Anaya, babaya iyilik ve ihsân, evlât üzerine farzdır. Allahü teâlâ İsrâ sûresinde buyuruyor ki: (Ana ve babadan biri veya ikisi ihtiyârladığında usanıp da öf deme! Ağır söz söyleme! Onlarla yumuşak ve tatlı konuş!) Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Anaya, babaya karşı gelmek büyük günâhtır.) (Ananın ayağını öpmek, Cennet kapısının eşiğini öpmek gibidir.) (Anaya, babaya iyilik etmek, namazdan, oruçtan, hacdan, cihaddan daha üstündür.) (Cennetin kokusu, beş yüz yıllık uzaktan duyulur. Anasını, babasını üzenler ve sıla-i rahmi terk edenler bunu duyamaz.) (Îmândan sonra Allahü teâlânın rızâsına kavuşturucu amellerin en üstünü, ana-babaya iyilik ve ihsandır.) (Allahın lâ'neti, hanımını anasından üstün tutana olsun! Allahü teâlâ bu kimsenin farz ve nâfile ibâdetlerini kabûl etmez.) (Allah katında en fazîletli amel, vaktinde kılınan namaz, anaya-babaya ihsân ve Allah yolunda cihâddır.) (Üç sınıf insana Cehennem ateşe dokunmaz: Bunlar, kocasına itâ'at eden kadın, ana-babasına iyilik eden evlât ve insanlara merhamet eden kimsedir.) (İki günâh vardır ki, kişi bunların cezasını dünyada iken görmeden ölmez. Birisi insanlara zulmeden, diğeri de ana-babasına eziyet eden.) ? Cennette açılan iki kapı!.. (Kim ana-babasının rızâlarını alarak sabahlarsa, Cennette ona iki kapı açılır. Aynı şekilde akşamlarsa, yine kendisine Cennette iki kapı açılır. Ana-babasından birisi hayatta olur da onun gönlünü hoş ederse, kendisine Cennete giden bir kapı açılır.) (Sadaka veren kimse, sadakasını neden Müslüman olan anne ve babasının ruhu için vermez? Halbuki böyle yaparsa, verdiği sadakanın sevâbı, onların ruhuna gideceği gibi, onlardan birşey eksilmemek şartı ile, onların sevâbı gibi bir sevâp da kendisine yazılır.) (Cenâb-ı Hakkın rızâsı, ana-babanın rızâsında, kızması da ana-babanın kızmasındadır.) (Ana-babasını küstürmüş olduğu hâlde, sabahlayan kimseye Cehennemden iki kapı açılır. Bu halde akşamlayana da aynı şekilde Cehennemden iki kapı açılır. Bunlardan bir tanesi hayatta olur da, onun rızâsını almaz ve onu küstürürse, kendisini Cehenneme götüren bir kapı açılır. Ana-babası kendisine zulmetseler de, zulmetmeseler de, böyledir.) Görüldüğü gibi ana-baba, zâlim de olsalar, kendisine zulmetseler de evlât, onları küstürmemelidir. Allahü teâlâ, Mûsâ aleyhisselâma şöyle vahyetti: (Ana-babasına itâ'at edip bana isyân eden mü'mini iyilerden yazarım. Fakat bana itâ'at edip ana-babasına isyân edeni ise kötülerden yazarım.) Ana-babanın veya hiç kimsenin günâh olan emirleri yapılmaz. Ana-babanın yemeklerinde harâm karışığı olduğu şüpheli bile olsa, ana-baba bu yemekten yemesi için evlâdını zorlasa, evlâdın o yemekten yemesi lâzımdır. Çünkü şüpheli şeylerden kaçınmak vera, ana-babanın rızâsını almak ise vâcibdir. Yemen'den bir kişi gelerek Peygamber aleyhisselâma dedi ki: - Yâ Resûlallah, cihada gitmek istiyorum. - Yemen'de annen, baban var mı? - Evet var yâ Resûlallah. - Sana cihada gitmene izin verdiler mi? - Hayır vermediler yâ Resûlallah. - Anne ve babana git, izin iste! Müsaade ederlerse cihada git! İzin vermezlerse gücün yettiği kadar onlara hizmet et! Çünkü îmândan sonra seni Allahü teâlânın rızâsına kavuşturacak amellerin en hayırlısı budur. Yine cihada gitmek için gelen bir kişiye Peygamber aleyhisselâm buyurdu ki: - Annen var mı? - Evet var yâ Resûlallah. - Onun yanına git! Cennet onun ayakları altındadır. Bir kişi, hicret etmek için Peygamber aleyhisselâma gelip dedi ki: - Anne ve babamı ağlatarak geldim yâ Resûlallah. Peygamberimiz buyurdu ki: - Hemen git, onları ağlattığın gibi güldür! Mutlaka ziyâret etmeli Birisi Peygamber aleyhisselâma dedi ki: - Yâ Resûlallah, yanımda yaşlı anam vardır. Elimle yedirip içiriyorum. Abdestini aldırıyorum. Sırtımda gezdiriyorum. Hakkını ödemiş olur muyum? Peygamber aleyhisselâm buyurdu ki: - Hayır yüzde birini bile ödemiş olamazsın. Ancak iyilik ediyorsun. Allahü teâlâ bu az iyiliğine karşılık çok sevâp ihsân eder. Ana-babayı ziyâret etmemek büyük günâhtır. Uzakta iseler, hiç olmazsa, selâm göndererek, tatlı mektup yazarak, telefon ederek gönüllerini almalı ve bu günâhtan kurtulmalıdır. Ana veya baba öldükten sonra da onlar için iyilik yapılması emredilmektedir. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (İyiliklerin en iyisi, baba öldükten sonra dostlarını ziyâret etmektir.) (Anneye yapılan iyiliğin mükâfatı iki mislidir.)

.Ana-babasına iyilik edenler...

Evlât, ana-babasına şefkat, merhamet ve sevgi ile bakınca ona, böyle bir bakışı için, kabûl edilmiş bir hac sevâbı verilir. Peygamber efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem): (Babasına ve annesine merhamet nazarı ile bakan evlâda, hac ve umre sevâbı yazılır) buyurdu. Günde bin defa bakarsa da böyle midir? diye sorulunca: (Günde yüzbin defa baksa da...) buyurdu. Mûsâ aleyhisselâm, (Yâ Rabbî, bana Cennetteki arkadaşımı göster!) dedi. Allahü teâlâ: (Filân şehrin, filân çarşısına git. Orada bir kasap vardır. Yüzü şöyle, boyu şöyledir. Senin Cennetteki arkadaşın odur) buyurdu. Mûsâ aleyhisselâm o dükkâna gitti. Güneş batıncaya kadar orada kaldı. Akşam olunca, kasap, bir parça et alıp, zembiline (sepet) koydu. Dükkândan ayrılırken, Mûsâ aleyhisselâm, (Ey genç, misâfir için, yanında yer var mı?) buyurdu. Genç (Evet) deyip, beraber gittiler. Eve gelince, genç, bu etten güzel bir çorba pişirdi. Sonra evin bir köşesinden bir zembil daha çıkardı. İçinde çok yaşlı, zayıf, güçsüz bir kadın vardı. Âdeta bir güvercin yavrusunu andırıyordu. Onu zembilden çıkardı. Bir kaşık alıp doyuncaya kadar ağzına yemek koydu. Sonra elbisesini yıkadı, kuruttu ve yine ona giydirdi. Sonra tekrar zembile yerleştirdi. Bu esnâda annesinin dudakları kımıldadı. Sonra adam zembili alıp yerine bıraktı. Bunları gören Mûsâ aleyhisselâm: (Bu yaptıkların nedir?) buyurdu. "Bu benim annemdir" "Bu benim annemdir. Çok yaşlandı. Gücü tâkati yok. Oturacak halde de değildir. Çarşıdan gelince, onu yedirmeden, doyurmadan, ne yerim, ne de içerim" dedi. Bunun üzerine Mûsâ aleyhisselâm, (O esnâda annenizin dudaklarını kımıldattığını gördüm) buyurdu. "Yâ Rabbî, oğlumu Cehennete Mûsâ aleyhisselâma arkadaş eyle" diye duâ eder" dedi. O zaman Mûsâ aleyhisselâm: (Gözün aydın olsun, Mûsâ benim ve benim Cennetteki arkadaşım sensin" buyurdu. Ana-babaya karşı alçak gönüllü olmalı, yaşadıkları müddetçe onlara hizmet etmeli ve bununla onların rızâlarını kazanmalıdır... Peygamber efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem): (Burnu yere sürtmüştür, burnu yere sürtmüştür) buyurdu. Kimin? Yâ Resûlallah, dediler, (Ana ve babasından birinin veya ikisinin yanında ihtiyarladığı halde, Cennete girmeyenin) buyurdu. Hasan-ı Basrî hazretleri buyurdu ki: "Âlim bir evlâdın anası babası kâfir olsa, kuyudan su çekmeleri için ona muhtaç olsalar, o da birkaç kova çektikten sonra öf dese, öf demesi sebebiyle bütün amelleri yok olur." Anne ve babasının beğenmeyerek ben onların oğlu, kızı değilim dememelidir. Çünkü Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem): (Benim annem-babam onlar değildir diyene, Allah'ın, meleklerin ve bütün insanların lâ'neti olsun. Allahü teâlâ böyle diyenin farz ve nâfilelerini kabûl etmez) buyurdu. Kendi malından, parasından onlara harcamalıdır. Çünkü ana-babasına harcadığından, verdiğinden kendisine suâl olunmaz... Ana-baba hakkını, öldükten sonra da gözetmeli, cenâze namazlarını kılmalı, Allahü teâlâdan, onlar için mağfiret dilemelidir. Hadîs-i şerîfte: (Kul, ana-babasına duâyı terk ederse, dünyada rızkı kesilir) buyuruldu. Ana-babanın vefâtından sonra, verdikleri sözleri ve vasiyetlerini yerine getirmeli, onların dost ve ahbablarına hürmet etmeli ve sevdiklerini ziyâret etmelidir. Ebû Esyed Sâidî (radıyallahü anh) anlatır: Resûlullah'ın (sallallahü aleyhi ve sellem) huzûrunda idik. Benî Seleme'den bir adam geldi "Yâ Resûlallah, annem-babam vefât ettikten sonra, onlar için yapacağım bir iyilik kaldı mı?" dedi. (Evet, onların cenâze namazını kılman, onlar için istiğfar etmen, verdikleri sözleri yerine getirmen, ahbablarına hürmet ve akrabalarını ziyâret ve sıla-i rahm yapman, öldükten sonra haklarında yapacağın iyiliklerdendir) buyurdu. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Ana-babasının -veya bunlardan birinin- kabrini her Cum'a günü ziyâret eden, onlara iyilik yapanlardan yazılır.) "Kabirde arkadaş olur" Mûsâ aleyhisselâm, Allahü teâlâdan dokuz defa nasîhat istedi. Hepsinde de Cenâb-ı Hak, ana-babaya itâ'at etmesini isteyerek buyurdu ki: (Ana-babasına iyilik edenleri, dünyada sevdiklerim arasına alırım. Kabirde onlara arkadaş olur, mahşerde merhamet ederim. Sırât'ı geçirir, Cennet'te onlarla vâsıtasız konuşurum. Yâ Mûsâ, ana-babanın rızâsı, benim rızâm, onların gadâbı ve öfkeleri ise benim gadâbımdır. Bir kimse, ana-babasına âsî olsa, Peygamberler gibi çok amel etse, amelini kabûl etmeyip, onu Cehenneme atarım. Ana-babasına itâ'at eden, bana karşı kusurlu olsa da, onu affederim.)


.Gıybet kanser gibidir!..

Gıybet, din kardeşinin işitince üzüleceği bir kusûrunu arkasından söylemektir. Yâni belli bir mü'minin aybını, onu kötülemek için arkasından söylemek gıybet olur. Meselâ, bedeninde, nesebinde, ahlâkında, işinde, sözünde, dîninde, dünyasında, hattâ elbisesinde, evinde bulunan bir kûsur arkasından söylendiği zaman, bunu işitince üzülürse, gıybet olur. Kapalı söylemek, işâret ile, hareket ile bildirmek, yazı ile bildirmek de, hep söylemek gibi gıybettir. Bir Müslümanın günâhı ve kusûru söylenince, "elhamdülillâh, Allah bizi hayâsız yapmadı" gibi, onu kötülemek, çok çirkin gıybet olur. "Falanca kimse, çok iyidir, ibâdette şu kusûru olmasa, daha iyi olurdu" demek gıybet olur. Bid'atleri, mezhepsizliği yayarak ve âşikare günâh işlemeğe devam ederek, Müslümanların doğru yoldan ayrılmalarına sebep olanı, bunun zararından korunmaları için Müslümanlara tanıtmak gıybet olmaz ise de bunu fitneye sebep olmayacak şekilde bildirmelidir. Gıybet kanser gibidir. Girdiği vücut iflâh olmaz. Bugün bu âfet maalesef hem erkekler hem de kadınlar arasında salgın hâle gelmiştir. Allahü teâlâ Kur'ân-ı kerîmin Hucürat sûresi, 12. âyet-i kerîmesinde, sû-i zandan kaçınmayı emr etmekte, birbirini çekiştirmeyi men etmekte, gıybeti ölü kardeşinin etini yemeğe benzetmektedir. Defterden silinen sevaplar!.. Bâzı hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: "Kıyâmet günü, bir kimsenin sevâb defteri açılır. Yâ Rabbî! Dünyada iken, şu ibâdetleri yapmıştım. Sayfada bunlar yazılı değil, der. Onlar, defterinden silindi, gıybet ettiklerinin defterlerine yazıldı, denir." "Kıyâmet günü bir kimsenin hasenât defteri açılır. Yapmamış olduğu ibâdetleri orada görür. Bunlar seni gıybet edenlerin sevâblarıdır, denir." Gıybet, hem Allah huzûrunda ve hem de insanların hakkı olması bakımından çok büyük mes'ûliyeti mûcib bir hatâ ve büyük bir günâhtır. Gıybet edenlerin dili, kıyâmet günü fecî bir manzara arzederek bütün mahlûkat arasında mahcûb ve rezîl olacaktır. Gıybet söylemek veya dinlemek, ibâdetlerin sevâbını yok eder. Zahmet çekerek, sıkıntılara katlanarak ibâdet yapıp da, bunun sevâbını yok etmek, akılsızlık, cahillik ve ahmaklık değil midir? İbâdetler Allahü teâlâya arzolunurken bunları gıybet ve faydasız sözlerle sahibimizin karşısına çıkarmak kadar edepsizlik olur mu? Halid bin Rebi' hazretleri anlatır: "Dostlarım bir Müslümanı gıybet ettiler, ben mâni olmadım. O gece rü'yada siyah bir kimsenin, pis kokulu domuz etini bir tabağa koyup getirdiğini ve önüme koyup yüksek sesle, "Hadi ye!" dediğini gördüm. "Ben Müslümanım, Müslüman domuz eti yemez" dedim. "Ama Müslümanın etini yersin, o bundan bin kat harâmdır" diyerek o etten bir parça kesip ağzıma koydu. Uyandım, o et ağzımda idi ve kırk gün onun pis kokusu gitmedi." İbni Sirîn hazretleri, "Seni gıybet ettim, hakkını helâl et" diyen birisine şöyle cevap verdi: "Allahü teâlânın harâm ettiğini ben nasıl helâl ederim." Bu sözle, önce Allahü teâlâya tövbe et ki, benim helâl etmemin faydası olsun demek istedi. İbrâhim Edhem hazretleri, bir yemeğe davet edilmişti. Sofrada, çağrılanlardan birinin bulunmadığı söylenince, o ağır kimsedir, denildi. İbrâhim bin Edhem, gıybet edildi, buyurdu ve çıkıp gitti. Yanında gıybet yapıldığını işiten kimse, buna hemen mânî olmalıdır. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: "Yanında, din kardeşi gıybet edilince, gücü yettiği hâlde ona yardım etmeyen kimsenin günâhı, dünyada ve âhirette kendisine yetişir." Gıybet yapılırken, orada bulunan kimse, korkmazsa, söz ile, korkunca, kalbi ile reddetmezse, gıybet, günâhına ortak olur. Sözünü kesmesi veyâhut kalkıp gitmesi mümkün ise, bunları yapmalıdır. Eliyle, başıyla, gözüyle men etmesi kâfî gelmez. Açıkça, "sus" demesi lâzımdır. İnsan niçin gıybet eder? İnsanı gıybet etmeğe sürükleyen sebebler çoktur. Burada bazılarını bildirelim: Ona karşı düşmanlık, yanında olanların fikirlerine uymak düşüncesi, sevilmeyen bir kimseyi kötülemek, kendisinin o günâhda bulunmadığını bildirmek, kendinin ondan üstün olduğunu bildirmek, haset etmek, yanında bulunanları güldürmek, şakalaşmak, onunla alay etmek, ummadığı kimsenin harâm işlemesine hayretini bildirmek, buna üzüldüğünü, ona acıdığını bildirmek, harâm işlediği için onu sevmediğini bildirmek... Gıybet etmenin keffâreti, üzülmek, tövbe etmek ve onunla helâllaşmaktır. Affetmezse, onu övmeli, sevdiğini bildirmeli, yalvarmalı, gönlünü almalıdır. Helâl etmezse hak yine onundur. Pişmân olmadan helâllaşmak, riyâ olur, ayrı bir günâh olur.

.Cennet cömertlerin yeridir...

Cömertlik, parayı, malı, hayırlı, iyi yerlere dağıtmaktan lezet almaktır. İslâmiyyetin emrettiği yerlere seve seve vermektir. İyi huyların en yükseklerinden olup âyet-i kerîmelerle ve hadîs-i şerîflerle övülmüştür. Muhammed aleyhisselam, insanların en cömerdi idi. Bir şey istenip de, yok dediği görülmemiştir. İstenilen şey varsa verir, yoksa, cevâb vermezdi. O kadar iyilikleri, o kadar ihsânları vardı ki, Rum imparatorları, İran şâhları, o kadar ihsân yapamazlardı. Fakat kendisi sıkıntı ile yaşamayı severdi. Bir gün adamın biri Resûl-i ekremden bir şey istedi. Yanında bulunan bir koyun sürüsünü adama verdi. Adamcağız kabilesine dönerek, "Geliniz Müslüman olunuz, zîrâ o Peygamber, hiç fakirlikten korkmayan bir kimse gibi hediyelerde bulunuyor" dedi. Bir defasında Peygamber efendimiz eline geçen doksanbin dirhem gümüş parayı hasırın üzerine döktü. Her gelene verdi, tamamen bitirdi. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Allahü teâlâ, bir kuluna mal ve ilim verir, bu kul da harâmlardan kaçınır, akrabâsını sevindirir, malından, hakkı olanları bilip verir ise, Cennetin yüksek derecesine gider.) (İki şeyden birine kavuşan insana gıbta etmek, buna imrenmek yerinde olur. Birincisi; Allahü teâlâ bir kimseye İslâm ilimlerini ihsan eder. Bu da, her hareketini, bilgisine uygun yapar. İkincisi; Allahü teâlâ, birine çok mal verir. Bu kimse de malını, Allahü teâlânın râzı olduğu, beğendiği yerlere harcar.) (Allahü teâlâ buyurdu ki: Zâtım için râzı olduğum din bu "İslâm" dînidir. Bu dîne yaraşan, ancak cömertlik ve güzel ahlâktır. Gücünüz yettiği kadar, bu iki vasıf ile, bu dîne ikrâm ediniz!) (Allahü teâlâ bütün velîlerini cömert ve güzel ahlâklı kılmıştır.) En faziletli amel... Resûl-i Ekrem "sallallahü aleyhi ve sellem"e hangi amelin daha fazîletli olduğu sorulduğunda (Sabır ve cömertliktir) buyurdu. Yine buyurdu ki: (İki haslet var ki, Allahü teâlâ onları sever ve iki haslete de buğzeder. Sevdiği hasletler; cömertlik ve güzel ahlâktır. Sevmediği iki huy da, kötü ahlâk ve cimriliktir. Allahü teâlâ bir kulunun iyiliğini dilediği zaman, onu, insanların işlerini görmekte istihdâm eder.) (Cömertlik, Cennette bir ağaçtır. Cömert olan, onun bir dalını yakalamıştır. O dal, onu Cennete götürmeden bırakmaz. Cimrilik de Cehennemde bir ağaçtır. Cimri de bu ağacın bir dalına yapışmıştır. O dal, o adamı Cehenneme götürmeden bırakmaz.) (Allahü teâlâ buyuruyor ki; fazîleti, kullarımın merhametli olanlarında arayın, onlara sığının. Zîrâ, ben rahmetimi onlara yerleştirdim. Katı yüreklilerde fazîlet aramayın, zîrâ onlarda da gazâbımı yerleştirdim.) (Cömerdin kusuruna bakmayın. Zîrâ her hatâsında Allahü teâlâ onun elinden tutar.) (Yemek yedirenin rızkının ayağına gelmesi, devenin boynuna dayanmış bıçağın kesmesinden daha sür'atli olur. Allahü teâlâ, yediren kimselerle meleklerine övünür.) (Allah cömerttir, cömertliği ve güzel ahlâkı sever, kötü ahlâkı sevmez.) (Allahü teâlânın birtakım kulları vardır, milletin yararına harcanmak üzere onlara servet vermiştir. Bunlardan cimrilik edenler olursa, o serveti onlardan alır ve başkalarına verir.) Resûl-i Ekrem "sallallahü aleyhi ve sellem"e Anber kabilesinden birtakım esirler getirildi. Resûl-i Ekrem bunlardan yalnız bir tanesinin azâd edilmesini emretti. Bunun üzerine hazret-i Ali suâl etti: - Yâ Resûlallah, Rabbimiz bir, dînimiz bir, bunların hepsinin suçu da bir, bu adamı niçin istisna ediyorsunuz? Resûl-i Ekrem buyurdu ki: - Bana Cebrâil aleyhisselâm geldi ve "Yalnız bu adamı bırak; zîrâ, cömertliğinden dolayı, Allahü teâlânın hoşuna gitti, onu beğendi." En ağır hastalık; cimrilik! Yine buyurdu ki: (Cömerdin yemeği şifâ, cimrinin yemeği ise hastalıktır.) (Cennet cömertlerin yeridir.) (Cömert, Allaha yakın, insanlara yakın, Cennete yakın ve Cehennemden uzaktır. Cimri, Allahtan uzak, insanlardan uzak, Cennetten uzak ve Cehenneme yakındır. Allah katında cömert bir câhil, cimri olan bin âlimden daha sevimlidir. En ağır hastalık, cimrilik hastalığıdır.) (Ümmetimin sâlihlerinin Cennete girmeleri, yalnız namaz ve oruçları sebebiyle değil, cömertlik, gönüllerinde kimseye karşı kin duymamaları ve Müslümanlara nasîhatleri sâyesindedir.) Hazret-i Ali buyurdu ki: "Dünyalığa sâhip olduğun zaman ver! Vermekle mal tükenmez. Dünyalığın azaldığı zaman, yine ver! Çünkü, o devamlı kalmaz."

.Cömertlik ve kerem îmândandır

Müslümana yakışan, kanaat edip, harîs olmamak olduğu gibi, servete sahip olduğu takdirde de başkalarını kendi üzerine tercih, cömertlik, hayrât-ü hasenât yapmak, cimrilik ve bahillikten kurtulmaktır. Sehâvet, Peygamberlerin ahlâkı ve kurtuluşun ana yollarından biridir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Allahü teâlâ birtakım insanları iyilik için yarattı. İyiliği onlara sevdirdi ve iyilik ile uğraşmayı da onlara sevdirdi. Yardım ve iyilik isteyenleri de onlara sevketti. Kıtlık olan kurak yerlere yağmuru gönderip, kurumuş toprakları ve oralarda yaşayanları hayata kavuşturduğu gibi vermek sebeplerini de onlara kolaylaştırdı.) Hasan-ı Basrî hazretlerine "Cömertlik nedir?" diye sorduklarında "Allah rızâsı uğrunda servetini sarf etmektir" diye cevap verdi. Câfer-i Sâdık hazretleri de buyurdu ki: "Akıldan daha yardımcı bir varlık, cehâletten daha büyük felâket, meşveretten daha büyük yardımcı olmaz. İyi biliniz ki, Allahü teâlâ (Ben cömerdim, kerem sâhibiyim, cimri ve alçak insanlar bana mücâvir olamaz. Cimrilik ve alçaklık küfürden gelir. Ehl-i küfür Cehennemliktir. Cömertlik ve kerem îmândandır. Îmân ehli ise Cennettedir) buyurdu dedi." Ahnef bin Kays, elinde bir kuruş bulunan bir adam gördü. Dedi ki: - Bu dirhem kimindir? O kimse cevap verdi: - Benimdir. - Hayır, sen onu elinden çıkarmadıkça, (bir hayra vermedikçe) senin olamaz. "Yiyecek bir şeyin var mı?" Hazret-i Hasan, hazret-i Hüseyin ve hazret-i Abdullah bin Ca'fer "radıyallahü anhüm" hacca gittiler. Deveyi bir yerde otlamaya bıraktılar. Aç ve susuz idiler. İhtiyar bir kadının yanına gidip, "İçecek bir şeyin var mı?" dediler. Var, dedi. Bir koyunu vardı. Sağdı ve sütünü onlara verdi. "Yiyecek bir şeyin var mı?" dediler. "Yoktur, bu koyunu kesin, yiyin" dedi. Kestiler, yediler ve: "Biz Kureyş'teniz, bu seferden dönünce, yanımıza gelirsen, sana iyilik ederiz" dediler ve gittiler. Kadının kocası eve dönünce kızdı ve "Koyunu tanımadığın insanlara verdin" dedi... Bir zaman geçti. İhtiyar kadın ve kocası fakirlik yüzünden Medîne'ye geldiler. Yiyecek birşey satın almak için deve gübresi toplayıp sattılar. Günleri böyle geçiyordu. Bir gün ihtiyar kadın bir mahalleye gitti. Hazret-i Hasan evin kapısı önünde duruyordu. Kadını tanıdı ve "Ey nine beni tanıyor musun?" buyurdu. "Hayır" dedi. "Ben senin filân zamandaki misâfirindim" buyurdu. Sonra ona bin koyun ve bin altın vermelerini söyledi. Onu kendi hizmetçisi ile hazret-i Hüseyin'in yanına gönderdi. Hazret-i Hüseyin kadına "Kardeşim sana ne verdi?" buyurdu. "Bin koyun ve bin altın verdi" dedi. Hazret-i Hüseyin de o kadar vermelerini söyledi ve hizmetçisi ile Abdullah bin Ca'fer hazretlerine gönderdi. Abdullah bin Ca'fer hazretleri de "Onlar sana ne verdiler?" dedi. "İki bin koyun ve iki bin altın" dedi. O da iki bin koyun ve iki bin altın verdi ve "Eğer doğruca bizim yanımıza gelseydin, onlara sıkıntı vermezdiniz, (yâni onların vereceğini de ben sana verirdim)" dedi. İhtiyar kadın bu ni'metler ile sevinerek kocasının yanına gitti... Bir gün Hazret-i Ali ağlıyordu. Niçin ağladığını sordular. Buyurdu ki: "Yedi gün oluyor, evime bir misâfir gelmedi." Bir kimse, bir arkadaşının yanına gitti, "Dörtyüz gümüş borcum var" dedi. Arkadaşı hemen ona parayı verdi ve sonra ağladı. Hanımı dedi ki: - Madem ağlayacaktın, vermeseydin! Hanımına şöyle cevap verdi: - Ona değil, gelip benden isteyinceye kadar hâlini sormadığıma ağlıyorum. Rüyada kesilen deve!.. Arabistan'da cömertliği ile meşhur bir adam vefât etmişti. Yoldan aç dönen insanlar, kabrinin başına gittiler. Aç olarak uyudular. İçlerinden birinin bir devesi vardı. O kimseye mevtâ, rüyâsında dedi ki: - Senin bu devenle benim en iyi devemi değiştirir misin? - Evet değiştiririm dedi. O kimse rüyada devesini, iyi deve karşılığında verdi. Mevtâ aldığı deveyi kesti. Uykudan uyanınca devesini kesilmiş buldular. Tencereyi getirip, pişirip yediler. Döndükleri zaman bir kervana rastladılar. Kervanda birisi, o devenin sâhibine ismi ile hitâb ederek dedi ki: - Filân mevtâdan, iyi bir deve satın aldın mı? - Aldım, fakat o rüyâda idi. - O mevtâ benim babamdır. Ben de rüyâda gördüm. Bana "Eğer benim oğlum isen, benim bu devemi filân kimseye ver" dedi. Buyurun alın devenizi... Allahü teala hepimizi, bu menkıbede olduğu gibi, kabirde bile cömertliği devam edenlerden eylesin!..

.Çocuklarımız ateşte yanmasın!..

