Damat Ferid ile Atatürk ortakmış!

06.01.2013 - Bu Yazı 2790 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Kemal Kılıçdaroğlu, CNN Türk’te Enver Aysever’in sorusu üzerine Atatürk’ün bu ülkede yaşayan herkesin ortak paydası olduğunu söylemiş. Hızını alamamış olacak ki, “Atatürk’e karşı çıkmak vatan hainliğidir” incisini de düşürmüş ağzından. Sonra şu beylik cümleyi sarf etmiş: “Atatürk bütün mal varlığını bu ülkeye bağışlamıştır.”

Demokratik bir ülkede kişiler ‘ortak payda’ olamaz. Bu tamamen anti-demokratik bir düşünce şeklidir. ‘Ortak payda’ her zaman halktır. Payda her zaman paydan büyük olduğuna göre millet nasıl Atatürk’ten küçük olur? Tersine, Atatürk milletin paylarından biridir. Hem başka payları da vardır milletin. Din, tarih, gelenek, dil, bayrak...

Atatürk’e karşı çıkmak neden ‘vatan hainliği’ olsun ki? Ancak totaliter bir görüşe sahipseniz ‘ortak payda’ olarak kurguladığınız Atatürk’e aykırı bir görüşü ‘vatana ihanet’le yaftalarsınız. Peki Atatürk vatanla özdeş midir? Milletin kendisi midir? Nasıl böyle bir ilahlaştırmaya gidilebilir? İtalyanlar Garibaldi’ye, Amerikalılar Washington’a, Fransızlar Napolyon’a, Almanlar Bismark’a karşı çıktıklarında vatanlarına ihanet etmiş mi olurlar? Kendilerine söylendiğinde şaka yaptığınızı zannedeceklerinden de emin değilim. Hakaret olarak görürler olsa olsa.

Atatürk ‘bütün mal varlığı’nı millete bırakmışsa o zaman CHP’ye bıraktıkları ne oluyor? Yoksa Atatürk ile milleti özdeşledikleri gibi millet ile CHP’yi de aynı mı kabul ediyorlar? Ediyorlarsa bu ‘millet’ kendilerine oy veren yüzde 20’den mi ibarettir? Geriye kalan yüzde 80 millet değil midir?

MAKBULE HANIM’IN ADASI VARMIŞ

Hem sonra Atatürk’ün CHP’ye bıraktığı mal varlığına ne diyeceğiz? Atatürk Hind Müslümanlarının gönderdiği yüklü meblağı aynı parayla kurduğu İş Bankası’nda nemalandırmış, muazzam bir servet edinmişti. Ayrıca satın aldığı veya hediye edilen ev, tarla, bahçe ve çiftlikleri, hatta lunaparkı bile vardı. Bunların büyük kısmı vasiyetnameyle hazineye devredilmişti.

Hazineye neden devrettiğini de incelemekte fayda var. Öncelikle devretmemiş olsaydı Türkiye’nin en büyük toprak ağası, Makbule Hanım’ın ikinci kocası Mecdi Boysan (ö. 1946) olacak ve bugün bile devam eden bir dava yumağı içinde kalacaktı gayrimenkuller. Nitekim Makbule Hanım’ın Atatürk Orman Çiftliği’nde hissesi bulunduğu için dava açtığını 1950’li yıllara ait “Cumhuriyet” gazetesinden okumak mümkündür.

Hayır, Atatürk ‘bütün mal varlığı’nı millete devretmemiş, nakit ve gayrimenkullerinin bir kısmını CHP’ye bırakmıştı. Başkalarına da bırakmıştır. Mesela Makbule Hanım’a bıraktığı ve sonradan parça parça sattığını öğrendiğimiz arsalar, portakal çiftlikleri, hatta Eğirdir Gölü’ndeki Can Adası neci oluyor? Demek ki Atatürk kız kardeşine ‘ada’ dahil bazı gayrimenkuller bırakmıştı.

Atatürk mallarını 12 Haziran 1937’de hazineye devrettikten sonra 5 Eylül 1938 tarihli vasiyetnamesiyle bütün nakit ve hisse senetleriyle Çankaya’daki menkul ve gayrimenkul mallarını CHP’ye bırakmıştı. Nakit ve hisse senetlerinin İş Bankası tarafından nemalandırılmasını, Makbule, Afet, Sabiha, Ülkü, Rukiye ve Nebile’ye maaş bağlanmasını, Sabiha’ya ev alınıp üstüne bir de para verilmesini, Makbule’ye yaşadığı sürece Çankaya’daki evin tahsisini, İsmet İnönü’nün çocuklarına yüksek tahsillerini tamamlamaları için para yardımı yapılmasını ve her yıl nemadan artan miktarın yarısının Tarih, öbür yarısının da Dil kurumlarına bırakılmasını vasiyet eden Atatürk’ün ‘bütün mal varlığını millete bıraktığını’ nasıl söyleyebiliyorlar? Hayret.

DAMAT FERİD’İN HİSSE SENETLERİ

Geçenlerde ‘hain’ Damat Ferid Paşa’nın torunlarından Halil Hurşit Bey, İş Bankası’nın ortağı olduğunu iddia edince ortalık fena halde karışmış. Bir süre sonra anlaşılmış ki, iş gayet ciddi: Meğer Damat Ferid’in torununun elinde vaktiyle İttihatçıların kurduğu İtibar-ı Milli Bankası’nın hisse senetleri varmış. Bunları kaydileştirmeye gelmiş bankaya. Nedense bu işlem sırasında arbede yaşanmış. Belli ki güçlerine gitmiş banka yetkililerinin. Malum İtibar-ı Milli, muazzam kaynaklara sahip bir bankaydı. El çabukluğu marifet bir günde İş Bankası’na dahil edilivermişti. Bu haberden öğrendik ki, Damat Ferid de Atatürk ile İş Bankası’nın ortaklarındanmış! (Sabah, 28 Aralık 2012)

Gözden kaçan bir ayrıntı daha: Başlangıçta Atatürk, üzerindeki bütün taşınır ve taşınmaz malları CHP’ye devretmek istemiş, ancak hukukçuların iyi bildiği ‘mahfuz hisse’ (saklı pay) sorunu yüzünden özel bir kanun çıkarılması gerekmişti. Nedense 1937’de bu kararından vazgeçti, CHP’ye ve bazı yakınlarına bıraktıkları dışındaki mallarını hazineye devretmeye karar verdi. Neden böyle bir karara vardığını İnönü’nün 12 Haziran 1937 tarihli Meclis konuşmasından öğreniyoruz.

İnönü’ye göre Atatürk, çiftlikleri CHP’nin malı olarak saklıyordu. Şimdi hazineye terk etmesi, CHP’nin artık hükümetten ayrı bir siyasal kuruluş olmaktan çıkmış, hükümetle kaynaşmış, milletin ve devletin ‘ortaklaşa bir kurumu’ haline gelmiş olmasından kaynaklanıyordu. Nitekim Nadir Nadi, “şimdi parti ile devletin aynı şey olmak derecesine yükselmiş olmasından dolayı Atatürk’ün çiftlikleri doğrudan hükümetin yönetimine emanet ettiğini” yazacaktır.

NAKİT VARLIĞI CHP’YE

Atatürk mallarını bağışladığının ertesi günü “Ben icap ettiği zaman en büyük hediyem olmak üzere Türk milletine canımı vereceğim.” demiştir. Bence yalnız canını değil, bütün nakit varlığını ve hisse senetleriyle Çankaya’daki taşınır ve taşınmaz mallarını da Türk milletine hediye etmiş olsaydı çok daha uzak görüşlü davranmış olurdu.

Muhtemelen uzun bir süre çok partili hayata geçilmeyeceğini, geçilince de kurduğu partiyi yüzyıllarca ayakta tutacak bir mal varlığını garanti etmeyi tasarlamıştı. Kendisi bu partinin kurucusu ve her şeyiydi, öldükten sonra da kendisini savunacağını biliyordu. Bu yüzden parti ile devleti bütünleştirdikten sonra mal varlığının bir kısmını hükümetin, öbür kısmını da partinin tasarrufuna bırakmıştı.

Demokrat Parti bu mal varlığına hükümet adına el koymaya kalkışınca ortalık toz duman oldu. Darbenin sebeplerinden biri de Menderes’in, devletin gayrimenkullerini partiden geri almaya kalkma günahını işlemesiydi. Onlara dokunulamazdı.

Kılıçdaroğlu’nun diline vurmuş olan “ihanet” vurgusu, arkasına saklanıp nemalandıkları Atatürk’ün maddi mirasından güç almaktadır. Kendilerini devletle, onu da Atatürk’le aynılaştıranların neden ikide bir “Atatürk herkesin ortak paydasıdır” dediklerini anlıyorsunuzdur artık. Hem bu ‘karşı çıkan’ herkesi hainlikle damgalama alışkanlığından vazgeçseler iyi olur. Zira bizzat hatıratında ona nasıl ‘karşı çıktığı’na dair satırlarla karşılaştığında İsmet Paşa’nın bile ‘hain’ ilan edilme riski doğabilir. Benden söylemesi!

.

Hudeybiye barışı neydi?

13.01.2013 - Bu Yazı 1849 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 O gün çok büyük bir gündü, Mekke fethedilmişti. İçi içine sığmıyordu Efendimiz’in (sas). Başına siyah renkte bir sarık sarmıştı.

Yalnız Kâbe’nin hizmetleri ile hacılara su verilmesi hizmetinin eskisi gibi devam etmesini istedikten sonra etrafında sonlarının ne olacağı merakıyla bekleşen endişeli Kureyşlilere döndü ve “Haydi gidin, serbestsiniz” diyerek affediciliğini bir kere daha gösterdi.

Tavafı tamamladıktan sonra Kâbe’nin içerisine girdi. Duvarlara bazı peygamberlerin resimlerinin yapılmış olduğunu gördü ve hemen silinmelerini emretti. Kâbe’nin üstünde duran 360 tane puta asasıyla işaret ederken mübarek dudaklarından İsra Sûresi’nin 81. ayeti dökülüyordu: “Hak geldi, bâtıl zâil oldu.”

Altın ve gümüşle süslenmiş putlar peş peşe kırılıp kaldırılıyordu. Ardından Bilal-i Habeşî çıktı temizlenen Kâbe’nin damına ve Ezan-ı Muhammedî’yi Mekke semalarına Davud’un avazesi gibi saldı.

Sevgili eşi Hz. Hatice ile çok iyiliğini gördüğü amcası Ebu Talib’in mezarlarının yakınına kurdurdu çadırını. Şükür namazını eda ettikten sonra döşeğine uzandı, mübarek çenesini sağ eline dayayarak düşünmeye başladı. Çileleri, sıkıntıları, hakaretleri... ve Hudeybiye barışı sırasında inen Fetih Sûresi’nin esrarengiz ayetlerindeki müjdelerin nasıl adım adım gerçekleştiğini...

Peygamber Efendimiz’in (sas) Mekke’nin fethinden sonra yakın bulunmak istedikleri zevce-i mutahhareleri Hz. Hatice’nin mezarının Osmanlı dönemindeki görüntüsü. (M. Armağan arşivi)

Oysa Hudeybiye Antlaşması’nı imzaladığı sırada ve sonrasında neler neler dememişlerdi. Karşı çıkanlar, itiraz edenler arasında en yakın arkadaşları dahi vardı. Hz. Ömer ve Hz. Ali bile kabul edememişlerdi antlaşmanın şartlarını. Zehir içmek gibiydi bir bakıma.

Miladi takvimle Mart-Nisan 628’e denk gelen hicretin 6. yılının Zilkade ayında yola çıkmıştı Mekke’ye doğru. Yanında 1.400 kişi vardı. Hac henüz farz kılınmadığı için umre vazifesini yerine getirmek istiyordu.

Kureyşliler ise çoktan harekete geçmiş, Zî Tuva diye bilinen yerde üslenmiş, kendisini Mekke’ye sokmamaya yemin etmişlerdi. Ama onu yolundan döndüremediler.

Ancak Mekkelilerin hiç tahmin edemeyeceği bir yoldan ilerlemeye başladı. Hudeybiye’nin üst tarafında kalan Murar tepesinden geçen yolu izledi.

Kendi eliyle sildi

Ancak bu tepede hiç beklenmeyen bir hadise meydana geldi. Bindiği deve aniden yere çöktü. Etrafındakiler muhtemelen devenin yorgunluktan çöküp kaldığını düşünmüşlerdi. Efendimiz (sas) ise “Hayır” dedi, “Deve kendiliğinden çökmedi. Ebrehe’nin filini Mekke’ye gitmekten alıkoyan ne ise deveyi de o alıkoydu.” İlahi iradenin devrede olduğuna işaretti bu. Herkese bineklerinden inmelerini emretti sonra.

Kureyş’ten çeşitli elçiler gelip gittikten sonra Huzaa kabilesinden birini Saleb adlı kendi devesiyle Kureyş’e gönderdi. Ancak Kureyşlilerin cevabı gayet sert oldu: Devesini kestiler, elçisini de öldürmeye kalktılar.

Ardından Hz. Osman’ı gönderdi elçi olarak. Tek istediği, umre yapmaktı. Bunu kabul etmediler ama onun ısrarı karşısında bir arabulucu olarak Süheyl b. Amr’ı gönderdiler.

Süheyl, Kureyş’in isteklerini iletti. Antlaşma için Müslümanların bu yıl hac etmemelerini ve geri dönmelerini şart koşuyorlardı. Halbuki bu amaçla yola çıkılmıştı. Yoksa Allah’ın Resulü (sas) geri adım mı atacaktı?

Süheyl ile Peygamber Efendimiz uzun uzun müzakerelere daldılar. Sonunda bir uzlaşmaya varıldı. Hz. Ali’yı çağırıp ona “Bismillâhirrahmânirrahîm” diye yazmaya başlamasını söyledi Allah’ın Resulü. Süheyl hemen itiraz etti. “Bizim âdetimizde böyle bir şey yok. Bunun yerine “Bismikallahümme” (Senin adınla Allah’ım) diye yaz.” dedi. Hz. Ali, Süheyl’in dediği gibi yazdı.

Ardından Efendimiz “Bu, Allah’ın Resulü Muhammed’in Süheyl b. Amr ile yaptığı barıştır.” diye yazmasını istedi Hz. Ali’den. O da yazdı. Süheyl buna da itiraz etti: “Biz senin Allah’ın Resulü olduğunu bilmiş olsaydık zaten seninle savaşmazdık. Bunun yerine sadece kendi adını ve babanın adını yaz.” Efendimiz sabır taşlarını çatır çatır çatlatan bu itiraza da hak verdi ve Hz. Ali’ye kâğıttaki “Allah’ın Resulü” ifadesini silmesini emretti. Hz. Ali’nin dahi sabrı taşmıştı. “Ebediyyen silmem” dediğini kaydediyor kaynaklar.

Ama o Allah’ın Resulü’ydü. Muhakkak bir bildiği vardı. “Allah’ın Resulü” ifadesini kendi eliyle sildi. Tarihçi İbnü’l-Esir’e göre Efendimiz, o sırada Hz. Ali’ye şifreli bir cümle kullanmış ve “Bunun bir benzeriyle sen de imtihan olunacaksın.” demiştir. (Neyi kastettiğini vakti gelince anlayan anlayacaktır.)

Sonuçta maddeler yazıldı ve Hudeybiye Barış Antlaşması diye bildiğimiz metin ortaya çıktı. Buna göre 10 yıl boyunca iki taraf da birbirine saldırmayacaktı. Şartlar şunlardı: Müslümanlar o yıl Mekke’ye girmeyeceklerdi. Umre ziyaretlerini gelecek yıl yapmalarına müsaade ediliyordu, ancak Mekke’de toplam üç gün kalabileceklerdi. Umre ziyareti sırasında Müslümanların yanlarında yalnız ‘yolcu kılıçları’ bulunacaktı. Bundan sonra Mekkelilerden biri Müslümanlara sığınınca iade edilecek, tersi olup da bir Müslüman Mekkelilere iltica ederse iade edilmeyecekti. İki taraf da dilediği kabileyle ittifak edebilecekti.

Görünüşe göre şartları Müslümanların aleyhine olan bir antlaşmaydı Hudeybiye. Öyle ki, imza töreninden sonra Efendimiz ashabına defalarca “Kalkın” dediği halde kimsede yerinden kalkacak moral kalmamıştı. “Üzüntülerinden neredeyse birbirlerini vuracaklardı”, diye yazıyor kaynaklar ve ekliyor:

“Fakat bundan önce İslam için bundan daha büyük fetih olmamıştı. Çünkü bütün insanlar kendilerini güvenlik içinde hissetmişlerdi.”

Mekke o gün fethedilmişti aslında. Ufkun ardındaki ufka bakmayı bilenlere gün ışımaktaydı.

Hemen ardından 5. madde gereğince Huzaa kabilesi Müslümanlarla ittifak kuracak, barış ortamından istifade edilerek kurulan diyaloglarla Halid b. Velid, Osman b. Talha ve Amr b. El-As gibi kalbur üstü şahsiyetler İslam’la müşerref olacak ve o gün 1.400 kişi olan İslam askeri, çok değil 2 yıl sonra Mekke önlerinde belirdiğinde 10 bin kişilik muazzam bir orduya dönüşecek ve Kusva adlı devesinin sırtında Peygamber Efendimiz en zor zamanlarında İlahi müjdelerini dünyaya cömert salkımlar halinde sarkıtan Fetih Sûresi’nin ayetlerini okuyarak şehre girecekti.

İşte bunun içindir ki, 14 asır sonrasında o günleri hatırlayanlar Mekke’yi savaşın değil, barışın fethettiğini söyleyeceklerdi.

.

Kanuni’yi kıyasladıkları Fransız Kralı’na bakın

20.01.2013 - Bu Yazı 1914 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Generallere “hazırolda” durmasıyla tanınan profesör, Osmanlı hakkında esip gürlemiş. Zannedersiniz ki, uzmanlık alanı tarih. Şöyle diyeyim de anlayın: Kariyerini jeolojiden yapmış, şöhretini tarihten.

Şimdi üç beş kitap karıştırıp jeolog, fizikçi ve kimyacıların her şeyi yanlış anlattıklarını iddia etsem ‘Sen de kim oluyorsun’dan başlayan bir zincirleme reaksiyona maruz kalmam kaçınılmaz olurdu. Gelin görün ki, Türkiye’de tarih hakkında konuşmak, karşılıksız para basmak gibi. Yalnız dilediğiniz kadar para basabilirsiniz ama karşılığını göstermek şartıyla. Altın’a bağlanmayan banknot gibi, gerçeğe dayanmayan tarih de bir süre sonra pula döner. Haberiniz olsun.

Jeolog Celal Şengör, Cumhuriyet’in Bilim ve Teknoloji ekinde bakın neler döktürmüş: “Büyük (!) Sultanımız Süleyman’ın Fransa kralı I. François’yı hapisten bir mektupla kurtardığını okurduk mektepte. O François’nın kurduğu Collège de France bugün dünyanın en önemli araştırma kurumlarından biridir. Bizimkinin hangi kurumu ayakta kaldı? Hangi kurumunun insanlığa beş paralık bir faydası oldu?”

Sultan Süleyman’a ‘Büyük’ biz demiyoruz

Başka yerde olsa bu herzelerin sahibine ancak mizah dergilerinde iş verirler ama bizde Aydınlanmacılık böyle bir oyun işte. Kendine küfr et, Batı’yı öv. Bu, bir çevrenin ‘dini’ haline gelmiş neredeyse.

Sanırsınız ki, Fransızların içimize gönderdiği birisi konuşuyor. Hayır, elin Fransız’ına haksızlık etmeyelim, onlar bu kadar gaddar, bu kadar insafsız olmayı imkân yok beceremez. Hele bu dille konuşamazlar. Zira ilmin de bir üslubu ve namusu vardır.

I. François zamanında yapılan ve yaklaşık 6 ila 8 bin kişinin yakmak dahil çeşitli şekillerde öldürüldüğü Vaud mezhebi katliamından bir sahne.

Şimdi neresini düzeltelim bu lafların? Bir kere biz Sultan Süleyman’a ‘Büyük” demiyor, ‘Kanuni’ diyoruz. ‘Büyük Türk’ veya ‘Muhteşem’ (Magnifique) diyenler Collège de France’ı kurdukları için onlar adına göğsünün kabardığı Fransızlar.

I. François’nın Paris’te kurduğu Collège de France’ın dünyanın en önemli araştırma kurumlarından biri olduğu doğru. Ancak bugünkü Collège de France ile François’nın kurduğu okul arasında dağlar kadar fark var. İlk kurulduğunda (1530) bugünkü anlamda ‘bilimsel araştırmalar’ yapmazdı, sadece Yunanca ve İbranice öğretilirdi. 4 yıl sonra buna Latince de eklenecek ve adı ‘Üç Dil Koleji’ olacaktı. Bugünkü adını ancak 1870’te almış, teknik ve bilimsel araştırmalara tahsis edilmiş yapısını ise 20. yüzyılın ortalarında kazanmıştı.

Biz bilmeyiz ama “College”in hümanist uleması bir yandan Yunan ve İbrani klasiklerinin yeniden anlaşılması için uğraşadursunlar, bir yandan da Yahudi mistisizmi olan “Kabala”nın esrarını çözmeye çalışırlardı. Onun bugünkü yapısına ne kadar zıt işlerle uğraştığını görebilmek için önde gelen Rönesans uzmanlarından Peter Burke’ün şu sözlerine kulak vermeniz gerekir:

“Kabala, Tanrı’nın isimleri üzerine yoğun bir düşünme sürecine girerek O’na (Tanrı’ya) ulaşma çabasıydı. Kabala öğrencileri İbranicenin asıl dil, yani Tanrı’nın dili olduğuna inanıyorlardı. Onlara göre İbranicedeki kelimelerin kendilerine ait güçleri vardı. Kabalistler kelimelerin gizli adlarını kullanarak melekleri çağırıyorlardı. Dolayısıyla hümanist filologların Kabala öğretisine hevesli olmaları açıklanması zor bir durum değildir.” Demek ki Avrupa’da kurulan ve bugün ‘üniversite’ diye adlandırdığımız kurumların kuruluş amaçları zannettiğimizden çok farklıymış.

Aklını Batı’ya satmış aydınlarımızın anlamaya yanaşmayacağını bile bile George Makdisi’nin “The Rise of Colleges” adlı kitabına dikkat çekmek istiyorum. Makdisi, yaklaşık 500 sayfalık kitabında Batı’daki kolej veya üniversitelerin kökeninde İslam medreselerinin bulunduğunu belgeleriyle ortaya koyarken bazı ilginç ayrıntılara da yer verir. Mesela Charles Thurot’dan aktardığı pasajdan Ortaçağ’da Paris Üniversitesi’ndeki İlahiyat Fakültesi hocalarının aynı zamanda dinî bir konuda Papa, Piskopos veya Kadı gibi hüküm verdiklerini öğreniyoruz. Bu kadar da değil, diyor Thurot, İlahiyat Fakültesi sınıfları tarikat mensupları ve papazlardan geçilmiyordu.

Avrupa tarihini de doğru okutmuyorlar

Maalesef bizde Avrupa tarihi de doğru öğretilmez. Nasıl Osmanlı tarihi eksik ve yanlış öğretildiği için birileri tarihimizi çarpıtıyorsa, Avrupa tarihinde bunun yüzlerce katını yaptıklarına inanabilirsiniz.

Avrupa hep ileri, gelişmiş ve modern, Osmanlı ise daima geri, azgelişmiş ve gelenekseldir. Böyle değerlendirildiği için ilkindeki eksik ve kusurlar görmezden gelinir, ikincisindeyse sadece eksik ve kusurlar bulunur, bulunamadığı zaman da bilgilerle oynanarak ayarlamalar yapılır.

Nasıl mı? Şengör’ün iddialarından devam ederek görelim.

Ona göre Kanuni’nin ‘becerdiği tek kalıcı şey’ oğlu Mustafa’yı öldürtmekmiş. Ama Avrupa öyle mi ya? Medeniyet dersen onlarda. İnsanlık, sanat ve ‘barış’ keza!

Bu gayretkeşlik Gobbels’in propaganda harikalarına saklanacak delik aratır mirim. Ancak hep söylediğim gibi hakikatin bir gün ortaya çıkmak gibi kötü bir huyu vardır.

Bakalım Kanuni ile kıyaslanan I. François nasıl biriymiş.

Kim anlatıyor: Ünlü tarihçi Michelet. Nerede anlatıyor? “Rönesans” adlı Tek Parti devrinde (1948) çevrilen ve MEB tarafından basılan kitabında. O anlatsın, biz dinleyelim:

“Kadınlar, savaş, kadınların hoşuna gitmek için savaş. I. François tamamiyle kadınların etkisi altında kaldı. O ne oldu ise onu kadınlar yaptılar ve aynı zamanda bozdular” (s. 346-7).

Güzel. Demek haremde vakit geçiren yalnız Kanuni değilmiş. Annesi ve kızkardeşinin ‘iğrenç’ nüfuzu sayesinde adam olan bu pek medeni Kral’ın vahşice icraatı cümlesinden Vaud mezhebi katliamını neden zikretmiyorsunuz peki? İyice telef olduktan sonra ancak Alp dağlarındaki bir vadiye sığınarak canlarını kurtarabilmiş olan bu ‘sapık’ mezhebin mensuplarını diri diri yakmalar, kılıçtan geçirmeler, türlü işkenceler François döneminin en görkemli sahneleri arasında değil midir?   

Üstelik yaptığı seferlerin birinde esir düşen, kazandıklarında da Fransa hazinesini tamtakır kuru bakır yapan bu ‘Avcı’ ve kadınların sözünden çıkmayan Kral’ı, mareşalliğinin yanında binlerce gazeliyle de rekor kırmış olan Kanuni ile kıyaslamak cambazlığı bir Fransız’ın dahi aklına gelmezdi doğrusu.

Ne diyelim: Türkiye’yi sevip de insanını ve tarihini sevmeyenlerin soyundan geliyorlar ne de olsa.

.

Abdülhamid’in deniz itfaiyesi vardı, bizim yok!

27.01.2013 - Bu Yazı 2176 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Feriye saraylarının  Galatasaray Üniversitesi’ne tahsis edilen bölümünde çıkan yangında bir gerçeği pek azımız görebildi. Yıl 2013 ve Türkiye’nin en ‘gelişmiş’ ve suyla çevrili şehrinde deniz itfaiyesi yokmuş. 129 yıl önce İstanbul’da bir deniz itfaiyesi bulunduğunu bilirsek belki bugünü daha sağlıklı bir terazide tartabiliriz.

İtfaiye geç geldi, yok bize geç haber verildi; havadan uçakla neden müdahale edilmedi, yahu gece çalışacak uçaklarımız mı vardı….

İçimizi yakan gerçeğiyse pek azımız görebildi. Yıl 2013 ve Türkiye’nin her adım başında gökdelenler patlayan en ‘gelişmiş’ ve suyla çevrili şehrinde bir deniz itfaiyesi yokmuş. Olsaymış eğer, sahilden de müdahale edilebilirmiş…

İyi de sormazlar mı adama, gökdelenlere bal gibi izin verenler yangın gibi bu şehrin başına asırlardır musallat olan tehlikelerin babasına karşı önlem almakta neden geç kalmışlar? Uzmanları neden dinlememişler? Zira bir şehir sadece ‘yaparak’ değil, yapılmış olanları koruyarak da gelişir. Bunu idrak edemeyen bir şehre ‘şehir’, hele hele ‘büyük şehir’ denilebilir mi?

Bir zamanlar Beyoğlu’nun Taksim girişindeki maksemin çeşme yalağında tinercilerin yaktığı ateş mermerleri kapkara is içinde bırakıyor, dahası çatlatıyordu. Dayanamayıp Beyoğlu Belediyesi’ne haber vermiştim. Ne oldu biliyor musunuz? İtfaiyeyi gönderdiler, ateşin etkisiyle iyice kabarmış olan narin mermerlere tazyikli su sıktırarak çatlakları yıkıntıya çevirdiler. İnanmıyorsanız gidin bakın. Yakışıyor mu bize? Belki de yakışıyordur. Kim bilir.

129 yıl önce İstanbul’da bir deniz itfaiyesi bulunduğunu bilirsek belki bugünü daha sağlıklı bir terazide tartabiliriz diye düşündüm.

SZECHENYİ PAŞA’NIN ESERİ

Sultan Abdülaziz devrindeyiz. Beyoğlu’nda çıkan büyük yangın bir sürü ev ve işyerini küle çevirmiştir. Sigorta şirketleri yanan binaların parasını ödeyeceğim derken iflas noktasına gelmiştir; belediyeyi sıkıştırmaktadırlar. İstedikleri, köhne tulumbacılığın bırakılıp modern bir itfaiye teşkilatının kurulmasıdır.

İçişleri Bakanlığı Avrupa’da en modern itfaiye teşkilatının Macaristan’da bulunduğunu, en parlak yöneticilerinden birinin de Szechenyii adlı subay olduğunu tespit edip harekete geçer. Anlaşırlar. Szechenyi, Baroni adlı arkadaşıyla İstanbul’da modern itfaiyeciliğimizin kurucusu olmaya soyunur. 1874 yılında itfaiyemizi kuran Szechenyii, 1922’de ölene kadar tam 48 yıl kesintisiz görevi başında kalacak, öldüğünde İstanbul’a gömülmeyi vasiyet edecektir. Nereye mi gömüldü? Feriköy Latin Katolik Mezarlığı’na.

---

Modern itfaiyeciliğimizin kurucusu Szechenyi Paşa, yangın sönderme arabası ve itfaiyecileriyle birlikte.

---

 

Ancak isterseniz hemen öldürmeyelim onu, zira bize hayatını ve başarılarını anlatması lazım. İtfaiye kurulmuş kurulmasına ama yangınların önü alınamamış. Bir şeylerin aksadığını gören Abdülhamid, onca işin arasında yangınlara el koymak zorunda kalmış. Osmanlı kaynaklarında “Ziçini” adıyla geçen Szechenyi ile Albay Refet Paşa’yı huzuruna çağırmış ve aklına gelen tedbirleri dikte ettirmiştir.

1) Her mahallede 50 metrekareden az olmamak kaydıyla birer park ve içine bir havuz yaptırılacak 2) Ahşap evlerin arasına kâgir yangın duvarları çekilecek 3) Bacalar yanmayacak malzemeden yapılacak 4) Yangın söndürmek uzmanlık gerektirdiğinden itfaiyecilerin işine kimse karışmayacak ve 5) Avrupa’dan yeni makineler getirilerek eksikler tamamlanacaktır.

Velhasıl Sultan Abdülhamid yangınla mücadeleye kararlıdır. Szechenyi Bey’i “Paşa” yapar, yetkilerini artırır, hatta “ceyb-i hümayunu”ndan yani kendi kasasından ödemeler yaparak itfaiyeciliğimizin gelişmesi için sadece fikir değil, para da verir.

Böylece Macaristan’dan son sistem arabalı tulumba satın alınır tam 6 adet; Amerika’dan son teknoloji ürünü 2 adet tulumba katılır kafileye. Bu arada Şalom adlı bir mucit 1887’de yangınları şıp diye söndürecek özel bir sıvının tanıtımı için gelir. İcadı beğenilince ‘sanayi madalyası’yla ödüllendirilir. Bu defa Bauer adlı bir Viyanalı çıkagelir, yangınlara aman vermeyen özel bir sıvı geliştirmiştir. Feriköy’de denenir. Başarılı bulununca satın alınır. Suriçi, Beyoğlu ve Üsküdar’da itfaiye şubeleri kurulur vs.

Sizin anlayacağınız, Abdülhamid yangınlar önlensin diye var gücüyle çırpınmaktadır. Arşivde bulunan çok sayıda yazışma bu çabayı ayna gibi yansıtır.

---

 

II. Abdülhamid'in irade-i seniyyesi. Tarih: 13 Ağustos 1895. Sonunda şunlar yazılı: "İtfaiye taburlarının gereken alet ve edevatın tedarik edilmeyerek böyle noksan bırakılması, Allah korusun bir yangın vukuunda bu taburların vazifelerini yerine getirmelerine mani olacağından asla kabul edilemez. Bu sebeple hükümetçe bu konuya bir çare bulunması Padişahımızın emirleri gereğidir." (V. Engin, Sultan Abdülhamid ve İstanbul'u, Simurg: 2001.)

---

DENİZ İTFAİYESİ

Yangınların birini söndürürken öbürü harlar. Kimi patlıcan tavasından, kimi kurum tutuşmasından. Bakar ki Szechenyi, alevler yalnız karadan söndürülemiyor, o zaman denizden müdahale imkânını düşünür ve Padişah’a bir deniz itfaiyesi kurulmasını teklif eder. Bundan sonrasını Kemalettin Kuzucu’dan takip edelim:

“II. Abdülhamid deniz itfaiyesinin kuruluşunda da Szechenyi Paşa’ya tam destek vermişti. Padişah bahriye (deniz) taburu için gerekli malzemenin Avrupa’dan getirilmesini istemiş, masraflarını da bizzat kendisini karşılamıştı. Deniz itfaiyesinde görev alacak personelin eğitimi için Hasköy’de ayrı bir kışla inşa edilmesi kararlaştırıldı. Tabur için gerekli malzeme tedarik edildi. Bahriye itfaiye taburu 1887’den itibaren tam teçhizatlı biçimde çalışmaya başladı.” (Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 14, 2006, s. 41)

1900’lü yılların başında 5 bölük halinde örgütlenmiş bulunan deniz itfaiyemiz, sahil hattında meydana gelenler başta olmak üzere her türlü yangına başarıyla müdahale etmişti. Abdülhamid sık sık deniz itfaiyecilerini ödüllendirmiş, hatta komutanları Binbaşı Mehmed Ağa’yı başarılarından ötürü ferikliğe (korgeneralliğe) kadar yükseltmiştir.

Ne yazık ki, Ebüzziya Tevfik’in ‘itfaiyemizin teknik açıdan en yetkin ve en başarılı birliği’ dediği deniz itfaiyemiz, Abdülhamid’in yaptığı hemen her işin tersini yapmaya takmış İttihatçılar tarafından lağvedilmiş ve bir daha da kurulamamıştır (Kuzucu, agy, s. 42).

Burada dikkat edilmesi gereken nokta, yalnız Abdülhamid’in deniz itfaiyesi kurulması uğruna neler yaptığı değil, daha çok “bahriye nümune taburu” denilen deniz itfaiye teşkilatının bütün araç gereçlerinin masrafının padişahın kendi cebinden karşılandığıdır. Tıpkı ilk yaptırdığı denizaltıların parasını da kendi cebinden karşıladığı gibi…

1884 yılından bu yana 129 yıl geçti. Gerçek bütün çıplaklığıyla karşımızda: 129 yıl önce vardı deniz itfaiyemiz, bugün yok. Bu cümleyi şöyle de kurabilirdik: O gün Abdülhamid vardı başta, bu gün yok!


.

Atatürk zamanında 64 bin kişinin kafatası fişlenmişti

03.02.2013 - Bu Yazı 2875 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 BDP Eşbaşkanı Gültan Kışanak’ın Mimar Sinan’ın kafatasının mezarından çıkarıldığı, sonra da kaybolduğu açıklaması hafızamı, ilkini 1998 Kasım’ında Zaman’a yazdığım yazılara götürdü. Bu yazıların üzerine televizyon programı yapılmış, Mimar Sinan manşetleri bile şereflendirmişti.

Öte yandan bu ülkede bilginin neden kısırlaştığının en çarpıcı kanıtlarından birini de görmüş oldum aradan geçen zamanda. Beşir Ayvazoğlu’nun Zaman’da (10 Haziran 2010) Sedat Çetintaş’tan aktardığı iki paragraf hariç bir Allah’ın kulu yeni bir tuğla ekleyemedi yazdıklarıma. Bir sanat tarihi profesörünün benden aldığını saklayarak aynı malumatı pazarladığını bile hatırlıyorum. Bilgi üretmeye vakit bulamıyoruz demek ki.

Hazır konu açılmışken olaya yeniden bakalım.

1 Ağustos 1935 günü Sinan’ın Süleymaniye Camii’nin yanındaki mezarı Atatürk’ün direktifiyle Türk Tarih Kurumu’ndan bir heyetin huzurunda açılır. İskelet büyük oranda bozulmuştur (bazı gazetelerse sağlam çıktığını yazar). Kafatası yassı-geniş (brakisefal) çıkarsa ‘Türk’, uzun (dolikosefal) çıkarsa ‘öteki’ olacaktır. Neyse ki, Sinan ‘Türk’ çıkar.

Bir gazete haberi şöyle verir: “Süleymaniye’de büyük Türk mimarı Sinan’ın mezarında araştırmalar yapılmış, kafatası çıkarılmıştır. Koca dahinin kafatası üzerinde yapılan tetkikat (inceleme), büyük mimarın yalnız kültür itibariyle değil, ırk noktasından da Türk olduğunu göstermiştir. Türkler ırk itibariyle brakisefal, yani yassı yuvarlak kafalıdır. Mimar Sinan’ın kafasının muayenesinde bu büyük başın da brakisefal olduğu meydana çıkmıştır. Mimar Sinan’ın kafatası Antropoloji Müzesi’nde muhafaza edilecektir.” (Cumhuriyet, 5 Ağustos 1935) Ertesi günkü Akşam gazetesinde ise mezarlıklardan toplanan Türk kafatası örneklerinin İstanbul’da Türk İslam Eserleri Müzesi’nde saklandığı bildirilmekte, Antropoloji Müzesi açıldığında oraya devredileceği belirtilmektedir. Ancak müze kurulamadığı gibi, Sinan’ın kafatasının nereye gittiği dahi bilinmemektedir. (İlginçtir, Zafer Toprak 600 sayfalık ‘Cumhuriyet ve Antropoloji’ adlı kitabında Sinan’ın kafatası ölçümünden tek kelimeyle olsun bahsetmez. Gözünden kaçtı sanıyorum.)

KAFANIN ARKASINDA NE VAR?

Afet İnan’ın 1947’de çıkan ‘Türkiye Halkının Antropolojik Karakterleri ve Türkiye Tarihi’ adlı kitabı bir başka skandalı ifşa eder. Kitabın şu alt başlıkla çıktığını söylemek yeterlidir: “Türk Irkının Vatanı Anadolu (64 bin Kişi Üzerinde Anket).” Anket denilince sadece görüşleri alındı zannediyorsanız yanılıyorsunuz. Anadolu’daki 64 bin kişi kelimenin her anlamıyla Cumhuriyet’in sözde profesörü Afet İnan ve ekibi tarafından fişlenmiştir!

Türk Tarih Kurumu’nun depolarında saklandığını öğrendiğimiz bu fişler (hâlâ duruyor mu acaba?) 20 bin 263’ü kadın olmak üzere toplam 64 bin kişi üzerinde pergelle yapılan kafatası uzunluğu ve genişliği, küçük alın, yüz ve alt çene açı genişliği ölçümleri, Prof. Eugene Pittard’ın dediği gibi o zamana kadar Türkiye’den başka ‘hiçbir zaman, hiçbir devletin’ başaramadığı müthiş bir fişlemeydi. 10 bölgeye ayrılan Türkiye’de (muhtemelen bulgularını yanlışlayacak çok sayıda örnek çıkacağı için İstanbul dışarıda bırakılmıştı!) cilt ve saç renginden kulak deliği-bregma yüksekliğine kadar o kadar çok şey ölçülüp fişlenmişti ki, sonuçta Prof. Pittard bile ortaya çıkan 2,5 milyona yakın veri karşısında şaşkınlığını gizleyememişti. Başka neler mi ölçülmüş? Buyurun beraber görelim:

Göz açıları iç ve dış genişliği; burun ve ağız genişliği; ofrion çene yüksekliği; dudak ve nazion kenarı, nazion çene yüksekliği ile burun ve kulak yüksekliği, bir de kulak genişliği ölçülmüştü. Ayrıca burun profili (düz mü, dalgalı mı yoksa kavisli mi olduğu), göz formu, kafanın arka kısım profili (düz mü, yuvarlak mı yoksa çok yuvarlak mı olduğu) merak edilmişti.

Bunca insanın kafasının ‘arka kısım profili’nin niye merak edildiğini düşünedurun, aslında Afet İnan ve ekibinin kafasının arkasındaki problemin eşiğine gelmiş bulunuyoruz. Zira sözde profesörün sahte bilim maskesi altında düzenlediği bu apaçık fişlemenin hakiki niyeti, Türkiye’de ‘Türk olmayanların’, yani Kürtlerin oranı meselesidir. Bunu İnan’ın ifadelerinden çıkarmak mümkündür. Şunu ispatlamak istiyorlardı: Türklerin kafatası Avrupalılarınki gibi brakisefaldir. Yani halkımız ‘Alp insanı’dır. Medenidir, o kadar ki Avrupa’yı medenileştirenler de Türklerdir! Bu, bazılarının zannettiği gibi dışarıya karşı ‘biz de sizdeniz’ mesajından ibaret olsa mazur görülebilirdi. Ancak hedef, İnan’ın sözlerinin arasına gizlenmiştir.

ATATÜRK’ÜN BİLE BAŞI ÖLÇÜLMÜŞTÜ

Bozulmamış kabul ettikleri ve işlerine gelecek örnekler seçtikleri köylerdeki kafatası ölçümlerinden yola çıkarak Anadolu’nun bir Türk toprağı olduğunu ispatlamak derdinde olduğunu söyleyen Afet İnan, ülkenin batısı ile doğusunun karışık, ortasının ise ‘milli ırk toprağı’ olduğunu açıkça söyler.

Milli ırkın batı ve kuzeyde Rum, doğuda ise Ermeni ve Kürt nüfusuyla karıştığını fark eden İnan, Anadolu’nun merkez kısmının Türklerin ‘ırkî merkezi’ olduğunu ifade ederken bilinçaltından bir şeyler sızdırmaktadır. Ona göre en fazla brakisefal kafa yüzde 93 ile orta kısımda, en az ise yüzde 62 ile doğudadır. Batıdaki sonuç yüzde 76 çıkmıştır. O söylemez ama Türk olmayanların batıdaki oranı yüzde 24, doğudaki oranı yüzde 38 çıkmıştır. Köşeye sıkıştığını ‘ama’ şallarına sığınmasından anlıyoruz. Ulaştığı sonuç şu: “Görülmüştür ki, Türkiye’de bir ırk birliği mevcuttur” (s. 181).

Saf Türk (Alp İnsanı) ırkının izinin kafa genişliği veya saç renginde bulunabileceği bugün gülünç kabul edilse de, o zamanlar çok ciddiye alındığı o kadar bellidir ki, bizzat Atatürk, Şevket Aziz Kansu’ya kendi kafatasını ölçtürmüştü. Kanıt nerede mi? Kansu, Aralık 1938 tarihli ‘Ülkü’ dergisinde Atatürk’ün ölümü üzerine çıkan yazısında (s. 300) şöyle anlatır: “1932 yılı 19/20 Ağustos gecesi, Yalova: Beni çağırdı, yanına yaklaşıyorum. Elimde bir çap pergeli var. Onun milyarlarca ve normalin üstünde bir konstrüksiyon ve fonksiyona sahip nöronlarının yarattığı dimağını saklayan asîl ve kahraman başını ölçüyorum.”

Üniversitede okurken hocalarımızdan biri yarı şaka yarı ciddi İnönü’nün başının da ölçüldüğünü ve ‘Türk’ kafataslı çıkmadığını anlatmıştı. Bilimle ideoloji bu denli karışırsa olacağı budur işte!

.

Adalet mülkün temelidir’ sözü Hz. Ömer’e aittir

10.02.2013 - Bu Yazı 2495 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Bir dizide mahkeme salonlarının duvarlarında yazan “Adalet mülkün temelidir” sözünün altında Atatürk’ün imzası görünmeyince kıyametler kopmuş. Kınayanlar mı istersiniz, twitter’da cikleyenler mi, “Eyvah! Ulu Önder’in bir sözü daha silindi” feryadını basanlar mı! Bir gazetemiz de üşenmeyip bunu manşetine taşımış.

    Ne diyelim: Bu kadar cahillik ancak 2013 Türkiye’sinde olur.

    Cahillik, çünkü bu sözün Atatürk’le hiçbir alakası yok. Kaldı ki Atatürk’ün de sahiplendiği yok. Nitekim kendisinden yaklaşık 1.300 (bin üç yüz) yıl önce söylenmiştir ve birazdan ispatlayacağımız gibi kesin olarak Hz. Ömer’e aittir. Üstelik de yanlış bir çeviri...

    Sözün Arapça aslı “El-‘adlü esâsü’l-mülk”tür Türkçede ‘mülk’ kelimesi “Mahkeme kadıya mülk değil” deyiminde olduğu gibi genellikle taşınmaz (gayrimenkul) anlamında kullanılır. Oysa Arapçada devlet, düzen, ülke, egemenlik, iktidar, saltanat anlamlarına da gelir.

    Dolayısıyla “Adalet mülkün temelidir” sözüyle kastedilen şey şudur: “Devletin veya düzenin esası adalettir.”

    ‘Esas’ kelimesi için seçilmiş olan ‘temel’ de yanlış bir karşılıktır. Bir devletin adalet temelinde kurulmuş olması önemli ama adalet sadece devlet binasının temel kısmında bulunmaz ki! Sözün sahibi olan Hz. Ömer’in anlayışına göre adalet bir devletin temelinde olduğu gibi çatısında da, yani her zerresinde vücut bulmalıdır. Temelinde adalet olup da çatısında zulüm yaşanırsa o binada adaletin varlığından söz edilebilir mi?

    Şimdi bakalım “Adalet mülkün temelidir” sözü Hz. Ömer tarafından nasıl ve hangi bağlamda söylenmiş?

İbni Kesir’in naklettiği Hazreti Ömer’in konuşması.

HZ. ÖMER’İN ADALETİ

Sadece İslam tarihinde değil, dünya tarihinde de Hz. Ömer çapında âdaletiyle temayüz etmiş bir devlet başkanı bulmak kolay değildir. O, insanlık tarihinin adalet tahtının tacidarlarından biridir. Hayatından pek çok örnek verilebilir ama şu çarpıcı sözü yeterlidir adalet anlayışının hangi noktalara ulaştığını göstermek için:

    “Devlet malını yetim malı konumuna koydum. İhtiyacı olmayan yetim malına tenezzül etmesin. Muhtaç olansa meşru surette, ihtiyaç ve emeğine uygun olarak yararlansın.”

    Hicretin 20. yılında devletin geliri artmış, Hz. Ömer de Mekke’nin ileri gelenlerini maaşa bağlamıştı. Ölçüsü, Peygamber Efendimiz’e (sas) yakınlıktı. Kim O’na yakınsa daha yüksek maaşa bağlanacaktı. Oğlu itiraz etti. “Peygamber’in kölesi Zeyd’in oğlu Üsame 4 bin, bense senin oğlunum, 3 bin dirhem alıyorum. Adalet mi bu?” Hz. Ömer mutlak ölçüsünün Efendimiz olduğunu beyan eden şu şoke edici cevabı verdi:

    “Ona daha fazla verdim, Çünkü Allah Resulü onu senden, onun babasını da senin babandan daha çok seviyordu.”

    Gördüğünüz gibi insanın duygu ve düşünce sınırlarını zorlayan bu erişilmez adalet anlayışını bütün hayatına yaymış olan Hz. Ömer’in ağzına yakışırdı “Adalet mülkün temelidir” sözü.

  “EL-ADLÜ ESASÜ’L-MÜLK”

  637 yılındayız. Hz. Ömer’in İran hükümdarı Yezdicerd’in üzerine gönderdiği Sa’d b. Ebi Vakkas komutasındaki kuvvetler Medayin’e, sonra da Nehrevan’a girmişler, Sasanilerin paha biçilmez hazinelerini ganimet olarak Hz. Ömer’e göndermişlerdi. “Kisra’nın baharı” denilen muhteşem bir halı, mücevherli kılıçlar, kemerler, süslü elbiseler üst üste yığılmıştı. Bir de Kisra’nın altın bilezikleri vardı dizi dizi.

    Halife Ömer, Süraka b. Malik’in kollarına taktırdı bilezikleri. Kisra’nın elbiselerini giydirdi. Sonra “çıkart” dedi ona. Şöyle dedi: “Allah’ım, benden daha fazla sevdiğin Resulüne ve Ebubekir’e vermediğin süslü eşyaları bana verdin. Bunları vermenden sana sığınırım.” Zengin olmanın bir düşüklük gibi görüldüğü bu aydınlık tablonun ardından Hz. Ömer’e bu defa Kisra’nın kılıcını getirdiler. Şöyle dediği duyuldu:

    “Şüphesiz Kisra kendisine verilen dünyalıkla ahiretinden oldu. Dünya ile meşgul oldu. Kendisi veya damadı için mal topladı ama şahsı için ahirette yararlı olacak bir şey yapmadı.”

    İşte “Adalet mülkün temelidir” sözünü bu bağlamda söylemişti Halife Ömer. Bunu İbn Kesir “El-Bidâye ve’n-Nihâye” adlı eserinde (cilt 7, s. 68) şu şekilde dile getirir:

    “Adalet mülkün temelidir (esasıdır) ve baki kalmasının ve devam etmesinin sırrıdır… Beyhâkî ve İmam Şafi şunu dediler: Ömer b. Hattab, Kisra’nın bileziklerini Süraka b. Malik’e verdikten sonra şöyle dedi: “Kisra b. Hürmüz’ün bileziklerini kollarından çıkarıp Beni Müdlic kabilesinden Arab olan Süraka b. Malik’in kollarına takan Allah’a hamd olsun.”

    Daha sonra Hz. Ömer, Müslümanlara bir hutbe verdi. Onlara Kisra’nın mülkünün (devletinin) zulüm ve eziyetlerle yok olduğunu, halbuki mülkün (devletin) temelinin ve ayakta kalıp devam etmesinin sırrının adalet olduğunu beyan edip açıkladı. Daha sonra bütün ganimetleri paylaştırdı. Ve bu ahlakla Müslümanlar İran şehirlerini (ülkesini) fethettiler. Kisra’nın mallarına mirasçı oldular. Güneş İslam illerinde batmaz oldu.”

    Bundan 640 yıl önce, Atatürk’ün ölümünden de 565 yıl önce vefat eden bir tarihçinin kitabında aynen böyle yazıyor. Yani “Adalet mülkün esasıdır” sözü, Hz. Ömer’indir ve bir devletin zulümle ayakta kalamayacağı, ‘ilelebet payidar olması’nın sırrının adalet esası üzerine kurulması olduğu fikrinin patenti ona aittir.

    Başkalarınca söylenmiş sözleri Atatürk’e mal etme gayretkeşliğinin başka örneklerini de biliyoruz.

    Mesela Romalı şair Juvenalis’in neredeyse 2 bin yıllık “Orandium est ut sit mons sana in corpore sano” (Sağlam bir bedende sağlıklı bir kafa vermesi için Tanrı’ya dua etmelisin) sözü Atatürk’e mal edilerek “Sağlam kafa sağlıklı vücutta bulunur” şekline sokulmuştur.

    Keza “Köylü milletin efendisidir” sözü de Kanuni’ye aittir ve aslı “Reaya milletin efendisidir” şeklindedir. Reaya, sadece köylü demek değildir. Üreten ve vergi veren anlamındadır ve Kanuni bir devletin devletten geçinenler sayesinde değil, üretici kitle sayesinde ayakta durduğunu anlatmak istemiştir.

    Sözün özü: Mahkemeleri bırakın, diğer yerlerdeki sözler de asıl sahiplerine iade edilmelidir diyoruz. Zaten adalet bir şeyi ait olduğu yere koymak demek değil midir? O zaman tarihte de adalet istiyoruz. Hem de Hz. Ömer adaleti…  

.

Vatikan’da ‘Yaşasın Sultan Hamid’ sesleri

17.02.2013 - Bu Yazı 1887 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 800 yılının Noel günü Roma’daki Sen Piyer Bazilikası’nda bir taç giyme töreni vardı. Bizim “Şarlman” diye bildiğimiz Karolenj Kralı Charlemagne, Papa III. Leo’nun önüne diz çökmüş, başına “Romalıların İmparatoru” unvanıyla tacın konulmasını beklemektedir. Papa aslında minnet borcunu ödemektedir.

Birkaç yıl öncesine kadar iyice gözden düşmüş olan III. Leo, bir tören sırasında kendisini zina yapmak ve yalan yere yemin etmekle suçlayan rakiplerinin saldırısına uğramıştı; saldırgan gözlerini oyacak ve dilini kesecekti ki, son anda kurtarıldı. Ardından Şarlman’ın yanına gitti. Şarlman Papa’yı koluna takarak Roma’ya gelmiş, onu tahta oturtmuş, kendisi de beklenmedik bir şekilde Roma tacını giymişti.

Roma diriliyor, onun ezeli rakibi Bizans ise bundan hoşlanmıyordu. Zira Papalık, Roma İmparatorluğu çöktükten sonra onun devamı olan Bizans İmparatoru veya İmparatoriçesi’ne dayanıyordu. Ancak artık Avrupa’da Franklar diye bir siyasî kudret doğmuştu. Papa onlara dayanarak Bizans’tan yakasını kurtarabilirdi. (G. Kerr, Avrupa’nın Kısa Tarihi, Kalkedon: 2011, s. 13-16.)

İşte istifa hadisesiyle yeniden gündeme gelen Bizans’tan kopmuş Avrupaî Papalık kurumu Romalı III. Leo ile sarışın Şarlman’ın işbirliğiyle kurulmuştu.

