, dirseğini yere dayayarak kürkünün içine uzanmış. Nihayet bildiğimiz kareye geliyor sıra. Bu defa Paşa sağ elini başının altına yastık gibi koyup gözlerini yummuş, kürkünün içine gömülmüş, ‘uyuyor’ veya ‘dinleniyor’.

Tespit edebildiğim kadarıyla Cumhuriyet döneminde bu resmin en eski versiyonlarından biri, 1931 yılında yazım ve tashih işini bizzat Gazi’nin kontrol ettiği bilinen “Tarih IV” adlı ders kitabında yer almış. Liseler için yazdırılan ders kitabındaki 157 nolu resim, Mustafa Kemal’in arabasından inip göle doğru yaptığı gezintiyi gösteriyor. Gelin görün ki, altında şu yazı var: “Gazi Başkumandan cephe gerisinde bir gezinti esnasında.”

İşe bakın, aradan 10 yıl geçince Ankara Dikmen sırtları ‘cephe gerisi’ olabilmiş ders kitabımızda. Kaldı ki, Mustafa Kemal o tarihte ne Gazi’dir, ne Başkomutan.

Aynı kitapta karda uyuyan Gazi resmi de var. Yalnız bu artık fotoğraf değil, fotoğraftan çalışılmış bir resim; altında ise şu yazılı: “Gazi Başkumandan cephe gerisinde bir istirahat vakfesinde.” Böylece cephe gerisinde çekilmiş izlenimi uyandırılmaya çalışılmış.

Resim üzerindeki oynamalar zamanla akıl almaz metinlere ev sahipliği yapacaktır.

 

Cephede istirahat!

Atatürk’ün ölümü üzerine apar topar yayınlandığı anlaşılan M.Turhan Tan’ın “Atatürk” kitabı aynı pozun altına şunu yazacaktır: “Büyük kumandanın cephede istirahati.”

Bakın, ‘cephe gerisinde’ sözü bir anda nasıl ‘cephede’ oluverdi! Devam edelim.

Eylül 1939. Bu defa “Yeni Mecmua”yı alıyoruz önümüze. Fotoğraf gitmiş, yerine karda uyuyan Gazi ‘resmi’ gelmiş, arkasında yalçın dağlar, yattığı yer de bir hendeğin kenarı olmuş! O da ne? Resmin sağında bir topun tekerleği ile namlusunun ucu görünüyor! Şimdi oldu. Artık cepheye taşınmıştır resim ve alt yazının da buna uygun hale getirilmesi kaçınılmazdır. Nitekim şunları okuruz altında:

“Harpte çok basiretli düşünen, gören ve hareket eden Atatürk nefsini korumak bahsinde hiç de böyle değildi. Ebedî Şef, hayatı için ihtiyatî tedbire lüzum görmezdi. Yukarıda gördüğünüz tarihî tablo, cephelerde uykusuz sabahlayan Atatürk’ün, buz tutmuş bir kar yığını içinde bir anlık istirahatini tesbit ediyor.”

Tablo yerine oturdu. Kar derken buz oldu, Dikmen derken cephe oldu, gezinti, uykusuz sabahlamaya ve bir anlık istirahate döndü. Yanına da topları kondurdu ya ressam, ikona kemalini buldu. Sonraki yıllarda resme yapılan yorumlar da epey ilginç. Mesela “Resimli Tarih Mecmuası” Eylül 1956’da onu cephelerde planları düşünürken diye sunacaktır:

“Harekâtı takib ederken cephelerdedir ve karlar üstünde dinlenirken harb planlarını düşünmektedir, koca Atatürk ne zahmet ve cefalara katlanmamıştır ki.”

Son olarak 1960’lı yıllardan bir “inci” bulalım. Tabii ki Cemal Kutay ve karda uyuyan M.Kemal resminin altına yazdığı o benzersiz yorum (tabii sağda top hazır ve nazır):

“Devrin bütün vasıta ve imkânlarına sahip insafsız bir düşmanın nereden ve hangi şartlar içinde çullanacağının bilinmediği o buhran günlerinde kaputu içinde karlar altında bir “istirahat vakfesi” bulabilen Başkumandan.”

Velhasıl 1921 Şubat’ında Dikmen sırtlarında çıkılan bir gezintide çekilen poz, 1931’den itibaren çığ gibi büyüyüp şekil ve mahiyet değiştirerek top sesleri arasında cephede yorgun düşülen bir anın tespitine dönüşmüştür.

Tarihe delici nazarlarla bakmayanlar resmin 1921’deki anlamını yakaladıklarını sanırlar ama sadece bakmakta, görmemektedirler. E.H. Gombrich’in dediği gibi “Çıplak göz kördür” çünkü. Körlük bazen ideolojilerin eseri de olabilir ve zamanla zihinleri sakatlayan bir salgın hastalığa dönüşebilir. Tıpkı Dikmen sırtlarında çekilen gezinti resminin tarih içinde gördüğü muamelede olduğu gibi…


.

Peygamber Efendimiz’in (sav) Gazze’de yatan dedesi Ankara’ya kadar gelmiş

20.07.2014 - Bu Yazı 645 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 “Gazze bir açık hava hapishanesi” diyordu yabancı gazeteci, denizden, karadan, havadan İsrail tarafından kuşatılmış. Tek nefes alabileceği delik Refah, onu da Mısır darbecileri kapattı mı, “ört ki ölem”! Hazır olalım, kara harekâtına dönüşen İsrail saldırısı sahilde kırlangıçlar misali 4 çocuğun taretlerle biçilmesini aratacak sahnelerle dolduracak günlerimizi.

Hayatını kaybedenlerin çetelesini tutmak dünyaya kalacak ve bir süre sonra ateşkes ilan edilip yine unutulacak Gazzeliler, Batı Şerialılar, Kudüslüler, ezcümle Filistinliler, kaderleriyle baş başa kalacak. Yine evler buldozerlerle dümdüz edilecek, yine kırlangıç yavrularının bedenleri kundaklarında veya kumsallarında bombalara maruz kalacak, yine camiler hedef alınıp yıkılacak.

Bombalarla tanıştı mı bilmiyorum ama Gazze’den bir cami geliveriyor aklıma. Seyyid Hâşim Camii. Avlusunda çocuklar oynar, güngörmüş ihtiyarlar güneşin haşinliğinden onun sayesinde kurtulurlar. “Seyyid” yazdığına bakarak onun Peygamber Efendimiz’in (sav) torunlarından zannetmeyin. Bu cami, Efendimiz’in büyük dedesi Hâşim b. Abdu Menaf adına Osmanlı Sultanı Abdülmecid tarafından 1850’de yaptırıldı. Minaresini yenileme şerefi ise cennetmekân 2. Abdülhamid’e ait.

Külliyedeki bir kubbenin altında Efendimiz’in büyük dedesi Hâşim’in yattığını yazıyor kaynaklar. Merakımı çekti doğrusu, neden Mekke veya Medine’de değil de Gazze’de vefat etmişti Abdülmuttalib’in babası?

Cevabını ararken ilginç ayrıntılara rastladım. Bulduklarımı paylaşıyorum.

Tarihçi İbnü’l-Esir Hâşim’in asıl adının Amr olduğunu yazar. Öyleyse neden Hâşim denilmiş? Sebebi şu: “Mekke’de kavmine ilk olarak ekmek doğrayıp tirit yapan ve halka yediren kimse olması.” “Hâşim” Arapçada ‘kıran, ufalayan’ demek. Peygamber Efendimiz’in tiridi çok sevdiğini bildiğimize göre bu âdeti Kureyş’e getiren kişi oluyor. Yine de anlaşılmıyorsa “Siret-i İbn Hişâm”a göz atabiliriz.

Cahiliye Mekke’sinde iki önemli görev vardı: “Sikâye” ve “rifâde”. Bunlar ne anlama geliyor? diyorsanız açıklayayım. “Sikâye” hacılara su dağıtma; “rifâde” ise vergi toplama görevi demek. İşte bu görevleri üstlenen Hâşim, isterdi ki, hacıların bütün ihtiyaçlarını kendi karşılasın. Lakin güç yetiremediği için onlardan bir miktar harç alır ve karşılayamadığı ihtiyaçlarını o parayla görür, kimseyi mağdur etmezdi.

Girişimci bir Kureyşli

Bir seferinde kıtlık vardı. Kimse hacılara yardım edemiyordu, hacıların da anlaşılan durumları iyi değildi. Bunun üzerine Hâşim “bütün malını Şam’a götürerek onunla “ka’k” satın aldı. Sonra hac mevsimi geldi ve bu ka’k’in hepsini ufaladı ve onu döğdü. Ondan hacılar için tiride benzer bir yemek yaptı.”

“Ka’k” kelimesini özellikle çevirmedim, çünkü Şanlıurfa, Gaziantep, Hatay gibi şehirlerimizde ‘kâhke” diye pişirilip satılan ve kolay bayatlamayan yiyeceğin kendisidir ki, şimdilerde sosyete pastanelerinde boy göstermektedir. Hatta Avrupa dillerine “kek” olarak geçen ve sonra dönüp bize gelen yiyeceğin aslı da Arapça “ka’k”dir (kef ile). Yabancı zannetmeyesiniz.

Hâşim’in Abdu Şems adlı kardeşiyle ikiz doğdukları rivayet edilir. İkizlerin büyüğü Hâşim’dir ve ayak parmağı kardeşinin alnına yapışık olarak doğmuştur. Babalarının onları kılıçla ayırdığı abartılı olsa da, ayırma sırasında kan aktığı bilinir. Hatta bu kanın sonradan Ümeyye oğulları ile Hâşim oğulları, yani Muaviye ile Hz. Ali arasında dökülecek kana işaret olduğu söylenmiştir (Hâşim, Hz. Ali’nin dedesidir, Abdu Şems ise Muaviye’nin).

Hâşim’in Mekke’de ne kadar nüfuzlu ve faal olduğuna dikkat çekelim. İşte bu nüfuz ve etki, Peygamberimiz’in mücadele verdiği ortam hakkındaki bilgilerimizi yerine oturtan bir ayrıntıyı gizler.

Fihr, yani Kureyş adlı atadan beri Mekke’nin önde gelen tüccar ailelerinden biri olmuştu Kureyş kabilesi. Öyle ki, Hâşim’in babası Habeşlilerle ticaret anlaşması yapmış ve hatta bir tür ‘kapitülasyon’ olan ahidname veya emanname (ilâf) alarak ticarî bir başarıya imza atmıştı. Oğulları da babalarını mahcup etmemiş ve her biri bir yerden kapitülasyon kopararak Kureyş’in zenginlik ve etkinliğini artırma yolunda ilerlemişlerdi.

Hâşim, Bizanslılardan ve Şam’da bulunan Gassanîlerden birer ahidname almıştı. Şaşırtıcı ama İbn Sa’d’ın “Tabakât”ına bakılırsa Peygamber Efendimiz’in büyük dedesi Bizanslılar tarafından iyi tanınırdı ve işleriyle ilgili olarak Ankara’ya kadar gidip gelirdi!

Sizi bilmem ama Peygamberimiz’in dedesinin Ankara’ya kadar gelmiş olması bende farklı duygular uyandırdı. Tıpkı Gazze’de vefat etmiş olması gibi. Galiba tarih ve coğrafya algımızı yeniden şekillendirmemiz gerekecek; hem İslam tarihini, hem de kendimizi iyi anlamak ve kimliklendirmek için.

Hâşim’in Gazze’si

Taberî’ye göre ikiz kardeşi Abdu Şems, Habeş kralı Necâşi’den; kardeşi Nevfel İran Kisralarından; öbür kardeşi Muttalib ise Himyerli hâkim­lerden ticarî imtiyazlar ve yolculuk sırasında güvence tezkereleri almıştı.

Hâşim ayrıca kervan yolu üzerinde yaşayan kabilelerle de anlaşmalar yapmıştı. Buna göre Kureyşliler bu kabilelere ait malları Bizans topraklarına götürüp satacak, parasını masraf almadan kendilerine teslim edecekler, buna karşılık kervanların güvenliğini sağlayacaklardı.

Demek ki, Kureyş ve Mekke büyük ticaret yollarının kavşağındaki kritik konumunu Peygamberimiz’in büyük dedesi ve büyük amcaları zamanında idrak etmiş ve ticari potansiyelini genişletme çabasına girmişti. Kureyş deve kervanları bu sayede bu bölgelere rahatça gitmiş ve kabilenin muazzam serveti bu girişimci ruh sayesinde canlanmıştı.

Bu tablo karşısında Peygamberimiz’in gençliğinde ticaretle uğraşmasında şaşırtıcı bir taraf olamazdı, zira Mekke’ye hakim bir tüccar kabilesi ve büyük bir tüccar ailesinde doğmuş olmak ona başka seçenek bırakmıyordu. Öyle ya, Kureyş Sûresi’nde geçen yaz ve kış ticaret yolculuklarını başlatan kişiydi büyük dedesi.

Hâşim’in yolu Suriye’ye yaptığı ticarî seferlerin birinden dönüşte Gazze’ye düşmüştü. Burada hastalanıp vefat etti (497). Yaşı epey gençti ama çoğu klasik metinlerde geçtiği üzere 20-25 yaşlarında olduğuna ihtimal verilemez. 40’ına yakın olmalıdır. Halk tarafından o kadar benimsenmiştir ki, onun adına yapılan camide namaz kılan Gazzeliler şehirlerine de, “Gazzetü’l-Hâşim” derlerdi, yani “Hâşim’in Gazze’si”.

Oğlu Abdülmuttalib yaşına kadar Medine’de kaldıktan sonra amcası Muttalib tarafından Mekke’ye getirilecek ve zaman döne döne Nur’un ineceği vakte doğru ilerleyecekti.

Velhasıl ne Ankara Ankara’dadır, ne Gazze Gazze’de. Ortada Efendimiz’in maneviyatı varken Gazze’ye düşen bombalar iftar sofralarına da düşer. Düşer mi sahiden de?


.

Atatürk, Avrupa’ya “Filistin’den elinizi çekin” dedi mi?

27.07.2014 - Bu Yazı 585 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 İsrail’in Gazze’deki katliamının bilançosu her geçen gün kabarıyor. Şimdiden şehit edilen bebek ve kadınların sayısı yüzlerle ifade ediliyor. Dünyada vicdan ehli feryatta: “Yeter artık, Filistinliler de ‘insan’.” Bir Gazzeli Batılı bir televizyona şöyle anlatıyor durumun vahametini: “Gazze bir mezbaha gibi. Yakınlarımızın öldürüldüğünü görüyoruz ama yapılacak bir şey yok; sıramızı bekliyoruz.”,

Postmodern filozoflardan Gianni Vattimo bile patladı. Elimden gelse İsraillileri vuracağım, dedi. Bir şey daha dedi: Avrupalılar Hamas’a silah alabilmesi için yardım kampanyası düzenlemeli.” Tabii Siyonist çevreler ayağa kalktı, Türkçeye “Modernliğin Sonu” adlı kitabını çevirttiğim Vattimo’nun sözlerini ‘iğrenç’ ve ‘insanlık dışı’ bulduklarını söylediklerinde ‘şaka yapmıyorlar değil mi?’ diye tekrardan okumak ihtiyacını hissettim. Hayır, gayet ciddiydiler. İsrail iğrenç, insanlık dışı bir şey yapmıyor, Vattimo yapıyordu ve bunlar düşünce özgürlüğünün ‘ikna da bir tür şiddet belirtisidir’ türünden entelektüel zırvalarla idare edilen postmodern mahfillerde dillendirilenlere hiç benzemiyordu.

Bu mürailikleri görüp de Mehmet Akif gibi,

Medeniyet denilen maskara mahlûku görün:

Tükürün maskeli vicdanına asrın tükürün

demekten başka bir şey gelmiyor elimizden. Maalesef.

Çağın bu “maskeli vicdanı” altında inleyen ‘son sömürge’ Filistin her geçen gün katmerlenen zulüm ve katliama karşı yeni bir intifadaya başlıyor. Bu, zincirlerinden başka kaybedecek şeyleri olmayanların başvuracağı son çaredir ve Filistin halkının çığlığını dünyaya duyurabilmek için seçeneği kalmamıştır.

İşte 1937 yılında Filistin halkının aleyhine, yeni yerleşen Yahudi mülteciler lehine Peel Komisyonu’nun raporuna karşı yükselen tepkileri kimse duymayınca bir Hindistan gazetesi can havliyle Atatürk’e bir demeç verdirmişti(!)

ATATÜRK’ÜN DEMECİ

Önce Peel Komisyonu nedir? Filistin’deki İngiliz mandasının artık işlemediğini ve toprakların Yahudiler ile Filistinliler arasında taksimi önerisini getiren rapor 7 Temmuz 1937’de yayınlanınca hem Araplar, hem de Siyonistler tepki vermişler ve ortalık karışmıştı. Araplar onu ihanet olarak görmüşler, Siyonistler ise bir Yahudi devleti kurulmadıkça ortalığın yatışmayacağını savunmuşlardı.

Peel Raporu’nun kamuoyuna duyurulmasından 20 gün sonra Hindistan’da çıkan “The Bombay Chronicle” gazetesi ilginç bir habere imza atmıştı. Başlığı şöyleydi: “Filistin’den elinizi çekin- Kemal Paşa Avrupa’yı uyarıyor- Türkler mukaddes topraklarda yabancı hakimiyetine tahammül etmeyeceklerdir.” (İngilizcesi: “Hands off Palestine- Kemal Pasha warns Europe- Turks won’t tolerate foreign control over Holy Land.”)

Neresinden baksanız ilginç. Başbakanlık Arşivi’nde ne yazık ki gazete kupürü yok ama daktiloyla yapılmış bir çevirisi var. Belgeye göre “Kemal Paşa” TBMM’de şöyle demiş:

“Arapların Avrupa siyasetine nüfuz edemeyip bu sözde istiklâl kelimesine inandıkları ve bu uğurda Arap memleketlerini Avrupa emperyalizmine esir kıldıkları çok şayanı teessüftür. Kemal Atatürk’ün, Filistin’in, Arabistan’da vuku bulacak harekâtın merkezini teşkil ettiği takdirde bura Araplarına yapılacak herhangi bir fenalığa Türklerin de tahammül edemeyeceğini söylemektedir.”

“Bombay Chronicle” gazetesi bundan sonra doğrudan Atatürk’ün sözleri olduğunu iddia ettiği cümlelere yer veriyor. Buna göre Atatürk, Avrupa emperyalizmine çok kızgındır:

“Arapların arasında mevcud olan karışıklığı ve hoşnutsuzluğu kimse bizim kadar bilemez. Biz vakıa birkaç sene Araplardan uzak kaldık. Fakat şimdi kendimize kâfi derecede güvenip ve kudretimizi bildiğimiz için İslamiyet’in mukaddes yerlerinin Musevilerin ve Hıristiyanların nüfuzunun altına girmesine mani olacağız. Binaenaleyh şunu söylemek istiyoruz ki, buraların Avrupa emperyalizminin oyun sahası olmasına müsaade etmeyeceğiz.”

Metindeki kişinin (iddiaya göre Atatürk’ün) üslubu sona doğru sertleşmektedir:

“Biz şimdiye kadar dinsiz ve İslamiyet’e lakayt olmakla ittiham edildik. Fakat bu ittihamlara rağmen Peygamber’in son arzusunu, yani mukaddes toprakların daima İslam hakimiyetinde kalmasını temin için hemen bugün kanımızı dökmeğe hazırız. Cedlerimizin, Selahaddin’in idaresi altında, uğrunda Hıristiyanlarla mücadele ettikleri topraklarda yabancı hakimiyet ve nüfuzunun tahtında bulunmasına müsaade etmeyeceğimizi beyan edecek kadar bugün Allah’ın inayeti ile kuvvetliyiz. Avrupa bu mukaddes yerlere temellük etmek için yapacağı ilk adımda bütün İslam âleminin ayaklanıp icraata geçeceğine şüphemiz yoktur.”

NEDEN?

Şimdi hemen diklenmeyin, ben de farkındayım tuhaf bir metin olduğunun. Ama internette de çok dolaşan bu metin üzerinde biraz düşünsek fena mı olur?

Önce olgusal bakalım:

Hindistan gazetesi Atatürk’ün bu sözünü “Hakimiyet-i Milliye” gazetesinden aldığını belirtmiş. Yine aynı gazeteye göre bu sözler Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yapılan bir konuşmadan Filistin’le ilgili kısımlarmış.

1) O tarihte (1937) Hakimiyet-i Milliye adlı bir gazete çıkmamaktadır. Üç yıl önce bu gazetenin ismi “Ulus”a dönüşmüştür.

2) TBMM zabıtlarında böyle bir konuşma bulunmamaktadır.

3) Atatürk’ün Söylev ve Demeçler dahil sözlerini toplayan hiçbir kaynakta geçmemektedir.

O yok, bu yok. Elimizde İngilizce bir ‘asparagas haber’ ile Başbakanlık Arşivi’ndeki kötü çevirisi dışında elle tutulur bir tarafı olmamasına rağmen belgenin günümüz için anlamı ve mesajı önemli.

Erhan Yarar’ın dikkatimizi çektiği gibi Atatürk’e ait böyle bir konuşma “varid” değilse bile İngiliz egemenliğinde yaşayan Hindistan Müslümanlarının bir yayın organında bu içerikte bir yazının yayınlanmış olması bile önemlidir, zira onların da İngiliz emperyalizmine karşı savaşın modeli olarak -1924’ten sonra ümitleri büyük ölçüde kırılmış olsa bile- hâlâ Türkiye’yi gördüklerini anlıyoruz.

Bu asparagas haberin arkasındaki gaye, Türklerin asıllarına dönüp nihayet Filistin’e sahip çıktıkları, başta mecburen uzaklaştıkları İslam dünyasına yeniden yönelmekte oldukları ve Avrupa’ya kafa tutabilecek konuma geldikleri gerçeği olmasa bile hayali, özlemi, umudu ve beklentisiydi. Dolayısıyla İngiliz efendilerine bu haberle aba altından sopa göstermekte ve Türklerin hilafete yeniden sahip çıkmakta olduklarından hareketle ayağınızı denk alın mesajı verilmektedir.

Tabii haberin gerçekliği yoktu ve Filistin heyetleri Lozan’da ‘Bizi İngilizlerin eline bırakmayın, olacaksa Türk mandası olsun’ diye yalvarırken onlara ‘Sizinle bir alakamız yok, başınızın çaresine bakın’ diye postaladığımızı unutmadık. Hatta 1930’lu yıllarda yapılan bir Filistin Kongresi’ne eski sahibi sıfatıyla bir heyet çağrılınca bizim bir alakamız olmadığını söyleyip gitmemiştik.

Ancak mektupta dile gelen dürtü, Osmanlı ve Hilafet’in sahibinin bir gün uyanacağı ümidiydi. Uyanır mıyız? Uyandırırlar mı?


.

Yahudi halkı nasıl icat edildi?”

03.08.2014 - Bu Yazı 700 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Soğuk Savaş döneminde okullarımızda tavsiye edilen “Anne Frank’ın Hatıra Defteri”nin orijinal olmadığını öğrenmek neden önemli? Şundan: Adam Smith’inkini aratmayacak bir “görünmez el” onu icat ve imal etmiş ve Yahudilerin çektiklerini ömür billah hafızalardan çıkmayacak bir şekilde işlemiştir.

Tarihçi Robert Faurisson’un günlüğün sahte olduğunu 1982’de ilmî bir dergide yazdığına, Roger Garaudy’nin ise “İsrail: Mitler ve Terör” adlı kitabında özetlediğine göre hatıra defterinin bir kısmının tükenmez kalemle yazıldığı ortaya çıkmış. Oysa tükenmez kalemin piyasaya çıkışı savaştan 6 yıl sonradır. Anlaşılan daha etkileyici olabilmesi ve bestseller olup okunabilmesi için yeniden yazılmış ve parçalar eklenmişti. Tek kelimeyle sahteydi.

Ne var ki bu, 2. Dünya Savaşı sonrasında sık rastlanan tarih tahrifatının yegâne misali değil. Aslında İsrail devletinin kuruluş yıllarından itibaren tarih çarpıtılmış, yeniden yazılmış ve devletin ideolojisine uygun hale getirilmişti.

Bizde sanki farklı mıydı? Türk Tarih Kongresi’ndeki ırkçı rezaletleri hatırlamıyor muyuz? 1932’de yapılan bu sözde bilimsel kongreye Dr. Şevket Aziz Kansu, Bağlum’un köylerinden ‘saf bir Türk ailesi’ni ‘tesadüfen’ getirip gururla şöyle takdim etmişti:

“İşte ince, uzun burunlu brakisefal ve antropoloji kitaplarında bu karakterle tavsif edilen halis dağlı adam, Alp adamı, Türk adamı (Alkışlar). İşte saçları altın renkli olan bu yavru Türk ırkına mensuptur (Alkışlar).”

Nasıl Türkiye sınırları içinde Türk’ten başka bir ırka kapılar kapatılmış ve Anadolu halkına ortak bir kimlik olarak Türklük kisvesi geçirilmek istenmişse İsrail kurulduktan sonra benzer bir ortak kimlik bulma işi tarihçiler ve arkeologlara havale edilmişti. İsrailli tarihçi Şlomo Sand’ın “Yahudi Halkı Nasıl İcat Edildi?” başlıklı kitabı (Doğan Kitap: 2011) benzer sahnelerin Yahudiler için bir ‘ulus devlet’ olarak tasarlanan İsrail’de de nasıl yürürlüğe konulduğunu çarpıcı bir şekilde ortaya koyuyor.

---

Osmanlı’nın son yıllarında çekilmiş bir hava fotoğrafında Mescid-i Aksa ve Kubbetü’s-Sahra.

---

TECAVÜZDEN DOĞAN ÇOCUK

Sand, kitabı yazdıktan sonra İsrail’deki akademik dünyadan nasıl dışlandığını ve El-Kuds Üniversitesi’nde sorgulandığını anlatıyor. Siyonizmin efsanelerini dinamitleyen ve Filistin topraklarının sömürgeleştirilmesine karşı çıkan kitabı yazdığı halde nasıl olup da burada yaşamaya ve İsrail’in Filistinliler tarafından tanınmasını talep etmeye devam edebiliyordu? Bu soruya şöyle cevap vermiş:

“Tecavüzden doğan çocuğun da yaşama hakkı vardır. Bir trajedi, yeni trajediler yaratarak düzeltilemez. Bize düşen görev, çocuğa hangi koşullarda doğduğunu öğretmek ve babası gibi davranmasını önlemektir. Ortadoğu’daki çatışmada sorun, evladın, doğumuna öncülük etmiş eylemleri sürdürmesi ve yenilemesidir.”

Yahudiler 2. Dünya Savaşı’nda en çok Nazi ırkçılığından çekmişlerdi, değil mi? Ne diyorlardı? Dünyayı kana göre tasnif ediyorlardı. En üstün ırk Almanlardı (Nordik); onun safiyetini bozan ırklar, özellikle Yahudiler ve çingeneler ortadan kaldırılmalıydı. Hitler’in bu saçma nazariyesi Yahudilere çok pahalıya mal oldu ve milyonlarca Yahudi hayatını kaybetti. İyi ama İsrail devleti bu uğursuz Hitlerci mirasa nasıl vâris olabildi? İsrail’de Yahudi kanıyla birleşmiş ve diğerlerinden kesin hatlarla ayrılmış saf bir ulus oluşturma anlayışı Hitler’in zaferi değil de neydi? “Daha dün ‘Yahudi kanı’ndan söz ederken bugün de İsrail’de yaşayan birçok kişi bir ‘Yahudi geni’nin varlığına inanırken” diyor yazarımız ve soruyor, “Hitler’in Yahudilerin spesifik biyolojik karakteristikler taşıdıkları şeklindeki teorisini yenmenin ihtimali nedir?”

“Tarihte buna yakın bir ironi yoktur.” diyen Sand, Siyonizmi ve efsanelerini kıyasıya eleştiren Post-Siyonizm’in izinde yürüyor ve sorularıyla İsrail’in etnik merkezci ve anti-demokratik karakterini değiştirmeye çalıştığını ifade ediyor.

İsrail’in kuruluşundan sonra tarih ve arkeoloji sahaları birden canlanır. Tarih, Kitab-ı Mukaddes’i İsrail’in meşru temeli olarak kurgulamakla görevliyken, arkeoloji de burada yaşamış olan ‘İsrail halkı’nın 4 bin yıllık geçmişini gün ışığına çıkarmaya koşulur. Böylece kazı alanları adeta yeni ulusun ibadethanelerine dönüşür. 1967 işgalinden sonra İsrailli arkeologlar Batı Şeria’nın altını üstüne getirmeye koşarlar. Ne var ki toprağın altından beklenmedik soru işaretleri çıkar.