Çocuk, ana baba elinde bir emânettir. Çocukların temiz kalbleri kıymetli bir cevher olup, mum gibi, her şekli alabilir. Küçük iken, hiçbir şekle girmemiştir. Temiz bir toprak gibidir. Temiz toprağa hangi tohum ekilirse, onun mahsûlü alınır. Neye meylettirilirse, oraya yönelir. Eğer hayrı âdet eder, öğrenirse hayır üzerine büyür. Çocuklara îmân, Kur'ân ve Allahü teâlânın emirleri öğretilir ve yapmaya alıştırılırsa, din ve dünya saâdetine ererler. Bu saâdette anaları, babaları ve hocaları da ortak olur. Eğer bunlar öğretilmez ve alıştırılmaz ise, bedbaht olurlar. Yapacakları her fenâlığın günâhı, ana, baba ve hocalarına da verilir. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Hepiniz bir sürünün çobanı gibisiniz. Çoban sürüsünü koruduğu gibi, siz de evlerinizde ve emirleriniz altında olanları Cehennemden korumalısınız! Onlara Müslümanlığı öğretmelisiniz! Öğretmez iseniz mesul olacaksınız.) (Çok Müslüman evlâdı, babaları yüzünden Veyl ismindeki Cehenneme gideceklerdir. Çünkü, bunların babaları, yalnız para kazanmak ve keyif sürmek hırsına düşüp ve yalnız dünya işleri arkasında koşup, evlâdlarına Müslümanlığı ve Kur'ân-ı kerîmi öğretmediler. Ben böyle babalardan uzağım. Onlar da benden uzaktır. Çocuklarına dinlerini öğretmeyenler, Cehenneme gideceklerdir.) Çocuk ibâdet edince... (Çocuklarına Kur'ân-ı kerîm öğretenlere veya Kur'ân-ı kerîm hocasına gönderenlere, öğretilen Kur'ânın her harfi için, on kere Kâbe-i mu'azzama ziyâreti sevâbı verilir ve kıyâmet günü, başına devlet tâcı konur. Bütün insanlar görüp imrenir.) (Bir insanın evlâdı ibâdet edince, kazandığı sevâb kadar, babasına da verilir. Bir kimse, çocuğuna fısk, günâh öğretirse, bu çocuk ne kadar günâh işlerse babasına da, o kadar günâh yazılır.) Kendinin yapması harâm olan şeyi çocuğa yaptıran kimse, harâm işlemiş olur. Çocuklarına içki içiren, kumar oynamaya alıştıran, müstehcen neşriyatı okumasına sebep olan, yalancılık, hırsızlık gibi kötü huylara alıştıran, kıbleye karşı ayak uzatmasına sebep olan kimse, günâh işlemiş olur. Dînimizin temeli, îmânı, farzları ve harâmları öğrenmek ve öğretmektir. Allahü teâlâ, Peygamberleri bunun için göndermiştir. Gençlere bunlar öğretilmediği zaman, İslâmiyet yıkılır, yok olur. Allahü teâlâ, Müslümanlara (Emr-i ma'rûfu) emrediyor. Yâni, benim emirlerimi bildiriniz, öğretiniz buyuruyor. (Nehy-i münkeri) emretmekle de, yasak ettiğini bildirdiği harâmların yapılmasına râzı olmamamızı istiyor. Allahü teâlâ, Tahrîm sûresinin onaltıncı âyetinde buyuruyor ki: (Kendinizi, evlerinizde ve emirlerinizde olanları ateşten koruyunuz!) Kur'ân-ı kerîmde, nefslerimizi ve aile efradımızı, yakıtı insan ve taş olan Cehennem ateşinden korumamız emredilmektedir. Elli-yüz senelik kısa bir hayat için evlâdımızı dünya felâketlerinden korumaya çalıştığımız gibi, ebedî felâkete düçâr olmaması için âhiretini de korumamız lâzımdır. Bir babanın, evlâdını Cehennem ateşinden koruması, dünya ateşinden korumasından daha mühimdir. Cehennem ateşinden korumak da, îmânı, farzları ve harâmları öğretmekle ve ibâdete alıştırmakla ve kötü arkadaşlardan ve zararlı neşriyattan korumakla olur. Bütün fenâlıkların başı, kötü arkadaştır. Kötü arkadaşları, onun, küstah, yalancı, hırsız, saygısız ve korkusuz olmasına sebep olabilir. Senelerce de bu kötü huylardan kurtulamaz... Ne zaman çocukta iyi bir hareket görülürse, onu takdir etmeli, mükâfatlardırmalıdır! Bir kabahat işler veya kötü bir söz söylerse birkaç defa görmezlikten gelmeli, "Onu yapma" dememeli, azarlamamalıdır. Sık sık azarlanan çocuk, cesaretlenir, gizli yaptıklarını açıktan yapmaya başlar. Yaptığı kötü işlerin zararı, kendisine tatlı dil ile anlatılmalı, ikâz edilmelidir! Yapılan iş, dîne aykırı ise işin zararı, fenâlığı ve neticesi anlatılarak, o kötü işe mâni olmalıdır... Sıkıntı kötü huylu yapar! Her gün bir müddet oynamasına izin vermelidir ki, çocuk sıkılmasın. Sıkılmak ve üzülmekten kötü huy hâsıl olur ve kalbi körleşir. Hiç kimseden para istemesine müsaade etmemelidir. Fazla konuşmamasını, yemin etmemesini, büyüklere saygı göstermesini öğretmelidir. İyi insanların güzel hâllerini anlatıp, onlar gibi olmaya, kötü insanların kötülüklerini anlatıp, onlar gibi olmamaya dikkat etmesi öğretilmelidir. Çocuğa her istediğini almak ve lüks içinde yaşatmak uygun değildir. Büyüyünce de her istediğini ele geçirmeye çalışır; fakat bunda muvaffak olamayınca sükûtu hayâle uğrar, isyânkâr olur.

.Malın kıymeti ve israf felaketi!

Mal, Allahü teâlânın verdiği bir ni'mettir. Âhireti kazanmak, mal ile olur. Dünya ve âhiret, mal ile intizam bulur, rahat olur. Hac, cihâd sevâbı mal ile kazanılır. Bedenin sıhhat, kuvvet bulması, mal ile olur. Başkasına muhtaç olmaktan insanı koruyan maldır. Sadaka vermek, akrabâyı dolaşmak, fakirlerin imdâdına yetişmek mal ile olur. Mescidler, mektepler, hastaneler, yollar, çeşmeler, köprüler yaparak, asker yetiştirerek insanlara hizmet de mal ile olur. Dînimiz (İnsanların en iyisi, onlara faydası çok olanıdır) buyuruyor. İnsanlara yardım etmek için çalışıp para kazanmak, nâfile ibâdet etmekten daha çok sevâbdır. Büyük âlim Süfyân-ı Sevrî hazretleri: "Bu zamanda mal, insanın silâhıdır. Yâni insan canını, sıhhatini, dînini ve şerefini mal ile korur" buyurdu. İşte büyük bir ni'met olan malı isrâf; Allahü teâlânın ni'metini hakîr görmek, ni'mete kıymet vermemek ve elden kaçırmak, kısaca küfrân-ı ni'met etmek, yâni şükretmemek olur. Bu ise, ni'meti verenin düşman muamelesi yapmasına, azarlamasına ve azâb etmesine sebep olacak büyük bir suçtur. Ni'metin kıymeti bilinmeyince, hakkı gözetilmeyince elden gider. Şükredilince ve hakkı gözetilince elde kalır ve artar. Cenâb-ı Hak, İbrâhim sûresi, yedinci âyetinde, (Şükrederseniz, verdiğim ni'metleri artırırım) buyuruyor. Ne yaparsak israf olur?.. İsrâf, malı helâk etmek, faydasız hâle getirmek, dîne ve dünyanın mubâh olan işlerine faydalı olmayacak şekilde sarf etmektir. Kullanılmayacak hâle sokmak, kırmak, kesmek, ağaçtan meyveyi toplamayıp çürütmek, tarlayı hasat etmeyip, ekini telef etmek, hayvanları soğuktan, düşmandan korunacak yere koymamak ve soğuktan, sıcaktan ve açlıktan ölmelerini önleyecek kadar yedirmemek ve örtmemek de helâk etmektir, isrâftır. Meyve ve ekin toplandıktan sonra, bunları iyi saklamayıp kendiliklerinden bozulmaları veya nem alarak çürümeleri veya kurt, güve, fare, karınca ve benzeri canlıların yemeleri hep isrâftır. Sofra bezi ve masa üstüne düşen ekmek ve yemek kırıntılarını toplamayıp atmak da isrâftır. Bu kırıntıları toplayıp kedi, köpek, koyun, sığır, karınca, kuş, tavuk gibi hayvanlara yedirmek isrâf olmaz. Elbise, çorap, ayakkabı gibi giyim eşyâsını iyi kullanmayıp, iyi saklamayıp çabuk eskitmek, onları yırtmak, yıkarken suyu, sabunu çok harcamak, elektriği, doğal gazı boş yere yakmak, hep isrâftır... Malı kıymetinden aşağı fiyatla satarak veya kirâya vererek ve kıymetinden yukarı fiyatla satın alarak veya kirâlayarak aldanmak isrâf olur. Aldanarak alışverişe zarûrî ihtiyaç olursa veya yardım, sadaka gibi niyetle böyle yaparsa isrâf olmaz. Nefis yemekler yemek, kıymetli, yeni elbise giymek ve harâm olmayan daha bunun gibi şeyler, helâldan kazanıldığı, kibir ve öğünmek için olmadığı zaman isrâf değildir. Âhireti kazanmak isteyenlere, lâzım olan ile kanaat edip, fazlasını hayra vermek yakışır. Sadaka vermekte de isrâf vardır. Sâbit bin Kays "radıyallahü anh" bir günde, beşyüz ağacın hurmalarını toplayıp hepsini sadaka vererek evi için hurma bırakmayınca, (Hepsini vermeyiniz) âyet-i kerîmesi nâzil oldu. Borcundan çok malı olmayan veya çoluk çocuğu sıkıntıya sabredemediği halde, bunların ihtiyacını karşılayacak maldan fazlası bulunmayan veya sıkıntıya katlanamadığı halde, kendisi muhtaç olan kimsenin sadaka vermesi isrâf olur! İsrâfın sebepleri altıdır: 1- Sefâhettir. Çok kimseyi isrâfa alıştıran bir kalb hastalığıdır. Sefihlik aklın az ve hafif olmasıdır. Bazı kimseler sefih olur. Çalışmadan eline geçen paraya konmak için kötü arkadaşlar tarafından kandırılır. İsrâfa yol açarlar. 2- İsrâfı ve çeşitlerinden birkaçını tanımamaktır. İsrâf olduğunu bilmez, hattâ cömertlik sanır. Lüzumsuz yere, yasak, zararlı yerlere verilen mal, cömertlik sanılır. 3- Riyâ ve gösteriş yapmaktır. 4- Gevşeklik ve tembellik. 5- Hayâ, sıkılmak. 6- Dîni kayırmamak, dîni gözetmemektir. Peki, çâre ne?.. İsrâf felâketinden kurtulmanın çâresi: 1- İsrâfın, anlatılan zararlarını bilmek ve bunları düşünmektir. 2- Malı dağıtmamaya gayret etmek ve güvendiği birisine bu derdini anlatıp, malına ve harcadıklarına dikkat etmesini, isrâfını görünce, kendisine hâtırlatmasını, hattâ uygun şekilde önlemesini ricâ etmektir. 3- İsrâfa sebeb olan şeylerden kaçmaktır. Allahü teala cümlemizi israf felaketinden korusun!..

.Ana-baba hakkını ödemek mümkün mü?..

Anaya, babaya iyilik ve ihsân, evlât üzerine farzdır. Allahü teâlâ İsrâ sûresinde buyuruyor ki: (Ana ve babadan biri veya ikisi ihtiyârladığında usanıp da öf deme! Ağır söz söyleme! Onlarla yumuşak ve tatlı konuş!) Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Anaya, babaya karşı gelmek büyük günâhtır.) (Ananın ayağını öpmek, Cennet kapısının eşiğini öpmek gibidir.) (Anaya, babaya iyilik etmek, namazdan, oruçtan, hacdan, cihaddan daha üstündür.) (Cennetin kokusu, beş yüz yıllık uzaktan duyulur. Anasını, babasını üzenler ve sıla-i rahmi terk edenler bunu duyamaz.) (Îmândan sonra Allahü teâlânın rızâsına kavuşturucu amellerin en üstünü, ana-babaya iyilik ve ihsandır.) (Allahın lâ'neti, hanımını anasından üstün tutana olsun! Allahü teâlâ bu kimsenin farz ve nâfile ibâdetlerini kabûl etmez.) (Allah katında en fazîletli amel, vaktinde kılınan namaz, anaya-babaya ihsân ve Allah yolunda cihâddır.) (Üç sınıf insana Cehennem ateşe dokunmaz: Bunlar, kocasına itâ'at eden kadın, ana-babasına iyilik eden evlât ve insanlara merhamet eden kimsedir.) (İki günâh vardır ki, kişi bunların cezasını dünyada iken görmeden ölmez. Birisi insanlara zulmeden, diğeri de ana-babasına eziyet eden.) ? Cennette açılan iki kapı!.. (Kim ana-babasının rızâlarını alarak sabahlarsa, Cennette ona iki kapı açılır. Aynı şekilde akşamlarsa, yine kendisine Cennette iki kapı açılır. Ana-babasından birisi hayatta olur da onun gönlünü hoş ederse, kendisine Cennete giden bir kapı açılır.) (Sadaka veren kimse, sadakasını neden Müslüman olan anne ve babasının ruhu için vermez? Halbuki böyle yaparsa, verdiği sadakanın sevâbı, onların ruhuna gideceği gibi, onlardan birşey eksilmemek şartı ile, onların sevâbı gibi bir sevâp da kendisine yazılır.) (Cenâb-ı Hakkın rızâsı, ana-babanın rızâsında, kızması da ana-babanın kızmasındadır.) (Ana-babasını küstürmüş olduğu hâlde, sabahlayan kimseye Cehennemden iki kapı açılır. Bu halde akşamlayana da aynı şekilde Cehennemden iki kapı açılır. Bunlardan bir tanesi hayatta olur da, onun rızâsını almaz ve onu küstürürse, kendisini Cehenneme götüren bir kapı açılır. Ana-babası kendisine zulmetseler de, zulmetmeseler de, böyledir.) Görüldüğü gibi ana-baba, zâlim de olsalar, kendisine zulmetseler de evlât, onları küstürmemelidir. Allahü teâlâ, Mûsâ aleyhisselâma şöyle vahyetti: (Ana-babasına itâ'at edip bana isyân eden mü'mini iyilerden yazarım. Fakat bana itâ'at edip ana-babasına isyân edeni ise kötülerden yazarım.) Ana-babanın veya hiç kimsenin günâh olan emirleri yapılmaz. Ana-babanın yemeklerinde harâm karışığı olduğu şüpheli bile olsa, ana-baba bu yemekten yemesi için evlâdını zorlasa, evlâdın o yemekten yemesi lâzımdır. Çünkü şüpheli şeylerden kaçınmak vera, ana-babanın rızâsını almak ise vâcibdir. Yemen'den bir kişi gelerek Peygamber aleyhisselâma dedi ki: - Yâ Resûlallah, cihada gitmek istiyorum. - Yemen'de annen, baban var mı? - Evet var yâ Resûlallah. - Sana cihada gitmene izin verdiler mi? - Hayır vermediler yâ Resûlallah. - Anne ve babana git, izin iste! Müsaade ederlerse cihada git! İzin vermezlerse gücün yettiği kadar onlara hizmet et! Çünkü îmândan sonra seni Allahü teâlânın rızâsına kavuşturacak amellerin en hayırlısı budur. Yine cihada gitmek için gelen bir kişiye Peygamber aleyhisselâm buyurdu ki: - Annen var mı? - Evet var yâ Resûlallah. - Onun yanına git! Cennet onun ayakları altındadır. Bir kişi, hicret etmek için Peygamber aleyhisselâma gelip dedi ki: - Anne ve babamı ağlatarak geldim yâ Resûlallah. Peygamberimiz buyurdu ki: - Hemen git, onları ağlattığın gibi güldür! Mutlaka ziyâret etmeli Birisi Peygamber aleyhisselâma dedi ki: - Yâ Resûlallah, yanımda yaşlı anam vardır. Elimle yedirip içiriyorum. Abdestini aldırıyorum. Sırtımda gezdiriyorum. Hakkını ödemiş olur muyum? Peygamber aleyhisselâm buyurdu ki: - Hayır yüzde birini bile ödemiş olamazsın. Ancak iyilik ediyorsun. Allahü teâlâ bu az iyiliğine karşılık çok sevâp ihsân eder. Ana-babayı ziyâret etmemek büyük günâhtır. Uzakta iseler, hiç olmazsa, selâm göndererek, tatlı mektup yazarak, telefon ederek gönüllerini almalı ve bu günâhtan kurtulmalıdır. Ana veya baba öldükten sonra da onlar için iyilik yapılması emredilmektedir. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (İyiliklerin en iyisi, baba öldükten sonra dostlarını ziyâret etmektir.) (Anneye yapılan iyiliğin mükâfatı iki mislidir.)

.Ana-babasına iyilik edenler...

Evlât, ana-babasına şefkat, merhamet ve sevgi ile bakınca ona, böyle bir bakışı için, kabûl edilmiş bir hac sevâbı verilir. Peygamber efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem): (Babasına ve annesine merhamet nazarı ile bakan evlâda, hac ve umre sevâbı yazılır) buyurdu. Günde bin defa bakarsa da böyle midir? diye sorulunca: (Günde yüzbin defa baksa da...) buyurdu. Mûsâ aleyhisselâm, (Yâ Rabbî, bana Cennetteki arkadaşımı göster!) dedi. Allahü teâlâ: (Filân şehrin, filân çarşısına git. Orada bir kasap vardır. Yüzü şöyle, boyu şöyledir. Senin Cennetteki arkadaşın odur) buyurdu. Mûsâ aleyhisselâm o dükkâna gitti. Güneş batıncaya kadar orada kaldı. Akşam olunca, kasap, bir parça et alıp, zembiline (sepet) koydu. Dükkândan ayrılırken, Mûsâ aleyhisselâm, (Ey genç, misâfir için, yanında yer var mı?) buyurdu. Genç (Evet) deyip, beraber gittiler. Eve gelince, genç, bu etten güzel bir çorba pişirdi. Sonra evin bir köşesinden bir zembil daha çıkardı. İçinde çok yaşlı, zayıf, güçsüz bir kadın vardı. Âdeta bir güvercin yavrusunu andırıyordu. Onu zembilden çıkardı. Bir kaşık alıp doyuncaya kadar ağzına yemek koydu. Sonra elbisesini yıkadı, kuruttu ve yine ona giydirdi. Sonra tekrar zembile yerleştirdi. Bu esnâda annesinin dudakları kımıldadı. Sonra adam zembili alıp yerine bıraktı. Bunları gören Mûsâ aleyhisselâm: (Bu yaptıkların nedir?) buyurdu. "Bu benim annemdir" "Bu benim annemdir. Çok yaşlandı. Gücü tâkati yok. Oturacak halde de değildir. Çarşıdan gelince, onu yedirmeden, doyurmadan, ne yerim, ne de içerim" dedi. Bunun üzerine Mûsâ aleyhisselâm, (O esnâda annenizin dudaklarını kımıldattığını gördüm) buyurdu. "Yâ Rabbî, oğlumu Cehennete Mûsâ aleyhisselâma arkadaş eyle" diye duâ eder" dedi. O zaman Mûsâ aleyhisselâm: (Gözün aydın olsun, Mûsâ benim ve benim Cennetteki arkadaşım sensin" buyurdu. Ana-babaya karşı alçak gönüllü olmalı, yaşadıkları müddetçe onlara hizmet etmeli ve bununla onların rızâlarını kazanmalıdır... Peygamber efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem): (Burnu yere sürtmüştür, burnu yere sürtmüştür) buyurdu. Kimin? Yâ Resûlallah, dediler, (Ana ve babasından birinin veya ikisinin yanında ihtiyarladığı halde, Cennete girmeyenin) buyurdu. Hasan-ı Basrî hazretleri buyurdu ki: "Âlim bir evlâdın anası babası kâfir olsa, kuyudan su çekmeleri için ona muhtaç olsalar, o da birkaç kova çektikten sonra öf dese, öf demesi sebebiyle bütün amelleri yok olur." Anne ve babasının beğenmeyerek ben onların oğlu, kızı değilim dememelidir. Çünkü Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem): (Benim annem-babam onlar değildir diyene, Allah'ın, meleklerin ve bütün insanların lâ'neti olsun. Allahü teâlâ böyle diyenin farz ve nâfilelerini kabûl etmez) buyurdu. Kendi malından, parasından onlara harcamalıdır. Çünkü ana-babasına harcadığından, verdiğinden kendisine suâl olunmaz... Ana-baba hakkını, öldükten sonra da gözetmeli, cenâze namazlarını kılmalı, Allahü teâlâdan, onlar için mağfiret dilemelidir. Hadîs-i şerîfte: (Kul, ana-babasına duâyı terk ederse, dünyada rızkı kesilir) buyuruldu. Ana-babanın vefâtından sonra, verdikleri sözleri ve vasiyetlerini yerine getirmeli, onların dost ve ahbablarına hürmet etmeli ve sevdiklerini ziyâret etmelidir. Ebû Esyed Sâidî (radıyallahü anh) anlatır: Resûlullah'ın (sallallahü aleyhi ve sellem) huzûrunda idik. Benî Seleme'den bir adam geldi "Yâ Resûlallah, annem-babam vefât ettikten sonra, onlar için yapacağım bir iyilik kaldı mı?" dedi. (Evet, onların cenâze namazını kılman, onlar için istiğfar etmen, verdikleri sözleri yerine getirmen, ahbablarına hürmet ve akrabalarını ziyâret ve sıla-i rahm yapman, öldükten sonra haklarında yapacağın iyiliklerdendir) buyurdu. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Ana-babasının -veya bunlardan birinin- kabrini her Cum'a günü ziyâret eden, onlara iyilik yapanlardan yazılır.) "Kabirde arkadaş olur" Mûsâ aleyhisselâm, Allahü teâlâdan dokuz defa nasîhat istedi. Hepsinde de Cenâb-ı Hak, ana-babaya itâ'at etmesini isteyerek buyurdu ki: (Ana-babasına iyilik edenleri, dünyada sevdiklerim arasına alırım. Kabirde onlara arkadaş olur, mahşerde merhamet ederim. Sırât'ı geçirir, Cennet'te onlarla vâsıtasız konuşurum. Yâ Mûsâ, ana-babanın rızâsı, benim rızâm, onların gadâbı ve öfkeleri ise benim gadâbımdır. Bir kimse, ana-babasına âsî olsa, Peygamberler gibi çok amel etse, amelini kabûl etmeyip, onu Cehenneme atarım. Ana-babasına itâ'at eden, bana karşı kusurlu olsa da, onu affederim.)

.Cennet cömertlerin yeridir...

Cömertlik, parayı, malı, hayırlı, iyi yerlere dağıtmaktan lezet almaktır. İslâmiyyetin emrettiği yerlere seve seve vermektir. İyi huyların en yükseklerinden olup âyet-i kerîmelerle ve hadîs-i şerîflerle övülmüştür. Muhammed aleyhisselam, insanların en cömerdi idi. Bir şey istenip de, yok dediği görülmemiştir. İstenilen şey varsa verir, yoksa, cevâb vermezdi. O kadar iyilikleri, o kadar ihsânları vardı ki, Rum imparatorları, İran şâhları, o kadar ihsân yapamazlardı. Fakat kendisi sıkıntı ile yaşamayı severdi. Bir gün adamın biri Resûl-i ekremden bir şey istedi. Yanında bulunan bir koyun sürüsünü adama verdi. Adamcağız kabilesine dönerek, "Geliniz Müslüman olunuz, zîrâ o Peygamber, hiç fakirlikten korkmayan bir kimse gibi hediyelerde bulunuyor" dedi. Bir defasında Peygamber efendimiz eline geçen doksanbin dirhem gümüş parayı hasırın üzerine döktü. Her gelene verdi, tamamen bitirdi. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Allahü teâlâ, bir kuluna mal ve ilim verir, bu kul da harâmlardan kaçınır, akrabâsını sevindirir, malından, hakkı olanları bilip verir ise, Cennetin yüksek derecesine gider.) (İki şeyden birine kavuşan insana gıbta etmek, buna imrenmek yerinde olur. Birincisi; Allahü teâlâ bir kimseye İslâm ilimlerini ihsan eder. Bu da, her hareketini, bilgisine uygun yapar. İkincisi; Allahü teâlâ, birine çok mal verir. Bu kimse de malını, Allahü teâlânın râzı olduğu, beğendiği yerlere harcar.) (Allahü teâlâ buyurdu ki: Zâtım için râzı olduğum din bu "İslâm" dînidir. Bu dîne yaraşan, ancak cömertlik ve güzel ahlâktır. Gücünüz yettiği kadar, bu iki vasıf ile, bu dîne ikrâm ediniz!) (Allahü teâlâ bütün velîlerini cömert ve güzel ahlâklı kılmıştır.) En faziletli amel... Resûl-i Ekrem "sallallahü aleyhi ve sellem"e hangi amelin daha fazîletli olduğu sorulduğunda (Sabır ve cömertliktir) buyurdu. Yine buyurdu ki: (İki haslet var ki, Allahü teâlâ onları sever ve iki haslete de buğzeder. Sevdiği hasletler; cömertlik ve güzel ahlâktır. Sevmediği iki huy da, kötü ahlâk ve cimriliktir. Allahü teâlâ bir kulunun iyiliğini dilediği zaman, onu, insanların işlerini görmekte istihdâm eder.) (Cömertlik, Cennette bir ağaçtır. Cömert olan, onun bir dalını yakalamıştır. O dal, onu Cennete götürmeden bırakmaz. Cimrilik de Cehennemde bir ağaçtır. Cimri de bu ağacın bir dalına yapışmıştır. O dal, o adamı Cehenneme götürmeden bırakmaz.) (Allahü teâlâ buyuruyor ki; fazîleti, kullarımın merhametli olanlarında arayın, onlara sığının. Zîrâ, ben rahmetimi onlara yerleştirdim. Katı yüreklilerde fazîlet aramayın, zîrâ onlarda da gazâbımı yerleştirdim.) (Cömerdin kusuruna bakmayın. Zîrâ her hatâsında Allahü teâlâ onun elinden tutar.) (Yemek yedirenin rızkının ayağına gelmesi, devenin boynuna dayanmış bıçağın kesmesinden daha sür'atli olur. Allahü teâlâ, yediren kimselerle meleklerine övünür.) (Allah cömerttir, cömertliği ve güzel ahlâkı sever, kötü ahlâkı sevmez.) (Allahü teâlânın birtakım kulları vardır, milletin yararına harcanmak üzere onlara servet vermiştir. Bunlardan cimrilik edenler olursa, o serveti onlardan alır ve başkalarına verir.) Resûl-i Ekrem "sallallahü aleyhi ve sellem"e Anber kabilesinden birtakım esirler getirildi. Resûl-i Ekrem bunlardan yalnız bir tanesinin azâd edilmesini emretti. Bunun üzerine hazret-i Ali suâl etti: - Yâ Resûlallah, Rabbimiz bir, dînimiz bir, bunların hepsinin suçu da bir, bu adamı niçin istisna ediyorsunuz? Resûl-i Ekrem buyurdu ki: - Bana Cebrâil aleyhisselâm geldi ve "Yalnız bu adamı bırak; zîrâ, cömertliğinden dolayı, Allahü teâlânın hoşuna gitti, onu beğendi." En ağır hastalık; cimrilik! Yine buyurdu ki: (Cömerdin yemeği şifâ, cimrinin yemeği ise hastalıktır.) (Cennet cömertlerin yeridir.) (Cömert, Allaha yakın, insanlara yakın, Cennete yakın ve Cehennemden uzaktır. Cimri, Allahtan uzak, insanlardan uzak, Cennetten uzak ve Cehenneme yakındır. Allah katında cömert bir câhil, cimri olan bin âlimden daha sevimlidir. En ağır hastalık, cimrilik hastalığıdır.) (Ümmetimin sâlihlerinin Cennete girmeleri, yalnız namaz ve oruçları sebebiyle değil, cömertlik, gönüllerinde kimseye karşı kin duymamaları ve Müslümanlara nasîhatleri sâyesindedir.) Hazret-i Ali buyurdu ki: "Dünyalığa sâhip olduğun zaman ver! Vermekle mal tükenmez. Dünyalığın azaldığı zaman, yine ver! Çünkü, o devamlı kalmaz."

.Cömertlik ve kerem îmândandır

Müslümana yakışan, kanaat edip, harîs olmamak olduğu gibi, servete sahip olduğu takdirde de başkalarını kendi üzerine tercih, cömertlik, hayrât-ü hasenât yapmak, cimrilik ve bahillikten kurtulmaktır. Sehâvet, Peygamberlerin ahlâkı ve kurtuluşun ana yollarından biridir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Allahü teâlâ birtakım insanları iyilik için yarattı. İyiliği onlara sevdirdi ve iyilik ile uğraşmayı da onlara sevdirdi. Yardım ve iyilik isteyenleri de onlara sevketti. Kıtlık olan kurak yerlere yağmuru gönderip, kurumuş toprakları ve oralarda yaşayanları hayata kavuşturduğu gibi vermek sebeplerini de onlara kolaylaştırdı.) Hasan-ı Basrî hazretlerine "Cömertlik nedir?" diye sorduklarında "Allah rızâsı uğrunda servetini sarf etmektir" diye cevap verdi. Câfer-i Sâdık hazretleri de buyurdu ki: "Akıldan daha yardımcı bir varlık, cehâletten daha büyük felâket, meşveretten daha büyük yardımcı olmaz. İyi biliniz ki, Allahü teâlâ (Ben cömerdim, kerem sâhibiyim, cimri ve alçak insanlar bana mücâvir olamaz. Cimrilik ve alçaklık küfürden gelir. Ehl-i küfür Cehennemliktir. Cömertlik ve kerem îmândandır. Îmân ehli ise Cennettedir) buyurdu dedi." Ahnef bin Kays, elinde bir kuruş bulunan bir adam gördü. Dedi ki: - Bu dirhem kimindir? O kimse cevap verdi: - Benimdir. - Hayır, sen onu elinden çıkarmadıkça, (bir hayra vermedikçe) senin olamaz. "Yiyecek bir şeyin var mı?" Hazret-i Hasan, hazret-i Hüseyin ve hazret-i Abdullah bin Ca'fer "radıyallahü anhüm" hacca gittiler. Deveyi bir yerde otlamaya bıraktılar. Aç ve susuz idiler. İhtiyar bir kadının yanına gidip, "İçecek bir şeyin var mı?" dediler. Var, dedi. Bir koyunu vardı. Sağdı ve sütünü onlara verdi. "Yiyecek bir şeyin var mı?" dediler. "Yoktur, bu koyunu kesin, yiyin" dedi. Kestiler, yediler ve: "Biz Kureyş'teniz, bu seferden dönünce, yanımıza gelirsen, sana iyilik ederiz" dediler ve gittiler. Kadının kocası eve dönünce kızdı ve "Koyunu tanımadığın insanlara verdin" dedi... Bir zaman geçti. İhtiyar kadın ve kocası fakirlik yüzünden Medîne'ye geldiler. Yiyecek birşey satın almak için deve gübresi toplayıp sattılar. Günleri böyle geçiyordu. Bir gün ihtiyar kadın bir mahalleye gitti. Hazret-i Hasan evin kapısı önünde duruyordu. Kadını tanıdı ve "Ey nine beni tanıyor musun?" buyurdu. "Hayır" dedi. "Ben senin filân zamandaki misâfirindim" buyurdu. Sonra ona bin koyun ve bin altın vermelerini söyledi. Onu kendi hizmetçisi ile hazret-i Hüseyin'in yanına gönderdi. Hazret-i Hüseyin kadına "Kardeşim sana ne verdi?" buyurdu. "Bin koyun ve bin altın verdi" dedi. Hazret-i Hüseyin de o kadar vermelerini söyledi ve hizmetçisi ile Abdullah bin Ca'fer hazretlerine gönderdi. Abdullah bin Ca'fer hazretleri de "Onlar sana ne verdiler?" dedi. "İki bin koyun ve iki bin altın" dedi. O da iki bin koyun ve iki bin altın verdi ve "Eğer doğruca bizim yanımıza gelseydin, onlara sıkıntı vermezdiniz, (yâni onların vereceğini de ben sana verirdim)" dedi. İhtiyar kadın bu ni'metler ile sevinerek kocasının yanına gitti... Bir gün Hazret-i Ali ağlıyordu. Niçin ağladığını sordular. Buyurdu ki: "Yedi gün oluyor, evime bir misâfir gelmedi." Bir kimse, bir arkadaşının yanına gitti, "Dörtyüz gümüş borcum var" dedi. Arkadaşı hemen ona parayı verdi ve sonra ağladı. Hanımı dedi ki: - Madem ağlayacaktın, vermeseydin! Hanımına şöyle cevap verdi: - Ona değil, gelip benden isteyinceye kadar hâlini sormadığıma ağlıyorum. Rüyada kesilen deve!.. Arabistan'da cömertliği ile meşhur bir adam vefât etmişti. Yoldan aç dönen insanlar, kabrinin başına gittiler. Aç olarak uyudular. İçlerinden birinin bir devesi vardı. O kimseye mevtâ, rüyâsında dedi ki: - Senin bu devenle benim en iyi devemi değiştirir misin? - Evet değiştiririm dedi. O kimse rüyada devesini, iyi deve karşılığında verdi. Mevtâ aldığı deveyi kesti. Uykudan uyanınca devesini kesilmiş buldular. Tencereyi getirip, pişirip yediler. Döndükleri zaman bir kervana rastladılar. Kervanda birisi, o devenin sâhibine ismi ile hitâb ederek dedi ki: - Filân mevtâdan, iyi bir deve satın aldın mı? - Aldım, fakat o rüyâda idi. - O mevtâ benim babamdır. Ben de rüyâda gördüm. Bana "Eğer benim oğlum isen, benim bu devemi filân kimseye ver" dedi. Buyurun alın devenizi... Allahü teala hepimizi, bu menkıbede olduğu gibi, kabirde bile cömertliği devam edenlerden eylesin!