Papalığı yabana atmayın, zira Avrupa’yı kuran ve ona aslî kimliğini kazandıran kurumdur. Bizim tarihimizle de yakından ilgilidir. Mesela İslam dünyasını yüzyıllarca uğraştıracak Haçlı seferlerinin başlaması Papa II. Urban’ın marifetidir. Endülijans, yani para karşılığı cennetten tapu dağıtma uygulaması, “Roma’daki Ayasofya” olarak tanımlanan Sen Piyer Kilisesi’nin inşasına yardım toplamayı amaçlayan bir girişimdi.

Fatih Sultan Mehmed’e ‘bir avuç su” (aquae pauxillum) karşılığında vaftiz olup Hıristiyanlığa geçmeyi teklif etmesiyle övünen edebiyatçı Papa II. Pius, tabii ki bu mektubu hiçbir zaman göndermedi.

Burada dikkatinizi, vefatının 95. yılında Abdülhamid Han ile bir Papa arasındaki diyaloğa çekmek istiyorum.

İşte Papa XIII. Leo (1878-1903) ile II. Abdülhamid’in arşiv belgelerine yansıyan ilişkilerinden birkaç sayfa.

Sultan Abdül-hamid’in yapımına katkıda bulunduğu Roma’daki Gioacchino in Prati Kilisesi.

Tebrikler, taziyeler

Papa IX. Pius 1878’de ölmüş ve yerine XIII. Leo geçmiştir. Yeni Papa, bir piskoposu gönderir Abdülhamid’e ve taziyesine teşekkür etmesini ister. Padişaha saygısını belirten Papa, Osmanlı topraklarında yaşayan Katoliklerin “tam bir itaat ve oğula yakışacak bir sadakat” içinde bulunmaları gerektiğinin bilincinde olduğu mesajını iletir. Katolik mezhebi ayinlerinin Osmanlı ülkesinde serbestçe icrasından duyduğu memnuniyeti de belirtmekten geri kalmaz.

Abdülhamid diyaloglarına devam eder. Papa’nın kardeşi ölünce taziyename gönderir. Papa şöyle teşekkür eder:

“Aziz kardeşimizin ölümü münasebetiyle şerefli padişah hazretleri tarafından lütfen telgrafla vuku bulan taziye ve temenniler indimizde gönülden duyulan güzelliklerin bir delili addolunmuş ve fazlasıyla takdirimizi celb etmiştir. Samimi teşekkürlerimizle beraber yüce zatları ve saltanatlarının ikballerinin sürüp gitmesi ve mutlulukları hakkındaki arzumuzun bir teminat olarak kabul buyurulmasını rica ederim.” (1881)

4 yıl sonra Papa, Abdülhamid’in tahta çıkışının 9. yıldönümünü kutlar. 2 yıl sonraysa Papa’ya yapılacak bir ‘jübile’ vesilesiyle Sultan’ın tebrikname gönderdiği görülür. 1895’te Papa Vekili Bonetti hastalanır. Abdülhamid bir adamıyla hal hatır sordurur, İstanbul’dan bir doktor gönderilebileceğini bildirir. Kendisine teşekkür edilir ve bu iltifatın hastaya her türlü ilaçtan daha iyi geleceği belirtilir. Tabii ilişkiler her zaman güllük gülistanlık değildir. Nitekim Papa’dan gelen 1896 tarihli mektup, bazı vilayetlerde Hıristiyanların zararına üzücü olaylar yaşandığına değinir, soruna Padişah’ın çözüm bulacağına olan inancını belirterek biter. Bir sonraki Papa X. Pius’la da tebrikleşmeler devam ededursun biz çarpıcı bir olaya mercek tutalım.

Yıl 1848. Abdülmecid zamanın Papa’sına çok değerli hediyeler gönderir. Papa bunlara o kadar önem verir ki, hediyelerin halk tarafından görülebilmesi ve sevincine ortak olabilmesi için 7 gün boyunca bir yere konularak seyrettirilmesini emreder. Bütün Romalılar seyre gelir ve hep bir ağızdan “Çok yaşa!” diye bağırırlar.

Bu defa 1887’de Sultan’ın Papa’ya bir yüzük ihsan buyurduğunu görüyoruz. Belge şöyle devam ediyor: “Papa parmağında taşıdığı yüzüğü çıkarıp zat-ı Hazret-i tacdari tarafından gönderilen yüzüğü taşımaya karar vermiştir.”

“Bu ne kadar güzel” diyen Papa, yüzüğün sergide teşhir edilmesini ister.

Roma’da ‘yaşasın Abdülhamid’ sesleri

Abdülhamid, vefatından kısa bir süre önce bir başka jübile töreni yapılan XIII. Leo’ya yine değerli bir yüzük göndermiştir. Hediyeleri götüren Osmanlı Dışişleri Bakanı, Roma’da büyük ilgi görmüş, yaptığı konuşmalarda Osmanlı ülkesindeki dinî hoşgörünün Avrupa ülkelerinde bile bulunmadığını söylemiş ve beyanatları “Daily News” ve “Petit Journal” gibi gazetelerde çıkmıştır.

19 Şubat 1903 günü Sen Piyer Kilisesi’nin girişinde toplanan halk, Papa’nın törene gelişi sırasında hep bir ağızdan “Yaşasın Papa!” diye bağırmaya başlamıştır. Tam bu sırada kalabalık içinde Osmanlı Dışişleri Bakanı’nı fark eden kalabalık bu defa “Sultan Hamid Han yaşasın!” nidalarıyla ona olan saygılarını arz etmiştir. Bu tablonun ‘misli görülmemiş bir olay’ olduğu belirtilir. Hediyelerin yalnız bizden Vatikan’a gittiğini sanıyorsanız aldanıyorsunuz. Papaların gerek Abdülmecid’e, gerekse Abdülhamid’e gönderdiği hediyeler arasında mozaik bir masa dahi vardır. Nişanlar vs. liste epeyce uzun.

Anlaşılan, baba oğul padişahlar Abdülmecid ve Abdülhamid, Papalarla iyi geçinmeyi menfaatlerine uygun görüyorlardı. Papalığın Avrupa’da nasıl bir denge unsuru olduğunu biliyor ve Halifelikten gelen nüfuzlarını geçirebilecekleri bir koz olarak onları karşılarına almak istemiyorlardı. Nitekim Abdülhamid’in İslamiyet aleyhindeki bir piyesin İtalya’da yasaklanması için Papa’yı devreye soktuğunu ve amacına böylece ulaştığını biliyoruz.

Vatikan’daki Gioacchino in Prati Kilisesi’nin girişine konulan “Memalik-i Osmaniye” yazısı Abdülhamid’in Vatikan politikasının simgesi olarak ziyaretçilerine göz kırpmaktadır.

Not: Arşiv belgeleri Taceddin Kayaoğlu’nun “Beyaz Diplomasi” (Fide: 2007) adlı kitabından alınmıştır.


.

500 yıllık camiyi yıkıp yerine heykel yaptılar

24.02.2013 - Bu Yazı 2348 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Ders kitaplarımızdan aşinası olduğum farklı bir heykeldi o. Kartal gibi açılmış kollarıyla ayağının altına aldığı düşmanı hınçla eziyordu. Zamanla estetik bakış yerini tarihçi bakışına bıraktı ve fark ettim ki, heykeldeki iki erkek figürü de çırılçıplaktı.

Son öğrendiğim bilgi ise gözümdeki perdeyi iyice kaldırdı. Meğer bu çıplak heykelin ayakları altında gerçekte düşman değil, Allah’a adanmış bir caminin ruhaniyeti inliyormuş. Bir başka deyişle heykelin yerinde yaklaşık 500 yıllık sapasağlam tarihî bir cami vardı ve 1933 yılına gelinceye kadar ayaktaydı.

80 yıl önce ahşap tavanlı Anadolu camisi çatır çatır sökülmüş, Afyon kalesiyle asırlardır yarenlik etmiş olan sülün gibi minaresi hoyratça yerle bir edilmiş, bu da yetmezmiş gibi etrafındaki Osmanlı mahallesi yok edilmişti.

Ne için yapıldı bütün bunlar peki?

Halk arasında Paşa Camii diye anılan Umur Bey Camii Avusturyalı heykeltıraş Heinrich Krippel’e on binlerce lira karşılığı döviz ödenerek yaptırılan ve “ucube” sıfatını fazlasıyla hak eden kaba saba bir heykele kurban edilmişti.

O Umur Bey ki, güzel insandı; Bursa’daki şirin külliyesinde vakfiyelerini olur da kaybolur diye tamamını mermere işletecek kadar hassasiyet sahibi bir ilim ve devlet adamımızdı.

Derken gazetelerde manşetten bir haber:

“Afyon’daki zafer abidesi dün büyük merasimle açıldı. Başvekil mühim bir nutuk söyledi. Milletin asırlar süren ıstırabı burada durdu.” (Cumhuriyet, 25 Mart 1936.)

Afyon Umurbey Camii halk çalışmayı reddettiği için askerlere böyle yıktırılmıştı. Yıl: 1933

Tören oldukça renkli geçmiş olmalı. Başvekil İsmet İnönü heyecanlı bir konuşma yapmış. Oysa nutuk attığı yerin altında bir cami can çekişmekteydi. Afyon’un merkezindeki bu yapı, Milli Mücadele’nin en acılı günlerinde dertli gönüllere sığınak olmuş, avlusuna topladığı müminlerin ruhlarını düşmana karşı kılıç gibi bilemiş, beş vakit okunan ezanlarla garip sineleri yıkamıştı.

İşte şimdi bir hükümet başkanı vakıf bir eserin yıkıntısı üzerinde coğrafyaya da, tarihe de, kültüre de, değerlere de yabancı ve zıt bir abidenin kurdelesini kesiyordu.

 O mutlak iktidar günlerinin sarhoşluğuyla mıdır bilinmez, İnönü, Tek Parti devrinden sonra bu coşkulu anını unutur görünmüş, 1965 yılında Süleyman Demirel’in “Camileri yıktınız” eleştirisine “Hayır, hiçbir camiyi yıkmadık” şeklinde inkâr yoluna sapmıştı. Eh, kan çeker derler, Kılıçdaroğlu da öyle yapmıyor mu?

Şimdi Afyon’daki Paşa Camii’nin yıkılış hikâyesine gelelim.

İstanbul’un fethinden 2 yıl sonra, 1455’te son şeklini alan cami, Beylikler dönemi eseri olup Anadolu’daki ahşap çatılı ve direkli camilerdendi ve aslında hamamı, kervansarayı, medresesi vs. de olan bir külliyenin merkezinde yer alıyordu. Ne yazık ki, külliyenin diğer unsurları zamanla yıkılıp ortadan kalktı. Ama cami direniyordu.

Afyonkarahisar’ın nabzının attığı bir mekân haline gelen Umurbey veya Paşa Camii’nin önünde törenler düzenleniyor, toplantılar yapılıyordu. Hatta önündeki meydan Milli Mücadele döneminde İzmir’in işgalini protesto mitingine ev sahipliği yapmış, diğer ‘gazi camiler’ gibi direnişin odağı haline gelmişti.

Derken zafer kazanıldı ama caminin tarihindeki kara günler de başlamış oldu. Zamanın Belediye Başkanı Haşim Tiryakioğlu karar vermiştir Paşa Camii’nin yıkılıp yerine bir anıt yapılmasına. Aslında bu kararın pek de kendiliğinden verilmesi mümkün değildir. Zira Afyon ölçeğine göre çok pahalı bir projedir. Ömer Fevzi Atabek’in notlarına göre emir ‘yüksek yerden’ gelmiş olmalıydı.

Nitekim sadece heykeltıraş Krippel’e ödendiği belirtilen 60 küsur bin lira (Atabek’e göre ise 40 bin dolar (80 bin lira) artı mükafat olarak (evet bir de mükafatı vardı) 6 bin lira ödenmişti. Bu, 1933 yılında bir belediyenin göze alabileceği bir mali yük değildi. 1.290 TL cami yıkım ve istimlak masraflarıyla kaidenin yapımı, heykelin Viyana’dan nakli, 450 liraya çevredeki Kadı Vakfı’na ait mahallenin yıkılması gibi masraflarla bu rakam çok daha yukarılara çıkmış olmalıdır.

Afyonlular ‘Biz cami yıkmayız” diye yıkım işinde çalışmayı reddedince askerî birlikler seferber edilir! Emir kulu olan erler damından başlayarak kiremitleri indirir ve çatır çatır sökerler ahşap camiyi; minareyi de yıkarlar.

Yıkım işleminden elimizde birkaç soluk fotoğraf kalmıştır bugün. Bir de o parlak günlerin hasretle anılan hatıraları...

Ardından Avusturyalı heykeltıraş Krippel’e bir heykel siparişi verildi. Ancak figürlerin çıplak olarak yapılmasının, tenasül organlarına varıncaya kadar ayrıntılarıyla işlenmiş olmasının, Afyon gibi muhafazakâr bir şehrin zihniyetini kasıtlı olarak kırma ve değiştirme çabasından başka bir şeye yorulması zor görünüyor.

Uzun yıllar halk, çıplak heykelin önünden utanarak geçmiş ama derdini kimseye anlatamamıştır. Nihayet Demokrat Parti döneminde yapılan müracaatlar gayesine ulaşmış ve heykelin tenasül organı yetkililer tarafından ‘sünnet ettirilmiştir’.

Anıtın kaidesine mermere Atatürk’ün şu sözü oyulmuştur:

“Türk milleti, muzaffer istihlas ve istiklal cidalini ve muazzam asrî inkılâplarını en manidar remz ile, en iyi ifade edebilecek şekli, yukarki hakiki timsalde buldu.” (G. Elibal, Atatürk ve Resim-Heykel, İş Bankası: 1973, s. 199.)

Buna göre Atatürk, Türk milletinin kurtuluş ve bağımsızlık mücadelesini ve muazzam devrimlerini “en iyi” bu heykelin ifade ettiğini söylemiştir. Ancak o “kurtuluş” ve “mücadele”nin Yunanlardan mı yoksa Osmanlılardan mı “kurtulmak” anlamına geldiğini heykele ve heykelin yapıldığı yerde yatan Paşa Camii’nin hazin fotoğraflarına bakanlar düşünmeden edemiyor.

Bursa’da Osman Gazi’nin başına dikilen Şehitler Anıtı 28 Ocak günü kaldırıldı. Zafer Anıtı’nın da başka bir yere kaldırılarak Afyon’daki Paşa Camii’nin eski yerinde ve eski görünümüne uygun bir şekilde ihyası bir görev olarak omuzlarımızda durmaktadır.

“Cami yıkmadık” diyenlere duyurulur. Pirleri gibi sağır değillerse tabii…

Not: Bilgi ve görsel malzeme desteği için Yusuf İlgar beye teşekkür ederim.

..

.

Hilafeti kim kaldırdı?

03.03.2013 - Bu Yazı 1954 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Rivayetlerden biri çok revaçta: Güya Atatürk’ün bu yıl sonunda açıklanacak çok önemli bir vasiyeti varmış ve güya Atatürk diyesiymiş ki, “Hilafet bütün İslam ülkeleri arasında rotasyonla değişecek bir kurum olarak canlandırılabilir”.

Kanıtını da gariptir Nutuk’ta buluyorlar. Ne var ki kanıt gösterdikleri parça, Atatürk’ün kendi düşüncelerini değil, sadece daha önce tartışılmış bir “hayalin tasviri”ni ifade ediyor! Oysa kanıt diye gösterilen paragrafın ilk cümlesini okumak her şeyi anlamaya yeter:

“Bu tasavvur ve tahayyüle kısmen müşabih (benzer) bir hayal, Hilafetçileri ve Panislamizm taraftarlarını  -Türkiye’ye musallat olmamaları şartıyla- memnun etmek için bizde de tasvir edilmişti. Bu tasvir olunan nazariye şuydu:…”

Böyle başlayan bir paragrafın yazarın kendi fikrini temsil etmesi mümkün mü? Ve bunun, Bektaşi’nin ‘Namaza yaklaşmayın’ bahanesinden fazla bir değeri olabilir mi?

Ama oluyor, görüyorsunuz. Bu kadar kolayca çürütülebilecek bir veri bile haftalardır TV ve gazetelerde manşetleşebiliyorsa tarih bilgimizin yerlerde süründüğünün ‘kanıtı’ olur olsa olsa.

Bu bilgisizlik yalnız halkta değil; aydınlar da bilmiyor gerçekte 3 Mart 1924’te ne olup bittiğini. Yani Hilafetin kaldırılması üzerindeki esrar perdesi henüz kalkmış değil.

Peki ne oldu 89 yıl önce?

1924 BAŞINDA HENÜZ DEVLET DEĞİLİZ!

 1924 yılına girilirken Türkiye henüz uluslararası planda tanınmış bir devlet değildi. Ne Lozan Antlaşması rakiplerimiz tarafından onaylanmıştı, ne de ‘hükümetimiz’ Cemiyet-i Akvam’da devlet sıfatıyla tescil edilmişti.

Lozan’a giderken devletimizi (Osmanlı Devleti’ni) yıktıranlar, Türk tarafını ‘TBMM Hükümeti’ adıyla konferansa çağırmışlardı. Erik J. Zürcher’in tespitiyle söylersek “İyi de bu hangi devletin hükümetiydi?” (The Young Turk Legacy, I.B.Tauris: 2010, s. 142.) Devletsiz hükümet de bizde görülmüştü ve o hükümete devleti yıktıranlar devlet olabilmek için aynı hükümeti barış görüşmelerine davet ediyorlardı.

ABDÜLMECİD HİLAFET MAKAMINI DEVRALIRKEN...

Yandaki çizim de Kahire’de hazırlanıp yayınlanmış. Tarihi 1922’nin son günleri veya 1923’ün ilk günleri. Bir kabul veya biat merasimi gibi düşünülüp çizilmiş. Ortadaki büyük figür son Halife Abdülmecid. Solda Mustafa Kemal Paşa ve etrafında Cumhuriyet’in diğer kurucu paşaları. Önde ve yanlarda kıyafetlerinden farklı İslam ülkelerinin temsilcileri oldukları açık olan zevat var. Minyatürvâri tablonun altyazısı daha da anlamlı: “Halife Abdülmecid Efendi’nin Osmanlı devlet naibleri ve İslam âlemi elçileri huzurunda hilafet makamını devraldığını ilân etmesi.” (İsmail Kara)

Lozan’a giderken tanınma kaygısı içinde kıvranan taraf bizdik; bir tür ‘korsan’ devlet olarak yaşamak istemiyorsak mutlaka imzayla dönmemiz gerekiyordu. İsmet Paşa’nın dönüşte ortada:

“Eğer dünyada tek kimse çıkıp da bana ‘Daha yapılacak fedakârlıklar vardı, şu kararı almalıydınız’ diyebilirse onları yapmaya razı olurum. Ben fedakârlığı son haddine vardırdım. Toprak meselelerinde kendi zararımıza ve müttefiklerin lehine kararlar aldık. Azınlıklar meselesini müttefiklerin dilediği gibi hallettik. Boğazların serbestliğini kabul ettik. Düyun-u Umumiye yönetiminin faaliyetinin devamına razı olduk. Bütün fedakârlıkları yaptım, her şeyi kabul ettim, fakat memleketin iktisadi esaretini reddettim.”

Tek başarı bu kapitülasyonlar mıymış? Ben demiyorum. “İkinci Adam” öyle diyor. (İnanmayan, A.N. Karacan’ın “Lozan”ına baksın.)

Taviz, fedakârlık ve feragatların hangi boyutlara vardığını, yalnız yazılı değil, sözlü taahhütlerde de bulunulduğunu öteden beri konuşur dururuz. Somut bir bilgi olmasa da bazı karineler yok değil. Nitekim İsmet Paşa “hayatî bir engel olmadıkça barış yapmak zorundaydık” diyecekti yıllar sonra. Barış yapmak zorundaydık. Peki. Hangi fedakârlıklar karşılığında?

Türk tarafı Lozan’dan hemen önce saltanatı kaldırarak Batı’ya “anlamlı bir jestte bulunmuş olabilir” diyor Prof. Dr. Ömer Kürkçüoğlu (Türk-İngiliz İlişkileri, Ankara 1978, s. 260). Kürkçüoğlu’nun görüşlerini özetlersek şöyle bir tablo çıkar karşımıza:

 “Batı’ya yönelmeğe kararlı olan Türkiye Kurtuluş Savaşı’nda yararlandığını gördüğümüz İslam etkenine artık sırtını çevirebiliyordu. Mustafa Kemal, ülkeyi çağdaşlaştırmak ve bunun için de tek yol olan Batı’ya yönelmek isterken Hilafet bağından kurtulmak zorundaydı” (s. 305-6).

Prof. Kürkçüoğlu soruyor: Henüz Musul sorunu çözülmemişken Türkiye’nin, İngiltere’ye karşı kullanabileceği İslam faktöründen (Hilafetten) yararlanmaya devam etmesi gerekmez miydi?

Burada iki ihtimal akla geliyor: 1) Mustafa Kemal bir zamanlama yanlışı yapmıştır, 2) Hilafetin kaldırılmasından yararlanmayı düşünmüştür. Son şık çok ilginç. Kürkçüoğlu’na göre Türkiye Musul’u almakla yeniden Arap dünyasına yönelmiş olacaktı ki, İngilizler burada kurdukları düzenin tehlikeye gireceğinden kaygılanıyorlardı. İşte Türkiye’nin tam da bu sırada, daha önce İngiltere’ye karşı kullandığı Halifelik bağını kendi eliyle koparıp atması anlamlıdır. Gazi, İngiltere’yi telaşlandırmamak ve Musul’u ekonomik vb. nedenlerden dolayı istediğini göstermek için Halifeliği kaldırmış olabilir.

Yorum gerçekten ilginç. Ama bu tür yorumlara fazlasıyla ihtiyacımız olduğu kesin.

Ancak Musul sorununda İngiltere’nin kaygısını gidermek için Hilafet kaldırılmışsa bile bu bir işe yaramamıştı. Elimizdeki en büyük kozu denize atmıştık. Ne Musul’u kazandırabildi Hilafetin kaldırılması, ne de İngiltere’yi yumuşatabildi. İngiltere tarafında uyanan etkinin sadece şaşkınlık olması şaşırtıcı sayılır mı peki?

İngiltere’nin Musul’daki resmi görevlisi C. J. Edmonds, Hilafetin Türkler tarafından kaldırıldığı haberini duyunca uğradığı derin şaşkınlığı şöyle dile getiriyor:

“Mart’ın ortalarıydı ki, şaşkınlık içinde ve kulaklarımıza inanamayarak 3 Mart’ta TBMM’nin Hilafeti kaldıran bir kanun çıkardığını öğrendik. Şimdiye kadar yürütülen, Kürdistan’ın volkan gibi kaynadığı propagandası, esasen Kürtlerin dinlerinin En Yüce Makamı’na duydukları batıl saygıya dayanıyordu. Türklerin ayakları altındaki dalı bu şekilde keseceklerine inanmak gerçekten çok güçtü. Tabii ki bu yeni durumu istismar etme fırsatını kaçırmadık” (Kurds, Turks, and Arabs, Oxford: 1957, s. 383).

Meselenin bamteli de burası zaten. Hilafetin kaldırılmasından kim kazançlı çıktı? Biz mi, İngiltere mi? Ya da şöyle soralım: Kim kaybetti? Biz mi, İngiltere mi?

Hilafet konusunda Türkiye’deki en önemli otorite diyebileceğim Prof. Dr. İsmail Kara, başlığımın bir kısmını ödünç aldığım Derin Tarih’teki yazısını şöyle noktalıyor: “(Hilafet) Hilafeti ve hilafet merkezi İstanbul’u kurtarmak için yola koyulan Milli Mücadele’nin kazanılması üzerinden kaybedildi.”

Nokta mı yoksa virgül mü koyacağıma karar veremedim bir türlü…


.

Bir şeyhülislamın kemikleri üzerine anıt dikmişiz

10.03.2013 - Bu Yazı 2193 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Sonunda başardık: Bursa’da Osman Gazi’nin başucuna dikilmiş olan hakaret anıtı 28 Ocak 2013 günü itibarıyla kaldırıldı. Lakin tam buna sevinecekken yara bir başka yerinden kanamaya başladı.

Bursa topraklarına gömülen 9 şeyhülislamın mezarlarını ararken metinlerden biri İmam-ı Sultanî Mehmed Efendi için “Osman Gazi Türbesi’nin güneyine, evinin bahçesine defnedilmiştir” diye yazıyordu. İyi güzel de Osman Gazi’nin türbesinin güneyinde neredeyse türbenin boyuna denk Şehitler Anıtı’ndan başka bir şey yoktu. O zaman söz konusu mezar bugün nerede olabilirdi?

Başvurduğum kaynaklar ya sessiz kalıyor ya da kayıp olduğunu yazıyordu. Osmanlı protokolünde bu kadar üst düzeyde görev yapmış birinin anıtın yapıldığı 1925 yılına kadar ayakta olduğunu bildiğimiz mezarı göz göre göre kayboluyor ve biz bundan habersiz kalıyoruz. Asıl üzücü olan nokta burası.

Derken sevgili Hasan Basri Öcalan ile hızlı bir araştırmaya girişiyoruz. Ulaştığımız sonuç şu oluyor:

Sultan II. Mustafa ve III. Ahmed dönemlerinde iki defa şeyhülislamlık makamına çıkmış olan ve “İmam-ı Sultânî”, yani “Padişahın İmamı” unvanını elde etmiş olan Mehmed Efendi’nin mezarı yok edilerek -başka yer yokmuş gibi- yerine malum Şehitler Anıtı yapılmış.

Anıt neyse ki kaldırıldı ama öncesiyle ve sonrasıyla Lale Devri’ni yaşamış olan bu şeyhülislamın mezarı tam olarak neredeydi? Bu konuda derli toplu bir bilgi yoktu elimizde.  

Abdülhamid tarafından çektirilen fotoğrafta, Şeyhülislam Mehmed Efendi’nin selvi ağacının altındaki kabri uzaktan görülüyor. Mezarın üzerine yaptırılan Şehitler Anıtı (solda) 28 Ocak’ta kaldırıldı.

 

KAYIP MEZARIN İZİNDE

İşte bir Osmanlı şeyhülislamının mezarı hakkında toplayabildiğimiz bilgiler:

Rahmetli Kâzım Baykal’ın “Bursa ve Anıtları”nda (2. baskı) verdiği bilgilere göre Şeyhülislam Mehmed Efendi’nin mezarının yerine yaptırılmış olan anıtın projesi “Ertuğrul” gazetesinin 30 Ekim 1924 tarih ve 793 sayılı nüshasında ilan edilmiş. Yapımına girişenlerden biri Tuğgeneral İsmail Hakkı Fanti, diğeri ise Bursa ve tıp tarihiyle ilgili kitapları bulunan Askeri Doktor Osman Şevki Uludağ’mış (Osmanlı dönemindeki adı Keşiş Dağı olan Uludağ’a mevcut ismini veren de odur).

Demek ki 1925 yılına kadar yerinde durduğunu varsayabilirdik kabrin. İyi ama bunu nasıl belgelendirecektik? İşte bulduğumuz o belgelerden birkaçı:

Yakınlarda Bursa Büyükşehir Bele-diyesi’nin himmetiyle bastırılan Kâmil Kepecioğlu’nun “Bursa Kütüğü”nde şu cümleler okunuyordu:

“Bursa’da menfâ (sürgün) iken evini darülhadis yapmış ve oraya gömülmüştür. Sonraları Sultan Osman türbeleri tesviye edildiğinden oraları da türbe bahçesine ilhak olup kendisinin de taş ve kabri bırakılmıştı. Bursa’nın Yunanlılardan istirdadı (geri alınması) esnasında istiklal için canlarını fedâ eden aziz şehitler oraya defnolunmuş ve üzerlerine bir de abide yapılmıştır ki, Mehmed Efendi’nin kabri de bu abidenin altında kalmıştır (Bursa tarihçisi Şemseddin Ulusoy’un ifadesinden)” (cilt 3, s. 156).

Böylece ilk somut bilgilere ulaşmış olduk. Ondan sonra Hasan Basri kardeşimle beraber bizzat Mehmed Şemseddin Efendi’nin el yazması orijinali Safiyüddin Erhan beyefendide bulunan “Karâr-ı Şemsî” adlı kitabına başvurduk ve orada şu önemli notu okuduk:

“(Kabri) Sultan Osman türbesinin cenubunda. Şimdiki abidenin altında kaldı.”

Artık durum netleşmiş, yeri belli olmuştu. Resmî bir yayın olan “Bursa Salnamesi”ne de aynı bilgiyi doğrulattıktan sonra bu defa iki önemli kaynağa ulaşacaktım.

Birincisi, Osmanlı aydın profilini en iyi yansıtan eserlerden Mehmed Süreyya’nın “Sicill-i Osmânî”si, diğeri de “Tarih-i Osmânî Encümeni Mecmuası”nın 16. cüzünde çıkan Ahmed Tevhid Bey’in “İlk altı padişahımızın Bursa’da kâin türbeleri” başlıklı yazısıydı. Üstelik mezar taşında yazılanları dahi aktarıyordu kaynaklarımız.

Bir cümleden yola çıkmış ve sonunda 285 yaşındaki mezar taşını bulamasak dahi üzerine yazılanları bulmayı başarmıştık. Hatta oğlu Feyzullah Nâfiz Efendi’nin Eyüp Sultan civarındaki kabrine bile ulaşmıştık.

Lakin yerini bulduğumuz halde henüz bir fotoğrafını temin edememiştik.

 

ABDÜLHAMİD’İN GÖZÜNDEN KAÇMAMIŞ

Hem azmin elinden ne kurtulmuş ki? Hasan Basri dostumun bir kitapta bulduğu fotoğrafla bu mesele de aydınlandı. Uzaktan da olsa hakikaten Osman Gazi türbesinin önünde üstüvanî dediğimiz sütun şeklindeki mezar taşıyla şahidesi tam da kaldırılan anıtın yerinde akıbetini bekliyor gibiydi.

Orada da kalmadı seferberliğimiz. IRCICA Genel Direktörü Dr. Halit Eren Bey’in teklifiyle yayına hazırlayıp metinlerini yazdığım “Sultan II. Abdülhamid Dönemi Fotoğraflarıyla Bursa” (2011) adlı kitaptaki iki fotoğrafı hatırladım birden. Açıp baktığımda hakikaten Şeyhülislam Mehmed Efendi’nin mezarı ayan beyan ortadaydı.

İlki 1886 tarihli, ikincisinin tarihini tespit edememekle birlikte 1900 yılı civarına ait olması gereken bu iki fotoğrafa göre, düzenlemesini Abdülhamid Han’ın yaptırdığı Osmaniye Meydanı’nın kapısından girilince soldaki genç selvinin dibinde bir mezar vardı. Bu, aradığımız görüntünün ta kendisiydi.

Hepimizin gözünden kaçan, Sultan Abdülhamid’in kamerasından kaçmamış, gelecekte vuku bulacak yıkımları önceden bilircesine bizlere emanet bıraktığı bu değerli fotoğraf koleksiyonu sayesinde mezar taşı objektiflere yakalanmıştı. Bizi ise bir şeyhülislamın mezarını daha bulmuş olmanın huzuru kaplamıştı.

Lakin görevimiz burada bitmiyor, sevgili okur, asıl burada başlıyor. Bunları bulup okuduk, görüp yayımladık.

Güzel ama ne için yaptık bunu? “Vay canına, neler varmış da bilmiyormuşuz!” dedirtmek için değil kuşkusuz. Madem onlarca yıldır uğraşa didine Osman Gazi’nin böğrüne saplanmış bir mızrak olan Şehitler Anıtı ucubesini oradan kaldırtmayı başardık, o halde bir adım daha atalım ve desteklerinizle  -hazır Valilik, meydanı yeniden düzenlemeye karar vermişken- bu değerli ilim adamımızın mezar taşını buldurup asıl yerine koyduralım.

Bulunamıyorsa da, işte görüntüler elimizde, Osmanlı Devleti’nin kurucusunun ilme ne kadar önem verdiğini göstermek için oraya bir ilim adamının kabrini sembolik olarak koyduralım ki, böylece hem o mekânı aslına en yakın noktaya döndürmüş, hem de orayı ziyaret edeceklere anlamlı bir mesaj vermiş oluruz.

Bu başarılırsa sembolik olarak çok anlamlı bir adım olacaktır. Benden söylemesi!


.

CHP’nin parti kapattıran demokrasi anlayışı

17.03.2013 - Bu Yazı 2581 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 1930 Ağustos’u Türkiye Cumhuriyeti ufuklarında bir fecr-i kâzip (yalancı şafak) gibi doğuyordu.

5 yıllık Tek Parti yönetimi üst yapı devrimleri ile övünürken, devrimlerin baş döndürücü hızı ve başarısız ekonomi politikaları yüzünden halk zor günler yaşıyor, hatta açlık tehlikesine uğrayanların haberleri basında yer bulabiliyordu. Zaten “tekâlif-i milliye” kanunu halkın elindeki mal varlığını cebren almış, malının yüzde 40’ı Milli Mücadele’ye hibe edilmişti. Buna aşarın yerine konulan ağır vergilerin yükü eklendiğinde üretici ve köylünün sırtındaki kambur iyice büyümüştü. Fethi Okyar, hatıralarında bu durumu Gazi’ye şöyle aktardığını yazar:

“Hariçten malî ve iktisadî vaziyetimiz pek fena görülüyor. Vergiler artırılmıştır, girişimciler ancak geçimini sağlamak ve vergisini verebilmek için çalışmaktadır. Kimsede sermaye kalmamıştır. Parasızlık, fakr u zaruret yüz göstermiştir.”

Bunun üzerine Gazi Paşa’nın teklifi ile bir muhalefet partisi kurmakla görevlendirilen Fethi Bey, tarafsızlık noktasında bir tereddüt yaşar. Gazi’ye tarafsız kalıp kalamayacağından emin olmak istediğini söyler. O da tarafsız kalacağını beyan eder. Fethi Bey ısrar eder; yalnız tarafsız kalmayacak, aynı zamanda iki partiye de eşit muamele ve yardımda bulunacaktır. Gazi bunu da kabul eder, hatta kuruluş için gerekli parayı bizzat verir Fethi Bey’e. Ardından 40-50 milletvekili ile işe başlamasının iyi olacağını, hatta kızkardeşi Makbule Hanım’ı da partisine kurucu üye yapacağını vaat eder.

Lakin işler farklı gelişir. 40-50 milletvekili ile yönetilebilir bir muhalefet olarak tasarlanan Serbest Cumhuriyet Fırkası, beklenmeyen bir performans gösterince, hele ki İzmir mitingine 50 bin kişi katılıp Fethi Bey’in önüne çıkarak “Kurtar bizi” feryatlarını basınca işin rengi aniden değişir. Yerel seçimlerde de Serbest Fırka’nın hatırı sayılır bir miktarda oy alacağı belli olunca baskılar, işkenceler, hatta halkın oy kullanma hakkına müdahaleler birbirini takip eder. Tekkelerin önlerinin süpürülmeye başlandığına, feslerin kalıplandığına vs. ilişkin malum irtica silahlarının kılıfından çıktığına da tanık olunur. Bir de ciddi bir oy alması, iktidarın alarm zillerini çaldıracak ve sonuçta kapatılması için düğmeye basılacaktır.

Bizzat Fethi Bey’in kendisinden intikal eden bir dosyadan seçtiğimiz alttaki belge, sürecin en can alıcı noktasını bütün çıplaklığıyla ortaya koyuyor. Fethi Bey’e gönderilen bu mektupta CHP yönetiminden şikâyetler sıralanıyor.

Nihayet partiyi kurmak için en yakın arkadaşını “ıstıraplı bir işe” sürükleyen Gazi, başında bulunduğu CHP’yi korumak için devreye girecek ve başta verdiği tarafsızlık sözünün tersini yaparak Serbest Fırka’yı kapatacaktır. Böylece ağustos ayında hükümetin icraatından şikâyet raporuyla süreci başlatan Fethi Bey, 17 Kasım 1930 günü fesih kararıyla bu (liberal) düşe son verecektir.

İşte üç aylık demokrasi deneyiminin iç yüzünü anlatan ve ilk kez yayımladığımız belgenin tarihî zemini budur.

Bizzat Fethi Bey’in kendisinden intikal eden bir dosyadan seçtiğimiz belgenin ışığında bu sürecin en can alıcı noktasını, Mersin’den yükselen feryat bütün çıplaklığıyla ortaya koyacaktır.

Fethi Bey’e gönderilen mektupta CHP yönetiminden şikâyetler şöyle sıralanıyor:

“13 Ekim 1930 tarihinde güç hal ile seçime katılabildik. Bütün zabıta kuvvetinin partimize oy verecek seçmenleri dayak, tekme, sille, tokatla engellediğine Mersin gayrimüslimleri hayrette kalmışlardır.”

Yöneticilerinin zorla istifa ettirildiğinden bahseden belgede Bedii Efendi adlı bir üyenin de gece emniyete çağrılarak ölünceye kadar darp edildiği ve başkalarına da tüfek dipçiği ile vurularak ve ayaklarıyla öldüresiye darp ve işkence edildiğinden söz edilmektedir. Ardından şu ifadelere yer verilmektedir:

“Feryatlarına koşan mahalle halkı ve ortaokul müdürü Ramiz Bey’in rica ve istirhamını kabul etmeyen polisler, onu tüfek dipçiği ile silah çekerek kovalamışlardır Onlara sahip çıkanlar da dayaklardan ve tekmelerden nasibini almaktadır. Daha da trajikomiği, seçmenlerin sandıklara yaklaşmasının yasaklanmasıdır. Öyle ki, belirlenen kişiler sandıkların bulunduğu belediye binasının yakınından dahi geçememektedirler. Seçmen olsun olmasın herkes dayakla ve doğruca emniyete götürülerek tutuklanmakta ve orada da sebepsiz yere işkenceye tâbi tutulmaktadır.

Bunun üzerine kadın ve erkeklerden oluşan bir grup, savcılığa başvurup oylarını Serbest Fırka’ya kullanamadıklarından şikâyet etmiş ama Vali Faik Bey onları, “Sizi daha denize döktüreceğim ve sürdüreceğim” diye tehdit etmiş ve buna herkes şahit olmuştur. Daha da ilginç olan nokta, Musevi vatandaşlara özel bir pusula gönderilerek oylarını CHP’ye vermedikleri takdirde sınırdışıedileceklerine dair uyarı yapılmış olmasıdır.

İlk kez burada yayımladığımız belge, demokrasi anlayışının ve halkın iradesine tahammülsüzlüğün 1930 yılında ulaştığı noktayı net olarak göstermektedir. Tabii bunlara Biga’dan gelen bir mektupta Serbest Fırka’ya oy vereceklerin bir meydanda toplanıp tecrit edildikleri ve oy vermelerine izin verilmediği bilgisi eklenince manzara aşağı yukarı aydınlanıyor.

Fethi Bey’in hatıralarında geçen Atatürk’ün bir sözü her şeyi anlatmaya yetiyor zaten: “Gerçekte bugünkü yönetim şeklimiz lafzen Cumhuriyetse de, Cumhuriyet’ten ziyade ‘dictature’e benzemektedir.”


.

Bir zamanlar Diyarbekir halkı Mustafa Kemal’i Kürt kabul ediyormuş

24.03.2013 - Bu Yazı 2035 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Güneydoğu’ya bu yıl bahar erken geldi. Nevruz kutlamaları normalleşti. Barış dili yeniden revaçta. Çanakkale ve Misak-ı Millî’nin yeni bir Türkiye resminin kurucu parçaları olarak yerini alması son derece olumlu.

Aksi halde “Osmanlı’nın parçalanması” sürecine yeni bir halka eklenme tehlikesi söz konusu.

Bu yeni sürece tarihin normalleşmesinin eşlik etmesini beklemek ve tarih alanında da “barış dili”ni egemen kılmak için çalışmak gerekiyor. Cumhuriyet döneminde tarihi yeniden yazarken yapılan abartma, çarpıtma ve hataları düzelteceğiz, öte yandan da yakın tarihe bunlardan sakınan bir bakışla bakmayı öğreneceğiz.

Bir yandan Çanakkale zaferindeki payı Mustafa Kemal’in rakibi olduğu için resmen yok sayılan Enver Paşa’nın hakkını teslim ederken, öbür yandan Mustafa Kemal Paşa’nın 29 Şubat 1920’de Talat Paşa’ya yazdığı mektupta söylediklerini hatırlatacağız. Hangi sözleri mi? Şunları:

“Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti namı altında vücuda getirilen milli birlik, Erzurum ve ardından Sivas genel kongrelerinde tespit edilen esaslara göre, Türk ve Kürt milli sınırlarıyla sınırlanan Türkiye’yi bölünmekten kurtarmak ve Osmanlı devlet ve milletlerinin bağımsızlığını temin etmek gayesini hedefledi.”

Demek oluyor ki, Mustafa Kemal’e göre 1920 başlarında hem hâlâ Osmanlı’yız, Osmanlı devlet ve milletlerinin (milletinin değil) bağımsızlığı için mücadele veriyoruz, hem de kurtarılması hedeflenen “Türkiye”, Türk ve Kürt “milli sınırlarını” kapsamakta. Hedeflerimizden birisinin, bizi Kürt ve Türk diye bölmek için uğraşan düşmanlara karşı ortak mücadele vermek olarak tanımlanmış olması belgeyi önemli kılıyor.

Ancak elimizdeki tek belge bu değil. ATASE’nin yayımladığı bir kitapta Mustafa Kemal’in Mayıs 1919 ile Nisan 1920 tarihleri arasında Kürt aşiret liderlerine çektiği tam 20 telgraf görüyoruz. Samsun’a çıktıktan 9 gün sonra Diyarbekir Milletvekili Kâmil Bey’e çekilen telgrafta günün ruhuna çok yakın cümleler bulmak mümkün.

Mustafa Kemal Paşa “dış düşmanlara karşı din kardeşlerinin el ele vererek sevgili topraklarımızı kurtaracağı” bu tehlikeli anda Diyarbekir’de açılan Kürt Kulübü ile Türkler arasında ihtilaflar çıktığını duyduğunu yazıyor ve bu ihtilafların “her iki kardeş ırk için” ne kadar acı sonuçlara yol açabileceğini muhatabına hatırlatıyor, ayrılık davası gütmenin bu kritik zamanda “en büyük bir ihanet” olacağını söyleyerek tedbir almasını rica ediyor.

Türk-Kürt kardeşliği yaklaşımı Erzurum Kongresi’ne yaklaşırken iyice belirginleşiyor. Nitekim 16 Haziran 1919’da Diyarbekirli Cemilpaşazade Kasım Bey’e yazdığı telgrafta Kürtlerin bağımsız bir Kürdistan kurmalarını tasvip etmediğini belirten Mustafa Kemal, bunun Ermenistan lehine İngilizler tarafından tertip edilmiş bir plan olduğu düşüncesindedir. Devamında şunları yazar:

“Kürtler ile Türkler birbirinden koparılmayı kabul etmez öz kardeşler(dir); bugün için vicdanî görevimiz Kürtler, Türkler, bütün İslamî unsurlar (Osmanlı’dan kalan Müslüman etnisiteler) tek vücut ve tek yürek olarak bağımsızlığımızı savunmak ve vatanın parçalanmasını önlemektir. Türk ve Kürt milletinin bu yüce maksadı kazanmaya azmetmeleri sayesinde sonuçtan tamamen emin olabiliriz.”

Mustafa Kemal Paşa’nın 1919 Haziran’ında kendisine mektup yazarak

Diyarbekir’de Türk-Kürt kardeşliğini bozmak isteyenlere karşı tedbir

almasını istediği Cemilpaşazade Kadri Bey’in (ortada), kardeşleri İbrahim (solda) ve Ömer’le birlikte İstanbul’da çektirdikleri bir fotoğraf.

Mustafa Kemal Paşa biraz daha ileri giderek şu ilginç cümleyi de kurar:

“Kürt kardeşlerimin hürriyeti, refah ve ilerlemesinin vasıtalarını sağlamak için sahip olmaları gereken her türlü hukuk ve imtiyazların (haklar ve ayrıcalıkların) verilmesine tamamen taraftarım.”

Mustafa Kemal Paşa’nın hakları ve ayrıcalıkları noktasında Kürtlerle hemfikir olmasının tek şartı nedir biliyor musunuz? Osmanlı Devleti’nin daha fazla parçalanmasına mani olunması.

Bir süre önce bu sütunda “Osmanlı Devleti’nin parçalanması devam mı ediyor?” diye içimi karartan bir soru sormuş ve belki de gelecekte Mustafa Kemal’in ‘son Osmanlı devleti’ olan Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu olarak anılacağı notunu eklemiştim sözlerime. Bunun şok etkisi yapacak bir tespit olduğunu kabul ediyorum ama bazen başka türlü ifade edilmeyen hisler vardır ve bu hisler vicdanımızı, ilk anda tepki çekse de, bazı doğruları söylemeye zorlar. Bu cümle de onlardan biriydi ve Nevruz sürecinde ayrı bir anlam kazandı gözümde.

Bunları yazarken mektubun kendilerine yazıldığı Kürt tarihi araştırmacısı Malmisanij’ye kulak kabartıyorum. Şu ilginç notu düşmüş “Diyarbekirli Cemilpaşazadeler ve Kürt Milliyetçiliği” adlı kitabına:

Mektubun yazıldığı Kadri Bey’e göre Mustafa Kemal Paşa Diyarbekir’de görev yaparken Kürt reisleriyle adeta kardeşlik derecesinde bir dostluk kurmuştu. Ancak zaferi kazandıktan sonra Kürt emirliklerini hileli tedbirlerle ortadan kaldırarak Kürtleri mahvedici “Türk siyaseti” izledi. Oysa 1917’de Diyarbekir’deki görevi sırasında karargâhının korumalarını Kürtlerden seçmiş, Kürt millî elbiseleri ve “kolos dismaliyle” bezenmiş Dersimli Hasan Hayri Bey’in komutasında bir muhafız taburu kurdurmuştu.

Mustafa Kemal’in 16 Haziran 1919 tarihli mektubunu yazdığı Cemilpaşazade Kadri Bey şaşırtıcı bir noktaya da çekiyor dikkatimizi ve diyor ki:

“Mustafa Kemal Paşa Kürt askerî taburunun giydiği elbise tarzında temiz giyinmiş 8-10 yaşlarında iki yetim Kürt çocuğunu da daima arabasında gezdiriyordu. Bu gösteriş bir taraftan Ermenilerce Kürt milletine çok caniyane bir surette tatbik edilen imha siyasetinin aksi tesirini karşılamak, diğer taraftan Paşa’nın Kürtleri sevdiğini göstermek için yapılıyordu.”

Durun bitmedi, asıl sürpriz devamındaki satırlarda gizli:

“Mustafa Kemal’in Kürtlere zahiren (görünüşte) gösterdiği bu yakınlık o derece tesirini göstermişti ki, Mustafa Kemal Paşa’nın aslen Kürt olduğunu söyleyenler bile vardı.”

Size daha Erzurum Kongresi’ne sunulan ve Kürtlerle Türkleri birbiri aleyhine kışkırtmaya karşı çıkan rapordan söz edecektim ama Twitter’daki 140 vuruştan sonrasını yaşamamak için erteliyorum. Nasıl olsa bu süreçte yakın tarihin pek çok karanlık sayfası üzerine yazmak için fırsatımız olacak. Tabii Allah nasip ederse. Ve tabii süreç birilerince akamete uğratılmazsa…

..

.

Meğer Erzurum Kongresi’nde Türk-Kürt kardeşliği çağrısı yapılmış

31.03.2013 - Bu Yazı 3213 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Kitaplarımızda geçen “Erzurum Kongresi kararları”nın gerçekle bağlantısını kurmak zor. Güya kararların ilki şuymuş: “Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez.”

Erzurum Kongresi kararlarının ilk maddesi buysa sormak gerekir: Misak-ı Millî’nin ilanından aylar önce “millî sınırlar”ın anlamı nedir? 1919 Ağustos’unda “millî sınırlar” mı vardı? (Bu neyse de, bazı işgüzarların onu “Ulusal yurt bir bütündür, bölünemez”e çevirmeleri iyice komik.)

Kongre kararlarının aslına baktığımızda şaşırıyoruz. Meğer 1. madde şöyleymiş: “Trabzon vilayeti ve Canik sancağıyla Şark vilayetleri adını taşıyan Erzurum, Sivas, Diyarbekir, Elaziz, Bitlis vilayeti ve bu saha dahilindeki bağımsız vilayetler, hiçbir sebep ve bahaneyle diğerlerinden ve Osmanlı camiasından ayrılmak imkânı düşünülmeyen bir bütündür. Mutluluk ve felakete tam olarak katılmayı kabul ve mukadderatı hakkında aynı amacı benimser. Bu bölgede yaşayan bütün Müslüman unsurlar diğerlerine karşı fedakârlık hissiyle dolu ve ırkî ve sosyal durumlarına riayetkâr öz kardeştirler.”

Gördüğünüz gibi Erzurum Kongresi adeta bir Türk-Kürt kardeşliği bildirisidir. Adeta bugünkü sorunların konuşulduğu bir kardeşlik toplantısıyken bize içeriği boşaltılarak anlatılmış!

Sözün özü şu: 1) Erzurum Kongresi’nde hâlâ “Osmanlı camiası” içindeyizdir. 2) Kongrenin gayelerinden birisi, araları açılmak istenen Kürtlerle Türkleri yeniden birbirine bağlamaktır.

Üç maddecik bildiride en az üç mantık hatası yapan saygıdeğer “300 aydınımız” Erzurum Kongresi’nin “milliyetçiliği”nin Türkler ve Kürtleri ve bütün “Müslüman etnisiteleri” ayrılmaz bir bütün olarak gördüğünü unutmuş görünüyorlar. Üstelik Türklerin “kurucu ve egemen millet” oldukları türünden bir ifadeyi de ne yazık ki bulamıyoruz. Peki Erzurum Kongresi kararları Kürtlükten nasıl arındırıldı?

Mustafa Kemal Paşa’nın pek bilinmeyen ilginç bir Erzurum hatırası. Sağında ki eşi Latife Hanım, solundaki çarşaflı hanım ise Ali Said Paşa’nın eşi Naciye Hanım. (Kocası, Latife Hanım’ın sağındadır.) Yıl: 1924.

 

İnkılap tarihini kürtlükten arındırma

Sonraki hemen bütün yayınlar kararların orijinaline inme zahmetine katlanmadıkları için Nutuk’ta yazılanları aktarmış ve Osmanlı’nın Müslüman unsurlarının, bu arada Türklerle Kürtlerin vurgulandığı kaydını görmezden gelmişler.

Oysa Nutuk’un 1927 tarihli Osmanlıca baskısının 38 ve 39. sayfalarında Gazi Paşa Erzurum Kongresi’nin kararlarını aynen değil, “zaman ve çevrenin mecbur kıldığı bir takım ikinci derecede önemli (tâlî) ve esasa ait olmayan (sûrî) düşünce ve kanaatleri ayıklayarak” aktardığını bizzat yazıyor. Yani Nutuk’taki karar metinleri “aynen” değil, yorumlanarak ve kısaltılarak verildiği ve bu belirtildiği halde asıl metin muamelesi görmüş. Kes-yapıştır inkılap tarihlerinin varacağı kısır nokta bu işte!

Ancak bir husus gözden kaçıyor: Gazi bu maddeyi zikrettikten sonra şunu yazıyor: “Beyanname madde 6. Nizamname madde 3’ün tafsilatı, nizamname ve beyannamenin 1. maddeleri mütalaa ve tedkik buyurulsun.”

Bakın bu not çok ilginç işte. Özet yaptım, şu maddelerden inceleyin diyor. Öte yandan Atatürk Araştırma Merkezi’nin beş profesör ve bir emekli albay’a yazdırdığı “Milli Mücadele Tarihi”nde o parantez içi not sırra kadem basmış. Tarihte ne kadar ileriye gittiğimizi buradan da anlayabilirsiniz! Ancak Nutuk’ta Erzurum Kongresi kararlarının Kürtlüğe veya Osmanlı’ya delalet edebilecek bütün cümlelerinden arındırıldığı dikkat çekiyor. Özetle Nutuk, yakın tarihi 1927 şartlarına göre ayarlayan bir metindir ve tarihçilere düşen görev, bu son derece önemli metni de dikkate alarak ama ona teslim olmadan, gerekirse sorgulayıp eleştirerek yeni bir inkılap tarihini yazmak olmalıdır.

 

Erzurum Kongresi kararlarının orijinal tutanağındaki ilk maddesi (Cumhurbaşkanlığı Arşivi’nden aktaran,  F. Kırzıoğlu)

 

Kur’an’ı yaşatmak için birlik çağrısı

Bu arada 17 Haziran 1919’da toplanan Erzurum Vilayeti Kongresi’ne sunulan bir rapor, güncelliği itibarıyla kayda değer. Rapora göre Doğu Anadolu’da Ermeniler, Avrupalılar ve “şahsî çıkar sağlamak isteyen” bazı kimselerin ortaya attığı bölücü fikirlerin başında “Kürtlük-Türklük meselesi çıkarmak” geliyor. Türklerle Kürtlerin birbirinden nefret etmesi isteniyormuş. Kürt yönetimi kurarak Doğu gençliğinin birleşmesine imkân bırakılmıyormuş. Nihayet Kürtlerle Türkleri birbirine düşürerek Ermenilerin hakimiyetleri sağlanmak isteniyormuş.