Arkeolog Mazarfarkeder ki, Kitab-ı Mukaddes’te Filistinliler, Aramiler ve develerden bahsedilmekle birlikte bütün arkeolojik ve yazılı tanıklıklar kendilerinin milattan önce 2. bin yıla tarihlendirdikleri olaylarla çelişiyor. Filistinliler buraya 8 asır sonra gelmişlerdi, Aramiler ise 9 asır sonra! Develerin evcil hayvan olarak ortaya çıkışları da peygamberlerin başından geçtiği söylenen kıssalardan bin yıl sonradır! Bu tatsız gerçekler karşısında İsrailli arkeolog olayları daha geç bir döneme “taşımak” zorunda kalacak ve böylece sorgulamaların da önü açılacaktır.

---

Osmanlı döneminde Mescid-i Aksa

---

EFSANELER İSRAİL’İN HİZMETİNDE

Bunun üzerine Kitab-ı Mukaddes’teki kıssaların sonraki dönemlerde ‘parlak ilahiyatçıların’ marifeti olduğuna karar verilir. Üstelik tarihler birbirine karışmakta ustadır. Hz. Musa’nın Mısır’dan çıkışı MÖ 13. yüzyıldaydı ama bu sırada Mısır firavunları güçlerinin doruğundaydı. O zaman Musa, Mısır’ın özgürlüğüne kavuşmuş kölelerini yine Mısır’a köle olmaya mı götürmüştü? 40 yıl boyunca çölde savaşan 600 bin savaşçı –ki bu 3 milyon insan demekti- ne demekti? Üstelik güçlü Mısır Krallığı tarihçilerinin bu 40 yıl süren büyük olaydan hiç bahsetmeyişlerine ne demeli?

Soru işaretleri çoğaldıkça tartışmalar da hararetlenir ve tarihler milada doğru kaydırılır. Kudüs ele geçirilince büyük ümitlerle Mescid-i Aksa civarında başlayan kazılar da beklenen sonucu vermez. MÖ 10. yüzyıla ait herhangi bir mabet ve sur kalıntısına rastlanmaz. Bu da can sıkar tabiatıyla. (Mescid-i Aksa’nın altında devam eden kazılar bu hırsın sonucu.)

Soru şu: Çölden gelerek geniş bir ülkeyi fetheden ve orada görkemli bir krallık kuran inanılmaz bir halkın antik kökeni üzerine kurulu efsaneler neye hizmet etmiştir? Tabii ki Yahudi millî kimliğinin atılımına ve öncü Siyonist teşebbüse. Tarih ve arkeoloji bu amaca hizmet edecek şekilde istihdam edilmiştir. “Böylece Eski Ahit, çocuklara ‘kadim ataları’nın kimler olduğunu öğreten laik bir kitaba dönüşürken, yetişkinler onu hemen ellerine alıp şanlı şerefli bir biçimde kolonizasyon ve egemenlik fethi savaşlarına çıktılar.”

Bu ideolojik temel üzerine kurulan İsrail’in “etnokratik” bir devlet olduğunun altını çizen Sand, onun “tekelci ve ayrımcı bir biyolojik ve dinî ethnos’a” hizmet verdiğini vurgular. Bu ise devletin gelişimini engellediği gibi Filistin halkıyla yaşanan sorunları derinleştirmekte ve çözümü imkânsızlaştırmaktadır. Çözüm için tarih ve arkeolojinin İsrail’e karşılıksız olarak verdiği ‘seçilmiş halk’ hayalinden kurtulunması ve efsanelerin sorgulanmaya başlaması gerekir. Son cümle: “Ulusun geçmişi esasen düşsel bir mitten kaynaklanıyorsa düş kâbusa dönüşmeden hemen önce geleceği yeniden düşünmeye neden başlamayalım.”

‘Tarih okumak neden önemli?’ diye soranlar, tarihçilerin hangi pudra bombalarını imal ettiklerini iyi bilsinler.


.xxxxxxxxxxx

Az bilinen bir cumhurbaşkanlığı seçimi hikâyesi

10.08.2014 - Bu Yazı 717 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Her şeyin bir tarihi olduğu gibi tarihin de bir ‘tarihi’ olduğunu söyleyen John Lukacs haklı galiba. Baksanıza, nereye bassanız altından tarihçilerin ya görmedikleri ya da göstermedikleri bilgiler fışkırmakta. Misal mi? İsrail başbakanlarından Şamir’in 1941’e kadar Filistin’deki İngiliz mandasına karşı mücadele ederken yardım için Nazi yönetimine başvurmaya çalışan Siyonist terör gruplarından birinin üyesi olduğunu biliyor muydunuz?

Tarih böyle birçok bilinmeyenle dolu bir kuyu. Tarihçiler ise o kuyuya nefesleri yettiğince dalış yapan dalgıçlar… Artık ya nasip! Peki ya çıkaramadıkları?

16 Nisan 1923’te Lozan’ı onaylamayacağı anlaşılan TBMM dağıtılır ve yeni bir seçim kararı alınır. Tam seçimler yapılacakken Yemen ve Musul’dan mesajlar gelir. Asıl önemlisi, mesajlarıdır. ‘Biz de Türkiye’deki seçimlere katılmak istiyoruz’ demişler ve bu isteklerini Ankara’ya bildirmişlerdir.

Hayrullah Cengiz’in İstanbul Üniversitesi’nde yaptığı yüksek lisans tezinde tespit ettiğine göre Ankara hükümeti talepleri kabul etmiş ve o sırada kontrolü altında bulunmayan bu iki ‘seçim bölgesi’ için aday bile çıkarmıştır! Hatta Musul için şu adaylar belirlenmiş: Şeyh Vasfi, eski Şeyhülislam Haydarizade İbrahim Efendi, Şeyh Said-i Kürdî, eşraftan Musa ve İstinaf Mahkemesi Başkanı Haşim Bey.

“Şeyh Said-i Kürdî” ismi sizin de dikkatinizi çekmiş olmalı. Bu zat gerçekten de Bediüzzaman Said Nursî midir yoksa bildiğimiz “Şeyh Said”e mi aittir? Kesin bir şey söylemeye imkân yok ama neresinden baksanız ilginç bir veri karşısındayız.

Sonuçta ne Yemen’de seçim yapılabildi, ne Musul’da. Açıklanan isimler açıklandığıyla kaldı. Ancak adayların zikredilmesi, hele Yemen’den seçime katılma arzusu bile ‘Araplar bizi arkadan vurdu’ yalanının ne kadar uzun kuyruklu olduğunu göstermeye yeterli.

SESSİZ SEÇİM 1939

Zamanın seçim kanununa göre seçimler 4 yılda bir yapılırdı, cumhurbaşkanının görev süresi de buna bağlı olarak 4 yıldı. “Reisicumhur”un görev süresi Meclis’le beraber sona erer, yeni Meclis kendi cumhurbaşkanını seçerdi. (“Yeni” dediysek lafın gelişi; Ebedî ve Millî Şefler bütün ipleri ellerine almışken başkasını aday göstermek kimin haddineydi! Açıkça demokrasicilik oyunu oynanıyordu: Cumhurbaşkanı Meclis üyelerini ‘atıyor’, onlar da cumhurbaşkanını ‘seçiyorlardı’.) Son genel seçim 1935’te yapıldığı için normal süre 1939’da doluyordu.

1938’in 11 Kasım’ında 5. seçim yapıldı ve Çankaya’ya çıkan İnönü oldu. Önce Atatürk’ün son Başbakanı Bayar’la çalıştı, sonra Refik Saydam’a verdi bu görevi. Tam hükümet güvenoyu almıştı ki, seçimi yenileme kararı geldi. İnönü bu yeni dönemde Atatürk’ün yakın arkadaşlarını hızla tasfiye edip rahat çalışabileceğine inandığı kendi kadrosunu kuracaktı. Özetle 142 günlük ilk cumhurbaşkanlığı döneminden sonra gelen seçimler bu tasfiye harekâtında onun elini kuvvetlendirecekti. Nitekim 1939 Mart’ında genel seçim yapıldı. 3 Nisan 1939 günü yapılan oturumla ise gerçek “İnönü devri” başlayacaktı.

---

 

Cumhurbaşkanlığı seçiminin yapılacağı gün İnönü’nün seçilip yemin edeceğini(!) bildiren bir gazete (Son Telgraf, 3 Nisan 1939).

---

 

İttifakla seçilen İnönü hem 10 Kasım’ın ardından yaşadığı heyecanı üzerinden atacak, hem de güven tazeleyecekti. O kadar ki, artık bakanlarının bıyıklarına bile ihtimam gösteren bir ‘baba’ profili çizecekti! İşte Nadir Nadi anlatıyor, biz dinliyoruz:

“1943 başları idi, bir gün Ankara Palas’ın büyük salonunda Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’e rastladım. Yüzünde bir tuhaflık, daha doğrusu bir eksiklik vardı. Dikkat edince bıyıklarının yok olduğunu gördüm.

-Hayrola üstat, neden kestin o güzelim bıyıklarını?

-Sorma! Milli Şef öyle istedi.

Yalnız Hasan Ali’nin değil, başta Başbakan (Şükrü) Saracoğlu, dudağının üstünde erlik belgesi taşıyan bütün hükümet üyelerine bıyıklarını ustura ile kazıtmalarını emretmişti.” (Perde Aralığından, Çağdaş: 1991, s. 237-8.)

İşte 1939 seçimleriyle idarenin kabzasını böylesine sıkı sıkıya yakalamıştı İnönü. Bu seçim hakkında kitaplarda ayrıntılı bilgi bulamadığımızı söyledik. Peki o 3 Nisan 1939 gününü gazeteler nasıl anlatıyordu dersiniz? Bakalım mı beraberce:

HAKİMİYET-İ MİLLİYE YEMİNİ!

3 Nisan tarihli “Son Telgraf” gazetesinde akıllara zarar bir manşetle karşılaşıyoruz. Meclisin ‘bugün toplandığını’(?) söyleyen gazete, bir demokratik ülkede ancak mizah dergilerinde yer alabilecek şu ibareyi koymuş: “Milli Şef ikinci defa cumhurreisliğine intihab edilecek (seçilecek) ve merasimle yemin edecek.”

Dikkat bu gazete basıldığında daha seçim yapılmamıştır. Yani: Seçilecek! Seç!

Ertesi gün müjdeli haberi veren “Cumhuriyet”in manşeti ise zaman kipleri dışında hemen hemen aynıdır: “Millî Şef, Meclis’in tam ittifakı ile ve alkışlar arasında tekrar cumhurreisliğine intihab olundu.”

Peki neler yaşanmıştı o gün? Aynı gazeteden okuyoruz:

“Yemin etmek üzere Meclis’e gelişleri esnasında Millî Şef İnönü, Meclis’in önünde toplanmış bulunan kalabalık bir halk kütlesi tarafından çok içten tezahüratla selamlanmıştır. Meclis kapısında başta Riyaseticumhur bandosu olduğu halde bir askerî kıt’a ‘rasime-i ihtiramı’ ifa eylemiştir. Seçildiği 101 pare top atımı ile ilan edilmiştir. Millî Şef Meclis’ten aynı merasimle ayrılmış ve Meclis önünde ve yollarda biriken halk tarafından, gelişlerinde olduğu gibi sürekli alkışlarla selamlanmıştır.”

Halk coşku içinde gördüğünüz gibi! Meclis Başkanı Abdülhalik Renda ise kürsüden ilan ediyor: “413 reyle ve müttefikan Ankara mebusu İsmet İnönü, reisicumhur seçilmiştir.”

İnönü şöyle yemin etmiş tutanaklara göre: “Reisicumhur sıfatı ile Cumhuriyet’in kanunlarına ve hâkimiyet-i milliye esaslarına riayet ve bunları müdafaa, Türk milletinin saadetine sadıkane ve bütün kuvvetimle sarf-ı mesai, Türk devletine teveccüh edecek her tehlikeyi kemal-i şiddetle men, Türkiye’nin şan ve şerefini vikaye ve ilâya ve deruhde ettiğim vazifenin icabatına hasr-ı nefs etmekten ayrılmayacağıma namusum üzerine söz veririm.”

Millî Şef, millî egemenlik esaslarından ayrılmayacağına söz veriyor ama Kılıç Ali bir parti divanı toplantısında İnönü’nün aynen şöyle dediğini naklediyor:

“Milli egemenlik, kamuoyu sözleri birtakım süslü kelimelerden ibarettir. Böyle bir şey yoktur. Bütün dünyada geçerli olduğu gibi mesele, okur-yazar denilen azınlığın, okuması ve yazması olmayan çoğunluğu yönetmesidir. Azınlık denilen okur-yazarların da başına menfaat yularını geçirip hazine yemliğine bağladın mı, bütün idare yoluna girer ve düzenli işler.” (Kılıç Ali’nin Anıları, İş Bankası: 2010, s. 553.)

Nokta.

Bugüne kadar kaç seçim yaptık?

Bugün  20. cumhurbaşkanlığı seçimi yapılacak. Diyeceksiniz ki 11 cumhurbaşkanımız olmasına rağmen neden 19 seçim yapılmış? Atatürk ve İnönü bu makama 4’er kez seçilirken Bayar’ın 3 kez seçildiğini unutmayın derim. 19 seçim ve kazananların listesi şöyle:

1.1923, 1927, 1931 ve 1935 Mustafa Kemal Atatürk

2.1938, 1939, 1943, 1946 Mustafa İsmet İnönü

3.1950, 1954, 1957 Mahmut Celal Bayar

4.1961 Cemal Gürsel

5.1966 Cevdet Sunay

6.1973 Sabit Fahri Korutürk

7. 1982 Kenan Evren (referandumla)

8. 1989 Turgut Özal

9.  1993 Süleyman Demirel

10.2000 Ahmet Necdet Sezer

11.  2007 Abdullah Gül

Bu 19 seçim içinde araya sıkışmış olan 3 Nisan 1939 tarihli cumhurbaşkanlığı seçimi ise ağzına susturucu takılan seçim olarak tarihe geçecektir.

.

Atatürk Kur’an’ı neden Türkçeye çevirtmişti?

17.08.2014 - Bu Yazı 695 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 1970’lerin sonunda kitap sevdamın filizlenmiş, o kitapçı senin, bu kitapçı benim, saatlerim artık bu yeni irfan tapınaklarının rafları önünde geçer olmuştu.

Bursa’da Ulucami’nin köşesinde MTTB’nin kitabevinden tutun da ciltçi Cavit Çemrek’in üst katı eski kitaplarla dolu dükkânına kadar süren turlarımda kitabiyat bilgilerimin temeli atılmaktaydı.

Rahmetli Cavit Çemrek’in dükkânında geçirdiğim saatlerde Osmanlıca bir Kur’an tercümesine rastlamıştım. Adı “Nûru’l-Beyân”, yazarı da Şeyh Muhsin-i Fânî (Hüseyin Kâzım Kadri’nin takma adı). Cumhuriyet devrinin bu ilk meal-tefsir denemesi zamanında yoğun eleştirilere uğramış, hatta “Sebilürreşad” dergisi şiddetli hücumlarda bulunmuştur.

Mesela daha ilk ayetin ilk kelimesinde hata yapılmıştır. “Kâffe-i hamd Rabbu’l-âlemîne mahsustur” şeklindeki çeviride “kâffe” kelimesi ‘istiğrakı’, yani başına geldiği cins ismin eksiksiz bütününü ifade etmez, halbuki ayette istisnasız bütün hamdin Allah’a mahsus olduğu kastedilmektedir.

Kur’an’ın tercümesi tartışmasını yapmadan önceki aylarda Mustafa Kemal ve Kâzım Karabekir Paşalar diğer arkadaşlarıyla birlikte Dumlupınar’da (18 Ocak 1923).

Dakika bir, gol bir hesabı. Nitekim eleştiriler yüzünden bu tercüme bir daha basılamadı. Aynı yıl yeni bir çeviri yayımlandı. Üzerinde Cemil Said (Dikel) imzası olan bu sözde Kur’an tercümesi ise gerçekte bir çevirinin çevirisiydi. 1840’ta Fransızcaya Albert Kazimirski’nin çevirdiği Kur’an tercümesi bu defa Türkçeye kazandırılıyor ve bu da dinde reform taraftarlarının ekmeğine lezzetli bir yağ sürüyordu. Cumhuriyetin ilk yılında Kur’an tercümelerinin birbiri ardınca geliyor olması hayra alamet miydi? Fakat bu çeviri de hücuma uğramaktan kurtulamadı. Mehmed Akif’in damadı Ömer Rıza (Doğrul) ile sonradan Diyanet İşleri Başkanı olacak Ahmed Hamdi (Akseki) tarafından yöneltilen sert eleştirilere tatminkâr cevaplar verilemedi ama anlaşılan, niyet farklıydı. Nitekim 1923 yazında Mustafa Kemal ile görüşmelerinde sık sık Kur’an’ı Türkçeye çevirteceğine dair fikirler duyduğunu bizzat Kâzım Karabekir anlatmaktadır.

Özetle Cumhuriyet daha kurulmadan önce Kur’an’ın tercümesi fikrinin birdenbire akla gelmiş olması manidardır.

Karabekir Paşa ne diyordu?

“Kızıl Pençe”de bu anı Karabekir’in ağzından şöyle aktarmıştım: “Belli olmayan hususlardan birisi de, hükümetin din, daha doğrusu İslamiyet hakkındaki git-gelleriydi. Nitekim Kur’an-ı Kerim’in Türkçeye çevrilmesi meselesi, bu git-gellerden biriydi sadece. 14 Ağustos akşamı Türk Ocağı’nda verilen çay ziyafetinde ilk tehlikeli hamle göründü. Bakanlardan kimse yoktu. Hayli geç gelen Mustafa Kemal Paşa, bilim heyetinin şimdiye kadarki mesaisiyle ilgili görünmeyerek “Kur’an’ı Türkçeye aynen tercüme ettirmek” arzusunu ortaya attı. Şer’iye Vekili Konya Milletvekili Hoca Vehbi Efendi ve bunun gibi sözüne inandığım bazı zatlar şu bilgiyi vermişlerdi:

Mehmed Akif ve Elmalılı Hamdi (Yazır) ile Diyanet adına Ahmed Hamdi (Akseki) arasında yapılan meal ve tefsir yazılması hususundaki sözleşmenin son sayfası (26 Ekim 1925).

“Gazi Kur’an-ı Kerim’i bazı İslamiyet aleyhtarı züppelere (Cemil Said’i kastediyor) tercüme ettirmek arzusundadır. Sonra da Kur’an’ın Arapça okunmasını, namazda bile yasaklayarak bu çeviriyi okutacak! Ve o züppelerle işi alaya boğarak güya Kur’an’ı da, İslamiyet’i de kaldıracaktır. Çevresindekiler böyle bir çevre, kendisini bu tehlikeli yola sürüklüyor.”

Aynı akşam bu fikre ayak uyduran bazı kişileri görünce bu tehlikeli gidişatı önlemek için Mustafa Kemal Paşa’ya şöyle cevap verdim: “Devlet Başkanı sıfatıyla din işlerini kurcalamanızın içeride ve dışarıdaki etkileri çok aleyhimize olur ve bize zarar verir. İşi ilgili makamlara bırakmalıyız. Fakat din konusu rastgele şunun bunun içinden çıkabileceği basit bir iş olmadığı gibi, kötü politika zihniyetinin de işi karıştırabileceği göz önünde tutularak, içlerinde Arapçaya ve dinî bilgilere hakkıyla vâkıf değerli şahsiyetlerin de bulunacağı yüksek ilim adamlarımızdan oluşan bir kurul toplamalı ve bunların kararına göre tefsir mi, tercüme mi yapmak uygundur, ona göre bunları harekete geçirmelidir.”

Mustafa Kemal Paşa bana şu cevabı verdi: “Din adamlarına ne gerek var, dinlerin tarihi malumdur. (Kur’an’ı) Doğrudan doğruya tercüme edivermeli!”

Bu fikrine şöyle karşılık verdim: “Sömürgeleri Müslümanlarla dolu olan büyük milletler Kur’an’ı kendi siyasî çıkarlarına göre dillerine tercüme ettirmişlerdir. İslam dinine ve Arapçaya hakkıyla vâkıf kimselerin bulunmayacağı herhangi bir kurul, tercümeyi mesela Fransızcasından yapabilir. Fakat bence burada eğitim programımızı tespit için toplanmış bulunan bu yüksek kuruldan, vicdanî bir mesele olan din bahsinden değil, pozitif bilim cephesinden yararlanmak hayırlı olur. Kur’an’ın yapılmış tefsirleri var, gerekirse yenisini de yaparlar. Devlet otoritesini bu yolda yıpratmaktansa enerjimizi millî kalkınmaya akıtmak daha hayırlı olur.”

Mustafa Kemal Paşa bu beyanlarıma karşı hiddetle içindekini tamamen ortaya döktü ve şöyle dedi: “Evet Karabekir, Arap oğlunun yavelerini Türk oğullarına öğretmek için Kur’an’ı Türkçeye tercüme ettireceğim ve böylece de okutturacağım! Ta ki, budalalık edip de aldanmakta devam etmesinler!”

Orada bulunan Hamdullah Suphi (Tanrıöver) ve Ruşen Eşref (Ünaydın) Beyler işin bir bilim kurulu önünde berbat bir şekle dönüştüğünü görerek, “Paşam, çay hazır, herkes bizi sofrada bekliyor.” diyerek müdahale edip bahsi kapatabildiler. Bizler de özel masadan kalkarak sofraya oturduk, yedik içtik.”

Tebbet Suresi’ne eleştiri!

“Arap oğlunun yavelerini tercüme ettireceğim” sözü ile Cemil Said’in bazılarınca “Türkçe Kur’an” diye anılmaya başlanan çevirisini yan yana koyunca nasıl bir yol açılmak istenildiği de netleşiyor. Mehmed Akif’e sipariş edilen (ama kendisi tarafından yaktırılan) meal ile Elmalılı Hamdi (Yazır) Efendi’ye yazdırılan tefsirin de bu ışık altında incelenmesi gerekir. Zira her ikisi de bu yeni protestan Kur’an ve din anlayışına direnmiş, buna Diyanet İşleri Başkanı sıfatıyla Rifat (Börekçi) de katılmış ve sonunda Kur’an’ın çevirisini resmileştirme ve Türkçe ibadette kullanma çabalarını akim bırakmışlardır.

1933 yılında Türkiye’ye gelen ABD’li General Sherill’in Atatürk’le görüştükten sonra yazdığı rapordan bir parçayı beraberce okuyalım (Rifat Bali çevirisiyle): “(Atatürk) Türk halkının uzun zamandan beri ezberden okuduğu bazı Arapça duaların gerçek manasını anladığı zaman tiksineceğini söylüyor. Kur’an’dan alınan bir Arapça bölüm okudu. Bu duada (Tebbet Suresi) Hz. Muhammed amcası ile amca kızının yaptıkları bir şeyden ötürü cehenneme gitmeleri için beddua eder. “Düşünen bir Türk’ün böylesi bir duayı okumaktan elde edeceği dini ilhamı veya dine ilgi göstermesini tahayyül edebilir misin?” dedi. Bu fikrini geliştirdikçe ben de gitgide Kur’an’ın Türkçe okunmasını teşvik etmesinin sebebinin Kur’an’ın Türkler arasında gözden düşmesi olduğu neticesine varıyorum.”

Karabekir Paşa ile General Sherill’in söyledikleri bir noktada çakışıyor. Atatürk gerçekte ne yapmak istemişti dinde? Reform mu? Yoksa…


.

Ahmet Davutoğlu: Tarihî derinlik

24.08.2014 - Bu Yazı 753 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Uzun süredir gündemi meşgul eden yeni başbakanın kim olacağı sorusu, cevabını buldu. 5 yıl 3 aydır Dışişleri Bakanlığı koltuğunda oturan Ahmet Davutoğlu’nu önümüzdeki günlerde Başbakan olarak göreceğiz. Önümüzdeki 10 yılı belirleyecek yeni bir liderin doğuşuna tanık oluyoruz. Öncelikle hayırlı olsun.,

Ahmet Davutoğlu’nun akademisyen yönü iyi kötü bilinir ama son 5 yılda (kendisinin de buna çok üzüldüğünü biliyorum) düşünür-mütefekkir yönü büyük ölçüde koltuğunun gölgesinde kaldı. Kendisi İslam’ın, Batı’nın mağrur modernliğine en yetkin cevabı verebileceğine inancını her fırsatta dile getirmiş ve Osmanlı çiçeklenişine daima özel bir anlam ve değer atfetmiştir.

Nitekim Türkçedeki temel kitabı “Stratejik Derinlik” henüz siyasete girmediği 2001’de neşredilmişti. Kitabın arka kapağındaki tanıtım metni önemli bir ipucunu uzatıyor. Şöyle:

“Modernite Avrupa-merkezli bir tarihî sürecin eseriydi; küreselleşme ise kaçınılmaz bir şekilde başta Asya olmak üzere bütün insanlık birikimini tarihin akış seyrinde tekrar devreye sokacak unsurlar taşımaktadır. Tarihî birikimi etkin bir açılıma temel sağlayacak toplumların öne çıkacağı bu süreçte Türkiye tarihî derinliği ile stratejik derinliği arasında yeni ve anlamlı bir bütün oluşturma ve bu bütünü coğrafî derinlik içinde hayata geçirme sorumluluğu ile karşı karşıyadır.”

Burada dikkat çeken husus, kitabın adını oluşturan “stratejik derinlik” ile beraber “tarihî derinlik” ve “coğrafî derinlik” kavramları. Kendisi bir defasında “Stratejik Derinlik” kitabını “Tarihî Derinlik” ve “Coğrafî Derinlik” ciltlerinin takip edeceğini söylemişti ancak kader onu kürsüsünden kaldırıp siyasetin cangılına sürükledi. Teori Türkiye’de bir kere daha pratiğin sarp yollarına sürüldü. Diğer kitaplar çıkmadı, çıkamadı. Teorik sentezlerin pek nadir boy verebildiği kültürümüz adına üzünülesi bir kayıptır bu.

Aslında Sayın Davutoğlu ile vaktiyle kitaplarının yayımlanması hususunda İz Yayıncılık yayın yönetmeniyken görüşmüş ve mutabık kalmıştık. Hatta ilk kitabının tashih provaları bile alınmıştı ancak onu “kisve-i tab’a büründürmek” mümkün olamamıştı.

Hatırladığım kadarıyla kendisiyle tanışmamız 1990’da “İslam Düşüncesi Tarihi” adlı 4 ciltlik kitabı yayına hazırladığım sırada olmuştu. Sayın Davutoğlu’ndan, M.M. Şerif’in yayına hazırladığı “A History of Muslim Philosophy” adlı İngilizce kitabın Türkçe versiyonunun başına bir takdim yazması ricasında bulunmuştum. Kabul etmiş ve özlü bir çerçeveleyici ve bağlamına oturtucu yazı göndermişti. Bahsini ettiğim kitap o takdimle çıktı (İnsan Yayınları).

“İzlenim” yılları

Sonra Malezya yılları başladı. Derken döndü. Ben bu defa İz Yayıncılık’ta çalışıyor ve “İzlenim” adlı o tarihlerde dikkatle takip edilen bir aylık dergi çıkartıyordum. Derginin yayın kurulunda sayın Davutoğlu da vardı, fırsat buldukça kurul toplantılarına da katılırdı. “İzlenim”i çıkardığım dönemde bazı yazılarını yayımlamış (mektubun kaybolan anlamı üzerine yazısı hâlâ hafızamda), hatta kendisiyle Avrupa-İslam-Osmanlı ilişkileri üzerine uzunca bir söyleşi de yapmıştım.

Neyse, dostluğumuzun sayfalarını daha fazla çevirerek canınızı sıkmaktan vazgeçip asıl fikir dünyası üzerinde duralım:

Çeyrek asırdır tanıdığım Ahmet Davutoğlu Türkiye için bir şanstır. Düşünme kapasitesi, bilgi birikimi ve coğrafyası ve tarihinden sorumlu gerçek aydın profiliyle farklı ve parlak bir zihindir. Bu köşeyi ilgilendiren boyutuyla konuşursam kendisiyle tarih ve kültür alanlarında tabularla yüzleşme ve Batı’yla hesaplaşma adına Cemil Meriç’lerin, Kemal Tahir’lerin, İdris Küçükömer’lerin, Said Nursi’lerin, Necip Fazıl’ların açtıkları parantezi kapatma şansını yakalayabileceğimiz bir öncüdür.