.Allahü teâlâ duâ edeni sever

Duâ, Allahü teâlâya yalvararak murâdını istemektir. Allahü teâlâ, duâ eden Müslümanı çok sever. Duâ etmeyene gadâp eder. Duâ mü'minin silâhıdır. Dînin temel direklerinden biridir. Yerleri, gökleri aydınlatan nûrdur. Duâ, gelmiş olan dertleri, belâları giderir. Gelmemiş olanların da gelmelerine mâni olur. Allahü teâlâ, (Bana hâlis kalb ile duâ ediniz! Böyle duâları kabûl ederim) buyurdu. Bunun için, duâ etmek, namaz, oruç gibi ibâdettir. Allahü teâlâ, (Bana ibâdet yapmak istemeyenleri, zelîl ve hakîr yapar, Cehenneme atarım) buyurdu. Allahü teâlâ, her şeyi sebep ile yaratmakta, ni'metlerini sebeplerin arkasından göndermektedir. Zararları, dertleri def etmek için ve faydalı şeyleri vermek için de, duâ etmeyi sebep yapmıştır. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Duâ, ibâdetin aslı ve özüdür. Allah katında duâdan makbûl bir şey yoktur. Duâ yetmiş türlü kazâyı önler. Ömrün bereketini artırır.) İmâm-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki: Duâ, kazâyı, belâyı defeder. Hadîs-i şerîfte (Kazâ, ancak ve yalnız duâ ile durdurulur) buyuruldu. Allahü teâlâ, duâ edenleri, sıhhat ve selâmet isteyenleri sever. Mü'min sûresinde, (Duâ ediniz! Duânızı kabûl ederim) buyurdu. Duâ edip de duâsı kabûl edilmeyenlere, kıyâmet günü Allahü teâlâ, (Bu senin falan zamanda ettiğin duâdır. O duânın yerine sana şu sevâbları veriyorum) buyuracak, o kadar çok sevâb verecek ki, o kimse, (Keşke dünyada hiçbir duâm kabûl olmasaydı da, bugün onların karşılıklarını görseydim) diyecektir. Kabûl olması için... Duânın kabûl edilmesi için bazı şartlar vardır. Bunlardan bir kısmı şöyle: 1- Harâm lokmadan sakınmalıdır! Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Çok kimse vardır ki, yedikleri ve giydikleri harâmdır, sonra ellerini kaldırıp duâ ederler. Böyle duâ nasıl kabûl edilir?) 2- Uyanık kalble ve kabûl edileceğine inanarak duâ etmelidir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Allahü teâlâya, kabûl edileceğine tam inanarak duâ ediniz! Biliniz ki, Allahü teâlâ gâfil bir kalb ile yapılan duâyı kabûl etmez.) 3- Duâlarım niçin kabûl olmuyor dememelidir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Allahü teâlâ, duânızı kabûl eder. Duâ ettim, hâlâ kabûl olmadı diye acele etmeyiniz! Allah'tan çok isteyiniz! Çünkü kerem sahibinden istiyorsunuz.) 4- Belâ gelmeden önce çok duâ etmelidir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Şiddet ânında duâsının kabûl edilmesini isteyen kimse, refah zamanında çok duâ etsin!) 5- Duâya hamd ve salevâtla başlamalıdır. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Ey namaz kılan, acele ettin. Namaz kıldıktan sonra duâ ederken önce Allahü teâlâya lâyık olduğu şekilde hamd et, sonra bana salevât getir, sonra duâ et!) 6- Sebeplere yapışmadan istemek kuru bir temennîdir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Çalışmadan duâ eden, silâhsız harbe giden gibidir.) 7- Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsı ile duâ edenin duâsı kabûl olur. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Birinize dert ve belâ gelince, Yûnüs Peygamberin duâsını okusun! Allahü teâlâ Onu muhakkak kurtarır. Duâ şudur: Lâ ilâhe illâ ente sübhâneke innî küntü minezzâlimîn) Allahü teâlâ, Kur'ân-ı kerîmde (Duâ edin, kabûl edeyim) buyuruyor. Duânın kabûl edileceğinden şüphe etmemelidir. Şartlarına riâyet edilip edilmediğinden şüphe etmelidir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Duâ eden, üç şeyden hâli değildir: Ya günâhı affolur veya hemen hayırlı karşılığını görür, yahut âhirette mükâfatını bulur.) Duânın yapılması mukadderata bağlıdır. Takdirde duâ varsa elbette yapılır. Duânın belâyı önlemesi kazâ ve kaderdendir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Kader, tedbir ile, sakınmakla değişmez. Fakat kabûl olan duâ, o belâ gelirken korur.) Kalb gâfil olursa!.. Duâda şunlara dikkat etmelidir: 1- Kıymetli vakitlerde duâ etmeğe gayret etmelidir. Cuma günü ve gecesi, ezân vakti, ezân ve ikâmet arası, her günün seher vakti, gecenin ikinci yarısı, Receb'in ilk gecesi, Şaban'ın onbeşinci gecesi, bayram geceleri, Arefe günü, ramazan gün ve geceleri, iftar zamanı, her günün zevâl vakti kıymetli vakitlerdir. Bu vakitleri ganimet bilmelidir. 2- Kıymetli hâlleri gözetmelidir. Hastalık hâli, ailesinden ve vatanından uzak kalındığı zaman, farz namazlardan sonra, İhlâs sûresi okunduktan sonra, yağmur yağarken, düşmanla karşı karşıya gelince, oruçlu olduğu zaman, kalbinde incelik hissettiği anda duâ etmelidir. Çünkü kalbdeki incelik rahmet kapısının açık olduğuna işarettir. 3- Yalvararak duâ etmelidir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Gâfil olan kalb ile yapılan duâ makbûl değildir.)

.Çocuklarımız ateşte yanmasın!..

Çocuk, ana baba elinde bir emânettir. Çocukların temiz kalbleri kıymetli bir cevher olup, mum gibi, her şekli alabilir. Küçük iken, hiçbir şekle girmemiştir. Temiz bir toprak gibidir. Temiz toprağa hangi tohum ekilirse, onun mahsûlü alınır. Neye meylettirilirse, oraya yönelir. Eğer hayrı âdet eder, öğrenirse hayır üzerine büyür. Çocuklara îmân, Kur'ân ve Allahü teâlânın emirleri öğretilir ve yapmaya alıştırılırsa, din ve dünya saâdetine ererler. Bu saâdette anaları, babaları ve hocaları da ortak olur. Eğer bunlar öğretilmez ve alıştırılmaz ise, bedbaht olurlar. Yapacakları her fenâlığın günâhı, ana, baba ve hocalarına da verilir. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Hepiniz bir sürünün çobanı gibisiniz. Çoban sürüsünü koruduğu gibi, siz de evlerinizde ve emirleriniz altında olanları Cehennemden korumalısınız! Onlara Müslümanlığı öğretmelisiniz! Öğretmez iseniz mesul olacaksınız.) (Çok Müslüman evlâdı, babaları yüzünden Veyl ismindeki Cehenneme gideceklerdir. Çünkü, bunların babaları, yalnız para kazanmak ve keyif sürmek hırsına düşüp ve yalnız dünya işleri arkasında koşup, evlâdlarına Müslümanlığı ve Kur'ân-ı kerîmi öğretmediler. Ben böyle babalardan uzağım. Onlar da benden uzaktır. Çocuklarına dinlerini öğretmeyenler, Cehenneme gideceklerdir.) Çocuk ibâdet edince... (Çocuklarına Kur'ân-ı kerîm öğretenlere veya Kur'ân-ı kerîm hocasına gönderenlere, öğretilen Kur'ânın her harfi için, on kere Kâbe-i mu'azzama ziyâreti sevâbı verilir ve kıyâmet günü, başına devlet tâcı konur. Bütün insanlar görüp imrenir.) (Bir insanın evlâdı ibâdet edince, kazandığı sevâb kadar, babasına da verilir. Bir kimse, çocuğuna fısk, günâh öğretirse, bu çocuk ne kadar günâh işlerse babasına da, o kadar günâh yazılır.) Kendinin yapması harâm olan şeyi çocuğa yaptıran kimse, harâm işlemiş olur. Çocuklarına içki içiren, kumar oynamaya alıştıran, müstehcen neşriyatı okumasına sebep olan, yalancılık, hırsızlık gibi kötü huylara alıştıran, kıbleye karşı ayak uzatmasına sebep olan kimse, günâh işlemiş olur. Dînimizin temeli, îmânı, farzları ve harâmları öğrenmek ve öğretmektir. Allahü teâlâ, Peygamberleri bunun için göndermiştir. Gençlere bunlar öğretilmediği zaman, İslâmiyet yıkılır, yok olur. Allahü teâlâ, Müslümanlara (Emr-i ma'rûfu) emrediyor. Yâni, benim emirlerimi bildiriniz, öğretiniz buyuruyor. (Nehy-i münkeri) emretmekle de, yasak ettiğini bildirdiği harâmların yapılmasına râzı olmamamızı istiyor. Allahü teâlâ, Tahrîm sûresinin onaltıncı âyetinde buyuruyor ki: (Kendinizi, evlerinizde ve emirlerinizde olanları ateşten koruyunuz!) Kur'ân-ı kerîmde, nefslerimizi ve aile efradımızı, yakıtı insan ve taş olan Cehennem ateşinden korumamız emredilmektedir. Elli-yüz senelik kısa bir hayat için evlâdımızı dünya felâketlerinden korumaya çalıştığımız gibi, ebedî felâkete düçâr olmaması için âhiretini de korumamız lâzımdır. Bir babanın, evlâdını Cehennem ateşinden koruması, dünya ateşinden korumasından daha mühimdir. Cehennem ateşinden korumak da, îmânı, farzları ve harâmları öğretmekle ve ibâdete alıştırmakla ve kötü arkadaşlardan ve zararlı neşriyattan korumakla olur. Bütün fenâlıkların başı, kötü arkadaştır. Kötü arkadaşları, onun, küstah, yalancı, hırsız, saygısız ve korkusuz olmasına sebep olabilir. Senelerce de bu kötü huylardan kurtulamaz... Ne zaman çocukta iyi bir hareket görülürse, onu takdir etmeli, mükâfatlardırmalıdır! Bir kabahat işler veya kötü bir söz söylerse birkaç defa görmezlikten gelmeli, "Onu yapma" dememeli, azarlamamalıdır. Sık sık azarlanan çocuk, cesaretlenir, gizli yaptıklarını açıktan yapmaya başlar. Yaptığı kötü işlerin zararı, kendisine tatlı dil ile anlatılmalı, ikâz edilmelidir! Yapılan iş, dîne aykırı ise işin zararı, fenâlığı ve neticesi anlatılarak, o kötü işe mâni olmalıdır... Sıkıntı kötü huylu yapar! Her gün bir müddet oynamasına izin vermelidir ki, çocuk sıkılmasın. Sıkılmak ve üzülmekten kötü huy hâsıl olur ve kalbi körleşir. Hiç kimseden para istemesine müsaade etmemelidir. Fazla konuşmamasını, yemin etmemesini, büyüklere saygı göstermesini öğretmelidir. İyi insanların güzel hâllerini anlatıp, onlar gibi olmaya, kötü insanların kötülüklerini anlatıp, onlar gibi olmamaya dikkat etmesi öğretilmelidir. Çocuğa her istediğini almak ve lüks içinde yaşatmak uygun değildir. Büyüyünce de her istediğini ele geçirmeye çalışır; fakat bunda muvaffak olamayınca sükûtu hayâle uğrar, isyânkâr olur

.Malın kıymeti ve israf felaketi!

Mal, Allahü teâlânın verdiği bir ni'mettir. Âhireti kazanmak, mal ile olur. Dünya ve âhiret, mal ile intizam bulur, rahat olur. Hac, cihâd sevâbı mal ile kazanılır. Bedenin sıhhat, kuvvet bulması, mal ile olur. Başkasına muhtaç olmaktan insanı koruyan maldır. Sadaka vermek, akrabâyı dolaşmak, fakirlerin imdâdına yetişmek mal ile olur. Mescidler, mektepler, hastaneler, yollar, çeşmeler, köprüler yaparak, asker yetiştirerek insanlara hizmet de mal ile olur. Dînimiz (İnsanların en iyisi, onlara faydası çok olanıdır) buyuruyor. İnsanlara yardım etmek için çalışıp para kazanmak, nâfile ibâdet etmekten daha çok sevâbdır. Büyük âlim Süfyân-ı Sevrî hazretleri: "Bu zamanda mal, insanın silâhıdır. Yâni insan canını, sıhhatini, dînini ve şerefini mal ile korur" buyurdu. İşte büyük bir ni'met olan malı isrâf; Allahü teâlânın ni'metini hakîr görmek, ni'mete kıymet vermemek ve elden kaçırmak, kısaca küfrân-ı ni'met etmek, yâni şükretmemek olur. Bu ise, ni'meti verenin düşman muamelesi yapmasına, azarlamasına ve azâb etmesine sebep olacak büyük bir suçtur. Ni'metin kıymeti bilinmeyince, hakkı gözetilmeyince elden gider. Şükredilince ve hakkı gözetilince elde kalır ve artar. Cenâb-ı Hak, İbrâhim sûresi, yedinci âyetinde, (Şükrederseniz, verdiğim ni'metleri artırırım) buyuruyor. Ne yaparsak israf olur?.. İsrâf, malı helâk etmek, faydasız hâle getirmek, dîne ve dünyanın mubâh olan işlerine faydalı olmayacak şekilde sarf etmektir. Kullanılmayacak hâle sokmak, kırmak, kesmek, ağaçtan meyveyi toplamayıp çürütmek, tarlayı hasat etmeyip, ekini telef etmek, hayvanları soğuktan, düşmandan korunacak yere koymamak ve soğuktan, sıcaktan ve açlıktan ölmelerini önleyecek kadar yedirmemek ve örtmemek de helâk etmektir, isrâftır. Meyve ve ekin toplandıktan sonra, bunları iyi saklamayıp kendiliklerinden bozulmaları veya nem alarak çürümeleri veya kurt, güve, fare, karınca ve benzeri canlıların yemeleri hep isrâftır. Sofra bezi ve masa üstüne düşen ekmek ve yemek kırıntılarını toplamayıp atmak da isrâftır. Bu kırıntıları toplayıp kedi, köpek, koyun, sığır, karınca, kuş, tavuk gibi hayvanlara yedirmek isrâf olmaz. Elbise, çorap, ayakkabı gibi giyim eşyâsını iyi kullanmayıp, iyi saklamayıp çabuk eskitmek, onları yırtmak, yıkarken suyu, sabunu çok harcamak, elektriği, doğal gazı boş yere yakmak, hep isrâftır... Malı kıymetinden aşağı fiyatla satarak veya kirâya vererek ve kıymetinden yukarı fiyatla satın alarak veya kirâlayarak aldanmak isrâf olur. Aldanarak alışverişe zarûrî ihtiyaç olursa veya yardım, sadaka gibi niyetle böyle yaparsa isrâf olmaz. Nefis yemekler yemek, kıymetli, yeni elbise giymek ve harâm olmayan daha bunun gibi şeyler, helâldan kazanıldığı, kibir ve öğünmek için olmadığı zaman isrâf değildir. Âhireti kazanmak isteyenlere, lâzım olan ile kanaat edip, fazlasını hayra vermek yakışır. Sadaka vermekte de isrâf vardır. Sâbit bin Kays "radıyallahü anh" bir günde, beşyüz ağacın hurmalarını toplayıp hepsini sadaka vererek evi için hurma bırakmayınca, (Hepsini vermeyiniz) âyet-i kerîmesi nâzil oldu. Borcundan çok malı olmayan veya çoluk çocuğu sıkıntıya sabredemediği halde, bunların ihtiyacını karşılayacak maldan fazlası bulunmayan veya sıkıntıya katlanamadığı halde, kendisi muhtaç olan kimsenin sadaka vermesi isrâf olur! İsrâfın sebepleri altıdır: 1- Sefâhettir. Çok kimseyi isrâfa alıştıran bir kalb hastalığıdır. Sefihlik aklın az ve hafif olmasıdır. Bazı kimseler sefih olur. Çalışmadan eline geçen paraya konmak için kötü arkadaşlar tarafından kandırılır. İsrâfa yol açarlar. 2- İsrâfı ve çeşitlerinden birkaçını tanımamaktır. İsrâf olduğunu bilmez, hattâ cömertlik sanır. Lüzumsuz yere, yasak, zararlı yerlere verilen mal, cömertlik sanılır. 3- Riyâ ve gösteriş yapmaktır. 4- Gevşeklik ve tembellik. 5- Hayâ, sıkılmak. 6- Dîni kayırmamak, dîni gözetmemektir. Peki, çâre ne?.. İsrâf felâketinden kurtulmanın çâresi: 1- İsrâfın, anlatılan zararlarını bilmek ve bunları düşünmektir. 2- Malı dağıtmamaya gayret etmek ve güvendiği birisine bu derdini anlatıp, malına ve harcadıklarına dikkat etmesini, isrâfını görünce, kendisine hâtırlatmasını, hattâ uygun şekilde önlemesini ricâ etmektir. 3- İsrâfa sebeb olan şeylerden kaçmaktır. Allahü teala cümlemizi israf felaketinden korusun!..

.Ana-baba hakkını ödemek mümkün mü?..

Anaya, babaya iyilik ve ihsân, evlât üzerine farzdır. Allahü teâlâ İsrâ sûresinde buyuruyor ki: (Ana ve babadan biri veya ikisi ihtiyârladığında usanıp da öf deme! Ağır söz söyleme! Onlarla yumuşak ve tatlı konuş!) Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Anaya, babaya karşı gelmek büyük günâhtır.) (Ananın ayağını öpmek, Cennet kapısının eşiğini öpmek gibidir.) (Anaya, babaya iyilik etmek, namazdan, oruçtan, hacdan, cihaddan daha üstündür.) (Cennetin kokusu, beş yüz yıllık uzaktan duyulur. Anasını, babasını üzenler ve sıla-i rahmi terk edenler bunu duyamaz.) (Îmândan sonra Allahü teâlânın rızâsına kavuşturucu amellerin en üstünü, ana-babaya iyilik ve ihsandır.) (Allahın lâ'neti, hanımını anasından üstün tutana olsun! Allahü teâlâ bu kimsenin farz ve nâfile ibâdetlerini kabûl etmez.) (Allah katında en fazîletli amel, vaktinde kılınan namaz, anaya-babaya ihsân ve Allah yolunda cihâddır.) (Üç sınıf insana Cehennem ateşe dokunmaz: Bunlar, kocasına itâ'at eden kadın, ana-babasına iyilik eden evlât ve insanlara merhamet eden kimsedir.) (İki günâh vardır ki, kişi bunların cezasını dünyada iken görmeden ölmez. Birisi insanlara zulmeden, diğeri de ana-babasına eziyet eden.) ? Cennette açılan iki kapı!.. (Kim ana-babasının rızâlarını alarak sabahlarsa, Cennette ona iki kapı açılır. Aynı şekilde akşamlarsa, yine kendisine Cennette iki kapı açılır. Ana-babasından birisi hayatta olur da onun gönlünü hoş ederse, kendisine Cennete giden bir kapı açılır.) (Sadaka veren kimse, sadakasını neden Müslüman olan anne ve babasının ruhu için vermez? Halbuki böyle yaparsa, verdiği sadakanın sevâbı, onların ruhuna gideceği gibi, onlardan birşey eksilmemek şartı ile, onların sevâbı gibi bir sevâp da kendisine yazılır.) (Cenâb-ı Hakkın rızâsı, ana-babanın rızâsında, kızması da ana-babanın kızmasındadır.) (Ana-babasını küstürmüş olduğu hâlde, sabahlayan kimseye Cehennemden iki kapı açılır. Bu halde akşamlayana da aynı şekilde Cehennemden iki kapı açılır. Bunlardan bir tanesi hayatta olur da, onun rızâsını almaz ve onu küstürürse, kendisini Cehenneme götüren bir kapı açılır. Ana-babası kendisine zulmetseler de, zulmetmeseler de, böyledir.) Görüldüğü gibi ana-baba, zâlim de olsalar, kendisine zulmetseler de evlât, onları küstürmemelidir. Allahü teâlâ, Mûsâ aleyhisselâma şöyle vahyetti: (Ana-babasına itâ'at edip bana isyân eden mü'mini iyilerden yazarım. Fakat bana itâ'at edip ana-babasına isyân edeni ise kötülerden yazarım.) Ana-babanın veya hiç kimsenin günâh olan emirleri yapılmaz. Ana-babanın yemeklerinde harâm karışığı olduğu şüpheli bile olsa, ana-baba bu yemekten yemesi için evlâdını zorlasa, evlâdın o yemekten yemesi lâzımdır. Çünkü şüpheli şeylerden kaçınmak vera, ana-babanın rızâsını almak ise vâcibdir. Yemen'den bir kişi gelerek Peygamber aleyhisselâma dedi ki: - Yâ Resûlallah, cihada gitmek istiyorum. - Yemen'de annen, baban var mı? - Evet var yâ Resûlallah. - Sana cihada gitmene izin verdiler mi? - Hayır vermediler yâ Resûlallah. - Anne ve babana git, izin iste! Müsaade ederlerse cihada git! İzin vermezlerse gücün yettiği kadar onlara hizmet et! Çünkü îmândan sonra seni Allahü teâlânın rızâsına kavuşturacak amellerin en hayırlısı budur. Yine cihada gitmek için gelen bir kişiye Peygamber aleyhisselâm buyurdu ki: - Annen var mı? - Evet var yâ Resûlallah. - Onun yanına git! Cennet onun ayakları altındadır. Bir kişi, hicret etmek için Peygamber aleyhisselâma gelip dedi ki: - Anne ve babamı ağlatarak geldim yâ Resûlallah. Peygamberimiz buyurdu ki: - Hemen git, onları ağlattığın gibi güldür! Mutlaka ziyâret etmeli Birisi Peygamber aleyhisselâma dedi ki: - Yâ Resûlallah, yanımda yaşlı anam vardır. Elimle yedirip içiriyorum. Abdestini aldırıyorum. Sırtımda gezdiriyorum. Hakkını ödemiş olur muyum? Peygamber aleyhisselâm buyurdu ki: - Hayır yüzde birini bile ödemiş olamazsın. Ancak iyilik ediyorsun. Allahü teâlâ bu az iyiliğine karşılık çok sevâp ihsân eder. Ana-babayı ziyâret etmemek büyük günâhtır. Uzakta iseler, hiç olmazsa, selâm göndererek, tatlı mektup yazarak, telefon ederek gönüllerini almalı ve bu günâhtan kurtulmalıdır. Ana veya baba öldükten sonra da onlar için iyilik yapılması emredilmektedir. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (İyiliklerin en iyisi, baba öldükten sonra dostlarını ziyâret etmektir.) (Anneye yapılan iyiliğin mükâfatı iki mislidir.)

.Ruh ile nefs arasındaki köprü: Kalb

Kalb ile yürek aynı şey değildir. Göğsün sol tarafındaki et parçasına yürek denir. Yürek hayvanlarda da bulunur. İnsana mahsus olan kalbe "gönül" denir. Kalb, görünmez bir kuvvettir. Tesirleri ile eserleri ile tanınır. Yürek denilen et parçasında eserleri görüldüğü için "Kalbin yeri yürektir" diyoruz. Kalb, ruh ile nefs arasında bir köprü gibidir. Marifetler, feyzler, kalbe ruh vasıtası ile gelir. Kalb, his uzuvlarına da bağlıdır. His uzuvları ne ile meşgul olursa, kalb ona bağlanır. İnsan güzel bir şey görünce, güzel bir ses duyunca, tatlı bir şey alınca kalb bunlara bağlanır. Ruha veya nefse tatlı gelenleri sever. Bu sevgi insanın elinde olmaz. İnsan, çok defa hakîkî güzelliği anlayamaz. Nefse güzel gelen ile ruha güzel geleni karıştırır. Ruh kuvvetli ise, hakîkî güzelliği anlayıp, onu sever, bağlanır. Âyet-i kerîmeler, hadîs-i şerîfler, evliyânın sözleri, duâ, ibâdet gibi şeyler aslında güzeldir. Çok tatlıdır. Kalbin nefse bağlılığı azalınca ve nefsin elinden kurtulunca, bunları okuduğu, duyduğu zaman, bunların güzelliğini anlar ve bağlanır da, insanın haberi olmaz. Kalbi, nefsin elinden, baskısından kurtarmak için, nefsi ezmek, kalbi uyandırıp kuvvetlendirmek lâzımdır. Bu da, Resûlullaha uymakla olur. Muhammed aleyhisselâma uyarak kalbini nefsinin pençesinden kurtaran bir kimse, bir velînin hayatını incelerse, onun Resûlullahın vârisi, Allahın sevgili kulu olduğunu anlar. Allahü teâlâyı çok sevdiği için, Allahın sevdiğini de çok sever. Fakat sevebilmek kolay bir şey değildir. Nefsin sevdiklerini, ruhun sevdiği hakîkî güzellikler sanarak aldananlar çok olmuş, felâkete sürüklenmişlerdir. Nefs ve şeytan, burada çok kimseleri aldatmıştır. Haramlar kalbi karartır Kalb, ilim, hikmet, ma'rifet, Allah sevgisi Allaha ibâdet için yaratılmıştır. Allahın emirlerini yapmayanın kalbi hasta demektir. Kalbin hasta olması dine tam inanmaması, tam teslim olmaması demektir. Tam teslim olan kimse, Allahın emirlerindeki sayısız hikmetleri ve faydaları bilmese de hiç düşünmeden her emrini yapar. Dine uymak çok kolay ise de, kalbi hasta olana güç gelir. Kalbde hakîkî tasdikin, doğru imânın bulunmasına bir alâmet, dinin emirlerine kolay uyabilmektir. Haram yemek kalbi karartır, hasta eder. Her şeyden önce kalbi temizlemek lâzımdır. Çünkü kalb, bütün bedenin reisidir. Bütün organlar kalbin emrindedir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (İnsanın bedeninde bir et parçası vardır. Bu iyi olursa, bütün uzuvlar iyi olur. Bu kötü olursa, bütün organlar bozuk olur. Bu kalbdir.) Kalb hastalıklarının tedavileri güçtür. Hastalığını teşhis ettikten sonra, ilâçlarını iyi bilmek ve iyi kullanmak lâzımdır. Kalbi, ruhu hasta eden kötü huylardır. İnsana dünyada ve âhirette zarar veren her şey, kötü ahlâktan meydana gelmektedir. Yâni zararların, kötülüklerin başı kötü huylu olmaktır. Kalbi hasta ederek ruhun ölümüne sebep olan kütü huyların en kötüsü îmânsızlıktır. İmânsızlıktan sonra en zararlısı bid'at olan şeylere inanmak ve yapmaktır. Bid'atları yapmaktan kaçındıktan sonra, günâhlardan sakınmak lâzımdır. Görüldüğü gibi kalbin temizlenmesi İslâmiyyete uymakla olur. Kalbi hasta olan, Hakkın rızâsına uygun iş yapamaz. Kalbi bozan, karartan şeyler, işlenen günâhlardır. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Bir günâh işleyenin kalbinde izi kaybolmayan bir leke meydana gelir.) Bu leke silinmezse kalb kararmağa, bozulmağa devam eder. Nihayet kalb bir gün ölür. Kalbdeki lekeyi temizlemek için hemen günâh işledikten sonra tövbe ve istiğfâr edip güzel bir amel işlemelidir. Günâh ile kirlenen kalbi sevâb ile temizledikten sonra, kalbin parlaması için sevâb işlemeğe devam etmek lâzımdır. Başkalarını Allahtan çok seven kalb de hastadır. Vücut hastalıklarının bazısını sâhibi bilemediği gibi, kalb hastalıklarının bazıları da bilinemez. Bunun için gâfil avlanır, tedavisine bakmaz. Hakîkî kalb mütehassısları! Her hastalığı tedavi ettirmek için o hastalık üzerinde ihtisas sahibi olan tabibe gitmek lâzımdır. Gözünden ameliyat olacak birisinin kasaba gitmesi uygun olur mu? Kalb hastalıklarının mütehassısları da İslâm âlimleridir. Kalbin hastalığı herkeste başkadır. Hakîkî İslâm âlimleri, kalb mütehassısları olup, herkesin bünyesine, hastalığına ve zamana uygun ruh ilâçlarını Kur'ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden çıkarıp kitaplarında bildirmişlerdir. Bu bakımdan bizim işimiz kolaylaşmıştır. İslâm âlimlerinin yazdığı doğru ilmihâl kitaplarını okuyup amel etmek kâfidir...

.Şükür, nimeti Allahü teâlâdan bilmektir...