Raporda Kürtlerin aslında Ermeni oldukları yönünde propaganda yapıldığı kaydediliyor ve bir milletin diğerlerinden din, karakter, âdet ve dille ayrıldığı belirtiliyor. Irk fikri reddediliyor ve Ermenilerin Hıristiyan, Kürtlerinse Müslüman oldukları üzerinde duruluyor. Karakter bakımından Kürtlerin Türklere Ermenilerden daha yakın oldukları bir grafikle gösteriliyor. Varılan hüküm şu: “Türk ile Kürt arasında dinî ortaklıktan başka soy itibariyle de bir bağın varlığını teslim etmek zaruridir.”

Erzurum Kongresi’nden bir ay kadar önce toplanan bu ön kongreye sunulan raporda işlenenler sanki bugünden geçmişin dağlarına çarparak yankılanmış gibidir. Beraberce şunları okuyoruz:

“Türk Kürtsüz, Kürt Türksüz yaşayamaz. Geçmişte olduğu gibi gelecekte de Türk ile Kürt’ün aynı tarih, aynı çıkar, aynı hayat sahibi olacaklarını kabul etmemek mümkün değildir. Bu kadar derin ve esaslı bağlarla birbirine bağlı bulunan Doğu vilayetleri Türk’ü ile Kürt’ünü ayırmak her ikisini de ölüme mahkûm etmek demektir. Bugün gözümüzü açarak yaralarımızı öz elimizle sarmaya çalışır, dışarıdan gelen Kürtlük-Türklük gibi ayrıştırıcı telkinlere kulak asmazsak hem memleketimizi kurtarır, hem de herkesin mutluluğunu sağlayacak esasları hazırlarız.”

“Tarihî bir anda bulunuyoruz” diyen bu önemli rapor şöyle sürüyor:

“Duygusallığa kapılarak düşmanlarımıza hizmet etmekten sakınma göreviyle mükellefiz. Son fırsat elimizde. Bunu da kaybedersek tarihimizi aşağılanmayla kapamış ve Hazret-i Kur’an’ı elimizle defnetmiş oluruz. Hakkımızda çevrilen entrikaları, düşünülen felaketleri sonuçsuz bırakmak yalnız bir şeye, Doğu vilayetleri Müslümanlarının ittihad (birlik) ve ittifakına bağlıdır.”

94 yıl önce Erzurum’da söylenmesi gerekenlere söylenmiş aslında. Aklın yolu birdir ne de olsa! Ve ah Erzurum Kongresi, seni bir doğru okuyabilseydik!

Notlar: Erzurum Kongresi kararlarını Fahrettin Kırzıoğlu’nun “Bütünüyle Erzurum Kongresi”nden (Ank. 1993, s. 243-246), raporu ise Bekir Sıtkı Baykal’ın “Erzurum Kongresi ile İlgili Belgeler”den (Ank. 1969, s. 40-52) aktardım. Rapora dikkatimi çeken sevgili Mustafa Budak’a teşekkür ederim.


.

Kız gibi tarih yapma’ takıntısı bizi buraya getirdi

21.04.2013 - Bu Yazı 1576 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Bir belge düşünün: Tam ortasından üç sayfası yırtılmış… Bir belge düşünün: Önemli yerleri kalemle çizilmiş, bazı kelimeleri karalanmış, bazıları çizilip yeniden yazılmış…

Bir belge düşünün: Orijinali temizlenerek itinayla yeniden kurgulanmış… Artık o kesilmiş, “düzeltilmiş”, temizlenmiş belgelere güveniniz kalır mı? Türkiye’de kalıyor maalesef.

Amasya denilince hep ünlü Genelgesi’ni hatırlarız ama Amasya Mülakatı’ndan pek dem vurulmaz. Oysa özellikle tartışmakta olduğumuz Türk-Kürt kardeşliğinin tarihin derinliklerine nasıl gömülmek istendiğini gösteren çarpıcı bir örnek sunar 2 No’lu gizli Amasya Protokolü.

Heyet-i Temsiliye Reisi Mustafa Kemal Paşa ile İstanbul’da Bahriye Nazırı olan Salih Paşa arasında 20-22 Ekim 1919 tarihlerinde Amasya’da Tümen Komutanı Cemil Cahit Toydemir’in karargâh olarak kullandığı evde yapılan müzakereler dönemin ruhunu anlamak bakımından son derece önemli. Damat Ferid Paşa 20 gün önce istifasını vermiş, Padişah da Ali Rıza Paşa’ya kabineyi kurma görevi vermişti. Yeni kabinenin görevi, Kuva-yı Milliye ile ilişkileri tamir etmekti.

1. Amasya Protokolü’nü imzalayanlardan Bahriye Nazırı Salih Paşa (sağda).  2. Amasya Protokolü’nün eksiksiz hali.  3. Mithat Sertoğlu’nun yayınladığı kesilmiş Amasya Protokolü.

 

Salih Paşa, hükümetten ne istediğini sordu Mustafa Kemal Paşa’ya. O da Barış Konferansı’na kendilerinin de katılmasını, adaylarının meclise girmesini, genel af ilan edilmesini, kabinede Kuva-yı Milliye’ye karşı olanlara yer verilmemesini, dış politikada Sivas Kongresi kararlarına uyulmasını, Bozkır ve Aznavur isyanlarının bastırılmasını istiyordu.

İlginç olan nokta, İstanbul hükümetinin isteklerin bir kısmını kabul, diğer kısmını reddetmiş, üçüncü bir kısmın kararını ise Meclis’e bırakmış olmasıydı. Üstelik Meclis açılıncaya kadar Müdafaa-i Hukuk temsilcilerini danışman olarak tanıyacağını bile bildirmişti.

Oldukça ılımlı bir havada geçen görüşmeler sonunda ikisi gizli olmak üzere 5 protokol imzalandı (gizli 4. protokol ise imzasızdır).

Hele bir 2. Protokol var ki, ilk maddesi bizi bugün de yakından ilgilendiriyor. Zira Kürt meselesine ciddi bir vurgu yapıyordu. Önce orijinal metninde ne yazdığını okuyalım:

‘Kürtlerin serbestçe gelişmeleri’

“Beyannamenin birinci maddesinde Devlet-i Osmaniye’nin tasavvur ve kabul edilen hududu Türk ve Kürtlerle meskûn olan araziyi ihtiva eylediği ve Kürtlerin camia-i Osmaniye’den ayrılması[nın] imkânsızlığı izah edildikten sonra bu hududun en asgari taleb olmak üzere temin-i istihsali lüzumu müştereken kabul edildi. Maahaza Kürtlerin serbesti-i inkişâflarını temin edecek vech ve surette hukuk-i örfiye ve ictimâiyece mazhar-ı müsâedat olmaları dahi tervîc ve ecânib tarafından Kürtlerin istiklali maksad-ı mahsusu altında yapılmakta olan tezviratın önüne geçmek için de bu hususun şimdiden Kürtlerce malum olması tensib edildi.”

Erzurum ve Sivas kongrelerinde de Türk-Kürt kardeşliğine vurgu yapılmıştı ama “anâsır-ı İslamiye” (Müslüman milletler) gibi üstü örtülü bir ifade kullanılmaya dikkat edilmişti. 2. Amasya Protokolü’nün ilk maddesi bunu açmakta ve Osmanlı Devleti’nin tasavvur ve kabul edilen sınırının Türk ve Kürtlerin oturduğu araziyi içerdiği, dolayısıyla Kürtlerin Osmanlı camiasından (“Türk camiasından” değil) ayrılmasının imkânsız olduğu vurgulanmaktadır.

Bununla birlikte Kürtlerin serbestçe gelişmelerini temin edecek şekilde örfî ve sosyal hukukumuz tarafından ayrıcalıklara mazhar olmaları desteklenecekti. Ayrıca Türkler ve Kürtlerin yaşadığı topraklardan oluşan sınırın taviz verilebilecek son hat olduğu ve bu toprakların kazanılması gerektiği üzerinde durulduktan sonra İngilizler kastedilerek, yabancıların görünüşte Kürtleri bağımsızlıklarına kavuşturacakları vaadiyle yaptıkları tezvirlerin önüne geçmek maksadıyla Türk-Kürt ayrılmazlığının Kürtlere bildirilmesinin uygun görüldüğü belirtilmekteydi.

2. Protokol’ün ilk maddesini Kürt meselesinin oluşturması, konunun o tarihteki aciliyet ve önemini göstermesi bakımından dikkat çekicidir. Yani İstanbul hükümeti olsun, Heyet-i Temsiliye olsun yeni ve küçük bir “Osmanlı vatanı” tasavvur ediyor ve bunun asgari sınırını Türklerin ve Kürtlerin oturduğu bölgeler olarak belirliyordu. Bu son derece önemli bir noktadır.

Ancak bir o kadar dikkat çekici olan nokta, protokolün tarihçilerce kesilip biçilerek sunulmuş olmasıdır. Nasıl mı? Şöyle:

Kopuk üç yaprak nerede?

Prof. Dr. Şerafettin Turan, tam 7 ciltlik “Türk Devrim Tarihi”nde maddeyi ustaca budayarak şu hale getirmiştir: “Kürtlerin Osmanlı topluluğundan ayrılmasına olanak yoktur. Ancak onlar görünüşte kendilerine bağımsızlık verilmesi yolunda yabancıların giriştikleri hareketlere karşı uyarılmalıdır.”

Tarihe böyle yalan söyletiliyor işte. Üstünü özetle, altını kes, olsun sana “Kız gibi tarih”! (Malum, İsmail Habib Sevük, Mustafa Kemal Paşa’nın 1923’te emrine itaat edecek bir Meclis arzusunu “Kız gibi Meclis yapacağım” sözüyle ifade ettiğini aktarır.)

Tarihe yalan söyletenlerin soyuna kıran girmiş de değil. Bakın, bir başka “prof.”, Bekir Sıtkı Baykal güya “Heyet-i Temsiliye Kararları” adı altında Türk Tarih Kurumu’ndan bir kitapçık yayınlıyor. Sayfa 25’e de yukarıdaki maddenin baş tarafını yazıyor. Fakat “…kabul edildi”den sonra bir yıldız koyarak şu notu düşüyor: “Defter, buradan itibaren üç yaprak kopuktur. Bu yüzden tutanak, yine aynı arşivde bulunan orijinal metninden tamamlandı.”

İsmail Beşikçi’nin “Bilim-Resmi İdeoloji, Devlet-Demokrasi ve Kürt Sorunu” (1990) adlı kitabında belirttiği gibi “Yalan söylenerek okuyucu yanıltılıyor. Böylece insanların bilincine bazı sorunların çarpmasına engel olunmaktadır. Okuyucunun doğruyu araştırmasının önüne geçiliyor”.

Suna Kili, Enver Ziya Karal, Afet İnan ve diğer proflar Amasya Mülakatı’nda gerçekte nelerin görüşüldüğünü gizlemek için ellerinden geleni yapmışlar. Daha fenası, Mithat Sertoğlu gibi “üstad” kabul edilen bir uzmanın “Belgelerle Türk Tarihi Dergisi”nde belgenin orijinalinden Kürtlere ayrıcalıklar verileceğine dair kısmı fotoşopla temizletmiş olması. Neden mi? Malum madde “Nutuk”ta da sansürlenmiştir da ondan.

Mesele netleşiyor sanırım: “Nutuk” tarihe uymuyorsa tarihi “Nutuk”a uydur: İnkılap tarihlerimizin neden bir türlü sağlıklı yazılamadıklarının anahtarı burada gizli.

Biz de böyle bir ülkede şimdiye kadar yakın tarih yazıldığını zannediyoruz ya, asıl ona şaşıyorum.


.

“Anayasamız Kur’an’dır” diyen devlet başkanı kimdi?

28.04.2013 - Bu Yazı 1799 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 İnsan okuyunca ister istemez etkileniyor: “Avrupa’da ilk kez minareden ezan okundu. Gurbetçiler duygulu anlar yaşadı.”

 Ezan-ı Muhammedî’ye kavuşan Avrupa’daki kardeşlerimizin nasıl bir coşku duyduklarını, 1950 yılında Türkiye’nin ezana yeniden kavuşmasını anlatan yüzlerce kişiyle yaptığım görüşmelerden iyi bilirim. Geçen 60 yıla rağmen gözyaşlarına hakim olamıyorlardı.

Güya ezan Türkçe okunursa halk ne denildiğini anlayacak ve Müslümanlığının şuuruna varacak, şimdiki deyişle bilinçli Müslüman olacaktı. Ne yazık ki süreç böyle işlemedi. Yapılanlar ‘ezan zulmü’ olarak tarihe geçti.

Peki Arapça ezanı yasaklatan Mustafa Kemal Paşa dine karşı mıydı? Cevabımızı sona saklayalım ve çok sözü edilen ama üzerinde yeterince durulmayan Balıkesir Hutbesi’ne eğilelim.

Allah’ın yarattıkları arasında çelişki bulamazsınız

Cuma günü değil, çarşamba günü verildiği, önce Paşa’nın büyük bir cemaatle öğle namazını kıldığı, ardından şehitlerin ruhlarına mevlid okunduğu gibi ayrıntıları geçelim.

Şunu söyleyeyim ki, hutbe metninin her cümlesi, üzerinde genişçe durulmayı hak etmektedir. (Piyasadaki yalan yanlış hallerine güvenmediğimden Hakimiyet-i Milliye’nin 11 Şubat 1923 tarihli nüshasındaki neşrini esas aldım.)

Gazi, Fatih Sultan Mehmed’in kayınpederi Zağanos Paşa’nın yaptırdığı camide bizzat minbere çıkarak şu girişi yapmıştır:

“Millet, Allah birdir. Şanı büyüktür. Allah’ın selameti, atıfeti ve hayrı üzerinize olsun. Peygamberimiz Efendimiz hazretleri Cenab-ı Hakk tarafından insanlara hakâyıkı (gerçekleri) tebliğe memur ve resul olmuştur.”

Klasik bir hocaefendi edasıyla başlayan hutbede konuşanın TBMM hükümetinin başkanı olduğunu hatırlamak gerekir. Devamında sarf ettiği şu cümle çok çok önemli: “Kanun-i Esasi cümlenizce malumdur ki, Kur’an-ı Azimüşşan’daki nusûstur.” Yani diyor ki: “Anayasamız Kur’an’daki emirlerdir (naslar).” Açıkça ‘Anayasamız Kur’an’dır.’ diyor.

Acaba bugün herhangi bir siyasetçi bu cümleyi söylese başına neler gelirdi? Düşünmeye değer bir husus. Biraz daha devam edelim mi okumaya? Buyurun:

“İnsanlara feyz-i ruhî (ruhî bereket) vermiş olan dinimiz son dindir, ekmel (kusursuz) dindir. Çünkü dinimiz akla, mantığa, hakikate tamamen tevafuk ve tetabuk ediyor (uyuyor). Eğer akla, mantığa ve hakikate tevafuk etmemiş olsaydı bununla diğer kavanin-i tabiîye-i ilahiye beyninde tezad (onunla yine ilahi kaynaklı olan tabiî kanunlar arasında çelişki) olması icab ederdi. Çünkü bilcümle kavanin-i kevniyyeyi (bütün tabiat kanunlarını da) yapan Cenab-ı Hakk’tır.”

Mustafa Kemal Paşa’nın, Hakimiyet-i Milliye’nin 11 Şubat 1923 tarihli nüshasında neşredilen Balıkesir Hutbesi.

 

Buradaki tamamen dinî alana ait bir mantık yürütüldüğünü kelam kitaplarına veya Risale-i Nur’a aşina olanlar fark etmiş olmalı. Kur’an ile dünya çelişmez buna göre. Çünkü ikisinin de yaratanı aynı olduğu için Kur’an’ın tabiat kanunlarıyla çelişmediğini ve çelişemeyeceğini bu kadar öz olarak ifade eden bir metni “Söylev ve Demeçler”in neresine oturmak gerekir acaba?

Ancak ufak bir sorun var: Bu bir hocaefendi üslubu ve mantığında irad edilmiş olan hutbeyi veren kişi, bir siyasetçi. Hatta devlet başkanı. Nitekim aynı camide bulunan Kâzım Karabekir çıkışta onu böylesine yoğun bir dinî konuşma yaptığı için eleştirmiş ve “Bu millet dini siyasete alet etmekten yeterince çekmedi mi Paşam?” diyerek tavrını koymak ihtiyacını duymuştur.

Peki fiilî de olsa bir devlet başkanının hutbeye çıkıp Elmalılı Hamdi Yazır gibi dinî açıklamalar yapmasını nasıl değerlendirmek gerekir? O zamanın şartları öyleydi diyerek mi?

Neyse, biz okumaya devam edelim:

“Büyük sevap kazanacağım”

“Arkadaşlar, Cenab-ı Peygamber mesaisinde iki dâra (eve), iki haneye malik bulunuyordu. Biri kendi hanesi, diğeri Allah’ın eviydi. Millet işlerini Allah’ın evinde yapardı. Hazret-i Peygamber’in eser-i mübareklerine iktifaen (bazı metinlerde “iktidaen” (‘uyarak’) şeklinde geçiyor) bu dakikada milletimize, milletimizin hal ve istikbaline ait hususâtı görüşmek maksadıyla bu dar-ı kudside (kutsal evde) Allah’ın huzurunda bulunuyoruz. Beni buna mazhar eden Balıkesir’in dindar ve kahraman insanlarıdır. Bundan dolayı çok memnunum. Bu vesileyle büyük bir sevaba nail olacağımı ümid ediyorum.”

Hutbenin kendisine “büyük bir sevaba” nail olma fırsatı verdiğini ifade eden Mustafa Kemal Paşa şöyle devam eder:

“Camiler birbirimizin yüzüne bakmaksızın yatıp kalkmak için yapılmamıştır. Camiler itaat ve ibadet ile beraber din ve dünya için neler yapılmak lazım geldiğini düşünmek, yani meşveret (danışma) için yapılmıştır. Millet işlerinde her ferdin zihnini başlı başına faaliyette bulun(dur)mak lazımdır. İşte biz de burada din ve dünya için, istikbal ve istiklalimiz için, bilhassa hakimiyetimiz için neler düşündüğümüzü meydana koyalım.”

Gazi bundan sonra halkın ne düşündüğünü öğrenmeye, sorularına cevap vermeye hazır olduğunu söyleyecek ve “Amal-i milliye (millî emeller), irade-i milliye (millî irade) yalnız bir şahsın düşünmesinden değil, bilumum efrad-ı milletin (bütün millet fertlerinin) arzularının, emellerinin muhassalasından (toplamından) ibarettir.” diyerek bu defa mihrapta cemaatin sorularına geçecektir.

Cevaplar da epey ilginç ama girmeye yerimiz yok. Yalnız şu kadarını söyleyelim ki, Balıkesir Hutbesi, bir devlet adamının dinî söylemi son sınırına kadar çekerek kullandığı müstesna bir örnek olarak tarihe geçmiştir.

Dudağınızın kenarına iliştirdiğiniz o soruyu fark ediyorum: İyi de “Anayasamız Kur’an’dır.” diyen, hatta her ikisini de Allah yarattığı için Kur’an ile tabiat (bilim) arasında bir çelişki olamayacağını söyleyen Gazi, sonradan Ezan’ı yasaklattığı gibi 1 Kasım 1937 günü Meclis’i açarken “Gökten indiği sanılan kitaplar” diye Kur’an’ın İlahi bir kitap olmadığını söyleyebilmiştir. Bu çelişkiyi nasıl çözmeliyiz?

Soru güzel ama keşke cevabımız da aynı güzellikte olsaydı. Bence inkılap tarihçilerimizin asıl görevi, bu değişimin sebeplerini ilmek ilmek çözmek olmalı. 


.

Sultan Vahdettin, vatana ihanet suçlamasını böyle reddetmişti

05.05.2013 - Bu Yazı 1522 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Türkiye’de uzun yıllar devam eden sansürcü zihniyetin yedeğinde yapay bir yakın tarih imal edildi. Bu sayede devletin en kritik yıllarında padişahlık yapmış olan Sultan Vahdettin günah keçisi ilan edilmiş, bırakın savunmayı, fena biri değildi demek bile imkânsız hale getirilmişti.

Bugün yakın tarih tartışmalarında yeni bir dönemece girilmiş bulunuyor. Bir “fecr-i kâzib” olmamasını ümit ettiğimiz bu dönemde yakın tarihe ait yeni bilgi, belge ve hatıratların neşredilmesinin, okurun dünyasını 90 yıl boyunca devam eden dayatmalardan kurtaracağı ve tarihin kara bulutlara boğulan ufkunu açmaya yardımcı olacağı ümidindeyim.

Öte yandan Sultan Vahdettin’in Mekke’deyken 1923’te yayınladığı beyannamesi yeterince bilinmez. Oysa yurtdışına çıktıktan hemen sonra, sıcağı sıcağına yazılmış olması bakımından önemli ipuçlarıyla doludur.

Şimdi sizi Sultan Vahdettin’in ‘müdafaa–

namesi’yle baş başa bırakalım. Bırakalım ki, Son Sultan’ın bir gün ortaya çıkacağı ümidiyle vefat ettiği (hakikatlerin) hiç değilse bir kısmı önünüze dökülebilsin. (Beyanname metni ilk defa Eylül 1978’de Sebil dergisinde tefrika edilmiştir.)

Sürgündeki Padişah kendini şöyle savunuyor (özetliyorum):

“Tahta geçer geçmez cephelerimizin birbiri ardından düştüğü haberlerini almaya başladım. Ülke hızla kan kaybediyordu. Beraber savaştığımız ülkelerden ayrı bir barış yapmak istedim ama ‘ihanet şebekesi’nin engellemesiyle karşılaştım. O uğursuz Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasına kadar böyle devam etti.

Peygamberimiz gibi hicret ettim

Mütarekeden ben değil, onu imzalayan Rauf (Orbay) Bey ile İçişleri Bakanı Fethi (Okyar) ve devleti böyle bir acı mecburiyete düşürmekte cidden rol sahibi bulunan Mustafa Kemal gibi bugünkü Millî Mücadele reislerinin sorumlu ve suçlu olması gerekir. Zira anayasa gereği icraattan Padişah değil, hükümet sorumludur. Ancak asıl sorumlular bugün kahraman ilan edilmişlerdir.

Temel siyasetim, içeride makul ve ılımlı bir ıslahata girişmek, dışarıda ise aleyhimizdeki gayzın bertaraf olacağı güne kadar vakit kazanmaktı. İzmir’in işgali başlangıçta Büyük Devletler meselesiydi. İtilaf devletleri Yunanistan konusunda fikir ayrılığına düşünce meselenin mahiyeti değişti. Başlangıçta sabırla beklemek taraftarıyken işgal bir Yunan meselesi haline gelince tavrımı değiştirip mağlup olmamak şartıyla direnişe taraftar oldum. Nitekim Kuva-yı Milliye’ye eğilim duyan kabineleri iktidara getirdim. Ancak bu sırada Mustafa Kemal itaat dairesinden çıkmış, kendi başına işler yapmaya başlamıştı.

Bize Sevr’i dayatıp 24 saat süreniz var, dediler. Ben de vakit kazanmak için antlaşmanın hükümetçe kabulüne taraftar göründüm. Nasıl olsa onay aşamasında önüme gelecekti. Nitekim Sevr Antlaşmasını tasdik etmedim.

Hareketlerimde şahsî fikirler ve duygularımdan ziyade daima kamuoyunu veyahut direnilmesi mümkün olmayan diğer faktörleri esas aldım. “Kemalciler”in İstanbul’da nüfuz kurmalarını sağlayan Tevfik Paşa hükümetinin yaptıklarına da ses çıkarmadım. Ta ki Saltanatın Hilafetten ayrılması ve başkentin Ankara’ya nakline kadar. Birincisine, Şer-i şerife kesinlikle aykırı ve vekili bulunduğum Peygamber Efendimiz Hazretleri’nin haklarından feragati içerdiği, ikincisine ise hilafeti İstanbul gibi siyasî ve tarihî bir dayanaktan mahrum eylemek demek olduğu için karşı çıktım.

Bu gibi aşırı ve mecnunane arzularına tabi olmadığım için bana vatana ihanet iftirasında bulunanların bilmesi gerekir ki, dünyanın en büyük makam ve mansıbı olan Hilafet ve Saltanat makamında fiilen ve ecdadından gelen bir hak olarak oturan bir hükümdarı vatana ihanet gibi alçakça bir suça sevk edecek hiçbir emel ve ihtiras mevcut değildir. Ben o makamların şeref ve haysiyetini muhafaza için geçici olarak tahtımdan, vatanımdan, huzur ve rahatımdan ayrı düşmeyi bile göze aldım.

İstanbul’dan ayrılmam, hesap verememekten dolayı değildir. Hiçbir kanuna tabi olmayan insanlar elinde savunma ve söz hakkı yasaklanmış bir halde hayatımı göz göre göre tehlikeye atmak gibi İlahi emrin ve akl-ı selimin kabul etmeyeceği bir şeyden kaçınmak, hem de şan sahibi müvekkilimin (Peygamber Efendimiz’in) sünnetine uymak için hicret ettim.

Hakikat mağlup edilemez!

Şimdi bana haksız yere vatana ihanet suçu isnat edenler, hilafeti hukuk ve nüfuzundan ayırıp değiştirerek bu Muhammedî saltanatı yıkmış ve yalnız vatanlarına değil, bütün İslam alemine ihanet etmişlerdir. Ben devleti tehlikeden korumak için özellikle dış politikada karşıtlarımın tabiriyle korkarak, yani itidal ve ihtiyatla hareket ettim. Daha doğrusu, vakit kazanmak için. Eğer bir hatam varsa din ve devletin bu derece tahrip edilip değiştirilmesine bütün vekil ve alimler ve aklı başında insanlar ve memleketin önde gelenleri tarafından ses çıkarılmayacağına ve bazı hasis menfaatler karşılığında gizli ve aşikâr suretlerle yardım edileceğine ihtimal vermememdendir. Ben milletimin aydınlarının vatanî ve vicdanî görevlerini bu derece kötüye kullanmayacakları hakkındaki hüsn-ü zannıma ait olan hatamı itiraf ederim.

Hilafet meselesinin halli 300 milyonluk İslâm âlemine düşecek bir büyük meseledir. Dolayısıyla şimdi ben Hilafet hakkında Ankara’da ve İstanbul’da verilen fuzulî ve cebrî hükmü kesinlikle kabul etmeyerek hakkımda reva görülen iftiraları onları yakıştıranlara büyük bir nefretle red ve iade ederek, memleketin ırk ve din ayırmaksızın bütün ahalisinin mutluluk ve refahından başka bir emeli olmayan ve adalet ve itidalin hakim olmasını isteyen müsterih bir kalb ve vicdan ve hak ve hakikatin mağlub edilemeyeceğine dair kuvvetli bir imanla sevgili vatanıma dönünceye kadar ıtır kokulu toprağının ezelden müştakı olduğum Haremeyn-i Şerifeyn’de ve şimdilik Beytullah’ın civarında vakit geçiriyorum.”

Ne yazık ki, bu hasret dolu satırların sahibinin cesedinin dahi sevgili vatanına girmesine izin verilmeyecektir.

Sultan Vahdettin tarihe savunmasını bırakmak için çırpınmış. Günün birinde çığlığını duyabilecek bir kulak çıkar diye. Duyuyor muyuz?


.

Sevr neden imzalanmıştı?

12.05.2013 - Bu Yazı 1386 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Nicedir bu köşeden bir mesaj yayılıyor: Bir ‘tarih açılımı’na ihtiyaç var. Yeni bir Tarih, özellikle de yeni bir Yakın Tarih yazılmalı. Neden mi?

Halkın tek tipleştirilmek istendiği yıllarda üretilmiş tarihle bugünkü farklılaşmış Türkiye daha fazla yoluna devam edemez, iki.

Resmi tarihin şekillendiği 1930’larda Kürtçe radyo kurulabilir miydi? Bırakın kurulmayı, kaçak göçek dinlemenin bile engellendiğini biliyoruz. Oysa bugün devletin bir Kürtçe kanalı olduğu gibi Dünya TV gibi özel kanallar da mevcut.

1930’lu yıllarda, hatta birkaç yıl öncesine kadar başörtüsünün kamuda serbest bırakılabileceğini düşünebilir miydik? Bakın, CHP dahil TBMM’de grubu bulunan partiler anlaşmışlar.

Demek ki değişiyoruz ve bunlar bölünmenin değil, yeniden bütünleşmenin alametleri. Canlılığın, dinamizmin, gelişmenin işaretleri.

İyi de iş tarihe, yakın tarihe gelince neden cesur adımlar atamıyoruz? Yoksa “Her şey değişir ama tarih asla!” mı diyoruz?

Bizim tek taraflı değil, çok taraflı bir tarihe ihtiyacımız var. Hakları yenmiş olanların da, sesleri susturulmuş, bastırılmış olanların da ‘konuşabilecekleri’ ortak bir tarih olmalı bu. Düşmanlık üretmeyen bir tarih.

SEVR PROJESİ

Aynı şey, bir zamanlar ‘hain’ ilan edilen Sultan Vahdettin veya açık bir ihanet belgesi olarak sunulan ‘Sevr Barış Projesi’ için de geçerli.

Sevr’in İngilizler dahil kimse tarafından ciddiye alınmadığını, ölümü gösterip sıtmaya razı etmek kabilinden bir hamle olduğunu bugün daha iyi anlıyoruz. Lakin olay Anadolu’ya başka türlü pompalanmış ve Mehmed Akif dahil pek çok aydın Sevr’in bir ‘idam fermanı’ olduğuna inanmışlardı. (Nasrullah Camii vaazını hatırlayın.)

Oysa İstanbul cephesinde ‘Sevr Projesi’ (böyle dedim diye kollarını çemreleyenlere hatırlatmalıyım ki, ‘proje’yi bizzat Gazi Mustafa Kemal, Nutuk’ta defalarca kullanmaktadır) tepkiyle karşılanmış ve Sultan Vahdettin tarafından “Mecelle-i mesâib” (Musibetler Belgesi) diye yaftalanmıştı.

O zaman soracaksınız haklı olarak: İyi de Sevr niye imzalandı?

İmzalandı, çünkü hükümete sadece 24 saat süre tanınmış, aksi halde savaş yeniden başlayacak denilmişti. Peki ordusu terhis edilmiş, tersaneleri işgal edilmiş vb. bir devlet neyle ve nasıl savaşacaktı? Söyler misiniz?

Ancak imzalanmasına rağmen onaylanmadı. Nitekim Sultan Vahdettin, Sevr karşısındaki tutumunu şöyle açıklar:

“Ben Sevr Antlaşması’nı kesinleşmiş sayılacak surette tasdik etmedim. Meselenin kesinleşmesinin Meclis-i Mebusan’ın kabulünden sonraki tasdikime bağlı olduğunu ve hak ve adaletle bağdaşmayacak surette anormal olan böyle bir antlaşmanın devam ve istikrar sağlayamayacağını bildiğimden hakkımızın anlaşılmasına müsait zamanın gelmesine kadar vakit kazanmak yolunda devamla antlaşmanın hükümetçe kabulüne taraftar göründüm.”

Sevr’i imzalamaya gönderilenlerden Rıza Tevfik’in ilk defa bir parçasını burada yayınlayacağım 13 Temmuz 1933 tarihli mektubunda antlaşmayı neden imzaladığına dair açıklamasının bilinmesinde fayda var. Şöyle yazıyor:

“O esnada Mustafa Kemal’i bizim kabine Anadolu müfettişi olarak tayin ettiydi ki, orada ben de Şura-yı Devlet (Danıştay) Reisi olarak bulunuyordum. Asıl derdim, bir an önce barışı temin etmekti. Padişah (da) bir an evvel barışın tesisini benim kadar arzu ediyordu.”

‘Yüz Ellilikler’ listesine dahil edilen Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi Harbiye Nezareti’ne yazdığı tezkirede işgallere direnilmesini savunuyor.

 Fransa Başbakanı Georges Clemenceau’nun Paris Barış Konferansı’nda işgal altındaki Osmanlı topraklarından bir kısmını geri isteyen Sadrazam Damat Ferid Paşa’nın talebine karşı yazdığı Türkiye’ye eski yerlerin verilmeyeceğini bildiren cevabı.

Rıza Tevfik bir arkadaşına yazdığı mektupta Sevr’de yaşadıklarını ise şöyle anlatır:

“Sevr’de imza ettik, hem memnun olarak imza ettik. Çünkü barış şartları, Avrupa devletlerinin içlerindeki ‘nifak’a, yani birbirlerine düşmelerine bakılırsa kesinlikle uygulanamazdı. Zaten ben Tevfik Paşa’ya ve Padişah’a anlatmıştım ki, bizim barışı imzalamamızla hakikaten barış kurulmaz. Ancak Meclis-i Mebusan toplanıp onu tasdik ve kabul ederse, yani ‘ratifier’ ederse resmen tasdik edilmiş olur.”

Filozof Rıza Tevfik’in Amman’dan gönderdiği mektubun can alıcı cümlesi ise şu:

“Şimdilik ise resmen memleketimize sükûnet temin etmiş ve Mustafa Kemal’e de büyük (‘azim’) bir fırsat kazandırmıştık. Benim kabahatim, Kemalistlerin iradelerine karşı barışı imza etmektir.”

“Yüz Ellilikler” arasına alınıp Türkiye’ye girmesi yasaklanan birinin ancak arkadaşlarına yazdığı mektuplarda açabildiklerini bilmek bugünkü okurun en tabii hakkı değil mi?

ŞEYHÜLİSLAM MUSTAFA SABRİ

Yine “hain” ilan edilip “Yüz Ellilikler” listesine dahil edilen ve o sırada Sadrazam Damat Ferid Paşa Paris’te bulunduğu için Sadrazam Vekilliği görevini de yürüten Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi’nin Harbiye Nezareti’ne yazdığı 21 Haziran 1919 tarihli tezkirenin 3. maddesinde çarpıcı ifadeler yer almaktadır. Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi’nin çıkardığı “Harp Tarihi Vesikaları Dergisi”nin ilk sayısında (Eylül 1952, s. 13) bu ilginç belge devrin askerî uzmanlarınca aynen şöyle yorumlanmış:

“(Belge) Damat Ferid Paşa hükümetinin ‘bıçak kemiğe dayanınca’ İtilaf devletlerinin baskısına ve keyfi hareketlerine karşı durmak karar ve azmini göstermektedir. Nitekim bu maddeye göre 5 Temmuz 1919’da İngilizlerin Samsun’a asker çıkarılmasına karşı durulmuş ve bunda da muvaffak olunmuştur.”

Gözlerinizi ovuşturduğunuzun farkındayım ama bu alıntıyı Genelkurmay’ın bir yayınından aktarıyorum. İsterseniz aynı yayından Şeyhülislam Mustafa Sabri’nin sözlerini de paylaşayım:

“İtilaf devletleri tarafından önceden bildirilmeksizin belde ve kasabalarımızdan herhangi birine yeniden bir taarruz ve tecavüz vuku bulursa askerî kuvvetlerimiz tarafından tabiatıyla savunularak taarruzun engellenmesine çalışılması ve üstün kuvvetler karşısında engellenemediği takdirde temas korunmak şartıyla askerimizin münasip bir mevziye çekilmesi gerekmektedir…”

Yeni işgallere direnilmesini savunuyor resmen. “Bu memlekette de bir gün sabah olursa, Halûk” diye başlayan şiirini Tevfik Fikret şu mısrayla noktalamıştı: “Vatan sizinle, şu zindan karanlığından uzak!”

Yakın tarihimiz bir gün “zindan karanlığından” çıktığında şimdi karanlıkta kalan belgelerin ışığının dünyamıza sızması ihtimal dahiline girecektir eminim.


.

Mustafa Kemal, Samsun’a kaçarak mı gitti?

26.05.2013 - Bu Yazı 1287 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Osmanlı’nın hayaleti, hani şu var mı yok mu belli olmayan UFO’lar gibi bir kere daha göründü ufkumuzda. Baksanıza, Sultan Vahdettin’in “hain” olup olmadığını yeniden tartışmaya başladık.

Geçtiğimiz hafta, önce Milli Eğitim Bakanı Nabi Avcı tarih kitaplarının gözden geçirileceğini açıkladı. Ardından Mehmet Ali Şahin, Son Padişah’la ilgili “vatan haini” hükmü devam ediyorsa tarih kitaplarının değiştirilmesini istedi. Derken Nur Serter girdi devreye ve bunların Cumhuriyet değerlerine savaş açmak anlamına geldiğini, gelişmeleri “elem verici” bulduğunu söyledi.

Peki, Nur Serter’e elem vermemek için tarihçiler ne yapmalı? Yatıp kalkıp Nutuk mu okumalılar? Öyle yapılmalıymış! Son incisi de şu: Nutuk, “gericilerin kafasına düşen bir tuğla” imiş! Tuğlanın kimin kafasına düştüğü belli. Nutuk’un inkılap tarihçiliğimizin kafasına düşen büyükçe bir tuğla olduğunu da söyleyebiliriz.

Ders kitaplarından örnek vermek çok hoşlandığım bir iş değildir ama derdimi anlatabilmek için mecburum.

Şimdikilere göre epeyce ayrıntılı olan Afet İnan’ın “Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi”ne aldığı 22 Mayıs 1919 tarihli raporda Mustafa Kemal Paşa’nın “Millet birlik (yekvücut) olup, hâkimiyet esasını ve Türk duygusunu hedef tutmuştur.” diyerek Osmanlı hükümetine çok açık bir ifade ile kurtuluş hareketinin birliğe, millî egemenliğe ve Türk milliyetçiliği fikrine dayanacağını bildirdiği yazılı.

Ancak Başbakanlık Arşivi’ndeki belgenin fotokopisini okuyunca meselenin o kadar net olmadığını anlıyorsunuz. Buna göre, Mustafa Kemal Paşa kurmay subaylarından birkaç kişiyi Samsun’daki İngiliz subaylarıyla görüştürüyor. Manda teklif eden İngilizlere şu cevap verilmiş:

“Türklüğün ecnebi idaresine tahammülü olmadığı, İngilizler gibi en medenî ırklardan müşavir ve teşkilatçı olarak zevat-ı mütehassısa ve marufenin hüsn-i kabul göreceği…”

Böylece Samsun’a çıktıktan 3 gün sonra Mustafa Kemal Paşa’nın 1) İşgalci İngilizlerle görüştüğü (subayları vasıtasıyla görüştüğünü söylüyor ama Hüsrev Gerede gibi kurmayları kendilerinin görüşmediklerini yazıyor; kim doğruyu söylüyor?), 2) Yabancıların mandasına karşı olduklarını ve 3) İngilizleri en medeni “ırklar”dan kabul ettiklerini, onlardan danışman ve teşkilatçı olarak uzman ve meşhur kişilerin alınmasının iyi karşılanacağını söylediği veya söylettiği anlaşılıyor.

Afet İnan’ın sözünü ettiği cümlenin orijinali ise şu şekilde:

“Türklüğün (…) Hakimiyet-i milliye esasını, Türk duygusunu hedef ittihaz ile hükümet-i hâzıraya bütün ruh ve vücuduyla mûti ve münkâd bulunduğu sırasıyla teşrih edilmiş(tir).”

Bektaşi fıkrasındaki tarzda Kur’an okumaktan ne farkı var bunun? “Hedef tutmuştur”dan sonrasını okumayınca cümlenin bir anlamı kalmıyor ki! Türklüğün Damat Ferid Paşa hükümetine bütün vücut ve ruhuyla itaatkâr (mûti’) ve boyun eğmiş (münkâd) olduğunu söyleyen kısmını kesiyorsunuz ve bu da tarihçilik oluyor!

Doğrusunu yazsa insanlar onu Samsun’a gönderen sadrazamın Damat Ferid olduğunu öğrenecekler çünkü. Hain birinin bir kahramanı nasıl gönderdiğini sorarsa okur, ne cevap verilecek? O da onu hain biliyordu mu? Güldürmeyin Allah aşkına!

1991’de Zaman’da yayınlandı

1991 yılının 19 Mayıs’ında “Zaman” gazetesi yayınlayana kadar Mustafa Kemal’in Samsun’a İngiliz vizesiyle gönderildiğine dair belgeler yoktu. O gün gazetemizin ilk sayfası belgeyle doluydu ve manşet şuydu: “Samsun’a İngiliz vizesi.”

Şimdilerde ortalıkta bu belgeleri ilk ben yayınladım diye gezinen şahıstan tam 7 yıl önce Kâzım Karabekir’in damadı Faruk Özerengin, Vehbi Vakkasoğlu’na belgeleri sızdırmış, o da “Zaman” gazetesini tercih etmişti. Bu gerçekten de bir ilkti. (Ondan tam 2 yıl önce de “Zaman”ın manşetinde yine bu konu vardı: “Atatürk Samsun’a İngiliz vizesiyle gitti.”)

İngiliz vizesini almadan gitmesi mümkün değildi ki. Mantık yürüterek bile bunun böyle olduğu sonucuna ulaşılabilirdi ama bir tarih mantıkla yazılmaz, belgeyle yazılırdı. O zamana kadar neden bu vize konusu üzerinde durulmamış ve belgeler yayınlanmamıştı?

Haksızlık yapmayalım, mesela Genelkurmay Başkanlığı’nın yayınladığı “Harp Tarihi Vesikaları Dergisi”nin Eylül 1952 tarihli ilk sayısında bazı belgeler yayınlanmıştı. Ancak doğrudan Nutuk’u zor duruma düşürecek belgelere yer verilmemişti.

Oysa ne kaçarak gidilebilirdi Samsun’a, ne de dümeni kırık, pusulası bozuk bir tekneyle. Hazırlıklar inceden inceye planlanarak ve eksikler giderilerek yola çıkmıştı Bandırma gemisi.

Elimizdeki belgelerden biri özellikle ilginçtir.

Tarih 13 Mayıs 1919. Henüz İzmir işgal edilmemiş. İstanbul’dan yola çıkışına 3 gün varken M. Kemal Paşa, Harbiye Nezareti’nden 4 şey istemektedir.

1) 7 Mayıs’ta istediği karargâh mensuplarının üç aylık tahsisatlarının şimdiden ve buradan ödenmesi,

2) Müfettişlik görevi sırasında ortaya çıkabilecek olağanüstü masraflar için 6 Mayıs’ta para istenildiği halde henüz karar verilmemiştir. Karar verilip hesaplanarak kendisine bir miktar meblağ ödenmesi,

3) En az iki binek otomobil temini,

4) Kendisine verilecek tahsisat ile karargâhının “seferî karargâh” olarak kabul edilmesi hakkında ayın 12’sinde bir başvuruda bulunduğunu ama bu konunun da henüz işlemden geçmediğini, bir an önce geçirilmesi.

Ancak istekleri yerine getirildikten ve maiyetindekilerin paraları nakden ödendikten üç gün sonra yola çıkacağını söyleyen Mustafa Kemal Paşa’nın hâlâ İstanbul’dan kaçarak gittiğini tekrarlayanlar varsa denilecek bir şey yok.

 İşte bir belge daha. Tarih 1 Haziran 1919. Meclis-i Vükela müzakerelerine mahsus tutanakta şu bilgileri okuyoruz:

“Mustafa Kemal Paşa ile refakatindekilerin tahsisat ve harcırahları Harbiye Nezareti bütçesinden verilecekse de, seyyar olarak görev yapacaklarından bazı masrafları olacaktır. Bu sebeple normal tahsisatlarına yarım maaş eklenmesi uygun görülmekteyse de, bütçede bu paranın bir karşılığı bulunmadığından aylık tahsisatlarının yarısı olan 57.269 kuruşun beklenmedik masraflar kaleminden ödenmesine...”

Belgeler devreye girince çok başka bir tarih çıkacak karşımıza. Emin olun. Devrimci Che Guevara bile gerçeği yalandan ayırmayı bilmiş, biz bilememişiz. Şöyle demiş:

“Bir yalan, hangi amaç için söylenmiş olursa olsun, her zaman, en kötü gerçekten daha kötüdür.”


.

Yavuz 40 bin Alevi’yi katlettirdi mi?

02.06.2013 - Bu Yazı 1496 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Üçüncü köprünün isminin Yavuz Sultan Selim olacağı duyurulur duyurulmaz Hüseyin Aygün’ün “cellat” dediği Yavuz’a saldırılar başladı. Tarih ile siyasetin izleri birbirine karışıverdi. Velhasıl tarihteki Yavuz ile bir kesimin Yavuz algısı kavga etmeye başladı.

Siyasî ve ideolojik yaklaşımlar sebebiyle iyice içinden çıkılmaz hale gelen bu meseleyi aydınlatabilmek için analitik yaklaşımdan başka çaremiz yok. Tarihi silah olarak kullanma alışkanlığımızı yenmenin başka yolu bulunmuyor çünkü.

İddia şu: Yavuz Sultan Selim 40 bin Alevi’yi katlettirdi.

Kaynak ise ‘tek’: Yavuz’un emri üzerine Sünni Kürtleri Osmanlı’ya bağlamayı başarmış olan İdris-i Bitlisî’nin (oğlu Ebulfazl Mehmed Çelebi tarafından düzenlenen ve aslı Farsça olan) “Selim Şah-nâme” adlı kitabında geçen iki paragraftır bütün tartışmanın kaynağı (Çev: H. Kırlangıç, Ank. 2001, s. 130 ve 136).

Önce bu iki cümleyi beraberce okuyalım:

“Padişahın şu hükmü yöneticiler adına gönderildi: ‘Hiç beklemeden, her yörede Kızılbaş taifesinden kim varsa ve nerede bulunuyorsa, üç atasına dek bu Safeviye şeyhlerinin üç tabakasına inanan müritlerden iseler köklerinin kazınmasını ve tebdil [sürgün] ile cezalandırılmayı hak etmişlerdir; kaçınılmaz olarak Rum beldelerinde oturan ve yolculuk halinde bulunan bu [göçer] taifenin yediden yetmişe hepsini yazsınlar ve yüce divanın naiplerine arz etsinler’.”

 

Bitlisî’nin metni şöyle devam ediyor:

“Onlardan büyük bir kitle öldürüldü. Bu katliamdan ve İslam sultanının o alçak topluluğa karşı gerçekleştirilen bu siyaset intikamının duyurulması konusundaki düşüncesinden sonra sapık Şah tarafından durumun gidişini araştırmak için casus olarak gönderilen bu taifeden birinin tutuklanarak hapsedilmesi gerekti.”

Sonra aynı hikâyenin manzum şekli geliyor. Oradaki ifadeler de şöyle:

“Bilgin tabiatlı Sultan bu (Kızılbaş) topluluğa katılanları kısım kısım, isim isim kaydetmeleri için her yöreye bilgili kâtipler gönderdi. Yediden yetmişe herkesin adının yüce makamlı divana getirilmesini istedi. Kâtipler isimleri deftere kaydedince yaşlı ve gençlerden oluşan kayıtlıların sayısı kırk bin oldu. Ulaklar yazılan defterleri her yörenin hakimine ulaştırdıktan sonra her yörede keskin kılıç, adım adım yazılanlara yöneldi. Bu öldürülenlerin sayısı hesaplanan kırk bini de aştı.”

“Kırk bini de aştı” ifadesinden de anlaşılıyor ki, tarihlerde geçen rakamlara ihtiyatla yaklaşılmalı. Bu noktaya dikkatimizi çeken tarihçi Feridun Emecen şöyle diyor:

“40 bin rakamının abartılı olduğu veya bir hacmi belirtmek üzere yuvarlak bir sayıyı işaret ettiği söylenebilir. Bu gibi rakamları gerçek addedip ona göre yorumlarda bulunmak doğru bir yaklaşım olmaz.”

Emecen’e göre bu rakamlar doğru bile olsa o devrin imkânlarıyla bir yıl gibi kısa bir sürede ve geniş bir alanda 40 bin küsur kişinin sayımının yapılıp merkeze gönderilmesi, yargılanmaları, ardından da suçlu bulunanların defterlerinin tekrar ilgililere (hakimlere) yollanarak isimleri yazılı olanların katlinin gerçekleştirilmesi pek mümkün görünmemektedir.

Kaldı ki, 40 bin nüfus demek, o tarihler Anadolu’sunda yaklaşık 4 büyük şehrin nüfusu demekti. Aynı tarihte Trabzon’un nüfusu 10 bindir. İmparatorluğun tartışmasız en büyük şehri İstanbul’un nüfusu 160 bin. Çaldıran’da Osmanlı ordusunun toplamı ise 50-60 bin civarında.

Dört şehri dolduracak bir nüfusun sessiz sedasız katledilmesi mümkün değildir. Ardında folklora kadar yansıyan ağıtlar, hatıralar vs. bırakması gerekirdi. Öte yandan bu kadar geniş bir bölgeye yayılan kanıtların bir şekilde elimize geçmesi beklenirdi ama Bitlisî’nin iddiasını kanıtlayacak hiçbir belge yok. Tek kanıt olan Tokat, Amasya, Çorum gibi yerde yapılan 1513 tahkikat defterinde sadece ve sadece 70 tutuklunun isminin geçmesi çok anlamlıdır.

Öte yandan Anadolu’daki pek çok ayaklanmadaki feci olayları sözünü sakınmadan aktaran Mustafa Akdağ’ın şu sözleri üzerinde durmakta yarar vardır:

“Yavuz Selim’in o zaman, Kızılbaş mezhepli 40 bin kişi öldürttüğü hakkında tarihlere geçmiş bir rivayet vardır. (Bak. Hammer, IV, s. 121.) Ancak, biz bunu pek şişirilmiş bir sayı bulmaktayız. Çünkü, bu Padişah devrine ait pek çok mahkeme defterleri hâlâ elimizdedir. Bunlar üzerinde yaptığımız araştırmalarda, bu çapta kitle idamlarına rastlayamadık. Eğer öyle kanlı bir olay geçseydi, bu defterlerde yer alması zorunlu idi.”

Bacque-Grammont’un şu tespitine de kulak vermek gerekmez mi:

“Anadolu’da, geçmiş yıllar boyunca, sapkın inançlı ayaklanmacıların kendilerine uygun bir ortam bulabildikleri bölgeler sıkı bir gözetlemeye alınarak, iç dinginlik yeniden kuruldu. Göründüğü kadarıyla, bu “büyücü avı”, özellikle olaylara bulaşan tımar sahiplerini yerlerinden atmak ve bilinen elebaşıları öldürmekten ibaret kaldı. 1513 ya da 1514’te olan 40 bin sapkının kırılması efsanesini destekleyen hiçbir kanıt yok elimizde; sayılar karşısında Doğulu baş dönmesiyle alabildiğine damgalı görünüyor bu.”

Öte yandan Trabzon’daki Çepniler, Çaldıran Savaşı öncesinde kalkıp Şah İsmail’in saflarına katılmışlardı. Osmanlı Devleti intikam mı almıştı? Ne gezer! Düşmanın saflarına katılmalarına rağmen Çepnilerden intikam almak yerine köylerine geri çağırmış, hatta gelenlere vergi muafiyeti tanıyacağına dair güvence vermişti.

Peki İdris-i Bitlisî’nin kitabında rastladığımız “40 bin kişi katledildi” ifadesini nereye koymak gerekir? Feridun Emecen’in ulaştığı sonuç şu: “Şah İsmail’in mektuplarıyla yakalanan Safevi halifeleri, bunlar Anadolu’nun çeşitli yerlerinde temas kurdukları tarikat şeyhlerinin bazıları ve âsi elebaşıları şiddet uygulanarak katledilmiştir, fakat bunun sistemli bir “Kızılbaş temizliğine” dönüştüğünü söylemek büyük bir yanılgıdır.” (Yavuz Sultan Selim, Yitik Hazine Yay., 2010, s. 100.)

Anadolu’da dört şehrin halkı yok edilir de bunun bir kaydı olmaz mı?


.

İnönü, Taksim’deki Müslüman mezarlığını yok etmişti

09.06.2013 - Bu Yazı 1229 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 1 Mayıs’tan beri gündemden inmeyen Taksim Meydanı’nın tarihe mal olması şurada 150 yıldır. Hatta bugünkü halinden söz edeceksek hikâyemizi 87 yıl ile de sınırlandırabiliriz.

Peki ondan önce ne durumdaydı Taksim? Semte adını veren Sultan I. Mahmud’un eseri olan maksemi 18. yüzyıldan beri oradaydı ama kırlık bir bölgede yer alıyordu ve en önemlisi, Taksim, şehrin en geniş mezarlık bölgelerinden birine ev sahipliği yapmaktaydı.

‘Nasıl? Taksim Meydanı eskiden mezarlık mıymış yani?’ dediğinizi duyar gibi oluyorum. Evet, yanlış duymadınız, burası çok geniş bir mezarlık bölgesiymiş ve büyüklüğüyle Eyüp Sultan’ın rakiplerindenmiş.

Bu mezarlıklar o kadar geniş bir alanı kapsamaktadır ki, yalnız Gezi Parkı’nı değil, Taksim Anıtı’nın bulunduğu mahalden başlıyor, AKM binasından sahile doğru iniyor, Pangaltı’ya kadar göz alabildiğine uzanıyordu. İçinde geniş bir Müslüman mezarlığı olduğu gibi “Frank”, Rum ve Ermeni mezarlıkları da vardı. Zaten burası Bizans devrinden beri mezarlık olarak biliniyordu. İşte bugünlerde tartışılan Topçu Kışlası, mezarlıkların bulunduğu yeşil alana yapılacaktı.