Nicedir dile getiriliyor: Tanzimat’tan itibaren başlayan ama son bir asırda, özellikle Cumhuriyet döneminde kemikleşen Batı hayranlığı ve kendimizi Batı’nın aynasında seyretme hastalığından kurtulmamız şart. Bu zihnî sakatlığın dış politikamıza yansıyan yönleri kadar zihnimizi emen ve kendimize bakışımızı çarpıtan sonuçlarını eğitim hayatımızda hep beraber yaşadık.

Kendi tarihine bizimki kadar gadreden, aşağılayan, aşağılık kompleksine yuvarlanmış bir sistemin can suyu nereden geliyor? Batı’dan ve Celal Al-i Ahmed’in dediği gibi ‘Batı-zedelik’ten elbette. Mesela şu pek bayıldığımız “Osmanlı’nın Kanuni’den sonra gerilemeye başladığı” söyleminin siyasî sonuçlarını görebilen kaç kişi var içimizde? Maalesef eline kalemi veya mikrofonu alan, sözü tarihe getirir ve Osmanlı’daki bozulmadan, çöküşten, gerilemeden, yozlaşmadan bahs açar. Medreseler şöyle yozlaşmış, böyle gerilemiş vs.

 

Osmanlı geriledi mi?

O zaman uyanık bir zihin şu soruyu sormalı değil midir:

Eğer bu bozulmuş dediğiniz medrese bugün çapına ulaşmaktan aciz kaldığımız her biri birer yıldız mesabesindeki Ahmed Cevdet Paşa’yı, Elmalılı Hamdi Yazır’ı, Zahid el-Kevserî’yi çıkarabilmişse ve aynı eğitimden nemalanan Bediüzzaman’ı yetiştirebilmişse bunun ‘bozulmamış’ denilen kısmını varın siz tasavvur edin. Batan güneş buysa öğle vaktinde nasıldı?

Sözde gerileyen ve gerileyerek çöken bir Osmanlı’nın torunlarının aşağılık duygusuna kapılarak ona düşman olmaları normal değil mi? Gerileyen bir kurumun tarihini kimseye okutturamazsınız, çünkü sıkılırlar. Başarılı şirketlerin gelişim hikâyesini öğrenmek isteriz de iflas eden şirketlerin nasıl battığını öğrenmek istemeyiz! Peki Osmanlı tarihinin son 300 yılını neden ısrarla bir gerileme/iflas tarihi gibi anlatıyoruz? Okumayın, öğrenmeyin der gibi…

İşte bu eğitim mantığıyla yetişen nesillerden özgüveni olan (lütfen bunu kaba böbürlenmeci milliyetçilikle karıştırmayın) bireylerin çıkması şansa kalmış. Oysa bir tarih eğitimi evet hamasete çok bulanmamalı ama insanlara tarihinin içindeki zembereği de öğretebilmelidir.

İşte Sayın Davutoğlu’nun önündeki zorlu görevlerden biri daha. Şu müzmin tarih krizimizi “tarihî derinlik” çerçevesinde yenileme ve bu çağa ve Türkiye’nin 21. yüzyıl vizyonuna oturtma görevi omuzlarındadır. Artık bu Türkiye’de Latife Hanım’ın mektuplarının bohçacı kadınlar gibi pazarlıklarla halktan saklandığı günlerin bitmesini, ATASE gibi bir askerî tarih arşivinin belge talebinize cevap dahi vermemek gibi lükslerinin olmamasını diliyoruz. En önemlisi de, 90 yıldır beyinleri yıkanan nesillerin Kemalist dogmalardan kurtarılması.

Çok şey mi istiyoruz yoksa? Oysa istediğimiz sadece “tarihî derinlik”… Bunu başaracağımıza inanıyorum.


.

Darbecilerin Cumhurbaşkanlığı yemini de değiştirilmeli

31.08.2014 - Bu Yazı 582 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 12. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yemin töreni sırasında bir kere daha dikkatimi çekti: Cumhuriyete veya anayasaya değil, devletin kurucusu Atatürk’ün ilke ve inkılaplarına ve laikliğe bağlı kalmaya ant içiliyordu. Siz de merak ettiniz mi: Acaba tarihimizde cumhurbaşkanı yeminleri nasıldı?

Demokratik bir devlette şahsa yemin edilmez. Bu ancak monarşilerde veya meşruti monarşilerde mümkündür. Bu tarz yönetimlerde krala veya padişaha sadakatten ayrılmamaya kutsal kitap üzerine yemin edilir. Cumhuriyetle yönetilen ve demokratik olduğu iddiasındaki bir devletin başkanı, kutsal kitabına yemin eder de ölmüş bile olsa bir şahsa ve ilkelerine yemin edemez. Bu, çağdışı anayasamızın sakat taraflarından biri olup en kısa zamanda değiştirilmesi gerekir.

Tarihe dalmadan önce mevcut Anayasa’nın 103. maddesindeki Cumhurbaşkanlığı yeminini görelim:

“Cumhurbaşkanı sıfatıyla, devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma, Anayasa’ya, hukukun üstünlüğüne, demokrasiye, Atatürk ilke ve inkılâplarına ve lâik cumhuriyet ilkesine bağlı kalacağıma, milletin huzur ve refahı, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerinden yararlanması ülküsünden ayrılmayacağıma, Türkiye Cumhuriyeti’nin şan ve şerefini korumak, yüceltmek ve üzerime aldığım görevi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma büyük Türk milleti ve tarih huzurunda, namusum ve şerefim üzerine and içerim.”

Bu yemin şekli 12 Eylül darbecilerinin eseri. 1961 Anayasası’nda yemin biraz farklıydı. 96. maddede şöyle and içeceği belirtiliyor:

“Cumhurbaşkanı sıfatıyla, Türk Devleti’nin bağımsızlığına, vatanın ve milletin bütünlüğüne yönelecek her tehlikeye karşı koyacağıma; milletin kayıtsız şartsız egemenliğini ve Anayasa’yı sayacağıma ve savunacağıma; insan haklarına dayanan demokrasi ve hukuk devleti ilkelerinden ve tarafsızlıktan ayrılmayacağıma, Türkiye Cumhuriyeti’nin şan ve şerefini koruyup yüceltmek ve üzerime aldığım görevi yerine getirmek için bütün gücümle ve varlığımla çalışacağıma namusum üzerine söz veririm.”

Gördüğünüz gibi 1961 Anayasası daha modern. “Atatürk ilke ve inkılâplarına ve lâik cumhuriyet ilkesine” yemin yok onda. Vatan, millet, anayasa ve cumhuriyete yemin ediliyor. 1982 Anayasası bu bakımdan da yeryüzündeki son diktatörlük anayasalarından biri.

 

Allah’ın adına yemin ne zaman çıkartıldı?

Peki 1924 Anayasası’nda cumhurbaşkanı ne yemini ederdi?

Cumhuriyet’in kuruluşunda yürürlükte olan 1921 tarihli Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda devlet başkanının yemini diye bir madde bulunmuyordu. Dolayısıyla Gazi Mustafa Kemal 1923’te reisucumhur seçildiğinde yemin etmeyip bir teşekkür konuşmasıyla yetinmişti. Ertesi yıl çıkarılan Anayasa’nın 38. maddesinde ise ilginçtir, yeminin “Allah’ın adı anılarak” yapılacağı belirtiliyordu:

“Reisicumhur sıfatıyla Cumhuriyet’in kanunlarına ve hakimiyet-i milliye esaslarına riayet ve bunları müdafaa, Türk milletinin saadetine sadıkane ve bütün kuvvetimle sarf-ı mesai, Türk devletine teveccüh edecek her tehlikeyi kemal-i şiddetle men, Türkiye’nin şan ve şerefini vikaye ve ilâya ve deruhde ettiğim vazifenin icabatına hasr-ı nefs etmekten ayrılmayacağıma namusum üzerine Vallahi.”

Mustafa Kemal Allah’ın adını yeminde son defa 1927’de andı. Ertesi yıl metnin sonundan “Vallahi” kelimesi çıkartılarak laikleştirildi ve “…ayrılmayacağıma namusum üzerine söz veririm” biçimine sokuldu. 1961’e kadar da bu şekli kullanıldı.

Ancak ufak bir farkla: 4 Mayıs 1931’de yapılan yemin töreninde dil sürçmesi mi sebep oldu, yoksa dili alışmadığından mıdır bilmiyoruz, yeminini Anayasa’da yazılı bulunmayan iki kelimeyi ekleyerek bitirdi. “…namusum üzerine söz veririm” diyeceği yerde “namusum üzerine söz vererek and içerim” deyiverdi (bkz. Meclis Zabıtları).

Bildiğiniz gibi yeminin geçerli olabilmesi eksiksiz ve hatasız okunması gerekir. Bu garip ekleme yüzünden yemin tekrarlatılmalıydı ama anlaşılan oldu bittiye geldi (hem kim itiraz edebilirdi ki?) 1935’teki son seçilişinde “and içerim” demeden yemin etti. İnönü 4, Bayar da 3 kere aynı yemini defalarca okudular.

Peki Cumhuriyet’ten önce bir yeminimiz var mıydı?

Meşrutiyet’ten önce padişahlar yemin etmezlerdi. Biat ve kılıç kuşanma törenleri bir bakıma yemin sayılabilirse de sözlü ve bir topluluğun huzurunda okunan bir yemin söz konusu değildi.

1876 Anayasası’nda da padişahın yemini diye bir madde yoktu. Sultan 2. Abdülhamid, yemin etmeden tahta oturan son padişah oldu. Yemin ederek tahta geçen iki padişah var. Biri Sultan Reşad, öbürü de son Sultan Vahdettin.

---

Sultan Reşad’ın Meclis-i Umumi-i Millî’de ettiği ve ettirdiği yeminin metni (Dünya Bülteni, 8 Mayıs 1909).

---

 

Padişahlık yemini

Sultan Reşad, ağabeyi Abdülhamid tahttan indirilirken Beyazıt’taki Harbiye Nezareti’ne (bugünkü İstanbul Üniversitesi merkez binasına) götürülerek orada askerler arasında yemin ettirilmiş, daha sonra biat merasimi icra edilmişti. Ancak bu meşruiyet açısından yeterli görülmemiş olmalı ki, bir kere de Meclis’te yemin ettirildi. Tutanaklara şöyle kaydedilmiş yemini:

“Şer’i Şerife ve Kanun-i Esasiye tamâmi-i riayetle (eksiksiz uyarak), hukuk-ı milleti ve menafi-i vatanı sıyanetten (milletin haklarını ve vatanın çıkarlarını korumaktan) bir an ayrılmayacağıma yemin etmiştim. Şimdi sizin de yemin etmenizi isterim.”

Sultan Reşad ‘Ben yemin ettim, şimdi sıra sizde’ demiştir bir bakıma. Davet üzerine milletvekilleri yemine bağırarak katılmışlardı.

Hemen hemen aynı sahne Sultan Vahdettin’in yemin töreninde (1918) tekrarlanmış, Meclis’te “Şer’-i şerif ve Kanun-i Esasi ahkâmına (hükümlerine) riayet ve vatan ve millete sadakat edeceğime ben yemin ettiğim gibi sizden de yemin taleb ederim.” demiş, denildiğine göre milletvekilleri üzerinde bu söz güzel bir etki bırakmış ve yemine coşkuyla iştirak etmişlerdi.

Yolu belki tersinden yürüdük ama 1909’dan günümüze nelerin değiştiğini padişahlık-cumhurbaşkanlığı yemininin serüveninden çıkarabiliriz.

Sultan Reşad ve Sultan Vahdettin şeriat ve anayasaya (ikisi de hukuk ve kanundur) uyacaklarına, vatan ve milletin çıkarlarına sadık kalacaklarına yemin ederken M. Kemal 1927’de Cumhuriyet kanunlarına ve millî hakimiyet esaslarına Allah’ın adını anarak yemin etmişti. Hemen ertesi yıl Allah’la olan son bağı kopartılan yeminde cumhuriyet, anayasa ve bağımsızlık vurgusunun öne çıktığına tanık oluruz. 12 Eylül Anayasası’nda ise “Atatürk ilke ve inkılâplarına ve lâik cumhuriyet ilkesine bağlı” kalacağına yemin etmesi istenmiş.

Meşrutiyet devrinde milletvekilleri devrin padişahına yemin ederlerdi. Cumhuriyet devrinde de pek bir şey değişmedi; hayatta olmasa da yine bir şahsa yemin ediliyor. Ve biz de buna çağdaş devlet diyoruz, öyle mi?

 

.

Yakın tarihin ‘Kara Defter’i açıldı, İlk kez ortaya çıkan gerçekler

07.09.2014 - Bu Yazı 730 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Ne zaman yakın tarihten bir hatırat okuyacak olsam Hüseyin Cahit Yalçın’ın “Siyasi Hatıraları”nda rastladığım bir cümlesi yoklar beni. “İstanbul’a dönüşümde hiçbir yakın arkadaşı yaşar bulamadım ki, gerçeği anlayabileyim.”

 Sürgünden dönüşte arkadaşları ya idam edilmiş veya öldürülmüşlerdi. Susturulmuşlardı ve bu ortamda “Nutuk” eliyle bir master tarih yazılmış ve itiraz etmek yasaklanmış, Karabekir Paşa gibi cüret edenlerin de kitapları yaktırılmıştı. Arthur Koestler’in deyişiyle yaşanan, ‘gün ortasında karanlık’tı. Bazen bir ülkeyi güpegündüz bir karanlık basar ve hakikatler mecburen firar eder. Yakın tarihimizi işte bu ‘karanlık’ ışığında(!) anlamak durumundayız.

Tarih üzerindeki örtüler kalkar ve bilinmeyenlere yönelik ilgi artarken bir “Kara Defter” keşfedildi. Görüldü ki, ilk ve tek Denizcilik Bakanımız (Bahriye Vekilimiz) ve ilk İstiklal Mahkemesi Reisimiz İhsan Eryavuz’a aittir o. Cumhuriyetin ilk Yüce Divan mahkûmu olarak da bilinen İhsan Bey kara kaplı defterlerini tarihin mahzenine unutulmaya terk etmişti.

Ancak üç defterlik hatıratı ölümünden 67 yıl sonra araştırmacı Kamil Maman tarafından keşfedilip yayına hazırlandı, Timaş onu tarih kütüphanemize kazandırdı. Bu sayede gün ortasındaki karanlığın bazı safhalarını öğrenebiliyoruz.

Aşağıda ilk kez bu yazıyla haberdar olacağınız “Kara Defter”in sayfaları arasında dolaşırken siz de şaşıracak ve ‘Bunlar bize neden daha önce anlatılmadı?’ diye hayıflanacaksınız. Şimdi hatıratın rehberliğinde heyecanlı bir yolculuğa çıkıyoruz.

Bahriye Vekili İhsan Eryavuz, İsmet İnönü ile Atatürk’ün arasında.

“Bu iş parasız olmaz”

Hatıratta dikkat çeken noktalardan biri, Milli Mücadele’nin başlangıcı kabul edilen Anadolu’ya geçilmesi. Fikir iyi de bu işi kim sevk ve idare edebilecekti? Önce Müşir İzzet Paşa akla gelir. O ve yardımcısı İsmet (İnönü) Bey’in görüşmede Kara Vasıf’ın teklifini “gülünç” ve “tehlikeli” bulduklarını öğreniyoruz.

Mustafa Kemal Paşa’nın ismi akla gelir ama o da “biraz fazlaca işrete ve sefehata meyyal (yatkın) ve ahlaki kayıtlara o kadar riayetkâr olmamak” ve sınırsız bir ihtirasa sahip olmakla eleştirilirdi diyor yazar. “Fakat çok zeki idi!” diye ekliyor. “Zekâsı, azim ve iradesindeki kuvvet ile bu işi en iyi o idare edebilirdi.” Hatta iki arkadaşıyla Paşa’nın Şişli’deki şimdi müze olan evine gidip Anadolu’ya geçmesini teklif ederler. Mustafa Kemal’in cevabı şaşırtıcıdır:

“Pek iyi amma bu iş için altmış bin lira lazımdır. Anadolu’ya geçilecek. Teşkilat yapılacak… Beraber çalışacak arkadaşların tabii aileleri var. Onların hayatları temin olunacak. Bu iş parasız olmaz!”

Derken Paşa’nın genel müfettiş olarak Anadolu’ya gönderildiği haber alınır. Bir İttihatçı olan İhsan Bey’in aklına farklı bir fikir düşer: Mustafa Kemal’in Sultan Vahdettin ile arası öteden beri iyidir. Acaba Padişah onu, Anadolu’yu, Rus sınırına yakın yerlerde bulunan Enver ve Cemal Paşaların etki ve gücünden korumak için mi göndermiştir? (Bu, tartışmalarda genellikle ihmal edilen bir ihtimaldir ama ciddiye alınmaya layıktır.) Bu sırada Paşa’nın aylar önce bu işin parasız olmayacağı sözü gelir aklına ve şunları düşünür: “Acaba şimdi bu parayı Enver’e ve Cemal’e karşı cephe oluşumuna sarf edeceğim bahanesiyle Hünkâr’dan sız(d)ırmış mıydı? Herkes az veya çok bu düşüncelerle meşgul idi.”

İhsan Bey’in, 1928 yılına kadar milletvekili ve bakan olarak görev yaptığını ve Vahdettin ve Damat Ferid Paşa’nın hain oldukları kanaatinde olduğunu belirtelim.

 

Lozan ve Sevr

İlk İnönü muharebesinin aslında önemsiz bir yoklama harekâtı olmakla birlikte özellikle Mustafa Kemal Paşa tarafından kamuoyuna şişirilerek yansıtıldığını, Albay İsmet Bey’in geri çekilme emrini vermesine rağmen direnen tümen komutanı sayesinde Yunanların zorlanıp çekildiklerini açık açık yazan İhsan Bey, ilginç bir ipucu da uzatır. İnsanın hak etmediği bir başarıyı kendisine bol keseden veren birine minnet duygularıyla dolu olması tabiidir ve İnönü “hep bu şan ve şeref kitabesinin içinde” borçlu olarak yaşamıştır.

Ölümünden kısa bir süre önce Ali Şükrü Bey’le görüşen İhsan Bey, onun, Mustafa Kemal’in cumhurbaşkanı olmasıyla “asker cumhurbaşkanları” döneminin kaçınılmaz olacağı uyarısında bulunduğunu nakleder. Ne uzak görüşlü bir teşhistir bu:

“Bugün Mustafa Kemal Paşa reisicumhur olur ise yarın herhangi bir ordu kumandanı elindeki kuvvete güvenerek böyle bir ihtirasa kendini kaptırabilir.”

Dediği gibi olmadı mı?

İhsan Bey, bizzat Mustafa Kemal’in ağzından Lozan’a neden İsmet Paşa’nın gönderildiği açıklamasını naklediyor ki önemli:

“İsmet Bey fikir ve kararlarının isabetine kani olduğu üstlerinin verdiği direktife bağlı kalır ve yalnız o direktif dahilinde çalışmasını bilir ve başarılı olur… İsmet Paşa bulunursa şahsen ben orada bulunuyormuşum gibi müzakereleri selametle ve arzu dahilinde idare edileceğine itimat ederim.”

Lozan’ı başarılı bulmayan ve eleştiren “Kara Defter” yazarının, Yunanistan’dan alınması gereken tazminatın İsmet Paşa tarafından ‘Adamların ödeyecek güçleri mi vardı?’ diye savunulması karşısında ‘Peki İngiltere’den alacağımız olan Reşadiye ve Sultan Osman dretnotlarının parasını da İngiltere’nin mali durumu müsait olmadığı için mi almadınız?’ demesi son derece yerindedir.

Lozan’ın elde edilen askeri zaferin dengi olmadığını Mustafa Kemal’e söyleyen İhsan Bey, ondan şu ilginç cevabı aldığını yazıyor: “Paşa bu sözlerime adeta kızmış ve bu anlaşmanın kıymetini ancak Sevr’le karşılaştırdığınız zaman anlarsınız (demişti).”

Bu basit mantığı kabul etmeyen yazar, taşı öylesine gediğe koyuyor ki, Lozan’ın bir yenilgi olduğunu adeta ifşa ediyor:

“Hangi fena anlaşma tasavvur olunabilir ki Sevr ile mukayese edildiği vakit iyiliğine hükmedilmesin?”

Gençler bu cümle kalıbına yabancı olabilir. Şöyle çevirelim: ‘Dünyanın en kötü anlaşmasını bile getirseniz Sevr’den iyidir.’ Bu en kötü anlaşmalardan biri de Lozan olmalı ki, ikide bir Sevr ile mukayese edilebilmekte ve ancak o zaman Lozan’ın başarılı olduğu söylenebilmektedir!

İhsan Bey’in el yazısıyla ‘Kara Defter’

Yeni din

1928’de CHP milletvekilliği düşürülen İhsan Eryavuz’un (sonradan Topçu soyadını almıştır) partisi hakkındaki hükmü de oldukça ilginç:

“Bu fırka (parti) değil. Adeta yeni bir din idi. Nasıl ki bir dinde Allah tarafından kendisine indirilen vahiyle işleri yürütür bir peygamber başta, onun etrafında ashap bulunur, ümmet ve ümmet içinde fert yalnız kendilerine tebliğ olunan kuralları tartışmasız kabul ve o kuralların icaplarını yapmaya mecbur tutuluyor idiyse bunda da baştaki ‘dâhi’ denilen zatın düşünceleri emir ve iradeleri bazen bizzat, bazen de yakınları vasıtalarıyla gruba, fertlere tebliğ kılınır ve o tebliğ hemen itirazsız icra olunurdu.”

Gördüğünüz gibi her hatırat, bilgilerimize yeni mecralar açarken kesin gibi görünen olguların yüzlerindeki peçeleri de başarıyla sıyırıyor.

“Kara Defter” bunu başardığı için okunmalı…


.

Resmî tarihin enkazı ne zaman kaldırılacak?

14.09.2014 - Bu Yazı 666 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Tarih bir enkaz yığını. Yakın tarih büsbütün. Selçuklu ve Beylikler silik gölgeler galerisi. Osmanlı kuruluş dönemi hariç cüzzamlılar ülkesi. Sultan Hamid “karanlıklar prensi”, Sultan Vahdettin hain, aciz, zavallı… Sonra tek bir kişiyi haklı çıkarmaya koşulu sonucu önceden malum yavan bir tarih.

Çanakkale’deki yarbayın zaferiyle başlatılır İnkılap Tarihi; oysa 3 yıl önce Şarköy çıkarmasında o yarbayın kurmay başkanı olduğu ordunun bir günde 6 bin şehid verdiği yazılmaz.

İngilizler karşısında kazanılan Kutü’l-Amare zaferinin üzerinden atlanır, çünkü Enver Paşa’nın amcası Halil Paşa’nın zaferidir bu.

Derken Muş’un Ruslardan geri alınmasına ilmiklenir sayfalar, ki birkaç gün sonra tekrar kaybedildiği kayıptır sayfalarda. Filistin-Suriye cephesinden başında bulunduğu 7. Ordu’yu muazzam bir beceriyle tam 600 kilometre geriye çektiği yazılır! Bu, tastamam İzmir’den Ankara’ya çekilmeye denk bir ricattir ki, dünyanın her yerinde bunun adı ‘hezimet’ olduğu halde fersude tarihlerimizde başarı diye geçer.

Bu 1930’lardan beri böyle devam eder gider. İtiraf edelim ki ufak tefek rötuşlar yapılmıştır; Hasan Tahsin’in adı tabloya 27 Mayıs darbesinden sonra dahil edilmiştir.Lakin sınırlı tadiller hariç 2010’lu yıllarda hâlâ 1930 kafasıyla yazılmış ideolojik kurguyu okutuyoruz.

Her şey değişsin ama yakın tarih değişmesin! 90 yıldır bizden istenen bu.

Anaokulundan KPSS’ye kadar bunları okur ve bu bilgilerden defalarca imtihan oluruz. İnanmayız çoğuna ama ezberleyip inanmış gibi yapmak zorundayızdır. Matematik veya fizik denklemleri gibi bir kesinlik içinde kağıda dökülmesi istenen bu tarih dayatmasına ‘Hayır’ diyor ve Milli Eğitim Bakanlığı’ndan müfredatın bir an önce değişmesini istiyoruz.

Bu enkazın bir an önce zihin tarlamızdan kaldırılmasını istiyoruz.

General Harrington’ın Lozan’dan dönmekte olan İsmet Paşa’ya yazdığı

ve İstanbul’da hiçbir endişesinin olmaması için güvence verdiği mektubun

İngilizce orijinali ile tercümesi.

İsmet Paşa, İngilizlerden yardım istiyor

İşte size geçenlerde açılan “Lozan’dan Cumhuriyete İsmet İnönü” sergisinden bir belge. Tarih 10 Şubat 1923. Lozan görüşmeleri kesintiye uğramış ama Lord Curzon İngiltere adına alabileceği bütün garantileri aldıktan sonra trenine binip başkentine dönmüş, tren istasyonundayken toplanan bakanlar kurulunda başka sorunların içine gömülmüştür. Lozan başlarken peş peşe yediği gollerle elimizdeki kozları kaybeden, son dakikalarda da Curzon’ın kumpasına yakalanan İsmet Paşa, çaresiz Ankara’ya dönmek zorunda kalmıştır ama yolu İstanbul’dan geçecektir. Bir endişe de kaplamıştır:

Lozan’da çekip giden İngilizler trenini İstanbul’a sokacaklar mıdır? Sokacaklarsa kendisini nasıl karşılayacaklardır? Hatta Ankara’ya gitmesine izin verecekler midir?

Bu ihtimaller biz İnkılap Tarihizedelerin aklına hiç gelmiyor ama Lozan’dan dönen İsmet Paşa’yı bayağı germiş ve endişelerini İngiliz makamlarına bildirmiş. İstanbul’daki İngiliz işgal kuvvetleri komutanı General Harrington’ın İsmet Paşa’ya yazdığı mektup, İstanbul işgal altındayken yürütülen Lozan görüşmelerindeki havayı veya masaya yumruk vurup vuracak durumda olup olmadığımızı ayan beyan ortaya koyuyor. İnönü Vakfı’nın sergi kataloğundaki Harrington’ın İsmet Paşa’ya mektubu şöyle:

“Sevgili Generalim

Yarın vasıl olacağınızı haber aldım.Amiral Bristol müttefikler tarafından nasıl karşılanacağınız konusunda endişeleriniz olduğunu söyledi. Bunu hemen söyleyeyim ki kesinlikle hiçbir sorun olmayacaktır. Trenle Karaağaç’tan gelirken herhangi bir problem olacağını düşünseydim trene memnuniyetle bir İngiliz muhafızı koyardım. Aynı şekilde Haydarpaşa’dan trenle devamı edecekseniz, gerekebilecek düzenlemeleri yaparım. Eğer biraz zaman ayırabilirseniz sizinle görüşmeyi çok istiyorum. Davanız için çok yiğitçe bir savaş verdiniz ve bir asker olarak sizi kutlamak isterim. Ayrıca Lord Curzon’un size önemli bir mesajı var. Amiral Bristol bana bazı güçlüklerinizden ve bazı konularda İngiliz tutumunu anlayamayabileceğinizden söz etti. Sizinle ben her zaman son derece içtenlikle konuşmaktayız ve inanıyorum ki bazı konuları açıklığa kavuşturabilirim. Sizin için uygun olan herhangi bir zamanda sizi görmeye gelebilirim. Tekrar görüşmeyi sabırsızlıkla bekliyorum.”

Lozan’da İngilizlerle dişe diş bir mücadele verdiğine inandırılmak istendiğimiz İsmet Paşa, işgal kuvvetleri komutanı tarafından karşılanıyor ve kendisine resmen yol güvencesi veriliyor. Bu da yetmezmiş gibi “Davanız için çok yiğitçe bir savaş verdiniz” denilerek tebrik ediliyor. (Şu İngiliz centilmenliğine de diyecek yok doğrusu! Sahi biz İngilizlere karşı da savaşmamış mıydık? Bu ne alicenaplıktır? Güya İngilizleri de yeniyoruz ve yenik (!) İngiliz işgal komutanı galip düşman komutanını tebrik etmekten çekinmiyor!