Allahü teâlâya şükretmek, O'nun dînini kabûl etmek ve dîninin ahlâkımını yapmak demektir. İslâm âlimleri, şükrü çeşitli şekillerde târif etmişlerdir. Bunlardan bazıları şöyledir: "Şükür, nimeti Allahü teâlâdan bilmektir." "Şükür, kendini şükürden âciz görmektir." "Şükür, nimeti emre uygun kullanmak ve Allahü teâlâya itâat etmektir." Kur'ân-ı kerîmde buyuruldu ki: (Îmân ederseniz ve şükrederseniz neden size azâb edeyim?) (Biz şükredenleri mükâfatlandıracağız.) Hadîs-i şerîfte de buyuruldu ki: (Allah bir kula büyük veya küçük bir nimet verince, "Allaha hamdolsun" derse, ona verdiğinden daha fazîletlisini verir.) Taş bile şükrederken!.. Peygamberlerden biri, su çıkan bir taşın yanından geçiyordu. Allahü teâlâ o taşı konuşturdu ve taş, (İnsan ve taşlar Cehennemin odunu olurlar) âyetini duyduğumdan beri, ben hep böyle ağlarım, dedi. O Peygamber, (Yâ Rabbî, bu taşı korktuğundan emin eyle) buyurdu. Duâsı kabûl oldu. Başka bir zaman yine o taşa uğradı, eskisi gibi yine su çıkıyordu. (Şimdi niçin ağlıyorsun?) deyince, "O ağlamak korkudan idi. Bu ağlamak da şükürdendir" dedi. Şükrün ilmi, nimeti Allahü teâlâdan bilmektir. Padişahın emri ile hazinedâr birine para verse, o kimsenin bunu hazinedârdan bilmesi şükür olmaz. Kâğıt ve kalemin elinde bir şey olmadığını, kendiliklerinden bir şey yazamayacaklarını herkes bilir. Bunun gibi yeryüzündeki nimetleri yağmurdan ve yağmuru buluttan ve sahrada kurtuluşu rüzgârdan bilmek câhillik olur ve insanı şükür makâmından uzak tutar. Fakat, yağmuru, bulutu, rüzgârı, güneşi, ayı, yıldızları ve mevcut olan her şeyi, kâtibin elindeki kalem gibi, Allahü teâlânın kudret ve emrinde olarak bilinirse şükre zarar vermez. Böylece kimsenin elinde bir şey olmadığı anlaşılınca, bütün nimetleri için Allahü teâlâya şükredilir. Mûsâ aleyhisselâm, Allahü teâlâya suâl etti: - Yâ Rabbî! İnsanlara el, ayak, göz, kulak ve bunlara benzer birçok nimetler verdin. Bu nimetlerin şükrünü nasıl îfâ edebilirler? Allahü teâlâ buyurdu ki: - Yâ Mûsâ! Bir kimse kendine verdiğim nimeti benden bilip, kendinden bilmezse, nimetlerimin şükrünü edâ etmiş olur. Bir kulum rızkını kendi çalışması ile bilip, benden bilmez ise, nimetin şükrünü edâ etmemiş olur. Mûsâ aleyhisselâm bunları işitince hemen şükür secdesi yaptı. Dâvud aleyhisselâm, Allahü teâlâya münâcât edip, (İlâhî, Âdem aleyhisselâma o kadar ikrâm ve ihsânda bulundun. O sana nasıl şükretti?) dedi. Allahü teâlâ, (Ey Dâvud, o bütün bu ikrâmların benim tarafımdan, kendisine yapıldığını bildi. Bu bilmesini onun şükrü olarak kabûl ettim) buyurdu. Dâvud aleyhisselâm, (Yâ Rabbî, nimetin şükrünü nasıl edâ edeyim? Çünkü şükrü edâ etmek de senden bir nimettir) deyince, Allahü teâlâ, (Ey Dâvud, şimdi şükretmiş oldun. Çünkü kendi aczini, nimetin şükrü olarak gördün) buyurdu. Hadîs-i şerîfle bildirilen bir menkıbe: Benî İsrâil'de bir âbid (çok ibadet eden) vardı. Allahü teâlâya beşyüz yıl ibâdet etmiş idi. Küçük bir adanın üstünde bulunurdu. Adanın denize yakın kısmında, bu âbid için tatlı su çıkıp akardı. Allahü teâlâ bu pınarın yanında bir de nar ağacı yaratmıştı. Bu ağaçta her gün bir nar yetişirdi. Âbid her akşam, o pınardan su alır ve o bir narı koparır ve orucunu açardı. Namaz kıldığı zaman duâsı, (Yâ Rabbî, öldüğüm zaman, rûhumu secdede iken al ve hiç kimseye beni defn etmelerini buyurma ki, kıyâmette secdede iken kalkayım) idi. Allahü teâlâ, duâsını kabûl eyledi ve canını secdede iken aldırdı... "Rahmetimle Cennete gir!" Allahü teâlâ kıyâmette onu diriltir ve (Kulumu, fadlım, ihsânımla Cennete götürün) buyurur. Âbid, (Ben ihsânla değil, amelimle Cennete girmek isterim) der. Allahü teâlâ, (Ey Melekler, kulumu, üzerindeki nimetlerimle beraber hesâba çekiniz, onun yaptığı taat beşyüz yıllıktır) buyurur. Melekler, hesâb ederler. Ölçerler ve yalnız göz nimetini, beşyüz yıllık ibâdetten fazla bulurlar. (Ey kulum, Cehenneme git!) buyurur. Melekler onu Cehennem tarafına sürüklerler. O zaman, (Yâ Rabbî, beni kendi fadlın, ihsânın ile Cennete sok) der. Sonra Allahü teâlâ buyurur (Ey kulum, seni yoktan kim yarattı?) (Sen yarattın, yâ Rabbî) der. (Benim bu yaratmam senin tarafından mı, benim ihsânımla, rahmetimle mi oldu?) buyurur. (Senin rahmetinle oldu yâ Rabbî) der. (Karalardan çok uzak adada, tatlı su yarattım. Senede bir defa meyve veren nar ağacından, her gün bir nar bitirdim. Sonra rûhunu secdede almamı istedin, öyle yaptım. Bütün bunları senin için kim yaptı?) buyurur. (Hepsini sen yarattın, yâ Rabbî) der. Sonra, (Benim rahmetim ve fadlım ile Cennete gir) buyurur...

.Aza şükretmeyen, çoğa şükredemez...

Nimet umûmî olunca, insanlar bunları görmez ve nimetin kıymetini bilmezler. Ancak kıymetini, o nimete kavuşmayan bilir. Gençliğin kıymetini yaşlanmış olanlar, sıhhatin kıymetini hastalar, âfiyetin, rahatın kıymetini, belâ ehli, zenginliğin kıymetini fakirler bilir... Velînimet olanların, bize iyilik edenlerin de hakkını gözetmek ve onları hayır duâ ile anmak lâzımdır. Çünkü insanların yaptığı iyilikleri bilmeyen, onlara teşekkür etmeyen, Allahü teâlâya şükretmemiş olur. Bilhassa bize ilim öğretenlerin hakkına çok ehemmiyet vermelidir. Zîrâ onlar ebedî saâdete, âhiret nimetlerine ve Allahü teâlânın rızâsına kavuşmaya sebep olmuşlardır. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (İnsanlara teşekkür etmeyen, Allahü teâlâya şükretmiş olmaz. Aza şükretmeyen, çoğa şükredemez. Allahü teâlânın nimetlerini dile almamız şükür, hiç bahsetmememiz ise nimete küfrândır.) Nimetin hakîkî sâhibi... İyilik edenlere hürmet edilir. Nimet sâhipleri büyük bilinir. O halde, her nimetin hakîkî sâhibi olan Allahü teâlâya şükretmek, insanlık icâbıdır. Aklın lüzûm gösterdiği bir vazife, bir borçtur. Fakat Allahü teâlâ, her ayıp ve kusurdan uzak, insanlar ise, ayıp kirlerine ve nokksanlık lekelerine bulaşmış olduğundan O'nunla hiç münâsebetleri yoktur. O'nu nasıl büyük bileceklerini, nasıl şükredeceklerini anlayamazlar. O'na karşı söylenmesini güzel sandıkları şeyler, O'na çirkin gelebilir. O'nu büyültmek, hürmet etmek sandıkları, hakâret ve küçültmek olabilir. O'na hürmet ve şükür şekilleri, yine O'ndan bildirilmedikçe, O'na lâyık olacağına güvenilmez ve O'nun kabûl edeceği bir ibâdet olamaz. O'nun tarafından bildirilen, tazim, hürmet ve şükür şekli, Peygamberlerin bildirdikleri dinlerdir. O halde Allahü teâlâya inanmak ile ve kalbin ve bedenin yapması ile şükretmek, ancak dîne uymakla olur. Allahü teâlâya, O'nun dîninin dışında şükredilemez. Beden ile yapılan şükür, bütün âzâların, Allahü teâlâ tarafından bir nimet olduğunu bilmek ve ne için yaratılmış iseler, o işte kullanmaktır. Hepsi faydalı olmak için yaratılmıştır. Allahü teâlânın istediği ise bunları faydalı yerde kullanmaktır. Verdiği nimet, istediği ve sevdiği işe sarfedilince şükrü yapılmış olur. Halbuki Allahü teâlânın bunlara ihtiyâcı yoktur. Çünkü O bunlardan münezzehtir. Gerçek nimet, âhiret saâdetine ulaştıran şeylerdir. Diğerlerine nimet demek mecâzîdir. Îmân, ilim, sâlih amel, güzel ahlâk, sıhhat, âfiyet, evlât ve diğer nimetlerin hepsini Allahü teâlâdan bilmeli, söz, iş ve mal ile Allahü teâlâya kulluk ederek şükrünü edâya çalışmalı, verdiği sayısız ni'metleri, kötülük ve günâhta kullanmamalıdır! Allahü teâlâ, şükretmekle nimetlerini artıracağını, şükrü terk edenlerin ellerinden nimetlerini alacağını, şiddetli azâb edeceğini bildirmektedir. Allahü teâlâ İbrâhim sûresi yedinci âyetinde buyuruyor ki: (Şükrederseniz, elbette size nimetimi artırırım. Eğer nankörlük ederseniz, haberiniz olsun, gerçekten azâbım çok şiddetlidir.) Hadîs-i şerîfte ise nimet, yabanî bir kuşa benzetilmiş, uçup gitmemesi için şükürle ayağının bağlanması emredilmiştir. İnsanı Allahü teâlânın nimetlerine şükürden alıkoyan cehâlet ve gaflettir. Bunlardan kurtulmak için de muteber kitapları okuyarak ihlâsla amel etmelidir. Nimetleri kullanırken, nimet sâhibini hâtırlamamak, nimetleri mahallinde kullanmamak, verdiği nimetleri ile Allahü teâlâya âsî olmak, nimetin elden çıkmasına ve şiddetli azâba sebep olur. Şükredenler pek azdır... Şükür bütün ibâdetleri ve bütün güzel huyları içine almaktadır. Hamdü senâda bulunmak, kelime-i tevhîd söylemek, Kur'ân-ı kerîm okumak gibi hususlar dilin şükrüdür. Doğru itikat, marifet, ilim, düzgün niyyet, yaratılanları tefekkür gibi hususlar da kalbin şükrüdür. Harâma bakmamak ve baktığı her şeyden ibret almak gibi hususlar ise gözün şükrüdür. Harâm ve tıka basa yememek, helâlinden yemek gibi şeyler de midenin şükrüdür. Diğer uzuvlar da bunlara benzetilebilir. Asıl şükür, şükürden âciz olduğunu itiraf etmektir. Çünkü Allah'ın nimetleri sayılamayacak kadar çoktur. Bu bakımdan nimete şükretmek kolay değildir. O halde şükretmek büyük nimet olmaktadır. Şükretme nimetine de şükretmek lâzımdır. Şükretmek çok yüksek derecedir. Şükür nimetine kavuşanlar pek azdır. Nitekim Cenâb-ı Hak, (Kullarımdan şükredenler azdır) buyuruyor. Allahü teâlâ, bizleri şükreden kullarından eylesin...

.Gençliğin kıymetini bilmek...

Gençlik çağı, nefsin kaynadığı, şehvetlerin oynadığı, insan ve cin şeytanlarının saldırdığı bir zamandır. Gençlikte, nefsin arzûları, insanı kapladığı gibi, ilim öğrenilecek ibâdet yapılacak en kârlı zaman da gençliktir. Gençlikte, dînin bir emrini yerine getirmek, ihtiyarlıkta yapılan aynı ibâdetten çok üstün ve kıymetli olur. Hele başka mâniler de araya katılırsa, bunları dinlemeyip, yapılan ibâdetin sevâbı o kadar çoktur ki, ancak Allahü teâlâ bilir. Çünkü mâniler karşısında, ibadeti yapmak güçlüğü, sıkıntısı, o ibâdetlerin, şânını, şerefini göklere çıkarır. Mâni olmayarak, kolay yapılan ibâdetler, aşağıda kalır. Bunun içindir ki, insanların yüksekleri, meleklerin yükseklerinden daha üstün olmuştur. Çünkü insan, mâniler arasında ibâdet ediyor. Melekler ise, mâni olmadan emre itâat ediyor... Gençlik arzuları, Allahü teâlânın düşmanı olan nefsin ve şeytanın sevdiği şeylerdir. Dîne uygun şeyler ise Allahü teâlânın sevdiği şeylerdir. Allahü teâlânın bu düşmanlarını sevindirip, bütün nimetleri veren, hakîkî sâhibi gazaba getirmek, akıllı insanların yapacağı şey değildir. Allahü teâlâ hepimize akla uygun hareketler nasîb edip, nefse, şeytana ve din düşmanlarının sözlerine ve yazılarına aldanmaktan muhafaza buyursun! Yarın yaparım diyenler... Bu kazanç çağında, mert olan, bu vaktin kıymetini bilip elden kaçırmaz. İhtiyârlık herkese nasîb olmaz. Nasîb olsa da rahat, elverişli vakit ele geçmez. Vakit de bulunsa, dünya zevkleri azalıp, güç kuvvet gidip, arzûlara kavuşmak imkânı ve ümitleri kalmadığı zamanda faydalı iş yapılamaz. Güç kuvvet yerinde iken, hangi mazeretle, hangi sebeple, bugünün işi yarına bırakılabilir? Peygamberimiz "sallallahü aleyhi ve sellem" (Yarın yaparım diyen, helak oldu, ziyân etti) buyurdu. Eğer dünya işleri yarına bırakılırsa ve bugün âhiret işleri yapılırsa, güzel olur. Fakat bunun aksi yapılırsa, çok çirkin olur. Gençlik zamanında insanı, üç din düşmanı olan, nefs, şeytan ve kötü insanlar aldatmağa uğraşmaktadır. Bunlar karşısında, az bir ibâdet pek kıymetli olur. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Beş şey gelmeden evvel beş şeyin kıymetini biliniz: Ölmeden önce hayatın kıymetini, hastalıktan önce sıhhatin kıymetini, dünyada iken âhireti kazanmanın kıymetini, ihtiyârlamadan gençliğin kıymetini, fakirlikten evvel zenginliğin kıymetini biliniz!) (Her asırda, her zamanda, Allahü teâlâ katında en sevgili olanlar, tövbe eden gençlerdir.) (Tevbe eden bir gencin cenâzesi kabristana getirildiğinde, Allahü teâlâdan bir nidâ gelir: "Ey Melekler, bu kabristandan azâbı kaldırın! Çünkü buraya tövbe eden bir genç getirildi. Onun olduğu kabristandakilere azâb etmeğe hayâ ederim." Ve bütün kabristandakilerden kırk gün, azâbı kaldırılır.) Allahü teâlâ, çok merhametli olduğu, kullarına çok acıdığı için, yirmidört saat içinde ibâdete, yalnız beş vakit ayırmış, birkaç şeyi harâm edip, çok şeyi mubâh etmiş, izin vermiştir. O halde, her isteğin kolaylıkla yapılabileceği gençlik zamanını iyi değerlendirmelidir. Saâdet-i ebediyyeye kavuşturacak sebeplere yapışmalı, iyi işler yapmalı, bugünün işini yarına bırakmamalıdır. Dünya hayatı çok kısadır. Âhiretin azâbları pek acı ve sonsuzdur. İleriyi gören akıl sâhiplerinin ihtiyârlayıp pişmanlık duymaması için, Allahü teâlâya kulluk yapılacak en kârlı zaman olan gençliğin kıymetini bilmesi lâzımdır. Hele dinsizlerin, Müslümanlarla alay edenlerin çoğaldığı, Müslüman evlâtlarını dinden soğutucu propagandaların yayıldığı zamanda yapılan az bir ibâdete, kat kat çok sevâb verilecektir. Peygamber efendimiz buyurdu ki: "Bir zaman gelecek ki!.." (Ey eshâbım! Siz öyle bir zamanda geldiniz ki, Allahü teâlânın emirlerinden onda dokuzunu yapıp, birini yapmazsanız, helâk olursunuz, Cehenneme gidersiniz! Bir zaman gelecek ki, o zamanın müminleri, emirlerin birini yapabilip, dokuzunu bıraksalar, Cehennemden kurtulurlar. O zamanda îmânı olanlara müjdeler olsun!) Dünyanın tadına ve güzelliğine aldanmamalıdır. İnsanın şerefi ve kıymeti dünyalıkla ölçülse idi, dünyalığı çok olan kötülerin herkesten daha kıymetli ve üstün olması lâzım gelirdi. Dünyanın görünüşüne aldanmak akılsızlıktır, ahmaklıktır. Birkaç günlük zamanı büyük nimet bilerek, Allahü teâlânın beğendiği şeyleri yapmağa çalışmalıdır. Ne mutlu ölmeden önce kendini hesâba çekenlere ve ömür sürdüğü zamanın hesâbını verebilenlere!

.İyi insan, iyi ahlâklı insan demektir

İyi bir Müslüman olmak için (Ahlâk-ı hamide) yâni güzel ahlâka sahip olmak, (ahlâk-ı zemime) yâni kötü ahlâktan uzak durmak lâzımdır. Ancak bununla dünya ve âhiret saâdeti elde edilir. Güzel ahlâk, ilim ve edeb öğrenmekle, iyi insanlarla arkadaşlık etmekle elde edilir. Kötü ahlâk da bunun tersidir. Yâni cahil kalmak, edepsiz olmak, kötü insanlarla arkadaşlık etmekten hâsıl olur. Cenâb-ı Hak, Peygamber aleyhisselâmı överken (Gerçekte sen büyük bir ahlâk üzeresin) buyurmaktadır. İyi insan, iyi ahlâklı insan demektir. Dinimiz iyi huylar edinmemizi, kötü huylardan kaçınmamızı emretmektedir. Ahlâk hakkında İslâm âlimleri buyuruyor ki: "Kötü ahlâklı kimse, parçalanmış testiye benzer. Ne yamanır, ne de eskisi gibi çamur olur." "Her binanın bir temeli vardır. İslâmın temeli de güzel ahlâktır." "Kötü ahlâk, öyle bir fenalıktır ki, onunla yapılan birçok iyilikler fayda vermez. Güzel ahlâk, öyle bir iyiliktir ki, onunla yapılan günâhlar affa uğrar." "Yükselen bütün insanlar ancak güzel ahlâkları sayesinde yükselmişlerdir." "Güzel ahlâk güleryüzlülük, cömertlik ve kimseyi üzmemek demektir." "Güzel ahlâk, kimseyle çekişmemek ve kimseyi çekiştirmemektir." "Güzel ahlâk, eziyet vermemek ve meşakkatlere katlanmaktır." "Güzel ahlâk, genişlikte ve darlıkta insanları râzı etmeğe çalışmak demektir." "Güzel ahlâk, Allahtan râzı olmak demektir. Yâni hayrı ve şerri Allahtan bilmek, ni'metlere şükür, belâlara sabır etmektir." "Güzel ahlâkın en azı, meşakkatlara göğüs germek, yaptığı iyiliklerden karşılık beklememek, bütün insanlara karşı şefkatli olmaktır." "Güzel ahlâk, harâmlardan kaçıp helâli aramak, diğer insanlarla olduğu gibi aile efradıyla da iyi geçinip onların maişetlerini temin etmektir." "Güzel ahlâk, Yaratanı düşünerek, yaratılanları hoş görmek, onların eziyetlerine sabretmektir." "Ya hayır söyle veya sus!" Bir Müslümana çatık kaşla bakmak harâmdır. Güleryüzlü olmayan kimse mü'min sıfatlı değildir. Herkese karşı güleryüzlü olmalıdır. Hadîs-i şerîfte, Allaha ve âhiret gününe îmân eden kimsenin, misafirine ve komşusuna ikram etmesi, ya hayır söylemesi veya susması emredilmiştir. Başkasının kötü ahlâkından şikâyet eden kimsenin kendisi kötü ahlâklıdır. Başkalarının kötülüklerinden bahsediyorsak, bu kendimizin kötü olduğunun alâmetidir. Güzel ahlâk, eziyetleri sineye çekmektir... Güzel ahlâklı olmanın alâmeti şunlardır: İnsaflı olmak, arkadaşlarının hatâsını görmemek, hüsn-i zan etmek, su-i zandan (kötü zandan) kaçınmak, arkadaşlarının eziyetlerine göğüs germek, onlardan şikayetçi olmamak, hep kendi ayıp ve kusurlarıyla meşgûl olmak, kendi nefsini kınamak, güleryüzlü olup, herkesle yumuşak konuşmaktır. Güzel ahlâklı kimse, edeplidir az konuşur, hatâsı azdır, gıybet etmez, Allah için sever, Allah için buğzeder, emanete riâyet eder, komşu ve arkadaşını korur. Bütün hasletlerin başı ise hayâdır. *** Güzel ahlâklı bir kimsenin kötü huylu bir hanımı vardı. Gayet iyi geçiniyorlardı. Kötü huylu hanımla nasıl iyi geçindiği sorulunca, iyi ahlâklı kimse şöyle cevap verdi: İyilerle herkes geçinir. Marifet kötü ile geçinebilmektir. Onun kötü huyuna sabredemezsem benim iyi huylu olduğum nereden belli olacaktır? Büyüklerden Ebu Osman El-Hayrî'yi ziyâfete davet ettiler. Dâvet yerine vardığı zaman kendisine "Kusura bakma, çok insan geldi seni kabûl edemeyeceğiz" dediler. Az gidince tekrar çağırdılar. Gelince tekrar, kabûl edemeyeceklerini bildirdiler. Böyle birkaç defa çağırıp geri döndürdükten sonra kendisine dediler ki: "Biz seni denemek için bunu yaptık. Gerçekten güzel ahlâklıymışsın!.." Cevabında buyurdu ki: "Bu ahlâk o kadar güzel midir? Bir köpeği de çağırsanız gelir, kovsanız gider!" "Din, güzel ahlâktır" Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Ahlâkınızı güzelleştiriniz.) (Sizin îmânca en güzeliniz, ahlâkça en güzel olanınızdır.) (Allahü teâlâ indinde kulların en sevgilisi, ahlâkça en güzel olanıdır.) (Yâ Rabbi senden, sıhhat, âfiyet ve güzel ahlâk dilerim.) (Güzel ahlâk, büyük günâhları, suyun elbiseyi temizlemesi gibi temizler. Kötü ahlâk ise, sâlih amelleri, sirkenin balı bozduğu gibi bozar.) (Kıyâmet günü mizânda en ağır gelen şey, Allah korkusu ile güzel ahlâktır.) (Din, güzel ahlâktır.) (Allah'ın en sevdiği şey, güzel ahlâktır.)

.Kötü huylardan kurtulmanın formülü!..

Güzel ahlâka sahip olmak için önce kötü huylarını teşhis etmek lâzımdır. Bu teşhisi insanın kendisi yapar. Yâhut bir âlimin, rehberin bildirmesi ile anlar. Mümin, müminin aynasıdır. İnsan kendi kusûrlarını zor anlar. Güvendiği arkadaşına sorarak da, kusûrunu öğrenir. Sâdık olan dost onu tehlikelerden, korkulardan koruyan kimsedir. Düşmanlarının kendisine karşı kullandıkları kelimeler de, insana ayıplarını tanıtmağa yarar. Çünkü düşman, insanın ayıplarını arayıp, yüzüne çarpar. Arkadaşlar ise, insanın ayıplarını pek görmezler. Birisi İbrâhim Edhem hazretlerine, ayıbını, kusûrunu bildirmesi için yalvarınca, "Seni dost edindim. Her hâlin, hareketin bana güzel görünüyor. Ayıbını başkalarına sor!" dedi. Başkasında bir ayıp görünce, bunu kendinde aramak, kendinde bulursa, bundan kurtulmağa çalışmak lâzımdır. (Mümin müminin aynasıdır) hadîs-i şerîfinin manası budur. Yâni, başkasının ayıplarında, kendi ayıplarını görür. İsâ aleyhisselâma, "Bu güzel ahlâkı kimden öğrendin?" dediklerinde "Bir kimseden öğrenmedim. İnsanlara baktım. Hoşuma gitmeyen şeylerinden sakındım. Beğendiklerimi ben de yaptım" buyurdu. Hazret-i Lokman hakîme, "Edebi kimden öğrendin?" dediklerinde, "Edepsizden!" dedi. Selef-i sâlihînin, Eshâb-ı kirâmın, velilerin hayât hikâyelerini okumak da, iyi huylu olmağa sebep olur. Kötü şey nefse tatlı gelir Kendinde kötü huy bulunan kimse, buna yakalanmanın sebebini araştırmalı, bu sebebi yok etmeğe, bunun zıddını yapmağa çalışmalıdır. Kötü huydan kurtulmak, bunun zıddını yapmak için çok uğraşmak lâzımdır. Çünkü, insanın alıştığı şeyden kurtulması güçtür. Kötü şeyler nefse tatlı gelir. Büyük âlim, zâhir ve batın ilimlerinin mütehassısı Seyyid Abdülhakîm-i Arvâsî hazretleri, vefâtına yakın, "İstanbul câmilerinde, otuz sene, yalnız îmânı ve Ehl-i sünnet i'tikâdını ve İslâmın güzel ahlâkını anlatmağa çalıştım" buyurmuştur. Bunun için gazetemizin bütün yayınlarında, Ehl-i sünnet i'tikâdı, İslâmın güzel ahlâkı, herkese iyilik ve yardım etmek lâzım olduğu, Müslümanın fitne çıkarmayacağı bildiriliyor. Peygamberimiz "sallallahü aleyhi ve sellem", (Din, kılıçların gölgeleri altındadır) buyurarak, Müslümanların kânun himâyesinde râhat yaşayabileceklerini bildirdi. Devlet kuvvetli oldukça, râhat, huzûr artar. Batı ülkelerinde râhat yaşayan, dînî vazifelerini serbestçe yapan Müslümanlar da, kendilerine hürriyet veren kânunlara karşı gelmemeli, fitneye, anarşiye âlet olmamalıdır. Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdiği gibi, güzel ahlâkıyla onlara örnek olmalıdır. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Allahü teâlâ indinde, kötü ahlâktan büyük günâh yoktur. Çünkü, kötü ahlâklı, bir günâhtan tövbe edip, kurtulursa, bir başka günâha düşer. Hiçbir vakit günâhtan kurtulamaz.) (Bir kimse tövbe ederse, tövbesini Allahü teâlâ kabûl eder. Kötü ahlâklı kimsenin tövbesi ise makbûl olmaz. Zîra bir günâhtan tövbe ederse kötü ahlâkı sebebiyle, daha büyük bir günâh işler.) (Güzel ahlâk, senden kesilen akrabanı ziyâret etmek, sana vermeyene vermek, sana zulmedeni affetmektir.) (İnsanları memnun etmek için malınız kifâyet etmez. Ancak güleryüz ve güzel ahlâkla onları memnun edebilirsiniz.) (Şüphesiz güzel ahlâk, güneşin buzu erittiği gibi günâhları eritir.) (Bir Müslüman güzel ahlâkı sayesinde, gündüzleri oruç tutan, geceleri ibâdet eden kimselerin derecesine kavuşur.) (Bir insan az ibâdet etse de, güzel ahlâkı sayesinde en yüksek dereceye kavuşur.) (Şüphesiz kul, kötü ahlâkından dolayı, Cehennemin en altına düşer.) (Yumuşak davran! Sertlikten ve çirkin şeyden sakın! Yumuşaklık insanı süsler. Çirkinliği giderir.) (Yumuşak davranmayan, hayır yapmamış olur.) (İçinizde en sevdiğim kimse, huyu en güzel olanınızdır.) (Kendisine yumuşaklık verilen kimseye, dünya ve âhiret iyilikleri verilmiştir.) (Hayâ îmândandır. Îmânı olan Cennettedir. Fuhuş, kötülüktür. Kötüler Cehennemdedir.) "Kızma, sinirlenme!" (Cehenneme girmesi harâm olan ve Cehennemin de onu yakması harâm olan kimseyi bildiriyorum. Dikkat ediniz! Bu kimse insanlara kolaylık, yumuşaklık gösterendir.) (Kızdığı zaman istediğini yapabilecek bir kimse, kızmazsa, Allahü teâlâ, kıyamet günü onu herkesin arasından çağırır. Cennette istediğin hurinin yanına git der.) Bir kimse Resûlullahtan nasihat isteyince (Kızma, sinirlenme), buyurdu. Birkaç kere sordu, hepsinde de (Kızma, sinirlenme) buyurdu.

.Bu müjdeyi herkes duysun!..

Mükellef olan [yâni âkıl ve bâlig olan] her Müslümanın, her gün beş vakit namazı kılması Farz-ı ayndır. Farz olduğu, Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde, açıkça bildirilmiştir. Peygamber efendimiz her gün beş vakit namazı cemâatle kılmış, harplerde ve savaşların en şiddetli zamanlarında bile, bu vazifeyi yapmış ve çok kerre (Namazlarınızı, benim kıldığım vakitlerde ve kıldığım şekillerde kılınız) diye emretmiştir. Namaz dînin direğidir. Her kim namazı devam üzere ve ilmihâl kitaplarında bildirildiği gibi, tamam olarak edâ ederse dînini kurmuş, İslâm binasını ayakta durdurmuş olur. Namaz, çirkin, kötü ve yasak olan şeylerden insanları men eder. Günâhların kefâretidir. Güzelliği, diğer ibâdetlerden ayrı olarak, îmân gibi kendindendir. Kendisinde, en ziyâde ibâdetleri toplayan ve insanı Cenâb-ı Hakka en ziyâde yaklaştıran bir ameldir. En üstün ibâdet... Îmândan sonra en üstün ibâdet namazdır. Namaz rûhun gıdâsı, kalbin şifâsıdır. Namaz kılmak, Allahü teâlânın büyüklüğünü düşünerek, O'nun karşısına, kendi küçüklüğünü anlamaktır. Bunu anlayan kimse, hep iyilik yapar, hiç kötülük yapmaz. Nefsine uyanın namazı sahih olsa da meyvelerini veremez. Her gün beş kerre, Rabbinin huzurunda olduğuna niyyet eden kimsenin kalbi ihlâs ile dolar. Namazda yapılması emr olunan her hareket, kalbe ve bedene faydalar sağlamaktadır. Câmilerde cemâatle namaz kılmak, Müslümanların kalblerini birbirine bağlar. Aralarında sevgiyi sağlar... Namaza durmak istenince, önce dünya düşüncelerini, Allahü teâlâdan gayri her şeyi hâtırından çıkarıp, Rabbimizin azametini her ân bizi gördüğünü, düşüncelerimizi dahi bildiğini göz önüne getirmeğe çalışmak lâzımdır. Namaz âlemlerin Rabbinin huzûru ve Peygamber efendimizin mi'râcı olduğu için ona çok ehemmiyet vermek gerekir. Hadîs-i şerîfte (Namazın ancak gönül hazır olduğu yeri yazılır, diğeri yazılmaz) buyuruldu. İmâm-ı Gazâlî hazretleri, "Hangi namaz, gönül hazır olmayarak gafletle kılınırsa, rahmetinden ziyâde cezâsı yakındır" buyurmaktadır. Onbeş sıkıntı vardır!.. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Her namaz vakti geldiğinde melekler seslenirler ve derler ki: Ey insanlar! Kalkınız, nefsiniz için yakılmış olan ateşi namaz ile söndürünüz.) (Namazı özürsüz kılmayan kimseye, Allahü teâlâ onbeş sıkıntı verir. Bunlardan altısı dünyada, üçü ölüm zamanında, üçü kabirde, üçü kabirden kalkarkendir. Dünyada olan altı azâb: 1- Namaz kılmayanın ömründe bereket olmaz. 2- Allahü teâlânın sevdiği kimselerin güzelliği, sevimliliği kendinde kalmaz. 3- Hiçbir iyiliğine sevâb verilmez. 4- Duâları kabûl olmaz. 5- Onu kimse sevmez. 6- Müslümanların birbirlerine yaptıkları iyi duâlarının buna faydası olmaz. Ölürken çekeceği azâblar: 1- Zelîl, kötü, çirkin can verir. 2- Aç olarak ölür. 3- Çok su içse de, susuzluk acısı ile ölür. Mezarda çekeceği acılar: 1- Kabir onu sıkar. Kemikleri birbirine geçer. 2- Kabri Cehennem ateşi ile doldurulur. Gece, gündüz onu yakar. Cehennem ateşi dünya ateşine benzemez. 3- Allahü teâlâ, kabrine çok büyük yılan gönderir. Dünya yılanlarına benzemez. Her gün, her namaz vaktinde onu sokar. Bir an bırakmaz. Kıyâmette çekeceği azâblar: 1- Cehenneme sürükleyen azâb melekleri yanından ayrılmaz. 2- Allahü teâlâ, onu kızgın olarak karşılar. 3- Hesâbı çok çetin olup, Cehenneme atılır.) Allah adamları buyuruyor ki, namaza engel, haram lokmadır. Helal lokma yiyen, koşarak namaza gider. Onun için yediklerimize çok dikkat etmemiz lazımdır. "Namaz kılmadın mı?" Eshab-ı kiramdan Ebû Ümâme radıyallahü anh anlatıyor: Resulullah efendimizle beraber mescidde idik. O esnada genç bir adam geldi ve: -Ey Allah'ın Resulü, ben bir günah işledim, cezamı hemen ver, dedi. Resulullah efendimiz, cevap vermediler. Adam tekrar söyledi. Resulullah efendimiz yine sükut buyurdular... Derken namaz vakti girdi. Bilâl-i Habeşî hazretleri ezan-ı Muhammedîyi okudu ve cemaatle o vaktin namazı kılındı... Namazdan çıkınca adam yine "ben bir günah işledim yâ Resulallah, cezamı ver" deyince Peygamber efendimiz sordular; -Sen şimdi bizimle namaz kılmadın mı? -Evet, kıldım yâ Resulallah. Resulullah efendimiz; -O halde ne günahından bahsediyorsun? Allahü teâlâ iki namaz arasındaki günahları siler, buyurdu... Biz kuluz, her zaman günaha düşebiliriz. Ancak, Cenâb-ı Hak, kullarına çok merhametlidir. Günâhları af etmeği çok sever...