Gümüşsuyu’ndaki Alman Konsolosluğu’nun karşısında görülen selvi ağacı kaybolan mezarlığın tanığı gibi...

Taksim’deki mezarlıkların, Pervitich haritası üzerindeki görünüşü. En altta ‘Büyük Türk mezarlığı’ (Great Turkish Cemetery) yazısı okunuyor. 

Yok edilen Taksim’deki Ayaspaşa mezarlığından bir görüntü. Yan yatmış mezar taşları, selvi ağaçları ve arkada Gümüşsuyu Askeri Hastanesi. (Burak Çetintaş Arşivi)

Önemli bir ayrıntı da şudur: AKM tarafındaki Müslüman mezarlığı ile meydanı Harbiye’ye doğru kat eden Fransız, Rum ve Ermeni mezarlıkları yan yanaydı. Osmanlı İstanbul’unda semtleri bile ayrılan farklı din mensuplarının son uykularını birbirine yakın mezarlıklarda uyuması ilginçtir ve Osmanlı’nın engin hoşgörüsünü gösterir.

Ancak dikkat çekici bir başka nokta var: Ayaspaşa’daki Müslüman mezarlığı 1926 yılına kadar ayaktadır ve mezar taşları ve selviler Taksim’i ‘laikleştirme’ uygulamasının kurbanı olurken korkunç bir rant transferine de kurban gidecektir.

Nasıl mı? Görelim beraberce…

BİR MEZARLIK NASIL PAYLAŞILIR?

1930’lu yıllarda Gümüşsuyu’ndan Mete Caddesi’ne uzanan bölgede pıtrak gibi bitiveren apartmanlar akılları karıştırmıştır. Zira burada apartman yaptıranlar nedense hep Tek Parti devrinin kodamanlarıdır, hatta tapuda Başbakan’ın eşi Mevhibe İnönü’ye ait bir parsel dahi çıkmıştır.

Mezarlığın parsellenip satılma hikâyesini cesur gazeteci Arif Oruç anlatır. “Yarın” gazetesiyle Serbest Fırka’yı cansiparane bir şekilde savunmuştu. Partinin kapatılmasının ardından gazetesi de yasaklılar arasına girmiş olan Arif Oruç, Başbakan İnönü’nün yolsuzluklarını yazmak ister; ancak bu, kaçtığı Bulgaristan’da çıkaracağı “Yarın” broşürlerinde mümkün olur.

Arif Oruç’un 5 No’lu “Yarın” broşüründeki (Haz: Mete Tunçay, İletişim: 1991) iddiaları yenilir yutulur gibi değildir ve eğer Demokrat Parti 13 Temmuz 1950’de af kanunu çıkartmasa İnönü ailesi ve CHP’nin başını fena halde ağrıtacak mahiyettedir. Aynı iddiaları Bedii Faik 1970 yılında “Dünya” gazetesinde tekrarlayacak ve deliller Ahmet Gürkan tarafından “İsmet Paşa’nın Beytülmali” adlı kitapta toplanacaktır.

Arif Oruç’un iddiaları özetle şöyle:

Başbakan yetkisini kullanarak mezarlığın tapusunu, Ayas Paşa’nın torunlarından birine verdirmiş, adam da alır almaz “servileri kestirip mezar taşlarını söktür”müş, boşalan arsayı yüzbinlerce liraya hükümetin önde gelenlerine satmış, sonra da Mısır’a savuşmuştur. Bundan sonrasını Arif Oruç’un iğneli kaleminden okumaya değer:

MEVHİBE İNÖNÜ’NÜN ARSASI

“Kabristanın senedini eline alır almaz dahi İsmet Paşa’nın hanımefendilerine bir apartmanlık “yerceğiz” hediye etmişti. Hanımefendinin apartmanı “beleşten gelen” arsa üzerine kurulmuştu ki, arsanın kıymeti 50 bin lira tahmin ediliyor. Apartman, Başvekil Paşa’nın mahdumları küçük Ömer beyefendinin cep harçlıklarından tasarruf edilen 200 küsur bin lira ile vücuda getirilmiştir. Halk Fırkası erkânı, her gün pederleri tarafından verilen 5-10 kuruşu çabuk 200 bin lira halinde arttırmağa muvaffak olan küçük Ömer Bey’in; mahalle mekteplerinde peynir ekmek bulamayıp da Hilal-i Ahmer (Kızılay) tarafından kendilerine haftada iki defa birer dilim ekmek peynir tevzi edilen Türk çocuklarına “tasarruf nümune-i imtisali (örneği)” olacağı söyleniyor.”

Aynı olayı gazeteci Bedii Faik 1970 yılında şöyle anlatmıştır:

“Ayaspaşa vaktiyle mezarlıktı ve evkafa (vakıflara) aitti. İnönü’nün müsteşarı olan zat, evkaf işlerine bakmaktaydı. Günün birinde işte bu müsteşar, mezarlığı vakıf olmaktan çıkarmış, parsellemiş ve bahis konusu arsayı da şefine münasip görmüştür. O tarihte görevde bulunan İstanbul Belediye Meclisi bu olup bitti karşısında isyan etmedi değil. Ama olup bittiyi yapan müsteşar beyin “Paşam! İstanbul Valisi, Belediye Meclisi’ni aleyhinize kışkırtıyor” demesi üzerine İnönü, devrin valisine son derece haşin davranmış ve rahmetli de bu muamele üzerine derhal istifa etmiştir.”

Burak Çetintaş’ın değerli araştırması Taksim sırtlarındaki Ayaspaşa mezarlığının nasıl parsellenip satıldığını bütün çıplaklığıyla ortaya koyuyor:

“Önce gömüye kapalı mezarlık sahasını kaplayan selviler birer ikişer kesilmeye başladı. Daha sonra da kimisi çarpılmış, kimisi toprağa iyiden iyiye gömülmüş kavuklu, destarlı, serpuşlu mezar taşları kaldırıldı” (Toplumsal Tarih, Aralık 2004).

Bir kurnazlık daha yapılmış ve vakıfların gazetelere verdiği ilanlarda satılacak arazinin mezarlık olduğundan hiç bahsedilmemiştir. Böylece satılan arazi rahatça parsellenip imara açılacak ve dönemin önde gelen ailelerine apartman olarak hizmet verecektir.

Peki bazı resimlerde gördüğümüz güzelim mezar taşlarına ne oldu dersiniz? Onlar da hoyratlıktan nasibini aldı. Yok edildi. Öyle ki, bu mezar taşlarının içinde modern edebiyatımızın kurucusu kabul edilen Şinasi’ninki de vardı. (“Şair Evlenmesi” yazarı hakikaten tuhaf bir adamdı; cenazesine yalnız 15 kişinin katılmasını vasiyet etmiş ve vasiyetine riayet edilmişti. Ancak seçimin nasıl yapıldığını bilmiyoruz.)

Böylece bazılarınca “Cumhuriyetin altın çağı” olarak kabul edilen 1930’lu yıllarda üstelik Taksim’in Müslümanlığını simgeleyen koca bir mezarlık göz göre göre satılmış, yok edilmiş, imara açılmış ve ustaca gerçekleştirilen bir rant transferine sahne olmuştu.

Bu bir şey değil. Daha Sultan Abdülaziz’in yapımını başlattığı Aziziye Camii’nin arsasına İnönü ve çevresindekiler tarafından nasıl el konulduğunu da yazacağız.

Ta ki insanlar Taksim’de “yeşil alanı” mezar taşlarıyla birlikte asıl kimlerin temizlediğini öğrenene kadar…


.

31 Mayıs’tan 31 Mart çıkarmak

16.06.2013 - Bu Yazı 1300 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 31 Mayıs gecesi Tavşanlı’da konferanstaydım. Taksim’deki olayları gece yarısından sonra öğrenebildim.

Olayların heyecanına kapılmış bir Tweetter’cı soruyordu: “31 Mart ile 31 Mayıs olayları arasında benzerlikler var mı? Her ikisi de Topçu Kışlası’nda başlamış, doğru mu?” Tarihteki 31 Mayıs’ları tesbih gibi çekerken tehditkâr bir başka tweet, tesbihi kopardı: “Türkiye yanıyor, sizden tık yok!” Yetmişti artık. Neler oluyordu? O Tavşanlı-Bursa yolculuğunda böylece öğrendim Gezi cehennemini.

Hayret verici olan, daha ilk saatlerde insanların aklına Gezi Parkı ile Topçu Kışlası ve 31 Mart ‘isyanı’nın gelivermesiydi. Ne de olsa zamane gençliği ve hız çağındayız, öyle değil mi? Bence değil. Bu da organizasyonun bir parçasıydı ve bilinçli olarak akıllara düşürülmüştü.

Uzatmadan cevabımı vereyim:

31 Mart isyanı Topçu Kışlası’nda başlamamıştı. İsyanın başladığı değil, tam tersine bittiği yerlerden biriydi Topçu Kışlası.

İsterseniz 15 gün süren olayları mekân itibarıyla gözden geçirelim.

-Taşkışla’daki Avcı Taburu, isyanı başlatır. Ayasofya’daki Meclis’e giderler.

-Ertesi gün isyancı askerler Taşkışla’ya geri döner ve isyan biter.

-Hareket Ordusu, Selanik’ten hareket eder. Küçükçekmece-Yeşilköy-Topkapı- Edirnekapı hattından ilerleyen birlikler Taksim Kışlası ile Taşkışla’ya dayanır (24 Nisan). Bazı askerler direnirse de, top atışlarına dayanamayarak teslim olurlar.

-Yıldız Sarayı işgal edilir, Sultan Abdülhamid tahttan indirilip Selanik’e gönderilir.

Görüleceği gibi Topçu Kışlası’nın 31 Mart isyanının ne çıkışında, ne de bastırılışında mühim bir rolü olmuştur. Ancak bastırılışıyla ilgili kanlı bir ayrıntı üzerinde mutlaka durmak gerekir.

31 Mart isyanına dair kitaplarda nedense atlanan bir kaynak vardır: “Madam Tinayre’ın Günlüğü”. Tam isyanın ortasına düşen (18 Nisan’da İstanbul’a gelmiştir) Tinayre, 31 Mart ayaklanmasının büyütülmesine şaşırır. “Gece karanlığında geldiğimizde her yer sakin… Bir tek silah sesi bile yok! Hiçbir vahşi çapulcu takımı görünmüyor.” sözleri dökülür kaleminden.

1851 tarihli Abdülmecid döneminde Galata ve Taksim çevresini Boğaz’dan gösteren bir resimde selvilerle kaplı Ayaspaşa mezarlığı (45), Topçu Kışlası (47) ve kışladaki cami görülüyor. Aslı Başbakanlık Arşivi’nde bulunan resimden detay, Yedikıta dergisinden alındı. (Şubat 2011)

31 Mart olayında pek çok insanın ölümüne sahne olan Taksim’deki Topçu Kışlası ve önünden geçen Hareket Ordusu’yla birlikte İstanbul’a gelmiş Makedonyalı milisler. Solda at üstündeki Resneli Niyazi’dir. (Ç. Gülersoy, Taksim)

Taksim’de yüzlerce ceset

Hareket Ordusu’nun İstanbul’a girdiği günün sabahı halk, top sesleriyle uyanır. Taksim Kışlası’ndaki askerler önce beyaz bayrak çekmiş, Hareket Ordusu’ndakiler buna aldanarak içeriye girince ateşe maruz kalmışlardır. Bundan sonrasını Madam Tinayre anlatsın:

“En önemlisi, en sert saldırıyla karşılaşan Taksim’in Topçu Kışlası; çok büyük, sarımtırak renkli, Pera ve Boğaziçi’ne tepeden bakan bir yapı bu. Yolu aşarken at ahırlarının Fransız Hastanesi’ne adeta bitişik olduğu İtfaiye Kışlası’na bakıyoruz… Bu ahırlarda isyancılar saklanıyordu: Çembere alındılar, duvara sıkıştırılıp dehşete düşmüş rahibelerin gözleri önünde vahşice bir öfkeyle kurşuna dizildiler ve dipçik darbeleriyle işleri bitirildi.”

Gezi Parkı’nın Harbiye tarafındaki kısmına, eski Taksim Bahçesi’ne yüzlerce ceset istif edilmiştir. Yazar, bu manzaradan pek duygulanır: “Buradan olağanüstü bir felaketin geçtiği, her şeyin üzerinde bir elemin kaldığı duyumsanıyor.”

Yeniden yapılması düşünülen Topçu Kışlası, o zamanlar bomboş olan Talimhane’den atılan obüs mermileri yüzünden delik deşiktir.

“Frankfurter Zeitung” muhabiri, Harbiye’nin de topa tutulduğunu yazar. Binada büyük tahribat meydana gelmiştir. Gaddarlık o boyutlara varmıştır ki, Şişli Etfal Hastanesi’ne dahi ateş açılmış ve üç hasta hayatını kaybetmiştir.

Son vakanüvisimiz Abdurrahman Şeref Efendi olaylarda 2 bin kişiye yakın insanın hayatını kaybettiğini söyler. Ahmet Bedevi Kuran’ın sözü ise kuşkuları artırıcı niteliktedir: “Okuyucularımı üzmemek için işgal günlerinde İstanbul sokaklarında yaşanan kanlı olayları etraflıca anlatmaktan sakınıyorum.”

Olayları ertesi yıl yazdığı kitapta ele alan Albin Kutscbach ise Hareket Ordusu’nun katliamını şöyle yansıtır (N. Alkan, “Selanik İstanbul’a Karşı”, Timaş: 2011, s. 238):

Atılan toplar Taksim Kışlası’nda ciddi tahribat yapmıştır. Ölen askerler kışlanın bahçesinde “kat kat sıra halinde” istif edilmiştir. Ertesi gün gittiğinde istif edilmiş asker cesetlerinin aynen durduğunu görür. Tek fark, üzerlerinin kısmen bezle kapatılmış olmasıdır.

Ermeni mezarlığına gömdüler

Bütün bu tanıklıklar, 24-25 Nisan 1909 günlerinde İstanbul’da büyük bir katliam yaşandığını gösteriyor. Tamam, abartılı rakamlara inanmayalım ama İttihatçıların ürkekliği yüzünden büyüyen ve iki gün içinde sönen bir isyanı bastırmak için İstanbul’u işgal etmişti anlı şanlı Hareket Ordusu; ve binlerce insanın katliyle sonuçlanan kanlı bir harekâta imza atmıştı.

Daha kötüsü, pek çok yargısız infazın yaşanmasıdır. Yabancı bir gazetede çıkan habere bakılırsa isyana katılan yüzlerce kişi yargılanmadan kurşuna dizilmiştir! Üstelik kurşuna dizilenlere yalnız İstanbul’da değil, Rumeli’de de rastlanmaktadır. Bu rakamlara Said Nursi’nin de idamla yargılandığı Divan-ı Harb-i Örfi’de asılanlar dahil değildir.

31 Mart isyanını bizzat yaşayan ve İttihatçı olmayan bir bakış açısından anlatan ilk kaynağımız, Mustafa Turan’ın sağlığında çıkan “Taşkışla’da 31 Mart” (1964) kitabıdır. Turan açıkça “31 Mart faciası Taşkışla’da başlamış ve orada söndürülmüştür” demekte ve olayların içyüzünü şöyle anlatmaktadır:

“Surp Agop Mezarlığı’na yerleştirdikleri toplarla Taşkışla’nın Harbiye yönündeki numune bölümlerinin koğuşlarına ateş edildi, bütün efradı can verdi, sağ kalanlar da süngülenerek öldürüldü. Sonra 7. Alay Komutanı İsmail Hakkı Bey, Enver Bey (Paşa) tarafından tokatlandı. İsmail Hakkı Bey bu hakarete tahammül edemeyip Enver Bey’in yüzüne tükürünce üç subayla birlikte Bulgar eşkıyası Sandanski tarafından kurşuna dizildi. Teslim olan askerler birer birer süngülenerek öldürüldü. Kışla avlusunda cesetler yığılmış bir mezbaha halinde idi. Cesetler (bugün üstünde Divan Oteli, Radyo Evi gibi binaların bulunduğu) Surp Agop Ermeni Mezarlığı’nda açılan çukurlara gömdürüldü.”

Turan faciayı tasvire devam eder:

“Öldürülen askerlerin cesetlerini çöp arabalarına bizlere doldurtup gece sabahlara kadar kütle halinde gömdürdüler. Orada 31 Mart’ın kütle halinde gömülen suçsuz kurbanları yatmaktadır. Tarihçiler, 31 Mart’ın hakiki cephesini yazmak isteyenler oralarını eşelesinler, en doğru vesikaları, dokümanları orada bulacaklardır. Bu talihsiz meçhul kurbanlar bir Müslüman mezarlığına bile gömülemediler.”

O kadar büyütülen 31 Mart “isyanı”nda öldürülenler toplasanız üç-beş kişidir. Altı üstü iki gün süren bitmiş bir isyanı bastırmak için Selanik’ten gelen Hareket Ordusu ise binlerce insanı katletmiştir. Bence en büyük “katliam”, Abdülhamid’in tahttan indirilmesidir ki, onun bedelini ne kadar pahalıya ödediğimizi biliyorsunuz.

Hâlâ o tweete cevap veremediğimi düşünenler varsa yazıyı bir kere daha okusunlar. 


.

Abdülaziz’in yaptıramadığı caminin arsasını kimler yağmaladı?

23.06.2013 - Bu Yazı 1069 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Falih Rıfkı Atay’ı bilirsiniz, Atatürk’ün en yakınındaki kalemlerden biri, belki de birincisidir. Bazı gerçekleri açıkça itiraf edebilen nadir Kemalistlerden. Propagandist olmadığı zaman çekilebilen bir Kemalist’tir.

“Çankaya”nın “Bir şehir yapmak” bölümünü ibretle okumuştum. Bir dönemin talancı zihniyetini pek güzel yansıtan bu bölümü okumayan, 1920’ler ve 1930’larda Ankara’daki köşe dönme hikâyelerinden nasiplenmemiş olur.

    Bu konuyu neden gündeme getiriyorum?  Şundan:

    Şu “Gezici” aydınlarımız var ya, canım Topçu Kışlası’nın yeniden yapılmasına sırf ‘rölövesi’ yok diye karşı çıkanlar, diyesiymişler ki, hükümet o kadar tarihî eseri yeniden yapmaya meraklı ise Swiss Hotel’in yerindeki Şark Kahvesi’ni yapsın da görelim.

Söz madem Şark Kahvesi’nden açıldı, biz de diyelim diyeceğimizi:

Swiss Hotel’in oraya yapılması tabii ki feci bir hata. Ancak aynı hata, hem de çok daha büyüğü, 1935-40 yıllarında İsmet Paşa ve avanesinin tezgahladığı akıllara zarar bir operasyonla gerçekleşmişti. Peki sizler cami arsası gasp edilerek yaptırılan İnönü Köşkü ve girdiği bütün savaşları kaybetmesiyle meşhur İsmet Paşamızın anlı şanlı heykelinin süslediği İnönü Parkı çatır çatır yapılırken neden ses çıkarmadınız? O zaman yoktunuz belki ama insan bir vakıf arazisinin gaspını tek bir yazısında olsun sorgulamaz mı?

Gelin, İnönü Köşkü ve çevresindeki CHP kodamanlarının vakıftan ele geçirdikleri araziyi geri alma girişimini destekleyin de samimi olduğunuza inanalım.

Otelin yeri olsun, Şark Kahvesi ve İnönü Köşkü’nün yeri olsun temelleri 1875’te atılan Aziziye Camii’nin arsasıdır ve bir vakıftır. Nitekim Akaretler denilen sıra evler de bu vakfa gelir olsun diye yaptırılmıştır.

Şimdi Falih Rıfkı’nın Ankara itiraflarına bakalım, sonra da bir cami arsasının uyanık bir cumhurbaşkanı tarafından nasıl ele geçirildiğini görelim.

(Üstte)  Sultan Abdülaziz’in yapımını başlattığı Aziziye Camii’nin sonradan gasp edilecek arsasındaki kalıntıları (Ressam: Warwick Goble)

Ankara’da spekülasyon fırtınası

“Çünkü hemen spekülasyona dalmıştık. Herkes saklayıp ileride satmak üzere arsa edinmek hırsına kapılmıştı. Şehir imarlarının başlıca düşmanı spekülasyon olduğunu düşünecek halde bile değildik. Bunlar yeni devletin “kusur”ları değil, “tecrübesizlikleri” idi.”

“Ankara’da” diyor, “herkes” diyor Falih Rıfkı, “hırsa kapılmıştı”, “spekülasyona dalmıştı”. “Tecrübesizlik” diye “kusurları” örten bir kılıf da uydurmuş. Güzel. Bir kenara yazıp devam edelim:

“Ankara’da milyonlar çalınmıştır. İstanbul’da milyonlar vurulmaktadır.”

Ve arkasından şu hüküm cümlesi gelir:

“Sabit olmuştur ki, Mustafa Kemal, şapka ve Latin harfleri devrimlerini başarabilecek kadar kuvvetli bir idare kurmuş, fakat bir şehir planını tatbik edebilecek kuvvette bir idare kuramamıştı.”

Nasıl? Dediğim kadar var, değil mi? Artık aynı tayfanın İstanbul’da bir cami arsasında ne “milyonlar vurduklarını” görebiliriz.

Abdülaziz’in ahı yerde mi kaldı?

Sultan Abdülaziz devasa bir cami yaptırmak istiyordu. En uygun yerin, Dolmabahçe Sarayı sırtlarındaki Vişnezade Mahallesi’nde olduğuna karar vermişti. Burada Kanuni’nin yaptırdığı bir camiyle bazı evler vardı. Hepsini bedellerini fazla fazla ödeyerek istimlak ettirdi ve 1875 yılında Aziziye adını alacak caminin inşasını başlattı. Ancak ertesi yıl askeri darbeye maruz kalınca inşaat durdu.

4 minareli ve Boğaziçi’nin en güzel mimari eserlerinden biri olacağı belirtilen cami inşaatı yarım kalınca taşlar uzun zaman yerde bekledi; halk bu yüzden oraya “Taşlık” adını verdi. Taşların bir kısmı çevre binalarda kullanıldı.

Taşlık 1923 yılından itibaren şahıslara kiralanmış, bir köşesine gazino inşa edilmişti. Buraya 1940’ların sonunda Sedat Hakkı Eldem tarafından bir Şark kahvesi inşa edilecektir.

Ancak cami arazisinin başına gelenler pişmiş tavuğun başına gelmedi. 1935’ten itibaren cami arsasına devletlular göz dikti. Taksim’deki Gezi Parkı’na ismini veren ve heykelini de Viyana’ya sipariş veren Cumhurbaşkanı İnönü, cami arsasından parseller satın almaya koyuldu. Ne gariptir ki, müsteşarı Kemal Gedeleç de arsalar satın alıyordu. Onun yanında ise yine CHP’li Maliye Bakanı Fuat Ağralı ile eşinin arsaları çıkacaktı.

İmar faaliyeti de başlamakta gecikmedi. Köşkler peş peşe yükselirken camiye ait büyük taşlar ve mermer sütunlar kaldırıldı, temelleri görünmez hale getirildi. Cami arsasından geriye kalan kısım ise 1948 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla Belediye’ye devredildi.

Söz konusu otelin temelinin 1987’de atıldığını söyleyelim. Son kalan yere de Maçka İnönü Parkı yapılarak ortasına, Gezi Parkı’na konulmak üzere sipariş edilen heykel dikildi. Daha doğrusu cami arsası yağmasına “tüy” dikilmiş oldu.

    İstanbul’un bu gözde mekânındaki spekülasyonlar DP döneminde Meclis’e getirildi (20 Kasım 1950). Sinan Tekelioğlu İçişleri Bakanı Rüknettin Nasuhioğlu’ndan Taşlık’taki yağmayı soruyor. O da cevaplıyor.

Tutanaklara göre Belediye Başkanı Lütfi Kırdar, başta İnönü olmak üzere burada ev ve apartman yaptıranlar tarafından bir park yapması ve yolun imar planlarına aykırı olarak evlerinin önünden geçmesi için sıkıştırılmış. Yolun sırf bu şekilde keyfi ve teknik olarak pahalı yaptırılması kamuya pahalıya patlamış ve o devrin parasıyla 2 milyon liraya yakın para dökülmüştür müteahhitlere. Yapılacak parka 3 milyon liraya yakın istimlak parası ödemiş, şimdi hasretle andıkları Şark Kahvesi için de tüyü bitmemiş yetimin hakkından kısılarak 300 bin liraya yakın bir meblağ sarf edilmiştir. Toplam harcama, dudak uçuklatıcıdır: 5 milyon 213 bin 750 lira… (Bu korkunç israfın, “Ne yapalım, savaştayız, paramız mı vardı?” denilerek hayvan yemi karıştırılmış 300 gramlık ekmeğe talim ettirilen milyonların kursağından kesilerek yapıldığını hatırlatalım.)

Üstelik İnönü’nün işi gücü yokmuş gibi cami arsasını her nasılsa Emlak Bankası’ndan metrekaresi 1 TL’ye (eve bir liraya) satın alan Cemal Sipahi’den gayet uygun fiyatlarla üç defa arsa satın alıyor, müsteşarı Kemal Gedeleç ile Fuat Ağralı da onu aratmıyorlar. Ve nedense bütün alış-satışlar bu üçlü arasında geçiyor ve aradan 7 yıl geçmesine rağmen nedense fiyatlar da pek artmıyor! İşlem bittikten sonra ise arsa fiyatlarını tut tutabilirsen!

 Necip Fazıl bu fahiş spekülasyonları “Yağma Hasan’ın böreği” başlığıyla duyuracak ve soracaktır: “Dünyanın ve tarihin hangi köşesinde bir devlet reisinin zatî (kişisel) nüfuzunu kullanarak ileride 100-150 misli kâr etmek üzere bir malı eline geçirdiği yazılıdır?” (Büyük Doğu, 15 Eylül 1950).

Sorgulayacaksanız buyurun, tapu dairesine beraberce gidelim ve bir cami arsasını kimlerin üzerlerine nasıl geçirdiklerini görelim. Bakın, İnönü ailesinin Anadoluhisarı’ndaki yalısının 7,5 milyon liraya satışa çıkarıldığını yazmadım daha…

.

Ayasofya’yı müze yapma fikri İngilizlerden gelmiş

30.06.2013 - Bu Yazı 904 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Cuma gününün şu dakikalarında 27 Mayıs’tan sonra müze yapılmış olan Trabzon Ayasofya Camii yeniden ibadete açıldı. Ne diyelim, darısı İstanbul’daki Ayasofya’nın başına.

Ancak İstanbul’daki Ayasofya’nın açılması öbürlerinkine benzemez. Geçen yıl Ayasofya Müzesi Müdürü’yken Haluk Dursun isim vermeden Batılı devlet adamlarının (İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth ve ABD Başkanı Obama da içlerinde olmalı) Ayasofya’yı ziyaretlerinde ne zaman yeniden kilise olacağını sorduklarını ifade etmişti.

Peki neden bu kadar merak ediyorlardı Ayasofya’nın kilise yapılmasını?

Birazdan vereceğim örnekler karşısında İngiltere devleti ve kamuoyunun İstanbul’un işgali başlar başlamaz Ayasofya’nın rehinden kurtarılması (the redemption of St. Sophia) kampanyaları başlattığını ve bunu 1922 yılında İstanbul yeniden Milli Güçlerin eline geçene kadar devam ettirdiklerini bilmemiz gerekir.

Mütareke yıllarında İngiltere’de Ayasofya’nın rehinden kurtarılması için hususi komiteler kurulduğunu biliyor muydunuz?

Başbakan Lloyd George’un “İstanbul’dan Sultan gidecek ve Müslüman nüfus da ardından şehri boşaltacak, böylece Ayasofya doğal olarak Hıristiyan olacak, Haç yeniden Ayasofya’nın kubbesine konulacak. Bu olunca yeni bir çağ başlayacak.” dediğini duymuş muydunuz?

Lozan’da yeniden karşımıza çıkacak olan Lord Curzon’un 1919 tarihli ünlü memorandumunda şöyle dediğini hafızamızdan hiç çıkarmayalım: “Bu şartlarda Jüstinyen’in muhteşem mabedi Ayasofya -ki 900 yıl Hıristiyanlığa hizmet etmiştir, Müslümanlığa hizmet ettiği süre ise bunun yarısından biraz fazladır- doğal olarak asli Hıristiyan mabedi haline dönecektir. Öte yandan İstanbul’un selatin camileri Müslümanlara fazlasıyla yeter de artar bile.”

Sonradan tarihçiliğe girecek olan ama o tarihte Dışişleri Bakanlığında istihdam edilen Arnold Toynbee, 6 Mart 1919’da şaşırtıcı bir teklifte bulunuyordu. Konuşan Toynbee değil de sanki Atatürk’tür. Şöyle der: “Ayasofya’da dinî statüko terk edilmeden ona arkeolojik bakış açısından ‘uluslararası abide’ statüsü vermek mümkün olamayacaktır.”

 Kilise yapmak mı müze yapmak mı?

Ayasofya için iki seçenek vardır İngilizlerin kafasında: 1) Yeniden kilise yapmak, 2) Dinî statüsünü ortadan kaldırarak uluslararası bir anıt, yani müze yapmak. Thomas Hohler yıllar sonra Atatürk’ün uygulayacağı formülü bulmuştur bile. Hohler’e göre bina mimari bir anıt olmalı ve din sorunu da ortadan kaldırılmalıdır.

Ayasofya’yı rehinden kurtarmaya yeminli komite deyince bunun ayak takımından oluştuğunu sanmak hata olur. Komitenin iki üyesi, sonraki yıllarda Dışişleri Bakanlığı yapacak, diğerleri de hatırı sayılır makamlara gelecektir.

Velhasıl Ayasofya’nın kimliği Hıristiyan dünyasının lideri olarak İngilizler için çok önemlidir ve bu, İslam dünyasının kalbini teşkil eden Osmanlı’nın tasfiyesinden sonra onun başkenti dahil, hilafeti dahil, Ayasofya’sı dahil tasfiyesi düşüncesinin bir parçasıdır.

Hedefler şunlardı: 1) Halife Bursa’ya veya Konya’ya gönderilecek, 2) Halk onun peşinden gideceği için İstanbul’da Müslüman neredeyse kalmayacak ve şehir yeniden Konstantinopolis olacak, 3) Ayasofya Camii kilise yapılarak tepesine haç dikilecektir.

Zira İngiltere, Lloyd George’un dediği gibi “Belki de dünyadaki en büyük Müslüman devletti.” Bu İngiltere’nin Halifeyi ve Halifeliği elinde bulunduran bir devleti önemsememesi düşünülemezdi.

Ancak bir sorun çıktı. Ayasofya’nın sahibi kim olacaktı? Yunanlılar bizim diyordu, Fener Patrikhanesi de öyle, Rusya’nın öteden beri -Trubetskoy bunu 1915’te söylemişti- Ayasofya’ya haç dikme idealini kovalayan bir ülke olduğu biliniyor. Dostoyevski bile bayağı buna inanmış biriydi. Öte yandan İngilizler Hind Müslümanlarının ayaklanmasından korkuyorlardı.

İstanbul Yunanistan’ın başkenti olursa Yunan mandası mı kurulacaktı bu şehirde yoksa başka bir idare tarzı mı sürdürülecekti? Hindistan Ofisi bu çözüme karşı çıkıyor, İstanbul bir Hıristiyan şehri haline gelirse ben Hint Müslümanlarını tutamam, bilesiniz diyordu.

Bir yandan da iç kamuoylarında Yunan sevdalıları ile Türklere fazla haksızlık yapıldığını savunanlar ve İstanbul’da Türkleri hesaba katmadan bir çözüm bulunabileceğine inanmayanlar ayaktaydı. Megalo İdea İstanbul’a girerse diğer Hıristiyan ve gayri Müslim unsurlar bundan hoşnut olmayacaklardı vs.

Bütün bu müzakere sürecinden sonra İstanbul’un başka bir ülkeye bırakılamayacağı sonucuna ulaşıldı ve Sevr’de Hilafet üzerinde belli bir kontrol kurularak başkent İstanbul olarak kaldı.

Müze fikri kimin?

Crowe adlı görevli 7 Aralık 1918’de Dışişlerine yazdığı bir mektupta Türklerin İstanbul’dan kovulması çözümünden bahsedebiliyordu. Diyordu ki, Ayasofya Türklerden alınmadıkça onların Hıristiyanlık karşısındaki galebesinin sembolü orada Hıristiyanların başında bir kılıç gibi sallanmaya devam edecektir.

Şubat 1919’dan itibaren bir dizi kitap çıkar İngiltere’de. Hepsi de Ayasofya’yı geri istemektedir. Bu arada ilginç bir girişimden de bahsetmek gerekir. Dışişleri Bakanlığı, Ayasofya’nın rehinden kurtarılması girişimi bizzat Türklere yaptırılsa iyi olur diye bir fikir ortaya atar Nisan 1919’da. Ne var ki İstanbul hükümetini razı edemez.

Ancak 15 Mayıs’ta İzmir’in işgali bütün hadiseye şekil değiştirtecek ve bir yandan direnişi uyandırırken öbür yandan Ayasofya’nın korunması için bir askeri birlik camiye yerleştirilecek, eğer çan takmaya gelen olursa camiyi havaya uçuracakları tehdidinde bulunacaklardır.

Bu kadarını göze alamayan İngilizler zamanla kararlarını gözden geçirdiler. Ancak bir şeyi unutmadılar: Ayasofya cami kaldıkça Hıristiyan dünyasının, bu arada kendi kamuoyunun rahatsızlığını yenemeyecektir. Bu nedenle ısrar edecek ve önce 1924’te Hilafetin kaldırılması, ancak bundan sonra Lozan’ı onaylaması, 1930’lu yıllarda Amerikalı ‘uzmanlar’ın devreye girmesiyle başlayan restorasyon çalışmaları derken Toynbee ile Hohler’in 15 yıl önce ortaya attıkları Ayasofya’yı beynelmilel (uluslararası) bir abide yapma girişimi başarıya ulaşacak ve binanın dinî statüsü ortadan kaldırılarak ne cami, ne kilise, herkes buyursun müzeye formülü uygulamaya geçirilecektir.

Ne ki, bunun ilk defa bizim aklımıza geldiğini sanıyorsanız aldanıyorsunuz. Malum o yıllarda ışık Batı’dan gelirdi. Bana hayal gördüğümü söyleyenler bu bilgileri kendisinden toparladığım tarihçi Erik Goldstein”ın “Byzantine and Modern Greek Studies” dergisindeki “Ayasofya ve İngiliz Dış Politikası” başlıklı makalesine bakabilirler (1991).

Bu arada aklıma takıldı: İngilizlerin Başkenti İstanbul’dan Anadolu’ya gönderme politikaları sizde bir çağrışım yapmadı mı? Sanki bu da uygulanmış gibi geliyor ama neyse. Bu hafta bu kadar çatırtı yeter.


.

Mısır’ı Lozan’da verdiğimizi biliyor muyuz?

07.07.2013 - Bu Yazı 1138 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Lozan’ı okur musunuz? Lozan’ı, yani Lozan Barış Antlaşması’nı? Ben konuya özel ilgi duyan birkaç kişiden başka metnini okuyan ve anlayana pek rastlamadım da, onun için soruyorum. Neden acaba? Bu kadar zor mudur 143 maddeyi okumak?

Mesela şu 17. maddeyi okuyalım mı beraberce:

Türkiye’nin Mısır ve Sudan devletleri üzerindeki bütün hukukundan ve sıfatlarından vazgeçiş hükmü 5 Kasım 1914 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiş olacaktır. Maddenin gerçek anlamını üstteki maddeyi okuyunca anlıyoruz. Şöyle diyor Lozan’ın 16. maddesi:

“Türkiye işbu antlaşmada netleştirilen sınırlar dışında bulunan topraklar üzerindeki ve bu topraklara ilişkin ve yine işbu antlaşmayla üzerlerinde egemenlik hakkı tanınmış olan adalar üzerindeki –ki bu topraklar ve adaların mukadderatı ilgili taraflarca belirlenmiş veya belirlenecektir- her ne mahiyette olursa olsun sahip olduğu her türlü hukuk ve sıfatlarından feragat ettiğini beyan eyler.”

Yani: Türkiye kendisine biçilen sınırlar dışındaki bütün eski topraklarındaki haklarından ve onların getirdiği her türlü sıfat ve avantajlardan vazgeçeceğini açıkça beyan etmiştir. Soru buralara bir yere gizlenmiş gibidir:

Ne yani? Mısır 1923’e kadar bizim miymiş?

Tolunoğulları Camii yakınından bir Kahire manzarası.

Kâğıt üzerinde de olsa bizimmiş ki, Lozan’da anlı şanlı İsmet Paşamız onu gönül rahatlığıyla verebilmiş, üstelik 9 yıl geriye dönüp 1914 yılından itibaren “Mısır bizim değildir” diye borazanla ilan etmiş.

Diyeceksiniz ki, Mısır çok önceden işgal edilmişti, alacak gücümüz mü vardı ki?

Doğru olabilir. Ancak Kemal Tahir’in bir romanında dediği gibi işgal altında olabilir topraklarınız. Ancak günün birinde geri alabilme umut ve hakkımız korunacaktı imzalamasaydık. Ya da bir başka hususta pazarlık konusu yapabilirdik onu.

Sultan Abdülhamid’in binbir manevra çevirerek vermemek için nice terler döktüğü Mısır’ın tapusunun Lozan’daki iki maddede İngiltere’ye terki üzerinde düşünmek, yakın tarihimizin nasıl bir karambol haline getirilerek anlatıldığının çarpıcı bir misalini teşkil eder.

Bir Fransız dergisinin “Mısır’da feminist gösteri” başlıklı kapağı.

Mısır’da liderler geçidi

Yakın tarihimizin karambolden gol bulmayı uman tacirleri sanki bağımsızlık mücadelesini bir tek bizim yaptığımızı, Osmanlı’dan kalan diğer halkların pısırık liderleriyle emperyalizmin yedeğine koşulduğu yolunda sanal bir tarih oluştururlar. Oysa yalnız Mısır’ı incelemek bile bu sanal tarihin balonunu patlatmaya yardımcı olabilir.

İngilizlerce işgal edilmeden önce Kavalalı ailesinin 80 yıl kadar yarı-bağımsız bir yönetim sürdüğü Mısır’da 1914 yılından sonra İngiliz himayesi başlamış, ancak halkın tepkisinden korkan işgalciler Mısır’ı imparatorluklarına resmen dahil edememişlerdi. Hatta darbenin başkanı Adlî Mansur’un adaşı Adlî Yeğen Paşa, Lloyd George ile pazarlıklara bile girişebilmişti.

Daha önce Mustafa Kâmil adlı bir liderin 1874-1908 yıllarında Mısır’da güçlü bir milliyetçilik akımının fitilini ateşlediğini biliyoruz. Sonraki milliyetçi lider Sa’d Zağlul olmuştu. Peter Mansfield’in de belirttiği gibi Zağlul, zamanla şiddetli bir İngiliz aleyhtarı ve bağımsızlığın ateşli bir savunucusu haline geldi. Halkı tepkisini göstermeye çağıran Zağlul, tutuklanarak Malta adasına sürüldü. Hemen arkasından büyük 1919 Ayaklanması patlak verdi. (Demek ki, Mustafa Kemal’in Samsun’a çıktığı 1919’da İslam dünyası da uyumuyor, emperyalizme karşı mücadele ediyor, hatta ayaklanıyormuş.)

Tahrir’dekine pek benzeyen bu ayaklanma, öğrenciler ve memurlarca başlatılmış ve köylere dek yayılmıştı. İngilizlerin hızlı ve sert müdahalesi olmasaydı daha da yayılacaktı. İngilizler şaşkındı. Filistin-Suriye cephesinde içlerinde Mustafa Kemal, İsmet İnönü ve Ali Fuat Cebesoy’un da bulunduğu komutanları müthiş süvari akınlarıyla hezimete uğratan General Allenby, Yüksek Komiser sıfatıyla getirildi iş başına. Allenby, halka kendini sevdirmeyi amaçlıyordu, bu sebeple Zağlul’un sürgün cezasını kaldırttı. İngiltere, Mısır ile anlaşarak onu elinde tutmak istiyordu.

Mısır halkını emperyalizme karşı harekete geçiren Sa’d Zağlul Paşa

Bu defa Sömürgeler Müsteşarı Milner göreve getirildi. O da gördü ki, Mısır halkıyla anlaşmadan burayı İngiliz himayesinde tutmak mümkün değildi. En iyisi herkesin sözünü dinleyeceği bir liderle anlaşmaktı. Bu lider de Sa’d Zağlul’dan başkası değildi.

Mısır ile İngiltere arasında sınırlı bir bağımsızlık anlaşması imzalanması gündemdeydi. Anlaşma Zağlul’a teklif edildi ama o kısa bir tereddütten sonra reddetti. Şimdi ne olacaktı? Halk sokaklardaydı. Yakıp yıkmalar, şiddet sokaklardaydı. Suikastlar da…

İngilizler çekiliyor

Allenby işin içinden çıkamayınca meseleyi tek taraflı bir bağımsızlık bildirisiyle halletmeyi denedi. İngiliz kabinesinin yarısı istemiyordu bunu ama başka çare kalmamıştı. Bir çeşit yarı bağımsızlık tanıyordu. Bazı sorunlar vardı ama karşılıklı anlaşmalarla çözüme kavuşturulacaktı.

Mısır halkı tam bağımsızlık istiyordu oysa. Memnun olmadıysa da, ehven-i şerre razı oldu. Fuad kral olmuştu, namı I. Fuad’dı artık. İngiliz memurların çoğu gitmişti ama kuvvetleri duruyordu. Mısır’ın kilit noktaları hâlâ İngilizlerin elindeydi. Allenby de makamını koruyordu. Üstelik Mısır’ın içişlerinde söz sahibiydi. Bağımsızlık şeklen sağlanmıştı; onu tam olarak ele geçirmek biraz daha zaman gerektirecekti.

Türkiye’nin bağımsızlığına kavuştuğu, Cumhuriyet’i ilan ettiği ve hilafeti kaldırdığı 1922-1924 aralığında Mısır halkı ateşli bir bağımsızlık mücadelesi yolunda ilerlemekle meşguldü. Grevler, bombalama olayları ve Avrupalılara suikastlar birbirini izliyordu. Sudan da ayaklanmıştı. İngilizlerin Sudan Genel Valisi Kahire’de öldürülünce kriz çıktı. Zağlul 1927’de ölmüş ama geriye Vefd Partisi gibi dinamik bir örgüt bırakmıştı. İktidardayken Kral tarafından görevden alınan parti Mısırlıların umudu olmuştu. General Allenby emekli olmuş, Kral Fuad ölmüştü. Tam bağımsızlık mücadelesi bütün hızıyla sürüyordu.

1936 yılında durum değişecek ve İngiltere, bu toprakları İtalya’ya kaptırmamak için bir Mısır-İngiliz Ortak Anlaşması imzalamak zorunda kalacaktı. İngiltere’nin işgali resmen sona ermişti ama bu, İngiliz askerinin Mısır’ı terk etmesi anlamına gelmiyordu. Mısır ordusu kendisini savunabilecek duruma gelinceye kadar kalacak, sonra çekileceklerdi.

İngilizlerin görünüşte devreden çıkmasıyla Mısır’ın geleceği artık milliyetçi Sa’d Zağlul’un Vefd Partisi ile Hasan el-Bennâ’nın kurduğu Müslüman Kardeşler Örgütü arasındaki mücadeleyle belirlenecekti. 1952 yılındaki askerî darbeyle Krallık yıkılıncaya kadar süren mücadele, bundan sonra Nasır’la, Sedat’la ve Mübarek’le mücadele şeklini alacak ve Seyyid Kutub’un idamı gibi karanlık olaylara sahne olacaktı.

Müslüman Kardeşler Tahrir’den iktidar çıkarmıştı ama darbe yumurtlayan bir başka Tahrir gösterisiyle mağdur edildi. Mısır alışıktır ne de olsa darbelere. Bu badireyi de aşacaklarına inancım tam. Tarihleri öyle söylüyor çünkü.


.

Müslüman Kardeşler nasıl bir örgüttür?

14.07.2013 - Bu Yazı 952 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Mısır’da yalnız Mısır halkı ve yöneticileri değil, demokrasi de Batı dünyası da, keza Türk aydınları da sınav veriyor. ‘Gezi Parkı’nı çok iyi anlamalıyız, burada Y kuşağı var, onlar bize benzemez’ diye narı keserken zarına bile zarar vermemek gerektiğini öğütleyenler Mısır’da sokakta sahur yapan ve hatta üzerlerine gaz da değil, düpedüz silah sıkılan milyonlarca insanın dünyasını anlamaya zinhar yanaşmıyorlar.

Yılda 80 milyar dolarlık petrol üreten bir ülkenin ve yediği onca darbeye rağmen 85 yıldır ayakta kalabilmeyi başaran bir örgütün daha yakından incelenmesi gerekmez miydi?   

Oysa Mısır, tarih boyunca kendine özgü taraflarını hiç kaybetmeyen nadir ülkelerden biri. Tolunoğulları’nın yönetimine girdiği 868 yılından sonra yaklaşık bin yıl boyunca –Fatımîler hariç- Türkler veya Türk devlet kültürü içinde yetişenler tarafından idare edilen pırıltılı bir merkez olmuş. Yüzeyini kaplayan mimari eserlerin yüksek niteliği ortada. Öte yandan Ekmeleddin İhsanoğlu’nun çalışması “Mısır’da Türkler ve Kültürel Mirasları” (IRCICA: 2006) ise bize Osmanlı’dan kopuş gibi görünen Kavalalı hanedanı döneminde Osmanlı-Türk etkisinin, üç asırlık Osmanlı dönemine nazaran daha yoğun ve çok yönlü olduğunu söyleyebiliyor.

Yine biliyoruz ki, Osmanlı döneminde Mısır, İstanbul’u besleyen anneydi. Gıda deposu olarak, elbette ama musiki ve ilim kaynağı olarak da. Yavuz Sultan Selim’in fetihten sonra Kahire’den sandıklar dolusu kitap yanında ilim adamları da getirdiğini biliyoruz. Bizim Yeşilçam’ın doğuşunun bile dublajları şarkıların cazibesine yenik düşen ve yasaklanan eski hayatı çağrıştırdığı için gişe rekorları kıran Mısır filmlerine borçlu olduğunu söyleyeyim de anlayın ne kadar yakınımızda durduğunu.

Bu arada ders kitaplarımıza hâlâ ‘Batı’dan çevrilen ilk roman’ diye yazmaktan bıkmadığımız (kimbilir, üniversiteye giriş sınavında bile soruyorlardır!) Fenelon’un bir tür siyasetnamesi olan “Telemak”ın ne bir roman, ne de Fransızcadan çeviri olduğunu bilmekte fayda vardır. Üstelik bir ara Mısır sarayında memuriyet vazifesini ifa eden (arada Osmanlıca tabirler kullanmak iyidir!) Yusuf Kâmil Paşa’nın aslı Fransızca olan “Telemak”ı, Tahtavî’nin Arapça tercümesinden Türkçeye aktardığını Cemil Meriç uyarmasa belki de hiç bilemeyecektik.

    Mehmed Akif’in ömrünün son yıllarını gönüllü bir sürgün olarak Mısır topraklarında geçirdiğini eklediğimizde tablo aşağı yukarı tamamlanır:

Mısır diyarı filmleriyle, müziğiyle, hafızlarıyla ve 1960’lardan itibaren kitapları dilimize çevrilen alimleriyle dünyamızı şekillendirirken, üst katına sıbyan mektebi tırmanmış narin sebillerimiz Kahire sokaklarını süslüyor, ecdadımızın yaptırdığı camiler, türbeler ve medreseler piramitlerin gölgesine rehavetle yayılıyordu.

İhvan nedir?

Son olaylarla birlikte sözü çok edilen İhvan-ı Müslimin ya da Türkçesiyle söylersek Müslüman Kardeşler teşkilatı 85 yıl önce Hasan el-Benna ve 6 işçi arkadaşı tarafından kurulmuş, idealleri büyük ama mütevazi bir yapılanma. Temel ilkelerini Hasan el-Benna şöyle ortaya koyuyor:

1) İhvan hareketi Kur’an ve Sünnette yer alan saf haldeki İslam’a dönüş çağrısıdır. Bu bakımdan Selefî bir harekettir. 2) Sünnîdir. 3) Tasavvufî bir boyutu daima vardır. 4) Yönetimi ve toplumu dönüştürmeyi amaçlayan siyasî bir teşkilattır. 5) Şaşıracaksınız belki ama beden eğitimine ağırlık veren ciddi anlamda sportif bir cemaattir. 6) İlmin her Müslüman kadın ve erkeğe farz olduğunun bilincinde olan ilmî ve kültürel bir cemiyettir. 7) İslam’ın ekonomik ve ticari kazancı düzenleyen hükümlerini benimsemiş ekonomik bir şirkettir. Sosyal bir fikir sistemidir.

Müslüman Kardeşler deyip geçtiğimiz oluşum böylesine geniş bir ağın içinde yer alır ve kesinlikle örgütsüz bir sokak hareketi değildir.

Peki İhvan-ı Müslimin’in kurucusu Hasan el-Benna devrim hakkında ne düşünmektedir? Kendi ağzından açıklayalım:

“İhvan’a göre devrim, kuvvetin en şiddetli görüntüsüdür. Bu nedenle İhvan, devrim hakkındaki düşüncelerinde daha temkinli olmak durumundadır. Özellikle devrimlerden yeterince pay almış ve bu devrimler sonucunda pek bir şey elde edememiş olan Mısır’da bu konu üzerinde durmak zorunludur. İhvan teşkilatı herhangi bir devrime kalkışmayı düşünmediği gibi böyle bir hareketin olumlu sonuçlar vereceğine de inanmamaktadır.” (S. el-Verdani’den naklen: “Mısır’da İslami Akımlar”, Fecr: 1988, s. 57.)

 Müslüman Kardeşler ağır baskı altında kaldığı Nasır döneminde olduğu gibi yeraltına çekilmiş ve Filistin direnişini desteklemiştir. Ancak temel doğrultusu, özellikle Mübarek’in gitmesinin ardından partileştikten sonra hedef, demokratik yollarla iktidara gelmek şeklinde belirlenmişti. Bugün milyonlar bir ellerinde Hasan el-Benna’nın risaleleri, öbür ellerinde iftar çıkınlarıyla Rabiatü’l-Adeviye meydanını dolduruyor ve sessiz bir direnişle askeri darbeyi izale etmeyi, demokrasinin ve liderlerinin iadesini bekliyorlarsa bunun arkasında uzun ve sabırla terbiye edilmiş bir eğitim süreci vardır. Liderleri, iş adamları, alimleri, eylemcileri vs. vardır.

Bu sabırlı bekleyişi saman alevi gibi söndürebileceklerini düşünenler Mısır’ın yakın tarihini bilmiyorlar demektir. Müslüman Kardeşler, Sünni Mısır’ın temel siyasî varlıklarından biridir ve yaşanılan, mücadelenin sadece bir raundudur.

Reşid Rıza Türkler için ne demişti?

Suriye doğumlu ama Mısır’da Abduh’un etkisinde kalmış olan 1895 doğumlu ilim adamı Reşid Rıza, Hilafet ve Türkler hakkında ilginç şeyler yazdığı bir kitap neşretmiştir (“Hilafet”, Mana: 2010). Kitapta şöyle sesleniyor 1920’lerin başındaki Türklere:

“Ey kahraman Türk halkı! Kuşkusuz bugün insanlık için bu amacı [evrensel bir İslam hükümeti kurmayı] gerçekleştirebilecek en güçlü Müslüman halklardan birisin. Eşsiz bir insanlık tarihi kurmak için bu fırsatı değerlendir ki, burada savaşçı kimliğinin adı bile anılmasın. Hayat tarzı olarak Batı’yı taklit edenler, seni batılılaştırmaya doğru sürüklemesin. Çünkü sen Batı medeniyetinden daha hayırlı bir medeniyetle, onlara liderlik yapacak kapasitedesin.”

Dikkat edilsin, yalnız İslam dünyasına liderlik yapmaktan söz etmiyor Reşid Rıza, Batı medeniyetine de liderlik yapacağımızı söylüyor. Sözlerine şöyle devam ediyor sonra:

“Ey gönlü tok Türk halkı! İnsanlığa hizmet için dini hidayet ile medeniyet arasını birleştirmek ve İslami hilafet yönetimini yeniden kurmak için ayağa kalk!

Ey akıllı Türk halkı! Hilafetin hakikatini (…) ortaya koyan bu kitabımı sana hediye ediyorum.”

    Yüzyılın başlarında bir Mısırlı alimin Türkiye’ye bakışı bu çerçevedeydi. Bugün nasıl, görüyorsunuz. m.armagan@zaman.com.tr

..

.

Suriye’yi nasıl terk etmiştik?

21.07.2013 - Bu Yazı 1193 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Suriye sınırında yeni bir Kürt devleti oluşumu Türk hariciyesini alarma geçirdi. Güney sınırımızın doğusunda artık varlığı resmileşti sayılan Kürt bölgesinin ardından bu defa batıda Türkiye’nin de desteklediği Özgür Suriye Ordusu’ndan PYD’ye Kürtlere geçmiş durumda..