Çok kritik bir mesaj da İsmet Paşa’yı Lozan’da yüzüstü bırakıp başkentine dönen Lord Curzon’dan gelmiş. Kurt Curzon, İsmet Paşa daha İstanbul’a varmadan mesaj yollamış. (İnönü Vakfı bu mesajı da açıklasın.) Bir başka husus da ABD Yüksek Komiseri Amiral Bristol’un İngilizlerin tavırlarını yanlış yorumlamaması için araya girmek istemesi.

İngiliz gemisine binerek ülkeyi terk etti denilen Halife Vahdettin’e (zira padişah değildi o tarihte) demediğini bırakma, İsmet Paşa, Vahdettin’in yardım istediği aynı Harrington’dan yardım isteyince belgeyi unuttur. İnkılap Tarihi böyle örtüyor gerçekleri…

Lozan’dan iki sahne (Çizenler: Derso ve Kelen): Lord Curzon ile İsmet Paşa karşı karşıya (üstte). Lozan’da görüşmeler sürerken en rahat kişi masanın başında oturan Lord Curzon. Sağda İsmet Paşa kara kara düşünürken Rıza Nur, Curzon’a bir şey diyor (altta).

 

Erzurum’da Mustafa Kemal popüler değilmiş

Mustafa Kemal Paşa ile birlikte Samsun’a çıkanlardan Hüsrev Gerede’nin hatıralarında şaşırtıcı bilgiler yığınla. Mesela Yunanların İzmir’e çıkışlarının İngilizler tarafından, İstanbul’daki, hani şu Halide Edib’in ağladığı söylenen mitinglerin ise Amerikalılar tarafından düzenlendiğini yazıyor fakat nedense kimse itibar etmiyor.

3 Temmuz 1919 günü Erzurum’a gittiklerinde Mustafa Kemal, Anadolu’ya nasıl ve neden gönderildiğini kendilerine anlatmış. Gerede ise Paşa’nın anlattıklarından şunları çıkarmış:

“Padişah, Mustafa Kemal Paşa’yı iyi niyet ve güvenle görevlendirmiş. Bunun yanında Sultan Vahdettin’in hükümete güveninin olmadığı, millete dayanarak Hilafet makamı ve Saltanatı kurtarma ümidi taşıdığı anlaşılıyordu.”

Ya şu gözlemine ne diyeceksiniz:

“Erzurum’da çobanlara varıncaya dek herkes Hamidiye kahramanı Rauf Bey’in adını duymuştu. Fakat Mustafa Kemal popüler değildi.”

Bunu ben yazmıyorum, Samsun’a beraber çıktığı kader arkadaşlarından Hüsrev Gerede yazıyor ama yine İnkılap Tarihlerimizde yine tık yok.

Hem Hüsrev Gerede neler yazmıyor ki. Kalemimizin ucu kırılmazsa bir gün onları da yazarız inşaallah.  


.

Kral kabul etseydi, İngiltere belki de Müslüman olacaktı

21.09.2014 - Bu Yazı 543 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Bir zamanların üzerinde güneş batmayan imparatorluğu İngiltere (doğrusu Büyük Britanya) parçalanmanın eşiğinden döndü. Bob Geldof adlı pop müzik sanatçısı bile İskoçlara “Gelin, bu aileyi dağıtmayın” mesajıyla devreye girdi ve sonuçta İskoç halkının yüzde 56’sı bağımsız devlet olmak istemedikleri mesajını vermiş oldu.

Ada yönetimine şimdilik rahat bir nefes aldıran referandum, İngiltere’nin tarihinde yaşanan pek bilinmeyen bir olayı aklıma getirdi. Vaktiyle bir İngiliz kralı, Endülüs’teki Müslüman yönetiminden yardım istemiş, Hafsi hanedanının başındaki Muhammed Nasir ise kendisinin ve İngiltere’nin Müslüman olması şartıyla krala yardım edebileceğini bildirmişti. Eğer köşeye sıkışmış durumda bulunan Kral John bu teklifi kabul etmiş olsaydı, tarihçi Gibbon’un çok korktuğu Oxford’da çan sedaları yerine ezan-ı Muhammedî’nin işitilmesi bir fantezi olmaktan çıkacaktı.

İşte Kral I. John, gönderdiği heyetin getirdiği Müslüman olma teklifine evet demiş olsaydı belki de Avrupa’daki İslam dalgası yeni bir çehre kazanmış olacak, bugün çok başka şeyleri konuşacaktık. Şimdi bu ilginç olayın ayrıntılarına girelim.

Magna Carta efsanesi

Hangi tarih kitabını açsanız, demokrasinin, özgürlüklerin ve anayasacılığın miladı olarak İngiltere Kralı I. John’un bir kısım yetkilerini kısıtladığı söylenen “Magna Carta” (Büyük Berat) adlı belgeyi sürerler önünüze. Eş dost meclislerinde, ‘Elin Avrupalısı daha Selçuklular devrinde demokrasinin temellerini atmışlar, oysa bizimkiler…’ türünden gevezeliklere siz de rastlamış olmalısınız.

Oysa İngiliz tarihinin çok özel bir durumundan kaynaklanmış olan bu istisnai nitelikteki belgenin 13. yüzyıl başlarındaki İngiltere toplumu için dahi “ilerici” bir adım olmadığını bilmekte fayda vardır. Evet, Magna Carta zannedildiği gibi ‘ilerici’ değil, ‘gerici’, biraz hafifleterek söyleyelim ‘devrimci’ değil, ‘tutucu’ bir belgedir. Ama bakın, neden?

Bir kere 1215 yılında Magna Carta’nın Kral I. John tarafından imzalanan (pardon, Kral I, John, imza atmayı bilmediği için mührünü basmıştır ve o zaten o çağlarda kutsal (mavi) kan taşıyan bir hükümdarın herhangi bir belgeye bizzat imzasını atması, düşüklük alameti sayılırdı; nitekim Osmanlı padişahları da tuğra çektirirlerdi fermanlarına) orijinal nüshası değil de, yüzyıllar sonrasında çoğaltılmış olan kopyaları elimizdedir.

O halde böylesine önemli bir belgenin neden orijinaline sahip değiliz? Ayrıca bu belge, gerici olmasa bile tutucu (conservative) bir belgedir, çünkü I. John, baronların ve kilisenin sırtına yeni vergiler yüklemek ve kiralarını artırmak istiyor, dolayısıyla merkezî hükümetin gelir pastasını büyütmeye uğraşıyordu. Baronlar ise tam tersine, eski düzende ödemekte oldukları vergilerin ve imtiyaz (ayrıcalık) beratlarının aynen devam etmesi için bastırıyorlardı. İşte aralarında savaşa kadar gidecek olan anlaşmazlığın gerçek sebebi buydu.

 Burada tuhaf olan, Kral’ın merkeziyetçi tavrının, modern devlete giden yola daha uygun olmasıdır. Yani kral, bu ölçüye göre ilericidir. Oysa baronlar, feodal ayrıcalıkların ve merkeziyetçiliğin karşısında kendilerini savunan bizdeki “ayanlar” gibidir ve gelişmeyi kösteklemeye çalışmaktadırlar.

John, 1214’te meydana gelen Bouvins muharebesinde, Papa’nın kendisini adam etmek için üzerine saldığı Fransız Philip Augustin’in kuvvetlerine yenilir. Bunun üzerine isyan eden baronlarla onlara karşı duracak gücü kalmayan kral arasında 15 Haziran 1215 günü Runnymede’de 63 maddelik bir ateşkes antlaşması imzalanır. İşte o “mütareke belgesi”dir Magna Carta. Ertesi yıl da ölür.

Magna Carta’yı gönülsüzce imzalamak suretiyle tarihe geçen Kral John, eğer Muhammed Nasir’in teklifinin altına da imza atsaydı bugün çok farklı bir şekilde anılıyor olacaktı.

Endülüs, İngiltere’ye yardım etseydi!

Magna Carta’nın imzalanmasına 5 yıl vardır ve Norman Davies’in tespitiyle söylersek ‘düşman kazanma sanatı’nda mahir olan Kral John’un işleri arapsaçına dönmüştür. Papa III. Innocent, Stephen Langton’u Canterbury Başpiskoposu olarak atamıştır atamasına ama kral bunu kabul etmemiş ve bu yüzden de Papa tarafından aforoz edilmiştir. Üstelik Fransızlara toprakları kaptırmıştır. Baronlardan zaten yaka silkmektedir. Anlayacağınız, başı beladadır.

Tam bu sırada başka bir kaynak tarafından doğrulanmayan ama Matthew Paris adlı çağdaş bir tarihçinin hadiselerden sadece 20 yıl sonra yazdığı kitabında geçen Müslümanlardan yardım isteme fikri gelir aklına. “Cronica Majora” (Büyük Vekayiname) adlı kitapta geçen bu hadise bilinmeyen bir cephesini aydınlatır İngiliz tarihinin.

Londralı rahip Robert ile Thomas de Erdington ve Ralph Fitz-Nicholas adlı iki şövalye Muhammed en-Nasir adlı emirle görüşmek için İspanya yollarına düşerler. Kral, emirden yardım istemektedir. Kudretli emir ise İngiltere kralına “Size destek olurum ama halkınızla beraber İslamiyet’e geçerseniz” şartını koşmuştur. Sonuçta zaten müşkil vaziyette bulunan kral sözünü tutamayınca emir de yardım etmekten vazgeçmiş ve böylece İngilizlerin İslam’la şereflenmesi işi suya düşmüştür.

200 yıl kadar önce Magna Carta’nın hikâyesini yazan Richard Thomas’a göre kralın elçileri Afrika ve Endülüs’ün hükümdarı “Murmelius”a gönderilir. İngiltere, Endülüs hükümdarına vergi vermeyi, Hıristiyanlıktan ayrılarak Muhammed’in dinini kucaklamayı taahhüt etmektedir. Yeter ki emirülmüminin hazretleri yardımlarıyla iyice palazlanmış baronlara karşı içerideki mücadelede elini kuvvetlendirsin.

Rahiple iki şövalye saraya giderler. Kendilerine gösterilen misafirperverlikten olduğu gibi örf ve âdetlerden de fena halde etkilenirler. Emir mülayim biridir ya, duvar gibidir suratı. Önüne bir kitap koymuş, elçiler konuşurken gözünü kitaptan ayırmadan oturmaktadır. Kendisine kralın mektubunu sunup çevirisini de yaparlar. (Sonradan işi abartarak İngiliz tahtına bir Müslüman’ın geçeceği ve John’un Müslüman olacağı teklifini bizzat kralın yaptığı bile söylenecektir Ada’da.)

Emir Nasir, İngiltere Krallığı’yla ilgili elçilere sorular sorar ve onları nazik sözlerle uğurlar. Şövalyeler dışarı çıktıktan sonra Rahip Robert’i tekrar çağırtıp kendisinden Kral John’un gerçekte kim olduğunu sorar. Robert de ‘O bir tirandır.’ der, halkın onu tahtından indirmek üzere olduğunu söyler. Emir, kendi kralına çılgın bunak diyen Robert’e hediyeler ihsan eder ve dönerler. Kral vergi verme ve Müslüman olma teklifini kabul edemeyince girişim akim kalır. (Olayın tek kaynağı olan Matthew Paris bu olayı 1213 yılında gösterir ama Dr. Lingard yaptığı araştırmada hadisenin 1209 yılına yerleştirilmesinin doğru olacağı kanaatine varır.)

İngiltere baronlardan ve Papa’dan kurtulmak için Endülüs emirinden yardım istiyordu. Yardım gerçekleşse belki de baronlar karşısında belini doğrultan Kral I. John, Magna Carta’yı imzalamak zorunda kalmaz ve kim bilir daha neler ve neler değişirdi?

Tarih elbette olgulardan oluşur ama peki ya öyle değil de böyle olsaydı! Düşünmeye değmez mi?


.

Hasan Tahsin efsanesi yerine Süleyman Fethi gerçeği

28.09.2014 - Bu Yazı 665 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Korku duvarı er geç yıkılacak ve yakın tarih değişecek derken dudak bükenler Atatürk döneminde adı dahi geçmeyen Hasan Tahsin’in sonradan resmi tarihe nasıl yamandığını unutuyorlar. Demek ki tarih değişebiliyor, olmayan içeri girebildiği gibi Selahaddin Adil gibiler de ustaca siliniyor.

Osman Nevres veya Hasan Tahsin. Selanikli Sabetayist (dönme) bir aileden geliyor. İttihat ve Terakki’ye fedailik yapıyor, Bükreş’te İngiliz siyasetçisi Buxton kardeşlere düzenlediği suikasttan sonra yakalanıp ağır hapse mahkum ediliyor ama Galiçya seferinde Bükreş’e giren Alman-Osmanlı askerleri sayesinde hapisten kurtuluyor ve İzmir’e gidiyor. “Hukuk-ı Beşer” gazetesini çıkarırken 15 Mayıs 1919 günü Yunan askerlerinin açtığı ateş sonucunda hayatını kaybediyor.

Bildiklerimiz kabaca bunlar. Bu yönleri üzerinde 2009 ve 2012 yıllarında iki yazı ile Hasan Tahsin’in 1) Kahraman mı yoksa provokatör mü? olduğu sorusunu sormuş, 2) İlk kurşunu attığına hiçbir somut kanıt olmadığını yazmıştım. Yakınlarda Erdoğan Sorguç adlı İzmirli araştırmacının “ilk kurşun” meselesinin peşine düştüğünü öğrendim. Sorguç hemen bütün kaynakları tarayarak Hasan Tahsin efsanesinin nasıl imal edildiğini “İlk Kurşun’un Seyir Defteri” adlı kitabında ele almış.

Kitabı okuduktan sonra aynı kanaate vardım: Artık başbakanlar ve Meclis başkanları 15 Mayıs günlerinde Hasan Tahsin’in şehit edilişinin yıldönümünü kutlamaya son versinler. Bilsinler ki 1970’lerde yapılan bir algı operasyonunun kurbanıyız. Ne resmi, ne de gerçek tarihte Hasan Tahsin’in ilk kurşunu, bırakın ilki, kurşun attığına dair somut belge yok. Tek bildiğimiz aynı gün ölü bulunduğu.

Bu sunturlu hurafeden nihayet kurtulmaya başlıyoruz galiba. Nitekim Konak meydanındaki anıtın üzerinden sessiz sedasız “İlk Kurşun Anıtı” yazısı çıkarılmış. Hayra alamettir ve tarihin normalleşmesine dönük bir adımdır. İstanbul Bülbüldere’deki Sabetayist mezarlığında hatırasına yapılmış bir mezarı bulunan Hasan Tahsin heykelinin kaldırılması ve yerine ille yapılacaksa gerçek şehitlerimizin sembolü olarak Albay Süleyman Fethi’nin heykelinin yapılması atılacak adım olmalı.

Bazıları soruyor: Neden yakın tarih üzerinde bu kadar duruyor ve tabulara dokunmakta ısrar ediyorsunuz? (Tabii böyle nazikane değil, köpürerek.) Diyorum ki, evet başka önemli konular var ama bizim konjonktürel değil, yapısal derdimizi halletmemiz lazım. Bu ülkede Bediüzzaman’ın dediği gibi “bir zındıka komitesi” üzerinden İslam’a bir oyun oynandı; 90 yıl sonra bazı perdeleri değişse de oyunun kendisi halen hem de devlet eliyle ve zoruyla sahnelenmekte (katılmamak gibi bir seçeneğiniz de yok). İşte bu oyunu bozmalıyız asıl.

Erdoğan Sorguç 1919 Mayıs’ındaki gazete, rapor ve tanıklara kadar uzanarak o tarihten bu yana Hasan Tahsin’in belgelerdeki izini sürmeye kalkmış. 1942’ye kadar ismi sadece İzmir’de şehit edilenler arasında geçerken Rahmi Apak’ın hatıratındaki bir ifade çarpıtılarak “Yunan’a ilk kurşunu sıkan kahraman” haline getirildiğini görüyoruz.

İşgal sırasında İzmir’de bulunmayan Apak, herhangi bir belge veya kanıt göstermeden sadece kendisine anlatılanları nakleder, “Bu silahı Hasan Tahsin isminde bir gencin patlattığını ve kendisini de orada Yunan askerlerinin öldürdüğünü herkes söylüyor.” der. İşte Hasan Tahsin’in ilk kurşun efsanesi böyle başlıyor, 50’li ve 60’lı yıllarda bu cümle kanıt sayılıyor ve 70’lerin başlarında heykele giden yola taşlar döşeniyor.

Dert şu: Milli Mücadele Karabekir’in Doğu cephesi yok sayılarak İzmir’de ve Yunanlara karşı başlatılmalı, başlatan da gazetesinde kadınların açılıp saçılması gibi ‘laik’ fikirlere sahip bir Sabetaycı olmalıdır. Genelkurmay Başkanlığı bile ilk kurşunun Hatay’ın Dörtyol ilçesinde atıldığını tescil ettiğini ve bizzat Gazi’nin Nutuk’ta Hasan Tahsin’in adını dahi anmadığını biliyoruz. Yine Nutuk’ta ilk kurşunun 28 Mayıs 1919’da Ayvalık’ta Ali Bey tarafından atıldığı “Bu tarihe kadar Yunan kıtaatı hiçbir tarafta ateşle mukabele görmemişti.” sözleriyle dile getirilmişti.

O zaman soralım: İlk Kurşun Anıtı da, Yunan’a ilk kurşunu attığı ders kitaplarına kadar sokulan Hasan Tahsin de Nutuk’u yalanlamaktadır. “28 Mayıs’a kadar Yunan’a ateş açılmamıştı.” diyen Gazi mi doğruyu söylemektedir yoksa Yunan’a ilk kurşunun18 Mayıs’ta atıldığını yazan sözde Kemalistler mi? Daha yalın soralım: Mustafa Kemal yalan mı söylemektedir?

Süleyman Fethi

Aslında İzmir’in işgali sırasında heykeli dikilecek biri varsa Albay Süleyman Fethi’dir. Asker Alma Dairesi Başkanı olan Fethi Bey’in neden kahraman yapılmadığını ve ilk kurşun anıtındaki şehitler arasına adının neden yazdırılmadığını aşağıdaki parçayı okuyunca siz de anlayacaksınız. Hiç resmi tarihe yakışır mıydı Kur’an okuyan, palikaryaların dipçikleri altında bile “Yaşasın Müslümanlık” diye bağıran ve padişahın giydirdiği üniformayı ölümü pahasına çıkarmayı reddeden birini kahraman ilan etmek? Laik ve İttihatçı bir kahraman bulunmalıydı.

Süleyman Fethi Bey’in suçunun ne olduğunu, 1920 yılındaki “İzmir’de Neler Oldu?” başlıklı kitapçıktan öğreniyoruz. (Fethi Bey’in bir özelliği de İstanbullu bir şeyhin oğlu olmasıdır, diyelim de, anlayın vaziyeti.) Kitapçık içli bir dille gerçek bir Osmanlı subayının nasıl kahramanca şehid olduğunu anlatır:

“Süleyman Fethi Bey Yunan’ın İzmir’e çıktığı gün kışlada Kuran-ı Kerim okurken Yunanlıların hücumuna maruz kalmış ve elinden Kur’an-ı Kerim’i alıp (haşa) ayaklarıyla çiğnemeğe başlayan bir Yunan subayına vurduğu bir tokattan dolayı ilk şehadet süngüsünü omuzu üzerinden almıştır. Bu arslan, yarasının kanlarına bakmaksızın eğilerek o mübarek Kur’an-ı Azimüşşan’ı yerden almış ve omzundan akan kanlara karıştırdığı gözyaşlarıyla ıslatarak öpüp başına koymuş ve bu sırada etrafını alan 20 kadar Yunan asker ve subayının ikinci bir hücumuna maruz kalmıştır.

Odaya giren askerler merhuma ellerini kaldırmalarını emretmişler. Demiştir ki: “Ben bir kumandan ve albayım. Amirimden başkasından emir almam.” Bu söz merhuma ikinci bir süngünün daha yara açmasına sebep olmuştur. “Üniformalarını çıkar!” teklifine karşı o mübarek şehid şu cevabı vermiştir: “O üniformayı bana padişahım taktı, ancak onun emri çıkartır.” Yunanlılar azgın birer canavar gibi merhumun üzerine çullanarak üniformalarını parçalamış ve belinden çıkardıkları kayışla kafasını gözünü birkaç yerinden yarmışlardır. Dördüncü teklif şuydu: “Zito (yaşa) Venizelos diye bağıracaksın!” Bilhassa bu son teklife “Yaşasın Osmanlılık, benim kanımın döküldüğü bu topraklar inşallah size mezar olacaktır.” diye cevap vermiş, bu cevap üçüncü bir süngünün daha vurulmasına sebep olmuştur.

---

Süleyman Fethi Bey’in bakımsız ve kırık mezarı

---

Yüz binlerce halkın arasında dipçiklenen bu yaralı arslan her teklife, “Yaşasın Müslümanlık” cevabını ve her defasında bir dipçik, bir süngü yarası ala ala kanlar ve çamurlar içinde tam yarım saat Kordon’un kaldırımlarını mübarek kanıyla sulaya sulaya vapur iskelesine kadar gelmiştir. Burada sekizinci yarayı almış ve takati kesilerek kıbleye dönmüş ve “Allah’ım, sen Müslümanları bu cellatlardan kurtar!” duasını müteakip yüzükoyun secdeye kapanmıştır. O aralık yetişen Amerikalılar Fethi Bey’i al kanlar içinde hastahaneye götürmüşlerdir. O muazzam şehid bir gün sonra orada gözyaşları dökerek ve ehl-i İslam’ın selameti için dualar ederek Allah’ına temiz ve muhterem ruhunu teslim eylemiştir (Rahmetullahi aleyh).”

Kur’an’ını düşman çizmesi altında çiğnetmemek, din ve devletinin itibarını korumak uğruna şehid olmayı bir şeref bilen Süleyman Fethi Bey’i İzmir’in işgalini anarken unutmak bize yakışıyor mu? Yakışıyor ve daha ne unutulan gerçek kahramanlarımız var. Sahte kahramanlardan kurtulmanın vakti geldi de geçiyor bile.


.

Süleyman Şah’ın mezarına sahip çıkmak

05.10.2014 - Bu Yazı 634 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 IŞİD’in Süleyman Şah Türbesi’ne saldıracağı endişesi Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Genelkurmay Başkanı Özel’in Türk Mezarı’nı bekleyen birliğimize ‘Yanınızdayız’ mesajıyla yeni bir boyut kazandı.

Böylece Türkiye, cirmi küçük de olsa halen yurtdışındaki bu tek toprağımızı korumanın bizim için ne denli hayati bir mesele olduğunu dünyaya duyurmuş oldu. Ümit ve temennimiz hem Türk Mezarı’nın hem de orayı bekleyen Mehmetçiklerimizin bu belalı süreci kazasız belasız atlatmaları.

Farkında değiliz belki ama şu sıralar gündemimizi işgal eden Süleyman Şah Türbesi hassasiyeti bize bir şeyi daha ayan ediyor: Milli Mücadele’nin ruhunda aslında Osmanlı’yı ve Osmanlı saltanatının şanını kurtarmak yatıyordu. Sonradan sislense de bu ruh yaklaşık 1922 Kasım’ında İsmet Paşa’nın Lozan’a gidişine kadar ayaktaydı. Nitekim trende bir Müslüman Hindli gazeteci ‘Hilafet meselesinde tavrınız ne olacak?’ diye sorunca İsmet Paşa’nın cevabı ‘Halife için kanımızın son damlasına kadar savaşırız.’ olmuştu. Tabii sonra bu sözün üzerine fıçıyla soğuk su içildi ama olsun, bizim için o kopuş noktasında bu sözün söylenmiş olması önemlidir ve tarih muhasebemizde Lozan’ı oturtacağımız yeri tayinde çok önemli bir ipucu uzatmaktadır.

Düşünün, Sakarya muzafferiyetinden sonra, 20 Ekim 1921 gibi tarihte Fransızlarla bir İtilafname (hadi ‘geçici antlaşma’ diyelim; ah bu dil yaramız, kanaması bitmiyor!) imzalıyorsunuz. Suriye sınırının geçici olarak belirlendiği İtilafname’nin 9. maddesiyle Osmanlı hanedan ve devletinin kurucusu Osman Gazi’nin dedesinin Suriye topraklarındaki türbesine özel bir madde düzenleterek sahipleniyor ve Fransızlara bırakmıyorsunuz. Yalnız bu bile aslında Milli Mücadele’nin Ekim 1921 gibi bir tarihte hâlâ Osmanlılık ruhuna sarıldığını ispatlayan bir hadisedir.

Adım gibi eminim: Eğer iş Lozan’a kalsaydı Süleyman Şah Türbesi heyetimizin umurunda olmazdı. Nitekim Başbakan Rauf (Orbay) Bey, Lozan’daki başmüzakerecimiz İsmet Paşa’ya daha önceki antlaşmalarda her nasılsa unutulmuş ve bir şekilde Türk toprağı olarak kalmış bulunan Romanya’daki Adakale’yi kaptırmaması için baskı yapınca ‘Her yeri kurtardık da bir o mu kaldı?’ diye dalga geçerek tamamen Türklerin oturduğu bu adayı vermekte tereddüt göstermemişti.

Garibi şu ki, Süleyman Şah Türbesi’nin 9. maddeye kimin sayesinde sokulduğunu bile bilmiyoruz. O kahraman, Fransızlarla müzakereleri yürüten Yusuf Kemal (Tengirşenk) çıkarsa şaşmam. Zaten Lozan’a normal olarak Yusuf Kemal Bey’in gitmesi gerekirdi, çünkü o tarihte Dışişleri Bakanıydı. Ancak Gazi Mustafa Kemal onu istemedi (bir Süleyman Şah Türbesi daha koparabilirdi halbuki) ve İsmet Paşa’yı tercih etti. Karabekir Paşa ‘Neden İsmet?’ diye sorunca Gazi’nin cevabı çerçeveletilip asılacak güzellikte oldu: “Sen kafanla hareket edersin, İsmet öyle değil. Benim sözümden çıkmaz!”

Biraz da Süleyman Şah Türbesi’nden söz edelim.

Süleyman Şah Türbesi’nin bizim toprağımız olmasını sağlayan Ankara İtilafnamesi’nin 9. maddesi şöyledir:

“Sülale-i Osmaniye’nin müessisi (Osmanlı hanedanının kurucusu) Sultan Osman’ın büyük pederi Süleyman Şah’ın, Caber Kalesi’nde kâin (bulunan) ve Türk Mezarı namiyle maruf merkadi (mezarı), müştemilatıyla beraber Türkiye’nin malı olarak kalacak ve Türkiye orada muhafızlar ikame ve Türk bayrağı keşide edebilecektir (çekebilecektir).”

Muhafız birliği ve türbedar...

1921 sonlarında Osmanlı hanedanına sahip çıkan TBMM hükümeti o tarihte 600 metrekarelik bu türbenin yanına bir de muhafız birliği binası yaptırmış, ayrıca bir türbedar görevlendirmiştir. İşin bir başka ilginç yanı şu ki, Türkiye Cumhuriyeti’nde tekkeler ve zaviyeler kapatılırken, türbedarlıklar da lağvedilirken bu sınır dışındaki türbemize bir türbedar tayin edilmiştir. Her ay, bir başçavuş ile bir manga erimizin nöbet değişimi sırasında o da Akçakale’ye gelmekte ve ihtiyaçlarını temin ettikten sonra yine birliğimizle beraber türbesinin başına dönmektedir.

Yalnız 1921 Anlaşması’na göre Caber Kalesi, Halep vilayetine bağlı olup Rakka-Bais yolu üzerinde, Rakka’nın 50 km batısında, Hz. Ali ile Muaviye arasında 657 yılında cereyan eden savaştan hatırladığımız Sıffin’in karşısında, Halep’in de 110 km doğusundaydı. Lakin ilk Arapça kaynaklarda ismi Davsar diye geçer (halk Davsara dermiş). Evliya Çelebi’ye bakılırsa Cafer Kuşeyri yaptırmış kaleyi. Cafer’e Caber dedikleri için ismi Türkler arasında değişmiş. Evliya’ya göre “Kale dibinde ziyaretgâh-ı Süleyman Şah vardır”.

Kimilerine göre ise Caber ismi, buralara yolu düşen Türk boyu Çabarlardan gelmektedir.