.Milletimizi ayakta tutan kuvvet

Tarihin her devrinde, türlü kanı taşıyan, değişik dil konuşan, başka başka âdet ve ananelere bağlı olan milyonlarca insanın, aralarındaki farkları bırakarak, bir inanç veya fikir etrafında toplanıp, bir imparatorluk kurması, sadece bir millete nasip olmuştur. Bu millet de Osmanlılardır... Öyle ki, Osmanlı'da; hiç bozulmamış, değiştirilmemiş biricik din olan İslâm dîninin güzel ahlâkı ile bezenmiş, birbirlerini seven, yardımlaşan, çeşitli ırklardan insan toplulukları, birleşmişlerdir. Bu eşsiz birleşmeyi sağlayan, görünüşte, birçok önemli unsur vardır. Bu devleti altı asır ayakta tutan yegâne unsur, Hak teâlânın emrettiği çalışkanlık, adâlet, iyilik, saygı gibi dînî esâslardı... İslâm dîninin ışıklı yolu... Osmanlı Türklerini, Sakarya kenarından, kısa bir zamanda, Viyana kapılarına götüren kuvvet, Sultan Osman'ın ve çocuklarının sımsıkı sarıldıkları, İslâm dîninin, rûhu ve bedeni tekâmül ettiren ışıklı yolu idi... Onbirinci asırda, Türkler üç büyük dalga hâlinde, üç yöne, yayılmışlardır: Birincisi, Gaznevî hükümdarları emrinde, Kalaç ve diğer Türk boylarının, Hindistan'a olan yayılmalarıdır. Bunlar dînini ve medeniyetini de götürdüler. Bugün Hindistan'da yüz milyonu aşan bir Müslüman topluluğunun bulunması, bu yayılma hareketinin bir netîcesidir. İkincisi, Oğuz Türklerinin, İran'dan geçerek, Malazgirt Zaferinden sonra, Bizans elinde bulunan Anadolu'ya yayılmalarıdır. Oğuzlar da, bilindiği gibi İslâm dîni ile müşerref olarak gelmişlerdi. Bugün, aradan asırlar geçtiği hâlde, hâlâ Müslüman olarak kalışları sâyesinde, yine Anadolu'da oturuyoruz ve dünya siyâsetine karışıyoruz. Üçüncü yayılma hareketi, Karadeniz'in kuzeyinden, Balkanlar'a doğru oldu. İçlerinde bir kısım Oğuzlar da bulunan Peçenek ve Koman Türkleri, Balkan Yarımadası'na yerleşti ama, maalesef ki, bunlar İslâm dîni ile şereflenemeyerek gelmişlerdi. Eridiler, yok oldular!.. Etraflarını saran Hristiyan devletlerin baskısı ile, kısa zamanda kendilerini unuttular. Ananelerini, törelerini kaybettiler. Eridiler, yok oldular. Hindistan'da, Anadolu'da ve başka yerlerde, bugün yaşamakta olan soydaşları gibi olamadılar. Görülüyor ki, Türk devletlerini ve milletlerini, ayakta tutan, yaşatan başlıca kuvvet îmândır, İslâmdır. Adâlet, iyilik ve doğruluktur. Eğer, Avrupa içlerine kadar inen Türkler, Müslüman olarak gelselerdi, bugün Avrupa'nın çehresi değişirdi. Koca Avrupa Müslüman olabilirdi. Çünkü o zamanlar Hristiyanların esaslı bir inançları, medeniyetleri yoktu. Teknikte bugünkü gibi ileri de değillerdi. Yemek yapıp yemesini bilmeyen, hayvan derileri ile vücutlarını örten kimselerdi. Hz. Âdem'den beri Türkler Asya'dan ayrılınca, Hristiyan Avrupa'nın tek kalesi Fransa kapılarını zorlamaya giden, Attila idâresindeki Tûran Hunları, hak dîne mensup olsalardı ve oralara bu hak dînin ahlâkını, rûhunu götürebilselerdi, Hazreti Ömer'in ordusundaki adâlete, şefkate hayran olup, seve seve Müslüman olan Şam Hristiyanları gibi, papazların baskısından, kralların işkencesinden usanmış olan Batı Hristiyanları da, onlara kapılarını açmaz mıydı? Bugünkü Avrupa'nın din çehresi değişmez miydi? Tabiî ki çok farklı olurdu... Belki, "Attila, Peygamber efendimizin dünyaya teşriflerinden çok önce ölmüştür. Onun zamanında, Müslümanlık var mıydı?" diye bir soru hatıra gelebilir. Âdem aleyhisselâmdan beri Müslümanlık vardı. Her devirde mutlaka bir hak din vardı. Dolayısıyla Attila zamanında da bir hak din vardı. Hak dîne mensup olsaydı Müslüman olsaydı derken, bu hak dîne mensup olsaydı diyoruz. Meselâ, Oğuz Han da Peygamber efendimizden önce yaşamıştı. Fakat zamanındaki hak dîne inandığı için îmânlıydı... Oğuz Türkleri Hicretten binüçyüz sene önce, Oğuz Hân'ın kumandasında, Şâm'a kadar gelmişlerdi. Oğuz Han'dan sonra batıl yollara sapmışlarsa da İslâmiyyet yayılınca, seve seve Müslümân olmuşlardır...

.Şefâ'at yâ Resulallah!..

Günâhı olan mü'minlerin günâhlarının affedilmesi, günâhı olmayanların da daha büyük derecelere erişmeleri için Peygamberle sâlih kulların Allahü teâlâya yalvarıp, aracı olmalarına şefâ'at denir... Kıyâmet günü önce Peygamberler, sonra sâlih kullar, yâni evliyâ, Allahü teâlânın izni ile, günâhı çok olan mü'minlere şefâ'at edecektir. Peygamber efendimiz buyurdu ki: (Ümmetimden büyük günâhları olanlara şefâ'at edeceğim.) Şefâ'at haktır. Tövbesiz ölen mü'minlerin küçük ve büyük günâhlarının affedilmesi için, kıyâmet günü her Peygamber şefâ'at edecektir. Sonra şehidler, sonra sâlihler, sonra Kur'ân-ı kerîmi tecvîd ile teganni etmeden ve Allah rızâsı için okuyan hâfızlar ve küçük çocuklar şefâ'at ederler. Kur'ân-ı kerîmde birçok âyet-i kerîmeler, şefâ'at etmek için, izin verileceğini, kâfirlere ise şefâ'at edilmeyeceğini bildirmektedir. Günâhkâr mü'minlerden bir kısmı Cehenneme girmeyi hak ettikleri zaman, Peygamberlerin, sıddîkların, âlimlerin, sâlihlerin ve kendi katında manevî değeri olan her zâtın, şefâ'atini, Allahü teâlâ kabûl eder. Bu gibiler de, kendi ailelerine, yakınlarına, dostlarına, tanıdıklarına şefâ'at ederler. İlk şefâ'at eden... Peygamber efendimiz âhirette, herkesten önce şefâ'at edecektir. Kalabalıkta ümmetini nasıl tanıyacağı suâl edildiğinde Resûlullah efendimiz buyurdu ki: (Ümmetimin abdest âzâları nûrlu, parlak olduğu için, kıyâmet günü mahşer halkı arasında onları kolay tanırım. Halbuki diğer Peygamberlerin ümmetleri böyle değildir.) Şefâ'at beş yerde olacaktır: 1- Mahşerin şiddet ve izdihamından kurtulmak için: Kıyâmet günü, mahşer yerinde, fevkalâde çok hararet ve çeşitli sıkıntılara mâruz kalan günâhkârlar, feryat ederek, hesâbın bir an önce yapılmasını isteyeceklerdir. Bunun için şefâ'at olunacaktır. Kıyâmetin dehşetinden şaşıran halk, Âdem aleyhisselâma giderek kendilerine şefâ'at etmelerini isterler. Âdem aleyhisselâm da özür beyân ederek diğer Peygamberlere gönderir. Gittikleri her Peygamber bir özür beyân eder. Sonunda Peygamber efendimize gelirler. Resulullah efendimiz Allahü teâlâdan mahşer halkı için, şefâ'at talebinde bulunur. Allahü teâlâ da, (Sana va'dettim, istediğin kadar şefâ'at edeceksin. İlk ve genel şefâ'at senindir) buyurur. 2- Bir kısım mü'mini hesapsız Cennete sokmak için: Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Ümmetimden yetmiş bin kişi hesapsız Cennete girecektir. Bu yetmiş bin kişiden her birinin yanında, yetmiş bin kişi daha olacaktır. Bunların yüzleri, ayın ondördüncü gecesinde parladığı gibi parlayacaktır.) 3- Hesaptan sonra günâhı çok olan mü'minlerin, Sırat'tan Cehenneme düşmemeleri, Cehennem azâbından korunmaları için şefâ'at olunacaktır. 4- Cehenneme girmiş olanları oradan çıkarmak için şefâ'at olunacaktır. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Bir Cennetlik, Cehenneme doğru bakınca, gözü birisine ilişir. O adam, "beni tanıdın mı?" diye sorunca, "Hayır, tanımadım. Sen kimsin?" diye cevap verir. Adam, "falan vakitte sen, benden su istemiş, ben de sana vermiştim. İşte ben, o kimseyim" deyince, Cennetlik, "Evet, hatırladım" der. Cehennemlik, "Ne olur, sen de benim hakkımda şefâ'at et!" der. Cennetlik, durumu Allahü teâlâya arzeder ve "beni, bu adama şefâ'atçi kıl" der. Allahü teala da adamın Cehennemden çıkarılmasını emreder ve çıkarılır.) Bu gibi şefâ'atler, son nefeste îmânla ölen günâhkârlara yapılır. 5- Cennette derecelerin yükselmesi için şefâ'at olur. Cennette herkesin derecesi, makâmı, îmânı ve amellerinin miktarınca olacaktır. Cennettekilerin derecelerinin yükselmesi için şefâ'at olunacaktır. Hattâ bazı âlimlere göre, güzel ahlâkı bulunan ve insanlara faydası dokunmuş olan gayr-i müslimlerin azâblarının hafifletilmesi için de şefâ'at edilecektir. Ne büyük lütûf, ne büyük ihsân... İnanmayan mahrum kalır! Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Kıyâmet günü, ben Peygamberlerin imâmı ve şefâ'at sahibiyim. Bunu iftihar için değil, ni'metin izhârı için söylüyorum.) (Her Peygamberin makbûl bir duâsı vardır. Ben duâmı âhirette ümmetime şefâ'at için bıraktım.) (Eshâbıma dil uzatanlardan başka herkese şefâ'at edebilirim.) (Kıyâmet günü, mezardan en önce çıkan ve en önce şefâ'at eden ben olacağım.) (Şefâ'atime inanmayan, ona kavuşamaz.) (Kabrimi ziyâret eden kimseye şefâ'at etmem vâcib oldu.) (Ümmetimden, Ehl-i beytimi sevenlere şefâ'at edeceğim.)

.Kimler şefâ'at edecek?

Îmânla ölen günâhkâr çok kimse, şefâ'atle Cennete gidecektir. İşte şefâ'at edecekler: ? Âlimlerin şefâ'ati: Dünyada âlimlerin kıymetini bilmelidir. Zîrâ kıyâmet günü Allahü teâlâ âlim ve zâhidleri bir araya toplayıp, zâhidlerin Cennete girmelerini emreder. Zâhidler hemen Cennetin yolunu tutar, âlimler ise kalır. Allahü teâlâ, âlimlere de, "Dünyada zâhidler yalnız kendi nefislerini düzeltmekle meşgûl oldukları için, âhirette de yalnız kendilerini bağışladım. Fakat siz, dünyada nefislerinizden başka diğer insanlarla da meşgûl oldunuz, onlara yol gösterdiniz ve öğrettiniz. Şimdi, dünyada size tâbi olanları da bulup yanınıza alın ve onlarla Cennete girin" buyurur. Âlimler de onları alarak Cennete götürürler. Dört Halife'nin şefâ'ati: Kıyâmet günü bir münâdi, "Ehlullah nerede, gelsinler" diye seslenir. Hazret-i Ebû Bekir, hazret-i Ömer, hazret-i Osman ve hazret-i Ali gelirler. Hazret-i Ebû Bekir'e, "Cennetin kapısına git, istediğni içeri al!" denir. Hazret-i Ömer'e, "Mizân başında dur, dilediğinin sevâb tarafını ağırlaştır!" denir. Hazret-i Osman'a, "Havuzun başında dur, dilediğine Havz-ı Kevser'den içir!" denir. Hazret-i Ali'ye, "Sen de dilediğine Cennet elbiselerinden giydir!" denir. Çocukların şefâ'ati: Çocuklar da ana-babasına şefâ'at edeceklerdir. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Çocuğa "Cennete gir!" denir. Üzülerek kendini yere atar. "Babam ve annem olmazsa girmem" der.) (Çocuklar, Cennet kapısının önünde toplanırlar. Hep birden bağırıp, anne ve babalarını isterler. Bağırmaları, anneleri ve babaları oraya gelinceye ve her biri babasının ve annesinin elini tutup Cennete girinceye kadar devam eder.) (Ey hanımlar! Sizden kim, kendinden önce âhirete üç çocuk göndermişse, o çocuklar Cehennemden ona perde olur. Orada bulunan hanımlardan birisi dedi ki: - Yâ Resûlallah, iki çocuğu ölürse de Cehenneme perde olur mu? - İki tane de olsa, Cehenneme perde olur. - Yâ Resûlallah! Bir çocuğu ölse de yine, perde olur mu? - Allahü teâlâya yemin ederim ki, eğer annesi sabredip, sevâbını Allahü teâlâdan beklerse, annesini göbeğiyle çekip Cennete sokar.) Kâbe'nin şefâ'ati: Kâbe de şefâ'at eder. Kıyâmet günü, Allahü teâlâ, Kâbe'ye yitmiş bin melek gönderir. Kâbe'yi mahşer yerine davet eder. Kâbe, "Dileğim kabûl edilmedikçe, mahşer yerine gelmem" der. Melekler, "Ne istersin?" diye sorarlar. Kâbe de, "Beni ziyârete gelenlerin bağışlanmalarını ve diğer ziyâretçilerimin de bu dehşetten emin olmalarını isterim" diye cevap verir. Bunun üzerine Allahü teâlâ, (Ey Kâbe, dileğin kabûl oldu, artık mahşer yerine gel!) buyurur. Kâbe mahşer yerine gelerek, Resûl-i Ekrem'e, "Yâ Resûlallah, beni ziyârete gelmeyenlere sen şefâ'at et, beni ziyârete gelenlere de ben şefâ'at edeyim" der. İmâm-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki: "Kıyâmet günü Allahü teâlânın izni ile, iyiler, kötülere şefâ'at edecek, araya gireceklerdir. Peygamber efendimiz, (Şefâ'atim, ümmetimden, günâhı büyük olanlaradır) buyuruyor. Kâfirler, hesaptan sonra, Cehenneme girecek, Cehennemde ve azâbda ebedî kalacaklardır. Mü'minler, Cennette ve Cennet ni'metlerinde sonsuz kalacaklardır. Günâhı, sevâbından çok olan mü'minlerden, Cehenneme girip, günâhlarına karşılık, bir müddet azâb görenler olacaksa da bunlar, Cehennemde sonsuz kalmayacaklardır. Kalbinde zerre kadar îmân olan bir kimse, Cehennnemde sonsuz kalmayacak, rahmet-i ilâhiyeye kavuşarak Cennete girecektir." Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Kıyâmet günü şefâ'at edeceğim. "Yâ Rabbî! Kalbinde hardal tanesi kadar îmân olanları Cennete koy!" diyeceğim. Bunlar Cennete girecekler. Sonra, kalbinde zerre kadar îmân olanlara, Cennete giriniz diyeceğim!) Daima korkmak lâzım!.. Şefâ'ate güvenerek günâha dalmak, bir hastanın, akrabasından olan bir doktora itimat ederek, kendisini tehlikelere atmasına benzer. Zîrâ doktor, her hastalığı değil, bazı hastalıkları tedâvi edebilir. Artık doktora güvenerek, hastanın zararlı yemekleri yemesi câiz olmaz. İşte, Peygamber ve sâlihlerin, yakınlarına yapılacak şefâ'atlerini de bu şekilde düşünmelidir. Onun için daima korkmak lâzımdır. Nitekim Eshâb-ı kiram bu korkuyu bir ân olsun gönüllerinden çıkarmamışlardır...

.Ecdâdımızın insanlığa hizmeti...

Ecdâdımız, bütün dünyaya İslâmiyeti duyurdular. İlme, insanlık âlemine büyük hizmetleri oldu. Durgun bir göle bir taş attığımızda, önce bir daire, sonra halka halka genişleyerek yayılan daireler meydana gelir. Bu dairelerin merkezi İslâmiyet, bunun etrafındakiler de dîne hizmet oranını temsil eden, daireler olsun. Buradaki ilk daire, yanî merkeze en yakın daire, Eshâb-ı kirâmdır. Bunların hizmetleri hiçbir şeyle mukâyese edilemez. Onlar müstesnâ insanlardır. Bundan sonraki daire ise, ecdâdımız Osmanlılara nasîb oldu. Eshâb-ı kirâm ile Osmanlılar arasında, Emevîler, Abbâsîler gibi birçok İslâm devleti olmasına rağmen, dîne hizmette ikincilik, sadece Osmanlı'ya nasîb olmuştur. Bunu kimse inkâr edemez. Bunu ancak kavmiyetçilik hastalığına tutulanlar inkâr edebilir. Bugünkü Orta Doğu ülkeleri gibi... Osmanlılardan başka... İslâmiyete, Osmanlılardan başka devletlerin de hizmeti olmuştur. Bunlardan biri Emevîlerdir. Emevîler, İslâm dînini, İspanya'dan, Avrupa'ya taşıdı. Fas, Kurtuba ve Gırnata Üniversitelerini kurup, Batıya ilim ve fen ışıklarını yaydılar. Hristiyanlık âlemini uyandırıp, bugünkü müsbet ilerlemenin esas temelini ortaya koydular. Dünya yüzündeki ilk üniversitenin, Fas'ın Fez şehrinde bulunan Keyruvân üniversitesi olduğu, bütün ansiklopedilerde yazılıdır. İşte bu üniversite 859 yılında kurulmuştur. O zamanın Avrupası, ilimden, medeniyetten bihaberdi... Karanlık çağlarını yaşıyordu. Endülüs Emevî Sultânı Üçüncü Abdurrahmân, memleketini genişletti. Mükemmel donanma yaptı. Kendisi ve adamları ilim ve edeb sâhibi idiler. Âlimlere ve ilme çok kıymet verirdi. Bunun için, Endülüs'te ilim ve fen çok ilerledi. Sarayı ve devlet dâireleri birer ilim kaynağı oldu. Her memleketten ilim öğrenmek için Kurtuba'ya akın akın toplandılar. Kurtuba'da büyük ve mükemmel bir tıp fakültesi kurdu. Avrupa'da ilk yapılan tıp fakültesi de yine budur... Avrupa kralları ve devlet adamları, tedâvî için Kurtuba'ya gelir, gördükleri medeniyete, güzel ahlâka, misâfirperverliğe hayrân kalırlar, iyileşip ülkelerine dönerlerdi... Üçüncü Abdurrahmân, ayrıca altıyüzbin kitap bulunan bir de kütüphâne yaptırdı. Kurtuba'dan üç saatlik mesâfedeki (Vâdi-yül-kebîr) kenarında, (Ezzehrâ) isminde pek büyük ve ince san'atlarla dolu bir saray ile mükemmel bahçeler ve büyük bir câmi inşa ettirdi. Kurtuba'da çok sayıda derin âlim yetişti. Ancak, bunca hizmetlerden sonra, maalesef, bu işte ilerlemenin, bu medeniyetin lokomotifi olan İslâm ahlâkını, Allahü teâlânın emirlerini bıraktılar. Hattâ ve hattâ, Ehl-i sünnet i'tikâdından ayrıldıkları gibi, bir de düşman oldular. Yalnız ilim ve fennin tek başına kendilerini hedefe götüreceğini zannettiler... Fakat, ne yazık ki, böyle oldukları için, Pirene Dağlarını aşamadılar. 1031'de Ümeyye devleti çöktü... Daha sonra, İspanyollar, Gırnata şehrini de alıp Müslümanları kılıçtan geçirdiler... O güzelim san'at eserlerini yerle bir ettiler... Böylece Allahü teâlânın emirlerine uymamanın cezâsını buldular. İslâm ahlâkı unutulunca Fakat bu çöküş bir açıdan da faydalı oldu. Sebebi de şu: Eğer, İspanya fâciası olmasaydı, felsefeci İbnürrüşd'ün ve İbni Hazm'ın bozuk fikirleri, belki din ve îmân hâlini alıp dünyaya yayılacak, bugünkü hazîn levha, asırlar öncesinden meydâna çıkacaktı. Çünkü artık son zamanlar, dînin emirleri yerine, felsefecilerin fikirleri hâkim olmuştu. Müslümanlar, hangi milletten olurlarsa olsunlar, dînin emirlerine tam hakkıyla sarılıp, bozuk fikirlere sapmadıkları müddetçe, hep başarılı olmuşlardır. Beşeriyeti ıstıraptan, felâketten kurtaran, îmânı ve ameli bozuk devletler değil; Emevîler, Timur oğulları ve Osmanlılar gibi, Ehl-i sünnet olan ve dînine sarılan milletler olmuştur. Bunlar, din ve fen kollarında bütün insanlığa ışık tuttular. Zamanla İslâm ahlâkı unutulunca, bu ışık söndü. Müslümanlar karanlıkta kaldı, önlerini göremez hâle geldi. Allahü teala o ışıklı günlere tekrar kavuşmamızı nasip eylesin!..

."Mi'râcınız mübârek olsun!"

Mekke ahâlîsî îmân etmiyor, Müslümanlara çok sıkıntı veriyordu. İşkenceye başlamış, işi azdırmışlardı. Resûlullah çok üzüldü. Hicretten bir yıl önce, elliiki yaşında idi. Zeyd bin Hârise'yi alarak Tâif'e gitti. Tâif halkına bir ay nasîhat eyledi. Hiç kimse îman etmedi. Ümîdsiz, üzüntülü, yorgun geri dönerken, mübârek bacakları yaralandı. Hazret-i Zeyd'in başı kan içinde kaldı. Çok sıcak bir saatte, yol kenarında, bitkin hâlde oturdular. Bir, müddet istirahat edip, yaralarını, kanlarını sildiler. Mekke'ye yürüdüler... Karanlıkta şehre girdiler. Bir kaç ay, Mekke'de çok sıkıntılı geçti. Her taraf düşman idi. Gidecek bir yer yoktu. Doğruca amcası Ebû Talib'in kızı Ümm-i Hâni'nin Ebû Tâlib Mahallesinde bulunan evine geldi. Ümm-i Hânî, o zaman îman etmemişti. Kapı çalınınca sordu: - Kimsiniz? - Amcan oğlu Muhammedim. Kabûl edersen, misâfir geldim. - Senin gibi doğru sözlü, emîn, asîl, şerefli misâfire can fedâ olsun. Yalnız teşrîf edeceğinizi önceden bildirseydiniz, birşeyler hazırladım. Şimdi yedirecek bir şeyim yok. - Yiyecek, içecek istemem. Hiçbiri gözümde yok. Rabbime ibâdet etmek, yalvarmak için bir yer bana yetişir. Ümm-i Hânî, Resûlullahı içeri alıp, bir hasır, leğen, ibrik verdi... "Git! Habîbimi getir!" Resûlullah o gün çok incinmişti. Abdest alıp, Rabbine yalvarmaya af dilemeye, kulların îmâna gelmesi, saâdete kavuşmaları için duâya başladı. Çok yorgun, aç, üzüntülü idi. Hasır üzerine uzanıp uyuyuverdi. O ânda, Allahü teâlâ, Cebrâil aleyhisselâma: - Sevgili Peygamberimi çok üzdüm. Mübârek bedenini, nâzik kalbini çok incittim. Bu hâlde, yine bana yalvarıyor. Benden başka, hiçbir şey düşünmüyor. Git! Habîbimi getir! Cennetimi, Cehennemimi göster. O'na ve O'nu sevenlere hazırladığım ni'metleri görsün. O'na inanmayanlara, sözleri, yazıları ve hareketleri ile O'nun incitenlere hazırladığım azâbları görsün. O'nu ben teselli edeceğim. O'nun nâzik kalbinin yaralarını ben gidereceğim, buyurdu. Cebrâil aleyhisselâm dedi ki: - Ey bütün yaratılmışların en üstünü! Ey Yaratanın sevgilisi! Ey Peygamberlerin efendisi, iyilikler menba'ı, üstünlükler kaynağı olan şerefli Peygamber! Rabbin sana selâm ediyor. Hiçbir peygambere, hiçbir mahlûkuna vermediği ni'meti sana ihsân ediyor. Seni kendine da'vet ediyor. Lütfen kalk. Buyur, gidelim. Burak adındaki beyaz hayvana binip, bir anda Kudüs'te, Mescid-i Aksâ'ya geldiler. Cebrâil aleyhisselâm kayayı parmağı ile deldi. Burak'ı oraya bağladı. Geçmiş peygamberlerden ba'zısının rûhları insan şeklinde orada idi. Cemâ'at ile namaz için Âdem, Nûh, İbrâhîm peygamberlere, imam olmalarını sıra ile söyledi. Hiçbiri kabûl etmedi. Özür dilediler. Cebrâil aleyhisselâm, Habîbullahı ileri sürdü: - Sen varken, başkası imâm olamaz, dedi. Namazdan sonra, mescidden çıkıp bilinmeyen bir mi'râc ile, bir ânda, yedi kat gökleri geçtiler. Her gökte bir büyük peygamberi gördü. Cebrâil aleyhisselâm Sidre'de kaldı. - Kıl kadar ilerlersem, yanar, yok olurum, dedi. Sidret-ül müntehâ, altıncı gökte bulunan büyük bir ağaçtır. Resûlullah "sallallahü aleyhi ve sellem" Cenneti, Cehennemi, sayısız şeyleri görüp, Refret adındaki bir Cennet yaygısı üstünde olarak Kürsî, Arş ve Rûh âlemlerini geçip, bilinmeyen, anlaşılamayan, anlatılamayan şekilde Allahü teâlânın dilediği yüksekliklere ulaştı. Mekânsız, zamansız, cihetsiz, sıfatsız olarak Allahü teâlâyı gördü. Gözsüz, kulaksız, vâsıtasız, ortamsız olarak Rabbi ile konuştu. Hiçbir mahlûkun bilemeyeceği, anlayamayacağı ni'metlere kavuşup, bir anda, Kudüs'e ve oradan Mekke-i mükerremeye, Ümm-i Hânî'nin evine geldi... Sabah olunca, Kâ'be yanına gidip mi'râcını anlattı. İşiten kâfirler alay etti. - Muhammed aklını kaçırmış, iyice sapıtmış, dediler. Müslüman olmağa niyyeti olanlar da vazgeçti. Birkaçı sevinerek Ebû Bekir'in evine geldi. Çünkü, onun akıllı, tecrübeli, hesâplı bir tüccâr olduğunu biliyorlardı. Kapıya çıkınca hemen sordular: - Ey Ebâ Bekr! Sen çok defa Kudüs'e gittin geldin. İyi bilirsin. Mekke'den Kudüs'e gidip gelmek, ne kadar zaman sürer? dediler. - İyi biliyorum. Bir aydan fazla, dedi. Kâfirler bu söze sevindi. "Akıllı, tecrübeli adamın sözü böyle olur" dediler. Gülerek, alay ederek ve hazret-i Ebû Bekir'in de kendi kafalarında olduğuna sevinerek: - Senin efendin, Kudüs'e bir gecede gidip geldiğini söylüyor. Artık iyice sapıttı, diyerek, Ebû Bekir'e sevgi, saygı gösterdiler. "O söyledi ise, inandım!" Hazret-i Ebû Bekir, Resûlullahın mübarek adını işitince: - Eğer O söyledi ise, inandım. Bir ânda gidip gelmiştir, deyip içeri girdi. Hemen giyinip, Resûlullahın yanına geldi. Büyük kalabalık arasında, yüksek sesle: - Yâ Resûlallah! Mi'râcınız mübârek olsun! dedi. Resûlullah, bu gün Ebû Bekr'e (Sıddîk) dedi. Bu adı almakla, bir kat daha yükseldi. Mi'râc Kandiliniz mübârek olsun efendim...

.En lüzumlu ve en faydalı ilim...