Türkiye bu durumda ne yapacak? Kuzey Irak’ta olduğu gibi kırmızı çizgilerimiz var, çiğnetmeyiz diye efelenecek mi yoksa bölgenin yeni hakimleriyle uzlaşma yoluna mı gidecek? Önümüzdeki günlerde göreceğiz.

Şu kadarını söyleyeyim ki, eski Türkiye olsa bu sıkıntıları yaşamazdık! Bu gibi netameli durumlarda tarafsızlığımızı ilan eder, bekle gör politikasına geçerdik. Ancak hem Irak’ta, hem de Suriye’de Türkiye açıkça taraf ülkelerden biri oldu ve sıkıntıya düştü. Bu demek değildir ki, Türkiye eskisi gibi renksiz, silik bir dış politika gütsün, tarafsızlık görüntüsü altında oportünizm yapsın. Demek istediğim, Türkiye oyunda, artık pas geçmiyor ve kartını açıkça oynuyor. Büyük oynadıkça risk de artacaktır doğal olarak.

Yenilgimizle sonuçlanan Megiddo (el-Lecun) Savaşı’ndan sonra çekilirken

bıraktığımız silah ve mühimmat.

Kısacası risk alan bir ülke oldu Türkiye.  Tarihi rolü bunu gerektiriyordu bir bakıma, daha doğrusu buna zorluyordu onu. Buradan anladık ki, dış politikada ne ‘Tek devletiz’ retoriği, ne de ‘Katil Esed’ ithamı kendisine yer bulabilir. Her zaman belli bir çekince, bir mesafe ve diplomatik soğukluk ayarı gerektiği açık.

Patrick Cockburn aktarmıştı o şık tespiti: “Türkler büyük konuşurlar ama harekete geçmeye sıra gelince hayal kırıklığına uğratırlar. İranlılar ise tam tersi.”

Böyle demiş bir Arap siyasetçisi, “Türkler çok konuşuyor ve büyük konuşuyor ama iş bitirmeye gelince bir varlık gösteremiyorlar, İranlılar ise tersine büyük konuşmak yerine susup işlerini derinden derine hallediyorlar.” Sessiz sedasız Suriye’yi ele geçiren İran’ı bundan daha veciz anlatacak tespit zor bulunur herhalde.

Bu kadar güncel yorum yeterli. Şimdi tarihe doğru bir yolculuğa çıkalım ve Suriye’deki olayları fırsat bilerek bundan 95 yıl önce Suriye’yi nasıl bir hezimet sonucunda terk ettiğimize bakalım.

Kayıp savaş

Yakın tarihin neden sisler içinde kaldığını merak ediyorsanız şimdiye kadar okuduğunuz tarih kitaplarına bir göz atın derim. Kaynağı orasıdır çünkü. Mesela 1931 tarihli ‘Tarih III’ adlı lise ders kitabında Çanakkale ve Kutülamare’den uzun uzun söz edildiği halde Filistin ve Suriye cephesindeki yenilgiler tek satırla olsun geçmez. Genelkurmay Başkanlığı’nın Harp Okulları için hazırlattığı ‘Türk Devrim Tarihi’ (1971) adlı kitapta da büyük bir sessizlik vardır.

Evlere şenlik bir Filistin/Suriye savaşları anlatımını YÖK’ün 4 prof., 3 doçent ve bir yardımcı doçente yazdırdığı ‘Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi I/1’ (1989) adlı kitapta buluyoruz. Tam 8 hoca baş başa vermişler ve bu milletin evlatlarına kendi tarihlerini şu zavallı satırlarla anlatmışlar. Aynen aktarıyorum:

“Suriye ve Filistin cephesinde ise İngilizleri oyalamak isteyen Yıldırım Orduları Grubu, başarılı savunmalar yaptı. Ancak Baalbek’te kurulan bu ordunun merkezi savaşın seyri içerisinde kuzeye doğru Şam, Halep ve daha sonra da Adana’ya çekildi.” (s. 47)

Ayıp diye bir şey vardır! Osmanlı’nın belini büken ve Mondros Mütarekesi’ni imzalamak zorunda kalarak tarihe veda etmesine sebep olan, iki yıl devam etmiş bir savaş bu kadar mı sığ anlatılır? (Neresini düzeltelim: Yıldırım’ın karargahı Baalbek’te değil, Nasıra’dadır.)

Nerede o üç Gazze muharebesi? Nerede Kudüs’ün, Filistin’in, Şam’ın ve Halep’in düşüşü? Nerede İngilizlerin askeri lise öğrencilerine bir savaş böyle kazanılır diye ders olarak okutulan Megiddo (el-Lecun) meydan savaşındaki zaferi? Nerede sadece 39 gün içinde tam 560 kilometre anavatanından çekilmek zorunda kalan Osmanlı ordusunun yaşadıkları ve ona bu hezimeti yaşatan komutanların isimleri?

Tıs yok.

Halbuki ilk iki Gazze muharebesini kazanmıştık İngilizlere karşı. Yazsanıza... Yok.

Son Gazze muharebesini İngilizlerin Albay İsmet Bey’in (İnönü) Birüseba’daki kolordusunu yardıktan sonra kaybettiğimizi de yazın. Olur mu? Paşamız namağluptur. Peki Nablus’ta (Megiddo veya Armageddon) Lord Allenby ile 7. Ordu Komutanı Mustafa Kemal Paşa’nın karşılaştığını ve Mustafa Kemal Paşa’nın yenilerek kuvvetlerine ricat emir verdiğini neden yazmıyorsunuz?

Hep aynı terane: Bir tek Mustafa Kemal Paşa kuvvetlerini muntazaman geri çekmeyi başardı. 4. ve 8. ordularımız yenildi, 7. Ordu’ysa ‘çekildi’. Çekildi ama kaç kişiyle? İngilizlere ne kadar esir vererek ve silah bırakarak? Şehit ve yaralı sayılarımızı da açıklayın. Açıklayın da millet öğrensin.

Hatta bu savunmacı kitaplardan birinde yazar (ismini vermeyeyim), kuvvetlerini Halep’in 5 km kuzeyine çekmesi üzerine şu harika yorumda bulunuyor: ‘Böylece olaylar Mustafa Kemal Paşa’nın istediği gibi gelişmişti.’

Şimdi bundan ne anlamamız gerekir? Nablus’ta bulunan karargahını 560 kilometre geriye çekilerek Katma’ya nakleden bir komutanın bunu ‘istediği’ni söylemek ne demektir?

Bu hezimetin hikayesini ayrıntılı olarak yazacağım. Burada sadece bir alıntı yapmak istiyorum. İngilizlerin dünya savaş tarihine giren bu operasyonlarını yürüten General Allenby 19 Eylül günü saat 4,5’ta başlayan taarruzun 20 Eylül akşamına kadar 36 saat sürdüğünü, Türk ordusunun büyük bir kısmının mağlup edildiğini, 7. ve 8. orduların ‘bütün silah ve malzemeleriyle’ ellerine düştüğünü yazar ve devam eder:

‘7. ve 8. orduların mağlubiyeti sonucunda Şeria’nın doğusundaki 4. Ordu da ricat etti.’ Allenby ısrarla 7. Ordu’nun düzenini bütünüyle kaybederek dağıldığını anlatır (İz Yay., 2013). Oysa bizimkiler diğer 2 ordu yenilince 7. Ordu’nun geri çekilmek zorunda kaldığını yazarlar hâlâ.

Özellikle Lord Carver’ın bu çöküş olmasaydı Osmanlı’nın günümüzde ne durumda olacağına ilişkin yaman tespitleri klasik düşünce kalıplarını kıracak cinstendir:

‘Eğer Türkiye’yi savaş dışı kalmaya ikna etmekte başarılı olsaydık veya ürküterek Çanakkale’den geçebilmiş olsaydık sonuç ne olurdu? Mustafa Kemal Osmanlı Devleti’ni laik bir devlete dönüştürecek saik veya otoriteye sahip olur muydu? Savaş sonrası Türkiye’ye karşı bir Arap isyanı başlar mıydı veya hangi şekli alırdı? 1914 yılında Osmanlı Devleti’ni oluşturan bütün bu topraklar üzerinde hükümferma olan bir Türkiye, dünyanın en büyük petrol üreticisi ve potansiyel olarak en güçlü ülkesi olurdu. Ya Mısır? O da İstanbul’a ismen tabi olmaya devam ederdi. İsrail diye bir devlet kurulmazdı. (Turkish Front 1914/18, Pan Books, 2003, s. 247.)

Ne garip: Lozan tam da bunlar için yapılmamış mıydı?

Lord Carver’ın sözünü ağzında bırakmayalım isterseniz:

‘İngiliz, Avustralyalı, Yeni Zelandalı ve Hindli askerler hayatları pahasına Türkiye’ye karşı savaşarak bölgenin yapısını değiştirdiler. Ama iyi mi ettiler, kötü mü ettiler, söylemek zor.’

Utanalım, bunu bir İngiliz Mareşali söylüyor…


.

Osmanlı sarayında doğum nasıl olurdu?

28.07.2013 - Bu Yazı 1131 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Doğum her ailede sevinç ve umut çiçekleri açtırır. Hele bu aile bir ülkeyi, hatta bugün üzerinde 30’dan fazla devletin barındığı bir ‘cihan devleti’ni yönetiyorsa o zaman doğacak her şehzade veya sultanın sadece ailenin biyolojik olarak sürmesini değil, bir devletin ve milyonlarca insanın geleceğiyle ilgili bir hadise olduğunu, yani aynı zamanda ‘siyasî’ bir doğum karşısında bulunduğumuzu da bilmek gerekir.  

İstatistiklere bakılırsa 36 Osmanlı padişahından dördünün hiç çocuğu olmamış. Bunlar I. Mustafa, II. Süleyman, III. Osman ve III. Selim’dir. Ancak içlerinde 50 kadar çocuğu olduğu tespit edilebilen III. Murad gibi padişahlar da çıkmış. Padişahların çocuk ortalaması 14’tür. İşin ilginç yanı, Alderson’un tespitine göre bu 14 çocuğun cinsiyete göre tam bir eşitliği söz konusu: 7 kız, 7 erkek. Son olarak Osmanlı hanedanının saltanatta kaldığı süre boyunca toplam 500’ün üzerinde doğum gerçekleşmiştir.

Babası, II. Abdülhamid’in doğumuna o kadar sevinmişti ki oğlu olduğunu Amerika Başkanı John Tyler’a da haber vermişti. Bu belge bildiğim kadarıyla ABD’de, ama kimin koleksiyonunda bilmiyorum. Hayat dergisinin eski bir sayısında çıkan fotoğrafını bulabildim sadece. Umarım birileri peşine düşer de gün ışığına çıkarır.

Osmanlı sarayında Kafes uygulamasının başladığı 17. yüzyıl başına kadar şehzadeler ve sultanların taşra doğumlu olabildiklerini biliyoruz. Mesela Kanuni Trabzon’da, Yavuz Amasya’da, Fatih ise Edirne’de doğmuştu. İstanbul’da dünyaya gelen ilk şehzade, sonradan Kanuni’nin yerine Osmanlı tahtına oturacak olan II. Selim’dir. Gerçek anlamda ‘ilk İstanbullu şehzade’ diyebileceğimiz II. Selim’in doğumu İbn Kemal’in “Tevârih-i Âl-i Osmân”ın 10. Defteri’nde ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Doğumu, “Saltanat göğünde mübarek görünüşlü bir yıldız”ın doğuşuna benzetilmiş, onunla “şeref denizinin sedefinden değerli bir inci” zuhur etmiştir.

Hürrem Sultan’ın oğlu Selim’in doğumu büyük bir sevinç dalgasına sebep olmuş, bu lütfun şükranesi olarak kurbanlar kesilmiş, yiyecek ve içecekler halka bol bol dağıtılmış, şehrin ve köylerin fakirlerine (fukara-yı şehr ve kurâ) hediyeler ihsan edilmiş.

Yavuz’un doğumu hakkında bilgiyi ise İdris-i Bitlisî’nin “Selimşahnâme” adlı kitabında buluyoruz. Bitlisî’ye göre “mutlu şehzadenin doğuş güneşi doğduktan sonra eğlence ve mutluluk yargısının yayılması geleneğince birkaç gece ve gündüz” kutlama yapılmış. Kutlamalarda derecelerine göre çeşitli kesimlere şahane giysiler, hediyeler, bahşişler ve ikramlarda bulunulmuş. Kuş eti dahil lezzetli yiyeceklerin bulunduğu sofralar kurulmuş ve güzel içecekler hazırlanıp halktan olsun, seçkin zümreden olsun herkes davet edilmiş.

Osmanlı şenliklerinde cami maketi taşımak bir gelenekti. Aşağıda Süleymaniye Camii’nin maketini taşıyanlar (Hünername).

 

Yavuz’un doğumu ve şenlikleriyle ilgili bu bilgileri veren İdris-i Bitlisî, onun nasıl yetiştiğiyle ilgili de ayrıntıya giriyor ve şöyle diyor: “Şehzade Selim’i müşfik süt annelere teslim ettiler. Öğrenme yaşına gelince kendisine sevgiyle yaklaşarak bir öğretmen tayin edip ay küresi gibi bir gümüş levha, yanına da güneşe benzeyen bir altın rahle koydular. Kural gereğince gümüş levhanın üzerine altınla ‘Öğretmenin verdiği eziyet baba şefkatinden daha iyidir’ diye yazdılar.”

ABD başkanına ‘Oğlum

Abdülhamid doğdu’ mesajı

Şimdi de son devirden bir doğum sevincini yansıtalım. 21 Eylül 1842 tarihinde dünyaya gelen Abdülmecid’in oğlu Abdülhamid, 36 yıl sonra oturduğu Osmanlı tahtında II. Abdülhamid adıyla en fazla tartışılan padişahlardan biri olacaktı.

Sultan Abdülmecid’in oğlu Abdülhamid’in doğumunu müjdeleyen hatt-ı hümayunu (1842).

Sultanlar gelenek icabı kutlamaların başlaması için Sadrazam’a bir hatt-ı hümayun yazdırırdı. Osmanlı Arşivi’ndeki belgeye göre aynı zamanda bir siyasî kişilik olan bir baba, oğlunun doğum sevincini kamuoyuyla şöyle paylaşmaktaydı:

“Cihanın Yaratıcısı’nın lütfuna ve yüce inâyetine hamd olsun. İşbu ayın 16. dünkü Çarşamba günü saat 11 kararlarında temiz soyumuzdan bir şehzâde görünen âleme adım attı ve varlık beşiğinin sevinç dağıtıcısı olarak ismini Sultân Abdülhamid koyup seni ve bütün bendegânı müjdelemek içün işbu hatt-ı hümâyûnumuzu yazdırıp Dârussade Ağası ile tarafına yolladım. Cenâb-ı vâcibül-vücûd ömrünü uzun ve adımlarınızı zât-ı şâhânemize ve bütün Allah’ın kullarına uğurlu ve mes’ûd buyursun, âmîn. Bu güzel sevinçten cümle insanlar müjdelensin ve hissesini alsın diye yedi gün beşer nevbet top atılması ve bütün vükela ve bendegânımız ve sâ’ir istekli olanlar dahi söz konusu günlerin gecelerinde kandilleri tutuşturma ile sevinç ve şadlık töreninin icra olunmasını lâzım gelenlere tenbîh eyleyesin. Hemân Cenâb-ı Rabbü’l-âlemîn temiz sülalemizi ilelebed bâkî ve dâ’im ve her hâlde Allah’ın kullarına üstün refah ve asayiş ihsân buyursun. Âmîn bi-hürmeti Resûlü’s-sakaleyn.”

Şenlikler

İngilizler Düşes’in doğum haberini alır almaz hastanenin önünü şenlik meydanına çevirmişler. Peki Osmanlı’da doğan hanedan bebekleri için ne tür şenlikler yapılıyordu?

Bildiğimiz ilk doğum şenliğini Kanuni, sonradan idam ettireceği oğlu Mustafa’nın doğumunda (1525) düzenletmişti. Bir hafta süren bu şenlikten sonra yeni bir doğum şenliği için tam 87 yıl beklemek gerekmişti. 1612 yılında I. Ahmed’in, oğlu IV. Murad’ın doğumu ile Ayşe ve Gevherhan sultanların düğünlerini birleştirip üçlü bir şenlik düzenlettiğini biliyoruz. 20 yıl kadar sonra IV. Mehmed’in oğlu II. Mustafa’nın doğumu için düzenlettiği şenlik yalnız İstanbul’da değil, çeşitli şehirlerde yapılmasıyla diğerlerinden ayrılır.

III. Mustafa’nın kızı Hibetullah Sultan’ın 1758’deki doğumu vesilesiyle düzenlenen şenliğin 7 gün 7 gece sürmesi kararlaştırılmışken, uzun zamandır yeni doğum vakasına tanık olmayan saray ve halkın arzusu üzerine 10 günde tamamlanabilmiştir. Ancak zavallı Hibetullah sadece 3 yıl yaşayabilmiştir.

Hibetullah Sultan’ın doğumu önce Sadrazam Koca Ragıb Paşa’ya bildirilmiş, Sadrazam hatt-ı hümayunu okuduktan sonra gerekli kişilere para ve giysi armağan edilmiştir. Buhur ve şerbet ikram edilip kandiller yakılmıştır. Avlu ve meydanlarda dizi dizi meşaleler ateşe verilmiş, davul ve zurnalar sabahlara kadar çalmıştır. Tellallar sokak sokak gezerek doğumu müjdelemiş, sürekli toplar atılmıştır. Sarayda ise bir cami maketi yapılmış, içine renkli kandiller konulmuş ve maket bu haliyle Topkapı Sarayı’nın önüne bırakılmıştır. Ağaçlara ve başka yerlere fanuslar ve kandiller asıldığını da bildiriyor kaynaklar. Sadrazamın sarayındaki gösteriler de göz alıcıdır. Cambazlar, gölge oyuncuları, mehter takımı burada günlerce icra-i faaliyet eylemiştir.

Tam kızının öldüğü yıl bir oğlu dünyaya gelince III. Mustafa yine görkemli bir şenlik düzenletmiş. Gün doğumuyla birlikte doğan şehzade III. Selim’in haberi Sadrazam’a ulaşmış ve ertesi gün şenlikler başlamıştır. Mehterin dinlenmesinden sonra ‘güneş seyredilmiş’, gece donanma yapılmış, şenlikler bir hafta sürmüştür.

Analık hakkı

Osmanlı hanedanı tarihinde bir ilk olarak Sultan II. Abdülhamid padişah olunca, küçük yaşta vefat eden annesinin yerine kendisine bakıp büyüten analığı Perestu Kadınefendi’yi, sanki öz annesiymiş gibi Valide Sultan yaptırıp maaş bağlatmış, konak tahsis ettirmiş ve onu vefatına kadar düzenli olarak ziyaret etmek suretiyle bir evladın annesine karşı yapması gereken bütün görevleri eksiksiz yerine getirmiştir. Hatta Sapanca’da bulunan Perestu Kadınefendi Camii’ni de kendisi yaptırıp analığının adının hayır yollarında anılmasını sağlamıştır.  


.

Bu hastanenin adı Hamidiye Etfal; Şişli nereden çıktı?

04.08.2013 - Bu Yazı 1070 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Şişli Etfal Hastanesi’nin ismi aslına dönerek Hamidiye Etfal olmuş. ‘Efendim nasıl olur?’ diyenler mi istersiniz, ‘Osmanlı’yı geri getirmek istiyorlar’ diyenler mi. Hakkı sahibinden çalmak ne zamandan beri adalet oldu? Birinin malını çalmak ile yaptırdığı eserin ismini çalmak arasında ne fark var?  

‘Hamidiye’ ismi bir su markasında ve Çanakkale’deki tabya ile bazı köy isimlerinde kaldı galiba. Diğerleri itinayla temizlendi. Mesela Ordu’nun Mesudiye ilçesinin adı, Abdülhamid’in cömert yardımlarından dolayı ilçe halkının arzusu üzerine Hamidiye yapılmıştı. Meşrutiyet’ten sonra ‘mesud’ bir devreye girildiğini müjdelemek üzere değiştirildi.

Maalesef ülkemizde bir dönemin marazı olan Abdülhamid düşmanlığı yüzünden Sultan’ın kataloğu bile ciltler tutabilecek eserleri gözlerden saklanmış veya ismi kazınmıştır. Hastanedeki Hamidiye ismi de tahttan indirilir indirilmez Osmanlı Etfal Hastanesi yapılmış, Cumhuriyet dönemindeyse Şişli denilmişti. Her ne kadar orijinal binadan geriye sadece mescidi ve ilginç minaresi kalmışsa da, 104 yıl sonra asıl ismine geri dönmüş olmasını hakkın iadesi bakımından önemli bir adım sayıyorum.

O herkesin imrenerek baktığı sarayların bazen dışı yanar, bazen de içi. Lakin bu yanıklardan başka türlü bereketleri fışkırtma becerisi de aynı sarayın hayır çetelesine mutlaka eklenmelidir.

Sultan II. Abdülhamid’in tam dört evlat acısını yaşadığını ve bu ölümlerden birinin ülkemizdeki ilk “etfal”, yani çocuk hastanesinin kurulmasına vesile olduğunu biliyor muydunuz?

Yanık Saraylılar

İlk evlat acısını henüz şehzadeliğinde yaşamıştır Abdülhamid. 1875 yılında 7 yaşında olan kızı Ulviye Sultan feci bir kaza sonucunda yanarak ölmüş. Sarayı yasa boğan bu feci olay şöyle cereyan etmiş:

Bir gün Ulviye Sultan annesinin odasına girmiş, “şem’alı” denilen muma yatırılmış fitilden mamul kibritle oynarken üstündeki tül elbise ve saçları tutuşmuş. Annenin bütün çırpınmaları çocuğun ölümcül yanıklar içinde kalmasına engel olamamış. Babası yetiştiğindeyse gözünü açıp sadece “Baba!” diyebilmiş, sonra ruhunu teslim etmiş.

Abdülhamid’in vefatına tanık olduğu çocuklarından Mehmed Bedreddin 2,5 yaşında menenjitten, Samiye Sultan da 1 yaşında zatürreden ölmüş. Ancak Hatice Sultan’ın ölümü ismini tartıştığımız bir hayır kurumunun tesisine vesile olması bakımından anlatılmaya değer.

Ayşe Osmanoğlu’nun hatıratına göre Hatice Sultan, sadece 8 aylıkken hastalanmış. Hastalığı bir türlü teşhis edilememiş. Devrin önde gelen doktorları seferber olmasına rağmen kurtarmak mümkün olmamış. Abdülhamid üzüntüsünden secdeye kapanarak “Allah’ım, evladımı bana bağışla!” diye dualar etmişse de takdir yerini bulmuş.

İşte Abdülhamid’in aklına tam tekmil bir anne ve çocuk hastanesi yaptırma fikri bu üzücü vesileyle gelmiş. Yanık bir babanın yüreğinden taşan şu sözlere kulak kesilelim:

“Benim çocuğum kurtulmadı. Kim bilir fakir fukaranın çocukları nasıl bakılıyor? Hiç olmazsa bir hastane yaptıralım da benim gibi birçok babaların kalbi yanmasın.”

Ardından inşa emrini vermiş. Kızını tedavi etmeye uğraşan Dr. İbrahim Paşa’yı hastanenin başhekimi yapmış. Son sistem ve Alman usulü hastanenin alet edevatı, hatta hemşireleri dahi Almanya’dan getirilmiş. En önemlisi, hastaneyi Abdülhamid’in kendi tahsisatından (Hazine-i Hassa’dan) yaptırmış ve tahttan indirilinceye kadar da bütün masrafını karşılamış olması.

Hastane pek çok ilklere imza atmış. Bunlardan biri, ülkemizde kalorifer tesisatı kurulan ilk hastane olması. 1903 yılında o zamanın doğalgazı diyebileceğimiz havagazı bağlatılmış, şehirde elektrik yaygın olmadığı halde jeneratörü olduğu için hastanede röntgen ve fiziko-terapi işlemleri başarıyla yapılabilmiş. Öyle ki, 1,5 yaşındaki bir çocuğun yuttuğu para röntgende tespit edilmiş (bu görüntü günümüze kadar gelmiştir). Bir de hem açılışında (19 Ağustos 1899), hem de yıldönümlerinde –ki, özellikle Sultanın cülus yıldönümüne rastlatılmıştır- yüzlerce fakir çocuğun sünnet töreninin bedava ve üste hediye verilerek yaptırıldığını biliyoruz.

Lüks özelliklere sahip

2 Haziran 1898’de temeli atılan hastane, Hamidiye Etfâl Hastahane-i Âlisi adıyla açılmış. Berlin’deki Kaiserund Kaiserin Friedrich Kinderkrankenhaus Hastanesi’nin planlarına göre inşa edilmiş olan Hamidiye Etfal’in hızla geliştiğini, bünyesine Nisaiye (Kadın Hastalıkları) bölümünün eklendiğini biliyoruz.

Hamidiye Etfal’in 20-30 yıl önceki hastanelerimize kıyasla bile son derece modern, hatta lüks özelliklere sahip olduğunu eklemek lazım. Mesela her kata ayrı bir banyo yapılmış, hastaların hava alması için yine her kata birer balkon konulmuştur. Bodrum katı ile birinci kat arasında bir hizmetliler merdiveni mevcut olduğu gibi bir de asansör –yanlış duymadınız “asansör”- yaptırılmış, etrafına hoş kokular yayan ağaçlar dikilmesine özen gösterilmiş. (Ecdadımız bir işi yaparken bu kadar çevreci düşünürdü. Ya biz?) Sonradan bir çocuk sanatoryumu, bir de bulaşıcı hastalıklar pavyonu eklenen hastanede kimya ve bakteriyoloji laboratuvarları ile diğer poliklinikler de yer almaktaydı.

Bir ilginçliği de, 1907 yılına kadar yayınlanmış olan “İstatistik Mecmuası” ile hastanede yapılan çalışmaların bütün dünyaya duyurulmuş olmasıdır ki, benzersiz bir kaynaktır ve Meşrutiyetten sonra yayının kesilmesi tıp tarihimiz adına ciddi bir kayıptır. (Özgür Yıldız, JASSS, 5/ 5, Oct. 2012, s. 391-411.)

Prof. Dr. Nuran Yıldırım “Kutup Yıldızı” dediği Hamidiye Etfal Hastanesi’nin akıbetini şu buruk cümlelerle özetlemiş:

“II. Abdülhamid’in, dönemin en modern tıbbî araç gereçleriyle donatıp, dolaplarını Tamirhane-i Hümayun’da yaptırdığı, döşemelik kumaşlarını ve halılarını Hereke Fabrikası’ndan getirttiği, en yetkin hekimleri görevlendirdiği hastane hem iktidarının simgesi, hem de tıbbımızın göstergesi kabul ediliyordu. Avrupa’daki bazı emsallerinden bile üstün bir seviyede hizmet verip bir kutup yıldızı gibi parlarken kurucusu tahttan indirilince kadrosu dağıtıldı ve durgunluk dönemine girdi. O kadar yararlı hizmetleri vardı ki, siyasi muarızları, adını değiştirerek sabık hükümdarın kurduğu bu örnek hastaneyi yaşatmaya mecbur kaldılar.” (Hastane Tarihimizde Bir Kutup Yıldızı, 2010, Önsöz.)

Birçok hizmetleri reddedildi, unutturulmaya çalışıldı. Oysa o hal kararı tebliğ edildiğinde şöyle demişti: “Hizmetimi ancak Cenab-ı Hakk’ın takdirine bırakıyorum. Ne çare ki düşmanlarım bütün hizmetime kara bir çarşaf çekmek istediler ve muvaffak da oldular.”

Olamadılar Sultanım, olamayacaklar da. Millet uyanıyor ve sizi ‘geri getiriyor’ çünkü.


.

154 yıl önce bir başka ‘Ergenekon’ yargılanmıştı

11.08.2013 - Bu Yazı 927 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

Ergenekon yargılamaları sonunda bitti, hükümler açıklandı. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarından beraatlere kadar çeşitli cezalar verildi ama 5 yıllık yargılamanın belki de en önemli sonucu, Türkiye’yi korkunç bir darbe batağına çekmek üzere örgütlenen Ergenekon’un mahkeme tarafından resmen bir terör örgütü olduğunun tescili oldu.

Yalnız terör örgütü olduğu da değil, bu örgütün iş dünyasından akademyaya, Genelkurmay Başkanı’ndan gazetecilere kadar uzanan derin ve zengin kollarının varlığı da tescil edilmiş oldu.

Böylece siyasî tarihimizde 154 yıl aradan sonra suçlu görülenlerin cezalandırılmasına şahit olmuş olduk.

Hatırlatalım: Birincisi, 1859’daki Kuleli Vakası adı verilen darbe girişimiydi. Gerçi arada Sultan II. Abdülhamid’in bir cinayet davasını bir darbe hesaplaşmasına dönüştürdüğü 1881 yılındaki Yıldız Mahkemesi ile Talat Aydemir ve Fethi Gürcan’ın idamıyla sonuçlanan 1964 yılındaki Harbiyeliler yargılaması da var ama bunlardan ilki, gerçekleşmiş bir darbeyi yargılamasıyla, ikincisi de nispeten dar ve askeriye içi bir hareket olmalarıyla diğerlerinden ayrılır.

Bugün Kuleli Vakası adı verilen ilk modern darbe girişimini hatırlatmakta fayda var. Peki 1859’da ne olmuştu?

1859 yılının 13 Eylül Çarşamba günü Abdülmecid’in huzuruna pürtelaş giren Serasker Rıza Paşa bir haber getirmiştir. İçlerinde yüksek rütbeli subayların da bulunduğu darbeci bir “gizli ittifak”, harekete geçmek üzeredir. Ellerini çabuk tutmazlarsa ertesi günü Tophane’deki Kılıç Ali Paşa Camii’nde toplanıp harekâtın düğmesine basacaklardır. Maksatları, ilk Cuma selamlığında padişaha ve maiyetine silahlı bir suikast düzenlemek, ardından doğacak kargaşadan yararlanarak isyan girişiminde bulunmak ve Veliaht Abdülaziz’i tahta çıkarmaktır.

 

Darbe planı

Padişah Cuma selamlığında iken ayağa kalkan ulema “camide din kitaplarını yere atarak” kargaşalık çıkartacak, düğmeye böyle basacak, bu sırada kapılar tutulup profesyonel asker olan Çerkez fedailer yardımıyla Sultan Abdülmecid’e suikast gerçekleştirilecekti. Ardından denizden atılacak işaret fişeğiyle İstanbul, Üsküdar ve Kuleli civarında bulunan minarelerde haber bekleyen darbe üyelerine haber ulaştırılacak, sonra da telgraf telleri kesilecek, köprüler zaptedilecek ve şehir kontrol altına alınacak, darbe yeni padişahın tahta çıkarılmasıyla tamamlanacaktır.

Tabii bu kanlı operasyon için ciddi miktarda asker ve sivil eleman ile silah tedarik ettiklerini söylememe gerek yok. Ancak gücün sadece askerlerden oluşmadığını, ‘sivil’ unsur olarak 22 No’lu hükümlü Şeyh Feyzullah’ın 20 bin müridinden en az bininin devreye sokulacağı ve 15 bin başıbozuk askerinin İstanbul yakınlarına getirildiğini sanıkların mahkemedeki ifadelerinden öğrenebiliyoruz.

Araştırmacı Burak Onaran’ın tahminine göre darbecilerin işaret fişeğiyle harekete geçirecekleri kitlenin sayısı yaklaşık 10 bin ile 30 bin kişi arasındadır. Bu rakam, hayalî değildir ve o zamanki İstanbul nüfusu göz önünde bulundurulduğunda tehlike ciddi boyutlardadır.

Haberi alan Sultan Abdülmecid şaşkındır, çünkü babasının yeniçeriliği kaldırmasından sonra iktidarın penceresindeki çapakların tamamen temizlendiğini sanmaktadır. Kimlerdir bunlar? Ve nasıl bir araya gelmişlerdir? İçlerinde Irak’ın Süleymaniye bölgesinden gelmiş olan Nakşi Şeyhi Ahmed Efendi’den tutun da, Erzurumlu bir muhallebiciye, oradan Tophane-i Amire kâtiplerinden Arif Bey’e ve Hüseyin Daim Paşa gibi bir orgenerale varıncaya kadar türlü meslek ve meşrepten insanın bir araya geldiği gizli bir “fesat cemiyeti” çıkmıştır karşılarına.

Emir verilir, ertesi günü darbeciler camide bir toplantı sırasında basılıp derdest edilirler. Askerler sorgulanmak üzere bugünkü İstanbul Üniversitesi merkez binasında bulunan Seraskerat Dairesi’ne götürülür, diğerleri ise Kuleli Askeri Lisesi’ne. Daha sonra hepsinin mahkemesi Kuleli Askeri Lisesi binasında görüldüğü için tarihe “Kuleli Vak’ası” adıyla geçmiştir bu ilk modern darbe girişimimiz.

Darbeye ne ceza verildi?

Mahkeme kararının metninde bazı şahısların Saltanat-ı Seniyye aleyhinde fitne çıkarma ve fesat kastıyla bir gizli ittifak teşkil etmiş olduklarının haber alındığı, ilgili kişilerin birer ikişer Kuleli Kışla-i Hümayunu’na getirildikleri, özel bir komisyon marifetiyle tek tek ve yüz yüze sorgulandıkları ve muhakeme edildikleri belirtilmektedir.

Mahkeme kararına göre yargılananların sayısı 40’tır. Fakat hepsini harekete geçiren teorisyen (“fesadın müellif-i hakikisi”) Süleymaniye Sancağı’ndan Şeyh Ahmed adında bir medrese hocasıdır. Darbe fikrini tasarlayan Şeyh Ahmed’dir ve Orgeneral (Ferik) Çerkez Hüseyin Paşa, Cafer Dem Paşa ve Binbaşı Rasim Bey ve kâtip Arif Bey ile birleşerek çeşitli toplum kesimlerinden insanı da bu şer ittifakına dahil edip darbe için harekete geçmişlerdir.

Peki mahkemeden ne karar çıktı? 5 idam cezası, 13 müebbet hapis ve çeşitli sürgün, hapis ve tard cezaları... Hükümler idam cezalarının Ceza Kanunu’nun 47. maddesi gereğince küreğe, kürek cezalarının kalebentliğe çevrilmesi mütalaasıyla padişah Abdülmecid’e sunuldu. O da fermanla idam cezalarını müebbet hapse, kürek cezalarını ise müebbeden kalebentliğe çevirdi.

Ancak Türkiye’de darbe girişimlerinin sadece ‘yerli’ bir motivasyona dayanmadığını bu ilk darbede de görmek mümkün. İdamların İngiliz ve Fransız elçiliklerinin baskısıyla müebbede çevrildiğine dair bir ipucu var elimizde. Olaydan 8 yıl sonra bir başka isyan planı ortaya çıkarıldığında Fransa’nın İstanbul elçisi, Fransa Dışişleri Bakanlığı’na yazdığı raporda Hüseyin Daim Paşa’nın kendi talepleri üzerine affedildiğini açıkça yazmaktadır. (Burak Onaran, Tarih ve Toplum, Sayı: 5, 2007, s. 9-35).     

Hüküm gereğince Şeyh Ahmed ve Arif Bey Mağosa’ya, Hüseyin Paşa ile Rasim Bey Akka’ya gönderildi, diğerleri de bazı adalara ve memleketlere. Ancak 5 idamlıktan birisi hakkındaki hüküm mecburen gıyaben verilmişti. Çünkü isyana Arnavut askeri tedarik etme sözü veren Cafer Dem Paşa, yargılanmadan önce kayıktan denize atlayarak intihar etmişti.

Ergenekon’dan sonra derin bir nefes alanlara hatırlatalım. Darbe virüsünün temizlenmesi zaman alıyor. Nitekim Kuleli Vakası’ndan 8 yıl sonra, bu defa “Meslek Örgütü” adıyla yeni bir örgütlenmeye gittiklerini bilmekte fayda var.  Su uyur, darbe uyumaz


.

İhvan’ın darbecilere direnişi geçmişteki acı bir tecrübeye dayanır

18.08.2013 - Bu Yazı 1032 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Medya geçmiş abaküsün başına, masum insanların her dakika artan ölü sayısını abartarak ekranlara yansıtmakla meşgul. Müslümanlar yerine kedi veya köpek öldürülmüş olsaydı uluslararası camianın sesinin çok daha şiddetli çıkacağını tahmin etmek zor olmasa gerek.

Ancak Mısır sokaklarında kan ve gözyaşı 60 yıldır dinmiyor. Gerçi İngiliz işgali döneminde de az acılar çekilmedi ama özellikle 1952’de gerçekleşen askerî darbenin ardından Mısır sahnesi üç modern Firavun üretirken bunların İslamcı akımlarla ilişkisi veya tersinden söylersek İslamcı akımların darbecilikle yakınlaşma veya uzaklaşma serüveni, bizi üzerinde düşünmeye sevk edecek olaylarla doludur.

1960’ların iki popüler devrimcisi Cemal Abdünnasır ve Ernesto Che Guevara bir görüşmede.

Bir başka deyişle Mısır’da darbenin gerçekleştiği ve pekiştiği Temmuz 1952-Ekim 1954 dönemi ile Temmuz 2013’te başlayıp halen devam eden kanlı olaylar arasındaki 60 yılı aşan bağ, yalnız bugünkü katliama değil, Mısır’ın ve çağdaş İslamî hareketlerin darbecilerle imtihanına da ışık tutacak özellikler taşır.

Bugünkü nesiller fazla hatırlamaz ama 1970 yılındaki ölümüyle yalnız Mısır’da değil, Ortadoğu’da da bir dönemin sonunu ilan eden Cemal Abdünnasır, şaşırtıcıdır ama “Firavunlar zamanından beri ülkeyi yöneten ilk Mısırlıydı.” Mısır’ı hep ‘başkaları’ idare etmişti, artık Mısır, Mısırlıların olmalıydı. Yönetimiyle, ekonomisiyle, hukukuyla Mısırlıların…

İngiliz işgaline karşı Mısır aydınları ve halkının 1918’de başlattığı direniş hareketi 1922 yılında kısmî bağımsızlığı, 1936’da İngiltere-Mısır anlaşmasıyla tam olmayan bir bağımsızlığı getirmişti. İngiliz askerlerinin Süveyş bölgesinden çekilmesi için 20 yıl daha beklemek gerekecek, son İngiliz birlikleri Kanal bölgesini terk ederken takvimler 18 Haziran 1956’yı gösterecekti.

Ancak yakın dönem Mısır tarihini gözden geçirirken fazla hafife alınan İhvan hareketinin süreçteki rolüne yakından bakmakta fayda var. Peki Mursi’ye yapılan darbeden itibaren meydanları bekleme eylemlerini ölümüne sürdüren ve darbe iktidarını kendi kanında boğma taktiğini yürüten Müslüman Kardeşler Cemiyeti, 1952 darbe sürecinde nasıl bir rol oynamıştı?

Darbecilerle neden  yakınlaştılar?

1940’lı yıllarda mensuplarının sayısı 200 bini bulan Müslüman Kardeşler’in kuruluş kaygısını, hilafetin kaldırılmasından sonra oluşan boşluğun ümmet tarafından nasıl doldurulacağı teşkil eder. Hasan el-Benna, 6 arkadaşıyla cemiyeti kurarken dinî bir görev duygusuyla hareket ediyordu. “İslam’ı terk eden Türkiye’nin bozulması” hilafetin yeniden kurulmasını acil bir ihtiyaç haline getiriyordu.

Gerçi Mısır Kralı I. Fuad, hilafet kaldırılıp halife ve Osmanlı hanedanının büyük bölümünün sınır dışı edildiği tarihten 2 yıl sonra, 1926’da Kahire’de bir ‘hilafet kongresi’ düzenleyecek ve halife seçilmek de isteyecekti ama şahsına yönelik endişeler sebebiyle akim kalacaktı bu girişim.

Savaş sonrası dönemde Mısır’da iki siyasî grup şekillenecektir: Birincisi Hür Subaylar, ikincisi Müslüman Kardeşler. Bu ikili, Mısır’ın geleceğinde oynayacağı roller ve bırakacağı izler bakımından dikkatle izlenmelidir.

Aslında kasım ayında yapmayı planladıkları darbeyi, deşifre edildiklerini fark edince 23 Temmuz 1952’ye çeken Hür Subaylar işi başarmışlardı ama ülkede halkın desteğini alabilecekleri en büyük siyasî oluşum Müslüman Kardeşler’den bağımsız olarak bu süreci yönetemeyeceklerdi.

İslam dünyasının bir dönemine damgasını vurmuş liderler: Yaser Arafat (solda), Nasır (ortada) ve Kral Faysal.

23 Temmuz devrimi, biraz da Müslüman Kardeşler’in başarısıydı. Açıkça destek vermişlerdi. Hatta darbeci subaylardan ikisi bizzat İhvan üyesiydi. Nasır ve halefi olacak Enver Sedat’ın da İhvan’a yakın olduğu söyleniyordu. 1953 yılında Nasır ve Sedat gibi darbe liderleri sanki çok umurlarındaymış gibi Hasan el-Benna’nın mezarını ziyarete gitmişlerdi. Bu, İhvancılara göz kırpmak anlamına geliyor, tabana mesaj veriyorlardı. Nitekim Filistin uğruna aynı saflarda çarpışmışlar, hatta biraz da darbenin tohumu bu çarpışmalar sırasında atılmıştı.

Darbenin sonu: İdamlar

Bu sırada İngilizler bugün de ölü haberlerinin geldiği İsmailiye şehrindeki bir polis karakoluna saldırarak 50 kadar Mısırlı polisi öldürürler. Ancak bu haber Mısır sathında hiç beklenmeyen güçlü bir halk hareketinin işaret fişeği olarak algılanır ve isyan başlar. İngiliz şirketi ve kurumlarına saldırılar gerçekleşir. Kahire’nin zengin semtlerinde yangının bini bir paradır. Mısır sokakları celallenmiştir. Tıpkı bugün olduğu gibi…

Gerçi Kral Faruk sokak isyanlarını bastırmayı başarır ama yönetimi de ağır bir yara alır. Kral tahtından indirilip sürgüne gönderilir. Çok da umurunda olduğu söylenemez, zira zevk ve sefahat sahasında yeni rekorlar kırmakla meşgul olan Kral Faruk, isyancılara teşekkür etmiş derler: “Siz indirmeseydiniz ben kendimi tahttan indirecektim.” Yerine 6 aylık oğlu Fuad geçirildi, 1,5 yaşındayken de tahttan indirildi! En küçük tahta çıkan ve en küçük tahttan inen kral unvanı o gün bu gündür ona aittir.

İşte bu dönemde iş başında bulunan General Necip ve Nasır’ın getirdiği geçici anayasanın laik niteliğini protesto eden Müslüman Kardeşler sokaklara dökülecek ve çatışmalar başlayacaktı. Sonuçta 26 Ekim 1954 günü Nasır tarafından İhvan mensubu olduğu iddia edilen birinin 8 el ateş etmesi üzerine (Müslüman Kardeşler’e yönelik komplonun bir parçası olduğu ileri sürülmüştür) büyük bir tasfiye hareketi başlatılacak ve İhvan’ın liderleri dahil binlerce mensubu tutuklanacak, işkencelerden geçirilecek ve toplam 8 idam cezası verilecektir.

Gerçi Başkan Hudeydi’nin cezası müebbete çevrilecektir ama bu çatışma ortamında içeriye alınan “Fizılali’l-Kur’an” adlı tefsiriyle tanıdığımız Seyyid Kutub 10 yıl hapiste yatacak, serbest bırakıldıktan birkaç ay sonra yeniden tutuklanıp idama mahkûm edilecek, temyize giderse daha insaflı bir hüküm verileceği vaadine rağmen bunu reddederek 1966 Ağustos’unda idam edilecektir. (H. Bozarslan, Ortadoğu: Bir Şiddet Tarihi, İletişim: 2010, s. 86-129).

Böylece darbecilerle kısa yürüyüşü sırasında ağır bir darbe yiyen İhvan, Hüsnü Mübarek döneminin bitişiyle siyasi yasaklar kalkıncaya kadar yeraltına çekilmiş olup Tahrir’le siyasete geri dönmüştür. Ancak bu defa kararlıdır darbecilerle işbirliği yapmamaya. Ne pahasına olursa olsun o 1952-54 döneminden dersini almış bir İhvan vardır karşımızda. Meşruiyetten ayrılmamaya kararlı olmaları bu yüzdendir. Tarihten ders almak böyle zamanlarda önemlidir. m.armagan@zaman.com.tr


.

95 yıl önce Suriye için savaşmıştık

25.08.2013 - Bu Yazı 1135 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

Şam yakınlarında yaşayan silahsız sivillerin kundaktaki bebeklere varıncaya kadar üzerine hunharca demeyeceğim, alçakça atılan kimyasal gazların semeresini hepimiz ekranlarda gözyaşları içinde izledik. Dünya izliyor ama bir şey yapmıyor, yapamıyor.

Oysa ölenler insan. Hayır, insan değil, ‘Müslüman’, yani öteki onlar. Eğer Batılının anladığı manada ‘insan’ olsalardı çoktan müdahale edip kurtarma yoluna girmişlerdi. Öte yandan çuvaldızı kendimize batırmak babında ifade etmeliyiz ki, neden hemen bütün katliamlar İslam dünyasında meydana geliyor ve dünya izliyor. Onları izledikleri için kınayarak avunmayalım, biz neden bu durumdayız? Bunu da sorgulayalım.

Sorgulayalım, lakin isterseniz burada duralım ve konuyu güncel köşelere havale ederek tarihimizin acı sayfalarına, Osmanlı’nın sonunu getiren o ağır yenilgileri aldığımız Suriye cephesindeki son günlerimize bakalım.

Bakalım bugün kanlı olayların yaşandığı Suriye’nin güneyden kuzeye doğru Dera, Şam, Humus, Hama ve Halep civarında bundan 95 yıl önce neler yaşanmış? Suriye uğruna İngilizler ve Fransızlarla nasıl savaşmışız? Ve yaklaşık 500 kilometre uzunluğundaki anavatan topraklarımızdan bir ay içinde nasıl çekilmişiz?

Resmi tarihe bakarsanız 1918’in Eylül-Ekim aylarına rastlayan bu hezimetin tek bir anlamı vardır: Araplarla olan bağımızı kopardık, asıl ‘Türk’ olan alanı korumaya aldık, yani Anadolu topraklarını. Oraları savunmanın bir anlamı yoktu zaten, daha en başta kuvvetlerimizi heder etmeden Anadolu’ya çekilmeli ve savunmamızı Adana’dan başlatmalıydık.

Bu tuzu kuru sava karşı iki şey söylemek gerekir:

1) Zaten İngiliz-Fransız koalisyonunun Anadolu’ya ilerlemek gibi bir planları yoktu, General Allenby’nin başlangıçtaki hedefi bir sınıra ulaşmak değil, karşısındaki Osmanlı ordularını mahvetmekti. Savunmasız kalan topraklarda yapılacaklar daha sonra görüşülecekti. Halep’e girmeyi bile ekim sonlarına doğru planladığını biliyoruz.

2) Eğer en baştan kaçarcasına Adana’ya veya tamamen Toroslar’a çekilseydik yenilgi halinde sonraki çekilme hatlarımız nereler olacaktı? a) Konya? b) Eskişehir? c) İstanbul? d) Hiçbiri?

Viyana’ya kadar niye gittik?

Tarih hakkında konuşur veya yazarken biraz mantık kitabı da okusak iyi olacak. Sık sık duyarsınız: Viyana’da, Budin’de, Girit’te ne işimiz vardı? Anadolu çocuklarını bozuk para gibi harcadık ‘hiç alakamız olmayan’ cephelerde? Üstelik bunu söyleyenler de sokaktaki cahiller değil, ‘üst düzey’ yetkililer!

Yahu siz hiç mi güvenlik çemberi diye bir şey okumadınız? Uluslararası hukukun ve BM’nin icat edilmediği bir dönemde kim hangi toprağı işgal ederse onun yanına kâr kalıyordu. Eğer o tarihte sınırlarınızı dışarıda kurmazsanız ve ‘Yurtta sulh, cihanda sulh’ politikasını tutturursanız başka milletler size acıyıp topraklarınıza girmez sanıyorsanız aldanıyorsunuz.

Siz saldırmazsanız size saldıracak ülkeler düzineyleydi. O devirde geçerli strateji ‘En iyi savunma hücumdur’ şeklinde özetlenebilir ve bu sert realitenin gereği olarak ecdadımız “tâ Viyana’ya kadar” gitmişti. (“Tâ Viyana’ya kadar”ı tırnak içine alışımın sebebi, Viyana’nın İstanbul’a Van’dan çok daha yakın olmasıdır. İstanbul merkezli bir dünyada Viyana’ya gitmek Erzurum’a gitmek gibi bir şeydir de, geçerken hatırlatayım istedim.) Tarihimiz ortada: Balkanlar’ı 400 yıl feda ede ede Anadolu’yu kurtarabilmiştik. Meriç’ten öteye geçmeseydik nerede durduracaktık sahi? sorusu üzerinde azıcık düşünmek gerekmez mi?

Suriye’den nasıl geri çekildik?

İngiliz kuvvetleri Şam’da Meydan-ı Merce’den geçerken. Arkada Sultan II. Abdülhamid’in diktirdiği telgraf abidesi eski günleri özlüyor gibi...

Eylül’ün 18’ini 19’una bağlayan gece sabaha doğru ordularımız müthiş bir hücumla uyandılar. Allenby’nin kuvvetleri beklenen saldırıyı başlatmışlardı ama savaş tarihine geçecek üstün bir taktik izlemişti. (Anlatıldığına göre tarihe çok meraklıydı ve MÖ 1480 yılında yine aynı yerde Mısırlıların uyguladığı taktiği aynen kopya etmişti.)

Buna göre karşısındaki kolorduya 14 kat üstün bir kuvvetle darbe indirilecek ve daha önce telsiz haberleşmesini kestiği ordularımızın bilgi boşluğundan yararlanarak süvari birliklerini arkamıza düşürecek, böylece kaçış yolunu tutacaktı. Nitekim  8. Ordu ile 7. Ordu’nun kaçış yolları başarıyla tutuldu. Eylül’ün 20’sinde Nablus’ta bir meydan muharebesi yapıldı, sonuçta 8. Ordu büyük ölçüde dağılmış, 7. Ordu ise savaşmadan geri çekilmişti; Şeria nehrinden zorlukla karşıya geçerek Dera üzerinden Şam’a doğru hasar ala ala ilerledi. Daha sonra yenilgiler çorap söküğü gibi geldi. Kayıplarımıza Lawrence’in idare ettiği Arapların yaptıkları tuz biber ekiyordu.

 Suriye’de Türk ordusunun aldığı yenilgide payı olan İngiliz casusu Lawrence, ünlü Rolls-Royce’uyla Şam sokaklarında. Şehirde birkaç gün içinde Arapların zafer çığlıklarını bitiren bir darbe yapacak ve

İngiliz bayrağını dalgalandıracaktı.

25-26 Eylül 1918 gecesi ordu komutanları toplantı halindedir. Yıldırım Orduları tarafından Cemal Paşa’ya geriye kalan birlikleri alarak Şam’a gitmesi ve savunmasını Şam önlerinde kurması emredildi. Mustafa Kemal Paşa ise Rayak’a gidecekti. 7. Ordu kuvvetlerini başka bir ordu komutanına devretmesinden Liman von Sanders’in Cemal Paşa’ya daha çok güvendiği sonucunu çıkaran Mustafa Kemal gücendi ama görevine devam etti.

Şam’ı da savunmak mümkün olamadı. 1 Ekim’de Şam düştü, bir hafta sonra ise Beyrut. Sırada Hama, Humus ve Halep vardı. Fahri Belen anlatıyor bundan sonrasını: “Arapların doğudan, İngiliz motorlu birliklerinin batıdan ilerlemeleri üzerine 24-25 Ekim gecesi Halep boşaltıldı. İskenderun güneyinden ve Halep’in 5 km kuzeyinden geçen bir mevzi tutuldu. İngilizler yeni mevzie taarruz etmediler.”

Neden Halep’ten sonra taarruz etmediler sahi? Cevaplanması gereken bir sorudur ve yazımızın başında Adana’ya çekilip orada kalmamızı öğütleyenlerin bu bilgiden haberleri var mıdır? (İskenderun civarına kadar gelmeleri ise denizden iaşe sağlamaktı.)

Grainger’in dikkatimizi çektiği bir husus bizim kitaplarımızda geçmez. Özetle şöyle yazar:

Mustafa Kemal’in Halep’ten ayrılmasıyla Türklerin Arap topraklarıyla bağı kesilmiş oluyordu. Ekim sonlarında Mustafa Kemal yeni bir İngiliz saldırısını püskürtecek kadar askere ve Anadolu’dan yeterli gıda maddesine kavuşmuştu. İngiliz ordusu fazla dağılmıştı, bir haftaya kadar toparlanamadı. Bu arada Mustafa Kemal’in kuvvetleri iki üç katına çıkarılmıştı. Çok sayıda makineli tüfeğe sahipti ve silahların arkası geliyordu. Ekim sonlarında büyük bir savaş bekleniyordu İngilizlerle. Osmanlı yapacağı tahkimatı yapmıştı. Hatta savaşa yardım etmesi için yapılan Amanos tünelini bile bitirmiş, artık trenle Anadolu’dan ikmal kolaylaşmıştı. İşte Mondros Mütarekesi’nin imzalandığı haberi tam böyle bir ortamda geldi. Rauf Bey ile Amiral Calthorpe anlaşmışlardı.