Aşıkpaşazade gibi ilk Osmanlı tarihçilerinden şu hikaye yayılır: Kayı boyundan Kaya Alp’in oğlu olan Süleyman Şah Anadolu’ya gelir ve atlarıyla Fırat’ı geçerken Caber Kalesi civarında boğulup ölür ve buraya gömülür.

TarihÎ kökenini bilmiyoruz

Bu doğru mu peki? Tarihî bilgilerimiz doğru olmadığını söylüyor. Zira Osman Gazi’nin dedesinin bilinen ismi Gündüz Alp. Süleyman Şah diye bir dedesi yok. Belki diyor bazı tarihçiler, Halep civarında şehit düşen ilk Anadolu Fatihi Kutalmışoğlu Süleyman ile bir karıştırma olmuş olabilir ve Osmanlılar Ertuğrul Gazi’nin bir süre bu bölgede kalmış olmasından dolayı ikisini hafızalarında birleştirerek böyle bir ‘dede’ inşa etmiş olabilirler.

Bugün net olarak söylenebilecek şey, bu türbede Osman Gazi’nin dedesinin yatmadığı. Ancak efsanelerle karışmış vaziyetteki bu dönemde neden böyle bir Türk Mezarı inancının ve neden tam da orada doğduğu da ayrı bir merak konusu. Ateş olmayan yerden duman tütmez ama ateşin tarihî kökeni nedir? Bunu maalesef bilemiyoruz.

Ancak türbe 1973’e kadar Sultan 2. Abdülhamid sayesinde gelmiş (sonrasında bugünkü yerine taşınmış). Ertuğrul Gazi, Hayme Ana gibi ecdadına ait türbeleri restore ettiren Sultan’ın mahir eli Caber Kalesi’ne de uzanmış ve muhtemelen ve resmi tarihçisi Muallim Naci’nin Ertuğrul Gazi hakkındaki nefis şiiriyle ortak hafızaya kazınmış ve bu sayede 1921’de Fransızlarla yapılan görüşmede akla gelebilmiştir. Muallim Naci 1894 yılında şöyle anlatmış Süleyman Şah Türbesi’ni:

Zikre şayandır Fırat’ın her yeri

Ben ki bir Türküm unutmam Caber’i

Türk olan nimetşinas olmak gerek

Var yeri gitsem Mezar-ı Türk’e dek.

Bugün ateş çemberinden geçmekte olan ve gitmek ile gitmemek arasında gidip geldiğimiz Süleyman Şah Türbesi’ni görseydi kim bilir neler yazardı üstad?

NOT: Kurban bayramınızı tebrik ederim.


.

Mustafa Kemal Paşa Halep’te esir düşmüş

12.10.2014 - Bu Yazı 1208 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Kobani ile gündeme yeniden gelen Suriye’de bundan 96 yıl önce yakın tarihimizin en sarsıcı olayları yaşanmış, 402 yıl idaremizde kalmış olan Şam ve Halep İngilizlere terk edilmişti. Tarih kitaplarımızda tam bir kale önü karambolü halinde anlatıldığı için Mustafa Kemal Paşa’nın Halep’te esir düştüğü ve ancak fidye vererek esaretten kurtulabildiği pek bilinmez.

Yavuz Sultan Selim Suriye’ye 1516 yılında Mercidabık’tan girmişti. Kaderin acı cilvesine bakın ki, Suriye ve Arap topraklarındaki son muharebemiz ve teslim oluşumuz da aynı civarda gerçekleşti. Mercidabık dediğimiz Haleb’in 38 km kuzeyinde, Antakya’dan Menbiç’e giden yol üzerinde, Kuveyk ırmağı kenarındaki Dâbık adlı yerleşim yeri yakınında olup Kilis’in burnunun dibindedir. (Merc Arapçada ‘sahra’ veya ‘çayır’ demek. Dâbık ise bir yerleşim yerinin ismi.) Mercidabık IŞİD’in yıktığı Hz. Davud’un türbesiyle meşhurdu.

19 Eylül 1918 sabahı. Kudüs’ün kuzeyinde mevzilenmiş üç Osmanlı ordusu Gen. Allenby’nin üstün kuvvetlerine karşı mücadele vereceklerdir. 4., 7. ve 8. ordularımıza sırasıyla Mersinli Cemal, Mustafa Kemal ve Cevat paşalar kumanda ediyordu. Tafsilatını Derin Tarih’in son sayısında anlattığım bu kritik savaş hezimete dönüşecek ve sadece 10 günde tam 560 km toprak kaybedecektik. Nablus’tan Şam’a 10 günde perişan halde ricat eden birliklerimize bu defa Halep’e çekilme emri verilirken kuvvetleri iyice eriyen Mustafa Kemal Paşa’ya Rayak’a gidip direnişi örgütleme emri verilecektir. Bazı püskürtme başarılarına rağmen İngiliz hücumları ancak karargâhımızın Toroslara çekilmesiyle duracak ve tam bu sırada Mondros Mütarekenamesi imdadımıza yetişecektir.

---

 

Mustafa Kemal Paşa’nın Halep’te karargâh olarak kullandığı ve içinde bedevilere bin altın vererek esaretten kurtulduğu ünlü Baron Hotel yakın zamanlara kadar hizmet veriyordu.

---

 

Osmanlı Devleti’ni teslim olmak zorunda bırakan bu ricat tarihlerimizde üstünkörü geçiştirilir ve içlerinde sadece M. Kemal’in kuvvetlerini ‘başarıyla geri çektiği’ söylenir. Kusura bakmayın ama bunun, okuyanı aptal yerine koymaktan farkı yok. Bizden başka hiçbir ülkenin tarihinde ana vatan topraklarından 600 küsur km geri çekilmeye başarı denilmez. Bir başarı varsa süvari birlikleriyle benzersiz bir zafere imza atan Allenby’ye aittir ve bu hezimette Enver Paşa’dan M. Kemal’e kadar herkesin suçluluk payı vardır.

İtiraf etmek zor gelse de Tek Adam’ı parlatmak adına yapılan tarihi mıncıklama operasyonuna artık son verilmeli ve yenilgilerimizin tarihi de adam gibi yazılmalıdır. Maziden alacağımız dersler yere düştüğümüz noktaları iyice tanımaktan geçer de ondan.

40 günde Osmanlı Devleti’ni çökerten Filistin-Suriye yenilgisinin hazin hikâyesi henüz yazılmamıştır. Bazı sarsıcı sahneleri ise hemen hiç…

ATASE belgeyi neden saklıyor?

Hatırlayan olacaktır, bir ara Genelkurmay Başkanlığı’na bağlı ATASE arşivindeki bir belgeden bahsetmiştim. Belgeyi 2 yıl önce bir mektupla ATASE’den istemiş ama cevap bile vermeye layık görülmemiştim. Saklasınlar, nasıl olsa günün birinde çıkacak ortaya. Gerçeklerin bir gün ortaya çıkmak gibi kötü bir huyları vardır zira!

İşte o belgenin Ayfer Özçelik’in Ali Fuat Cebesoy konulu doktora tezindeki kod numarasını buracığa yazıyorum (Not: Ayfer hanıma belgeyi sadece ‘göstermiş’ ama fotokopi almasına izin vermemişler):

ATASE Arşiv 5/7855, Kl. 4521, Dos. 16 (14-H), fh. 69.

Bundan sonra da vermezlerse gayri vebali boyunlarına.

Buradan soruyorum:

Belgeyi vermeyince vatanı mı kurtarmış oluyorsunuz? Yeter artık, milleti ergen çocuk yerine koyduğunuz! Sakladığınız belgedeki hadiseyi onu bizzat yaşamış olan Mustafa Kemal Paşa kendi ağzıyla anlatıyor. O saklamamış 1926’da, açıkça anlatmış ama sizler 2010’lu yıllarda korumaya almışsınız! Bu nasıl bir zihniyet?

Anlayan anladı sanırım; şimdi biz dikkatimizi belgenin satırlarına yöneltelim en iyisi.

Hadise şu:

25 Ekim 1918 günü M. Kemal Paşa İngilizlerin amansız taarruzu karşısında Ali Fuat (Cebesoy) Paşa komutasındaki 20. Kolordu’nun Katma’ya çekilmesi emrini verir. Kendisi Halep’teki karargâhındadır. Tam bu sırada şehri aniden istila ediveren bin .500 kadar bedevînin baskınına uğrar. Bedevî Araplar Mustafa Kemal’in karargâhına kadar ilerler. Prof. Özçelik’in aktardığına göre zor duruma düşen M. Kemal Paşa, yanında bulunan bin altını bedevilere vererek esaretten kurtulur!

Atatürk’ün kızkardeşi Makbule’yle birlikte nasıl karga kovaladığını anlatmaya üşenmeyen tarih kitaplarımızda onun esir düştüğü neden anlatılmaya değer görülmez dersiniz? Bakla tarlasındaki kargaların yanında esamisi okunmaz esaretin, değil mi? Hem bin altın nedir ki!

Şimdi bazılarının yelelerini şişirerek üzerime eğilmekte olduklarını düşünmek hoşuma gidiyor. Örümcek bağlamış hikâyeleri bir kenara atın da şimşekleri çaktırın tarih kitaplarında, bakın gençlerin gözleri nasıl parlıyor. Enkaza dönmüş İnkılap Tarihlerinin uyuşukluğundan kurtulmak tarihin yatağını yasaklarla kapatmamaktan geçiyor, bilesiniz.

“Bin altın verip kurtuldum”

Mustafa Kemal’in ağzından da aktaracağım bu ilginç olayı ama biraz sabır lütfen: Önce bir belgeyle bayram etsin gözleriniz. Hadisenin ertesi günü Yıldırım Orduları Kurmay Başkanı Sedat imzalı bir telgraf çekilir Başkomutanlığa. 25 Ekim öğleden sonra Şerif Hüseyin ordusuna mensup bin-bin 500 kadar bedevî süvarisinin Halep’e doğudan girdikleri ve hükümet konağını işgal ettikleri bildirilir. Sonrasını beraber okuyalım:

“Saat 2.30’dan sonra Merkez Komutanlığı ile Ordu Komutanlığı karargâhına taarruz etmişlerdir. Merkez Komutanlığı geçici olarak işgal edilmiş ise de bedeviler sokak muharebesi neticesinde def edilmişlerdir.”

Para kısmı hariç, birebir doğru. Ancak en tartışılmaz delil, Gazi’nin, Mahmut Soydan ile Falih Rıfkı Atay’a 1926’da anlatıp aynı tarihte “Milliyet” ile “Hakimiyet-i Milliye” gazetelerinde beraber yayımlanan hatıraları. Ben Atay’ın İş Bankası Yayınları’ndan çıkan “Atatürk’ün Hatıraları” (1965) kitabından aktarıyorum (s. 69-70). Olayın kahramanı anlatıyor:

“Halep’in şark cephesinin işgal olunduğuna dair karışık bir haber geldi. Yakın bir tehlikeyi gösteren bu haberin doğru olup olmadığını anlamak için bizzat o tarafa gitmeyi tercih ettim. Otomobilde (Suriye Valisi) Tahsin Bey, yaverim Cevad Abbas Bey vardı. Şehrin şark girişinde bir kalabalığın içine daldık. Bunlar asker kıyafetini taşıyan urban ve bedevilerdi. Esir olmuştuk.”

Esir düştüğünü itiraf eden Mustafa Kemal Paşa, eline bir kırbaç aldığını ve kalabalığa “Reisiniz kimdir? Çağırın” diye bağırdığını söyler. Bulunan reisten o akşam odasına gelmesini ister. Yine kendisi anlatsın, bakalım esaretten nasıl kurtulmuş:

“Sordum: ‘Benden ne istiyorsunuz?’ ‘Şimdilik bin altın, silâh, cephane’ dedi. Bin altını o akşam verdim, silâh ve cephane için vaat ettim.”

Esir olmuştuk… Bin altını verdim…

Tarih böyledir işte. Üzerine ne kadar gölge salmaya kalkarsanız kalkın meteoroloji güneşli bir günün müjdesini mutlaka verecektir. Gözü olana gün ışımıştır diyorum.


.

Kutü’l-Amare zaferi neden unutturuldu?

19.10.2014 - Bu Yazı 597 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 II. Dünya Savaşı’nın ardından İngiliz-Amerikan yörüngesine girdiğimiz 1945-46’lar Türkiye açısından keskin bir kırılma noktasıdır.

Elimde İngiltere’nin propaganda amacıyla bastırıp dağıttığı “Cephe” dergisinin Nisan 1946 tarihli kapağı... Manşet: “Muavenet muhribi donanmaya katıldı.” İngiltere, II. Dünya Savaşı’ndan önce sipariş ettiğimiz ve muhtemelen parasını da ödediğimiz muhriplerimizden birini kullanıp eskittikten sonra törenle teslim ediyordu! Tıpkı ilk Dünya Savaşı’ndan önce sipariş verdiğimiz iki zırhlımıza el koyduğu gibi, gasp alışkanlığını devam ettirmiş ve yapımı bittiği halde muhriplerimizi teslim etmemiş, şimdi savaşı kazandıktan sonra teslim ediyordu.

Bu, Türkiye’nin İngiliz hakimiyetine geçişinin töreni de sayılabilir. Nitekim ardından İngilizcenin yaygınlaştırılmasının yanı sıra silahlı kuvvetlerimizde ABD ile ortak restorasyonu İngiltere tarafından gerçekleşecekti. İşte tam bu sıralarda ordumuzda 1916 yılından beri devam edegelen bir tören de sessiz sedasız kaldırılıyordu.

O tarihe kadar Türk ordusunda her yıl ‘Kut Günü’ kutlamaları yapılır, o gün İngiltere’yi, tarihinde uğradığı en utanç verici yenilgi olan Kutü’l-Amare zaferinde nasıl da yendiğimiz anlatılır, günün mana ve ehemmiyeti üzerinde heyecanla durulurdu. Ancak devir değişmişti; artık İngilizleri kızdırmaya gelmezdi. Nitekim bizi savaşa sokma çabalarına karşı ‘Ben Mehmetçiği diri diri fırına attırmam’ diye direnen Mareşal Fevzi Çakmak bile Londra’nın baskısıyla İnönü tarafından görevinden alınıp emekliye sevk edilmişti. Yani işin şakası yoktu.

İşte Kutü’l-Amare zaferi askeriye gibi dar bir çevrede bile olsa coşkuyla kutlanırken böyle böyle unutuldu ve zaferin 100. yılının eli kulağındayken hatırlanır gibi oldu. Velhasıl Türkiye gerçekten tarihiyle barışacaksa ‘Kut Günü’nün hatırlanması şart.

1931 yılında liseler için yazdırılan “Tarih” kitaplarının 3. cildinde Kutü’l-Amare zaferi üç satırda geçiştirilir, YÖK’ün tam 8 akademisyene yazdırdığı(!) “Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi 1/1” (1989) adlı kitaptaysa ister inanın ister inanmayın beş (5) kelimelik değeri yoktur Kut zaferinin. Neden? Savaşı Mustafa Kemal Paşa veya çevresinden biri değil de, tarihten silinmek istenen Enver Paşa’nın amcası Halil (Kut) Paşa kazanmıştır da ondan. “Tarih III” (1931) adlı kitapta da zaten “…3000 silahlı Türk, 12000 kişilik bir İngiliz kuvvetini esir aldı” denilmekte, zaferin kahramanına karşı görülmemiş bir kelime cimriliği yapılmaktadır. (Aynı kitapta Kazım Karabekir Kars’ı aldığında “Mehmetçik aldı” denilmesi kuraldı, İnönü ise kazanmadığı savaşın “dâhi kahramanı” ilan edilmekteydi.)

Özetle Kutü’l-Amare zaferi öksüz girdiği Cumhuriyet döneminde 1945’e kadar iyi kötü kutlanmış ama sonradan İngilizlerle iyi ilişkiler uğruna unutulmuşlar mezarlığındaki kahramanlıklarımızın arasına defnedilmiştir.

Neden unutuldu?

29 Nisan 1916 günü Kutü’l-Amare’ye sıkışmış bulunan General Townshend komutasındaki 13 bin kişilik İngiliz tümeni 143 günlük bir kuşatmadan sonra Osmanlı kuvvetlerine kayıtsız ve şartsız teslim oluyordu. Bu, Majestelerinin ordusunun o zamana kadar uğramış olduğu en büyük “yüz karası”ydı.

General Townshend, tıpkı iki asır önce Deli Petro’nun Baltacı Mehmed Paşa tarafından Prut nehri bataklığına sıkıştırıldığı gibi Dicle nehrinin üç tarafı suyla çevrili bir kıstağına sıkıştırılmıştı, üstelik önünde kademe kademe sıralanan İngiliz ve Osmanlı siperleri çıkış (huruç) yapmayı imkânsızlaştırmıştı. Açlıktan günde 8 İngiliz, 28 Hindu askeri ölüyordu. Gıda yardımı getiren uçaklar ise çuvalları İngiliz siperlerine atıyor ama Dicle nehrindeki balıklara güzel bir ziyafet çekiyorlardı.

Açlıktan atlarını kesip yemeye başlamıştı İngilizler. Ancak Hindli askerlerini at eti yemeye bir türlü razı edemiyorlardı. Bir kısmı Müslüman, diğerleri Sih vs. mezhebindeydiler. “Bu hayvanların etini yemektense ölürüz” diyorlardı. Bunun üzerine Townshend radyo aracılığıyla o askerlerin Hindistan’daki dinî reisleriyle görüştü. At etinin “kuşatma eti” olarak yenilebileceğine dair fetva istedi. Güç bela geldi fetva ama yine de isteksiz yiyorlar, bu yüzden patır patır yere düşerek ölüyorlardı.

İki tümen yardımınıza geliyor deniliyordu ama Mehmetçik önünde bir türlü ilerleyemiyorlardı. Ümitler tükenmiş, erzak tükenmiş, takat tükenmişti. Nöbet değiştirirken bile düşüp ölenlere rastlanıyordu.

Öte yandan Türklerin de kuşatmayı kaldırmaya niyetleri hiç mi hiç yoktu. Zayiatları ağırdı. 30 bin asker savaş dışı kalmıştı. Elinde kala kala 13 bin aç askeri kalmıştı General’in. Hastalıklar almış yürümüştü. Sonunda teslim olmaya karar verdi.

İlginçtir, Townshend “Mezopotamya Seferim” adlı hatıratında kendisini Plevne’deki Gazi Osman Paşa ile kıyaslıyordu. 26 Nisan günü Halil Paşa ile buluştu. Yedekte tek bir peksimet yoktu diye yazdı defterine. Kayıtsız şartsız teslim olmalarında ısrar ediyordu Halil Paşa. Hatıratında açıklamaktan utandığı teslim şartlarında neler olduğunu iki gün sonra yazdığı bir mektupta şöyle dile getirmişti: 40 topunu sağlam olarak Osmanlı’ya teslim etmek ve ordusuyla birlikte serbest bırakılması karşılığında tam 1 milyon sterlin ödemek…

Tabii ki bu zaferi satma teklifi Osmanlı tarafında kabul görmeyecekti. İngilizler bu onursuzluğu yaşamamak için çırpınıyorlardı ama nafile.

---

 

General Townshend’in Halil Paşa’ya kılıcını teslim anı bir Türk ressamı tarafından böyle resmedilmiş.

---

 

Neden unutturuldu?

Nihayet 29 Nisan günü “toplarımı ve telsiz teçhizatım dahil mühimmat vs. bütün tesisatımı tahrip ettim” diyor ve şöyle devam ediyordu kariyerine kahraman olarak başlayan ama Kutü’l-Amare yenilgisi yüzünden unutulup giden General Townshend:

“Halil Paşa beni ziyaret etti, ona kılıcımla tabancalarımı teslim ettim. Almayı reddetti, “Bunlar şimdiye kadar sizindi, bundan sonra da öyle olacak” dedi (Mezopotamya Seferim, 2012, s. 596).

Teslim olmuştu General. Şerefli bir misafir gibi önce Heybeliada, sonra Büyükada’da ağırlandı. Hatta yanındaki köpeğini cephede unutmuştu. İstedi, köpeği özel bir kurye ile kendisine ulaştırıldı. Esir askerleri ise çölde uzun ve çetin bir yolculuğa çıkacaklardı.

Aldığımız esirlerin tam listesi şöyle: 5 General, 272 İngiliz, 204 Hind subayı (toplam 476 subay), 2592 İngiliz, 6988 Hind vs. er (toplam 9580 er), silahsız 3248 kişi, ceman yekûn 13.309 esir (bunların 1306’sı hasta ve yaralıydı).

Yenilginin üzeri örtülecek gibi değildi. İngilizler savaşın ortasında utanç verici bir şekilde armut gibi teslim olmuşlardı Türklere. Yoksa Çanakkale’nin artçı depremleri mi geliyor? paniğinin Savaş Bakanlığı’nın bacasını sarmış olduğunu tahmin edebilirsiniz.

Nitekim Londra’da bir soruşturma komisyonu kurulacak, yenilginin sorumlusu araştırılacaktı. Tarihlerindeki en utandırıcı sahneyi yaşayan İngilizler ertesi yıl Bağdat’ı almalarına rağmen bu uğursuz günü unutmadılar ve hakkında onlarca kitap yazdılar. (Bizde kaç kitap olduğunu merak eden var mıdır?) Unutmadılar ama unutturdular!

Şimdi anladınız değil mi İngilizlerin askeriyede 1945’e kadar kutlanmakta olan ‘Kut Günü’nü neden yasaklattıklarını.

 

.

Osmanlı’nın Cihan Harbi’nde son direnişi

26.10.2014 - Bu Yazı 635 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Mondros, Osmanlı’nın sonu, yeni Türkiye’nin başlangıcıdır. Tarihlerimizde ‘kötü’ gösterilmesine rağmen bugün TC diye bir devlet varsa Mondros sayesindedir.

Her şeyden önce Mondros askerî bir işgale uğramamıza engel olmuştu ve zannedildiğinin aksine İngilizler bize zorla imzalatmamış, yalvar yakar İngilizlere kabul ettirmişizdir. Zira hukukî işgal yerine askerî bir işgale uğramamız halinde çok daha ağır şartlar bizi bekliyordu…

Falih Rıfkı Atay “Çankaya”da (1969, s. 127-8) bu çelişkiyi şöyle ifade eder:

“İzzet Paşa kabinesi (…) Mondros mütarekesini imzalamaktan başka çare olmadığını gördü. Sonradan Ali Çetinkaya ve bazı arkadaşlarının bu mütarekeyi imzaladığı için Rauf Bey’e (Orbay) niçin hücum ettiklerini anlamak güçtür. Mondros Mütarekesi o günkü şartlar içinde seçmek zorunda olduğumuz felaketlerin en hafifi idi. Ya mütareke yapacaktık yahut General Franchet d’Esperey, orduları ile İstanbul’a girerek devlete el koyacaktı.”

İnönü de mütarekenin İstanbul’daki resmi mahfillerdeki ilk etkisinin çok olumlu olduğunu itiraf etmektedir: “Umumi kanaat, Mondros Mütarekesi’nin korkulan, elverişsiz ve tehlikeli bir mahiyetten uzak ve oldukça müsait telakki edilecek bir karakter taşıdığı merkezindeydi.”

Mustafa Kemal’in de ortaklarından olduğu “Minber” Gazetesi Mondros’a övgüler düzmekle meşguldü ilk zamanlar. Öte yandan Mondros’u imzaladığı sık sık başına kakılan Rauf Bey o sırada Bahriye Nazırı idiyse Fethi (Okyar) Bey de Dahiliye Nazırı idi. O da en az öbürü kadar sorumluydu. Fethi Bey’e tek kelime etme, Rauf Bey’e ateş püskür. Sanırsınız ki mütarekeyi kendi kafasından imzaladı!

Tarih nasıl tepetaklak edilir? Bu sanatın şaheserlerini sergilemek inkılap tarihlerine düşmüştür. ‘Tarih’ dediysem üzerinde öyle yazıldığı için, yoksa tarih disipliniyle büyük ölçüde alakaları bulunmadığı tek kişiyi haklı çıkarmaya şartlanmış olmalarından belli.

Bizde bazı yanlışların tekrarlanması istisna değil, kuraldır. Erzurum Kongresi kararları arasında “Ulusal yurt parçalanmaz bir bütündür” diye bir maddenin bulunmadığını bin kere ispatlayın, değil mi ki “Nutuk”ta yazılıdır, aksini kafalarına sokamazsınız.

Prof. Dr. Ergün Aybars’ın “Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I” (1987) adlı ders kitabı var elimde. 100. sayfasında Enver, Talat ve Cemal paşaların 8-9 Kasım 1918 gecesi ülkeden kaçtıkları yazılı. Tarih yanlış ama neden? İster inanın, ister inanmayın, Şevket Süreyya Aydemir öyle yazmıştır da ondan! Bu mudur bilim? Bu mudur tarihçilik?

Filistin’deki Nasiriyye’de son iyi günler.

Ellerine o günlerin bir gazetesini, mesela “Tanin”i almış olsalardı kaçış haberinin 4 Kasım günü çıktığını ve İttihatçı liderlerin 1-2 Kasım gecesi kaçtıkları haberini okuyacaklardı. Ertesi gün “Zaman” gazetesini açtıklarında ise Refik Halid’in “Ziyafet bitti, fakat ağzınızı silmeden, elinizi yıkamadan, bir acı kahvemizi içmeden; efendiler nereye?” diye başlayan ünlü yazısına takılacaklardı. Orada bulamadınız, Karabekir’in “Günlükler”ine bakar insan (I, 2009, s. 560), 3 Kasım gününe Paşa’nın “Enver ve Cemal ve Talat Paşa ve rüfekası İstanbul’dan bugün firar etmiş” notunu düştüğünü görür de utanır.

Katma

Sorumuza dönelim: 96 yıl önce bugün ne oldu?

General Allenby’nin birlikleri önünden kaçan kuvvetlerimiz Halep’in kuzeybatısına çekilmiş, son bir direniş hattı teşkil etmişlerdi. Allenby’ye göre buradaki Türk artçısının 2500 piyadeden başka 150 süvarisi ve 8 topu vardı.

İngilizlerin 15. Süvari Tugayı zırhlı otomobiller, süvari makineli tüfek bölüğü ve yaya cengine inen iki süvari birliğinin ateşiyle korunarak hücuma geçti (topları yoktu). Mızraklı kıtaları siperlerimize saldırdı, kısmi bir başarı kazandılar, ancak yeterli kuvvetle gelmediklerinden yeniden saldırmak üzere geriye alındılar.

Resmi tarihlere göre Mustafa Kemal, Ali Fuat’a (Cebesoy) Katma’ya çekilme emrini vermiştir. İngiliz hücumu orada durdurulacaktır. Gen. Celal Erikan şöyle yazar: “25-26 Ekim gecesi birlikler, Halep’in hemen kuzeyinde El Hüsniye-Helan çizgisine alındı. Ordu karargâhı Katma’ya gitti. Türk kuvvetlerinin uzağa çekildiğini sanan İngiliz ve Arap kuvvetleri 26 Ekim’de ilerleyince savunmayla karşılaştılar ve yenilerek geri çekildiler. Bu, 1. Dünya Savaşı’nda son başarımız oldu.”

96 yıl önce bugün kısmi bir başarı kazanan Ali Fuat (Cebesoy), Amasya’da arkadaşları Rauf (Orbay) ve Mustafa Kemal Paşa ile.

Güzel, İngilizleri durdurmuş görünüyoruz ama bu nasıl bir durdurmadır ki birliklerimiz bir iki gün içinde Antakya’ya çekilmiştir!

General Allenby raporunda 26 Ekim ‘zaferi’nin arkasından Türk birliklerinin yerinde kalmadığını, akşam karanlığında Dircemal bölgesine çekildiklerini yazıyor ki, tarihlerimiz bunu ısrarla gizliyor. Erikan da geri çekildik diyemediği için yüzüne gözüne bulaştırıyor. Diyor ki: “Birlikler 26 Ekim’de İskenderun-Belen-Dircemal-Telrifat çizgisini korudular. 28 Ekim’de Antakya da, bu çizgi içine alındı” (Komutan Atatürk, 2006, s. 211).

Anlıyoruz, yüceltmek istediğiniz komutanların daima haklı çıkmasını istiyorsunuz ama tarih bu kadar eğilip bükülmez ki. ‘Son başarı’ dediğinizi okuyunca biz de gerçekten bir başarı var zannediyoruz. Halbuki kazanıyoruz ama geri çekiliyoruz, düşman yeniliyor ama ilerliyor! Başarının savaşta bir işe yaramadığını öğrenmiş oluyoruz sayenizde!