Kendisine senelerce hizmet edip, ondan ilim öğrenen talebelerinden biri, Hüccet-ül-İslâm İmam-ı Gazalî hazretlerine şöyle bir mektup yazıp, sordu: -Senelerce zahmet çekip, çok şey öğrendim. Bu kadar çok ilimden, bana en lüzumlu ve faydalısı acaba hangisidir? Ahirette imdadıma yetişecek, mezarda, dünya dostlarım beni yalnız bırakıp gittikleri zaman, bana arkadaş olacak, mezardan kalkınca, ananın evladından, kardeşin kardeşinden, dünyadaki dostların birbirlerinden kaçıp, herkesin başının çaresini aradığı vakit, beni kurtaracak olan acaba hangisidir? Bilsem de onlara yapışsam. Dünyada, ahirette faydası olmayan, acaba hangileridir? Bilsem de bunlardan da uzaklaşsam. Çünkü, Peygamberimiz, "Faydasız ilmi öğrenmekten ve Allahü teâlâdan korkmayan kalbden ve dünyaya doymayan nefsten ve Allah için ağlamayan gözden ve kabule layık olmayan duâdan Allahü teâlâ bizi korusun" buyurmuştur. "Bu nasihat yetişir!" İmam-ı Gazalî hazretleri, talebesine şu cevabı yazıp gönderdi: -Ey sevgili oğlum ve sadık dostum! Bütün nasihatler, Peygamberimiz Muhammed sallallahü aleyhi ve sellemden alınmıştır. Ondan gelmeyen nasihatler faydasızdır. Peygamberimizin dünyaya yayılan nasihatlerinden biri şudur: "Allahü teâlânın, bir kuluna rahmet etmeyeceğine, ona gazap ve azap edeceğine alamet, dünyaya ve ahirete faydası dokunmayan şeylerle meşgul olması, zamanlarını lüzumsuz şeylerle geçirmesidir. Bir kimsenin ömründen bir saati, Allahü teâlânın beğenmediği bir şeyde geçerse, ne kadar çok pişman olsa, üzülse yeridir. Bir kimse kırk yaşını geçtiği hâlde, onun hayırlı işleri, yani sevapları, kötü işlerinden, yani günahlarından ziyade olmadı ise, cehenneme hazırlansın!" Bu hadis-i şerifin manasını iyi anlayanlara, bu nasihat yetişir. İyi bil ki, amelsiz ilim, insanı kurtaramaz. Bunu sana bir misal ile anlatayım: Bir kimse, dağda bir arslana rastlasa, yanında tüfeği ve kılıcı bulunsa ve bunları kullanmasını iyi bilse ve ne kadar cesur olursa olsun, bu aletleri kullanmadıkça, arslandan kurtulabilir mi? Sen de bilirsin ki, kurtulamaz. İşte bunun gibi, bir kimse, ne kadar ilim sahibi olursa olsun, bildiğine göre hareket etmezse, ilminin faydası olmaz. Bir insan ne kadar ilim edinse, ne kadar kitap okusa, bildiklerini yapmadıkça faydası yoktur. İyi bil ki, çalışmayınca, din yolunda yürümedikçe sevap kazanamazsın! Yapılan her işin, ibadetin de dine uygun olması lazımdır. Peygamber efendimiz bunun için, eskiden kalma ilimleri ve âdetleri neshetti, değiştirdi. O hâlde, İslâmiyetin müsaadesi olmadan, ağzını açmamak lazımdır ve iyi bil ki, senin öğrendiğin ilimlerle Allah yolunda gidilemez. Bu yolda ancak, nefsle mücadele edenler gidebilir. Nefsin arzularını, şehvetlerini İslâmiyetin dışına taşırmamak lazımdır. Laf ile gidilmez. İslâmiyette yeri olmayan sözler ve ilimler ve şehvet ile karışmış gafil kalb, şekavet ve felaket alametleridir... İmam-ı Gazalî hazretleri, başka bir talebesine de bu hususta şöyle buyurdu: İlim öğrenmek ve kitap okumak için çok gecelerini feda ettin ve çok tatlı uykularını kendine haram eyledin. Bilmem ki, niçin kendini bu kadar harap ettin? İlim öğrenmekten maksadın, eğer dünya menfaatlerini toplamak, şöhret, makam sahibi olmak ve Müslümanlara büyüklük göstermekse, sana yazıklar olsun! Çok aldanmışsın, kendini azaba sürüklemişsin! Yok eğer maksadın, İslâmiyete ve Muhammed aleyhisselamın dinine yardım etmek ve ahlâkını temizlemek ve nefsini kırmaksa, sana müjdeler olsun! Kendine ne güzel ve ebedî istikbal hazırlamışsın. Nasihatlerin özü, Allahü teâlâya kulluk ve itaat etmenin ne demek olduğunu bildirmektir. Taat demek ve ibadet demek, Peygamberimiz Muhammed aleyhisselama tâbi olmak demektir. Yani, bütün sözlerini ve hareketlerini Onun emir ve yasaklarına uydurmak demektir. Yani her söylediğin ve her yaptığın, söylememen ve yapmaman, hep, Onun emri ile olmaktır. Emir olunan yapılmalıdır! Şunu iyi bil ki, ibadet şeklinde yaptığın işler, eğer Onun emrine göre değilse, ibadet olmaz, belki günah olur. Eğer bu, namaz ve oruç da olsa, böyledir. Nitekim, Ramazan Bayramının birinci günü ve Kurban Bayramının her dört günü oruç tutmanın günah ve isyan olduğunu biliyorsun. Hâlbuki, oruç bir ibadettir. Fakat, emir ile olmadığından günah oldu. Şu hâlde, ibadet demek, kişinin kendi kafasına göre namaz kılmak, oruç tutmak değildir. İbadet, İslâmiyetin emirlerine uymak demektir...

İş yerindeki, sokaktaki, evdeki tartışmalara, kavgalara baktığımızda bunların çoğunun esas sebebinin kayda değer şeyler olmadığını görürüz. "Armudun sapı var, üzümün çöpü var..." diyerek, her şeye kusur bulmak, hiçbir şeyi beğenmemek, müşkülpesent olmak geçimsizliğe tırmık çekmektir!.. Birçok kimse, üstün yeteneğe, güçlü bir zekaya sahip olmasına rağmen, önemsiz şeylerle oyalanıp, kendilerini başarıya götürecek yolları kendileri tıkar. Önemsiz şeyleri aşıp asıl hedefe ulaşamazlar. Bilhassa klasik idarecilerde bu özellik ağır basar. Bir tarafta, bir milyonun hesabını takip ederken, diğer tarafta milyarlar gider de haberi olmaz. Teferruatla uğraşıp, asıl meseleyi ihmal, yalnız idarecilikte değil, hayatımızın her kesitinde görülür. Aile geçimsizliğinde, iş hayatında, sokakta vs... İş yerindeki, sokaktaki, evdeki tartışmalara, kavgalara baktığımızda da bunların çoğunun esas sebebinin kayda değer şeyler olmadığını görürüz. Sakin kafayla düşününce! Şöyle bir durup, kendi kendimize, daha önce ettiğimiz kavgaların gerçek sebeplerinin ne olduğunu hiç düşündük mü? Sakin bir kafayla düşündüğümüzde, -mübalağasız- kavgaların yüzde yüze yakınının küçük, önemsiz şeylerden başladığını görürüz... Mesela, evin erkeği eve biraz yorgun, biraz da sinirli gelir. Akşam yemeği onu yeterince tatmin etmez ve kafasını çevirip yemeği eleştirir. Aslında yemeğin tadında tuzunda bir eksiklik yoktur, fakat beyefendinin günü mükemmel geçmemiştir, deşarj olmak için bahane aramaktadır... Akşama kadar, çocuklarından, ev işlerinden bunalan kadın da, "kocam gelsin de, dertleşeyim, rahatlayım" diye beklerken, ummadığı bir durum ile karşılaşır. Hesaplar altüst olmuştur ve hanım da hemen bütün gücünü toplayıp, şöyle bir cevap verir: "Bu kadar parayla başka ne bekliyordun ki?" veya "Benim de herkes gibi kaliteli bir fırınım olsaydı, evde hizmetçilerim bulunsaydı, daha iyi yemek yapabilirdim!.." Bu cevap beyefendinin gururuna dokunur ve açar ağzını yumar gözünü: "Bak hanım, bunun sebebi paramızın az olması değil, basitçe sen bu işi beceremiyorsuuun!.." Tartışma sürer gider!.. Tabii bunun da cevabını verir hanım. Bir müddet bu tartışma devam eder... Yemeğin ortasında bırakıp odalarına çekilirler. Her ikisinin de "sinir katsayıları" artmıştır... Deşarj olayım derken, her ikisi de şarj olmuştur! Her iki taraf da birbirine her türlü ithamda bulunur... Kaynanalar, kayınpederler, para, evlilik öncesi ve sonrası verilmiş olan sözler ve diğer konular gündeme gelir. O kadar senelik evlilik zamanındaki hadiseler gözden geçirilir! Her iki taraf da muharebeyi sinirli ve gergin olarak terk eder. Hiçbir şey yerine oturmaz ve her iki taraf da bir sonraki kavganın daha da berbat olmasını sağlarcasına kendisine yeni cephaneler, savunma malzemeleri bulmaya koyulur. Bu arayışla uykuya dalarlar... Sabah olup geçmiş günün yorgunlukları, stresleri uykuda kaybolunca, her ikisi de yaptıklarına pişman olur. Tartışılan konuların incir çekirdeğini dordurmadığını anlarlar ve açıktan olmasa da içlerinden hâllerine gülerler. Genelde, hep böyle ufak tefek, küçük şeyler büyük tartışmalara sebep olur. Bu bakımdan kavgaları önlemek için, ufak tefek düşünmeyi bir kenara bırakmalıdır... "Gerçekten önemli mi?" Birini eleştirmeden, azarlamadan, ona ithamda bulunmadan önce veya meşru müdafaa niyetine, karşı saldırıya geçmeden evvel, kendimize şunu sormalıyız: "Bu gerçekten önemli mi?" Birçok durumda önemli olmadığını anlar, böylece uyuşmazlıktan kaçınmış olursunuz. Kendinize tekrar tekrar sorun: "Gerçekten de önemli mi?" Yemeğin tuzunun az veya çok oluşu, tadının şöyle böyle olması, biraz parayı çarçur etmesi veya eve sevmediği kayınvalidesini, görümcesini davet etmesi gerçekten de o kadar önemli mi? Olumsuz bir tutum içine gireceğinizi hissettiğiniz an, kendinize sorun: "Gerçekten de önemli mi?" Bu sorunun daha hoş bir ev ortamı meydana getirmede büyük rolü vardır. Bu durum, büroda, iş yerinde, sokakta kısaca hayatımızın her kesitinde geçerlidir. Eve giderken trafikte birisinin aniden önünüze geçmesinde de. Bu soru, hayatta tartışma meydana getirmeye açık bütün durumlarda işinize yarar. Her zaman mutlaka bu soruyu kendinize sorun: "Gerçekten de önemli mi?" Şu üç günlük dünyada Allahü teala bizi "Gerçekten önemli"leri idrak edenlerden ve ona göre yaşayanlardan eylesin!..

.Yalan, rızkı azaltır!..

Yalan, günâhların en çirkini, ayıpların en fenası, kalbleri karartan bütün kötülüklerin başıdır. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Îmân sâhibi, her hatâya düşebilir. Fakat, hâinlik yapamaz ve yalan söyleyemez.) (Doğru olun! Doğruluk iyiliğe, iyilik ise, Cennete çeker. Yalandan sakının! Yalan fücûra, fücûr ise Cehenneme götürür.) (İnsanları güldürmek için yalan söyleyenlere, yazıklar olsun!) (Tüccârın, pazarcıların çoğu fâcirdir! Çünkü, çok yemin ederek günâha girerler ve yalan söyleyerek alışverişleri helâl olmaz.) (Yalan, rızkı azaltır.) Abdullah bin Âmir hazretleri anlatır: "Ben küçüktüm. Resûl-i Ekrem evimize gelmişti. Oynamaya gidiyordum. Annem bana, "Abdullah gel, sana bir şey vereceğim" dedi. Bunun üzerine Resûl-i Ekrem, (Ona ne verecektin?) buyurunca, o da "Hurma vereceğim" dedi. Bunun üzerine Peygamber efendimiz buyurdu ki: (Dikkat et, eğer bir şey vermeyip aldatmak için söyleseydin, sana bir yalan günâhı yazılırdı.) Peygamber efendimiz, yine bir hadîs-i şerîfte; yalan söyleyenin ağzının bir taraftan kulağına kadar demir çengelle yırtıldığını, diğer tarafa geçildiğinde, önceki yırtılan tarafın iyi olduğunu, sonra iyi olan tarafın tekrar yırtılarak bu şekilde kıyâmete kadar, kabrinde azâbın devam ettiğini bildirmiştir. Üç günah!.. Adamın biri Peygamber efendimize dedi ki: - Üç günâha tutuldum yâ Resulallah! Onları yapmadan duramıyorum. Bunlar; zina, yalan ve içki. Peygamber efendimiz de buyurdu ki: - Yalanı benim için terk et! Adam gitti. Bir günâhı işleyeceği zaman, kendi kendine, "Eğer bu günâhı yaparsam, Resûlullah sorduğunda, evet dersem suçum meydana çıkar. Hayır yapmadım dersem, yalan söyleyerek verdiğim sözü tutmamış olurum" diye düşündü. Diğer günâhları işleyeceği zaman da aynı şekilde düşünerek kötü huylarını terk etti. Hazret-i Lokman Hakîm oğluna buyurdu ki: "Oğlum, yalandan sakın, zira o serçe eti kadar tatlıdır. Ondan az kimseler kurtulabilir." Hazret-i Ali buyurdu ki: "Allah indinde en büyük hatâ, yalan konuşmaktır." Şa'bî hazretleri buyurdu ki: "Yalancı ile cimri Cehenneme gidecektir. Fakat, hangisinin daha derine atılacağını bilmiyorum." Mâlik bin Dinâr hazretleri buyurdu ki: "Doğru ile yalan, biri diğerini çıkarıncaya kadar kalbde boğuşurlar." Hasan-ı Basrî hazretleri buyurdu ki: "İçi dışına, sözü işine uymamak, nifâktandır. Nifâkın temeli ise yalandır." Görüldüğü gibi bütün kötülüklerin esası yalandır. Peygamber efendimizin en sevmediği huydur. Eshâb-ı kirâm da en çok yalana buğzederdi. Hazret-i Âişe vâlidemiz, "Eshâb-ı kirâm indinde yalandan daha kötü birşey yoktur. Çünkü, yalanla îmânın bir arada bulunmadığını bilirlerdi" buyurdu. Yalan söylemek harâmdır. Ancak üç yerde câizdir. Harbde, iki Müslümanı barıştırmak için, hanımı ile iyi geçinmek için. Zâlimden, bir Müslümanın bulunduğu yeri, malını, günâhını saklamak câizdir. İki Müslümanın, karı-kocanın arasının açılmasını önlemek için, malını korumak için, Müslümanın ayıbının meydana çıkmaması için ve bunlar gibi harâmları önlemek için, yalan câiz olur. Ölmemek için leş yemeye benzer. İyiliğe vesile olan yalan, fitneye sebep olan doğrudan makbûl olduğu için, insanlığın faydası için bazı yerlerde yalan söylemekle insan yalancı olmaz. İki vezir... Bir kimse, hükümdarın şahsına karşı büyük bir suç işler. İdâma mahkûm olur. Bu kimse nasıl olsa öldürüleceğim diye, hükümdar şöyledir, hükümdar böyledir, diye ağzına gelen kötü sözleri haykırmağa başlar. Biraz sonra hükümdar gelir. Oradaki iki vezirden birine sorar: - Bu adam deminden beri ne söylüyordu? Birinci vezir der ki: - Hükümdarım bu adam, "Affedenlerin yeri Cennettir" diyerek sizden af talebinde bulunuyordu. Bunun üzerine hükümdar suçluyu affeder. Fakat ikinci vezir, ortaya atılıp der ki: - Hükümdarım bu vezir yalan söylüyor. Bu adam size kötü sözler söylüyordu. Hükümdar, doğru söyleyen vezire der ki: - Ey vezir! Öteki vezir yalan söylemekle bu mahkûmu kurtarmıştı. Sen ise yersiz doğru söylemekle hem mahkûmun, hem de vezirin ölümüne sebep olmak istiyorsun! Hükümdar, yersiz doğru söyleyen veziri azleder, yalan söyleyerek bir suçluyu kurtaran veziri de kendisine baş vezir yapar...

.Her şeyin başı doğruluk...

Dil, iyi kullanıldığı zaman saâdete, kötü kullanıldığı zaman felâkete götürür. Lokman Hakîm'e, "Sen bu makama nasıl yükseldin?" diye sorduklarında, "Doğru konuşup, emânete riayet etmekle ve faydasız sözü terk etmekle" buyurdu... Büyükler yalan söylemek icâb ettiği yerde, sözün manasını değiştirerek, doğru söylemeyi tercih etmişlerdir. Muaz ibni Cebel hazretleri, vazifesinden dönünce, hanımı "Bu kadar çalıştın, zekât topladın, bize ne getirdin?" dedi. O'da, "Beni gözeten vardı, bir şey getiremedim" dedi. O, Allahü teâlâyı kastetti. Hanımı ise, hazret-i Ömer'in onu kontrol eden birisini gönderdiğini sandı. Hanımı, hazret-i Ömer'in evine gidip, "Muaz, Resûlullahın ve Ebû Bekr-i Sıddîk'ın yanında emîn idi. Siz niçin onun peşine adam takıyorsunuz?" dedi. Hazret-i Ömer, hazret-i Muaz'dan işin aslını öğrenince güldü ve hanımına vermesi için ona bir miktar hediye verdi... İhtiyâr bir kadına Resûlullah efendimiz, (İhtiyâr kadın Cennete girmez) buyurdu. Kadın, ağlamaya başladı. Bunun üzerine Peygamber efendimiz, (Sen o gün ihtiyar olmazsın) buyurdu. Yâni herkesin genç olarak Cennete gireceğini bildirdi. Böyle şakalar ve kinâyeli sözleri söylemek arada bir olursa câizdir. Ama devamlı olmamalıdır. Bunlara devam etmek, alay etmeye ve fazla gülmeğe sebep olur. Fazla gülmek ise kalbi öldürür. Yalancılık ne kadar kötüyse, doğruluk da o kadar iyi, güzel ve fazîletlidir. Peygamber aleyhisselâma olgunluğun alâmeti sorulduğunda, (Doğru konuşmak ve doğrulukla iş yapmaktır) buyurdu. Hak, sadâkat ve adâlet... Sadâkat (doğruluk) hakkında İslâm âlimleri buyuruyorlar ki: "Dünyada doğru insan görmedim diyen kimse, eğer kendisi doğru olsaydı, doğru olanları bulurdu." "İslâm dini, üç temel üzerindedir. Bunlar; hak, sadâkat ve adâlettir." "Bir insanda üç şey bulunduğu vakit, onun sâlih bir insan olduğu anlaşılır. Bunlar; nefsani arzulardan uzak olmak, Allah rızâsı için doğruluk, helâl ve temiz yemektir." "Günâhların içinde bocalayan kimsenin doğruluğu bulması çok zordur." Her şeyin başı doğruluktur. Her işin nizâm ve intizâmı doğruluk iledir. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Tehlikenin doğruluk içinde olduğunu görseniz dahi, doğruyu arayınız! Çünkü doğrulukta kurtuluş ve selâmet vardır.) (Doğru olunuz, doğruluk gerçeği, gerçek de Cennet yolunu gösterir. Bir kimse doğruluktan ayrılmaz, doğruluğu düstur edinirse, Allah indinde o kimse sıddîklardan olur.) Tam sâdık, tam doğru, yâni sıddîk olabilmek için: 1- Doğru sözlü olmalıdır. Zarûret olmadıkça târizli ve imâlı konuşmamalıdır. "Seni yalancı seni..." Hasan-ı Basrî hazretleri, zâlimlerden kaçıp, Habib-i Acemî hazretlerinin bir odasına girip saklandı. Zâlimin zulmünden kurtulmak için yalan söylemek câiz olduğundan, "Soran olursa yok dersin" dedi. Biraz sonra zâlimler gelip sordular: "İçerde" diye cevap verdi. İçeriyi iyice aradılar. Bulamayınca, Habib-i Acemî hazretlerine, "Seni yalancı, seni..." diyerek oradan ayrıldılar. Hasan-ı Basrî hazretleri, "Senin yaptığın uygun muydu?" diye sordu. Habib-i Acemî hazretleri, "Yalan söylemeseydim, ikimiz de helâk olmuştuk. Doğru söylemenin bereketiyle ikimiz de kurtulduk" diye cevap verdi. 2- Doğruluk için niyette ihlâs şarttır. Şayet davranışlarda nefsin arzuları karışırsa, bu niyetten ihlâs kalkar. Bu kimse yalancı olur. 3- Azminde doğru olmalıdır. Meselâ, "Allah bana şu malı verirse veya şu makama geçersem, şu hizmeti yaparım" diyen kimse, o mala veya o makama sâhip olunca, zaruretsiz sözünde durmazsa, azminde doğru değildir. 4- Verdiği sözde durmalıdır. "Cennete gidiyorum!.." Hazret-i Enes bin Mâlik anlatır: "Amcam Nadr'ın oğlu Enes, Bedir Savaşında Resûl-i Ekrem'in yanında savaşa katılamadığına çok üzüldü. Kendi kendine, "Eğer Allahü teâlâ, beni bir savaşa kavuşturursa, bütün gücümle çarpışacağım" diye karar verdi. Ertesi yıl Uhud Savaşına katıldı. Sa'd bin Muaz kendisini gördü ve "Ne o, nereye gidiyorsun?" diye sorduğunda, "Uhud Dağının ardında Cennetin kokusunu aldım. Cennete gidiyorum" dedi. Öyle çarpıştı ki, şehîd olduğunda vücudunda seksen küsûr yara bulundu. 5- Doğru iş yapmalıdır. İçi ile dışın bir olması adâlettir. İçinin dışından iyi olması fazilettir. İçi dışına uymayan insana doğru denmez. 6- Bütün işlerde doğru olmalıdır. Nitekim hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Bir mü'minin kalbi doğru olmayınca, îmânı doğru olmaz. Dili doğru olmayınca da kalbi doğru olmaz.)

.Günahtan kaçınmak herkese farzdır...

Günâh, Allahü teâlânın emrini yapmamak, yasaklarından kaçmamak, O'na isyân etmek demektir. Günâhlar, büyük ve küçük diye ikiye ayrılırsa da, küçük günâhlardan da büyük günâh gibi kaçınmak hiçbir günâhı küçümsememek lâzımdır. Çünkü Allahü teâlâ, intikam alıcıdır. İstediğini yapmakta hiç kimseden çekinmez. Gazabını günâhlar içinde gizlemiştir. Küçük sanılan bir günâh, gazâbına sebeb olabilir. Küfrden ve bid'attan başka günâhlar ikiye ayrılır: 1- Allahü teâlâ ile kul arasında olan günâhlar. İçki içmek, namaz kılmamak gibi. 2- Kullar arasındaki günâhlar. Dövmek, öldürmek, hırsızlık, gıybet, iftira gibi. Günâhların büyüğünden de, küçüğünden de çok sakınmalıdır. Çünkü hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Bir zerrecik [Yâni çok az] bir günâhtan kaçınmak, bütün cin ve insanların ibâdetleri toplamından daha iyidir.) Bazı büyük günâhlar! Günâhların hepsi, Allahü teâlânın emrini yapmamak olduğundan büyüktür. Bir küçük günâhı yapmamak, bütün cihanın nâfile ibâdetlerinden daha sevâbdır. Çünkü, nâfile ibâdet farz değildir. Günâhlardan kaçınmak ise herkese farzdır. Tövbe edilmeyen herhangi bir günâhtan Allahü teâlâ intikam alabilir. Çünkü gazâbını günâhlar içinde saklamıştır. Yüz bin sene ibâdet eden makbûl bir kulunu, bir günâh için, sonsuz olarak reddedebilir. Hiçbir şeyden de çekinmez. Meselâ iki yüz bin sene itaat eden İblis'in (Şeytan'ın), kibredip secde etmediği için ebedî mel'un olduğunu Kur'ân-ı kerîm haber veriyor. Bir adam öldürdüğü için Âdem aleyhisselâmın oğlunu ebedî Cehennemlik etmiştir. Mûsâ aleyhisselâm zamanında (ism-i a'zam)'ı bilen, çok ibâdet eden ve her duâsı kabûl olan Bel'am-ı Bâurâ isimli bir zât, bir günâha az bir meylettiği için, îmansız gitti. (Onun gibiler köpek gibidir) diye dillerde kaldı. Karun, akrabası Mûsâ aleyhisselâmın ettiği duâ ve öğrettiği ilim sebebiyle o kadar zengin olmuştu ki, yalnız hazinelerinin anahtarlarını kırk katır taşırdı. Bu kadar zengin olduğu halde birkaç kuruş zekât vermediği için bütün malı ile birlikte, yer altına sokularak helâk oldu. Eshâb-ı kirâm arasında çok kıymetli bir yeri bulunan Sa'lebe bin Ebi Hâtıb, bir kerre sözünde durmadığı için sahabilik şerefinden mahrum kalarak îmânsız gitti. Allahü teâlâ, bunlar gibi daha nice kimselerden, bir günâh sebebiyle böyle intikam almıştır. Büyük günâhların çeşidi pek çok ise de bazıları şunlardır: 1- Allahü teâlânın rahmetinden ümidini kesmek. 2- Allahü teâlânın azâbından korkmamak. 3- Ana-babaya âsi olmak. Ana-babaya âsî olmaktan çok sakınmalıdır. 4- Adam öldürmek. Kasten adam öldürenlere Cenâb-ı Hakkın lânet ettiği ve onlara büyük azâb hazırladığı bildirilmektedir. 5- Faiz yemek. Faiz yiyenlerin mezarlarından şeytan çarpmış gibi kalkacakları, şiddetli azâba düçâr olacakları bildirilmektedir. 6- Sihir (büyü) yapmak. Sihir, küfre yakın en kötü bir harâmdır. 7- Zina etmek. 8- Livata etmek. Hadîs-i şerîfte (Lût kavminin amelini yapan mel'undur) buyuruldu. 9- Yalan yere yemin etmek. 10- İçki içmek. Dünya ve âhiret saadetini düşünerek her türlü alkollü içki içmekten kaçınmalıdır. 11- Namaz kılmamak. 12- Sıla-i rahmi terk etmek. Sıla-i rahm, ana-baba ve diğer yakın akrabayı ziyaret etmek demektir. 13- Gıybet etmek. 14- Söz taşımak. 15- Yalan söylemek. 16- Alış-verişte hile etmek. 17- Kalb kırmak. 18- Hased etmek. Başkalarına verilen ni'metleri kıskanmamalı, hased etmemelidir. Hased ömrü kısaltır. İnsanı huzursuz eder. 19- Emanete hıyânet etmek. 20- Kibretmek, büyüklenmek. 21- Hırsızlık etmek. 22- Uyuşturucu madde kullanmak. 23- Yalancı şahitlik etmek. 24- Harbde düşmandan kaçmak. 25- Rüşvet almak ve vermek. 26- Zekât ve uşur vermemek. 27- Canlı hayvanı ateşte yakmak. 28 Kur'ân-ı kerîmi öğrendikten sonra okumasını unutmak. 29- Avret yerlerini başkasına göstermek ve başkalarının avret yerlerine bakmak. 30- Ettiği iyiliği başa kakmak. 31- İlim öğrenmekten kaçmak ve câhillikte israr etmek. (Ehl-i sünnet itikadını, farzları, harâmları ve lüzumlu olan her bilgiyi öğrenmemek.) 32- İntihar etmek. 33- Küçük günâha devam etmek. Küçük günah yoktur!.. Hadîs-i şerîfte (Küçük günâha devam edilirse büyük günâh olur) buyuruldu. Mü'min, her günâhın Allahü teâlâya isyân olduğunu bildiği için küçük de olsa büyük görür. O halde her günâhı yakıcı ateş olarak bilmeli ve günâh işlemekten çok korkmalıdır. Ufak bir günâh işleyince hemen tövbe ve istiğfar etmelidir. Cenab-ı Hak tövbe ve istiğfar edilen bütün günâhları affedeceğini vaad etmiştir.

.Gerçek sevgi böyle olur...

Sevgi, iyi olan bir şeye karşı kendiğinden hâsıl olan bir meyildir. Bu meyil kuvvetli olursa aşk denir. Düşmanlık da iyi olmayan bir şeye karşı kendiliğinden hâsıl olan nefrettir. İyilik ve kötülüğün olmadığı yerde, sevgi ve düşmanlık da bulunmaz. Allahü teâlâdan başkasının sevilmesi ancak O'nunla olan münâsebeti sebebiyle uygun olabilir... Allahü teâlâyı sevmek, makâmların en yükseğidir. Cenâb-ı Hak Kur'ân-ı kerîmde buyurdu ki: (Allah mü'minleri sever, mü'minler de Allahı sever.) (Onlara de ki, eğer Allahı seviyorsanız, bana uyunuz! Allahü teâlâ bana tâbi olanları sever ve günâhlarınızı affeder.) Hadîs-i şerîflerde de buyuruldu ki: (Kul, Allahü teâlâyı ve Resûlünü çoluk çocuğundan, malından ve bütün mahlûkattan çok sevmedikçe, kâmil mü'min olamaz.) "Canımı vermeğe hazırım" (Azrâil aleyhisselâm, İbrâhim aleyhisselâmın rûhunu almak için gelince, İbrâhim aleyhisselâm dedi ki: - Dost, dostun canını alır mı? Vahiy geldi: - Dost, dosta hiç kavuşmak istemez mi? İbrâhim aleyhisselâm: - Şimdi râzıyım, canımı vermeğe hazırım, dedi.) Bir kimse, Resûlullah efendimize "Seni seviyorum" deyince, (Fakirliğe sabırlı ol) buyurdu. "Allahü teâlâyı seviyorum" deyince, (Belâlara sabırlı ol) buyurdu. Bir köylü gelip, "Yâ Resûlallah, kıyâmet ne zaman kopar?" diye sordu. (O gün için ne hazırladın?) buyurdu. "Namaz ve oruçlarımı edâ ediyorum. Fakat fazla yapamıyorum. Ama Allahü teâlâyı ve Resûlünü çok seviyorum" deyince, (Kıyâmette herkes sevdiği ile beraber olur) buyurdu. Abdullah bin Muhammed hazretleri anlatır: "Gözlerinden yaşları akarak ağlayan sâliha bir kadının "İlâhî, hayattan usandım. Eğer ölümü satsalar, sana ulaşmak için, ölümü hemen satın alırdım" dediğini duydum. Bunun üzerine kadına dedim ki: - Ameline güvenerek mi, böyle konuşuyorsun? - Hayır, amelime değil, Allahü teâlâya olan sevgime ve hüsn-i zannıma güveniyorum. Ben O'nu sevdiğim hâlde acaba O, bana azâb eder mi, dersin? - Allahü teâlâyı hüsn-i zannın gibi bulursun, dedim." Cüneyd-i Bağdâdî hazretleri buyurdu ki: "Yûnus aleyhisselâm gözleri görmeyinceye kadar ağladı. Beli bükülünceye kadar kıyâm etti. Kuvvetsiz kalıncaya kadar namaza devam etti. Sonra (Yâ Rabbî, eğer seninle aramızda ateşten deniz olsa da onu aşar ve sana gelmeğe çalışırım) dedi." Sevgi böyle olur. Hasan-ı Basrî hazretleri buyurdu ki: "Allahü teâlâyı tanıyan, O'nu sever. Dünyayı tanıyan onu sevemez. Mü'min dünyanın faydasız işlerini unutmayınca neş'eli olamaz." İsâ aleyhisselâm, zayıf kimselerin yanından geçiyordu. Sordu: - Size ne oldu? - Biz Allah korkusundan böyle zayıfladık. - Elbette Allahü teâlâ sizi Cehennem azâbından emin eder. Başka bir kavme uğradı. Bunlar daha zayıf idi. Onlara sordu: - Size böyle ne oldu? - Cennete kavuşmak arzusu bizi bu hâle getirdi. - Allahü teâlâ, elbette sizi arzunuza kavuşturur, buyurdu. İsâ aleyhisselâm başka bir kavme rastladı. Onlar daha zayıf ve kuru idi. Yüzleri ise nûr gibi parlıyordu. Onlara da sordu: - Size ne oldu? - Allah sevgisi bizi böyle eritti. - Siz Allahü teâlânın sevgili kullarısınız! dedi. Allahü teâlâ buyurur ki: (Ey kullarım! Beni sevdiğiniz için ben de sizleri seviyorum.) Allah için sevmek... Birini Allah için seven kimse, onu yalnız, Allahü teâlâya itâat ettiği, sevdiği için sever. Hattâ Allahü teâlânın kulu olduğu, yaratığı olduğu için sever. Çünkü, Allahü teâlâyı çok sevdiği için böyle sevgiye kavuşmuştur. Nihayet aşk derecesine çıkınca, âşıklar gibi sevgilisinin köyünü, mahallesini sever. Evinin duvarlarını sever. Hattâ sevdiğinin köyünün köpeklerini, diğer köpeklerden daha çok sever. Böyle olunca, sevgilisinin sevdiklerini, sevgilisini sevenleri sevgilisinin sözünü dinleyenleri, kapıcısını ve hizmetçilerini, akrabâsını, yakınlarını da zarûri olarak sever. Çünkü onunla alâkası olan herkese, sevgisi de sirâyet eder. Muhakkak ki, Allahü teâlâyı sevmenin kuvveti, îmân kuvveti derecesindedir. Îmân ne kadar kuvvetli olursa, sevgi de o kadar kuvvetli olur. Allahü teâlâya itâat edenleri Allah için seven kimse, zarûri olarak O'nun düşmanlarını da düşman olarak bilir...