Suriye gitmiş, kavga bitmiş miydi?


.

Bir maymun İstiklal Savaşı’nı kazanmamıza nasıl yardım etmişti?

01.09.2013 - Bu Yazı 3374 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

Tuhaf ama tarih bazen bize saçma gibi gelen olaylarla şekillenir. Aslında o sırada arkasındaki “büyük plan” okunamadığı içindir saçma görünmesi.

1920 Ekim’inde Yunan kralını ısıran maymunun hikâyesi bunun en çarpıcı misalidir. İstiklal Savaşı’nın henüz başlarında Yunan işgali İzmir’den Batı Anadolu’nun içlerine doğru bütün hızıyla genişlerken Atina’daki Tatoi Sarayı’nın bahçesinde meydana gelen esrarlı bir ‘ısırma’ olayı Milli Mücadele’nin lehimize dönmesini sağlayacak ve askerinden alimine, şairinden siyasetçisine kadar moralimizi düzeltecektir.

İşte 1917 yılında babası Konstantin’in yerine tahta çıkarılmış ve Anadolu’nun işgali ile Yunanistan’la birleştirilmesi fikrini (megalo idea) en büyük dava edinmiş olan Yunan Kralı I. Aleksander’in bir maymun tarafından ısırılması olayı ve hiç beklenmedik sonuçları…

Milli Mücadele’nin İzmir’in işgaliyle başladığını kabul edersek, ikinci adımının 10 Ağustos 1920’de Sevr’in imzalanmasıyla atıldığını söyleyebiliriz. Gerçi İstanbul’da Sevr’den memnun olabilecek bir Allah’ın kulu yoktur, imzalayanlardan Rıza Tevfik bile onu Anadolu’ya vakit kazandırmak için imzaladıklarını söyler, Sultan Vahdettin ise “Mecelle-i mesâib” adını verir, yani “Musibetler belgesi”…

Onaylanmaz, ayrı; ama imzalanmasının Anadolu’daki yankısı biraz abartılı olur ve Mehmed Akif ve Yahya Kemal dahil şair ve yazarlar, vaaz ve yazılarında Sevr’in, bu topraklarda din ve varlığımızın kökünü kazımaya ahdettiğini haykırırlar. Meclis de bu görüşü yayar etrafa.

Oysa Sevr’i parlamentosuna getiren tek devlet, Yunanistan’dır. Ne İngiltere, ne Fransa, ne diğerleri böyle bir teşebbüste bulunmuşlardır. Çünkü bir ‘aptallık anıtı’ olan antlaşmanın uygulanamayacağını, imzalatanların kendileri de biliyorlardı.

Her şey Başbakan Venizelos’un 7 Eylül 1920 günü Sevr Antlaşması’nı parlamentoya getirmesiyle başladı. Hemen meclisi feshederek 7 Kasım’da kendi hükümetinin gözetiminde yeni bir seçim yapılacağını bildirdi. Sıkıyönetim ve sansür kaldırılmıştı. Kampanya hararetli başladı ve umulmadık bir şekilde 27 yaşındaki Kral Aleksander etrafında bir tartışmaya dönüştü.

Kral, Venizelos’un adamıydı ama soylu bir aileden gelmeyen ‘Kralcı’ bir Yunan kızıyla evlenmek istiyor, Venizelos buna karşı çıkıyordu. Böylece Kral ile Cumhuriyetçi Venizelos’un araları açılıyordu. Venizelos, Kral’ın kralcı, yani monarşist bir aileden gelen bir kızla evlenirse bunun aleyhine olacağını düşünüyordu. Üstelik Kral dediğin halktan biriyle evlenemezdi; Yunan bile olsa.

Ancak Kral dediğim dedik biriydi. Evlenecekti. Venizelos yalvardı acele etmemesi için. İşe yaramadı. Sessiz sedasız evleniverdi. Tam bu haber Atina’da duyuluyorken hiç beklenmedik bir olay iç politikadaki bütün kavgaların seyrini değiştirdi.

Maymun ısırığı

Güneşli bir 30 Eylül sabahıydı. Kral Aleksander, Fritz adlı kurt köpeğiyle Tatoi Sarayı’nın bahçesinde mutad yürüyüşlerinden birine çıkmıştı. Köpeğin birden bir çalılığın içine atladığı görüldü. Havlama, hırlama ve dalaşma sesleri birbirini kovalıyordu. Kral koştu; gördüğü manzara karşısında şaşkındı. Köpeği, evcil bir maymunu ağzına almış, şiddetle sarsıyordu. Maymunu köpeğin ağzından almaya çalıştığı sırada Kral darbeyi bir başka maymundan yiyecekti.

Dişisinin saldırıya uğradığını görerek harekete geçen erkek maymun ona bir kötülük yaptığını zannederek Kral’a saldırdı. Onu baldırından ve vücudunun çeşitli yerlerinden kötü bir şekilde ısırdı. Adamları yetiştiğinde Kral kan revan içindeydi. Maymunlar öldürüldü ama iş işten geçmişti.

Yaralar alelusul temizlenip sarıldı. Kral, hadisenin sarayın dışında duyulmasını istememiş, yaralarını ciddiye almamıştı. Ancak gece ateşlenme başladı ve giderek arttı. Üç hafta süren hayatta kalma mücadelesinden sonra Kral, bir mikrobun kanda, vücut sıvılarında veya dokularda çoğalması neticesinde ölümle sonuçlanabilen bir hastalık olan sepsis’ten öldü.

Kralın ölümü üzerine Meclis toplanıp seçimleri bir hafta erteledi. 3 yıl önce İngiliz, Fransız ve Rusların dayatmasıyla Alman taraftarı diye tahttan indirilen babası Konstantin yeniden tahta çıkarıldı. O da gerçek Krallık yetkilerini kullanma şartıyla kabul etti bu teklifi. Ne var ki, dönüşte tam bir tasfiye bekliyordu Yunan Genelkurmayı’nı.

Seçimleri kaybeden Venizelos, Başbakanlığı bıraktı ve yurdu terk etti. Yenilgisinin sebebini “Yunan halkının savaşlardan bıkkın” oluşuna bağladı. İngiltere, Cumhuriyet’ten Krallık’a dönmüş olan Yunanistan’ın kendi politikalarını yürüteceğine inancını kaybetmişti. Nitekim Savunma Bakanlığı’nı Ruslara yaklaşmakta olan Türkiye’yi kaybetme korkusu ağır basmıştı. Winston Churchill “İngiltere’nin Mustafa Kemal’le iyi bir barış yapılabileceğini” yazıyordu. (Michael Llewellyn Smith, Yunan Düşü, Ayraç: 2002.)

Tarihler 23 Kasım 1920’ydi. Yani Lozan’a gidilmesine daha 2 yıl vardı. İngilizlerle anlaşma yolu açılmıştı. Ardından başta İngiltere olmak üzere İtilaf devletleri Türk-Yunan savaşında tarafsız olduklarını, Yunanistan’ı tutmadıklarını bildireceklerdi.

Ey uğurlu maymun!

Yunan ordusundan işgali ‘başarmış’ ve Bursa’ya kadar genişletmiş olan Venizelosçu generaller hızla tasfiye edildi, yerlerine savaş tecrübesi eksik komutanlar atandı. Hemen o günlerde Karabekir Paşa’nın Doğu’daki zaferiyle başlayan başarılar Başkomutanlık Savaşı’yla hedefe ulaştı. Ancak yendiğimiz Yunan ordusunun içinden bölündüğünü ve dış yardımın büyük ölçüde kesildiği bir ordu olduğunu da unutmamak gerekir.

Maymun ısırığı adeta düğmeye basmış ve Yunanistan’ın talih rüzgârı tersine dönmüştür. İşte Bediüzzaman Said Nursi bu haberi aldığı zaman “Mücahid bir hayvan mersiyesi” başlıklı manzumeyi yazarak “Uğurlu Maymun”a övgüler düzmüş ve en umutsuz bir anda bile Allah’ın hangi enstrümanı devreye süreceğinin bilinemeyeceğini şöyle vurgulamıştı:

Ey maymun-i meymûn!

Kâfirleri mahzun, Yunan’ı da mecnun eyledin.

Öyle bir tokat vurdun ki, siyaset çarkını bozdun.

Lloyd George’u kudurttun, Venizelos’u geberttin.

Mizan-ı siyasette pek ağır oturdun

Ki, küfrün ordularını, zulmün leşkerlerini bir hamlede havaya fırlattın.

Başlarındaki maskelerini düşürüp maskara ederek bütün dünyaya güldürdün.

Cennetle mübeşşer olan hayvanların isrine (safına) gittin.

Cennette saîdsin; çünkü gazi, hem şehidsin.


.

Sivas Kongresi’nin ABD’ye gönderdiği mektup Nutuk’ta neden yer almadı?

08.09.2013 - Bu Yazı 1567 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Tarihin çöplüğünden hangi parçaları çıkarıp incelemeliydim?” diye soruyor Michel de Certeau ve ekliyor: “Çöplükleri karıştırdım, kütüphanelerin araştırma salonlarında, yani çok eski cesetlerin ‘muhafaza edildiği’, elden ele gezdirildiği bu mağaralarda saatlerimi geçirdim. Öğrendim ki, bütün bu geçmişte gizlenen ve bize karşı direnen belli bir yapılanma var.”

Filozof, yakın tarihimizin halini anlatmış sanki. Bir enkazın, hatta çöplüğün içinden parçalar arayanlara benziyoruz. Hâlâ; ve galiba uzunca bir süre de böyle olacak.

Sıkı durun! Zira Nutuk’ta ‘Gönderilebilip gönderilmediğini hatırlamıyorum’ cümlesiyle üstü örtülmek istenen ‘muzır’ bir belgenin Sivas Kongresi tutanaklarındaki Osmanlıca orijinaline ulaşmış durumdayım. (Kongre tutanaklarını gün yüzüne çıkaran Recep Toparlı ve basımına destek olan Sivas Belediyesi Başkanı Doğan Ürgüp’e okkalı bir teşekkür boynumuzun borcu. Buruciye Yayınları’na da elbette.)

İşte Sivas Kongresi’nden ABD Senatosu’na gönderilen ve gelip Osmanlı ülkesinin durumunu inceleyip “manda” diyemedikleri için “müzaheret”te bulunup bulunmayacaklarına karar vermelerini isteyen o telgrafın hikâyesi...

1919 Eylül’ünün 4. günü perşembeye rastlıyordu. Sivas Kongresi öğleden sonra saat 3’te açılacaktı. Başkan seçilen Mustafa Kemal Paşa açış nutkunu “Heyetin başarılı olması temennilerini Allah’ın huzuruna yükseltirim” sözleriyle noktalamıştı. Bir ay önce sona eren Erzurum Kongresi’nden sonra ikinci büyük adım atılacaktı.

Telgrafın ‘ıslak imzalı’ orijinal kopyası Stanford Üniversitesi Hoover Enstitüsü’nde çıktı. Altta Mustafa Kemal Paşa, Rauf Bey ve diğerlerinin Latin harfli imzaları okunuyor.

Yalnız Erzurum beyannamesinin 7. maddesine konulan “milliyet esaslarına saygılı ve ülkemize karşı istila emeli beslemeyen herhangi devletin fennî, sınaî, iktisadî yardımını memnuniyetle karşılarız” ifadesindeki ‘devletin’ hangisi olduğu sorulmaz genellikle. Üstü örtülmeye çalışılsa da, kastedilenin ABD olduğu kesindir.

Aynı madde Sivas Kongresi’nde de gündeme gelmişti. O kadar ki, Amerika’dan talep edilecek olan ‘manda’ya manda denilip denilemeyeceği bile tartışılmıştı. Ancak Sivas beyannamesinin 7. maddesine de aynen kurulacak olan bu garip ifadenin ardından öyle bir karar alınmıştı ki, sonucunda ABD Senatosu’na bir telgraf çekilecek ve açıkça yardım istenilecekti.

Resmi tarihi rahatsız eden telgraf

Ancak bu telgraf uzun yıllar unutturulmaya çalışılmış, varlığı dilden dile dolaşmış ve nihayet Demokrat Parti devrinin sonlarına doğru eski Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Tevfik Bıyıklıoğlu’nun çabalarıyla Senato Arşivi’ndeki orijinaline ulaşılabilmişti. Derken inkılâp tarihi kitaplarımıza girmemekte hâlâ inat eden belgenin bizzat M.Kemal Paşa ve Rauf Bey vd. imzalı nüshasına Hoover Enstitüsü’nde ulaşılacaktı. Şimdi onu Sivas Kongresi’nin Osmanlıca kaleme alınmış resmi tutanaklarından okuma imkânımız var.

Böylece Sivas’tan Washington’a çekilen telgrafın bütün nüshaları elimizde. Ancak telgraf neden saklanmıştı? Sebebi basit: 1927 tarihli Nutuk’taki kurguya ters düştüğü için. ABD’ye “Gelin, tarafsız bir devlet gözüyle imparatorluğun her tarafında inceleme yapın”, denilmesi yeni inşa edilmeye çalışılan Tarih’e aykırı düşüyordu zira.

Nitekim Nutuk’ta ABD’den Anadolu’ya bir heyet çağrılması teklifinden şöyle bahsedilir: “Kongre başkanlık divanının imzalarıyla bu yolda bir mektup hazırlandığını hatırlıyorsam da, bu mektubun gönderilebilip gönderilmediğini pek iyi hatırlamıyorum. Esasen bu mektuba özel olarak önem atfetmiş değildim.”

Ancak Nutuk her şey değildir ve tarihi ondan başlatıp onda bitiren takımın tarihçilikte amatör bile olamayacağını bilmek için tahsile ihtiyaç yoktur. İnkılâp tarihçilerimizin dikkatinden kaçan bir belge, aslında Mustafa Kemal’in kafasında daha telgraftan bir ay önce, 12 Ağustos 1919’da “manda” fikrinin yer ettiğini göstermektedir. Mustafa Kemal, Ali Fuat (Cebesoy) Paşa’ya yazdığı aynen şunları yazmış:

“Erzurum Kongresi’nin Amerikan mandaterliği hakkında yazılabilecek şey ancak kongre beyannamesinin 7. maddesinin içerdiği ima ve açıklıktan ibarettir. Daha fazlası kabil olmadı.” (Cebesoy, Kuva-yı Milliye’nin İçyüzü, Temel: 2002, s. 106-7.)

Atatürkçülüğünden kimsenin şüphe edemeyeceği Prof. Sina Akşin bile Sivas’ta kongreye başkanlık eden M.Kemal’in manda meselesi tartışılırken seyirci kalışını garipsemektedir. Nitekim tutanaklardaki şu sözler de Kemal Paşa’ya aittir:

“Eğer her halde biz yardıma muhtaçsak bu yardımın Amerika tarafından yapılmasını tercih ederiz, bu cihet arzu ve temenni edilir. Bununla beraber iç ve dış bağımsızlığımızı da kaybetmek istemiyoruz” (s. 89).

Şimdi gelelim telgrafın ne dediğine: Sivas Kongresi tutanaklarındaki metnin son paragrafının sadeleştirilmişi şöyle:

ABD’li gözüyle Sivas Kongresi

“Sivas Kongresi’nin başlıca kararlarından olup bugün oybirliğiyle kabul ettiği bir karara dayanarak Amerika Senatosu’ndan özel bir heyetin Osmanlı memleketlerine gönderilmesini ve bu suretle memleketimiz ahalisi hakkında Avrupa tarafından körü körüne bir karar alınıp barışın o suretle kararlaştırılmasından önce “Memalik-i Şahane”nin (Osmanlı topraklarının) söz konusu heyet tarafından baştan başa ziyaret edilip bugünkü gerçek durumun her türlü çıkar hissinden azade ve tarafsız bir kılı kırk yaran bakışla incelenmesini insanlığın sükûnu ve adalet hakkı namına rica eder.”

Evet, rica ederiz. Ancak ABD nedense bu ricaya cevap vermez. Belki de o sırada Türkiye’de bulunan Harbord heyetinin aynı görevle gönderilmiş olmasını yeterli saymıştır. Nitekim Harbord’un verdiği rapor da Türkiye mandasını kabul etmenin aleyhindedir.

Bizzat ulusalcıların yayın organı Kaynak Yayınları arasında çıkan Dr. Deniz Bilgen’in “ABD’li Gözüyle Sivas Kongresi” adlı kitabında telgrafın Mustafa Kemal’de rahatsızlık yarattığını, Damat Ferid’in bile bağımsızlıktan bahsettiği bir zamanda Sivas’tan “müzaheret” (mandanın sulandırılmışı) talebinin çıkmasının kamuoyu desteğini kaybettireceği uyarılarının yapıldığını belirtir. Nitekim Kongre’ye katılmasına izin verilen tek yabancı gazeteci Brown, M.Kemal Paşa’nın kendisine şöyle dediğini yazacaktır:

“Türkiye, Amerika’nın yardıma gelmesini istiyor… Amerika bunu kabul ederse sizi temin ederim ki, Türkiye, Amerika’nın bütün şartlarını kabul edecek. Sivas Kongresi doğrudan ABD mandasını kabul etmek istemiyor, çünkü evvela biz ABD’nin bunu kabul edip etmeyeceğinden emin değiliz.” (Bilgen, s. 190)

Ne demişti filozofumuz? Bütün bu geçmişte gizlenen ve bize karşı direnen belli bir yapılanma var.” Sivas Kongresi tutanaklarında “gizlenen” ve bize karşı “direnen” o yapılanmayı buldunuz mu acaba? m.armagan@zaman.com.tr


.

Meğer Esed’in dedesi Suriye’ye ihanet etmiş

15.09.2013 - Bu Yazı 1132 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Suriye’yi her manada bitirecek gibi görünen Beşşar Esed’in dedesi Süleyman Esed de ülkesinin hayrına çalışmamış, manda döneminde Fransa’ya mektup yazarak Nusayrilerin işgalci devlete dostluklarını bildirmiş, bu arada Filistin topraklarına akın eden Yahudilerin faziletlerini övmeyi de ihmal etmemişti.

Suriye’de Osmanlı sonrasında kurulan Fransız mandası 30 yıla yakın devam etti. Son Fransız askerinin 1946 yılında ayrılmasının ardından bu defa darbeler dönemi başlayacak ve 10 başarılı, bir o kadar da başarısız askeri darbe yapılacaktır. 23 Şubat 1966’da Baas Partisi’nin askeri kanadından gelen darbe, Hafız Esed’i öne çıkarınca Suriye’yi yöneten ailenin kaderi de çizilmiş olacaktı.

Lakin Esed ailesinin hikâyesi biraz daha eskiye gider. Osmanlı döneminde Hatay’ın güneyindeki Kardaha’da Süleyman el-Vahhiş adlı bir Nusayri aşiret reisi yaşardı. Vahhiş, vahşi hayvan demek, Süleyman kuvvetli, cengâver biri olduğu için böyle anılırdı. Oğlu Ali Süleyman Fransız işgalini gördü ve ‘vahşi hayvan’ anlamına gelen aile adını 1927’de kahramanlığın timsali olan Aslan anlamındaki Esed ile değiştirdi (P. Seale, Asad of Syria, CUP: 1995).

Darbeci Hafız Esed 1963’te ölen Ali Süleyman’ın oğludur, Beşşar da torunu. Demek ki bugün Suriye’deki vahşet, Esed ailesinin yabancısı değil. İsmiyle müsemma bir aile diyebiliriz.

Süleyman Ali Fransa ile Suriye arasında antlaşmanın yapıldığı 1936’da diğer Nusayri aşiret liderleriyle Fransız manda yönetimine öyle bir mektup yazdı ki, hem aman bizi Sünnilere bırakıp gitmeyin dedi, hem de Müslümanların kendilerini ‘keseceklerini’ ihbar etti. İşte o mektubun ayrıntıları.

Resmi belgeyi

Fabius açıkladı   

30 Ağustos 2012’de Suriye’nin BM daimi temsilcisi Beşşar el-Caferi, Güvenlik Konseyi’nde Suriye’nin Fransız mandasında yaşadığına atıfta bulununca Fransa Dışişleri Bakanı Laurent Fabius’tan hiç beklemediği bir tepki almıştı. Esed’in dedesini Suriye’ye ihanet etmekle suçlayan Fabius şöyle demişti:

“Madem Fransa işgali döneminden bahsettiniz, benim de Başkanınız Esed’in dedesinin Fransa’dan, Suriye’den çıkmamasını ve bağımsızlığını vermemesini talep ettiğini hatırlatmam gerekir. Bu, imza atmış olduğu resmi belgeyle tescilli olup Fransa Dışişleri Bakanlığı’ndadır. İsterseniz bir kopyasını veririm.”

Belgenin orijinalini Dr. Mordechai Kedar geçen yıl neşretti (www.jewishpress.com). Ondan yararlanarak Suriye tarihinin bu bilinmeyen yönünü açıklıyoruz. (Haberdar eden Tahir Alperen’e teşekkürler.)

“Biz Suriye’deki Alevi liderler” diye başlayan mektupta özetle şu noktalar öne çıkıyor: (Metinde “Aleviler” denilmekte ama ben bunları çevirirken “Nusayriler” yaptım, zira “Alevi” tabiri Fransızlara aittir.)

“1. Nusayri milleti dinî inanç, örf, adet ve tarihi itibariyle Sünnilerden farklıdır ve Müslümanların idaresinde yaşadıkları vaki değildir.

2. Nusayri milleti Müslüman Suriye tarafından ilhak edilmeyi reddeder. Çünkü İslam, ülkenin resmi dinidir, Nusayrilerse İslamiyet tarafından zındık sayılır. Eğer manda kalkıp da Suriye’ye ilhak olunur ve kanunlar din esasına göre yapılırsa Nusayrileri korkunç bir akibet beklemektedir.

3. Suriye’ye bağımsızlığını bağışlamak ve mandadan vazgeçmek sosyalist ilkeler açısından iyi olabilir ama tam bağımsızlık Kilikya, İskenderun ve Ensariye dağlarında Nusayri milleti üzerinde birkaç Müslüman ailenin hakimiyeti demektir. Meclis ve anayasa bile kişisel özgürlüğü güvence altına almayacaktır. Meclisin kontrolü yüzeyde kalacak, esasen dinî fanatizmin kontrolüne girecek, bu da azınlıkları hedef tahtası haline getirecektir. Fransa Nusayrileri Müslümanların insafına terk etmek ve sefaletin kucağına mı atmak istiyor?

4. Fanatizm ve dar bakışın ruhu -ki, kökleri Arap Müslümanlarının gayrimüslimlere karşı tavrında yatar- İslam dinini besleyen ruhtur ve onu değiştirmek mümkün değildir. Eğer manda idaresinden vazgeçilirse Suriye’deki azınlıklar için  ölüm ve imha tehlikesi ortaya çıkar. Bugün bile Şamlı Müslümanların, himayeleri altındaki Yahudilerin Filistin’de felaketten mustarip Yahudi kardeşlerine gıda göndermelerini nasıl yasakladıkları görüyorsunuz. Filistin’deki Yahudilerin durumu Müslüman Arapların gayrimüslimlere nasıl davrandıklarının en güçlü ve somut kanıtıdır. Müslüman Araplara barış ve medeniyet getirmiş olan ve Filistin’e para ve refah dağıtmış olan bu iyi Yahudiler kimseyi rahatsız etmiyor, hiçbir şeylerini gasp etmiyor, Müslümanlarsa onlara cihad bayrağı açıyor, çocuk ve kadınlarını kurban etmekte tereddüt etmiyor, hem de bunlar İngiltere Filistin’de, Fransa Suriye’deyken oluyor. Manda idaresi iptal edilir ve Müslüman Suriye Filistin’le birleşirse Yahudileri ve diğer azınlıkları karanlık bir gelecek beklemektedir.

“Fransa’ya yalvarıyoruz…”

5. Suriye halkını savunmaktaki alicenablığınızı ve bağımsızlıklarını gerçekleştirme arzunuzu takdir ediyoruz. Lakin Suriye bu zamanda ona ilham verdiğiniz âli gayenizden uzak, çünkü hâlâ dinî feodalizmin ruhuna sahip. Fransa ve Sosyalist Parti’nin Suriye’nin bağımsızlığını kabul edeceğini sanmıyoruz. Zira bu, Nusayrilerin boyun eğmesine sebep olacak, onları ölüm ve imha tehlikesine atacaktır. Nusayrilerin Suriye’ye ilhak edilmesi yönündeki Suriye’nin ricasını kabul edemezsiniz, çünkü âli ilkeleriniz bir milletin diğerinin özgürlüğünü boğmaya çalışmasını kabul edemez.

6. Fransa-Suriye antlaşmasında Nusayriler ve diğer azınlıkların haklarını garanti alınmasını yeterli bulabilirsiniz. Fakat Suriye İslam zihniyetinde akitlerin hiçbir değeri yoktur. Burada imzası olan Nusayri milleti, yani biz Fransa hükümetine ve Sosyalist Parti’sine yalvarıyor ve rica ediyoruz: Küçük de olsa bağımsız bir Nusayri devletinin bağımsızlığını güvence altına alın. Nusayriler Fransız sosyalist liderlerinin ellerinde huzur bulacaktır.

Mektup burada bitiyor. Dr.  Kedar Yahudilerden gayet olumlu bir dille bahsedildiğine dikkat çekiyor ve ‘Kimbilir’, diyor, ‘Nusayriler bir gün Suriye’deki Müslüman şehirlerinden firara zorlanırlarsa Ensariye dağlarında bağımsız bir devlet kurar ve belki o zaman –baskı altındaki azınlık devleti gibi- tarihin bir alayı olarak “Siyonist oluşum”la el ele vermeye çalışırlar.

‘Bizi kesecekler’ diye Avrupa’dan yardım dilenenlerin 40 yıldır onbinlerce Sünniyi kesmesidir Esedlerin Suriye’si… Bu sözü 28 Şubat döneminden hatırlıyor olmalısınız. Efendim? m.armagan@zaman.com.tr


.

Ne bitmez kinmiş bu Ya Rabbi!

22.09.2013 - Bu Yazı 1235 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Meselenin özü şu: Abdülhamid Han bir turnusol kâğıdı gibi çalışıyor hâlâ. Ülkeyi istikrarsızlaştırıp bir yangın yerine çevirmek isteyenler ile meşruiyet dairesinde hareket edenleri ayırt etmekte işe yaradığı kesin:

1909’un 27 Nisan’ında tahta veda ettiğinde söylediği rivayet edilen o söz hâlâ çivi gibi akıllarda çakılı: “Benden sonra 10 yıl idare etsinler, 100 yıl idare etmiş sayacağım!” Nisan 1909’dan tam 9 yıl 6 ay 3 gün sonra, yani 10 yılın dolmasına 6 ay kala Osmanlı Devleti fiilen yok oldu! “Bu kadar basiret de biraz fazla!” diyebilirsiniz ama biz de kolay bulunan birinden bahsetmiyoruz.   

Ertuğrul Özkök, bir dergiye verdiği mülakatta Sultan Abdülhamid’in en başarılı padişahlardan biri olduğu gerçeğini teslim ediyor ama hemen ekliyor: “Bugün kendisinden bize kalan sadece yasaklar, istibdat dönemi ve hafiyelik sistemidir. Adı da o yüzden Kızıl Sultan diye kalmıştır...”

Gerçi Özkök’ün derdi tarih değil, Başbakan’a laf çakmak ama biz işin tarih bilgisi kısmında kalalım. Gerçekten de Sultan II. Abdülhamid’den geriye kalan “sadece yasaklar, istibdat dönemi ve hafiye sistemi” miymiş? Yine gerçekten de Abdülhamid’e “Kızıl Sultan” yaftasını kim veya kimler yapıştırmış?

Bir kere Abdülhamid’e “Kızıl Sultan” demek ona Fransız-Ermeni lobisinin gayri ciddi gözlükleriyle bakmak demektir. Gayri ciddi, çünkü bunlar genellikle propaganda amaçlı kitaplardı ve çoğunlukla da karikatürize eden amatörce bir gayretkeşliğin ürünüydü ve Jön Türkler tarafından tercüme ettirilip silah olarak kullanılmıştır.

Prof. Dr. Şükrü Hanioğlu’nun Derin Tarih’in Şubat 2013 sayısında çıkan makalesi çok ilginç bir noktaya ışık tutmaktadır. Hanioğlu’na göre Jön Türkler tarafından bir Devr-i Sâbık (Eski Dönem) kavramsallaştırması yapılırken istibdad (otokrasi) kavramı kullanılıyor ama bu kavram, İslam siyasi düşüncesinde gayri meşru görülmediği için onun içeriğini giderek değiştiriyor ve zulüm ile eşitlemeye çalışıyorlardı. Böylece İsmail Kara’nın dediği gibi İslamcılar bu noktada Abdülhamid yönetimini İslami görüş açısından gayri meşru ve yıkılması gereken bir düzen olarak görebilirken, tam tersine laik aydınlar tarafından ‘irticâî’ bir dönem olarak damgalanabiliyordu kolaylıkla.

Prof. Hanioğlu’nun asıl dikkatimizi çektiği nokta ise şu: Abdülhamid dönemine ‘istibdad’ denilmesi bu yönetimin yalnız başına siyasî açıdan baskıcı olduğunu ifade etmiyordu. Hem baskıcı yönetim meseleyse Abdülhamid, dedesi II. Mahmud’unkinden pek de farklı bir yönetim sergilemiyordu (bana kalırsa baskıcılıkta dedesinin eline su dökemezdi). Oysa dikkat edilirse laik aydınlarımız II. Mahmud’a toz kondurmaz ve onun boynuna istibdad gibi baskıcılık ifade eden bir yaftayı asmaktan kaçınırken, özellikle bu sıfatı Abdülhamid hakkında kullanmaktadırlar. Öyleyse mesele baskıcılıktan ziyade Abdülhamid döneminin dinî karakteridir ve 1931 tarihli lise ders kitabında belirtildiği gibi o dönem bir ‘irtica’ devridir! Abdülhamid de mürtecidir ve sorun buradan çıkmaktadır!

Bu arada özel (mahrem) hayatıyla ilgili olmadık saçmalıklar üretilmesi de cabası. Bu da yine Avrupa kökenli bir arketipin parlayışıdır. Abdülhamid’i Doğulu Despot kavramının içerisine sokuşturma çabasının bir ürünüdür.

Oysa aynı dönemde Abdülhamid’e olumlu yaklaşan ‘namuslu’ kalemlere de rastlanıyordu. Mesela Şükrü Bey’in örnek verdiği “The Times” muhabiri Henri Blowitz’in 1883 tarihli söyleşisinde Sultan’ın Osmanlı’nın sorunlarını çözme yeteneğine fazla sahip olduğunu yazması veya “New York Herald”a yazan ve Ahmed Midhat Efendi’nin dostu olan Sidney Whitman, Sultan Abdülhamid’i yakından inceleyerek hakkında “Avrupa’da yaratılan ve Jön Türkler tarafından da benimsenen despot imajının yanıltıcı olduğunu, kendisinin otokrat olarak tanımlanmasının uygun olacağını” belirtiyordu (Hanioğlu, agy, s. 73).

Ermeni ayaklanmalarını bastırdığı ve ülkesi üzerinde bir Ermenistan kurulmasına izin vermediği için Avrupa’da yaratılan ve Jön Türkler tarafından benimsenen despot veya Kızıl Sultan imajının günümüzde bile pahalı müşteriler bulabilmesine hem Midhat Efendimiz, hem de Henri ve Sidney beylerin hayretler içinde kalacağından adım gibi eminim.

Ne demiştik: Bu ne bitmez bir kinmiş böyle?

Abdülhamid’in son cevabı

Sultan II. Abdülhamid’in devlete, millete ve orduya bir beyanname yayınladığını biliyor muydunuz? Belki de bugünlerde kendisine atılan iftiralara cevap olmak üzere tahttan indirilip Selanik’e gönderildikten 39 gün sonra servetine el koymak için kendisini sıkıştıran gerçek diktatör Mahmud Şevket Paşa’yı atlayarak “Devlet ve Millet ve Mebusan ve Askere Hitaben Arzıhaldir” başlıklı bir beyanname göndermişti. Şevket Paşa’yı kızdıracak olan beyannamede kendisini ve servetini savunurken bazı önemli noktaları da vurgulama imkânı bulmuştu. Daha önce Belgelerle Türk Tarihi Dergisi’nde Mithat Sertoğlu tarafından neşredilen beyannamenin çarpıcı satırlarını aşağıya alıyorum. Okuyun ve etrafınıza bakın, hakkında hâlâ okkalı iftiraların atılabildiği bir insan mezarın ötesinden bu yalan dağını nasıl delebilmiş ve sesini bugüne ulaştırabilmiş? İşte o sırrı yakalayacağımız ibretlik satırları:

“Tuğgeneral Hüsnü Paşa elime tabanca vererek Allah göstermesin bir tecavüz olursa evvela kendisini tabanca ile öldürmekliğimi Vallahi, Billahi, Tallahi sözleriyle yemin ve Kur’an-ı Kerim’i de getirtip ona da yemin edeceğini anlatmışsa da, ‘Haşa Allah esirgesin, ben kâtil olamam’ diyerek teminat ve yeminlerine kanaat edip özel trenle Selanik’e gelindi.(…)

İyi ve kötü, fakat hüsn-i niyetle 34 yıl Vallahi ve billahi geceli gündüzlü devlet ve millete hizmet ettim. Şeyhülislam Efendi vasıtasiyle ettiğim yemine muhalif hal ve harekette bulunmadım. Meşrutiyet aleyhine amal-i nüfuz etmedim (nüfuzumu kullanmadım). İstanbul’daki asker hadisesinde (31 Mart ayaklanmasını kastediyor) Vallahi bildiğim yoktur. (…)

Servetimin asker için saklandığını tam bir hakikat olarak beyan edebilirim. Mevcudum keşke daha ileri bir derecede bulunsaydı hepsinin askere terkine muvaffakiyet şerefine erişmiş olma temennisinden kendimi alamamaktayım. Cenab-ı Hakk’a yemin ederim ki, bu fani dünyada biricik maksadım, yalnız devlet ve millete duacı olarak emniyetle belli sayıdaki nefeslerimin bulunduğum yerde tamamlanmasıdır. Katiyyen başka düşüncem yoktur.”

İşte tahttan indirilen Sultan’ın dilinden düşürmediği sözler: son nefesime kadar devlet ve milletime dua edeceğim. Peki bugün kendisine Kızıl Sultan diyenlerin hangisinin ağzından sadır olur böyle dualı sözler?


.

Mustafa Kemal q harfini alfabeden neden çıkardı?

29.09.2013 - Bu Yazı 1354 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Yarın Başbakan Erdoğan’ın açıklayacağı reform paketindeki başlıklardan bazıları basına sızdı. Bunlardan birisi, q, w ve x harflerinin resmen kullanılmasına izin veriyor. Bunda Kürtçe eğitim talebinin rolü açık. Kürtler de kendi Latin alfabelerini yaptılar ve üç harf eklediler.

Bu da çocuklarına isim koymaktan tutun da resmi yazışmalarına kadar sosyal ve kültürel hayatta bazı sıkıntılar getirdi. Paketteki adımla belli bir rahatlama olacağı öngörülüyor. Siz paketin içeriğini bekleyedurun, biz bu üç harf üzerinden 1928 yılındaki harf inkılabına dair ilginç birkaç noktayı yakalamaya çalışacağız. Buna göre q harfi az daha alfabemize giriyormuş ama bakın neden girmemiş?  

Ama önce harf inkılabına giden süreçteki ilginçliklere bir göz atalım.

1933 yılı, Cumhuriyet’in 10. kuruluş yılı. Uluslararası çapta törenler düzenlenir. Bu arada devlet bir kitap çıkarır. Adı “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne. Nasıldı? Nasıl Oldu?” Kitapta 4 maddede Arap harflerinin neden kaldırıldığı ve Latin harflerinin neden benimsendiği anlatılır. En önemli iki gerekçe açıkça belirtilmiştir:

“(Arap harfleri) Bizi teokrasinin (yani şeriatın) külliyatına ve fikir yeraltlarına doğru sürüklüyordu./Yabancıların dilimizi öğrenmelerini ve bizi tanımalarını adeta imkânsız kılıyordu. (Ekalliyetler (azınlıklar) dahil.”

Kitabın 35. sayfasındaysa yeni harflerin kolay öğrenilip modern basım tekniğinin yollarını açtığı belirtildikten sonra ilk alıntının tersine şu noktalar üzerinde durulmuştur:

“Bizi teokratik külliyatından (dinî eserler) ve fikir yeraltlarından bir darbede ayırmıştır. GERİYE DOĞRU UZANAN KÖPRÜYÜ DİNAMİTLEYİP ATMIŞTIR. / Yabancıların dilimizi kolayca öğrenmelerini ve ekalliyetlerin millet bünyemize girmelerini kolaylaştırmıştır.”

Altta resimlerinin altına şu cümle düşülmüş: “Kargacık burgacık Arap harflerini bir türlü sökemeyen halk, şimdi güldür güldür okumaya başladı!”

Bir dönemin geçmişe küfrederek kendini temize çıkaracağına dair cinnetin tezahürü bunlar. Birisi de çıkıp ‘O kargacık burgacık dediğin harflerle Çanakkale’yi ve İstiklal Savaşı’nı kazandık, yeni ‘Türk’ harfleriyle hangi başarınız var?’ sorusunu aşketse suratınıza, ne cevap verecektiniz? Ayrıca İnönü’nün yıllar sonra hatıralarında da itiraf ettiği gibi bunlar birer bahaneydi. Doğru cevap, “bizi geçmişe bağlayan köprülerin dinamitlenmesi”ydi. İnönü de o kaypak diliyle şöyle itiraf etmişti bunu:

“Harf inkılabı bir okuma yazma kolaylığına bağlanamaz. Harf inkılabının bizde tesiri ve büyük faydası, kültür değişmesini kolaylaştırmasıdır.” (Hatıralar, Bilgi: 2009, s. 485.)

Eğip bükmeden söylemişler: Mesele okuma yazma kolaylığı değil, hâlâ anlamadınız mı?

Mango “kral çıplak” diyor

O cümleye siz de takıldınız mı bilmiyorum. Hani şu azınlıklar Arap harflerini okuyamadıkları için bizimle bütünleşemiyorlardı, şimdi biz onların bildikleri Latin harflerine geçince artık milli bünyemize girecekler, iddiası…

Bence bu itiraf çok mühim. Zira Medeni Kanun’da olduğu gibi azınlığı çoğunluğa uyduramayınca çoğunluğu azınlığa tabi kılma ilkesi işlemiş burada da. Medeni Kanun, şeriata tabi olmak istemeyen azınlık ve Levantenlerin hukuklarına Müslüman çoğunluğu tabi kılma uygulamasıydı ve Lozan’da dayatılmıştı. Harf inkılabında da özellikle ekalliyetlerin milli bünyeyle bütünleşmesi üzerinde durulması ilginç.

Bu noktaya Andrew Mango da dikkat çekmiş. Diyor ki: “Dil ile alfabe birbirinden ayrılmazdı: Türkçe konuşan Karamanlı Rumlar Yunan harfleriyle yazarlar, Ermeni ve Museviler de kendi alfabelerini kullanırlardı. Latin harflerinin kabulüyle birlikte Türkler, Hıristiyan Batılılarla aynı safa (kampa) konulmuş oldu.” Mango’ya göre “böylece gâvurların alfabesi vatansever, milliyetçi Türklerin alfabesi haline geldi” (Atatürk, Londra: 2004, s. 464-5).

Mango’nun “kral çıplak!” diyen tarzını bizim inkılap tarihçilerimizin dikkatine sunarak şimdi alfabemize girmesi tartışılan q harfinin neden çıkarıldığını Falih Rıfkı Atay’dan okuyalım beraberce. Alfabe komisyonunda da görev yapan Atay, Çankaya adlı kitabında şöyle yazar:

Q neden Türk alfabesine girmedi?

“Bu arada bir “q-kü” harfi tehlikesi atlattık. Biz Türkçe kelimelerde “k”nın ince seslilerde daima “ke”, kalın seslilerle “ka” okunduğunu düşünerek “q-kü”yü alfabeye almamıştık. Ben yeni yazı tasarısını getirdiğim günün akşamı Kâzım Paşa (Özalp) sofrada:

- Ben adımı nasıl yazacağım? “Q-Kü” harfi lâzım, diye tutturdu. Atatürk de:

- Bir harften ne çıkar? Kabul edelim, dedi.

Böylece Arap kelimesini Türkçeleştirmekten alıkoymuş olacaktık. Sofrada ses çıkarmadım. Ertesi günü yanına gittiğimde meseleyi yeniden Ata’ya açtım. Atatürk el yazısı majiskülleri (büyük harfleri) bilmezdi. Küçük harfleri büyütmekle yetinirdi. Kâğıdı aldı, Kemal’in baş harfini küçük “kü”nün (q) büyütülmüşü ile sonra da “K”nın büyütülmüşü ile yazdı. Birincisi hoşuna gitmedi. Bu yüzden “q” harfinden kurtulduk. Bereket Atatürk q’nün majiskülünü (yani Q’yü) bilmiyordu. Çünkü o “K”nın büyütülmüşünden daha gösterişli idi” (Çankaya, 1969, s. 440-1).

Gördünüz mü 85 yıl sonra dönüp geldiğimiz q harfinin serencamını. Eğer Atatürk q harfinin büyük hali olan Q’yü bilseymiş (neden bilmediğini anlamadım, anlayan varsa beri gelsin) yarın Başbakan Erdoğan bu ilaveyi yapmak ihtiyacını duymazmış.

1928 yılında işler böyle keyfi yürüyordu, dediğimizde kızanlar Falih Rıfkı’nın Çankaya’sını yasaklatmadıklarına pişman olmuşlardır eminim.

Harf Devrimi’ni Sultan Abdülhamid yapacakmış!

Geçenlerde bir yarışma programında “Harf Devrimi’ni yapmayı düşünen padişah hangisidir?” benzeri bir soru yöneltilmiş. Meğer doğru cevap, “II. Abdülhamid” imiş. İzleyenlerin büyük bir şaşkınlık yaşadıklarını Twitter hesabıma gönderdikleri onlarca tepkiden öğrendim.

Ortak soru şuydu: Neydi doğrusu? İddia, Sultan Abdülhamid’e ait olduğu iddia edilen “Siyasî Hatıratım” adlı kitaba dayanıyor. Güya diyesiymiş ki: “Yazımızı öğrenmek pek kolay değildir. Bu işi halkımıza kolaylaştırmak için belki de Latin alfabesini kabul etmek yerinde olur.”

Ali Vehbi Bey adlı kim olduğu bilinmeyen biri tarafından Fransızcaya çevrildiği söylenen bu kitabın Osmanlıca aslı bulunamadığı gibi metnin kendisinde de şüpheleri davet eden pek çok nokta mevcut. İçerisinde ona ait olduğunu söyleyebileceğimiz bazı parçalar mevcutsa da, bunlar “Abdülhamid’in hatıratı” olduğunu göstermez. (Bütün Abdülhamid hatıratlarının uydurma veya en azından şüpheli olduğunu gösteren Ali Birinci’nin Divan dergisindeki makalesi mutlaka okunmalı.)

Ayrıca bir sözün “siyak ve sibakını” da göz önünde tutmak gerekmez mi? Uzun süren saltanatı sırasında Latin harfleri için kılını kıpırdatmamış birinin tahttan indirildikten uzun zaman sonra bunları söylemesinin manası nedir? Kusura bakmayın ama devlete bağlamak için o kadar çaba sarf ettiği Arapları harf inkılabı yapsaydı kaç gün yönetiminde tutabileceğini bilemeyecek kadar saf biri değildi Sultan Hamid.


.

Meğer, Andımız’ın mucidi ezanı da Türkçeleştirmiş!

06.10.2013 - Bu Yazı 1220 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Andımız’ı başımıza saran Dr. Reşit Galip, bir tıbbiyeli ama bulaşmadığı iş yok neredeyse. 1919 yılında Köycüler Cemiyeti’ne kendi eliyle verdiği hayat hikâyesinde ilginç bir ayrıntıyı yakalıyoruz. Buna göre Yahudilerin kurduğu Alliance İsraelite İlkokulu’na girmiş ama bir sene sonra Sultan Abdülhamid’in emriyle okuldan çıkarılmış! Andımız’ın bu becerikli mucidinin bilmediğimiz daha nice yönleri olduğunu görelim mi?

emokratikleşme Paketi, 80 yıldır çocuklarımıza okul kapılarında içirildiğimiz And’ı tarihe gömmüş oldu. Bir askerî darbeyle geri getirmeye kalkmazlarsa şimdilik ona veda ettiğimizi düşünebiliriz. Peki Andımız’ı başımıza saran mucidi hiç merak ettiniz mi?

Adı, Dr. Reşit Galip. Bir tıbbiyeli ama bulaşmadığı iş yok neredeyse. Neler mi? Yorulmazsanız sayalım:

Mübadele Komisyonu delegesi, Aydın Milletvekili, Ankara İstiklal Mahkemesi üyesi, Türk Ocakları Merkez Heyeti Başkan Vekili, Türk Tarihi Tetkik Encümeni Genel Sekreteri, Türk Tarih Kurumu Genel Sekreteri, CHP GYK Üyesi, Halkevleri’nin kurucularından...

Dahası var ama o zamanlar daha ‘milli’ olmamış olan Eğitim (Maarif) Bakanlığı yaptığını söyleyeyim de kestirmeden gidelim. 41 yaşında ölen, Andımız’ın bu becerikli mucidinin bilmediğimiz daha nice yönleri olduğunu görelim mi?

Rodos’ta dünyaya gelen Reşit Galip’in 1919 yılında Köycüler Cemiyeti’ne kendi eliyle verdiği hayat hikâyesinde ilginç bir ayrıntıyı yakalıyoruz. Buna göre Yahudilerin kurduğu Alliance İsraelite İlkokulu’na girmiş ama bir sene sonra Sultan Abdülhamid’in emriyle okuldan çıkarılmış! Sultan bunu yaptıysa bir bildiği vardır, diyor ve söz konusu okulların hangi gayeyle kurulduğunu Aron Rodrigue’in “Türkiye Yahudilerinin Batılılaşması” adlı kitabından okuyoruz (Ayraç: 1997, s. 126):

“(Bu okullar), Batılılaşmanın yanında öğrencilerinden Yahudilik inancına tam bir bağlılık içinde olmalarını da istemekteydi. Örgüte göre Yahudilik, üstün bir ‘ahlakî’ din olarak okullarda verilen eğitimin ayrılmaz bir parçası olmalıydı. Alliance okullarını kuranlar Doğu ve Kuzey Afrika’daki Yahudi halklarının dinsel duygularını güçlendirmeyi, onların Yahudiliğe, Yahudiliğin tarihine ve geleneklerine, iyi ve soylu olan her şeye bağlı olmalarını istemekteydi.”

Muhtemelen gizlice Amerikan Kız Koleji’ne giden genç Halide Edip Adıvar’ı okula gitmekten men eden Sultan Abdülhamid’in gözü, görünüşte Reşit Galip’in de kökü dışarıda bir Yahudi okuluna gitmesine göz yummamıştır.

Yahudi Prof.lar, tarihçilik ve ırkçılık

Ne gariptir ki, aynı Reşit Galip, Darülfünun’un yerli kadrosunu “inkılapçı değil” gibi sudan bahanelerle hemen tamamen tasfiye edecek ve Hitler Almanya’sından kaçmak isteyen Yahudi profesörlerle yeni bir “Türk üniversitesi” kurmaya soyunan Eğitim Bakanı olarak tarihe geçecektir.

İşte doktorumuz bu az zamanda büyük işler başardığı bakanlığı sırasında Andımız’ı önce kendi kızları için yazacak, ardından 80 yıllık bir bağırtma eyleminin fitilini ateşleyen inkılapçı olacaktır.

Reşit Galip’in bilinmeyen yanlarından biri de, inkılap tarihinin temelini teşkil eden “Tarih IV”(1931) adlı kitabın yazarı olması. Hâlâ etkisi devam eden bu kitabı Gazi Mustafa Kemal ile baş başa yazdıklarını, müsveddelerin Gazi tarafından tashih edildiğini, doktorumuzun ise bazı müphem noktaların açılması için soru sormak gibi katkılar yaptığını biliyoruz (Millet, 7 Ağustos 1947).

Cemal Kutay, Reşit Galip’in ağzından şu sözleri aktarmıştı: “Onun önünde bir nevi hususi inkılap dersi alıyordum. Yaptığım itirazlar sadece kendimi bu sahada derinleştirmek içindi.” Böylece yalnız kaldırılan Andımız’da değil, inkılap tarihlerimizin temelinde de bir tıp doktorunun emeğinin yattığını öğreniyoruz.

Reşit Galip’in inkılap maceralarını 32 kısım tekmili birden anlatmak ne mümkün. Onun için en iyisi birkaç önemli olay üzerinde durarak hakkında bir fikir vermek.

Kafatası ölçüyor

 

İlk baskısı 1971 yılında yapılan ‘Atatürk’ün Uşağının Gizli Defteri’, Çankaya’da 12 yıl sofracılık yapmış olan Cemal Granda’nın anılarıdır. (Şaşırtıcı tarafı, kitabın 2. baskısını Hürriyet Yayınları’nın yapmış olması.) Granda ‘Kafa ölçüsü’ başlığı altında şunları anlatır:

“Şapka devriminden sonra fes bir kenara atılmış, herkes şapka giymeye başlamıştı. Şapkayla beraber bunu giyecek olanların kafa ölçüleri de ortaya çıkmıştı. 1930 yılında Ankara’dayız. O zaman Milli Eğitim bakanı olan Dr. Reşit Galip, elindeki bir makineyle herkesin kafasını ölçüyor. Dolikosefal mi, Brakisefal mi? Hatırımda kaldığına göre 77-79 gelen kafalar Dolikosefal, 81’den ileri olanlar da Brakisefal.

Atatürk’ün başı ölçüldü ve 81 geldi. Odadakiler sıraya girmişler, başlarının ölçülmesini bekliyorlar. Atatürk, Reşit Galip’e ‘Çelebi’ninkini (yazarı kastediyor) ölç.’ dedi. Öbürlerinden önce başım ölçüldü, 81 çıktı. Sevinmeye başlamıştım. Öyle ya, Atatürk’le aynı kafa ölçüsü taşıyordum. Fakat sevincim uzun sürmedi. Atatürk ‘Olmaz! O hayvan kafalıdır. Bir yanlışlık olmasın.’ dedi. Neredeyse ağlayacaktım…” (Kent Kitap: 2011, s. 61)

Buna göre Andımız’ın yazarı Reşit Galip aynı zamanda kafatası ölçen bir doktordur!

On parmağında on marifet bulunan doktorumuz 1932 yılında düzenlenen Türk Tarih Kongresi’ne “Türk ırk ve medeniyet tarihine umumi bir bakış” adlı bilimsel(!) bir tebliğ de sunacak ve tam 62 sayfa tutan tebliğinin ardından kürsüye çıkıp tezlerini çürüten büyük bilim adamı Zeki Velidi Togan’a açıkça saldıranların başında gelecek, sonuçta Togan hocanın üniversiteden ipini çekmeyi başaracaktır!

Kongre’deki şu sözlerle tarihe geçmeyi hak etmiş olmalı: “Uzun boylu, uzun, beyaz simalı, düz veya kemerli ince burunlu, muntazam dudaklı, çok kere mavi gözlü ve göz kapakları çekik olarak değil, ufki (yatay) açılan ‘Türk’, beyaz ırkın en güzel örneklerinden biridir.” (1932, s. 159).

“Türk tarihi Ergenekon’dan çıkacaktır.” diyerek sahneyi terk eden doktorun ardından ‘şiddetli ve sürekli alkışlar’ koptuğunu söylememize gerek yok. Irkçı tarih anlayışının Türkiye’de yerleştirilmesi uğruna elinden geleni esirgememiştir ne de olsa.

Hz. Peygamber, Türk’müş!

Bitmedi. Bir marifeti de İslam’da reform yapmaktır Reşit Galip’in. Hızını alamayıp din işine de el atmış ve ‘Müslümanlık Türk’ün Milli Dini’ adlı bir tez hazırlamış. Özeti elimizde bulunan tez, Atatürk’ün direktiflerinden ilhamını almış, onun tarafından okunup üzerinde fikir yürütülmüş ve el yazılarıyla notlar konulmuş. Münir Hayri Egeli’nin ‘Eski bir Atatürkçü’ imzasıyla ‘Millet’ dergisinde çıkan tefrikasında (Ekim1947-Ocak 1948) aktardığına göre saçtığı bazı inciler şunlarmış:

    -Hz. Peygamber, Türk aslındandır.

    -Müslüman medeniyeti bir Türk medeniyetidir.

    -Müslümanlığı Türk’ün anlayacağı bir hale getirmek gerekir. Bu da ancak ibadetin Türk diliyle yapılmasıyla kabil olabilir.

İşte bu ‘tez’in arkasından tekbir ile ezanın Türkçeleştirilmesi işine girişilmiştir ki, ilk Türkçe ezan çevirisini yapanın Andımız’ın yazarı olması sanırım fazla söze hacet bırakmayacaktır.

Urfa’da bir söz vardır; “Bilen bilir, bilmeyen bir demet maydanoz zanneder.” derler. Dr. Reşit Galip de o uzun hikâyenin bir perdesidir. Bir perde kapandı. Ya diğerleri?..