Filistin’in Osmanlı idaresindeki son günlerinde çekilmiş bir fotoğraf.

Dürüst olun, gerçekleri oldukları gibi anlatın, eğrisiyle doğrusuyla. Biz de isterdik İngilizleri yenmeyi ama yenildik, hatta bozguna uğradık. İtiraf edin.

Yeni araştırmalar çıkıyor, rezil oluyorsunuz. Basil Liddell Hart’ın “Birinci Dünya Savaşı Tarihi” (2014) adlı kitabında Filistin-Suriye harekâtının “tarihin hem en çabuk sonuç elde edilen seferlerinden hem de en tayin edici muharebelerinden biri” olduğu ve “Filistin’deki Türk ordularının varlıkları birkaç gün içinde ortadan kaldırılmıştı” diye yazıyor. Hatta bu harekâtın esasen bir sefer ya da takiple tamamlanan bir muharebe olup olmadığı tartışma konusudur, yani muharebe olmadı, sürekli baskınlar ve kaçışlarla şekillenen stratejik bir zafer kazanıldı diyor.

Filistin hezimetinden bir kesit. Ricat halindeki birliklerimizin düşmana bıraktığı ‘ganimet’.

Ona inanmıyorsanız buyurun bir Amerikan askeri tarih kitabından Haritan’daki son direnişin net hikâyesi:

“Mustafa Kemal’in kumanda ettiği ve çok daha üstün durumda olan Osmanlı birliği, Halep’in yaklaşık 13 km kuzeyindeki Haritan’da sipere yatmıştı. İki zayıf İngiliz süvari alayı, güçlü bir Türk kıtasına cesurca saldırdı ve ilk başlarda başarılı oldu. Fakat Mustafa Kemal takviye birlikler gönderip karşı saldırı emri verince İngilizler geri çekilmek zorunda kaldılar. Çok kısa bir süre sonra yeni İngiliz birlikleri gelince Türkler de geri çekilmek mecburiyetinde kaldılar.” (The Campaigns on the Turkish Fronts, New York, 1967, s. 101)

Rauf Bey ile Mustafa Kemal Paşa.

Ortada bir yoklama muharebesi var. Ana üssünden iyice uzaklaşmış İngiliz süvari birliğinin (topçu değil) kuvvetlerimizi yoklaması, başta başarılı da olması, ardından püskürtülmesi ama takviye edilince bu defa bizim kuvvetlerin geri çekilmesi hadisesi bu. Bunlar ortadayken düşmanı şöyle durdurduk diye şişinmenin alemi var mı?

96 yıl önce bugün Haritan’da 600 yıllık bir devletin son kurşunları atılmış ve sonuçta haritamız tanınmaz hale gelmiştir. Asıl gerçek budur.  


..

ABD’nin efsane Başkanı Jefferson, Kur’an okumuş

02.11.2014 - Bu Yazı 585 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Yazıyı yazarken sessizce bir haber yuvarlandı ekranıma. Meğer İngiltere, 1. Dünya Savaşı yıllarından kalan 2 milyar sterlinlik borcunun 218 milyonluk dilimini 2015 Şubat’ında ödemeye başlayacağını açıklamış.

Buna göre İngiltere 1. Dünya Savaşı’nda kamu finansmanı için Millî Savaş Tahvilleri çıkararak İngiliz halkının yatırım yapmasını sağlamış.

Bunu okuyunca aklıma bakın ne geldi?

Bizim hem 1. Dünya, hem de İstiklal Harbi yıllarında çıkardığımız Tekalif-i Örfiye ve Milliye kararlarıyla halktan zorla aldığımız para, mal, gıda maddelerinin bedelleri ödendi mi? Bir defteri, zaptı var mıdır? Zavallı Anadolu halkından İstiklal Harbi’nde zorla alınan yüzde 40 yükümlülük vergisi devletin ne kadar umurundadır?

Bakın İngilizler çıkardıkları tahvilin 100 yıl sonra bile hesabını verebiliyorlar. Ya biz? 27 Mayıs darbesinden sonra memurlar ve halktan toplanan milyonlarca alyansın hesabını veren oldu mu? Dahası, hesabını sorabilen oldu mu?

Osmanlı Devleti yıkılınca hesabın sorulacağı bir devlet kalmamıştı zaten. İstiklal Harbi’nden sonra ise yeni rejime yakın duran eşraf paralarını katlayarak geri alırken fakir fukaranın hesap sormaya dermanı kalmamıştı. Dolayısıyla üzerine birkaç bardak soğuk su içildi.

Öte yandan “üzerinde güneş batmayan imparatorluk” denilen İngiltere devleti halkına olan miyarlarca sterlin borcunu tam bir asır erteleyebilmiş! Müthiş! Yani unutmamış ama ödememiş de. Yüzyıllara yaymış! Şimdi torunlarının torunlarına ödeyecekmiş!

Hem biz taksitlerini son kuruşuna kadar ödediğimiz iki savaş gemimizi gasp etmesinin hesabını soramadık ki İngiltere’den. Lozan’da İsmet Paşa gemi memi demeye kalkınca Lord Curzon yavuz hırsız misali üste çıkıp bizden tazminat bile istemeye kalkmıştı! Şimdi öğreniyoruz ki, anamızın ak sütü gibi helal olan bu iki gemimizin parası emperyalizmin de kursağında kalmış. Haram lokma ona da yaramamış, Ne denir: Düşmez kalkmaz bir Allah!

Kongre Kütüphanesi’nde Jefferson’a ait George Sale’in İngilizce Kur’an tercümesi.

Bizde yasak, ABD’de serbest

Walter Benjamin’in dediği gibi gündem değiştikçe tarih de daha önce karanlıkta kalan taraflarını göstermeye başlıyor. Nitekim 2007 yılında ABD’de vuku bulan ilginç bir siyasî olay hem bize, hem de dünyaya tarihimiz ve dinimizin bambaşka bir yüzünü göstermişti.

Keith Ellison adlı bir siyasetçi Katolik iken Müslüman oluyor, derken ABD Kongresi’ne Minessota temsilcisi ve ilk Müslüman üye seçiliyor. Malum, ABD kanunlarına göre temsilciler göreve başlarken yemin etmek zorunda (bizdeki gibi ‘ant içerek’ değil). Gelin görün ki, Ellison ‘İncil üzerine değil, Kur’an üzerine yemin etmek istiyorum’ diye tutturunca devletlular şaşırıyor ama kestirip de atmıyor, nihayet çözümü ‘kitapsız yemin’de buluyorlar! Yani İncil yoksa Kur’an da yok! Böylece ABD Kongresi tarihinde ilk ‘kitapsız’ yemin töreni yaşanıyor.

Fakat Keith Ellison yemin töreninden sonra da işin peşini bırakmıyor ve halka açık bir törende Kur’an üzerine yemin etmekte ısrar ediyor. Bunun üzerine 4 Ekim 2007’de Beyaz Saray Sözcüsü Nancy Pelosi’nin katıldığı ve medyanın da büyük ilgi gösterdiği törende Ellison bir Kur’an-ı Kerim üzerine elini kaldırarak (tabii temsilî mahiyette ve gergin değil, gayet keyifli bir ortamda) yeminini edip rahatlıyor.

Burada merak uyandıran husus, kameralar önünde yapılan yemindeki meşin ciltli Kur’an’ın mushaflarda olduğu gibi bir değil, iki cilt olması. Bu ‘iki ciltlik’ Kur’an(!) neyin nesidir? Sorunun cevabı, ABD’nin 3. Başkanı Thomas Jefferson’ın ‘Kur’an’ı’ olmalıydı!

Peki bu nasıl bir Kur’an’dır? Hikâyesi eminim ilginizi çekecek.

Keith Ellison (sağda), Jefferson’ın kütüphanesindeki iki ciltlik “Kur’an” tercümesine el basarak yemin ederken Beyaz Saray Sözcüsü Nancy Pelosi de ‘yemin alıyor’.

1805 yılında ABD Başkanı iftar vermiş

ABD Bağımsızlık Beyannamesi’nin de yazarı olan Başkan Jefferson, henüz 20 yaşlarındayken bir hukuk sınavına hazırlanıyordu. Bu sırada kitapçıda Kur’an’ın İngilizceye çevirisi dikkatini çekti. Bu, bir yıl önce, 1764’de Londra’da basılmış olan George Sale’in tercümesiydi. İki ciltlik tercümeyi satın alıp hemen okumaya koyuldu.

Çevirinin başına yaklaşık 200 sayfalık bir giriş yazmıştı Sale; burada İslamiyet ve tarihi üzerine ayrıntılı bilgiler veriyor, Kur’an’ın berrak ve akıcı üslubunu övüyordu.

Genç Jefferson, Kur’an tercümesinden o kadar etkilendi ki, fikirleri yavaş yavaş değişmeye başladı, sonraları yazı ve konuşmalarında İslam’dan ve Peygamberinden sık sık bahsetti. (Bu konuda geçen yıl New York’ta bir kitap basıldı. Tarihçi Denise A. Spellberg’in şaşırtıcı bilgilerle dolu kitabı “Thomas Jefferson’un Kur’an’ı: İslam ve ABD’nin Kurucu Babaları” başlığını taşıyor (Thomas Jefferson’s Qur’an).)

Ve Jefferson’ın İslam’a duyduğu ilgi ömür boyu devam etti. Ortadoğu dilleri ve tarihi üzerine çok sayıda kitap okuduğu gibi seyyahların yazdıklarına da ilgi duymuştu. Hatta İngiliz ‘ortak hukukuna’, yani fıkhi ictihadlara benzer gevşek olarak düzenlenmiş Anglo-Sakson hukuk sistemiyle ilişkilendirerek İslam hakkında sayfalarca notlar aldığını biliyoruz. Asıl önemlisi, 1776’da Müslümanları ülkesinin müstakbel vatandaşları olarak tahayyül edebilmişti (çünkü o tarihte bu, Avrupa’da düşünülemeyecek bir şeydi).

Hatta iki Müslüman elçiyle bizzat görüşmüş, ABD’nin ilk tanıdığı Müslüman ülke olan Fas’ın elçisini bizzat kabul ettiği gibi o tarihte Osmanlı topraklarına dahil bulunan Tunus’tan Washington DC’yi teşrif eden elçiyi de 1805 yılında izzet-i ikramla ağırlamıştı. Hatta Osmanlı/Tunus elçisinin şerefine resmi bir yemek verilecekti lakin ziyaret Ramazan ayına rastlamıştı; misafiri oruçlu olduğu için öğleden sonra planlanan yemek iftar vaktine kaydırılmış ve Başkan Jefferson İslama ve Müslümanlara duyduğu derin saygıyı böylece açığa vurmuştu.

Thomas Jefferson’ın 1910 yılında yapılan bir heykelinde ABD’nin bütün dinlere açık olduğunu belirten tablette ‘Allah’ kelimesi de yazılı.

Ayrıca ünlü Bağımsızlık Beyannamesi’nin yayınlanmasından sadece birkaç ay sonra elyazısıyla defterine ‘ABD’de putpereset, Yahudi veya Müslüman olsun hiç kimsenin siyasî haklardan mahrum edilemeyeceğini’ not düşmüştü.

Nitekim 2009’da Başkan Obama el-Ezher’de konuşma yaparken Mısırlı Müslümanlara ABD’nin İslam’la bir sorunu olmadığını göstermek için Jefferson’ın Kur’an’ı ile Ellison’un yemin törenini örnek vermiş ve 1796’da Trablusgarp (yani Osmanlı) ile ABD arasında yapılan antlaşmada zamanın Başkanı John Adams’ın, devletinin Müslümanların kanunlarına, dinlerine ve huzurlarına karşı en ufak bir düşmanlık beslemediklerini belirttiğini anlatmıştır.

Eklemek Obama’nın aklına gelmedi belki ama aynı antlaşmanın 11. maddesinde ABD hiçbir şekilde Hıristiyanlık temelinde kurulmuş bir devlet olmadığı taahhüdünde bulunmuştu Osmanlı Devleti’ne. ABD tarihçileri o gün bu gündür “Biz o maddeyi niye yazdık?” diye tartışır dururlar. Cevabı efsane Başkan Jefferson vermiş aslında, değil mi?

Biz tarihimizi kötülemekle uğraşırkan, Batı kendi tarihini nasıl ilmik ilmik dokuyor ve bilinmeyen neleri ortaya çıkarıyor. Utanalım.


.

Atatürk bu sözü söyledi mi: “Bu din batacak, ileride yeni bir din çıkacak”

09.11.2014 - Bu Yazı 759 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Radyo Trafik’te “Hüsrev Gerede” denilince İstanbullular bunun Teşvikiye’deki bir cadde ismi olduğunu bilirler de, kim olduğunu bilmezler.

Oysa son Osmanlı Meclis-i Mebusan’ında Trabzon mebusu olduğu gibi Samsun’a 19 Mayıs’ta ilk çıkan subaylardandı. İstiklal Savaşı’nda Gerede’de isyancılara esir düşmüş, kurtulduktan sonra Ankara komutanı olmuş,  İran, Almanya ve Japonya gibi kritik ülkelerde büyükelçilik yapmış, 1962 yılına kadar yaşayarak hatırat yazacak vakti bulmuştur.

Hüsrev Gerede’nin inkılap tarihimiz için çok önemli olan “Atatürk ve İnkılâb Hatıratım” adlı kitabı Sami Önal tarafından gün yüzüne çıkarılmıştı (Literatür: 2003). Ancak kendisi de bir hatırat olan “Nutuk”a saplanıp kalan inkılap tarihçilerimiz, Atatürk’ün en yakınındaki komutanlardan Gerede’nin yazdıklarını tabiatıyla görmezden geldiler. Zira dikkate alsalardı resmî tarihteki konforları Allah korusun tehlikeye düşebilirdi.

Dindar bir Osmanlı subayı olan Gerede, M. Kemal’le birlikte Havza’ya gittiklerinde şehitlerimiz adına bir mevlid okunacaktır. Köylerden akın akın gelen coşkulu kalabalıkla beraber yaşadığı muhteşem atmosferi şöyle yansıtır:

“Duada halkın can ve yürekten âmin deyişleri, İzmir olaylarını, şehit arkadaşlarımızı, milletçe düştüğümüz ölümcül günleri gözler önünde canlandırdı. Savaştaki kahramanlıkların, akıtılan kanların boşa gidişi, bağımsızlığımızın tehlikede bulunuşu, duyan her yürekten milletin kurtuluşu için iç parçalayıcı seslerle ‘âmin!’ nidaları çıkarttı. Kalplerdeki üzüntünün dışa vurmuş yansıması olan sıcak gözyaşları matem yüklü gözlerden iki sıra halinde akıyordu. Yarabbi, şanlı Peygamber’inin kutsal ruhu hürmetine sen bu zavallı milleti kurtar!”

12 Kasım 1919 günü not defterine M. Kemal Paşa’nın yeniden içkiye başladığı notunu düşer. “Bekir Sami Bey’in evinde sofra kuruluyor.” der, “Kaptan Rauf (Orbay) bu duruma son derece üzülüyor.”

Hüsrev Bey’in hatıratının asıl önemli kısmı ise “Atatürk ve Devrimler” başlığı altındakiler.

“Mustafa ismini sevmiyorum”

Hüsrev Gerede’nin hatıratından Atatürk’ün, eniştesine (Makbule Hanım’ın kocasına) çok kızdığını, onun kız kardeşinin sırtından geçindiğine fena halde içerlediğini ve kardeşini boşanması için sıkıştırdığını okuyoruz. Sık sık şöyle dermiş etrafındakilere: “Bu ayı gibi herife âşık olmuş. Bunun nesini seviyor?”

Yeri gelmişken belirtelim ki, Atatürk malını mülkünü millete bıraktı, diyenler unutmasın ki, aksi halde o tarihte Türkiye’nin en zengin adamı olan Atatürk’ün muazzam mal varlığı, günahı kadar sevmediği eniştesine kalacaktı! Hükümetin telaşı bundandı.

Bu rivayet hatırattan: “Atatürk, bir gece hoppa bir hanımla bir erkek görmüş. Kim olduklarını sormuş. Bir paşanın kızı ile kocası olduğunu söylemişler. Kadını yanına çağırmış, herkesin karşısında şapır şupur öpmüş. Kadın da bu iltifattan (!) memnun olup gurur duymuş.”

Gerede, Gazi’nin Mustafa ismini neden sevmediğini kendi ağzından aktarır: “Ben kendi adımdan hiç memnun değilim. Böyle koymuşlar. Bir gün erkek çocuk doğuran bir hanım, çocuğuna Mustafa Kemal adını koymak istemiş. Bu konuda benim onay vermemi istediler. Kendilerine, benim bu adı hiç sevmediğimi, fakat ana hakkına karışamayacağım cevabını gönderdim.”

Büyükelçi Hüsrev Beytifoya, yakalanan eşini İsviçre’ye hava değişimine götürmek ister, Gazi de “Canım yalnız gitsin. Benim kızlarım yalnız gidip geliyorlar.” der. Gerede, sert çıkar: “Sizin kızlarınız yalnız gidebilirler, fakat benim eşim gidemez.” Bunun üzerine Gazi’nin gözlerinin ateş gibi parladığını yazar. Böyle küstahça cevap vermesine fena halde canı sıkılmıştır.

Bir gazetede, adını spor tesislerine koyduğumuz Selim Sırrı Tarcan’ın dinde reform konusunda yazıları çıkmaktadır. Tarcan’ı Çankaya sofrasına çağıran Atatürk kendisine, “Bu din batacak, ileride yeni bir din çıkacaktır. Sen bu konularda yazı yazmayacaksın, anladın mı?” diye kesin emir vermiş, Selim Sırrı da bunun üzerine kalemini kırıp atmıştır.

Kızların kıskançlıkları

Hüsrev Gerede, son olarak “Atatürk’ün manevî kızları” diye bilinen evlatlıklar hakkında çarpıcı bilgiler veriyor. Mesela Atatürk’ün gözdesi Afet İnan’ın bir Şeyhin kızı olan Nebile’yi kıskandığını, bu yüzden zorla evlendirilen Nebile’nin ise üzüntüden kör olarak son günlerini Fransız Hastanesi’nde sürünerek geçirdiğini okuyoruz hatırattan.

İşe bakın ki, kıskançlıkta Zehra da Afet’i aratmamış, ‘kıskandığı’ Afet’i çekemediği için Köşkten Londra’ya okumaya gönderilerek uzaklaştırılmış, o da dönüşte Fransa’da trenden atlayarak intihar etmiş veya başkası tarafından atılarak öldürülmüştür. Fransız güvenlik kuvvetlerinin, vagon kapısında Zehra’nın eldiveniyle et parçalarını bulmaları ilginçtir.

Sabiha Gökçen, okumaya kabiliyet ve isteği olmayan, suratsız, inatçı mı inatçı bir kızdır. Hatta bu yüzden Atatürk tarafından “pataklanırmış”. Pilot olunca yeniden göze girdiğini görüyoruz.

Hatırattaki bir paragraf büsbütün şoke edicidir. Aynen okuyoruz 274. sayfadan:

“Hasan Rıza Soyak’tan (Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri) bu kızların tümünün bakire oldukları söylentisinin aslını sordum. Ondan aldığım karşılıktan, kızların Gazi tarafından Prof. Dr. Refik Hayri’ye muayene ettirildiğini ve bakire olduklarının anlaşıldığını öğrendim.”

Atatürk’ün 10 Kasım’da öldüğü haberini Tokyo’dayken alır Hüsrev Gerede ve not defterine şu satırları düşer: “Atatürk’ün cenaze törenini görenler, benim gibi uzaktan duyanlar ve bizden sonra okuyacak olanlar herhalde ‘Şanslı bir diktatör, gıpta edilecek büyük ölü’ demekten kendilerini alamayacaklardır.”

Gerede’nin hatıratının resmî tarih taifesi tarafından neden görmezden gelindiğini anlamış  olmalısınız.

“Her neslin kendi önyargıları ve ilgileri var.”, diyor tarihçi Margaret Macmillan ve ekliyor: “Her nesil geçmişte yeni şeyler arar ve yeni sorular sorar.” Gelin görün ki, bizim tarihçiliğimiz soru sormamasıyla meşhurdur. Bu yüzden de değişmez. Tıpkı Nasreddin Hoca’nın fıkrasındaki gibi.

İhtiyarlayan Hoca, arkadaşlarıyla nostalji yapmaktadır. Kimi gençliğinde bir çuval buğdayı sırtına vurdu mu değirmende soluğunu aldığını anlatır, kimi dağdan kestiği odunları nasıl omuzladığını. Hoca ‘Ben galiba hiç yaşlanmamışım’ der. ‘Nasıl yani?’ sorularına cevabı şudur: ‘Gençliğimde bahçemizdeki dibek taşını kaldırmaya yeltenmiş ama kaldıramamıştım. Geçenlerde denedim, yine kaldıramadım!’

Bizim inkılap tarihi de hiç “tarih” vasfı kazanmamıştı ki değişsin!


.

Ak Saray’ın hikâyesi

16.11.2014 - Bu Yazı 695 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Ankara’da açılışı yapılacak olan Ak Saray’ın tartışmaları bütün hararetiyle sürerken geçmişteki bir Ak Saray’ın hikâyesine bakmak ilginç olabilir diye düşündüm.

Bundan 600 küsur yıl önce Timur tarafından Orta Asya’da yaptırılan muazzam ölçülerdeki Ak Saray’dan günümüze sadece iki devasa kulesiyle kemer başlangıçları kalmış durumdadır.

2006 yılında “Mostar” ekibiyle yaptığımız Özbekistan seyahatinde yolumuz Semerkand’dan sonra Şehr-i Sebz’de düşmüştü. Şehr-i Sebz, Yeşil Şehir. Gerçekten de bize okullarda öğretilen Orta Asya’da kuraklık oldu, Türkler göç etmek zorunda kaldı, masallarını çürütmek için oraları az buçuk gezmeniz yeterli.

Şaşırtıcı irilik ve yükseklikteki bir Timur heykeli karşılıyor bizi. Sonradan öğreniyoruz ki, heykelin bu kadar yüksek olmasının sebebi, daha önce yerinde bir Lenin heykelinin bulunmasıymış. Bağımsızlıktan sonra Lenin’i kaldırıp Timur’u oturtmuş Özbekler.

Peki neden Timur’u bu kadar seviyorlar? Biz Türkiye’de başka bir Timur okuturuz, orada adeta başka bir Timur vardır çünkü. Bizim okuttuğumuzun büyük ölçüde ‘Osmanlı gözüyle Timur’ olduğunu oralara gidince anlarsınız. Timur Orta Asya’da, hele Özbekistan’da yeniden diriliş için şahsiyetine sarılınacak güçlü lider prototipidir.

Gaddar şüphesiz ama Batılı kaynaklarda ‘Timur Rönesansı’ denilen bir uyanış döneminin de başlatıcısı. Hoca Ahmed Yesevî’nin türbesini Bursa Ulucamii’nden 10 yıl önce yaptıranın o olduğunu söyleyelim de siz anlayın gerisini.

Şehrisebz’de bizi karşılayan heykelinin arkasından bir ikiz kule başını uzatmakta. İkiz kule veya Timur’un doğup çocukluğunu geçirdiği şehre armağan ettiği muazzam Ak Saray’ından geriye kalan 30’ar metre yüksekliğindeki görkemli kalıntılar… Daracık merdivenlerden tırmanıp seyran ettikten sonra Timur’un bu akıl almaz büyüklükteki sarayının trajik hikâyesinin içine dalıyorum.

İhtişamdan geriye kalan

Timur 1336’da o zamanki adı Keş olan Şehrisebz’in Hoca Ilgar köyünde doğmuş. Maveraünnehir’deki hakimiyet mücadelesinin içine genç yaşta atılmış, 34 yaşında bölgeye hakim olmuş. Semerkand’ı devletine başkent yapmış ve Osmanlı’yı Ankara’da yendikten üç yıl sonra öldüğünde Çin hariç Asya’nın neredeyse tamamına sahip olmuştu. Kurduğu devlet Timurîler adıyla 150 yıl hüküm sürecek, evlatları arasından Uluğ Bey gibi alimler de, Sultan Mahmud gibi zalimler de çıkacaktır.

İşte Semerkand’ı başkent yaptıktan sonra Timur hemen güneyindeki Şehrisebz’e el atmış ve burayı Doğu’nun en güzel şehirlerinden biri haline getirmeye and içmişti. Türbeler, medreseler, camiler, derken sıra saraya gelmişti. Bu saray benzerlerinden iri olacak ve hem doğduğu şehri süsleyecek hem de devletinin kudret ve zenginliğini cümle âleme gösterecekti.

Bugün ayakta iki kulesi kalmışsa da Timur’un Ak Saray’ının kemeri İran’ın Kisra’sının yaptırdığı 37 metrelik efsanevi Tak’ından daha yüksek olacaktı. Öyle yüksek bir kemer ki, 50 metreye kulaç atacak, ihtişamıyla dosta da düşmana da dudak ısırtacaktı.

Yaptı da. Şanslı sayılırız, zira yıkılmadan önce sarayı gören iki ünlü tanığımız var. Biri İspanyolların Timur’a gönderdiği Clavijo adlı elçi, diğeri ise ünlü Babür Şah. İkisi de yaklaşık bir asır arayla gözleriyle görüp anlatmışlar bize bu göz alıcı sarayın kayıp salonlarını.

Şehr-i Sebz’de Lenin heykeli yerine yapılan Timur heykeli.

Clavijo 29 Ağustos 1404 günü ziyaret eder sarayı. 20 yıldan beri inşası devam etmekte olan bu sarayın halini şöyle anlatır:

“Pek muazzam bir yapı olan bu sarayın kapısı çok büyüktür. Kapıdan girer girmez iki tarafta mavi çinilerle süslenmiş kemerlerle karşılaşıyorsunuz. Kemerlerin her birinden kapısız bir odaya varılıyor. Zemin hep mavi çinilerle döşenmiş. Kemerlerin sonundaki bu odalar Timur’un huzuruna çıkacakların bekleme yeri. Bunun ötesinde dört tarafı muhteşem kemerlerle çevrilmiş büyük bir sahanlık bulunuyor. Burada zemin mermerle döşenmiş olup ortaya bir fıskiye kurulmuş.”

300 adım genişliğindeki bu sahanlığı geçtikten sonra yine büyük bir kapıdan asıl saraya girildiğini yazan Clavijo’nun kaleminden bundan sonra altın damlayacaktır:

“Bu muhteşem kapının yanları mavi ve altın renginde çinilerle süslenmiştir. Girişin üstünde güneş ve aslan resimleri görülür. Bunlara her kemerin üzerinde rastlanır. (…) Timur’un arması bir üçgen teşkil eden üç küçük dairedir. Bu arma dünyanın dörtte üçüne sahip olduğunu ifade eder.”

Daha sonra dört köşe bir salona geçer ki burası kabul salonudur. Duvarlar boydan boya mavi ve altın renginde çinilerle kaplı olup tavanı da tamamen yaldızlıdır. Şöyle sürdürür sözlerini:

“Anlatması çok uzun sürecek. Her şey akıllara durgunluk verecek bir güzellikteydi. O kadar ki, Paris’in hünerleriyle meşhur sanatkârları bile bu güzellik karşısında aciz kalırlardı.”

Daha sonra Timur’un ikametine mahsus daireleri temaşa ederler. Bunların hepsi de sen derece süslü ve muhteşemdir. Zemin ve duvarlar ile tavanlar birbirleriyle güzellikte yarışmaktadır. Hanım sultanlarıyla birlikte yemek yedikleri salon çok geniş ve son derece mükellef döşenmiştir. Ötesinde büyük bahçeye gölge veren meyve ağaçları boy verir. Bahçe o kadar geniştir ki, büyük bir cemaat burada rahatça toplanabilir ve suların kenarında, ağaçların gölgesinde yazın sıcağından kendilerini koruyabilirdi.

“Sarayın süs ve ihtişamı o derecedeydi ki, burada layıkıyla anlatmaya imkân bulamıyorum” diyen Clavijo, Sultan Timur’un bunları yaptırmaktan maksadının babasının hatırasını yükseltmek ve doğduğu şehri güzelleştirmek olduğunu yazar.