.Sevmek de düşmanlık da Allah için...

Allahü teâlâyı sevmek çok kıymetli bir cevherdir. Gerçek sevgi iyilikle artmaz, kötülükle eksilmez. Bunun için sevgiliden gelen her şeyi gülerek, sevinerek karşılamak lâzımdır. Ondan gelenlerin hepsi tatlı gelmelidir. Sevgilinin sert davranması aşağılaması, ikrâm, ihsân ve yükseltmek gibi olmalıdır. Hattâ kendi nefsinin böyle isteklerinden daha tatlı olmalıdır. Seven böyle olmazsa, sevgisi tam olmaz. Hattâ seviyorum demesi, yalancılık olur. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Sırf Allah rızâsı için bir kimse ile arkadaş olan Cennette hiçbir amele verilmeyen yüksek bir dereceye kavuşur.) (Allah için birbirini seven iki kimseden Allah indinde en sevgili olanı diğerini daha fazla sevendir.) (Îmânın temelli ve en kuvvetli alâmeti Müslümanları sevmek, Müslümanlara düşmanlık edenleri sevmemektir.) (Allahü teâlâ buyuruyor ki: Benim için birbirini ziyâret edenleri, benim için birbirlerini sevenleri, benim için birbirine kolaylık gösterenleri ve benim için yardımlaşanları elbette ben de severim.) (Kıyâmet günü Arş'ın gölgesinde bulunacak yedi sınıf kimseden biri de Allah için birbirini seven, Allah için toplanıp, Allah için dağılan kimselerdir.) Dostlarımı sevmedikçe!.. Cenâb-ı Hak, İsâ aleyhisselâma buyurdu ki: (Eğer yerde ve göklerde bulunan bütün mahlûkların ibâdetlerini yapsan, dostlarımı sevmedikçe ve düşmanlarımdan uzaklaşmadıkça, hiç fâidesi olmaz.) Allahü teâlâ, Mûsâ aleyhisselâma sordu: - Benim için ne işledin? - Yâ Rabbî, senin için namaz kıldım, oruç tuttum, zekât verdim, ismini çok zikrettim, dedi. - Yâ Mûsâ, namazların sana burhandır. Oruçların Cehennemden siperdir. Zekât, kıyamet gününün sıcaklığından koruyan gölgedir. İsmimi söylemen de, kabir ve kıyâmet karanlığında seni aydanlatan nûrdur. Yâni bunların fâideleri hep sanadır. Benim için ayrıca ne yaptın? buyurdu. - Yâ Rabbî, senin için olan ameli bana bildir! - Yâ Mûsâ, dostlarımı benim için sevdin mi ve düşmanlarıma benim için düşmanlık ettin mi? Mûsâ aleyhisselâm da, Allah için amelin Hubb-i fillah ve Buğd-i fillâh olduğunu anladı. Ebû Huzeyfe hazretleri, kızkardeşini, azatlı kölesi Sâlim ile evlendirdiği zaman Kureyşliler, kendisine hakaret edip ağır söz söylediler. Dediler ki: - Asîl bir kız köleye verilir mi hiç? - Siz ne söylüyorsunuz? Kızkardeşimle evlenmeyi kabûl etmez diye ne kadar korktuğumu bir bilseniz... Kureyşliler, bu söze daha fazla kızıp âdeta çılgına döndüler. Dediler ki: - O nasıl söz? - Siz benim bildiğimi bilseydiniz böyle söylemezdiniz. - Bildiğin neyse söyle! - Resûl-i Ekremden işittim ki, (Allahı bütün kalbi ile seveni görmek isteyen Sâlim'e baksın) buyurdu. Bunu işiten Kureyşliler özür dileyip onu tebrik ettiler. Hazret-i Ebû Bekr, vefât edeceği zaman Âişe validemiz içeri girerek der ki: - Babacığım işte yıkanmış temiz bir kefen getirdim. Babası şöyle cevap verir: - Yavrum yıkanmış kefeni bırak, Müslüman olduğum ilk gün üzerimde bulunan kaba elbisemi bana kefen yapın! Çünkü çok zamanlar, Allah sevgisinin verdiği korku ile ağlar, gözyaşlarımı o elbiseye sürerdim. Allahü teâlâ, o gözyaşlarımın hurmetine belki bana rahmet eder. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (İstediğin gibi yaşa, muhakkak öleceksin. İstediğini yap, muhakkak yaptığının karşılığını bulacaksın! Dilediğini elde et, muhakkak ondan ayrılacaksın! Mü'minin şerefi ibâdetinde, izzeti ise insanlara muhtaç olmamasındadır.) En büyük ni'met... Allahü teâlânın, bir kulunun kalbine, kendi sevgisini yerleştirmesi, kendi hicrânı, ayrılığı ile onu yakması ne büyük ni'mettir. Bu ni'metin kıymetini bilip şükrünü yapmak lâzımdır. Durmayıp, bunun artmasına çalışarak aşkı ilâhînin, en son derecesine yükselmesini beklemelidir. Bunun için de hakîkî matlûbdan başka, hiçbir şeye gönül bağlamamalı, fâidesi olmayan şeylerle uğraşmamalıdır! Yâni Allahü teâlânın sevgisine kavuşmak için, İslâm âlimlerinin kitaplarında yazılı olduğu gibi îmân etmeli ve bütün sözleri, işleri onların bildirdiklerine uydurmalı, sünneti seniyyeye yapışmalı ve bid'atlerden sakınmalıdır! Çünkü, Allahü teâlânın sevgisine ulaştıran yolun esası budur...

.Ev alma, komşu al!..

Âile ve akrabâlarımızdan sonra bize en yakın olanlar komşularımızdır. Komşu hakkını son derece gözetmek, el ile ve dil ile komşulara ezâ edecek, sıkıntı verecek bir harekette bulunmamak, dînimizin emrettiği önemli bir vazifedir. Komşuluk, insanları ve âileleri birbirine bağlayan mânevî bir bağdır. Bâzan komşular arasındaki bu mânevî bağlara, akrabâlar arasındakinden bile fazla ihtiyaç duyulur. Zîrâ, asrımızda çeşitli işlerimizden dolayı, hemen hemen her gün, hattâ her saat yüz yüze bakarız. Bu sebepledir ki, atalarımız, "Ev alma, komşu al" diyerek iyi komşular edinmemizi tavsiye etmişlerdir. Aradaki bu güzel bağları koparmak ise, dînimizce hoş olmayan şeylerdir. İnsan, kendi malını, canını ve nâmusunu nasıl korursa, komşusunun malını, canını, iffet ve nâmusunu da öylece koruması, onların haklarına riâyet etmesi lâzımdır. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki: (Komşuya hürmet etmek, anaya hürmet etmek gibi lâzımdır.) (Cebrâil aleyhisselâm, komşu hakkı üzerinde o kadar çok durdu ki, komşu ölünce, diğer komşunun mîrasından pay hakkı alacağını zannettim.) Üzerlerindeki on hak... Komşunun komşusu üzerinde on hakkı olduğu hadis-i şerifle bildirilmiştir: 1- Borç istediği zaman borç vermek. 2- Misâfirliğe çağırınca, dâvetine icâbet etmek, gitmek. 3- Hastalanınca, ziyâretine gidip, hâl ve hatırını sormak. 4- Yardım isterse, yardım etmek. 5- Başına bir belâ gelirse, teselli etmek, üzüntüsünü paylaşmak. 6- Sevinçli günlerinde, sevincine ortak olmak. 7- Ölünce cenâzesine gitmek, defin işleriyle meşgûl olmak. 8- Yolculuğa çıktığı zaman, evini kollayıp gözetmek. 9- Ondan gelecek bütün sıkıntılara katlanmak. 10- Onunla kavga ve münâkaşa etmemek, iyi geçinmek... Hasan-ı Basrî hazretleri buyurdu ki: "İyi geçinmek, sadece komşuya eziyet etmemek değil, ondan gelen eziyetlere de sabretmektir." Komşuları ile iyi geçinmeyen, mânasız ve sudan bahanelerle komşusuna darılıp, aralarına kin ve nefret tohumu saçarak, komşuluk bağlarını koparan kimselerden olmamalıyız... Her zaman, hürmet ve saygı göstermelidir. Komşuya hürmet, onunla iyi geçinmektir. Allahü teâlânın kendisine ihsân ettiği rızıklardan ona da vermektir. Onu incitecek söz ve harekette bulunmamaktır. Bir defasında, Peygamber aleyhisselâm buyurdu ki: - Vallahi îman etmemiştir, vallahi îman etmemiştir, vallahi îman etmemiştir. Orada bulunan Eshâb-ı kirâm korkarak sordular: - Yâ Resûlallah, bu îman etmeyen kimdir? Peygamber efendimiz şöyle cevap verdiler: - Kötülüğünden, komşusunun emin olmadığı insan! Malına göz dikmemeli! Fakir komşular, kendileriyle görüşmeyen, kendilerine yardım etmeyen zengin komşularını, Kıyâmet günü şikâyet edecekler, haklarını isteyeceklerdir. Komşunun çocuklarına şefkat göstermeli, muhtaç olduklarını vermeli, tatlı dil ile de gönüllerini almalıdır. Komşusunun gönderdiği hediyeyi az ve hakîr görmemeli, sevinçle karşılamalıdır. Komşunun malına göz dikmemeli, fakat kendi malı varsa, komşuya ondan ikram etmelidir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Allaha ve âhiret gününe inanan, komşusuna ikramda bulunsun!) Komşunun yaptığı eziyetlere ve câhilce hareketlerine de sabretmeli, karşılık vermemeli, güler yüz ve tatlı dil ile karşılamalıdır. Hattâ, ona karşı iyiliklerini artırmalıdır! Hasan-ı Basrî hazretleri buyurdu ki: "İyi geçinmek, sadece komşuya eziyet etmemek değil, ondan gelen eziyetlere de sabretmektir." Komşunun ödünç olarak istediğini hemen vermelidir. Komşu hasta olunca, ziyâretine gitmeli; sıkıntıya düşünce, imdâdına yetişmelidir. Sevinçli zamanlarında tebrik etmelidir. Salih komşu hürmetine! Hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Sıkıntıya düşen komşusuna yardım eden, sıkıntısını gideren kimseye, Allahü teâlâ, Kıyâmet günü kıymetli elbise giydirecektir.) Komşusu sefere, uzak vazifeye gidince, geride kalan âilesini, çocuklarını; hırsızların, ahlâksızların şerlerinden, zararlarından muhafaza etmelidir. O yok iken, onun çoluk çocuklarına karşı davranışlarında ona hıyânet etmekten çok sakınmalıdır. Dünyada en kıymetli şey, Müslüman, sâlih, Allahü teâlânın ve mahlûkların haklarını bilen ve gözeten komşudur. İyi komşular varsa, Allah onun hürmetine diğerlerine de umumî belâ göndermez. Hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Allahü teâlâ, bir sâlih Müslümanın hürmetine, komşularından binlerce belâyı, felâketi uzaklaştırır.) Meğer komşu ne kadar önemliymiş değil mi? Allahü teala salih komşularımızın sayısını artırsın...

.Kabir azâbı, âhiret azâblarındandır!

İmâm-ı Rabbânî hazretleri kabir hayatı hakkında buyuruyor ki: "Kabirde azâb yapılacağı sahîh ve meşhur hadîslerle, hattâ Kur'ân-ı kerîmdeki âyetlerle bildirilmiş iken, çok kimsenin bunda şüphe ettiği, hattâ inanmadığı, böyle şey olmaz dediği görülüyor. 'Ölüye azâb yapılsaydı, dirilerde olduğu gibi, çırpınır, hareket ederdi' diyorlar. Ölülerin hâli, dünyadaki dirilerin hayatı gibi değildir. Dünyanın nizâmı için buradaki hayatta hem his, hem de irâde ile hareket vardır. Kabir hayatında, ölülerin azâb ve elem duymaları için yalnız hissetmeleri yetişir. Kabirde rûhun bedene bağlanması, diri iken bağlanmasının yarısı kadardır. İşte bunun için ölüler, azâbı duydukları hâlde, hareket etmez ve kıpırdayamazlar. Şüpheleri gidermek için şunu da bildirelim. Aklın eremeyeceği, anlayamayacağı çok şeyler vardır. Her şey akıl ile anlaşılsaydı, Peygamberler gönderilmezdi. Akıl, çok şeyi anlayabilirse de, her şeyi anlıyamaz... Kabir azâbı, rü'yâ gibi değildir. Kabir azâbı, azâbın görüntüsü değil, azâbın kendisidir. Kabir azâbı, âhiret azâblarındandır. Dünya azâbları, âhiret azâbları yanında hiç kalır. Eğer âhiret azâblarından bir kıvılcım dünyaya gelse, her şeyi yakar, yok eder..." Âhiret menzillerinin ilki... Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Kabir, dünya konaklarının sonu, âhiret menzillerinin ilki olup, ya Cennet bahçelerinden bir bahçe, yahut Cehennem çukurlarından bir çukurdur.) (Sâlih bir kul mezara konulunca iyi amelleri etrafını sarar, onu muhafaza ederler. Azâb melekleri gelince namaz karşılarına çıkıp "Allah için çok kıyâmda durmuştu" der. Sonra oruç karşılarına çıkar. "Dünyada çok susuzluk çekmişti" der. Sonra, hac ve Allah yolunda harbleri karşılarına çıkar, "Bu beden çok eziyet çekmişti" derler. Daha sonra verdiği sadakalar der ki: "Buna dokunmayın, bu el ile çok sadaka vermişti." Melekler de; "Çok güzel, mübarek olsun" diyerek geri dönerler. Sonra rahmet melekleri, Cennetten bir yatak getirip yayarlar. Mezar ona gözün görebiliği kadar geniş ve nurlu olur, Kıyâmete kadar böyle devam eder.) Eshâb-ı kirâm zamanında sâlih bir zatın fâsık bir yeğeni vardı. Bu genç ölüm hastalığına yakalanınca amcası dedi ki: - Ey yeğenim! Ömrünü boşa geçirdin. Ölünce hâlin ne olacak? - Ölünce, beni anneme teslim etseler, beni ne yapardı? - Elbette seni Cennete götürürdü. - Şimdi ben Rabbime gidiyorum! Allahü teâlâ, "Kulum beni zannettiği gibi bulur!" buyurduğuna göre, elbette O'na hüsn-i zannım vardır. O annemden daha merhametlidir. Rahmeti bol olan da beni cennete koyar. Amcası, "İnşallah zannettiğin gibi olur" dedi. Nihayet yeğeni öldü. Defnetmek için mezarına inen amcası, heyecanla "sübhanallah" diye bağırdı. Sebebini soranlara dedi ki: - Kabri çok genişlemiş ve nur ile dolmuş olarak gördüm... *** İmâm-ı Yâfî'î hazretleri buyuruyor ki: "Ölenleri iyi veya kötü halde görmek, Cenâb-ı Hakkın ba'zı kullarına ihsân ettiği bir keşiftir. Dirilere nasihat vermek ve ölülere hayırlı bir iş yapılmasına vesile olmak içindir. Ölüleri görmek daha çok rüyâda olmaktadır. Uyanık iken gören evliyâ da vardır." "Sözünün eriymişsin yâ Ömer" Peygamber efendimiz hazret-i Ali'nin de bulunduğu bir toplulukta, hazret-i Ömer'e buyurdu ki: - Yâ Ömer! Ölünce seni dar bir mezara koyarlar. Münker-Nekir gelir. Gözleri şimşek gibi çakar, sesleri gök gürültüsü gibidir. O zaman ne yapacaksın? Hazret-i Ömer suâl etti ki: - Yâ Resûlallah, o zaman, şimdiki gibi aklım başımda olur mu? - Evet yâ Ömer. - Öyle ise korkmam. Allahın izniyle onlara gereken cevâbı veririm. Hazret-i Ömer vefât etti. Defnettiler. Hazret-i Ali, telkîni beklerken Münker-Nekir sorguya başladılar. - Rabbin kim? Hazret-i Ömer, suâl meleklerine sordu: - Siz kaç günlük yoldan geldiniz? - Yedi bin yıllık yoldan geldik. -Siz bu kadar uzak yoldan geldiniz ve Allahı unutmadınız da ben birkaç dakikalık yoldan gelir de nasıl unuturum? "Sizi serbest bırakmam!" Melekler dediler ki: - Biz senin böyle cevap vereceğini biliyorduk. Ancak, emrolunduğumuz için böyle suâl ettik. Hazret-i Ömer buyurdu ki: - Ümmet-i Muhammede böyle heybetli gelmeyeceğinize söz vermedikçe sizi serbest bırakmam. Meleklerden söz alınca onları bıraktı. Bunları müşâhede eden hazret-i Ali "Sözünün eriymişsin yâ Ömer" demekten kendini alamadı...

.Kabir azâbından kurtulmak için...

Bedir harbinde öldürülen müşriklerin bir çukura konulması emredildi. Birkaç gün sonra peygamber efendimiz, çukurun başına gelip durdu. Çukurdakilere kendilerinin ve babalarının isimlerini birer birer söyleyerek buyurdu ki: (Rabbinizin size söz verdiğine kavuştunuz mu? Ben Rabbimin söz verdiğine kavuştum.) Hazret-i Ömer, bunu işitince, "Yâ Resûlallah, leş olmuş kimselere mi söylüyorsunuz?" dedi. Bunun üzerine Peygamber efendimiz buyurdu ki: (Beni Peygamber olarak gönderen Rabbim hakkı için söylüyorum ki, siz beni onlardan daha iyi işitmiyorsunuz. Fakat cevâb veremezler.) Kabir ehli de acı ve zahmet çektiği için Peygamber efendimiz, ölünün kemiklerini kırmayı yasaklamıştır. Kabrin üstüne oturan kimseye buyurdu ki: "Yazıklar olsun sana!.." (Ölüye kabirlerinde ezâ etmeyiniz! Diriler, evlerinde, elem, zahmet duyup hissettikleri gibi, ölü de kabrinde öylece elem ve ezâ duyar.) (Ölü, kabre konulunca, ardından gelenlerin ayak seslerini duyar. Mezardan başka onunla konuşan olmaz. Mezar der ki: Benim nasıl olduğumdan ve bendeki korku ve sıkıntılardan sana söylenilenler azdır, benim için ne hazırladın? Yazıklar olsun sana ey insanoğlu! Ben varken neye gururlandın? Benim, sıkıntılı, karanlık, yalnız ve böceklerle, kurtlarla dolu bir yer olduğumu bilmiyor muydun? Üzerimden geçerken, bir ayağın geride, bir ayağın ileride şaşkınca durduğun zaman, neye aldanmıştın? Eğer o kimse sâlihlerden ise bir ses der ki: Ey mezar, neler söylüyorsun, o doğruluk üzere idi? Emr-i ma'ruf nehy-i münker yapardı. Ona elbette yeşil bahçeler hazırladım. Sonra bedeni nura çevrilir, ruhu göğe çıkarılır.) (Bir kimse, tanıdığının mezarı başına gidip selâm verince, ölü onu tanır ve selâmına cevâb verir. Tanımadığı kimsenin de kabrine gidip selâm verince, ölü selâmına cevâb verir.) (Ölü, yakınlarının kendisine bağırarak ağlamasından azâb duyar.) (Mü'minin rûhunu rahmet meleği alır. Ölüler, dünyada müjde isteyenlerin toplandığı gibi, bunun etrafına toplanırlar. Ona çeşitli sorular sorarlar. İçlerinden birkaçı da, "Kardeşinizi bırakın dinlensin! Çok sıkıntılı yerden geliyor" derler. Etrafına üşüşürler. Dünyadaki tanıdıklarını sorarlar.) (Bir ölü, dünyada sevdiği bir kimse, kendisini ziyârete geldiği zaman sevinir.) (İnsanların yaptıkları işler, pazartesi ve perşembe günleri, Allahü teâlâya arz olunur. Enbiyâya, evliyâya ve ana-babaya cuma günleri gösterilir. İyi işleri görünce sevinirler. Yüzlerinin parlaklığı artar. Kötü işlerinizi görünce üzülürler. Allahtan korkun, ölülerinizi incitmeyin!) Kabir meyyiti sıkar... Meyyit, kabre konulunca, ne kadar sâlih olsa da kabir onu sıkar. Nitekim, eshâb-ı kirâmın büyüklerinden Sa'd bin Muâz hazretleri sayısız fazîlet ve kerâmetler sahibiydi. Hattâ vefât edince Arş-ı rahman onun için titremişti. Buna rağmen kabre konulduğunda toprak onu sıktı. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Toprak Sa'd bin Muâz'ı öyle sıktı ki, iki tarafındaki kemikler birbirine geçti.) (Ölü îmânsız ise, kabir onu öyle sıkar ki, kaburga kemikleri birbirine geçer. Kabirden kalkıncaya kadar azâb içinde kalır.) Kabir sıkması, kâfirlere azâb mü'minlere ikrâm içindir. Meselâ bir anne kaybolan oğlunu bulsa, sevinçten onu nasıl bağrına bastırırsa, kabir de sâlihleri böyle sıkar. Ebülleys-i Semerkandî hazretleri buyurdu ki: "Kabir azâbından kurtulmak isteyen, namaza devam etmeli, sadaka vermeli, Kur'ân-ı kerîm okumalı, Allahü teâlâyı çok tesbih etmeli; hainlikten, dedikodudan ve üzerine idrar sıçratmaktan kaçmalıdır." Peygamber efendimiz iki kabrin yanından geçerken buyurdu ki: (Şu iki kimse azâbdadır. Biri, üzerine, idrar sıçratırdı, diğeri ise insanlar arasında söz taşır, koğuculuk ederdi.) Korkunç manzara!.. Gurbetten gelen bir kimse, hastalanan kız kardeşinin ziyâretine gittiğinde, onu vefât etmiş buldu. Bir kabir kazıp onu defnetti. Eve döndüğünde para cüzdanını kabirde düşürdüğünü anladı. Kabristana gitti. Kardeşinin mezarını açıp cüzdanı buldu. Fakat bu anda korkunç bir manzarayla karşılaştı! Kabri hemen kapatıp eve dönünce annesine sordu: - Kardeşimin ne gibi hatâları vardı? Annesi dedi ki: - Kardeşin namaza gevşek davranır, dedikodu eder, söz taşır ve üzerine idrar sıçratarak temizliğe riâyet etmezdi. Kardeşi, azâbın bu günâhlar sebebiyle olduğunu anladı.

.Rızkından endişe edene yazıklar olsun!

Tevekkül, dînin bildirdiği bütün sebeplere yapıştıktan sonra neticeyi sebeplerden değil, sebepleri yaratandan beklemektir. (Bir işe başladığın zaman, Allahü teâlâya tevekkül et. O'na güven!) âyet-i kerîmesi, tevekkül ile beraber azmederek çalışmak lâzım olduğunu gösteriyor. Tevekkül, değiştirilmesi insan gücünün dışında olan üzücü hâdiseleri ezelde takdir edilmiş bilip, üzülmemek, Allahü teâlâdan geldiğini düşünerek seve seve karşılamaktır. Çeşitli maniler, insanın gönül huzuru ile yaşamasını önler. Huzursuzluktan kurtulmanın çâresi, lüzumlu tedbirleri aldıktan sonra işin neticesini Allahü teâlâya bırakmaktır. Çünkü insan, bir işin neticesinin iyi mi, kötü mü olacağını bilemez. Hayır zannettiği çok şey, şerle, şer zannettiği çok şey de, hayırla neticelenebilir. "Muhakkak şu işim olsun" diye ısrar etmemeli, "Hayırlı ise olsun" demelidir. Sebepler, kapı gibidir... Allahü teâlâ, kimseye muhtaç olmamak için çalışmayı, hasta olmamak için önceden tedbir almayı, çocuk sahibi olmak için evlenmeyi, hasta olunca ilâç kullanmayı, görebilmek için ışığı sebep kılmıştır. Sebebi, istenilen şeye kavuşmak için bir kapı gibi yaratmıştır. Bir şeyin hâsıl olmasına sebep olan şeyi yapmayıp da sebepsiz olarak gelmesini beklemek, kapıyı kapayıp pencereden atılmasını istemeğe benzer ki, bu, akla ve dîne uygun değildir. Allahü teâlâ, insanların, ihtiyaçlarına kavuşmak için bu sebeplere yapışma kapısını yaratmış ve açık bırakmıştır. Onu kapamak uygun olmayıp, insanların vazîfesi kapıya gidip beklemektir. Sonrasını O bilir. Kinin bileşiklerinin sıtmaya, salicylatların romatizmaya, aşı ve serumların, antibiyotiklerin ve sülfamidlerin de bakterilere karşı tesiri, ekmeğin açlığı, suyun susuzluğu gidermesi gibidir. Yangını su ile söndürmek de böyledir. Tesiri muhakkak olan bunun gibi ilâçları kullanmamak tevekkül değildir... Mûsâ aleyhisselâm hastalanmıştı. İlâcını söylediler. "İlâç istemem, Allahü teâlâ şifasını verir" diyerek tavsiye edilen en tesirli ilâcı kullanmadı. O zaman Allahü teâlâ (İlâç kullanmazsan şifâ ihsan etmem!) buyurdu. İlâcı içip iyi oldu. Fakat sebebini merak etti. Allahü teâlâ (Sen, tevekkül etmek için, benim âdetimi, hikmetimi değiştirmek mi istiyorsun? İlâçlara faydalı tesirleri veren kimdir? Elbette tesirleri yaratan benim) buyurdu. Görülüyor ki, tabibe gitmeli, ilâç kullanmalıdır. Fakat, doktora ve ilâca güvenmemeli, şifâyı Allahü teâlâdan istemelidir. İlâç içip de iyi olmayan, ameliyat masalarında kalıp can veren az değildir. Kur'ân-ı kerîmde buyuruldu ki: (Bir kimse Allahü teâlâya tevekkül ederse, Allahü teâlâ ona kâfidir.) [Talâk] Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Eğer Allahü teâlâya hakkıyla tevekkül etseydiniz, sabah aç kalkıp, akşam tok dönen kuşlar gibi sizi de rızıklandırırdı.) Âlimlerden birine "Hep ibâdetle meşgul oluyorsun, ne yiyip ne içiyorsun?" dediler. O da, dişlerini gösterdi. Yâni "Değirmeni yapan suyunu gönderir" demek istedi. Çünkü rızıkları Allahü teâlânın gönderdiğine inancı tamdı. Nitekim, Hûd sûresinde buyuruldu ki: (Yeryüzündeki her canlının rızkını, Allahü teâlâ, elbette gönderir.) Birisi, Veysel Karânî hazretlerine, "Nereye yerleşeyim?" diye sorunca, O da, "Şam'a yerleş!" buyurdu. Soran, "Acaba Şam'da geçim nasıldır?" deyince Veysel Karânî hazretleri, "Rızıklarından endişe eden kalplere yazıklar olsun. Bunlara nasîhat fayda etmez" buyurdu. Tevekkül, kalb işidir ve îmândan meydana gelir. Tevhîde ve Allahü teâlânın lütuf ve ihsânının pek çok olduğuna îmân etmekle hâsıl olur. Bu hâl, kalbin vekîle itîmat etmesi, güvenmesi ve ona inanması ve onun ile rahat etmesidir. Böyle bir insan dünya malına gönül bağlamaz. Dünya işlerinin bozulmasından dolayı üzülmez. Allahü teâlânın rızkı göndereceğine güvenir. Meselâ, iftirâya uğrayan bir kimse, mahkemeye düşünce kendine bir avukat tutar. Üç şeyde avukata güvenirse, bu kimsenin kalbi rahat eder. "O ne iyi vekîldir!.." Birincisi, avukatın, ona yaptıkları iftirâyı iyi bilmesidir. İkincisi; bildiğini iyi anlatmak için, doğruyu söylemekten çekinmemesi. Üçüncüsü de, avukatın bunu canla başla müdafaa edeceğine inanmasıdır. Avukatına böyle inanır, güvenirse kendisi ayrıca uğraşmaz. (Allahü teâlâ bize yetişir. O ne iyi vekîldir) âyet-i kerîmesini iyi anlayıp, "Rızık takdir edilmiş, ayrılmıştır. Vakti gelince bana yetişir" der. Bütün bunlardan açıkça anlaşılıyor ki dînimiz, çalışmayıp, boş oturup tevekkül ediyorum demeyi yasaklamaktadır...

.Ölüm en iyi nasihattir!..