.

İskilipli Atıf Hoca’yı asanlardan biri de Andımız’ın mucidiydi

13.10.2013 - Bu Yazı 1270 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Tarih, nicedir uyuşturulmuş olan dimağlarımızı kamaştırmaya devam ediyor ve öyle görünüyor ki, bir süre daha edecek de. Geçen haftaki “Andımız” tartışmasının bir faydası da, bizi Cumhuriyet’in kuruluş yıllarının acar şahsiyetlerinden biriyle, Dr. Reşit Galip’le yüzleştirmesi oldu.

Böylece Andımız’ın mucidi olan bu tıp doktorunun Darülfünun hocalarının sokağa atılmalarından Zeki Velidi Togan’ın üniversiteden kovulmasına, Atatürk’ün kafa ölçüsünün alınmasından ezanın Türkçeleştirilmesine kadar akla hayale gelmedik çeşitlilikte işlere memur edildiğini öğrenmiş olduk.

Lakin geçen haftaki yazımda bir cümleyle değindiğim İstiklal Mahkemesi üyeliği de en az diğer ‘görevleri’ kadar önemliydi. 7 Mart 1925’ten itibaren bir yıl görev yapan bu mahkemenin iş yoğunluğunu konunun uzmanı Ergün Aybars’ın verdiği rakamlar yeterince göstermektedir:

Bakılan dava sayısı: 256.

Yargılanan sanık sayısı: 1.669.

Mahkûm edilenlerin sayısı: 669.

Verilen toplam hapis cezası: 3.000 küsur yıl.

İdam cezası: 128.

Sürgün cezası: 50.

Müebbet kürek ve sürgün cezası: 7. (İstiklal Mahkemeleri, Milliyet: 1997, s. 419.)

Eşkıyalık gibi başka davalara da bakıyordu gerçi ama Reşit Galip’in de üyesi bulunduğu Ankara İstiklal Mahkemesi’nin mesaisinin ana meşgalesini irtica ve şapkaya muhalefet oluşturmuştu. Nitekim İskilipli Atıf Hoca’yı idam eden mahkeme de ondan başkası değildi.

İşin garibi, bugün asker ve polisler dışında sivil olarak hemen hiç kimsenin giymediği ülkemizde 25 Kasım 1925 tarihinde çıkarılan “Şapka İktisası Hakkında Kanun” hâlâ yürürlüktedir ve Anayasa’mızın güvencesi altındadır.

Birkaç yıl önce Avrupa Birliği müzakereleri için ülkemize gelen yetkililer bu kanunu görünce, hele de Anayasa’nın güvencesi altına alındığı söylenince hayretler içerisinde ‘Şapka kanununa neden ihtiyaç duydunuz ki?’ diye safça sormuşlardı. Bizimkilerin ne cevap verdiklerini bilmiyorum; verdilerse şapka uğruna bu milletin binlerce yıl hapis yattığını, yüzlerce vatandaşın kellesini kaybettiğini eminim söylemek akıllarına gelmemiştir.

Bunlar yaşandı bu ülkede. Hem de öyle böyle değil, altı üstü bir şapka için idam sehpalarında nice alimler sallandırıldı (bu arada belirtelim ki, ‘sallandırma’ tabiri halkın etrafında çokça gördüğü darağaçlarını salıncağa benzetmesinden doğmuştur).

İşte şapkanın ana vatanı olan Avrupa medeniyetinden delegeleri bile hayrete düşüren kanunumuzun nasıl uygulandığına dair bazı misaller:

SUS! BİZİ ÇİLEDEN ÇIKARMA!

Yer: Ankara İstiklal Mahkemesi. Tarih: 26 Ocak 1926. Başkan: Kel Ali (Çetinkaya), Üyeler: Kılıç Ali ve Reşit Galip. Yargılanan: İskilipli Atıf Hoca.

Arada “Kılıç Ali Bey” ve “Ali Bey” de lafa girip sanığı suçlayıp payladıkları için S rumuzuyla soruları soran kişinin Aydın mebusu Reşit Galip olduğu anlaşılmaktadır.

İskilipli Atıf Hoca, bundan önce Giresun’da yargılanıp beraat etmiştir ama mahkeme yakasını bırakmamıştır. Yine de gayet emin bir şekilde cevaplandırır soruları. Araya Kel ve Kılıç Ali’ler de girer. Mesele, Şapka Kanunu’ndan 1,5 yıl önce bastırmış olduğu kitabın nerelere gönderildiğidir. Hepsini teker teker açıklar. Şahitleri getirin der Atıf Hoca, gerekirse getiririz cevabını alır. Getirin, söylesin, cezama razıyım, der. Oralı olmazlar. Hatta beraat ettiği Giresun davasında sanki hüküm giymiş gibi davranırlar. Gizli bir gayesi olduğunu iddia ederler. Her şeyim ortada, der, hesap veremeyeceği hiçbir şeyi olmadığını söyler gayet emin bir şekilde.

Bir şeyler çıkarmaya azimlidir mahkeme heyeti. Nitekim Reşit Galip şöyle çıkışır Atıf Hoca’ya:

“Sen en karanlık günlerde Teali-i İslamcılık yap, Mustafa Sabri’nin yanında yer al da, sonra karşımızda şöyle böyle söyle. Sözleriniz hiçbir gerçeğe uygun değildir.”

Bunun üzerine Atıf Hoca öldürücü darbesini indirir: “Bunun belgesini size gösterdim.” der. Reşit Galip kızar: “Ne belgesi?” Atıf Hoca gayet sakin “Mustafa Sabri ile bu beyanname meselesini görüşseydim tekzip etmezdim.” der. Suçlandığı beyannameyi imzalamadığı gibi Mustafa Sabri’ye açıkça muhalefet ettiğine dair resmî bir tekzip belgesi de sunmuştur mahkemeye. Onu hatırlatır. Mahkeme, belgeyi dikkate almak istememiştir besbelli.

Reşit Galip köşeye sıkışmıştır. Kızgın bir tonda “Belgeyi göster.” diye hırçınlaşır.

Merhum Atıf Hoca o vakur tavrını hiç bozmadan sözlerine devam eder:

“Belgeyi arz ediyorum. ‘Vakit’ gazetesinin 1034. nüshasında tekzipnamem duruyor. Şimdi bu durup dururken bendenize belge sormak bilmem nasıl olur?”

Bu darbeyi hazmedemeyen Andımız’ın mucidi, Atıf Hoca’nın tekzip metnini kendisini kurtarmak için yayımladığını söylemek zorunda kalır. Hoca, “Öyle olsaydı onlarla beraber olurdum.” der, yollarının ayrıldığından bahseder. Demek ki, tekzip metni kuvvetli belgedir.

İşte Reşit Galip’in evlere şenlik cevabı:

“Sus! Bizi çileden çıkarma! Biz budala olmalıyız ki, bu sözlere inanalım. Bol bol atıyorsun. Çıkarın!” (Ankara İstiklal Mahkemesi Zabıtları 1926, İşaret: 1993, s. 109-115.)

İşte İstiklal Mahkemeleri’nin adalet anlayışının Yassıada’dakinden hiçbir farkı olmadığını gösteren çarpıcı bir örnek. Hatta Yassıada’daki adalet anlayışının kaynağının İstiklal Mahkemeleri’nden miras kaldığını bile söyleyebiliriz.

BİZ TÜRK MİLLETİNİ BÖYLE GÖRMEK İSTİYORUZ!

Bugünden bakınca o zaman millet koyunmuş da, kimse sesini çıkarmamış zannediyoruz ya, bu dahi büyük bir yanılgı. Daha şapka inkılabı yapılmadan önce yazdığı kitaptan yargılanan İskilipli’nin hangi muamelelere maruz kaldığını gördük. İsterseniz bazı Anadolu şehirlerindeki itirazları ve uğradıkları akıbeti de görmeye çalışalım:

26 Kasım 1925: Erzurum’da halk çarşıyı kapatıp Vali’nin evinin önünde “Biz gâvur memur istemiyoruz” diye protesto etmişlerdi şapkayı. Derhal sıkıyönetim ilan edildi. 80 kişi tutuklu.

30 Kasım: Maraş’ta hükümet binası önünde toplanan halk “Şapka istemeyiz” diye bağırdı. Erzurum’daki şapka protestocularından 6’sı idam edildi. (Hapis cezalarını zikretmiyoruz.) Sivas’ta 1 idam var.

7 Aralık: Erzurum’da 4 idam daha.

15 Aralık: Rize’de 8 idam ve ağır hapis cezaları.

18 Ocak 1926: Maraş’ta 5 idam ve hapisler.

4 Şubat: İskilipli Atıf ve Ali Rıza Hoca idam edildiler.

Suçları görünüşte şapkaya itiraz etmekti ve altı üstü bir başlığa itiraz etmenin en büyük suç sayıldığı dönemlerdi. Mason üstadı olup uzun süre içişleri bakanlığı da yapmış olan Şükrü Kaya bunu Şapka Kanunu çıkarken Meclis’teki bir konuşmasında ayan beyan belirtmiş zaten:

“Millet, bağımsızlığını 6.-7. yüzyılların (Asr-ı Saadet’i kastediyor) köhne fikirlerine bağlayamaz. Biz vicdanlarda milliyet aşkını uyandırmak istiyoruz. Milli kıyafet ancak müzelerde bulunur. (…) Biz Türk milletini böyle görmek istiyoruz.”


.

Cehennemi göğsünde söndüren adam: Bediüzzaman

20.10.2013 - Bu Yazı 1221 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 1992 yılında derin devlet tarafından öldürülen Musa Anter’in Bediüzzaman Said Nursi hakkında ilginç bir hatırası olduğunu biliyor muydunuz? Bilenler biliyordur muhakkak ama nedense bu tür bilgiler biyografilerine girmemekte inat ediyor.

Oysa Üstad ile ilgili ne bulursak yayınlamalı değil miyiz? Hayatı hakkında eksiksiz bir çalışmaya ancak pergelimizin ayağını böylesine genişçe açarak ulaşabiliriz.

Said Nursi’nin hayatı hakkındaki kitaplar birbiri ardınca çıkıyor ve her biri yeni ışıklar saçıyor ufkumuza. Çocukluğumda biyografi adına sağlığında basılmış “Tarihçe-i Hayat”ı dışında bir tek Eşref Edip’in ufak yeşil bir kitabı gezerdi elden ele. Sonra Necmeddin Şahiner’in olağanüstü bir emekle hazırladığı “Son Şahitler” dizisi (itiraf edelim, bu kadar geniş kapsamlı çalışmayı ancak bir enstitü başarabilirdi) ve 66. baskısını hazırladığını öğrendiğim biyografisi geldi.

Ardından talebelerinden Abdülkadir Badıllı’nın üç ciltlik çalışması yanında Şükran Vahide’nin, Cemalettin Canlı ve Y. Kenan Beysülen’in ve yakınlarda ilk cildi çıkan Ahmed Akgündüz’ün eserleri bilmediğimiz nice ayrıntıyla donanmış bu bereketli ömrün birer tablosunu sundular.

Öncelikle gösterilen her gayrete şükran borcumuz olduğunu hatırlatalım. Lakin hâlâ doldurulması gereken nice petek gizli bu bereketli ömürde.

Geçenlerde Tillo’ya yolum düştüğünde Hâsya Kümbeti’ni ziyaret ettim. Bu basık kubbenin altında Bediüzzaman’ın “Kamus-ı Okyanus” adlı sözlüğü Sin harfine kadar ezberlediğini okumuştum ama görmek nasip olmamıştı.

Sadece altında bir inziva dönemi geçirdiği bu gösterişsiz kubbeden yola çıkarak bile bize bu bilgiyi aktarmış olan Müküslü Hamza’ya, “Kamus” yazarı Firuzabadi’ye ve II. Mahmud döneminde onu dilimize kazandırmış olan Gaziantepli Asım Efendi’ye, oradan Said Nursi’nin küçük kardeşi vasıtasıyla civardaki bir tekkeden gönderilen yemeklerini karıncalarla paylaşma ve kendisini bir ay namazda rükûya varmaktan men eden taşlanma sahnelerine kadar pek çok izle buluşmuş oldum.

Demek ki, Bediüzzaman’ın hayatı hâlâ tespit edilmeyi bekleyen nice enstantaneyle dolu. Nitekim kendisiyle telefonla görüştüğüm Necmeddin Şahiner Beyefendi “Tarihçe”de geçen “Kiroğlif” adlı köyün Moskova civarında bulunduğunu ve Bediüzzaman’ın esaretten kaçarken burada bir müddet kaldığını söyleyerek yeni bir malumatı hafızamın ebru teknesine damlatmış oldu.

Öte yandan Musa Anter, 1991’de basılan hatıralarında ilginç bir hatırasını paylaşır bizlerle. Bildiğim kadarıyla Bediüzzaman’ın hayatını anlatan kitaplara girmemiş olan bir bilgi kırıntısını sizinle paylaşmak istedim.

Bediüzzaman bir Kürtçüye ne cevap verdi?

Musa Anter’in, bir zamanlar “Büyük İslam Tarihi” adlı kitabıyla tanıdığımız ve Said Nursi’nin arkadaşlarından olan Abdurrahim Zapsu’nun damadı olduğunu hatırlatalım. (Abdurrahim Zapsu kim mi? Bediüzzaman’ın esarette malum Rus subayı karşısında ayağa kalkmadığı bilgisini borçlu olduğumuz kişi diyeyim de siz anlayın).

Gerçi Anter, Bediüzzaman’ın tamamen Kürtlüğüyle ilgilidir ama bize anlattığı olay, onun “müspet hareket çizgisi”ni bir başka ve dışarıdan bir şahit vasıtasıyla ortaya koyması bakımından önem taşımaktadır.

Musa Anter “hayatı başlı başına ciltler dolusu ibret levhalarıyla dolacak çaptadır” dediği Bediüzzaman’ın 1945’te İstanbul’da bir mahkemesi olduğundan bahseder. (Galiba karıştırmıştır yazar, zira Üstad 27 yıllık ayrılıktan sonra 1952’de gelecektir İstanbul’a. Ayrıca 1945’te aşağıda isimleri yazılı Kürt alimlerin bir evde toplanması olacak şey miydi?) Şöyle yazar:

“Bir akşam yemeğine kendilerini evime davet ettim. İstanbul’daki tüm seçkin Kürt din adamları da gelmişlerdi. Örneğin Şeyh Şefik Arvasi, Şeyh Eminzade, Bitlisli Şeyh Mustafa, Abdulhakim Arvasi’nin oğlu Kadıköy Müftüsü Mekki Arvasi, Cemalettin Arvasi gibi… Yemekten sonra bölgemize has semaverli çay faslı başladı.”

Sohbet koyulaşmıştır ki, gençliğinde aşırı Kürt milliyetçisi olduğunu söyleyen Musa Anter, “birdenbire ve patavatsızca” bir soru yöneltir Bediüzzaman’a. Kürtçe şöyle der:

“Muhterem Hocam, çocukluğumdan beri duyduğum ve tüm Kürtlere sempatik gelen adınız Melaye Saidi Kürdî idi. Şimdi de her gün Türkler sizi oradan oraya sürüyor, hapsediyor, mahkemelerde süründürüyor ama siz hâlâ Türkleri cennete götürme çabası içindesiniz; bu nasıl iştir… ben anlamadım.”

Bu hiç beklemediği soru karşısında Bediüzzaman’ın “o nur ve ilim fışkıran gözlerini bir projektör gibi” Musa Anter’e çevirdiğini ve “tatlı bir tebessümle” “Ev kî ye Abdurehim?” (O kimdir Abdurrahim?) diye Abdurrahim Zapsu’ya sorduğunu görürüz. Zapsu “Eniştemdir” deyince Üstad’ın Musa Anter’i “Evladım, hele yanıma gel” diye çağırdığını okuyoruz. Anter gidip yanına oturur. Bediüzzaman da elini onun boynuna sarar, öper ve Kürtçe şunları söyler kendisine:

“Evladım, daha çocuksun, bilmiyorsun (anlamıyorsun) ben ne yapıyorum. Oku ve ilim öğren.”

Bence bu veciz cevap üzerinde biraz durmak lazım.

Hem taraftarı, hem de karşıtı olan kimi çevrelerce “Kürtçü” diye sunulan Bediüzzaman Said Nursi’nin kavmî ayrımcılığı “çocukluk” olarak gördüğünü ve bunun ötesine geçip ilim ve iman temelinde yeni bir sentez vücuda getirmekle meşgul olduğunu bu hatıradan bir kere daha öğrenmiş oluyoruz.

Müspet hareket ilkesi

Bediüzzaman Said Nursi’nin ilim ve iman odaklı Türkiye’nin yeni barış programında en verimli yöntemi müspet (pozitif) hareket olacaktır. Şahsına yapılan hakaret ve zulümleri bir derviş gibi önemsememek ama kanun dairesinde yapacaklarından da asla taviz vermemek bu programın usulü olarak karşımıza çıkar.

Nitekim Afyon Hapishanesi’nde mutlak bir tecrit altında tutulurken yöneticiler pencerelerini mıhlayarak kapatırlar. Pencereden mahkûmlarla selamlaşma ve görüşmesini engellemek istemektedirler. Bunun üzerine talebelerine şu mektubu yazar:

“Hiç merak etmeyiniz… Bilâkis benim ehemmiyetsiz şahsım ile meşgul olup Nurlara ve talebelerine çok sıkıntı vermediklerinden, benim, cidden ve kalben, onların şahsımı ihanetler ve işkencelerle tâzib etmeleri, Nurların ve sizlerin bedeline olduğu ve bir derece Nurlara ilişmemeleri cihetinde memnunum.”

Umumun faydası için şahsına yapılan haksızlığı dahi bırakın affetmeyi, memnuniyetle karşılayan Bediüzzaman, belki de dünya tarihinde kendi eserinin okuyucusu ve kendi davasının müridi olmak bakımından tek örnektir. O kadar ki, iman ehline bir iman hizmetinde bulunabilmek için değil dünya hayatını ve fani makamlarını, gerekirse ahiret hayatını da feda etmeye hazır olduğunu, hatta bazı biçareleri cehennemden kurtarmak için gerekirse cenneti bırakıp cehenneme girmeyi kabul ettiğini söyleyecek kadar da “deli”dir.

Cehennemi söndürmeye ve cenneti yakmaya koştuğunu söyleyen Rabiatü’l-Adeviye hazretlerinden çağımıza düşen yakıcı bir iz yok mudur bu sözlerde? m.armagan@zaman.com.tr


.

İstiklal Mahkemeleri’nde adalet var mıydı?

27.10.2013 - Bu Yazı 1578 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Tarihi, özellikle de yakın tarihi tartışmaya açıyorsanız başınız belaya girmiş demektir. Kimi dost görünenlerin bıyıkaltı homurdanmalarına, ‘Keşke bu konulara hiç girmese, yazık olacak’ repliklerine, belediyelerdeki programlarınızın iptaline, ‘belli yerlerden’ bilgi alamamaya vs. razısınız da, fazlası var: Uyarılar, hakaretler, hatta açık veya örtük tehditlere de hazır olmalısınız.

Bu da gösteriyor ki, Türkiye’de yakın tarih henüz ‘tarih’ olmamış, mazinin o engin ummanına karışmamıştır. Hâlâ canlı bir hesaplaşma konusudur ve yaptıklarınız bir yerlerde mimlenmektedir.

Ancak hedefinizi “hakkı tutup kaldırmak” olarak koymuşsanız bunlar sizi yıldıramaz. Allah’ın verdiği nefes miktarınca görevinizi yapmak zorundasınız. Öyleyse sorgulamaya devam…

Standart tarih kitaplarına bakarsanız İstiklal Mahkemeleri’nin rejim düşmanlarına, bu arada “irtica” taraftarlarına hak ettikleri cezayı vermek üzere kurulduğunu yazar. İşte onlardan birinde, üstelik ilk resmî Cumhuriyet Tarihi ders kitabında İzmir suikastı vesilesiyle temizlenenlerden şu parti propagandasını andıran üslupla bahsedilmesi dikkate değer:

“Bu sefillerin ve cürüm (suç) ortaklarının kanında Türklük cevherinden eser bulunmadığına şüphe yoktur. Bunlar hiçbir milletin varlığında barındırmağa razı olamayacağı kadar soysuzlardır.”

Yanlış okumadınız, bunlar bir ders kitabında yazılı. Aynı haşin ve hesaplaşmacı üslubun günümüze dek gelmiş olmasına şaşırmıyoruz. Neden mi? Bu üslubu fena halde ‘içselleştirdik’ de ondan.

Bakın aynı kitapta lise öğrencilerine nasıl anlatılmış İstiklal Mahkemeleri:

“İstiklâl Mahkemeleri (…) adalet müesseseleridir. Bu mahkemelerin Cumhuriyet devrinde irtica ve ihanet hareketlerinin önüne geçmekte hayırlı faaliyetleri görülmüştür.”

“Tarih IV” başlıklı ders kitabı İstiklal Mahkemeleri’nin 1927 yılında kaldırılmasını da hükümetin “tarihte az görülmüş demokratik faziletlerinden” biri saymaktadır ki, pes artık dedirtiyor insana! Oysa külliyen yalan. Gerçi mahkemeler 1927’de faaliyetini durdurdu ama gücünü aldığı Takrir-i Sükûn Kanunu tekrar ihtiyaç duyulabilir diye yürürlükte bırakıldı. Dahası, İstiklal Mahkemeleri Kanunu çok partili hayata geçilmesine rağmen yürürlükten kalkmamıştı. Kalkması 1949’u bulacaktır.

İstiklal Mahkemeleri’yle ilgili gerçeklerin anlatılamayışının altında beyin yıkamaya dönük bir gayretkeşlikle yazılan ders kitaplarındaki sakat mantık yatmaktadır. (Burada “İstiklal Mahkemeleri” derken Cumhuriyet’ten sonra kurulanları, özellikle 1925-27 döneminde faaliyet gösteren Şark ve Ankara İstiklal Mahkemeleri’ni kastettiğimizi belirtmekte fayda var.)

 

“Birbirimizi yiyeceğiz”

İstiklal Mahkemeleri’nin adalet dağıtmak gibi bir hedefleri yoktu. Yeni rejimin oturtulmasının önündeki engelleri bertaraf etmek, bunun için de bir sindirme fırtınası estirmek gerekiyordu. Kuruluşunda, 1793-94’te Fransa’daki Terör Dönemi’nin sık sık hatırlatılması anlamlıdır. 1917 sonlarında Bolşevik Rusya’da kurulan Çeka yapılanmasıyla da paralellik kurulabilir. Asıl maksat, yeni rejime itaati temin edecek ve kimsenin sesini çıkaramayacağı tek sesli bir Türkiye oluşturmaktı.

Nitekim Halide Edip Adıvar’ın Mustafa Kemal Paşa’ya Afyon’da zaferden sonra ne yapacağını sorduğunda “Birbirimizi yiyeceğiz.” cevabını almıştı. Halide Edib’in “Niçin?” sorusu ise “Ya bana karşı çıkmış adamlar?” şeklinde karşılık bulmuştur. Karşı çıkmış adamlarla bir hesaplaşma kaçınılmazdı. Nitekim Gazi Paşa’nın İsmail Habib Sevük’e söylediği “Kız gibi bir Meclis istiyorum.” sözü de hedefin ne olduğunu açıkça gösteriyor.

Kaldı ki, Cumhuriyet’ten önceki İstiklal Mahkemeleri’ni denetleyecek bir Meclis vardı ve sıkı bir şekilde bu görevini yerine getiriyordu, oysa yeni dönemde Meclis’in de denetimi dışında, emirleri doğrudan doğruya Gazi Paşa’dan alan bir mahkeme ve üyeleri söz konusuydu. Kimsenin hesap soramadığı, yetkileri neredeyse sonsuz, temyizi olmayan bir terör mahkemesiydi bu.

Sürece veya kararlara müdahale eden başbakan bile olsa mahkeme tutuklayabiliyordu. Nitekim Başvekil İsmet Paşa, tutuklu arkadaşı Kâzım Karabekir’i polise baskı yaparak serbest bıraktırınca mahkemenin kendisini de tutuklamaya kalktığını ve ancak Reisicumhur’un araya girmesiyle bağışlandığını hatırlamak gerek. Keza Adana Valisi Hilmi Uran da iki sanığı ödeneği olmadığı gerekçesiyle Ankara’ya gönderemediği için tutuklanmak istemişti.

Tek bir otoriteden emir alarak hareket eden mahkemede korkunç adli hataların yaşanması kaçınılmazdı. Bunlardan birisini bize, “Atatürk’ün silah arkadaşı” diye bilinen Ali Fuat (Cebesoy) Paşa “Siyasi Hâtıralar”ının 2. cildinin 217. sayfasından itibaren dehşet içinde anlatır.

 

İtiraza idam cezası

Cebesoy, Atatürk’e suikast davasında idamla yargılananlardan biriydi. İdamlıklar ayrıldıktan sonra İzmir’de bir ambara tıkılmıştır İstiklal Savaşı’nın anlı şanlı generalleri. “Herkeste bir şaşkınlık hali vardı.” diyor ve devam ediyor Cebesoy:

“Hepimiz perişan olmuş bir ruh hali içinde idik. Omuzlarımız âdeta çökmüştü. Ağzımızı bıçak açmıyordu. Büyük bir felaketten kurtulabildiğimize inanamıyorduk. Bir aydan beri paşa rütbesine yükselmiş şerefli birer asker oluşumuz, teşrii masuniyetimiz (dokunulmazlığımız), mazideki hizmetlerimiz, şahsiyetimiz, hepsi hepsi unutulmuştu. Şerefsiz, adi, hakir bir mevkie düşürülmek isteniyorduk.”

Mahkemede adaletin a’sının dahi olmadığını belgeleyen çarpıcı bir olaya da tanık olmuştur Cebesoy. Milli Mücadele’nin kahramanlarından İsmail Canbulat ile Halis Turgut, kendilerine verilen 10’ar yıl sürgün cezasına itiraz etmeye kalkmışlar. Cebesoy fazla kurcalamamalarını söylemiş. “Hakkımızı arayacağız!” demişler. “Töhmet altında yaşayamayız.” Biraz sonra mübaşir çağırır kendilerini savunmaları için. “Hışım gibi kapıya doğru atıldılar.” der Cebesoy. Ertesi sabah merakla iki kader arkadaşını aramaktadır gözleri. Kendisi o iç yakıcı sahneyi şöyle anlatır:

“Buz gibi bir şey başımdan aşağı dökülmüştü. 10 sene sürgün cezasının ağırlığına tahammül edemeyen ve bunun için tekrar mahkemenin huzuruna çıkan bu iki arkadaşa verilen yeni ceza korkunçtu: İdam.”

60 yıl kadar önce yayımlanan kitabında M. Philips Price, “Türkiye’nin hizaya getirilmesi için bir süre bir diktatöre ihtiyacı olduğu iddia edilebilirdi. Fakat Türkiye tarihinin bir dönemini kirleten bu gibi şahsî intikam fiillerine ihtiyacı yoktu.” diye yazıyor ki, İstiklal Mahkemeleri’nin bir intikam aracı olarak kullanıldığına berrak bir ışık tutmuş oluyor.

Artık ders kitaplarındaki küfleri temizlemenin zamanı gelmedi mi?


.

Atatürk’ten, Ayasofya’yı müze yapmasını Amerika istemiş

03.11.2013 - Bu Yazı 1064 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 “Bugün” gazetesinin haberine göre Ayasofya’nın 2007 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca hazırlanan bir haritada müze değil, ‘kilise’ olarak işaretlendiği ortaya çıktı.

Gerçi bazı çevrelere şirin görünmek isteyen bir işgüzarın işi de olabilir bu ama Türkiye’de bir kesimin Ayasofya’yı hâlâ kilise olarak gösterme gayreti de herhalde inkâr olunamaz.

Öte yandan Fethin sembolü olan Ayasofya’yı müze yapma fikrinin bir Amerikalı’dan geldiği iddiası bir süredir ortada geziniyordu ama bu ‘büyük buluşma’ hakkında unutulmuş bir fotoğraf, iddianın doğruluğunu kanıtlamış oldu.

O fotoğrafı Ankara’daki Milli Kütüphane’de buldum. Bu fotoğrafla birlikte Ayasofya’nın laikleştirilmesi serüveni yeni bir boyut kazanıyor.

Ayasofya bir Hıristiyan mabedi olarak başladığı ömrünün 1453-1934 arasındaki dönemini cami olarak geçirdi. 79 yıldır da laik bir yapı olarak hizmet vermekte.

Müslüman-muhafazakâr camianın 1950’li yıllardan beri talebi, Ayasofya’nın yeniden cami yapılmasıydı. Bu ‘büyük fetih’ önce Menderes’ten beklendi, olmadı. Sonra Başbakan Demirel, Özal ve nihayet Erdoğan oldu umutların odağı. Talep bitmedi ama yerine de gelmedi.

Bu yazıda “Ayasofya neden yeniden cami olmalı?” tezimi savunmak yerine müze yapılmasının arka planına eğileceğim. Ancak birkaç cümleyle tavrımı ortaya koymakta yarar görüyorum:

1) Ayasofya’nın müze yapılması bir bakıma Fetih’ten özür dilemektir. Tarihen Ayasofya’nın statüsü ona sahip olan ülkenin hukukuna göre belirlenir.

2) Hukuken bir vakfın başka bir maksatla kullanılması mümkün değildir; her ne kadar Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ‘işletiliyor’ ise de, Ayasofya da bir vakıftır: Fatih Sultan Mehmed Vakfı. Hukukun üstünlüğünün dillere pelesenk edildiği  bir devirde Ayasofya’ya sıra gelince ‘Canım dış baskıları görmüyor musun?’ bahanesine sığınmanın bağımsız ve büyük devlet olma iddiasıyla bağlantısını kurmak zordur.

Şimdi gelelim 1930’lu yılların başında “Atatürk Türkiyesi” üzerinde Ayasofya’nın cami olmaktan çıkarılması için bir dış baskının olup olmadığına.

Amerika faktörü

Uzun yıllar zamanın Maarif Vekili Abidin Özmen’in gayretkeşliği ve Ayasofya Komisyonu’nun raporu üzerine müze yapıldığı söylenirken maalesef tarihî bilgiler ihmal edildi. 1930’lu yılların ortalarına doğru gidilirken Türkiye’yi yönetenlerin hangi dış etkiler ve baskılar altında hareket ettiği nedense gündeme getirilmedi. Oysa bu yılların dış dünya ile ilişkilerin yeniden kurulduğu, özellikle Anglo-Sakson dünyasıyla krediden tutun da kültürel ilişkilere kadar bir restorasyon dönemi olduğu bilinmelidir.

İşte bu dönemde bir yandan yurtdışına Anadolu medeniyetlerini araştırmak üzere araştırmacılar gönderilirken, öbür yandan Bizans araştırmalarını yürütmek üzere uzmanlar davet edilir. Kimi Bodrum ve Fenari İsa camileri üzerinde çalışırken 1940’larda Kariye Camii ile İznik’teki Bizans kiliselerini cami olmaktan çıkarma çalışmaları dikkat çeker. Demek ki genel olarak vaktiyle cami yapılmış Bizans kiliselerinin eski kimliklerinin ortaya çıkarılması ve yeniden kilise yapılamadıkları için de müzeye dönüştürülmeleri süreci başlar.

İşte Ayasofya’nın müzeleştirilmesi ve mozaikler dahil Bizanten kimliğinin yeniden ortaya çıkarılması faaliyetinin tam bu yıllara denk gelmesi ilginçtir.

İşte laik bir Ayasofya için ilk adımın Thomas Whittemore adlı garip bir ABD’liden gelmiş olması önemlidir. Ayasofya’nın özellikle mozaiklerini yeniden ortaya çıkarma fikriyle İstanbul’a gelen ve bir restorasyon için izin koparmaya çalışan Whittemore’un Atatürk ile bizzat görüşerek onu Ayasofya’yı cami olmaktan çıkarıp bir müze haline getirmeye nasıl ikna ettiğini araştırmacı Natalia Teteriatnikov şöyle ortaya koyuyor:

“Amerika Bizans Enstitüsü, 1930’da Thomas Whittemore tarafından Boston’da kuruldu. Harvard’dan Prof. Robert Blake otobiyografisinde şöyle yazıyordu: “Bizans sanatı, tarihi ve arkeolojisi incelemelerini teşvik etmek konusunda bir Amerikan, İngiliz ve Fransız girişimi olan Bizans Enstitüsü’nün kuruluşunda onunla (Whittemore) birlikte çalıştım. Bizans Enstitüsü’nün büyük başarılarından biri, 1931’de TC’nin Cumhurbaşkanı Kemal Atatürk’ü, Ayasofya Bazilikası’nın içindeki mozaiklerin ortaya çıkarılması sorumluluğunu Bizans Enstitüsü’ne teslim etmeye ikna etmesiydi.” (Kariye, Pera Müzesi Yay., 2007, s. 34.)

Bu alıntıdan Bizans Enstitüsü’nü yalnız ABD’nin değil, İngiltere ile Fransa’nın da desteklediğini öğreniyoruz. Ancak makalenin devamında daha önemli bir pasaj var. Onu da beraber okuyalım:

Ayasofya müzakereleri

“Atatürk ile Whittemore arasında, ABD Dışişleri Bakanlığı ve Ankara’daki Amerikan Elçiliği’nin aktif destek verdiği müzakereler yürütüldü. Bu müzakerelerin sonucunda Ayasofya cami olarak kapatıldı ve müze olarak açıldı.”

Yeterince açık bir ifade, değil mi? Meğer Atatürk ile Ayasofya pazarlığının içine ABD Dışişleri Bakanlığı ile ABD Büyükelçiliği de girmiş ve sonuçta Ayasofya Camii’ni müze yapma girişimi başarıya ulaşmış. Daha da çarpıcı bir alıntı bu defa bizzat Whittemore’un, çalışmalarını finanse eden Robert ve Mildred Blisse’e yazdığı mektupta geçen şu cümleleri:

“Türk hükümeti geçen yıl üç kiliseyi ulusal anıt ilan etti (Kariye dahil). Bizans Enstitüsü’nün, Türk hükümetinin İstanbul’da kalan Bizans kiliselerinin gözeticisi olarak onların kalıntılarının gecikmiş korumasından sorumlu olduğu yönündeki UYARISINA verilmiş bir karşılıktır bu. Geçenlerde Eski Eserler ve Anıtları Koruma Heyeti’nde bana tanınan yer, Türkiye’de bana her zamankinden daha sağlam bir nüfuz pozisyonu sağlıyor.”

Durum bu: ABD, İngiltere ve Fransa’nın desteklediği bir kurum tarafından uyarılmışız ve buna kiliseden çevrilmiş üç camiyi ‘anıt’ yaparak cevap vermişiz.

Bu durumda Lord Curzon’un 2 Ocak 1918’de söylediği şu sözle yan yana getirilince nasıl bir manzara çıkıyor, takdiri size bırakıyorum:

“İstanbul, özellikle Doğu dünyasının kozmopolit ve enternasyonel bir şehridir. Ayasofya ki, 900 yıl önce bir Hıristiyan Kilisesiydi, elbette gene eski durumuna getirilecektir.”

Anlaşılan o ki, Ayasofya’nın yeniden kilise yapılması istenmiş ama olmayınca orta noktada buluşulmuştur. Neden olmadığını da başka bir yazıda değerlendiririz.

 

.

Ayasofya davasında yenildik mi?

10.11.2013 - Bu Yazı 1181 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 MHP Milletvekili Yusuf Halaçoğlu’nun 7 Kasım’da TBMM’ye verdiği Ayasofya’nın açılması teklifinin, tam da geçen hafta bu köşede okuduğunuz Ayasofya’nın müze yapılmasını Amerikalıların istediğine dair yazımın arkasından gelmesi manidar oldu.

Prof. Halaçoğlu, Atatürk’ün Ayasofya kararnamesinin altındaki imzasının sahte olabileceğine dikkat çekerken kararnamenin aslının Meclis’te bulunamadığını ilan ediyor ve Ayasofya’nın sahte bir kararnameyle kapatıldığı iddiasını bir kere daha gündeme getiriyordu.  

Halaçoğlu’nun teklifini okurken gözlerimin önünden 60’lı ve 70’li yıllar şerit gibi geçti ve bir hususa dikkat çekmek ihtiyacını duydum:

“İslamcılık” öldü mü, ölmedi mi bilmiyorum ama “İslamcı” çevrelerde gördüğüm manzara o ki, artık bir zamanların temel taleplerinden, hatta ana davalarından Ayasofya’nın camiye çevrilmesi iddiasının arkasında eskisi kadar kuvvet ve metanetle durmuyor, belki de duramıyorlar. Muhafazakâr ve milliyetçi tabandan söz etmiyorum; orada hâlâ ciddi bir Ayasofya hassasiyeti mevcut ama aydınlar ve kanaat önderlerinde bu talebin gündeme getirilişi yıldan yıla dikkat çekici bir şekilde cılızlaşıyor. Kimliklerine yıllar abandıkça umutları zayıflıyor olabilir ama ben asıl, “iktidar”a yaklaşmanın, dahası onu elde tutmanın kaçınılmaz maliyeti şeklinde özetliyorum gevşeme sürecini. Sırtında yumurta küfesi yokken kolayca çözülecekmiş gibi faryap edilen enerjiler, iktidarla evlenince boşamanın o kadar kolay olmadığını göstermiş olmalı. Oysa bir zamanlar Ayasofya’nın kapatılması aleyhine olduğu kadar camiye çevrilmesi lehine ne tumturaklı cümleler kurmuştuk! Birkaç örneğe beraberce bakalım isterseniz. Türk Milliyetçiler Derneği İstanbul Şubesi, 18 Nisan 1952’de bir bültenle Fethin sembolü olan Ayasofya’nın kapatılmasını şöyle eleştirmiş: “Yüzyıllarca içinde insanların Tanrı’yı andıkları bir binanın müze yapılması hem insan ruhuna tecavüz, hem o binaya karşı en alçaltıcı muameledir.”

 

“Fatih’in torunları” geliyor…

Bediüzzaman Said Nursi “Şualar” adlı eserinde “Ayasofya’yı puthane ve Meşîhat’ı kızların lisesi yapan bir kumandanın keyfî kanun namındaki emirlerine fikren ve ilmen taraftar değiliz.” diyerek tavrını net olarak ortaya koyarken “Emirdağ Lahikası”nda Demokrat Partilileri ezan-ı Muhammedî’yi aslına çevirdikleri için takdir eder ama Ayasofya’yı “500 sene devam eden kudsi vaziyetine”, yani camiye çevirerek yaraya merhem vurmaya çağırır. Osman Yüksel Serdengeçti, 1952’de mahkemeye verilmesine sebep olan yazısında şöyle der:

“Ayasofya’yı puthaneye çeviren hangi delidir?/ Elleri kurusun, dilleri kurusun…/ Ayasofya, Ayasofya!/ Seni bu hale koyan kim?/ Seni çırılçıplak soyan kim?/ Ayasofya, ey muhteşem mabed!.../ Merak etme Fatih’in torunları yakında bütün putları devirip seni camiye çevirecekler!”

Bursalıların 3 binden fazla imzanın bulunduğu 45 metrelik bir dilekçe hazırlayarak Meclis Başkanlığı’na verdikleri 1965 yılında Necip Fazıl Kısakürek MTTB’de verdiği ünlü “Ayasofya” konferansında o kadar kendinden emin konuşmaktadır ki, dinleyicileri kendilerini sokağa dökülmekten zor men etmiş olmalıdırlar. İşte birkaç cümlesi: “Fatih, İstanbul’u fethedip onun kalbi Ayasofya’da namazını eda ettiği zaman Cenubi (Güney) Fransa’da kırılıp Viyana’da tekrar Batı’yı dişleyecek olan İslâm taarruz kıskacının mihver çivisini ele geçirmiştir. Ayasofya işte bu incecik mildir, bu çividir. Demek ki, Ayasofya ne taş, ne çizgi, ne cisim, ne de madde senfonisi; sadece mana, yalnız mana…”

Peki bu Ayasofya neden ve nasıl müze olmuştur. Cevabı şöyle:

“Türk’ü İstiklal Savaşı’nda yoktan var ettiğini iddia eden bir zümre ve klik zihniyeti, Ayasofya ile Türk vatanını göklerdeki asli ve hakiki vatanıyla beraber satmıştır.(…) Ayasofya’nın kapılarıyla beraber ruhumuzu kilitlediler. (…) Ayasofya’yı kapalı tutmak, bu toprağın üstündeki 30 milyon ve altındaki 30 milyar Türk’ün semâları tutuşturan lanetine hedef olmaktır. (…) Gençler! Bugün mü, yarın mı bilmem! Fakat Ayasofya açılacak…”

 

“Aç kapılarını Ayasofya!”

Daha pek çok örnek zikredebiliriz ama Fethullah Gülen Hocaefendi’nin “Yeni Ümit” dergisinin Ekim-Aralık 1990 tarihli 10. sayısındaki yazısıyla bitirmek en iyisi.

Fethullah Gülen Hocaefendi Ayasofya’nın kolunun kanadının kırılıp müze yapılarak “kudsi vazifesi”ne son verildiğini belirttikten sonra caminin bir kurtarıcı beklemeye başladığını, yeniden diriliş için Hızır Çelebilere, Ulubatlı Hasanlara, Akşemseddinlere ve Fâtihlere ihtiyaç olduğunu söyler. “Ey açılmaz kapıları açan Rabb’imiz! Şimdiye kadar lûtfedip açtığın binlerce kapı gibi, Ayasofya’nın paslı kilitlerinin pasını çöz, kapılarını aç artık ve yıllardan beri secdesizlikten simsiyah kesilmiş zeminini secdeli başlarla nurlandır!..” diye devam eden yazı şöyle biter: “Her yerde yeşeren bu umûmî bahardan Ayasofya’da mutlaka nasibini alacaktır ve alması da tabiîdir.”

En sonda bir de beyit çarpar gözümüze:

“Gözlerim yaşlı, gönlümde hüzünden derya,

Aç artık kapılarını bize Ayasofya!”

Daha Peyami Safa, Sezai Karakoç, Ali Ulvi Kurucu gibi nice isimlerin yazdıklarını aktarmadık bile. Bunlar bize bir dönemin Ayasofya hassasiyetini gösteren zengin edebiyattan seçilmiş bir avuç ışık sadece. Örneklere takılmadan meseleyi ortaya koyalım:

Görüşlerini aktardığımız kanaat önderleri bunları ve daha nicelerini yazdılar, bir Ayasofya şuuru oluşturmak için nefes ve mürekkep harcadılar; ezanın 1950’de özgürlüğüne kavuşmasının arkasından dile getirdikleri ilk taleplerden biri, Ayasofya’nın yeniden camiye çevrilmesi oldu.

Ahmed Akgündüz, Said Öztürk ve Yaşar Baş’ın imzalarını taşıyan geniş hacimli “Üç Devirde Bir Mabed”i (2005) istisna edersek 1990’lı yıllardan sonra “Ayasofya davası”nın epeyce gevşediğini görürüz. Asıl şaşırtıcı olan husus bu değildir. Ayasofya’nın yeniden cami yapılmasını savunanların talebeleri bugün icra mevkilerini işgal etmelerine, “iktidar” olmalarına rağmen bu dava için henüz ciddi bir adım atmamış olmaları, hatta “Ayasofya davası”nın şu veya bu sebeple giderek rağbetten düşmüş olmasıdır.

İki iyimser ihtimal akla geliyor: Ya uygun bir fırsat kollamaktadırlar ya da bu davayı fazla patırtı çıkaracağı gerekçesiyle askıya almışlardır. Yusuf Halaçoğlu’nun teklifiyle bir test imkânı doğmuştur. Milliyetçi, muhafazakâr ve İslamcı/Müslüman çevrelerin bu konuda takınacakları tavrın Ayasofya’nın “mahzun tarihi”ne düşülmüş kayıtlar olacağı unutulmasın. Tarih mahkemesinin bir gün bizi de sanık sandalyesine oturtacağını hatırlamakta fayda var.


.

Barzani’nin bir dedesini İttihatçılar idam etmiş, amcası ise Türkiye’ye sığınmıştı

17.11.2013 - Bu Yazı 1699 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi Başkanı Mesud Barzani ile Diyarbakır’daki görüşmesi birçok açıdan ilk olma özelliğine sahip.

Hem bölgesel Kürt meselesinin geldiği noktayı göstermesi, hem de Türkiye’nin adı konulmamış bir devletin idaresine girmiş bulunan topraklardaki yeni yönetime el uzattığını göstermesi bakımlarından önemli bir buluşmaydı.

Bu tarihî ziyaret, Barzani ailesinin tarihine eğilmek için de iyi bir fırsat sayılmalı. Zira bu “şeyhlik”ten “millî liderliğe” doğru ilerlemekte olan siyasî aile, yaşadığı bölgenin yakın tarihinde pek çok ilginç ve kritik olaya imza atmış ve bizim tarihimize de hiç tahmin edilmeyen noktalardan girip çıkmıştır.

Barzanî ailesi aslında yabancımız sayılmaz. Değerli araştırmacı Müfit Yüksel’in verdiği bilgilere bakılırsa aile Türkiyelidir: Siirt’in Şirvan kazasından olup Arap asıllıdır. 18. yüzyıl sonlarında Irak’taki İmadiye kazası yakınlarında bulunan Barzan bölgesine göç etmiştir.

İlk bilinen Barzanî, Şeyh Tacüddin olmakla birlikte ailenin ismi daha çok Şeyh Abdüsselâm zamanında şöhret bulmuştur. Şeyh Abdüsselâm’ın şöhreti ise Mevlâna Hâlid-i Bağdâdî’nin halifelerinden Seyyid Taha’ya bağlanıp ondan halifelik almasından ileri gelir.

David McDowall’ın verdiği bilgiye göre Şeyh Abdüsselam, meşrutiyetin ilanına tepki gösteren Kürt aşiret liderlerinden biridir. Yeni rejimi dinden çıkmakla suçlarken vergisini ödemediği için hükümetin baskısına maruz kalır.

Barzani’nin dedesi idam ediliyor

Bu sırada ilginçtir, onun Dohuklu Nur Muhammed ile birlikte kendilerine Behdinan’dan beş kaza verilmesi, burada Kürtçenin resmî ve eğitim dili olması, memuriyetlere Kürtçe bilenlerin atanması, Şafiî mezhebinin benimsenmesi ve hukuk ve kanunun Şeriat’a göre belirlenmesi vs. için bir dilekçe verdiğini görürüz (“A Modern History of the Kurds”, I. B. Tauris, 2004, s. 98).

Mustafa Barzani

Vefatından sonra yerine oğlu Kâdiriyye tarikatından da icâzet almış olan Şeyh Muhammed geçer. Böylece Nakşî-Kadirî olarak Kürtler arasında ayrıcalıklı bir yer edinen Barzani ailesinin, bu defa II. Abdülhamid devrinde Bitlis ve Van’da bir süre ikamete tabi tutulduktan sonra memleketi Barzan’a geri gönderildiğini görürüz. Ancak Barzani ailesi asıl şöhretini, Şeyh Muhammed’in oğlu II. Abdüsselam zamanında kazanır. Abdüsselam, Balkan Savaşı’na destek ve katkısı dikkate alınarak 4. rütbeden Osmânî nişanıyla ödüllendirilirse de, yıllar sonra giriştiği gereksiz polemikle İskilipli Atıf Hoca’nın idamına giden yolu da döşeyecek olan “sakar” edibimiz Süleyman Nazif’in Musul valiliği sırasındaki aleyhte raporları yüzünden 1914 sonlarında 5 arkadaşıyla birlikte yakalanarak Musul’da idam edilir. İdam şokundan sonra meydan, kardeşi Şeyh Ahmed ile Mesud Barzani’nin babası olan Molla Mustafa’ya kalacaktır. Lakin Şeyh Ahmed’in, kaynakların bizi yanıltıp yanıltmadığını bilemiyoruz ama mehdilik ve domuz eti yenilebileceği gibi fikirleri ile Ehl-i Sünnet ve Şafiîliğe ters bazı görüşleri dolayısıyla gözden düştüğünü, bu yüzden kuvvetli bir medrese tahsiline sahip olan kardeşi Molla Mustafa Barzani ile arasının açıldığını görürüz. Rivayete göre 1927’de Şeyh Ahmed’in mollalarından Abdurrahman onun İlahlığını ilan etmiş, kendisini de peygamberliğine layık görmüştür!

Bunun üzerine Molla Abdurrahman, Şeyh Ahmed’in kardeşi Muhammed Sadık’ın adamlarından biri tarafından öldürülmüş, kendisi ise Irak kara ve İngiliz hava kuvvetlerinin desteğiyle girişilen bir harekâtta dağa kaçmış, 1932 yılı Haziran’ında ise 400 adamıyla birlikte Türkiye sınırından girerek jandarmalarımıza teslim olmuştur. Ankara, Eskişehir veya Edirne’de (veya her üçünde) bir süre “misafir” edildikten sonra belli şartlarla Irak’a dönmesine müsaade edilecek, Musul, Nasıriyye derken, nihayet Süleymaniye’de oturmasına karar verilecektir.

Bayar ve Menderes’e mektup

Onun yokluğundaysa yönetimi kardeşleri Muhammed ve Mustafa Barzani ellerine almışlardı. 1940’lı yıllara gelindiğinde Molla Mustafa Barzani’nin daha çok Kürt millî hareketlerine yöneldiğini biliyoruz. Nitekim 1946 yılında İran Kürdistanı’nın merkezi olan Mehâbad’da Kadı Muhammed ile birlikte bir “Kürt cumhuriyeti” kurma denemesine girişirse de, bu devlet ancak 11 ay yaşayabilecektir. Kürtler arasında bir efsane olan bu kısa ömürlü cumhuriyetin askerî gücünü Mustafa Barzani yönetiyordu.

Cumhuriyet Kürtçeyi eğitim dili yapıyor, bir kız okulu açıyor ve ülkedeki ilk Kürtçe kitap basacak matbaayı kuruyordu. II, Rıza Şah Pehlevi’nin duruma hakim olmasıyla bu efsane tarihe karışacak, matbaa da yok edilecek, Mustafa Barzani ise Sovyet hududuna kadar kovalanacaktı.

Molla Mustafa aşiretlerden kurduğu bin kişilik Peşmergeleriyle 200 kilometreye yakın bir yolu efsanevî bir yürüyüşle yakalanmadan aşarak kendine kucak açan Sovyetler Birliği’ne sığınır. 1958 yılına kadar da orada kalır. Askerî darbeden sonra dönüşünde Bağdat’ta büyük bir kahraman olarak karşılanır.

Onun yokluğunda aile içinde -İttihatçılarca idam edilen Abdüsselâm’ın oğlu- İsmail ön plana çıkar. Şeyh İsmail Filistin sorunuyla ciddi olarak ilgilenir ve İsrail’e karşı Filistinlilerle dayanışmaya girer ve 1956 yılında Filistinlilere destek sağlamak üzere TC Cumhurbaşkanı Celâl Bayar ve Başvekil Adnan Menderes’e biri Arapça, diğeri Osmanlıca iki mektup gönderir ve İsrail’in haksızlıklarına, Filistinlilerin mağduriyetlerine dikkat çeker. (Mektupları Müfit Yüksel yayımlamıştır. Bkz. Yeni Şafak, 21 Ocak 2012.) Babası Molla Mustafa’nın 1979’da vefatı üzerine yerine Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi Başkanı Mesud Barzani geçer ve bazen Saddam’a, bazen de ABD’ye yaklaşarak dedesinin idamından 99 yıl sonra Diyarbakır’da Başbakan Erdoğan’la adeta bir devlet başkanı gibi buluşma noktasına gelir. Bir ailenin şeyhlikten liderliğe inişli çıkışlı tarihidir Barzanilerin biyografisi.


.

Kürdistan’ı Evliya Çelebi bile kullanmış

24.11.2013 - Bu Yazı 1160 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 “Kürdistan” kelimesi kullanılabilir mi kullanılamaz mı? Son günlerde hararetle tartıştığımız konulardan biri de bu.

“Kürdistan” teriminin Birinci Meclis’te kullanılıp kullanılmadığını şimdilik bir kenara bırakalım ve tarihin ne kadar derinlerine inebileceğimizi görelim.

Tarihin en eski devirlerine inildiğinde bütün “milletler”in tarihi bulanıklaşır. 19. yüzyılda gelişen milliyetçilik akımı ve milliyetçi tarihlerin geriye dönük olarak bir “millet” tasavvur ettiklerini ve B. Anderson’un kullandığı anlamda “hayal edilmiş cemaatler” şeklinde milletlerin kurulduğunu, kurgulandığını ezcümle söyleyebiliriz.

Bu, Türklük için böyle olduğu gibi Almanlık veya Fransızlık için de böyledir ve Kürtlük için de böyle olacağa benzemektedir. Dolayısıyla geçmişte kullanılan terimleri bugüne taşırken her zaman dikkatli olmamız gerekir.

“Kürdistan” teriminin kullanımı da 16. yüzyılda veya Evliya Çelebi’nin yaşadığı asırda farklı, bugün ise farklı içeriklere bürünebilmektedir. Dolayısıyla Hakan Özoğlu gibi araştırmacıların belirttiği üzere “Kürdistan” diye belirli, değişmez ve içinde Kürtlerin yaşadığı belli bir sınırdan ve mutlak bir haritadan söz etmemiz mümkün değildir.