Babür Şah ise Clavijo’dan 94 yıl sonra gider Ak Saray’a ve şunları anlatır:

“Timur Bey Keş’te doğduğu için bu şehri payitaht yapmaya çok uğraştı. Büyük binalar yaptırdı. Divan kurmak için kendisine büyük bir tak (divanhane), sağ ve sol tarafına tavaçi (nevahi) beyleri ile divan beylerinin oturup divan yapmaları için biraz küçük iki tak yaptırmıştır. Bir de müracaat eden iş sahiplerinin oturması için bu divanhanenin her tarafına küçük daireler inşa ettirmiştir. Bu kadar büyük tak cihanda az bulunur ve bunun Kisra takından daha büyük olduğunu söylerler.”

Timur’un “hazinelerle tıka basa dolu toplam 18 saray” yaptırdığı bilinir ama içlerinde en büyüğü, tartışılmaz bir şekilde Ak Saray’dır. Diğerleri zaman içinde hak ile yeksan olurken Ak Saray yaralı da olsa ayakta kalmayı başarmıştır. Bu arada isminin de beyazlıkla bir ilgisi yoktu, Lisa Golombekand Donald Wilber’ın tahminine göre sarayın adının ak’ olması “aristokrasi”yi simgeliyordu.

Babasını bu şehirde kaybetmiş, onu şeyhi Emir Külal hazretlerinin yanı başına defnettirmişti. Oğullarından ikisi de burada ölmüş ve buraya gömülmüşlerdi. Timur burayı bir aile kabristanına çevirmek istemiş ve doğduğu şehre kendi türbesini yaptırmıştı. Yalnız türbe epeyce alçak ve basıktır. Clavijo’nun dediğine bakılırsa ölümünden bir yıl önce gelip türbenin girişini alçak yaptığı için mimarına köpürmüştür. Kime niyet kime kısmet derler: Kendi yaptırdığı türbeye değil, Semerkand’da yine saray gibi ihtişamlı türbesine gömülecektir Aksak Timur.

Lakin orada da Stalin kendisini rahat bırakmayacak ve kemiklerini o şehir senin bu şehir benim gezdirecektir ama bu dahi bir hikâye-i digerdir.


.

Kolomb Amerika’nın ilk değil, son kâşifidir

23.11.2014 - Bu Yazı 640 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Latin Amerika Dinî Liderler Zirvesi’nde yaptığı konuşma haftaya damgasını vurdu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan mealen “Müslümanlar Amerika kıtasına Kolomb’dan 314 yıl önce, 1178 yılında ulaştı, Kolomb daha Amerika’yı keşfetmeden İslam dini kıtada yayılmıştı” demiş ve Kolomb’un ‘hatıraları’nda Küba kıyılarında dağın tepesinde bir caminin varlığından söz edildiğini, o caminin yeniden yapılması için gerekeni yapmak istediklerini ifade etmişti.

Normal zamanlarda olsa muhafazakâr çevrelerden pek çok olumlu tepki gelmesi gerekirdi buna. Tam tersine dalga geçenleri, cami yapılmaya kalkılsa Havanalı puro işçileriyle protesto edecek kadar karmaşık bir ruh haliyle tepkiler verenleri gördük.

Kristof Kolomb’un Cenova’da doğduğu söylenen ev.

Halbuki Vikinglerden Kızıl Eirik keşfetti diyenler de var, 1421’de Çinli Müslüman Amiral Zeng Ho’nun devasa gemilerle Amerika kıtasına gidip bir süre kaldığını iddia eden Gavin Menzies gibiler de. Öte yandan Muhammed Hamidullah gibi bir âlimin “Kolomb’dan çok önce Müslüman denizcilerin ve Arap köle kaçakçılarının defalarca Amerika ile ilişkileri olmuştur.” tespiti, ABD’li tarihçi Leo Wiener’ın “Afrika ve Amerika’nın Keşfi” (Africa and the Discovery of America) adlı kitabındaki Kızılderili (yerli) lisanlarında bazı Arapça kelimelerin ne aradığıyla ilgili soru işaretleriyle birlikte düşünülürse önümüze yeni bir perspektif açılacaktır.

Bu konu öteden beri Müslüman-Muhafazakâr çevrelerde dillendirilirdi. M. Fethullah Gülen de “Asrın Getirdiği Tereddütler” adlı kitabının 3. cildinde Amerika’yı Müslümanların keşfettiklerini şöyle dile getirmişti: “Nitekim, modern gemilerin olmadığı bir devrede, Kristof Kolomb’dan evvel Müslüman seyyahların, hem atlarını da beraberlerinde yükledikleri gemilerle Amerika’ya geçip orayı keşfettikleri, bugünün araştırmacılarının büyük bir çoğunlukla kabul ettikleri açık bir gerçektir.” (Nil: 2007, s. 51.)

Nevada’da Ateş Vadisi’nde keşfedilen 650 yıllarına ait Arapça bir kaya yazısı. Kûfi hatla Hamid yazıyor.

Hatta Fountain Magazine adlı bilimsel derginin 2007 tarihli 58. sayısında Salih Yücel’in Batılı kaynakları (özellikle Barry Fell’i) İslam’ın Kolomb’dan 800 küsur yıl önce, daha Hz. Osman zamanında Amerika kıtasına ulaştığını yazdığını görürüz.

Velhasıl Kristof Kolomb Amerika’nın ilk değil, son kâşifidir.

 

“Şirin bir cami”

İslam bilim tarihinin eline su dökülemeyecek üstadı Prof. Dr. Fuat Sezgin’in “Amerika’nın Müslümanlar tarafından Kristof Kolomb’dan önce keşfi” başlıklı taş gibi makalesini ne yapacağız? İnsanların Amerika’ya ulaşmasının üç aşamada gerçekleştiğini söyleyen Sezgin, “İnsanlar eski dünyadan başlangıcı bilinmeyen bir çağdan beri zaman zaman tesadüflerle okyanusun içindeki büyük kara parçasına ulaştılar. Bu günümüzde kabul edilen bir gerçek.” diyor ve arkasından şöyle yazıyor: “Müslümanlar en geç 10. yüzyılın ilk yarısından itibaren İberik yarımadasından ve Batı Afrika sahillerinden sayısını bilemeyeceğimiz defalar okyanusun karşı sahiline, batıya yelken açarak ulaşmaya çalıştılar. En geç 15. yüzyılın başında büyük kara parçalarına ulaşmış, dönmüş ve bunu çok defa tekrar etmiş olmaları lazım.”

Prof. Sezgin, Kolomb ve Macellan’ın Amerika’ya “ellerine geçen İslam dünyasının haritalarıyla ulaştı”klarının da altını çizmeyi ihmal etmiyor. Ona göre bu iki kâşif “Müslüman seleflerinin üstlendikleri işi büyük bir çalışkanlık ve gayretle geliştirdiler.” Yani Kolomb’un yolculuğunda can simidi gibi sarıldığı haritası bile Müslümanların eseriymiş.

Massachusetts eyaletinde 1787 yılında bir yol kazısı sırasında bulunan Arapça yazılı paralar. Harvard College Kütüphanesi’nde yapılan incelemede 8. veya 9. yüzyıla ait Semerkand dirhemleri olduğu tespit edilen paraların üzerinde La ilahe illallah Muhammedun Resulullah ve Bismillah yazılı.

Öte yandan Kolomb’un “Seyir Günlüğü”nde Küba’daki ‘cami’ meselesi şöyle geçer:

“29 Ekim 1492- Amiral (Kolomb) adını San Salvador koyduğu ırmakla limanın konumuna değiniyor. Pena de los Enamorados (Gırnata yakınındaki sivri dağ) kadar yüksek, güzel dağlarla çevrili olduğunu söylüyor. Bu dağlardan birinin doruğunda küçük bir camiye benzer bir çıkıntı var.” (Seyir Defterleri, Çev.: Sait Maden, 1999, s. 57.)

Metnin İspanyolcasındaki ‘şirin bir cami’ ifadesinin (“una hermosa mezquita”) Türkçe çeviride buharlaştığına dikkat edelim! Merak edenler için İngilizce çevirisini de yazıyorum: “One of the mountains he sees has a further peak on the top of it which he compares to a pretty mosque.”

Kolomb’un gördüğü ‘şirin bir camiye benzer şey’ bir yanılsama mıydı yoksa son günlerini bizzat müşahede ettiği Endülüs medeniyetinin çil çil kubbeleri mi gözünün önüne gelmişti o sırada, bilinmez. Yoruma açıktır.

 

Kolomb Yahudi miydi?

6 Mayıs 2006 tarihli Zaman’da Kolomb’un Hindistan’a (son nefesine kadar Amerika’ya çıktığına inanmamıştı zira) Kudüs’ün Müslümanlardan kurtarılmasını finanse etmek amacıyla gittiğini yazmıştım. Hem kendisi zengin olacak, hem de gemiler dolusu altınla dönerse Kralı Kudüs’ü geri almaya ikna edecekti. Yola çıkışının bir başka sebebi de G. R. Crone’un “Doğunun Keşfi” (The Discovery of the East, London: 1972) adlı kitabında vurguladığı gibi batıya giderek Prester John dedikleri efsanevî Hıristiyan Kralına ulaşmak, böylece aralarına girmiş bulunan Müslüman seddini bertaraf etmekti.

Filosu yola çıktığında takvimler 3 Ağustos 1492’yi göstermekteydi. Bu tarih İbrani takviminde İmparator Titus’un Kudüs’ü ele geçirmesinin yıldönümüne (9 ab) rastlıyordu. Yas ve oruç tutardı Yahudiler o gün. Kolomb ertesi sabah şafak vakti yola çıkmıştı. Avrupa’daki Yahudiler için Yeni Zion arayışının bunda payı olduğunu düşündüğünden Pierre Carnac Kolomb’u “İsrailoğullarının 23. Büyük Peygamberi” ilan edecekti (L’Histoire Commence a Bimini, Paris: 1973).

Kolomb’un aslında hiç de beklendiği gibi görkemli bir akıbeti olmamıştı. Vali yapıldığı 3. seferinden dönüşte köle ve altın kavgasına tutuştuğu yakınları tarafından Krala şikayet edilince zincire vurularak hapse atılmış, neden sonra af çıktığında son kez yelken açmıştı sevgili sömürgesine. Dönüşünde Kral hazretleriyle görüşmek için uğraştı durdu ama kimse yüzüne bakmadı. 20 Mayıs 1506 günü Uruc Yortusu arifesinde öldüğünde ne Avrupa’nın, ne de dünyanın ruhu duymuştu.

El Salvador’da Corinto bölgesindeki bir mağarada keşfedilen bir kaya. Üzerinde “Malaka Haji mi Malaya” yazılı. Yazının 13. yüzyıla ait olduğu tespit edilmiş. Muhtemelen Güney Amerika’ya Endonezya civarından Müslümanların ulaştığını gösteriyor (Fountain Magazine, 58, 2007).

Mezarı nerede?

Nâşı Valladoid’deki bir manastırda tabut içinde tam 3 yıl bekletildi. Sonra Sevilla’da La Cuevas Manastırı’na nakledildi,16. yüzyılda da Amerika’daki Hispaniola adasına. 1795’te ada Fransızlara devredilince bu defa Küba’ya postalandı. 1898’de Kuzey Amerikalılar Küba’yı işgal edince Kolomb’un kemiklerine yine Sevilla’ya yol göründü. Ancak 1877’de Küba’daki bir araştırmada yanlışlıkla onunkiler yerine başka birinin kemiklerinin gönderildiği fark edildi! Şimdi iki mezarı var. (Küçük kalıntılarını Cenova alınca, üç.) Lakin Kolomb hangisinde yatıyor son uykusunu? Bilen yok. Amerika’yı bulurken kaybolmamış ama toprağın altında kaybolmuştu koca kâşif!  


.

İstiklal Savaşı’na gönderilen parayı yiyenlerden hesap soruldu mu?

30.11.2014 - Bu Yazı 654 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Yakın tarihimizin karartılan yolsuzluk sayfalarından biri de Milli Mücadele’ye yardım için Sovyetler Birliği’nden gönderilen paraların bir kısmının Almanya’da sırra kadem basmasıdır.

Meclis’te Kâzım Karabekir Paşa başkanlığında bir araştırma komisyonu kurulmuş ve hazırladıkları raporda her ikisi de Mustafa Kemal Paşa’nın yakınları olan Safvet (Arıkan) ve Nuri (Conker) kusurlu bulunmuşlardı.

Bulunuldular da ne oldu peki? Haklarında herhangi bir hukukî işlem yapıldı mı? Tüyü bitmemiş yetimin hakkının hesabı sorulabildi mi? Ne gezer!

Sabahattin Selek’in “Anadolu İhtilali” (Burçak: 1968, s. 133) adlı araştırmasına göre üç parti hâlinde gerçekleşen Rus yardımı, toplam 1 milyon altın rubleydi. İkinci parti olarak alınan 500 bin altının 100 bini askerî müşavir olarak Moskova’ya giden Safvet (Arıkan) ve Nuri (Conker) beylere teslim olunarak silah, uçak ve mühimmat satın almak üzere Almanya’ya gönderilmişti.

Safvet Arıkan

 Lakin savaştan ağır bir tazminat yüküyle çıkmış olan Almanya’da piyasaların ensesinde enflasyon canavarı vardır, her enflasyonist ekonomide olduğu gibi borsa kârlı bir spekülasyon aracıdır (tabii işi bilene).

Güya Mark’a çevirdikleri parayla kapı kapı dolaşmakta olan Safvet ve Nuri beyler, bu sırada uyanık bir Alman borsacıyla tanışır. Borsacı, kendilerine, ellerindeki parayı çoğaltmak yerine niye beklettiklerini sorar. Üstelik enflasyon, ellerindeki meblağı günden güne eritirken... Sonuçta borsada kazandıkları parayla vatanlarına hizmet etmeyecekler midir?

Gayet mantıklı gelen bu teklifi kabul ederler ve o sırada Milli Mücadele’nin su gibi, ekmek gibi ihtiyaç duyduğu silah parasını olduğu gibi borsaya yatırırlar. Sonuç tam bir fiyaskodur. Paralar Alman borsasında batar. Sözde yanlış kâğıda oynamışlardır(!)

Neticede Alman borsacının, borsa nedir bilmeyen gafil(!) subaylarımızı aldattığı anlaşılır ve milletin parasını batırmış olarak dönerler Ankara’ya.

“Tekâlif-i Milliye” kanunuyla fakir Anadolu halkının 2 ineğinden birine, 10 çuval unundan 4’üne zorla el konulduğu bir dönemde Türk parasına çevrildiğinde tam 1 milyon lira tutan bu muazzam miktardaki paranın göz göre göre çarçur edilmesi tabii ki, Meclis’te şiddetli bir tepki uyandıracaktır. Nuri ve Safvet beyler, Divan-ı Harb’e verilirler. Lakin sonuç çıkmaz ki, neden çıkmadığı daha önemlidir.

Nuri Conker, Mustafa Kemal ile yurt gezilerine çıkardı.

Garibanlar, en ufak bir kusurlarında darağacını boylarken iki ahbap çavuşun Almanya’da para batırmasında nasılsa kasıt unsuru bulunamamış, skandal bir “kaza” olarak değerlendirilmiştir. Gazi’nin yakın silah arkadaşları olup Cumhuriyet döneminde vekillik, bakanlık ve CHP genel sekreterliği dahil kritik roller oynayacak ikilinin “irtikâb” suçu ne yazık ki Mustafa Kemal Paşa tarafından örtbas edilmiştir.

İstiklal Savaşı’nı anlatan yüzlerce kitap yaz ama bu müthiş skandaldan tek bir cümleyle bahsetme! İşte inkılap tarihimizin yalancı yüzü!

     

Rıza Nur, şifreyi çözüyor

Biri gayri resmi, diğeri resmi iki kanıtla içyüzünü ortaya koyalım bu skandalın. (Konuyu daha önce 2007 yılında “Yakın Tarihin Kara Delikleri” adlı kitabımda dile getirmiştim.)

Dr. Rıza Nur “Hayat ve Hatıratım”ının 3. cildinde bu skandalın içyüzünü şöyle yazar:

“Vaktiyle Moskova’da Ruslardan aldığımız paradan 100 bin Rus altınını Safvet alıp Almanya’ya gitmiş. Avrupa’da bu parayı kâmilen ve Nuri ile beraber zevkle yemiş. Devletin cephaneye o şiddetli ihtiyacı zamanında bir tane fişek bile göndermemişti. Müdafaa-i Milliye Vekaleti’nde (Milli Savunma Bakanlığı’nda) Divan-ı Harp Safvet’in taht-ı muhakemeye alınmasına (yargılanmasına) karar vermişti. Tahkikat için Almanya’ya heyetler gönderilmişti. Bunlar Safvet’in irtikâbını tesbit etmişler, lüzum-i muhakemesi (yargılanması) için raporlar vermişlerdi.”

Rıza Nur araştırmaya memur edilenlerden Celal (Bayar) Bey’e Lozan’a geldiğinde bu meseleyi sorduğunu ve Bayar’ın “Sarih (açık) bir surette irtikâptır” dediğini aktarır. Daha sonra Bakanlar Kurulu’nda Savunma Bakanı Kâzım (Özalp) Bey’e aynı soruyu yönelttiğini, Bakan’ın ısrarla sustuğunu söyledikten sonra şunları yazar: “O parayı Ruslardan biz aldık. Sonra fuhşiyat ile yensin… Olur mu?”

Derken bir gün Mustafa Kemal hastalanır, Latife Hanım da Dr. Rıza Nur’u çağırır. “Gittim” der, “Yatak odasına aldılar. Baktım, Safvet ve Nuri, Mustafa Kemal’in yanında.” O anda şifreyi çözmüştür: “Nuri Selaniklidir. Oradan Mustafa Kemal’in ahbabıdır. En sadık adamıdır…” (Devamını malum kanun yüzünden aktaramıyorum.) Meğerse Savunma Bakanı Kâzım Bey’in susması Mustafa Kemal’in korkusundanmış!

Şimdi de Kâzım Karabekir’in yazdıklarına bakalım.

Maarif Vekili Safvet Arıkan, 1937 yılında yapılan 2. Türk Tarih Kongresi’nde konuşurken.  

 

‘Müthiş bir facia’

Karabekir Paşa 1933 Mayıs’ında bir gazetede kendisine iftira atan Nuri Conker’in vaktiyle yardım paralarını nasıl yediğini, buna karşılık Mustafa Kemal tarafından nasıl korunduğunu ve şimdi neden tetikçilik yaptığını olanca netliğiyle ortaya koyar.

Nuri ile Harp Okulu’nda aynı sınıfta okumuş, Manastır’da İttihad ve Terakki’ye kendisi kaydettirmiştir. Fakat hiçbir görevinde başarı gösterememiş, hatta Muş’ta tümenini bırakıp kaçmış, kolordu komutanı Mustafa Kemal ise bu samimi arkadaşını o sırada “aklını kaçırdığını” ileri sürerek kurtarmıştır! İstiklal Savaşı sırasında kendisine silah, mühimmat ve uçak alması için verilen tam 1 milyon lirayı Almanya’da eritmiş, sonra da ‘Eyvah dolandırıldık’ diye eli boş dönmüştür.

Karabekir’e göre Nuri Conker’i kurtaran yine Gazi olmuş, o da efendisine sadakatini ispatlamak için kendisine karşı hayasızca saldırmıştır. “Şimdi ise birtakım kusurları olan adamlar Gazi’nin etrafını sarmışlar, buna settâru’l-uyûb (ayıpları örten) diye tapınıyorlar. O da tapdırıyor.” (Bir Düello Bir Suikast, Timaş: 1991, s. 86-87)

Karabekir’e göre Nuri’nin kendisine saldırması işte o 1 milyon liranın ‘şükran bedelidir’. Kendisinden 1924 yılında hesap sormaya kalkan komisyon başkanı Karabekir’den intikamını böyle almaktadır.

Ancak Komisyon 18 Mayıs 1924’te raporunu Bakanlığa vermiş, Nuri ve Safvet’ten batırdıkları veya yedikleri paranın hesabının sorulmasını beklemiş, ne yazık ki, Rıza Nur’un tahkikatına göre “Mustafa Kemal bunların muhakeme evrakını Müdafaa-i Milliye’den almış ve işin durdurulmasını Kâzım’a (Özalp) emretmiş”tir (s. 1185).

İstiklal Savaşı’mızın nice karanlıkta kalmış, unutulmuş, daha doğrusu unutturulmuş sayfası vardır. Üstü örtülen bu irtikâp suçu dahi ol sahifelerdendir.

Not 1: Kâzım Karabekir’in başkanı olduğu TBMM komisyonunun resmi raporu künyesini verdiğimiz “Bir Düello bir Suikast” adlı kitabın sonunda bulunabilir.

Not 2: İrtikâb: Bir tür rüşvet. Yiyicilik.  


.

Churchill, Atatürk için o sözü neden söyledi?

07.12.2014 - Bu Yazı 570 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 ok bu iş artık zıvanadan çıktı. Hangi iş mi? Şu tam tutulmasının karanlığına girdiğimiz Post-Kemalizmden söz ediyorum. Artık her türlü atış serbest. Zenci bir garsona veya Che Guevera’ya “Nutuk” hatmettirenlerden tutun da Hitler’e “Mustafa Kemal’in ilk öğrencisi Mussolini, ikincisi de benim” kelam-ı kibarını yakıştıranlara kadar yığınla ‘mesaj’ sanal ortamı tayeran etmekte ve günlerden bir gün pencerenize konmakta. Kaçışınız yok (!).

Ha bir de bir hanımefendi çıkmış, ateşli konferanslar irad ederken günün birinde salondaki bir Norveçli hanım dinleyici (artık ne arıyorsa orada) söz isteyip o müthiş aydınlanış anını paylaşmış: “Ben Norveçliyim ve şu anda Norveç’te çok sık kullandığımız bir deyim var, bu deyimin anlamını anladım.” Meğer Norveççede “Atatürk gibi düşünmek” deyimi varmış da bu Norveçli hanım söylemeden önce nedense keşfedilmemiş.

Alın size bomba. Pimini çeken çekene. Lakin ufak bir kusuru var kerimemizin: Gerçek değil! Norveççede böyle bir deyim yok. İfadeyi Google’a İngilizce yazınca da garip bir şekilde karşınıza “Türk kaynaklı siteler” çıkmakta. Sizin anlayacağınız, yine bir “Türkün Türke karşı propagandası” vakası.

Aslında bunu hep yapıyoruz. Bıkmadan usanmadan gerçeği tahrif ediyor ve efsane üstüne efsane imal etmeye bayılıyoruz.

Churchill, 30 Kasım 1954’te 80. yaş günü vesilesiyle düzenlenen toplantıda Westminster Salonu’nda kendi tablosunun önünde konuşurken....

Geçenlerde okuduğum “Mitlerin Kısa Tarihi” adlı kitabında Karen Armstrong düşündürücü bir tespitte bulunuyor, diyor ki: “Mitlerin çoğu onlara hayat veren tapınma çerçevesinden çıkarıldığında anlamsızlaşırlar” (Alfa: 2014, s. . Post-Kemalizmin mitleri de ancak ‘onlara hayat veren tapınma çerçevesinde’kileri tatmin eder, dışındakilere anlamsız gelir.

Lakin mitlerin bir de inatçı marazlar gibi başkalarına sirayet etme, bulaşma huyları, o ‘tapınma çerçevesinin dışındakiler’in de zihinlerini ağulayan sinsice bir ilerleyişleri vardır ki, uyarmış olmak için yazıyorum bu yazıyı.

“İngiltere Başbakanı” Churchill’e atfedilen bir ‘vecize’ internette; hatta propaganda maksatlı kaleme alınan kitaplara kadar girmiş. Önce bu sözü muteber bir özel okulun sitesinden okuyalım, ardından sorgu odasına alalım. Siteye göre “İngiltere Başbakanı Sir Winston Churchill” 1938 yılında şöyle demiş:

“Savaşta Türkiye’yi kurtaran, savaştan sonra da Türk Ulusu’nu yeniden dirilten Atatürk’ün ölümü, yalnız yurdu için değil, Avrupa için de en büyük kayıptır. Her sınıf halkın O’nun ardından döktükleri içten gözyaşları bu büyük kahramana ve modern Türkiye’nin Ata’sına layık bir tezahürden başka bir şey değildir.”

 

Meğer Yunan dostluğu imiş

Kaynak? Yok. Şüphelenme huyum var Allah’tan da bu ‘çağdaş’ mitlerin izini sürebiliyorum.

Dedim ki kendi kendime: Bu Churchill dediğimiz zat Nobel Edebiyat Ödülü almış, hatta Başkan Kennedy tarafından “İngilizceye seferberlik ilan eden ve harbe gönderen adam” diye yüceltildiğini biliyorsun. İngilizcesi bu kadar rafine bir devlet adamı, kendine karşı bile eleştirel olabilmiş bir İngiliz böylesine ihtiyatsız bir cümle kurmuş olabilir mi? Şüphe bu ya, peşine düşüp kurcalamaya başladım. Bakın sonuçta ne çıktı karşıma?

İnternette aramaya başlamak en iyisi olacaktı. Sözün aslı İngilizce olduğuna göre bir yerlerde bulunmalıydı. İngilizcesini de yazmışlar. Lakin nedense bulduklarım hep “Türk kökenli” siteler. Churchill’in adına kurulmuş siteler ve resmi arşivinde bulmak mümkün olamadı. Nerede yazmış, hangi bağlamda ve neyi kastetmiş? Bu klasik sorularıma da bir cevap bulamadım.

Neticeden tam ümidimi kesiyordum ki, Churchill Arşivi’nde çalışan Richard Langworth’un bir mesajı (post) dikkatimi çekti. Langworth Türklerin Churchill’i neden sevdiklerini yazıyordu. Bir de kitap hazırlamış, “Churchill Konuşuyor” diye çevirebileceğimiz (Churchill by Himself). Langworth kitapta Churchill’in bizde dolaşıp duran sözün aslını ilk yayınlandığı gazeteden aktarıyor. Buna göre o ihtiyatsız söz gerçekte şöyleymiş:

“Her sınıftan erkek ve kadının onun cenazesi karşısında döktüğü gözyaşı vaktiyle modern Türkiye’nin kahramanı, öncüsü ve atası olan bir adamın hayatının eserine yakılmış bir övgüdür. Uzun diktatörlüğü sırasında hayran olunacak bir çekingenlik (restraint) ve iyi niyet (goodwill) politikası tarihte ilk kez Yunanistan’la en dostane ilişkileri yaratmıştır.” (İfade Churchill’in 1939’da basılan “Step by Step” adlı kitabının 272. sayfasında da yer alır.)

Neymiş? Tahmin ettiğim gibi Churchill’in umumi bir değerlendirmesi değil, Atatürk’ün Türk-Yunan dostluğuna hizmetini takdir eden bir sözüymüş meğer! Yunanlarla kavga etmeyip İngilizlerin bölgede kuracakları yeni dünya düzenine sorun çıkarmadığı için gelen bir takdirmiş!

 

Medhiye mi, takdir mi?

Bunu isterseniz İngiliz tarihçisi Lawrence James’ın “Churchill and Empire” adlı kitabından da okuyabilirsiniz, zira Lloyd Georg’u olduğu kadar Churchill’i de korkutan, Türkiye’nin yerine kurulacak devletin eski topraklarında gözü olması bir, Anadolu’yu işgale gönderdikleri Yunanlarla aralarında düşmanlık çıkması halinde barışın bozulacağı ve başlarının sık sık ağrıyacağıydı (“Yurtta sulh cihanda sulh”ü düşünün). Lozan’da anlaşıp ardından Venizelos Türkiye’yi ziyaret edince ve bu iki potansiyel düşmanın kavga etmeyeceği anlaşılınca Churchill’in ne kadar rahatladığı tahmin edilebilir ki, bu söz de tam bu maksada matuftur.

Churchill bu yazısında Atatürk’e “Dictator” diyor ama çevirenler nedense ustaca atlıyorlar. Fakat Churchill’in Atatürk’e diktatör dediği tek ifade bu değil. Mesela 11 Kasım 1937 tarihli bir yazısında (“Armistice or Peace?” Evening Standard) Atatürk’ten “…cesurane başarı halesine sahip tek Diktatör” diye bahsetmiştir.

Bu arada Churchill uzmanı Langworth şu aradığım sözün altına bir yorum da eklemeyi ihmal etmemiş. Şöyle yazmış:

“Churchill, Atatürk’e bu mersiyesinde samimiydi; o kendisinin “zirve toplantıları düzenleme” ve kadim düşmanlarla uzlaşma ilkelerini benimseyen büyük Türk’e uzun zamandan beri hayrandı.”

Yani Churchill’inki tahmin ettiğim gibi kuru kuruya bir medhiye veya mersiye değil, İngilizlerin kıvrak zekâsına uygun bir şekilde bölgede kendi politikalarına uygun hareket eden bir lidere duyduğu hayranlıktı.

Bu arada ikinci bir Churchill uzmanına, Ronald I. Cohen’e ulaştığımda internette dolaşan sözün İngilizcesinin Churchill’in cümle yapısına uymadığını bakar bakmaz söyledi. Bu olsa olsa Türkçeden İngilizceye yapılmış bir çeviri olabilirmiş!

Ne diyordu Karen Armstrong: “Mitoloji, insanın içinde yaşadığı sorunlu durumla baş edebilmesine yardım etmek üzere kurgulanmıştır.” 


.

Harf İnkılabı’nın istatistik gerçekleri

14.12.2014 - Bu Yazı 532 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Osmanlıcaya dönüşün yolu açıldı. İster seçmeli, ister zorunlu olsun Osmanlıcanın okullara yeniden girişi olumlu bir adımdır ve hangi siyasî maksatla getirilmiş olursa olsun din, tarih ve kültürümüz açısından son derece olumlu ve beklenen bir adım olduğu açıktır.

Harf İnkılabının “İslamsızlaştırma” ve “Osmanlısızlaştırma” operasyonunun adımlarından biri olduğunu unutmadan yaklaşmamız gerekir meseleye. Hiçbir faydası olmasa bile Kur’an-ı Kerim’in öğrenilmesini kolaylaştıracak böylesi bir adımı takdirle karşılamamak mümkün değildir.

Sorunlarını tartışabiliriz elbette; yeterince kaliteli öğretici bulabilecek miyiz? vs. Ama öğretici bulamayacağız diye 1970’li yıllarda ‘modern matematik’ öğretmekten vazgeçtik mi? Hatırlarım, modern matematikle ortaokul 2’de tanıştığımızda hocalarımız epeyce acemiydi. Ama birkaç yıl içinde sıkıntılar aşıldı.  

Harf Devrimi’ni haber veren Cumhuriyet Gazetesi.

Cumhuriyet ideolojisi Arap/İslam harflerini kötülemek için elinden geleni ardına koymamış, savunmaya kalkacakların boynuna mürteci yaftası asılıp susturulurken maşallah aleyhinde atıp tutanlar bol keseden ödüllendirilmiş, bu da Latin harflerinin getirildiği sırada ve sonra bazı gerçeklere rahatça takla attırmalarına fırsat hazırlamış ve gerçeklerin yüzü maalesef kalın bir sıva tabakasıyla örtülmüştür.

Burada resmi istatistiklerden yola çıkarak Harf İnkılabı’nın yapıldığı sırada ve sonrasında okur-yazarlık oranlarına bakacak ve iddia edildiği gibi Latin alfabesine geçmenin okur-yazarlık oranlarımızı uçurmadığını herkesin görebilmesini sağlayacağız. Bakalım okunması ve yazılması zor diye propaganda edilen Arap harflerinden Latin harflerine geçilir geçilmez yeni bir çağ açılmış mı?          

Önce bir tespit: Propaganda edildiğinin tersine Harf İnkılabı’ndan sonra okur-yazarlık oranı zannedildiği kadar hızlı bir artış göstermemiştir. Delil mi? Buyurun:

1981 yılı Türkiye İstatistik Yıllığı’na göre 1927-1951 döneminde Türkiye’de okur-yazar oranları şöyleymiş:

1927’de yüzde 10,7;

1936’da yüzde 19,2;

1941’de yüzde 22,4;

1946’da yüzde 29;

1951’de yüzde 33,6.

Bu resmi istatistiğe göre Türkiye’de Harf İnkılabı’ndan 1 yıl önce okur-yazar oranı yüzde 11’e yakındır. Gelişme hızını dikkate alarak alfabenin değiştirildiği, 1928 sonunda bu rakamın 12 civarına ulaştığını kabul edebiliriz. Ancak 1927’de yüzde 10,7 iken tam 9 yıl sonra oranın sadece 8,5 puan (yılda 1 puana yakın) yükselmiş olmasına dikkatinizi çekerim. ‘Koparılan kıyamet 9 yılda sadece 8,5 puan için miydi?’ diye düşünmeden edemiyor insan. Hani o kadar Millet Mektebi açılmıştı, milyonlar okur-yazar olmaya koşmuştu, sular seller gibi okuyup yazmaya başlamıştı vs. Netice ne?

Gazi Mustafa Kemal, yeni harfleri öğretmek için çıktığı yurt gezisinde.

Devrim yapılmasaydı ne değişecekti?

1928 yılında Harf İnkılabı yapılmasaydı da biz eski usul Osmanlıca eğitimimize devam etseydik ve Millet Mektepleri filan açmadan yaklaşık yüzde 12 olan okur-yazar oranımızı her yıl sadece 1’er puan artırsaydık, 1936’da okur-yazar oranı kaça yükselecekti? Bakkal hesabıyla düşünelim: 1923 yılında yüzde 8’den 5 yılda 1’er puan artışla 1928’de 12’ye yükselmemiş miydik? Sadece aynı tempoyu sürdürerek 8 yılda 8 puan yükselecek ve okur-yazar oranımız 12+8=20’ye çıkacaktı, değil mi? Peki gerçekte ne olmuş? Sıkı durun: Yüzde 19,2! Yani yüzde 20 bile olmamış!

Osmanlıca öğretimin normal sürecinde gelişmesine devam etseydi ulaşacağı noktaya kütüphaneleri Cemil Meriç’in deyişiyle tuğla yığınına çevirerek, bir barbarlık icraatı olan Arap/İslam harflerini yasaklayıp imha ederek ve insanları ecdadının mezar taşını okuyamayacak duruma getirerek ulaşamıyorsunuz bile, bunu da kalkıp başarı diye alkışlıyor ve alkışlamamızı istiyorsunuz.

Pes! Ayakta alkışlanır böyle pazarlamacılık! Peter Drucker o zaman yaşasa dizinizin dibine çöküp sizden ‘işletme’ dersi alırdı, eminim.

Burada UNESCO’nun 1957 tarihli bir yayınına başvurarak bu defa tersinden gidecek, yani Latin alfabesi geldikten sonraki okur-yazar oranını değil, okumaz yazmaz oranını tespit etmeye çalışacağım (World Illiteracy at Mid-Century: A Statistical History, 1957).

UNESCO uzmanlarının istatistiklerine göre Türkiye’de 1950 yılında okur-yazar olabilecek çağda 12 milyon 882 bin kişi yaşıyordu. Bunlardan 4 milyon 113 bini okuma yazma biliyor, 8 milyon 769 bini ise bilmiyor, böylece okuma yazma bilmeyenlerin oranı 68,1’i buluyordu.

Yani CHP’nin yönettiği Türkiye’de 1950’ye kadar ancak yüzde 31 gibi bir okur-yazar nüfusa ulaşılmıştı. Yüzde 68, yine aynı kadronun deyişiyle ‘cahil’ bırakılmıştı! Bırakan kim peki? Kur’an harflerini okuma yazmayı zorlaştırıyor diye kaldıran ve yasaklayan Tek Parti yönetimi değil mi? Hani 1 yıl, en geç 2 yıl içinde bütün Türkler okuma yazma öğrenecekti. Böyle demişti Gazi. Aradan 22 yıl geçmiş ama okur-yazar oranı yüzde 30’u bile zor bulmuş.

İleri görüşlülük diye buna denilir işte. Yüzleşilmesi gereken çıplak resim budur.

 

Demek netice hiçtir!

Dahası var: UNESCO uzmanları 1935’te okumaz yazmaz, yani ‘cahil’ oranının yüzde 81,3 iken 1945’te 71,5’e, 1950’de ise 68,1’e düşmesini olumlu bir gelişme kabul ederken rakamlar için aynı şeyi söylemiyorlar. Buna göre ‘cahiller’in sayısı 1935’te 7 milyon 779 bin, 1945’te yarım milyon artarak 8 milyon 134 bin, 1950’de ise 600 bin artarak 8 milyon 769 bin olmuş. 15 yılda ‘cahil’ sayımız 1 milyon fazla vermiş yani.

Ancak UNESCO uzmanlarının rakamları yorumlama şekli de ilginç. Diyorlar ki: 10-14 yaşlarındaki çocuklar arasında okumaz yazmazlık oranı yetişkin nüfusundan düşük, buna mukabil 15-24 yaş arasındaki okumaz yazmaz genç yetişkinlerden yüksek. Bu da gösteriyor ki, büyükçe bir oranda çocuk okul sıralarından okuma yazma öğrenemeden geçmektedir! Yani okulda kayıtlı olmak yeterli değil, kaydolanların hatırı sayılır bir kısmı okuma yazma öğrenemeden ayrılıyor.

İstatistikler dedik ama rakamları biraz daha kalite yönüne doğru sürersek daha vahim manzaralar çıkacaktır. Mesela TBMM hükümetinin ilk Maarif Vekili Dr. Rıza Nur’un hatıratındaki sözler üzerinde düşünmeye değer:

“İstanbul’dan biri geldi. Türkiye’de yılda ancak 25 eser basılıyormuş. Yeni yazı ile gazetelerden her gün bir miktar daha az nüsha satılıyormuş. Bu hal bu yazının fiyaskosuna maddî delildir. Paris Osmanlı Bankası sirküleri yazı hakkında Türkiye’nin resmi istatistiğini neşretti. Bu kadar seferberlik, millet mektepleri, masraf, jandarma ile mekteplere sokmalara rağmen üç yılda ancak 1 milyon 200 bin kişiye yazı öğretebilmişler. Halbuki eski yazı ile okuyup yazma bilenler 900 bin kadarmış. Demek netice hiçtir. Hem de öğrenenler heceleme halinde iptidai imişler. Bu yazı işi millî, büyük bir felaket olmuştur.”

Prof. Dr. Enver Ziya Karal ise hiç yüzü kızarmadan şunları yazabiliyordu 1958’de:

“Her nesilden, her yaştan vatandaşlarımız alfabenin öğretilmesi için açılan millet mekteplerine doldular. Bir aralık Türkiye, dünyada misli görülmemiş büyük bir okul haline geldi.”

Bu yalanlarla büyütüldük ama biz yandık onlar yanmasın diyor, evlatlarımızın aynı yalanlarla beyinlerinin yıkanmasını istemiyoruz.


.

Karikatürist Cem kalemini neden kırmıştı?

21.12.2014 - Bu Yazı 518 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 27 Mayısçılar marifetlerine ‘inkılap’ veya ‘devrim’ demişlerdi. Gururluydular. Ne de olsa 2. Cumhuriyeti kurmuşlardı. Bir süre sonra beğenmeyip onu ‘ihtilal’e çevirdiler, zira halkla beraber yaptıkları görüntüsünü vermek istiyorlardı. Son yıllarda ise ‘darbe’nin daha çok tercih edildiğini görüyoruz.

Ne olursa olsun bu hareket, Celal Bayar’ın eşi Reşide Bayar tarafından isabetle teşhis edildiği gibi Osmanlı’daki Yeniçeri isyanlarını andıran bir iktidara el koyma girişimiydi. Kendisinden sonraki darbelerden düşük rütbeli subayların önce kendi komutanlarını (askeriyeyi), sonra devleti ele geçirme teşebbüsü olma vasfıyla ayrılmaktaydı.

27 Mayıs sabahı radyolardan darbe haberi ülke sathına yayıldığında Demokratlar ile onları destekleyenlerin paçalarının tutuştuğunu ve kara kara düşünmeye başladıklarını biliyoruz. Yazdıkları yazılar, aldıkları krediler, verdikleri dilekçeler, mahallelerde ise Halkçıların ev ev ihbarları bütün bir yakın mazinin defterlerini ortalık yere saçacaktır.

Bunun bir benzeri Meşrutiyet’ten sonra yaşanmış, 2. Abdülhamid’in hafiyeleri sokaklarda kovalanıp linç edilmiş, Sultan’ın adamı olarak bilinen Ahmed Midhat Efendi gibi bir ‘yazı makinesi’ yeni dönemde yazacak gazete bulamayınca Darüşşafaka’da gece bekçiliğine kadar düşmüş ve son nefesini sevgili “kârileri”nin değil, talebelerinin kucağında vermiştir.

Cem’in 1927 yılında TBMM’deki milletvekillerinin durumunu iğneleyen karikatürü (Kalem dergisi).

Benzeri bir hadise, 1923 yılında milli kuvvetlerin eline düşen ve akıbetlerini bekleyen Babıali’de yaşanmıştır. Nitekim gazeteciler görünüşte hilafeti savunmak ama esasen Mütareke dönemindeki yaramazlıklarının hesabını vermek üzere İstiklal Mahkemesi’ne sevk edilecek ve mahkeme heyetinin peşinde o şehir senin, bu şehir benim dolaştırılacaklardır. Sonunda Reisucumhur hazretlerine mektup yazdırılıp af diletilerek bağışlanacaktır canları. İçlerinde af dilemeyen tek isim, romancı Orhan Kemal’in babası Abdülkadir Kemali (Öğütçü) olmuştur. O hukuk mücadelesine devam edecek ve aylar sonra beraat edecektir.

Herkes tarihe bir şekilde geçiyor. Önemli olan, nam u nişanını, izzet ve vakarını muhafaza ederek geçmek olmalı, değil mi?

Cem karikatür çizerken.

 

Tarihçinin itiraf seansı                

Başka örnekler de var. Mesela Ahmet Refik’in 1929’da yazdığı “İlk Türk Matbaası” broşüründe alnına kazınan eski devrin adamı ve kitaplarında Osmanlı’yı öven hoca olma vasfından nasıl utandığını ve yeni rejime nasıl perestiş etmeye çalıştığını üzülerek izliyoruz. Yazar Latin harflerini ‘Yeni Türk Harfleri’ diye takdis ettikten sonra Osmanlı’ya acımasızca vurmaya başlar. Der ki:

“İbrahim Müteferrika, memleketimize çok büyük hizmet etti. Fakat İbrahim Müteferrika’nın yaptığı harfler Arap harfleri idi; çünkü o devirde Türkler Arap harfleri ile yazı yazarlardı. Bu harflerle basılan kitapları okumak gayet güçtü. Dedelerimiz, babalarımız bu harfleri okumak için çok güçlük çektiler. Çocuklarımızın çoğu bu yüzden cahil kaldılar. Birçokları senelerce mekteplere gittiler, bir şey öğrenemediler. Bu hal memleketimizde birkaç yüz sene sürdü. Arap harflerini kaldırmaya, kitaplarımızı yeni Türk harfleri ile yazdırmaya kimse cesaret edemedi. Bereket versin Gazi Mustafa Kemal bunu anladı. Milletimizi cehaletten kurtarmak istedi. Arap harflerini kaldırttı, yerine kitabımızdaki yeni Türk harflerini koydurdu. Şimdi biz bu sayede, her kitabı kolay kolay okuyoruz, her okuduğumuzu da kolay kolay anlıyoruz.”

Bu satırların yazarının tam da cehaletle suçladığı Osmanlı döneminde ve zor öğrenildiğini söylediği Arap/İslam harfleriyle yetiştiğine, bugün için inanılmaz sayılabilecek bilgi birikimine erişmesini şimdi suçladığı döneme borçlu olduğuna inanır mısınız?

Tabii bu derin fikir değişikliğinin altında kabul edelim ki Ahmet Refik’in 1925 yılında İstiklal Mahkemesi’nde idamla yargılanmasının etkisi vardı. Kalemi elinden alınacak ve işsiz kalacak, inkılap düşmanı damgasını yememek için kamuoyu önünde Harbiye’den talebesi olan Gazi’den özür dilemesi istenecek, bu işlem de 1. Türk Tarih Kongresi’nde gerçekleşecektir. Bu hazin itiraf töreni sırasında koca Ahmet Refik yeni resmî tarihin âteşîn temsilcileri önünde kitaplarında yazdıklarından resmen özür dileyecek ve adeta bir itiraf seansında söylenilenleri andıran şu trajik sözler tarihe geçecektir:

“Bugüne kadar olan bütün mesaimde noksan olduğunu gördüğüm noktaları kıymetli çocuklarımızı ve aziz milletimizi tenvir edecek [aydınlatacak] yeni mesaimle doldurmaya çalışacağım. Eski eserlerimdeki görüş hatalarını yeni eserlerimle baştan nihayete kadar tashih edeceğim. Belki ve ancak ondan sonra milletime hasrettiğim hayatımı mükâfatlandırmış olacağım.” (Birinci Türk Tarih Kongresi: Konferanslar, Müzakere Zabıtları, İst. 1932, s. 609.)

 

‘Tarihi Sevdiren Adam’ Ahmet Refik Altınay.

 

Atatürk’ün ricası

Ancak bu ne ilk, ne de son örnek olacaktı. Karikatür sanatımızın dâhisi kabul edilen Cem de, sivri kalemini Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında Tek Parti’nin bazı devletlûlarına batırmaya kalkınca hemen ağzının payını alacak ve bizzat Atatürk’ün ‘ricası’ ile kalemini kırmak, yani karikatür çizmeyi bırakmak zorunda kalacaktır.

Sultan Hamid devrinde Paris Büyükelçiliği’nde görev yaparken kendisini yetiştirme imkânı bulan Cem, Meşrutiyet’ten sonra İstanbul’a dönecek ve basına kıvrak kalemi ve işlek zekâsıyla adeta yeni bir ruh üfleyecektir. Tabii başı da beladan kurtulmayacak, çıkardığı “Cem” dergisi üç defa kapanacak, Cumhuriyet’ten sonra, 15 Aralık 1927’de dergi tekrar çıkacak ama tam da ilk sayısında devletin halka ağır vergiler dayatmasını eleştiren karikatürü yüzünden mahkemeye verilip bir yıl hapis cezası alacaktır. Temyiz ettirdiği cezadan zar zor “yırtan” cesur Cem’in bundan sonra başına gelenleri oğlu Mehmet, karikatürist Semih Balcıoğlu’na şöyle anlatmıştır:

“Babamın Cumhuriyet döneminde çizmediği ya da çizdirilmediği gerçeği açıktır. Cumhuriyet’in kuruluşundan kısa bir süre sonra, Atatürk babamı Ankara’ya çağırır. Padişahlık devrinde yapmış olduğu üstün karikatürlerinden dolayı kutlar ve her Türk gibi, ‘Benim de karikatür deyince aklıma Cem gelir’ ve her zamanki nezaketiyle babama, ‘Artık karikatür çizmeyin, geçmiş dönemde çok başarılıydınız; bundan böyle İstanbul’a hizmet ediniz, sizi Şehir Meclisi’ne üye atadık. Engin sanat kültürünüzden İstanbul şehri yararlansın.’ der. Bu konuşmadan sonra Çankaya Köşkü’nden ayrılan Cem, ceketinin mendil cebindeki ‘tarama kalemi’ni çıkarıp orada kırar ve karikatür çizmeye o anda son verir.”

Kaybedenin Türk basını ve karikatürü olduğunu söylememize gerek var mı?


.

Menemen’de ajanlar cirit atıyordu!

28.12.2014 - Bu Yazı 472 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 “Menemen’i haritadan silin!” Uzun yıllar Gazi Mustafa Kemal’e izafe edilen bu sözün aslı “Bu, cumhuriyeti ve bizim başımızı kesmektir. Bundan bütün Menemen sorumludur. Bu kasaba ‘Vilmodit’ (cezalı şehir) ilân edilmeye müstahak olmuştur” şeklindeydi.

23 Aralık 1930. Bundan 84 yıl önce İzmir’e bağlı Menemen’de insanın kanını donduran bir kafa kesme eylemi haberi Türkiye’yi bugüne kadar çalkalamaya devam edecektir. Binlerce kişi gözaltına alınıp sorgulandı, 105 sanık Divan-ı Harpte yargılandı. 37 idam kararı çıktı, 28’i infaz edildi. Bununla kalsa iyi. Başta Gazi olmak üzere devletlular eliyle hem tarihe hem de Menemen’e bir yafta yapıştırıldı: İrtica ve Menemen.

Menemen Çarşısı’nda idam sehpaları.

Her 23 Aralık ‘Devrim şehidi’ Kubilay’ı anma gününde irticayla mücadele yemini ederler ama başı örtülü gelini Müzeyyen hanımın 25 Aralık 1988’de Zaman’a şu demeci verdiğini görmezden gelirler:

“Kubilay’ı esrarkeşler katletti. Üç beş serseri yüzünden bütün Müslümanları karalıyorlar. Ben buna karşıyım.”

İşte Türkiye’de oynanan irtica oyununun turnusol kâğıdı. Menemen vakasını gündeme getirenlerin maksatlarının üzümü yemek değil, bağcıyı dövmek olduğu buradan belli. Heykel yapacaklarına doktora tezi yaptırsalardı 84 yıl sonra hala sapla samanı ayırmak için arşivleri didiklemek zorunda kalmazdık.

Eyüp Öz’ün Paris’te yaptığı yüksek lisans tezi “Menemen Olayı ve Türkiye’de Mehdicilik” adıyla 2007’de basıldı. Alan çalışması yapmak için Menemen’e giden Öz, yaşlı bir Menemenli (Halil Yılmaz) ile görüşmesinde Kubilay’ı öldüren kişinin esrar kullandığını söyler ve “hatırladığıma göre içki de içerdi” der.

Eyüp Öz, şunu soruyor: İyi de hadise neden tam bu sırada meydana geldi ve halk tarafından desteklendi? Cevabı şöyle:

1. Türkiye’ye sırf Müslüman oldukları için göç eden Giritlilerin Türklük baskısı yüzünden sıkıntıya girmeleri ve ‘yarı gâvur’ diye dışlanmaları,

2. Kemalizmin dinî alanı etkileyen inkılapları (tekkelerin kapatılması vb.), aynı zamanda bu tarikatlara bağlı bürokratları, subayları etkiliyordu,

3. Zaten iyi olmayan ekonomik durumun 1929 buhranıyla daha da kötüye gidişi,

4. İki ay önce Menemen’de sel, 109 kişinin ölümüne yol açmış, yüzlerce ev yıkılmış ve 2 bin köylüden çoğu kaderine terk edilmiştir. Tarımsal ürünleri fiyatı çökmüştü,

5. Fethi Okyar’ın Serbest Fırkası halkı biraz ferahlamatmış, özgürlük duygularının galeyana gelmesine yol açmıştır. İşte Fethi Bey’in Alsancak Stadyumu’ndaki mitinginde yaşanan o sahne:

Fethi Bey söylemekte, halkın daha iyi anlaması için Nuri Conker –ki Gazi’nin en yakınlarındandır- kelime kelime tekrarlamaktadır:

-Bazı kimseler!

-Bizim!

-Şapkayı atıp!

-Tekrar fesi getireceğimizi!

İşte kıyamet, bu son söz üzerine kopar. 50 bin civarındaki seyirci -Yaşşa Fethi Bey! diye bağırarak şapka ve kasketlerini yere çalıp ayaklarıyla çiğnemeye başlar. Birkaç dakika sonra Fethi Bey duruma hakim olup sözünü şöyle bağlar ama iş işten geçmiştir:

-Bazı kimseler bizim şapkayı atıp tekrar fesi getireceğimizi zannediyor, yanılıyorlar, Gazi’nin inkılapları devam edecektir!

Bunu duyan halkı derin bir sessizlik kaplar. İşte fırtına öncesi sessizlik!

Hadise Eylül’de yaşanır, Serbest Fırka Ekim’de kapanır. Kasım’da Fethi Bey Mecliste CHP Grubuna karşı savunma yapar ve Aralık ayında Menemen vakası patlar!

Şaşırmak gerekir mi?

 

Erbilli Esat Efendi’nin oğlu Mehmet Ali Hoca

Lawrence ve Menemen?

24 Aralık 1988 tarihli Zaman “İşte Menemen Olayı’nın içyüzü” başlığı altında görgü tanığı Kubilay’ın çavuşu Mahmut Özkan’ın şu sözlerine yer veriyordu:

“Menemen’de ajanlar cirit atıyordu.”

Aslında ajan meselesinin burada kalmadığını İngiliz Büyükelçisi G. Clerk’in Londra’ya yolladığı bir belgede görüyoruz. Büyükelçi 8 Ocak 1931 tarihli mesajında şaşırtıcı bir şekilde Türk gazetelerinde İngilizlerin olayda parmağı olduğu havasının yaygınlaştığını, bazılarının daha ileri gidip bütün olayı İngilizlerin tezgâhladığını yazdığını söylüyor. (Bilal Şimşir, İngiliz Belgelerinde Atatürk, 7, TTK: 2006, s. 142.)

Tabii Büyükelçi, hükümetin ciddiye almadığını söyleyerek olayı geçiştirmeye çalışıyor. Fakat 4 Şubat tarihli mesajında başka bir yerde bulunamayan şu bilgiyi geçiyor Londra’ya:

“İhtiyar Şeyh Esad Erbilî bütün tıbbi çabalara rağmen iki gün önce hastanede öldü. Mahkeme Başkanı Mustafa Muğlalı bir beyanat vererek Şeyh Esad’ın ölüm döşeğinde bu meseleyle Lawrence’in bağlantısını açıkça gösterecek bir beyanname hazırladığını söyledi.”

Yerli ajanların provokasyonunun üstünü kapatmak için bir pir-i faniye rapor yazdırarak topu İngilizlerin üstüne atılıp temize çıkmak istedikleri açık değil mi?

Öte yandan İngilizlerin kulağına da ‘Siz bakmayın bizim kerataların yazdıklarına’, demeleri de epeyce manidar.

 Laz İbrahim Hoca

 

 

Nasıl idam edildiler?

3 Şubat 1930 tarihi bir Ramazan gününe denk geliyordu. Menemen’de tam 32 (bir gazeteye göre 39) idam sehpası hazırlanmıştı ama 28 idam gerçekleşecekti.

Şeyh Esad Erbilî vefat etmişti. Oğlu Ali Hoca kararı işittiği anda hastalanmış ve tedavi altına alınmıştı. 1925’ten beri evinden dışarıya adım atmayan babası ölmeseydi –tıpkı Dersim’deki Seyit Rıza ile oğlu gibi- beraberce darağacına çekileceklerdi.

Mahkûmlar ibret-i alem için tek bir yerde değil, 7’si istasyonda, 2’si Bergama caddesinde, 4’ü Tuz Pazarı’nda, 1’i tam Kubilay’ın şehit edildiği yerde, 8’i de kaymakamlık civarında vs. idam edilecekler ve gün boyu görücüye çıkartılacaklardı. Cellat, İstiklal Mahkemesi’nde yüzlerce insanı asmış olan Kara Ali’ydi (o kâbus gibi gecede 140 lira kazanmıştı.).

Mahkûmlar, süngülü jandarma ve askerlerin nezaretinde getiriliyor, sehpanın altında bir hoca, tövbe etmelerini istiyor, dua okuyor ve ardından yağlı ip boğazına geçiriliyordu.

İdamlara istasyondan başlandı. Laz İbrahim Hoca, abdest alarak namaz kılmak istediğini söyledi. Ardından son sözü soruldu. Şeyh Esad Efendi’nin yanına gömülmek istediğini üç kere tekrarladı. Hafız Mehmed ise Molla Şaban Mescidi’nin tamiri için servetinden 500 lira sarfedilmesini istemişti.

En ilginç an ise Haim oğlu Jozef’in idamıydı. Zevcesi Klara’dan yoğurt ekmek istemişti. Klara fırından iki ekmek aldı, yoğurtçudan da yoğurt. Ekmeğin birini sokağın köşesinde duran dilenciye verdi. Hayır işliyordu. Sonra ekmekle yoğurdu nöbetçilere teslim etti. Sonra bir haham geldi Jozef’in yanına, dinî telkinlerde bulundu. “Yaşasın Türkiye Cumhuriyeti” diye bağırdı. Böylece irtica gerekçesiyle idam edilenlerden biri de Yahudi Jozef olmuştu!

Ertesi gün gazeteler “Mürteciler asıldı” diye manşet atıyordu. Oysa aynı günlerde yurt gezisine çıkmış olan Gazi’nin arabasının önüne atılanlar ya “açız” diye bağırıyor, ya da ondan kendilerini ‘kurtarmalarını’ istiyorlardı (kimden?) Tıpkı Fethi Bey’in önünde çocuğunu kurban etmek isteyenler gibi...

Hem onlara hem de Menemencilere sesleniyoruz: Mesele irtica değil, hâlâ anlamadınız mı?