Ancak “Kürdistan” tabirini ilk kez Arapların kullanmış olması dikkate değer. Bir idari birimi ifade etmek için bu terimi ilk kullananların Selçuklular olduğunu biliyorsak da, Sultan Sencer’in kurmuş olduğu “Kürdistan” bölgesi Zağros dağlarının doğu kısmında Hemedan yakınlarına rastlar. İlhanlıların hizmetinde çalışan Hamdullah Mustavfi’nin tanımıyla söylersek bu Kürdistan’ın sınırları Arap Irak’ı, Acem Irak’ı, Kuzistan, Azerbaycan ve Diyarbekir’i içine almaktadır (Hakan Özoğlu, Osmanlı Devleti ve Kürt Milliyetçiliği, 2005, s. 38-39).

16. yüzyıl sonlarında kaleme alınan Şerefhan’ın “Şerefname”si Kürtlerin memleketinin sınırlarını Hürmüz Boğazı’ndan başlatır, Azerbaycan’dan Malatya’ya kadar uzatır. Bu üçgen içinde yaşayanlar Kürt’tür, onların oturduğu yer de Kürdistan’dır. Ancak bir sorun vardır. Bugün Zazaca konuşanlar Kürt sayılmamıştır.

Ahmed-i Hani, Kürtler için bir tür özerklik istemiş ve aralarında uzlaşma ve dayanışma olsaydı Kürtlerin Rum, Arap ve Acemlere hizmetçilik ettireceklerini, bu gerçekleşince dini de, devleti de tamamlayacaklarını yazmıştır ama Kurmançi konuşanlara mahsus bir Kürtlük tanımı yapmış olması dikkate değer.

Evliya Çelebi ve Kürdistan

17. yüzyılda Evliya Çelebi “Kürdistan”ın sınırlarını kuzeyde Erzurum’a kadar çıkararak şöyle anlatır:

“Büyük ülkedir. Bir ucu Erzurum, Van diyarlarından Hakkari, Cizre, İmadiye, Musul, Şehrizor, Harir, Erdelan, Derne, Derteng’i de içererek Basra Körfezi’ne kadar yetmiş konak mesafe sayılır. Arap Irak’ı ile Osmanlı arasında bu yüksek dağlar içinde altı bin adet Kürt aşiret ve kabilesi güçlü bir sed olmasaydı Acem kavmi için Anadolu’yu istila etmek çok kolay olurdu. (…) Ama bu Kürdistan’ın eni, boyu gibi geniş değildir…” (Aktaran: Özoğlu, s. 48.)

Nitekim Kanuni de Fransuva’ya gönderdiği ünlü fermanında kendisini başka birçok yerler yanında Kürdistan’ın da hakimi olarak gördüğünü söylüyordu. Demek ki, Osmanlı Devleti Kürdistan’ı zikrediyordu fermanlarında ama burasını Selçuklular gibi idari bir birim olarak değil, coğrafî bir bölgenin adı olarak kabul ediyordu. Ta ki, Tanzimat’a kadar. Tanzimat’tan 8 yıl sonra, 1847’de bir “Eyalet-i Kürdistan”, yani Kürdistan Eyaleti kurulduğunu görüyoruz. 20 yıl gibi kısa sayılacak bir süre boyunca hayatta kalan Kürdistan Eyaleti’nin Bedirhan Bey isyanının bastırılması üzerine kurulması dikkat çekici. Sınırları da oldukça şaşırtıcıydı. Siirt’ten Kerkük’e doğru uzanan dar bir şeritten ibaretti ve Musul vilayetini, Hakkari’yi ve Süleymaniye’yi içine alıyordu.

M. Kemal ve Kürtlere özerklik vaadi

Mustafa Kemal Paşa, 1919 Mayıs’ından sonra çeşitli konuşmalarında Kürtler ve Kürdistan kelimelerini kullanmıştır. Bunlardan Nihat (Anılmış) Paşa’ya gönderdiği emirlerde “Kürdistan’daki iç politika El-Cezire cephesi kumandanı tarafından koordine edilecek” diye yazabiliyordu. Hatta aynı emirlerde “Kürdistan’daki Kürtlerin himaye altına alınması”ndan da bahsetmekteydi. (TBMM Gizli Celse Zabıtları III, s. 551.)

Nihayet 1923 yılının Ocak’ında İzmit’te gazetecilerle konuşurken söyledikleri… 15 Ocak günü İzmit Kasrı’nda Adnan ve Halide Edip (Adıvar), Ahmed Emin (Yalman), Velid Ebüzziya, Subhi Nuri (İleri), Yakup Kadri, İsmail Müştak, Falih Rıfkı (Atay) ve Kılıçzade Hakkı gibi gazetecilerle konuşurken Vakit Gazetesi Başyazarı Ahmed Emin Bey bir soru sorar ve der ki: “Kürtlük meselesi nedir?” Gazi Mustafa Kemal’in sonradan sansürlenen ve aslı ancak 1993 yılında ortaya çıkarılan cevabı önemlidir.

“Binaenaleyh başlı başına bir Kürtlük tasavvur etmekten ise bizim Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (Anayasa) mucibince zaten bir nevi mahallî muhtariyetler (yerel özerklikler) teşekkül edecektir. O halde hangi livanın (ilin) ahalisi Kürt ise onlar kendi kendilerini muhtar (özerk) olarak idare edeceklerdir. (…) Şimdi TBMM hem Kürtlerin ve hem de Türklerin sahib-i salahiyet (yetkili) vekillerinden mürekkeptir ve bu iki unsur bütün menfaatlerini ve mukadderatlarını tevhid etmiştir (birleştirmiştir). Yani onlar bilirler ki bu müşterek bir şeydir. Ayrı bir hudut çizmeye kalkışmak doğru olmaz.” (Eskişehir-İzmit Konuşmaları (1923), s. 104.)

Tarih: Ocak 1923. Lozan görüşmeleri bütün hızıyla devam etmekte. Bu arada Kürtlere de vaatler yağmakta. Hatta Kürt milletvekillerinin ayrılıkçılığa sapmalarına mani olması için bizzat Mustafa Kemal tarafından Bediüzzaman Hazretleri Ankara’ya davet edilmişti (asıl niyeti fark ettikten sonra uzaklaşmayı tercih edecektir). Lozan’da Türkler ve Kürtlerin beraberliğinin sık sık vurgulandığı bu kritik aşamada Kürtlerin ayrılıkçı taleplerinin önünü kesmek gerekiyordu ve bu tür vaadler ve umutlar cömertçe sunulmaktaydı.

Ancak yeni kurulacak Cumhuriyet’te kendilerine hakları, hatta özerklikleri verileceği beklentisiyle umut dolan Kürtler, halifeliğin kaldırılmasının ve yeni anayasanın laikliği getirmesinin ardından hayal kırıklığına uğradılar. Aldatıldıklarını düşündüler. Şeyh Said olayına giden yolu bu ümit kırıklıklarının döşediğini söylememize gerek var mı?

“Kürdistan” tartışmalarını 1923’te dili kesilmiş olan bir ülkenin yeniden konuşmaya başlamasındaki acemilikle göğüslememizi anlıyoruz. Oysa tarih bize olayları daha geniş bir görüşle görme imkânını sunuyor.


..

Osmanlı Arşivi, Bulgaristan’a nasıl satıldı?

01.12.2013 - Bu Yazı 1114 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Atatürk’ün gizlenen bir vasiyeti var mı? Bana göre yok, birilerine göre var, hem de 400 sayfalık bir hacimde. Son zamanlarda alevlenen tartışma bakalım nereye bağlanacak?

 Türk Tarih Kurumu 2005 yılında Latife Hanım’ın mektuplarını açıklayacaktı, ailenin müdahalesiyle açıklanamadı. İşin tuhafı, ne zaman açıklanacağı da belli değil. Bu açıklama Türkiye’deki arşivlerin güvenilirliğini tartışmalı hale getirmişti.

Tabii bütün arşivler için değil söylediklerimiz. Ancak Genelkurmay Başkanlığı’na bağlı ATASE arşivindeki kısıtlamalar, Dışişleri Arşivi’ndeki tasnifin bir türlü bitmek bilmeyişi, İçişleri-Emniyet arşivlerinde gizlenen belgeler gibi örnekler insanları kuşkuya düşürüyor haklı olarak.

Bu arada Türk Tarihi Kurumu’nun sabıkasının epeyce kabarık olduğunu belirtelim. “Türk Tarihi”ni ortaya çıkarmak üzere kurulan bir kurumun bizzat gerçekleştirdiği Mimar Sinan’ın mezarının açılması hakkında herhangi bir kayıt tutmamış olması çok tuhaf değil mi sizce de? İşte Atilla Oral’ın bir sahaftan bulduğu Atatürk’ün “sansürlenen” mektubunun aslı normalde TTK’da olmalıydı, zira oraya yazılmıştır. Ancak yoktur. Kurumun eski müdürlerinden Uluğ İğdemir’in şahsi arşivinden kopyası çıkan mektubun aslını bakalım ne zaman okuyabileceğiz?

Mektupta neler var peki? Mesela şu cümleler yeterince ilginç:

“Arabistan yarımadasının kumsal çöllerinden ‘İkrebismi rabbi’ safsatasını esas tutmuş olan Araplar medeni cihanlarda, bilhassa Türk zengin medeni muhitlerinde bu iptidai (ilkel) ve cahiliyet devrinin timsali olan düstura yaslanarak yapmadıkları tahrifat kalmamıştır.”

Başka ne var Atatürk’ün sansürlenen mektubunda? Hz. Ömer aleyhindeki şu cümleye dikkat buyurunuz: “…Ömer’in (…) gösterdiği çıplak ve çıfıt Araplık malumunuzdur.”

Ya halifeleri alaya aldığı şu sözü nasıl yorumlamak gerekir: “(Türkler) En nihayet Muhammed’in halifesi unvanını taşımak maskaralığında bulunanları emir ve iradelerine ram etmişlerdir.” (Atatürk’ün Sansürlenen Mektubu, 2013, s. 67-68.)

Bunlar apaçık ortadayken Atatürk’ün etrafında kıyamet kopartılan gizlenen vasiyetinde 50 yıl sonraki yöneticiye halifeliği getirme emrini verdiğini söylemiyorlar mı? İnsaf. Bu direktifi verecek kişinin sağlığında hiç değilse Halifeliğin kurulmasına yönelik bir iması olmaz mı?

Balya balya belge

Asıl meselemiz sansürleme, saklama, gizleme değil, resmen gümbür gümbür satılmış olan arşiv belgelerimiz. Bizzat Atatürk’ün Ayasofya’da mozaiklerin sıvaların altından çıkarılması için emir verdiği 1931 yılında geçiyor olay. Birilerine göre “Altın Çağ”da…

“Altın Çağ” da, kime göre? Tarihimiz ve kültürümüze göre Altın Çağ olmadığı kesin. Tuğralar ve kitabelerin yok edildiği, camiler ve tekkeler gibi vakıf eserlerinin haraç mezat satıldığı bir döneme Altın Çağ denilebilir mi? Siz karar verin.

Başbakanlık Devlet Arşivleri tarafından 1993’te basılan “Bulgaristan’a Satılan Evrak…” adlı kitapta “Arşivin bir milletin tarih ve kültür hazinesi olduğunu idrak eden ecdadımız, bunun içindir ki, kurduğu arşiv teşkilatına “Hazine-i Evrak” adını vermiştir.” diye yazılı. Yani Osmanlı döneminde arşivin adı, “Belge Hazinesi”dir.

Bakalım bu hazine 1931 yılında nasıl satılmış? Aynı kitaptan okuyoruz: “1931 yılında, asla affedilmesi ve unutulması mümkün olmayan bir gaflet neticesi, bilebildiğimiz kadarı ile dünya arşivcilik tarihinde bu konuda tek örnek olarak çoğu maliyeye ait Osmanlı dönemi arşiv malzemesi, milli hafızamızın bir bölümü, sorumsuz, milli kültür ve şuurdan habersiz bir iki kişinin gayretiyle Bulgaristan’a hurda kâğıt olarak satılmıştır.”

Ancak Muallim Cevdet ve İbrahim Hakkı Konyalı hadisenin üzerine gidince satışlar durdurulmuş, satılanların hurda kâğıt değil, tarihî arşiv belgeleri olduğu anlaşılmış ve giden balyalar geri istenilmişse de, Bulgaristan bu sayede en büyük Osmanlı arşivlerinden birini kurmuş, bize de birkaç çuval işe yaramaz belgeyi iade etmiştir. Bulgaristan bu gaflet ve hatta hıyanet yüzünden bugün Osmanlı tarihi çalışanların uğramak zorunda oldukları duraklardan biridir.

Peki olay nasıl ortaya çıkmış? Bunu Konyalı’nın 4 Haziran 1931 tarihli “Son Posta” gazetesine yazdıklarından takip edelim. Evrak satılırken arşivde gördüğü manzara şöyleymiş:

“Koridor harman halinde dökülmüş kâğıtlarla dolu idi. Arkada yüzlerce torba kâğıt yığılmıştı. Torbaların üzerine çıktım. Çok kıymetli vesikalar, defterler göze çarpıyordu…”

Kadrini bilemediğimiz değerlerden Muallim Cevdet ilk duyduğunda inanamamıştır bu hoyratlığa. Gazeteleri ve resimleri görünce yıldırımla vurulmuşa döner ve hüngür hüngür ağlamaya başlar. Ardından kalkıp gider Sultanahmet Meydanı’na. Manzarayı gözleriyle görür. Ve yarım saat sonra bir kucak dolusu belgeyle döner. “Bunları beşer kuruşa çocukların elinden aldım, tarihî evrak bu hale getirilir mi?” der ve gözyaşları ıslatır bu defa belgeleri.

Ardından Başvekil İsmet İnönü’ye mektup yazıp faciayı haber verir. 400’e yakın sandık ve balya dolusu belge, kilosu üç kuruştan Bulgaristan’a satılmıştır. Demek ki, Türkiye’nin en zengin arşivinin yarısı imha edilmiştir! Ve hiç sakınmadan öldürücü sorusunu sorar: “Biz vahşi miyiz?”

Vahşi miyiz, değil miyiz? Tarih bunu yazmıştır ve daha bilmediğimiz daha neleri yazacaktır?

Tarih yağması

İşte Muallim Cevdet’in taşınırken yere düşen ve sokaktaki çocuklar tarafından toplanan belgelerden her birine 5 kuruş ödeyerek satın aldığı belgelerden bazıları:

1. Viyana seferine dair parçalanmış yol masrafı defteri.

2. Uygurca metinlerin çözülmesi için hayati değerde bir anahtar.

3. Orhaniye zırhlısının mühimmat defteri.

4. Sırbistan’da ilk fethettiğimiz Niş Kalesi’ne ait kayıtlar.

5. Gazi Mihal evladının Plevne’deki vakfına ait bir kayıt.

6. 1700’lü yılların başına ait Hatice Sultan’ın mührünü taşıyan bir mutfak defteri ki, o dönemdeki yemeklerin nasıl yapıldığını vs. öğrenmek için birinci el kaynak.

7. Maliye memurlarının mühürleriyle vergi nişanlarını içeren bir defter.

8. Divan edebiyatının yıldızlarından Şeyh Galib’in evlatlarına verilen bir ferman ve daha neler neler…

Muallim Cevdet’in ısrarı ve basının rezaletin üzerine gidişiyle mızrak çuvala sığmayacak, Bulgaristan’a belge sevkiyatı duracak ama giden de gitmiş olacaktır. Sonunda Başvekil İsmet Paşa satışın durdurulması ve arşivin korunması talimatını verir ama iş işten geçmiştir. Yine de Muallim Cevdet bu faciaya “cinayet” demeye devam edecek, gazeteler ise şu başlığı atacaklardır: “Türk tarihinden beş asır yağma edilmiştir.”


.

Bediüzzaman’ın hayatından bilinmeyen bir sayfa

08.12.2013 - Bu Yazı 1128 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Kopamadığım alışkanlıklardan biri, fırsat buldukça eski gazete ve dergileri karıştırmaktır. Onların sararmış sayfaları arasında nice hakikatin gözlerden nihan beklediğine şahit olur, bugünün zihinlerimizi kelepçelemiş gündemini onlar sayesinde delmeye çalışırım. Zira tarihte unuttuğumuz o kadar çok şey var ki, bildiklerimiz onların yanında devede kulak kalır.

Türkiye’de muhafazakâr ve Müslüman basının öncülerinden “Yeni İstiklal” gazetesinde rastladığım bir yazı beni Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri’nin hayatından bilinmeyen bir sayfaya kanatlandırırken kaderin bizlere nasıl bir gelecek hazırlayacağı üzerinde de düşünme fırsatını vermiş oldu.

Nizamettin Nazif Tepedelenli-oğlu’nun “Yeni İstiklal”de “Elli yıl evvelki bir hatıra” başlığıyla anlattığı olay neresinden bakarsanız bakın ibretlik dersler taşıyor. (7 ve 28 Eylül 1966)

Yazarın derdi, Bediüzzaman’ın gadre ve zulme uğramışlığını anlatmak. Ona öyle gelmektedir ki, “Said Nursi, menkıbesinin henüz başlarında bulunmaktadır. Bediüzzaman’ın ışıltısı zaman geçtikçe artacaktır.” Derken onunla tanışmasının hikâyesini anlatmaya başlar.

Savaş sırasında İstanbul neredeyse boşalmıştır. “Koca şehir kanı çekilmiş bir kadavrayı” andırmaktadır. Yazar ve arkadaşları her gün Gülhane Parkı’na gitmektedirler. Bediüzzaman da hemen her akşamüstü oraya gelmektedir. Tek başına bir müddet dolaştıktan sonra bir Bizans hamamı harabesine yaklaşır, parmaklıklarına dayanarak loşluklarına gözlerini daldırır. Kılık kıyafeti de yazarın keskin kaleminden kaçamamıştır:

“Bazan siyah ibrişimlerle süslü ak şayaktan bir cebken potur giyiyor, bazan da ayakları üstüne getr gibi uzanan paçaları sarı sırma işlemelere garkolmuş bol siyah şalvar, gene sırmalarla süslü, düz kollu kısa salta ve iki dizi püsküllü düğmesiyle gözü çeken som sırma işlemeli bir yelek giyiyordu. Fakat çok renkli Trablus kuşağı ile başının heybetini artıran o ağır kara puşi sarılmış taylasanlı Zaza kavuğu hiç değişmiyordu.”

Nizamettin Bey ile Bediüzzaman, Divanyolu’nda Firuz Ağa Camii’ne bitişik bir poğaça fırınında da karşılaşırlar. İlkin Bulgar fırıncıdan öğrenir onun adını. “Çok muhterem bir insan-ı kâmildir” sözünü de Firuzağa Camii imamından işitir.

1916 yazında yazar, yine arkadaşlarıyla Gülhane Parkı’ndadır. Kanepelerden birinde o ağustos sıcağında kalın bir paltoya bürünmüş garip biri oturmaktadır. Adamın hali henüz dikkatlerini çekmiştir ki, bu defa öteden Bediüzzaman’ın geldiğini görürler. Selamlaşırlar. Bu sırada bir arkadaşı abalar içindeki Bediüzzaman’a “Bu sıcakta yanmıyor musunuz?” sorusunu yöneltir. Sükûnetle cevap verir: “Bizi yakan yakmıştır. Artık ateşten zarar görmeyiz.”

Fakat Bediüzzaman’ın dikkati de kışlık paltosuyla oturan o adama takılmıştır. Bu zatın neden palto giymekte olduğunu merak eder. Gençler bunun üzerine adamın yanına gidip bu sıcakta palto giymekten rahatsız olup olmadığını sorarlar. “Rahatsız olmaz olur muyum?” diye cevap verir, “Kavruluyorum.” Neden giymektedir peki? “Utancımdan. Utanıyorum.” Gençlerin soruları devam eder: “Niçin utanıyorsunuz?”

Yamalı pantolunun sırrı

Soru adamın gözlerini yakmıştır, handiyse ağlayacaktır. Aniden ayağa kalkıp paltosunun eteklerini açınca gençlere gelir utanma sırası. Lime lime olmuş pantolonun arkasında kocaman iki yama sırıtmaktadır.

Acıklı manzarayı gören Bediüzzaman pek üzülür ve hemen “Hay gardaş hay. Kendine zulmün bundan mı? Ben hemen seni temiz, pak giydireceğim. Demek senin kimsen yok” sözleriyle teselli etmeye çalışırsa da, adam “İstemem, der, bu zulmü bana yapan ben değilim. Ve kimsesiz de değilim.”

Hayret duvarı biraz daha yükselmiştir. Meğer gördükleri paltolu zat, devrin Maliye Bakanı Cavid Bey’in ağabeyi Şefkati Bey değil miymiş! Cavid Bey kardeşine her nedense kin bağlamış, ona yardım etmek şöyle dursun, kim iş vermeye kalkarsa engel de oluyor, sefalet içinde yaşaması için elinden geleni ardına koymuyormuş.

Bu cevap karşısında herkes hayretten sus pus olmuşken Bediüzzaman Hazretleri “Cenab-ı Vacibü’l-Vücud bu zulmü onun yanına kâr bırakır mı zannediyorsun?” diye araya girer girmesine ya, paltolu zat da hıçkıra hıçkıra ağlamaya koyulmuştur. Bir yandan da Ziya Paşa’nın beytini okur:

“Zalimlere dedirir bir gün Hazret-i Mevlâ

Tallâhi lekad âsereke’llahu aleynâ”.

“Allah gün gelir zalimlere ‘Yemîn ederiz ki Allah seni hakikaten bizden üstün kılmıştır’, dedirir’ mealindeki Yusuf Sûresi 90. ayeti de içeren beytin sonuna Bediüzzaman da katılıp yüksek sesle tekrarlamıştır. (Hatıranın yazıldığı tarihte Şefkati Bey sağdır.)

Roller değişiyor

Tepedelenlioğlu, hatırasını burada virgülleyerek 10 yıl sonrasına atlar. Yıl 1926’dır, yazar da Milliyet’te çalışmaktadır. Gazeteye gelen telgrafta kardeşi Şefkati Bey’e zulmeden Cavid Bey’in idam edildiği, idam sehpasında da Ziya Paşa’nın beytini okuduğu yazmaktadır.

Bir anda hatıralar ırmağına gömülür yazar. 10 yıl öncesindeki unutulmaz sahne gözünün önünde canlanır. Bediüzzaman’ın Allah’ın zulmü zalimin yanına koymayacağını söyleyen sesi çınlar kulaklarında.

‘Yani?’ dediğinizi duyar gibi oluyorum. Devamını yazmam lazım ki anlaşılsın mesele.

Nizamettin Nazif birkaç hafta sonra hatırasını ikmal eder. O ağustos gününün üzerinden 43 yıl geçmiştir. Ne gariptir ki, Şefkati Bey’in uğradığı zulmün bir başka türlüsüne bu defa Bediüzzaman uğramış, yine ne gariptir ki, bu zulme yine yazar şahit olmuştur.

Yıl 1959’dur. Gazetelerde resimlerine rastladığı Bediüzzaman, artık hasta ve yaşlıdır. Oysa ne kadar da sağlam yapılı, genç ve dinç görünüşlüydü bir zamanlar. İstanbul’un cami ve türbelerinin, çeşme ve sebillerinin karşısında bazan saatlerce durup derinlere dalmış olan Bediüzzaman, yeniden İstanbul’a gelmiştir. Yazar da bir ‘Kere daha görür müyüm?’ ümidiyle kaldığı otele gitmek ister.

Sultanahmet ile Çemberlitaş arasında Türbe diye bilinen semtte bir otelde kalmaktadır Bediüzzaman. O da ne? Polis arabalarıyla basın kamyonlarının dizildiği daracık bir sokakta tam bir ana baba günü yaşanmaktadır! Girebilmek ne mümkün?

Bu sırada bir el kolunu dürter. Bir şaşkınlık daha: Dürten kişi, 43 yıl önceki paltolu adam, yani Şefkati Bey’dir. Hadi kendisi gazetecidir, Şefkati Bey neden gelmiştir buraya? “Ziyaret edip hatırını soracağım” diye cevap verir. Lakin bir saattir uğraşmasına rağmen polisler otele yaklaştırmamıştır. Bir zamanların mazlumu Şefkati Bey’in dudaklarından şu sözler dökülür:

“Ne isterler bilmem bu iyi insandan? Kimseyi yanına sokmuyorlarmış. Gezmek için sokağa çıkmak istemiş. İzin yok demişler. İzin yok da ne demek? Mahkûm değil, köle değil. Zulüm bu. Zulüm bu. Allah zulmü kimsenin yanına kâr bırakmaz.”

Yazarımız ekler: “Kaderin estirdiği şu rüzgâra bakınız. Bediüzzaman’ın ona söylediğini şimdi Şefkati, Nursi Efendi için bana söylüyordu.”

Otelin duvarına merdiven dayayan foto muhabirleri Bediüzzaman’ın resimlerini çekmeye çalışırken bu iki eski dost boyunlarını bükerek kol kola oradan uzaklaşırlar.

1959’da hükümet Bediüzzaman’ı en tabii arzusundan mahrum bırakmış, sokağa çıkarmamış, hatta bindiği otomobile perde dahi taktırmışlardı. Yazarın içi buruktur. Şu cümle dökülür kaleminden:

“Acaba Şefkati Efendi o gün benden ayrıldıktan sonra o korkunç tehditli beyti aşk ile, şevk ile bir daha okudu mu?”

Eski gazeteler bugünkülerden daha mı çok şey söylüyor ne?

(Not: Nizamettin Nazif’in verdiği 1916 Ağustos tarihi doğru olamaz. Bediüzzaman 1914’ten 1918 Haziranı’na kadar İstanbul’da değildi. Olay muhtemelen 1918 Ağustosu’nda geçmiş olmalı.)  


.

Tekke ve zaviyeleri kapatan kanun anayasaya aykırıydı

15.12.2013 - Bu Yazı 876 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Türkiye’de hukukun içine sürüklendiği perişanlığı beraberce yaşıyoruz. Kanun mahkûm ediyor, Anayasa Mahkemesi serbest bıraktırıyor vs. Galiba bizde yasama süreci Enver Paşa’ya izafe edilen “Yok kanun, yap kanun” tekerlemesine uygun biçimde ilerlediğinden oluyor bunlar. Öyle ya, kanun yoksa yapmaktan daha kolay ne var? Uymazsa yeni gömlek yok değil ya!

Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra da bu mantık devam etti. Nitekim tekke ve zaviyeler ile türbeleri tek hamlede kapatan 677 No’lu kanun kabul edildiğinde kimse bunun 1924 Anayasası’nın 75. maddesine aykırı olduğunu fark etmemiş, etmişse bile kulağının üzerine yatmıştır. Öte yandan 1928 yılında yapılan anayasa değişikliğinde devletin dininin İslam olduğuna dair fıkra ile 26. maddede nasılsa kalmış olan Şer’î hükümlerin Meclis tarafından yürütüleceğini amir cümle kaldırılmış, hatta “Vallahi” diye başlayan İslamî yemin şekli namus üzerine ant içmeye dönüştürülmüş olduğu halde kimsenin aklına 75. maddeyi değiştirmek gelmemiştir.

Jaschke gibi bir yabancı olmasa dikkatimizi çekmeyecek olan bu hayatî konu üzerinde neden durduğumuzu, maddenin 1937’ye kadar yürürlükte kalmış şeklini okuduğumuzda daha iyi anlayacağız. İşte bugün bile gerisinde olduğumuz ünlü 75. madde:

“Hiç kimse mensup olduğu din, mezhep, tarikat ve felsefi ictihadından dolayı muaheze edilemez (sorgulanamaz). Asayiş, adab-ı muaşeret-i umumiye ve kavanine mugayir (kanunlara aykırı) olmamak üzere her türlü âyinler serbesttir.”

Neymiş? Hiç kimse bir tarikata mensup olduğundan dolayı hesaba çekilemezmiş, bir. Kanunlara ve adaba aykırı olmamak şartıyla her türlü ayin serbestmiş, iki. O zaman biz de sözde hukuk devrimi ile modern devletlik katına yükseldiğimizi zannedenlere soruyoruz: 1924 Anayasası’nın bu maddesi 1937’ye kadar yürürlükteyken siz hangi hakla 30 Kasım 1925 tarihli kanunla tekke ve zaviyeleri kapatır, şeyhlikleri ve tarikatları yasaklar, hatta “tarikat ayini icrasına mahsus olarak geçici de olsa yer verenlere” hapis cezası verdirebilirsiniz? Bu mu “hukuk devrimi”? Bu mu modern devlet?

Görüldüğü gibi tekke ve zaviyeleri kapatan kanun açıkça 1924 Anayasası’na aykırıdır. Çıkarıldığı tarihte dahi bâtıl olan bu kanunun bugün gelinen insan hakları ve sivil toplum evresinde tutunacak dalı kalmadığı halde yürürlükte kalmış olması içimizi kanatmaktadır. Yetkililerin bir torba kanunla bu özgürlükleri yasaklayıcı kanunu kaldırmaları halkın beklentileri arasında. Bilesiniz ki, 1924 Anayasası kadar olsun bağrında özgürlüklere yer açmayan bir anayasayla yönetilmek hakikaten zorumuza gidiyor.

 

Süt kardeşle evlenmek serbest

Medeni Kanun kabul edilirken de fahiş bir hata (!) işlendiğini söylememiz lazım. İsviçre Medeni Kanunu Fransızcadan yalan yanlış tercüme ettirilerek (ki çeviri hatalarını yıllar sonra ülkemize gelen hukukçu Ernst Hirsch şaşkınlıkla fark edip dile getirecektir) 17 Şubat 1926’da leh ve aleyhinde dahi konuşulmasına müsaade edilmeden kabul ettirilmiştir! Öte yandan Medeni Kanun’un yürürlüğe girme tarihi 4 Ekim 1926 olarak belirlenmişti. İşte tam bu arada o fahiş hata (!) fark edildi.

Meğer Hıristiyan İsviçreliler laikliğe aykırı ama İslamiyet’e ve geleneklerimize uygun düşen bir maddeyi ‘çaktırmadan’ kanuna iliştirivermemişler mi? Zamanın Adalet Bakanı Mahmut Esat (Bozkurt) 92. maddenin ilk fıkrasındaki bir ifadeyi kaldırmak üzere harekete geçecektir. Kanunun ilk şekli aynen şöyleydi:

“Aşağıdaki kimseler arasında evlenmek memnudur (yasaktır): Neseb sahih olsun olmasın usul ve füru arasında; ana baba bir veya baba bir kardeşler arasında, bir kimse ile amca, dayı, hala ve teyzesi arasında, süt ana ve kardeşler arasında.”

İsviçre’den alınan Medeni Kanun’da evlenilmesi yasak kimseler arasında “süt ana ve kardeşler” de sayılıyor. Ne büyük bir facia değil mi!

Acar bakanımız derhal harekete geçecek ve kanun henüz yürürlüğe girmeden verdiği değişiklik önergesiyle “süt ana ve kardeşler arasında” evliliği yasaklayan ifadeyi kaldıracaktır! Böylece Medeni Kanun’da Kur’an’a ve değerlerimize uygun düşen bir madde, sözde laiklik kaygısıyla kaldırılmış, elin İsviçrelilerinin bile yasakladığı süt ana ve kardeşlerle evlilik bizde serbest bırakılmıştır. Nitekim Bakan Mahmut Esat, Medeni Kanun’un yürürlüğe girdiği gün milletimizin 13 asrın (İslam’ın) kendisini çeviren bozuk (sakim) inançlarından ve karışıklığından kurtulmuş, eski medeniyetin kapılarını kapayarak çağdaş medeniyetin içine girmiş olacağını yazacaktır. Çağdaşlıktan anladıkları da süt kardeşle evlenmeyi serbest bırakmak ve anayasaya aykırı kanun çıkarmak olsa gerek!

 

Lozan’da dayatıldı

Halbuki Lozan imzalanmadan önce yeni bir medeni kanun için Meclis’te hummalı çalışmalar yürütülmekteydi. Komisyonlar hem İslam hukukundan, hem de uluslararası hukuktan yararlanarak yeni kanunlar yapmak için ter döküyordu. Hatta 30 Aralık 1923’te bir kanun tasarısı Meclis’e sunulmuş ama zamanın Adalet Bakanı tarafından geri aldırılmıştı.

Gariptir, Lozan’ın İngiltere Kralı tarafından onaylanmasından sonra Kanunları Değiştirme Komisyonu tekrar toplandığında artık İslam hukukundan yararlanılacağına dair bir ifadeyi bulmak mümkün olmayacaktır. Tamamen çağdaş bir devlet kavramına dayanacaktı kanunlarımız. “Yüksek medeniyeti temsil eden Garp milletleri”nin kanunları alınacak, uluslararası örf ve âdetler ihmal edilmeyecekti.

Bu arada bir üyenin sessiz sedasız istifa ettiği görülecekti. Sağlık sebepleriyle istifa ettiğini bildiren üye, devrin önde gelen İslam hukukçularından Ömer Nasuhi Bilmen’den başkası değildi. Prof. Dr. Mehmet Akif Aydın’ın deyişiyle muhtemelen yeni komisyonun hazırlayacağı kanunun çerçevesini az çok tahmin ettiğinden heyet içinde bulunmak istememişti.

Yeni komisyonun 142 maddelik bir Aile Kanunu tasarısı hazırladığını biliyorsak da, Adalet Komisyonu’na teslim edildiğinde ona ihtiyaç kalmadığı bildirilmiştir. Artık zahmete gerek kalmamış, Bakanlık İsviçre Medeni Kanunu’nu çeviriye vermiştir. Prof. Aydın’ın şu kanaati önemlidir:

“Bütün bu gelişmelerde Lozan Antlaşması’nın ve bu antlaşma görüşmeleri sırasında Batılı devletlere yeni Türk devletinin hukukî yapısı konusunda verilen sözlerin önemli rol oynadığı açık bir biçimde görülmektedir.” (İslâm ve Osmanlı Hukuku Araştırmaları, İz: 1996, s. 310.)

Yeni kanunlar çıkarılırken hukukta realizm-rasyonalizm kutuplaşmasını aşacak, telaş etmeden ve uzun süre toplumun bedenine uyacak bir hareket tarzı benimsenmesi, her şeyden önemlisi de “Yok kanun, yap kanun” mantığından neler çektiğimizin bilinciyle hareket edilmesi önemlidir.


.

Rüşvetin tarihinden…

22.12.2013 - Bu Yazı 881 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Türkiye’yi birkaç gündür sarsan rüşvet ve yolsuzluk operasyonları olanca hızıyla sürerken işin İran’daki karaparayı aklama operasyonuna yönelik bağlantıya dikkat çekiliyor. O denli yoğun bir malumat bombardımanı yaşanıyor ki, bizim gibi haftada bir ve biraz da kıyısından köşesinden gündeme dokunanlar için yazılmadık bir şey kalmadı gibi.

Öyleyse biz de dönüp tarihe bakalım. Ne de olsa bir zamanlar ABD Başkanı Truman’ın dediği gibi “Dünyada yeni olan bir şey varsa o da bilmediğimiz geçmiştir”.

Rüşvet ve yolsuzluk denilince artık klişeleşen tarihteki veya Osmanlı’daki ilk rüşvetten söz etmek yerine bunlara karşı mücadele etmeyi ilke haline getirmiş olan Ebu Zer el-Gıfarî’nin ismini anmamak olmaz.

Yağmacılık ve eşkıyalıkla meşgul Gıfar kabilesinden olmasına rağmen risaletini duyar duymaz Peygamber Efendimiz’i (sas) bulup ilk beş Müslüman’dan biri olma şerefine nail olan Ebu Zer, bundan sonraki ömrünü gazalarda geçirmiş, Medine’deki Ashab-ı Suffe’ye katılmış, daima Efendimiz’in yanında bulunmuş, hatta irtihalinde son kucaklaştıklarından biri olmuştu. Muaviye’nin ordusunda Anadolu ve Kıbrıs’ın fethine elde silah iştirak etmiş, bu arada Suriye’deyken “Muaviye’nin bazı harcamalarını ve Müslümanların ihtiyaç fazlası mallarını Allah yolunda sarf etmeyip biriktirmelerini şiddetle eleştir”mişti. (Diyanet İsl. Ans., X, 267)

İbn Esir’in naklettiğine göre Şam çarşılarında insanlara şöyle seslenirmiş: “Ey zenginler ve ey günahkâr fakirler! O altını ve gümüşü biriktirip de Allah yolunda sarf etmeyenlerin cehennem ateşiyle yanıp kavrulacaklarına dair haberler vardır. Onların yüzleri, önleri ve sırtları bu ateşten demirlerle dağlanacaktır.”

Bir Müslüman’ın ihtiyaçlarından fazlasını dağıtması gerektiğine inanan ve bu inancını hayatının her anına yansıtmış bulunan Ebu Zer’in konuşmaları etkisini göstermiş ve şehrin fakirleri, zenginlerine karşı bir cephe halinde onun etrafında toplanmışlardı.

Muaviye ile arasının açılmasına sebep olan bu çıkışı üzerine halkla konuşması yasaklanmıştı. Zenginlerin şikâyetleri üzerine Hz. Osman onu çağırıp Medine civarındaki Rebeze’ye gitmesini istedi. Vefatına kadar orada kalacaktı.

Ancak Hz. Osman’a isyan edeceklerin liderlik tekliflerini kabul etmeyip Halife’ye bağlı kalmaları gerektiğini söylemiş, fitnenin uzağında durmaya da gayret etmişti. Bir hadiste denildiği gibi “yalnız ölecek”tir ama Şam’da yaptığı o konuşmalar tarihin mermer tenini hâlâ titretmektedir. Öyle ki, Osmanlılar İstanbul’un fethinin ardından Ayvansaray semtinde onun adıyla anılan bir makam-kabir yaptırmışlar, böylece feth-i mübîne Efendimiz’in “Ebu Zer yeryüzünde Meryem oğlu İsa’nın zühdüyle yürür.” hadisinin izdüşümünü katmak istemişlerdi. Bizans’ın entrikalarla kirlenen İstanbul’u Allah’ın ve Resulü’nün sevdiği insanların adlarıyla paklanabilirdi zira.

 

Üç Ispartalı

İlginçtir, 1975 yılının tam da bu günlerinde bir rüşvet tartışması yaşanmıştır basınımızda. 10 Aralık 1975 ara seçimleri yapılmaktadır ve seçim yasakları başlamıştır. O günkü gazeteler siyasetten bahsedemeyecektir. Uğur Mumcu ne yapar eder, siyasete bir yerinden dokundurmak için tarihin kapısını çalar. Tarih dedimse genellikle yaptığı gibi yakın tarih değil, Osmanlı tarihidir adresi.

Peki o seçim yasaklarının yürürlükte olduğu gün neler yazmıştır dersiniz? Yazısının başlığını söylemek yeterli: “Ispartalı Sadrazamlar”. Tabii o tarihte Başbakan’ın Süleyman Demirel olduğunu ve yine o tarihte Mumcu’nun yazmakta olduğu Cumhuriyet Gazetesi’nin Demirel’in başında bulunduğu Adalet Partisi’ne her fırsatta çakmakta olduğunu bilmek lazım.

Peki neler yazmıştır Mumcu? Tarihte üç tane Isparta doğumlu sadrazam (başbakan) bulmuş ve bunların başlarına geleni anlatmıştır. Yazıdan bazı pasajlar aktaralım:

“Osmanlı tarihinde Ispartalı üç sadrazam vardır. Bunların birincisi Halit Hamit Paşa (…) bazı yolsuzluklar yapıp haksız kazanç sağladığı gerekçesiyle 1785 yılında 49 yaşındayken boynu vurularak öldürülmüştür. İkinci Ispartalı Sadrazam Seyyit Hacı Ali Paşa (…) Allah’tan ve Peygamber’den utanmadan kendisine ve yakınlarına devlet kesesinden kazanç sağladığı için padişahın emriyle boynu vurdurulmuştur. Ispartalı üçüncü Sadrazam (olan) Hüseyin Avni Paşa, iki hemşiresi (kız kardeşi) gibi aynı suçla boynu vurularak öldürülmüştür. Görevini kötüye kullanıp devlet malına göz diktiği için…”

Uğur Mumcu bu müthiş(!) tarih solosundan sonra “Rastlantıya bakın siz: Hepsi Ispartalı, hepsi de yolsuzluk yapmış. Hepsinin de boynu vurulmuş.” diyerek Ispartalı Başbakan Demirel’e memleketinin tarihi üzerinden savaş baltasını fırlatırken bir şekilde seçim yasaklarını da delmeyi başarmıştır.

Tarihi silah olarak kullanmak diye buna denir, değil mi? Ancak silah bu sefer ters tepecek ve karşı taraf, yani aba altından sopa gösterdiği hasmı “yeni Ispartalı Sadrazam” sıkı çıkacak ve Mumcu’ya tam bir tarih dersi verecektir. Süleyman Demirel 12 Ekim günü yine Cumhuriyet gazetesinde çıkan cevabında gayet olgun bir üslupla Mumcu’nun iddialarını teker teker çürütür. Belli ki dersine iyi çalışmıştır. Cevaplarını özet olarak aşağıya alıyorum:

“Makale yalanlar, yanlışlıklar ve hatalarla doludur. Yazıda ‘Halit Hamit Paşa’ diye geçen zat merhum ‘Halil Hamit Paşa’ olması lazım gelir. Yazarın adını dahi doğru bilmediği bu büyük adam, idam edilmiştir ama bunun sebebi yolsuzluk ve haksız kazanç değil, tamamen siyasîdir. I. Abdülhamid’in tahttan indirilip yerine III. Selim’in geçirilmek istenmesidir.”

Uğur Mumcu’ya ilk golü atan Demirel artık tarih bilgisini konuşturmaktadır. İkinci Ispartalı olarak suçlanan (Mumcu’nun Seyyit Hacı Ali dediği) ünlü Sadrazam Ali Paşa ise Mustafa Reşit Paşa’nın maiyetinde yetişmiş, eceliyle ölmüş, rüşvet ve irtikapla hiçbir ilgisi olmamıştır.

Üçüncü Ispartalı sadrazam olarak zikredilen Hüseyin Avni Paşa da idam edilmemiş, Abdülaziz’in haremindeki Neşerek Kadınefendi’nin kardeşi Çerkez Hasan tarafından yapılan Mithat Paşa Konağı baskınında başkalarıyla birlikte bir suikaste kurban gitmiştir.

Böylece Uğur Mumcu’nun iddialarını çürüten Süleyman Demirel memleketini temize çıkarmanın verdiği rahatlamayla şunu eklemektedir: “Büyük milletimizin tarihini savunmak benim görevimdir.”

Nitekim İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın “Osmanlı Tarihi” (6. Cilt, 435) okunduğu zaman Halil Hamid Paşa’nın genç ve faal şehzade Selim’i hükümdar yapmak için gizlice faaliyete başladığı fakat Kaptan Paşa’nın ihbarı üzerine darbe teşebbüsünün ortaya çıktığı ve bu yüzden öldürüldüğü görülecektir.

Tam da Demirel ailesinin yolsuzluk haberlerinin gökkubbeyi çınlattığı günlerde yazılan bu ilginç köşe yazısı tarihin nasıl eğilip bükülebildiğini gösterdiği kadar nasıl silah olarak kullanılabileceğini de göstermektedir.

Daha Osmanlı’da ilk rüşvet hadisesi denilen Şemsi Paşa olayından Cumhuriyet’in ilk Yüce Divanlık yolsuzluk skandalı olan Havuz-Yavuz Davası’na girecektim ama bunları önümüzdeki haftaya bırakalım. Ne de olsa yolumuz uzun


.

Cumhuriyet tarihinde rüşvet ve Yüce Divan

29.12.2013 - Bu Yazı 984 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Yolsuzluk ve rüşvet, insanlık tarihinin başlangıcına demir atmakla beraber ona karşı mücadele edenlerin tarihi de aynı şekilde tarihin derin katmanları arasında başlarını çıkarırlar.

11. yüzyıl Çin’inde Wang An Shih, 14. yüzyıl Tunus’unda İbn Haldun, yolsuzluk olgusuna neşterlerini vuran düşünürlerden sadece ikisi. Zamanımızda ise İslam dünyasında meydana gelen yolsuzluklarla ilgilenen Prof. Dr. Seyyid Hüseyin el-Attas, “Rüşvet” adlı kitabında (Pınar, 1988) çağdaş İslam dünyasında yolsuzlukların sebeplerine nafizane bir nazarla eğilmiş ender uzmanlardan biri.

Eski Bahriye Vekili İhsan bey hakkındaki Meclis soruşturması karikatürcülere malzeme kaynağı olmuştu. Ünlü karikatürist Cem yandaki çizgisinin altına “El İhsan-ı bit-tamam”, yani “İhsan’ın işi tamam oldu” diye yazmıştı.

El-Attas’a göre rüşvet ve yolsuzluk olaylarının ördüğü ağ öylesine karmaşıktır ki, son derece dinamik liderler bile kendilerini bu ağa takılıp kalmaktan kurtaramazlar. Ahlakî donanımları yeteri derecede mükemmel, yeterli sayıda insanın desteği olmaksızın yolsuzluklarla başa çıkmak için girişilen her çaba sonuçsuz kalmaya mahkûmdur.

Yakın tarihte rüşvet ve yolsuzluk veya su-i istimal olaylarının başlangıcını hemen Cumhuriyet’in ilanından bir ay sonrasına kadar uzatmak mümkündür. Lozan görüşmeleri sırasında Ankara’daki hükümet bütçede yeri olmadığı halde Ziraat Genel Müdürlüğü’ne tahsisat verdirmiştir. Millet Meclisi toplanır ve bu tahsisatı onu tahsis edenlerden, yani zamanın Başbakanı Rauf (Orbay) ve İktisat Bakanı (Mahmut Esat (Bozkurt) bey ve diğer bakanlardan eşit olarak tahsil edilmesini karara bağlar.

Bunun arkasından zaferden sonra zengin ve firari Rum ve Ermenilerin İçişleri Bakanı’nın emriyle ülkeye yasa dışı yollardan sokulduğu ve bu işten çıkar sağlandığı dedikoduları çıkar. Bundan İçişleri Bakanı Ferid Bey sorumlu tutulur. Yüce Divan’a verilecektir ki, Bakan bey hastalanır ve Meclis tatildeyken istifa eder. Bir ara Tevfik Rüştü (Aras) Bey’in de adı karışır. İsmet Paşa İçişleri Bakanı’nın istifasını yeterli görüp olayın üstünü kapatmıştır.

Fakat asıl sarsıcı yolsuzluk olayı Havuz-Yavuz davası diye tarihe geçmiş ve suçlular hapisle de olsa cezalandırılmıştır. (İstiklal Mahkemesi’nin eline düşmüş olsalardı kendilerini idam sehpasında bulmaları an meselesiydi.) Üstelik de Yüce Divan’a (Divan-ı Âli’ye) gönderilen ve 2 yıl ağır hapis cezasına çarptırılan Bahriye Vekili Topçu İhsan veya nam-ı diğer İhsan Eryavuz’un bir süre önce Ankara İstiklal Mahkemesi’nde başkanlık yapmış olmasıydı! Sizin anlayacağınız, kimin hakim, kimin mahkûm olduğunun karıştığı devirlerdi.

Neden Havuz-Yavuz?

Bu davaya halk arasında “Havuz-Yavuz davası” denilmesine sebep, 1914’te Almanlardan sözde satın aldığımız Yavuz zırhlısının tamiri için havuza alınması çalışmaları sırasında ortaya çıkan yolsuzluklardır.

23 Aralık 1947 tarihli gazetelerde ilk söylentiler yayılır. Yavuz zırhlısının tamiri için yapılan sözleşmelerde İhsan Bey’in eleştirilmeyi ve sorumluluğu gerektiren bazı hareketleri görülmüştü. Çok geçmeden Başbakan İsmet Paşa (İnönü) TBMM’de bombayı patlatır. Ağır bir dille suçladığı kendi Bahriye (Denizcilik) Bakanı İhsan Bey hakkında soruşturma açılmasını ister. Böylece 4 ay sürecek olan Yavuz-Havuz yolsuzluk davasının pimi çekilmiş olur. Alındığından beri cüssesine kıyasla pek az işimize yaramakla beraber başımıza bela üstüne bela getirmiş Yavuz, bu defa da bir yolsuzluk olayında sahne alır. 1918 yılında İngilizlerin mayın ve uçak hücumlarına maruz kalarak yara alan zırhlı önce İstinye koyuna, ardından da İzmit’e çekilir. (Mondros Mütarekesi’nde Yavuz’u İngilizlere kaptırmamak için az mı uğraşmıştı Rauf Bey!) Bu arada 1925 yılında Atatürk, Yavuz’u ziyaret eder ve tamir edilmesini ister. Milli Savunma Bakanlığı da tamir için bütçesine 2 milyon lira ödenek koyar.

İyi de tamir nasıl yapılacaktır? İhaleyle tabii. Bunun üzerine Enver Paşa’nın eniştesi olan Ömer Nazım Bey ve arkadaşı Dr. Fikret Bey elbirliği yapar, aralarına Cebelibereket Milletvekili İhsan Bey’i de alarak Alman lohm und Voss şirketinin temsilcileri sıfatıyla bir şirket kurarlar. Sözleşme imzalarlar ama kâğıt üzerinde kalır. İhaleye katılırlar.

Ancak fark edilir ki, Yavuz’un tamiri ancak bir havuz içinde mümkün olabilecektir. O zaman da şu soru çıkar karşılarına: Ya dışarıdan hazır bir havuz alıp getirecekler ya da içeride bir havuz yapılması işini ihaleye vereceklerdir. İlki hızlı neticelenecek, ikincisi de ucuza gelecektir. Tercih ilkinden yana yapılır.

Ancak İngiliz şirketi Vikers Armstrong’la tam masaya oturulacaktı ki, ilginç bir gelişme yaşandı. Yavuz’un tamiri ihalesine katılmış olan Topçu İhsan o sırada kurulan Denizcilik Bakanlığına getirildi! Bu çok garip bir durumdu ama olmuştu işte. İhaleye katılan ortağa kurulan bakanlığın koltuğunu layık görmek bugün anlayamadığımız bir bağlantının ipucunu uzatıyor önümüze. Ancak olaylar bunun bir tuzak olup olmadığını anlamamıza elverecek şekilde gelişmiyor.

Bakanın yargılanması

İhsan Bey hazır havuzu almaya karar verdiyse de şirketin Türkiye temsilcisi Hikmet Paşa işi karıştırdı. Havuzun iyi durumda olmadığını gördü. İngilizler de tavsiye etmeyince iş suya düştü. Bunun üzerine bir havuz yaptırılması kararı alındı. Bu defa Alman şirketi bu ihale için kıyasıya rekabete girecek ve ne olacaksa o sırada olacaktı.

Son teklif tarihi 7 Mayıs 1925’tir. Dockbau şirketi 226 bin İngiliz lirası teklifte bulunmuş, Flander şirketi ise ihaleye kapalı zarfını göndermemişti. Tek teklif verilmişti. Ancak herkes Dockbau’nun kazandığını düşünürken beklenmedik bir şey oldu ve ihale, açık eksiltmeye katılmamış olan Flander’e verildi.

Bu nasıl olmuştu? Herkesin kafası karışmıştı. Meğer Flander’in müdürü rakip firmanın ne kadar teklif verdiğini öğrenmiş, ondan bin lira aşağı vererek ve bir mayın montaj fabrikası da hediye ederek ihaleyi kılıfına uydurup kazanmıştı!

İki usulsüzlük vardı burada: 1) İhale kanununa aykırıydı. 2) Flander’in teklifi son teslim tarihinden geç gelmesine rağmen kabul edilmiş ve ihale ona verilmişti. Bunu neden kabul etmişlerdi? Yoksa bir menfaat ilişkisi mi vardı İhsan ile şirket arasında?

Flander işi geç bitirdi, havuzu yaptı ama Yavuz indirilirken havuz kırıldı. Neticede bitti ama herkesin de sabrı tükendi. Yavuz’un tamiri ise ayrı bir hikayeydi. St. Nazaire adlı Fransız şirketine verilen ihalede İhsan bey Bakanlar Kurulu’nun kabul etmediği bazı sözleşme değişikliklerini kendi kararıyla gerçekleştirmiş ama bu da yeni şüpheleri uyandırmıştı kamuoyunun aklında. Bakanlık aradaki farkı kapatmayı kabul etmişti ama Bakanlar Kurulu reddetmişti. Şimdi onun da hesabı sorulacaktı.

Hem de Bakanlığın kaldırılması haberini sağır sultanın duyduğu bir sırada İhsan Bey’in apar topar sözleşmeye yeni maddeler ekletmesi yolsuzluğa cila vuruyordu. Bu işte kasıt ve rüşvet mi rol oynamıştı? İşte İsmet Paşa’nın kararıyla toplanan tahkikat encümeni İhsan Bey’in dokunulmazlığını kaldıracak ve Yüce Divan’a gönderecekti.

19 Nisan 1928’de açıklanan kararda eski Bakan Topçu İhsan 2 yıl ağır hapse, milletvekili Sapancalı Hakkı 1 yıl, Dr. Fikret ile Nazım Bey ise 4’er ay hapse mahkum edilmişlerdi. Böylece Cumhuriyet tarihinin ilk Yüce Divan’ı bir bakan ile bir milletvekilini cezalandırarak bir ilke de imza atmış oluyordu.