Âkıl ve bâliğ olan îmânlı erkek ve kadınlara "Mükellef" denir. Mükellef olanların, ölümü çok hâtırlaması sünnettir. Çünkü ölümü çok hâtırlamak, emirlere sarılmaya ve günâhlardan sakınmaya sebep olur. Harâm işlemeye, kötülük yapmaya cesareti azaltır. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Lezzetleri yıkan, eğlencelere son veren ölümü çok hâtırlayınız!) Bütün işlerin sonunun ölüm, duracağı yerin mezar, kendisine gelenlerin Münker ve Nekir, gideceği yerin kıyâmet, ebedî kalacağı yerin, Cennet veya Cehennemden biri olduğunu bilen bir kimse için ölümü düşünmekten daha önemli, ölüm için azık toplama çâresinden daha yüksek bir tedbir olmaz. Bunu yapanlar ancak akıllı olanlardır. Nitekim Peygamber efendimiz buyurdu ki: (Akıllı şu kimsedir ki, nefsine hâkim olur ve ölümden sonrası için güzel amel işler, hazırlık yapar.) Ölüme hazırlanan kimsenin kabri Cennet bahçelerinden bir bahçe olur. Ölümü unutup, bütün maksadı zevk ve sefâ olan, âhiret azığını hâtırına bile getirmeyenin mezarı, Cehennem çukurlarından bir çukur olur. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (İnsanlara nasîhat için ölüm kâfidir.) İnsanların en akıllısı... Hazret-i Âişe vâlidemiz, "Yâ Resûlallah, kim şehitler derecesinde olabilir?" diye sorunca, (Ölümü çok hâtırlayan kimse, şehitler derecesinde olur) buyurdu. Ensârdan biri, "İnsanların en akıllısı ve en kerîmi kimdir?" diye suâl ettiğinde (Ölümü çok hâtırlayan ve âhiret için azık toplamakta acele edenlerdir.) Tasavvuf büyüklerinden bazıları, her gün bir kerre ölümü hâtırlamayı âdet edinmişti. İbrâhim Teymî hazretleri buyurdu ki: "Dünya zevklerini kalbimden çıkaran iki şeydir: Ölümü hâtırlamak ve Allahü teâlânın beni her an gördüğünü düşünmek..." Ölmek, yok olmak değildir. Varlığı bozmayan bir iştir. Ölüm, rûhun bedene olan bağlılığının sona ermesi, rûhun, bedenden ayrılması, insanın bir halden, başka bir hâle dönmesidir. Bir evden, bir eve göç etmektir. Ömer bin Abdülaziz hazretleri "Sizler, ancak ebediyet, sonsuzluk için yaratıldınız! Lâkin bir evden, bir eve göç edersiniz!" buyurdu. Ölüm, mü'mine hediyedir, ni'mettir. Günâhı olanlara musîbettir. Sâlih olan mü'min, ölüm ile dünyanın, eziyet ve yorgunluğundan kurtulur. Mü'minin rûhunun bedenden ayrılması, esirin hapisten kurtulması gibidir. Mü'min öldükten sonra, bu dünyaya geri gelmek istemez. Yalnız şehitler, dünyaya geri gelip bir daha şehit olmak ister. Ölüm, her Müslüman için hediyedir. Mü'minlere yapılacak ikrâmlardan birincisi, ölümdeki sevinçtir. Mü'mini rahatlandıran, ancak Allahü teâlâya kavuşmaktır. Allahü teâlâya kavuşturduğu için ölüm sevilir. Cenneti isteyen ve ona hazırlanan insan ölümü sever. Çünkü ölüm olmayınca Cennete girilmez. Kur'ân-ı kerîmde buyuruldu ki: (Habîbim de ki: Eğer ölmekten veya öldürülmekten kaçıyorsanız, bu kaçmanızın size hiçbir faydası olmayacaktır.) (Eğer sâdık kimseler iseniz, ölümü isteyiniz. Ama yaptıkları kötülükler dolayısıyla, onlar hiçbir zaman ölümü temenni etmeyeceklerdir.) Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Bir kimse, Allaha kavuşmayı severse, Allah da ona kavuşmayı sever. Eğer, Allaha kavuşmayı iyi görmezse, Allah da ona kavuşmayı iyi görmez.) Bunun üzerine Eshâb-ı kirâmdan biri suâl etti: - Yâ Resûlallah, hiçbirimiz ölümü sevmeyiz. Durumumuz ne olacak? Resûlullah efendimiz buyurdu ki: - Bu dediğiniz, anlatılmak istenen sevmemek değildir. Şöyle ki: Mü'min ölüm döşeğinde iken, Allah'tan müjdeci gelir. Dünyada yapmış olduğu iyiliklerin karşılığını da getirir. Bu hâli gören mü'min için, Allaha kavuşmaktan daha sevimli bir şey yoktur. Bu durumda, Allahü teâlâ ise, ona kavuşmayı sever. Kezâ, Müslüman olmayana ve günâhkâra da ölüm meleği, korkutucu vasfında geldiği zaman, onun için Allaha kavuşmak kadar ağır gelen bir şey olmaz. Allahü teâlâ da ona kavuşmayı sevmez. İnsanlar uykudadır!.. Bir kimsenin îmânı son nefeste belli olur. Bir insan bu devlete kavuşunca, Allahü teâlânın ihsânları başlar. Bu anda elbette sevinir. Saâdet sâhibi şu kimsedir ki, Azrâil aleyhisselâm gelip, (Korkma, Erhamürrâhimîne gidiyorsun. Asıl vatanına kavuşuyorsun. Büyük devlete erişiyorsun!) der. Böyle kimseye, bundan daha şerefli bir gün yoktur... Bu dünya bir konaktır. O cihâna bakınca zindandır. Bu geçici varlık, bir görünüştür. Gölge gibi, yavaş yavaş çekilmekte, geçip gitmektedir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (İnsanlar uykudadır, ölünce uyanırlar.) Dünya hayatı, rüyâ gibidir. Ölüm uyandırıp, rüyâ bitecek, hakîkî hayat başlayacaktır. Müslümanın ölümü hayattır. Hem de sonsuz hayat!

.İnsan bu dünya için yaratılmadı!

Basîret sâhipleri için cenâze, ölü bir ibret levhasıdır. Cenâzelerde hatırlatmak ve gaflette olanları uyarmak vardır. Ne yazık ki, gaflettekiler dâima başkalarının cenâzelerini göreceklerini ve kendilerinin ölmeyecekmiş gibi kalacaklarını sanarak gafletleri artar. Kendilerinin de tabuta girip taşınacaklarını hesâba katmazlar. Bunu düşünseler de, çok daha sonra olacağını sanırlar. Tabutlarda taşınan dostlarının da, hayatta iken aynı görüş ve düşüncede olduklarını hesâba katmazlar. Halbuki onların bu zanları boşa çıktı. Bir tabutun geçtiğini gören kimseye yaraşan, tabut içerisinde kendisini farzetmesidir. Çünkü mutlak surette kendisi de oradan geçecektir. Ölümün her an geleceğini düşünmelidir. Sıhhatin, gençliğin ölüme mâni olmadıklarını düşünmelidir. "Ölümü çok hâtırlayınız!" Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Ölümü çok hâtırlayınız. Onu hâtırlamak, insanı günâh işlemekten, kötülük yapmaktan korur ve âhirete zararlı olan şeylerden sakınmaya sebep olur.) Hazret-i Ömer: - Yâ Kâ'ab, bize ölümü anlat! dedi. - Ölüm dikenli bir çalı gibidir. Âdemoğlunun içine girmiştir. O dikenlerin her biri, âdemoğlunun bir damarına uzanmıştır. Bu hâl içinde, güçlü biri, o dikenli ağacı tutup çekiyor. Kopan kopuyor, kalan kalıyor. Can vermek acısı, dünya acılarının hepsinden daha acıdır. Fakat, âhiret azâblarının hepsinden daha hafiftir. Mü'min, rûhunu teslim edeceği vakit, rahmet meleklerini, Cennet hûrilerini görüp, onların zevki ile yukarıda bildirilen can verme acısını duymaz. Rûhu tereyağından kıl çeker gibi, kolay çıkar. Ni'metlere kavuşur. Her Müslümanın, ölüme hazırlanması lâzımdır. Bunun için de, tövbe etmeli, kul hakkı altında kalmamaya dikkat etmelidir. Kimseye kötülük yapmamalı, herkesi tatlı dil ve güler yüz ile karşılamalı, kalb kırmamalı, kimse ile münakaşa etmemelidir. Allahü teâlânın haklarını da ödemek lâzımdır. Bu hakların en mühimi, İslâmın beş şartını yerine getirmektir. Namaz kılmayan bir kimse, Müslümanların haklarını da vermemiş oluyor. Çünkü, her namazda oturunca (... Ve alâ ibâdillâhissâlihîn) diyerek mü'minlere duâ etmek vazîfemizdir. Namaz kılmayanlar, mü'minleri bu duâdan mahrûm bırakıyor. Hakları olan bu duâyı yapmıyor. İnsan, bu dünyada kalmak için yaratılmadı. Dünyada iş yapmak, çalışmak için yaratıldık. Çalışmalıyız! Çalışıp da kazanıp da ölen bir kimse için korkacak birşey yoktur. Hattâ böyle ölmek, bir devlet ele geçirmektir. Ölmek, felâket değildir. Öldükten sonra başına gelecekleri bilmemek felâkettir. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Allahü teâlânın hidâyet ettiğine vâiz olarak, ölüm kâfidir.) (Ey ümmetim, emeliniz kısa olsun, ölümü çok hâtırlayınız!) İmâm-ı Gazâlî hazretleri buyurdu ki: "Ölüm büyük bir iştir, büyük bir tehlikedir. İnsanlar bunu bilmiyorlar. Hâtırlasalar da kalblerine fazla tesir etmiyor. Çünkü kalbleri dünya meşgalesine öyle dalmıştır ki, kalblerinde başka bir şeye yer kalmamıştır. Bundan kurtuluş çâresi, bazen bir yere çekilmek ve bir saat kadar kalbini dünya meşgalelerinden uzak tutmaktır. Nitekim ıssız sahralarda dolaşan bir kimse, başkalarından kendisine bir yardım geleceğini düşünmez, başının çâresine bakar, önceden tedbir alır. İşte tenha bir yerde oturup kendi kendine demelidir ki: Ölüm yaklaştı, belki bugün gelir. Eğer sana bilmediğin karanlık bir mağaraya gir deseler, 'İçerisinde kuyu var mı? Yoksa zehirli veya yırtıcı hayvana rastlar mıyım veya ne var, ne yok bilmiyorum' diyerek, dizlerinin bağı çözülür. Ölümden sonraki işin, mezardaki korkulu hâlinin bundan aşağı olmadığı, gün gibi meydandadır. Bunu düşünmemek ne biçim bir cesarettir. Bunun en güzel çâresi, ölen arkadaşlarına bakmak, onları düşünmektir... Mezardaki hâllerini düşün! Onları hâtırlayıp dünyada her birinin mevkisini, zenginliğini, işlerini, sıkıntılarını, neş'elerini, dünyada neye kavuştuklarını, ölümü nasıl unuttuklarını ve beklemedikleri bir zamanda, âhiret için ellerinde azık yokken, ölümün ansızın gelip onları götürdüğünü düşün! Şimdi mezardaki hâllerinin nasıl olduğunu, âzâlarının birbirinden nasıl ayrıldığını, etlerini, derilerini, gözlerini ve dillerini böceklerin, kurtların nasıl yediğini, onlar bu halde iken vârislerinin mallarını taksim edip rahat rahat nasıl yediğini göz önüne getir!.." İnsan, bu ve bunun gibi sözleri zaman zaman kendi kendine söylemelidir. Belki böylece kalbi ölüme karşı uyanık olur. Çünkü gafletle hâtırlamak kalbe tesir etmez...

.İhtiyarlık herkese nasîb olmaz!..

Merhaba... Bu köşede yıllarca çok sevdiğim/sevdiğimiz merhum Mehmet Oruç ağabeyimin "Gönül Bahçesi"ni severek okuduk/okudunuz. Yeri doldurulamaz bir insandı. O, rahmet-i Rahmâna kavuştu, ancak, bizim için hayat devam ediyor... İnşaallah bugünden itibaren haftada bir gün sizlerle beraber olacağız. "Hakikat" deryasından birlikte tatmaya çalışacağız... Efendim, söylenecekler söylendi, yazılacaklar yazıldı. Bize düşen, Ehl-i sünnet âlimlerinin envai çeşit çiçeklerden toplayarak -şifalı bal misali- hazırladıkları eserlerden aldıklarımızı, sizlere nakletmek... Gençlik, ah gençlik; önce gençlik, diyor ve İslam büyüklerinin gençlere yaptığı nasihatlerle ilk yazımıza başlıyoruz. Gayret bizden, tevfik Allahü tealadan... *** Gençlik çağı, nefsin kaynadığı, şehvetlerin oynadığı, insan ve cin şeytanlarının saldırdığı bir zamandır. Gençlikte, nefsin arzûları, insanı kapladığı gibi, ilim öğrenilecek ibâdet yapılacak en kârlı zaman da gençliktir. Gençlikte, dînin bir emrini yerine getirmek, ihtiyarlıkta yapılan aynı ibâdetten çok üstün ve kıymetli olur. Hele başka mâniler de araya katılırsa, bunları dinlemeyip, yapılan ibâdetin sevâbı o kadar çoktur ki, ancak Allahü teâlâ bilir. Çünkü mâniler karşısında, ibadeti yapmak güçlüğü, sıkıntısı, o ibâdetlerin, şânını, şerefini göklere çıkarır. Mâni olmayarak, kolay yapılan ibâdetler, aşağıda kalır. Bunun içindir ki, insanların yüksekleri, meleklerin yükseklerinden daha üstün olmuştur... Gençlik arzuları, Allahü teâlânın düşmanı olan nefsin ve şeytanın sevdiği şeylerdir. Dîne uygun şeyler ise Allahü teâlânın sevdiği şeylerdir. Allahü teâlânın bu düşmanlarını sevindirip, bütün nimetleri veren, hakîkî sâhibi gazaba getirmek, akıllı insanların yapacağı şey değildir. Allahü teâlâ hepimize akla uygun hareketler nasîb edip, nefse, şeytana ve din düşmanlarının sözlerine ve yazılarına aldanmaktan muhafaza buyursun! Bu kazanç çağında, mert olan, bu vaktin kıymetini bilip elden kaçırmaz. İhtiyârlık herkese nasîb olmaz. Nasîb olsa da rahat, elverişli vakit ele geçmez. Vakit de bulunsa, dünya zevkleri azalıp, güç kuvvet gidip, arzûlara kavuşmak imkânı ve ümitleri kalmadığı zamanda faydalı iş yapılamaz. Güç kuvvet yerinde iken, hangi mazeretle, hangi sebeple, bugünün işi yarına bırakılabilir? Peygamberimiz "sallallahü aleyhi ve sellem" (Yarın yaparım diyen, helak oldu, ziyân etti) buyurdu. Eğer dünya işleri yarına bırakılırsa ve bugün âhiret işleri yapılırsa, güzel olur. Fakat bunun aksi yapılırsa, çok çirkin olur. Gençlik zamanında insanı, üç din düşmanı olan, nefs, şeytan ve kötü insanlar aldatmaya uğraşmaktadır. Bunlar karşısında, az bir ibâdet pek kıymetli olur. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Her asırda, her zamanda, Allahü teâlâ katında en sevgili olanlar, tövbe eden gençlerdir.) Allahü teâlâ, çok merhametli olduğu, kullarına çok acıdığı için, yirmidört saat içinde ibâdete, yalnız beş vakit ayırmış, birkaç şeyi harâm edip, çok şeyi mubâh etmiş, izin vermiştir. O halde, her isteğin kolaylıkla yapılabileceği gençlik zamanını iyi değerlendirmelidir. Saâdet-i ebediyyeye kavuşturacak sebeplere yapışmalı, iyi işler yapmalı, bugünün işini yarına bırakmamalıdır. Dünya hayatı çok kısadır. Âhiretin azâbları pek acı ve sonsuzdur. İleriyi gören akıl sâhiplerinin ihtiyârlayıp pişmanlık duymaması için, Allahü teâlâya kulluk yapılacak en kârlı zaman olan gençliğin kıymetini bilmesi lâzımdır. Ebû Turâb-ı Nahşebî hazretleri buyuruyor ki: "Bugünü düşünürüm, dün geçti, yarın var mı?/Gençliğe de güvenmem, ölen hep ihtiyar mı?" Mevlânâ hazretleri de Mesnevî'de buyuruyor ki: "Çocukluğunda oyun, gençliğinde sarhoşluk, ihtiyarlığında tembellik... Ne zaman Allaha kulluk edeceksin?.." GENÇ TÜCCAR Hâce Behâeddîn-i Nakşibend Buhârî "kuddise sirruh" buyurdu ki: (Mekke-i mükerremede Minâ pazarında, genç bir tüccar, aşağı yukarı, ellibin altın değerinde alışveriş yapıyordu. O esnâda, kalbi, Allahü teâlâyı bir an unutmuyordu...)

.İhtiyarlık herkese nasîb olmaz!..

Merhaba... Bu köşede yıllarca çok sevdiğim/sevdiğimiz merhum Mehmet Oruç ağabeyimin "Gönül Bahçesi"ni severek okuduk/okudunuz. Yeri doldurulamaz bir insandı. O, rahmet-i Rahmâna kavuştu, ancak, bizim için hayat devam ediyor... İnşaallah bugünden itibaren haftada bir gün sizlerle beraber olacağız. "Hakikat" deryasından birlikte tatmaya çalışacağız... Efendim, söylenecekler söylendi, yazılacaklar yazıldı. Bize düşen, Ehl-i sünnet âlimlerinin envai çeşit çiçeklerden toplayarak -şifalı bal misali- hazırladıkları eserlerden aldıklarımızı, sizlere nakletmek... Gençlik, ah gençlik; önce gençlik, diyor ve İslam büyüklerinin gençlere yaptığı nasihatlerle ilk yazımıza başlıyoruz. Gayret bizden, tevfik Allahü tealadan... *** Gençlik çağı, nefsin kaynadığı, şehvetlerin oynadığı, insan ve cin şeytanlarının saldırdığı bir zamandır. Gençlikte, nefsin arzûları, insanı kapladığı gibi, ilim öğrenilecek ibâdet yapılacak en kârlı zaman da gençliktir. Gençlikte, dînin bir emrini yerine getirmek, ihtiyarlıkta yapılan aynı ibâdetten çok üstün ve kıymetli olur. Hele başka mâniler de araya katılırsa, bunları dinlemeyip, yapılan ibâdetin sevâbı o kadar çoktur ki, ancak Allahü teâlâ bilir. Çünkü mâniler karşısında, ibadeti yapmak güçlüğü, sıkıntısı, o ibâdetlerin, şânını, şerefini göklere çıkarır. Mâni olmayarak, kolay yapılan ibâdetler, aşağıda kalır. Bunun içindir ki, insanların yüksekleri, meleklerin yükseklerinden daha üstün olmuştur... Gençlik arzuları, Allahü teâlânın düşmanı olan nefsin ve şeytanın sevdiği şeylerdir. Dîne uygun şeyler ise Allahü teâlânın sevdiği şeylerdir. Allahü teâlânın bu düşmanlarını sevindirip, bütün nimetleri veren, hakîkî sâhibi gazaba getirmek, akıllı insanların yapacağı şey değildir. Allahü teâlâ hepimize akla uygun hareketler nasîb edip, nefse, şeytana ve din düşmanlarının sözlerine ve yazılarına aldanmaktan muhafaza buyursun! Bu kazanç çağında, mert olan, bu vaktin kıymetini bilip elden kaçırmaz. İhtiyârlık herkese nasîb olmaz. Nasîb olsa da rahat, elverişli vakit ele geçmez. Vakit de bulunsa, dünya zevkleri azalıp, güç kuvvet gidip, arzûlara kavuşmak imkânı ve ümitleri kalmadığı zamanda faydalı iş yapılamaz. Güç kuvvet yerinde iken, hangi mazeretle, hangi sebeple, bugünün işi yarına bırakılabilir? Peygamberimiz "sallallahü aleyhi ve sellem" (Yarın yaparım diyen, helak oldu, ziyân etti) buyurdu. Eğer dünya işleri yarına bırakılırsa ve bugün âhiret işleri yapılırsa, güzel olur. Fakat bunun aksi yapılırsa, çok çirkin olur. Gençlik zamanında insanı, üç din düşmanı olan, nefs, şeytan ve kötü insanlar aldatmaya uğraşmaktadır. Bunlar karşısında, az bir ibâdet pek kıymetli olur. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Her asırda, her zamanda, Allahü teâlâ katında en sevgili olanlar, tövbe eden gençlerdir.) Allahü teâlâ, çok merhametli olduğu, kullarına çok acıdığı için, yirmidört saat içinde ibâdete, yalnız beş vakit ayırmış, birkaç şeyi harâm edip, çok şeyi mubâh etmiş, izin vermiştir. O halde, her isteğin kolaylıkla yapılabileceği gençlik zamanını iyi değerlendirmelidir. Saâdet-i ebediyyeye kavuşturacak sebeplere yapışmalı, iyi işler yapmalı, bugünün işini yarına bırakmamalıdır. Dünya hayatı çok kısadır. Âhiretin azâbları pek acı ve sonsuzdur. İleriyi gören akıl sâhiplerinin ihtiyârlayıp pişmanlık duymaması için, Allahü teâlâya kulluk yapılacak en kârlı zaman olan gençliğin kıymetini bilmesi lâzımdır. Ebû Turâb-ı Nahşebî hazretleri buyuruyor ki: "Bugünü düşünürüm, dün geçti, yarın var mı?/Gençliğe de güvenmem, ölen hep ihtiyar mı?" Mevlânâ hazretleri de Mesnevî'de buyuruyor ki: "Çocukluğunda oyun, gençliğinde sarhoşluk, ihtiyarlığında tembellik... Ne zaman Allaha kulluk edeceksin?.." GENÇ TÜCCAR Hâce Behâeddîn-i Nakşibend Buhârî "kuddise sirruh" buyurdu ki: (Mekke-i mükerremede Minâ pazarında, genç bir tüccar, aşağı yukarı, ellibin altın değerinde alışveriş yapıyordu. O esnâda, kalbi, Allahü teâlâyı bir an unutmuyordu...)

.Bütün kötülüklerin başı: Yalan

Yalan, günâhların en çirkini, ayıpların en fenası, kalbleri karartan bütün kötülüklerin başıdır. Peygamber efendimizin en sevmediği huydur. Eshâb-ı kirâm da en çok yalana buğzederdi. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Îmân sâhibi, her hatâya düşebilir. Fakat, hâinlik yapamaz ve yalan söyleyemez.) Abdullah bin Âmir hazretleri anlatır: Ben küçüktüm. Resûl-i Ekrem evimize gelmişti. Oynamaya gidiyordum. Annem bana, "Abdullah gel, sana bir şey vereceğim" dedi. Bunun üzerine Resûl-i Ekrem, (Ona ne verecektin?) buyurunca, o da "Hurma vereceğim" dedi. Bunun üzerine Peygamber efendimiz buyurdu ki: (Dikkat et, eğer bir şey vermeyip aldatmak için söyleseydin, sana bir yalan günâhı yazılırdı.) AĞIZLARI YIRTILACAK!.. Peygamber efendimiz, yine bir hadîs-i şerîfte; yalan söyleyenin ağzının bir taraftan kulağına kadar demir çengelle yırtıldığını, diğer tarafa geçildiğinde, önceki yırtılan tarafın iyi olduğunu, sonra iyi olan tarafın tekrar yırtılarak bu şekilde kıyâmete kadar, kabrinde azâbın devam ettiğini bildirmiştir... Adamın biri Peygamber efendimize dedi ki: - Üç günâha tutuldum yâ Resulallah! Onları yapmadan duramıyorum. Bunlar; zina, yalan ve içki. Peygamber efendimiz de buyurdu ki: - Yalanı benim için terk et! Adam gitti. Bir günâhı işleyeceği zaman, kendi kendine, "Eğer bu günâhı yaparsam, Resûlullah sorduğunda, evet dersem suçum meydana çıkar. Hayır yapmadım dersem, yalan söyleyerek verdiğim sözü tutmamış olurum" diye düşündü. Diğer günâhları işleyeceği zaman da aynı şekilde düşünerek kötü huylarını terk etti. Hazret-i Lokman Hakîm oğluna buyurdu ki: "Oğlum, yalandan sakın, zira o serçe eti kadar tatlıdır. Ondan az kimseler kurtulabilir." Tâbiînin büyüklerinden, meşhûr âlim ve velî Âmir bin Şerâhîl (Şa'bî) hazretleri buyurdu ki: "Yalancı ile cimri Cehenneme gidecektir. Fakat, hangisinin daha derine atılacağını bilemiyorum!.." Hazret-i Âişe vâlidemiz, "Eshâb-ı kirâm indinde yalandan daha kötü bir şey yoktur. Çünkü, yalanla îmânın bir arada bulunmadığını bilirlerdi" buyurdu. Mevlânâ hazretleri Mesnevî'de buyuruyor ki: "Gönül yalan sözden ferah bulmaz. Yağa su karışırsa kandil güzel aydınlatır mı?" Yalan söylemek harâmdır. Ancak üç yerde câizdir: Harbde, iki Müslümanı barıştırmak için, hanımı ile iyi geçinmek için. Zâlimden, bir Müslümanın bulunduğu yeri, malını, günâhını saklamak câizdir. İki Müslümanın, karı-kocanın arasının açılmasını önlemek için, malını korumak için, Müslümanın ayıbının meydana çıkmaması için ve bunlar gibi harâmları önlemek için, yalan câiz olur... İyiliğe vesile olan yalan, fitneye sebep olan doğrudan makbûl olduğu için, insanlığın faydası için bazı yerlerde yalan söylemekle insan yalancı olmaz. BAŞVEZİR!.. Bir kimse, hükümdarın şahsına karşı büyük bir suç işler ve idâma mahkûm olur. Bu kimse nasıl olsa öldürüleceğim diye, "Hükümdar şöyledir, hükümdar böyledir..." diye ağzına gelen kötü sözleri haykırmaya başlar. Biraz sonra hükümdar gelir. Oradaki iki vezirden birine sorar: - Bu adam deminden beri ne söylüyordu? Birinci vezir der ki: - Hükümdarım bu adam, "Affedenlerin yeri Cennettir" diyerek sizden af talebinde bulunuyordu. Bunun üzerine hükümdar suçluyu affeder. Fakat ikinci vezir, ortaya atılıp der ki: - Hükümdarım bu vezir yalan söylüyor. Bu adam size kötü sözler söylüyordu. Hükümdar, doğru söyleyen vezire der ki: - Ey vezir! Öteki vezir yalan söylemekle bu mahkûmu kurtarmıştı. Sen ise yersiz doğru söylemekle hem mahkûmun, hem de vezirin ölümüne sebep olmak istiyorsun! Hükümdar, yersiz doğru söyleyen veziri azleder, yalan söyleyerek bir suçluyu kurtaran veziri de kendisine başvezir yapar...

.Nizâm ve intizâm doğruluk iledir...

Geçen hafta yalan ve yalancılık üzerinde durmuştuk. Bu hafta da doğruluk ve doğruluğun faziletinden bahsetmek istiyoruz efendim... Dil, iyi kullanıldığı zaman saâdete, kötü kullanıldığı zaman felâkete götürür. Lokman Hakîm hazretlerine, "Sen bu makama nasıl yükseldin?" diye sorduklarında, "Doğru konuşup, emânete riayet etmekle ve faydasız sözü terk etmekle" buyurdu... Yalancılık ne kadar kötüyse, doğruluk da o kadar iyi, güzel ve fazîletlidir. Peygamber aleyhisselâma olgunluğun alâmeti sorulduğunda, (Doğru konuşmak ve doğrulukla iş yapmaktır) buyurdu. Sadâkat (doğruluk) hakkında İslâm âlimleri buyuruyorlar ki: HAK, SADÂKAT VE ADÂLET "En güzel amel doğruluk, en çirkini de yalancılıktır." "Dünyada doğru insan görmedim diyen kimse, eğer kendisi doğru olsaydı, doğru olanları bulurdu." "İslâm dini, üç temel üzerindedir. Bunlar; hak, sadâkat ve adâlettir." "Bir insanda üç şey bulunduğu vakit, onun sâlih bir insan olduğu anlaşılır. Bunlar, nefsani arzulardan uzak olmak, Allah rızâsı için doğruluk, helâl ve temiz yemektir." "Günâhların içinde bocalayan kimsenin doğruluğu bulması çok zordur." Her şeyin başı doğruluktur. Her işin nizâm ve intizâmı doğruluk iledir. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: (Şüphelendiğin bir şeyden uzaklaş! Şüphe vermeyene sarıl! Doğruluk, sükûn ve huzurdur.) (Doğru olunuz, doğruluk gerçeği, gerçek de Cennet yolunu gösterir. Bir kimse doğruluktan ayrılmaz, doğruluğu düstur edinirse, Allah indinde o kimse sıddîklardan olur.) Tam sâdık, tam doğru, yâni sıddîk olabilmenin şartları vardır: Doğru sözlü olmalıdır: Zarûret olmadıkça târizli ve imâlı konuşmamalıdır. Doğruluk için niyette ihlâs şarttır: Şayet davranışlarda nefsin arzuları karışırsa, bu niyetten ihlâs kalkar. Bu kimse yalancı olur. Azminde doğru olmalıdır: Meselâ, "Allah bana şu malı verirse veya şu makama geçersem, şu hizmeti yaparım" diyen kimse, o mala veya o makama sâhip olunca, zaruretsiz sözünde durmazsa, azminde doğru değildir. Verdiği sözde durmalıdır: Hazret-i Enes bin Mâlik anlatır: "Amcam Nadr'ın oğlu Enes, Bedir Savaşında Resûl-i Ekrem'in yanında savaşa katılamadığına çok üzüldü. Kendi kendine, 'Eğer Allahü teâlâ, beni bir savaşa kavuşturursa, bütün gücümle savaşacağım' diye karar verdi. Ertesi yıl Uhud Savaşına katıldı. Sa'd bin Muaz kendisini gördü ve 'Ne o, nereye gidiyorsun?' diye sorduğunda, 'Uhud Dağının ardında Cennetin kokusunu aldım. Cennete gidiyorum' dedi. Öyle çarpıştı ki, şehîd olduğunda vücudunda seksen küsûr yara bulundu. Hemşiresi, 'Kendisinde tanınacak bir hâl kalmamıştı. Ancak elbisesinden onu tanıyabildim' dedi..." Doğru iş yapmalıdır: İçi ile dışının bir olması adâlettir. İçinin dışından iyi olması fazilettir. İçi dışına uymayan insana doğru denmez. Bütün işlerde doğru olmalıdır: Nitekim hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Bir mü'minin kalbi doğru olmayınca, îmânı doğru olmaz. Dili doğru olmayınca da kalbi doğru olmaz.) Mevlânâ hazretleri Mesnevî'de buyuruyor ki: "Doğruluk ve yanıp yıkılmışlık velîlerin âdetidir..." "İKİMİZ DE KURTULDUK" Hasan-ı Basrî hazretleri bir gün, kendisine zulmetmek isteyenlerden kaçıp, Habib-i Acemî hazretlerinin evine saklandı. Zâlimin zulmünden kurtulmak için yalan söylemek câiz olduğundan, "Soran olursa yok dersin" dedi. Biraz sonra peşindeki adamlar gelip sordular: "Aradığınız adam içeride" diye cevap verdi. Adamlar içeriyi iyice aradılar. Bulamayınca, Habib-i Acemî hazretlerine, "Seni yalancı, seni..." diye homurdanarak oradan ayrıldılar. Hasan-ı Basrî hazretleri, "Senin yaptığın uygun muydu?" diye sordu. Habib-i Acemî hazretleri, "Doğru söylemenin bereketiyle ikimiz de kurtulduk" diye cevap verdi...

.Vermekle mal tükenmez!..

Muteber kitaplarda, cömertlik şöyle tarif ediliyor: Parayı, malı, hayırlı, iyi yerlere dağıtmaktan lezzet almak. İslâmiyyetin emrettiği yerlere seve seve vermek... Allahü teâlâ, her cins güzelliği cömerde vermiştir. Adam berbat biri olabilir, ama herkes onu "cömerttir" diye metheder. Adam takva sahibidir; ancak hasistir, kimse onu sevmez. Bu hususta İslam büyüklerinin buyurduğu bir kelâm-ı kibâr (güzel söz) vardır. "Essahiü Habibullah, velevkâne fasıkan. El-bahilü Aduvullah, velevkâne arifan..." Yani; cömert kimse fasık, günahkâr da olsa Allahü teâlânın sevgili kuludur. Hasis olan evliya bile olsa Allahü teâlânın düşmanıdır... İslam âlimleri buyuruyor ki: "Cennette bir ağaç vardır. Bu ağacın ismi 'cömert'tir. Ne hikmettir ki o ağacın dalları dünyaya inmiştir. Cömert insanlar o ağacın dalına yapışmıştır. Vefat ettiği vakit o dal onu köküne doğru, yani Cennete çeker..." "AKARSU GİBİ OL!.." Hadîs-i şerîflerde de buyuruldu ki: (Cennet cömertlerin yeridir.) (Cömerdin yemeği şifâ, cimrinin yemeği ise hastalıktır.) Hazret-i Ali buyurdu ki: "Dünyalığa sâhip olduğun zaman ver! Vermekle mal tükenmez. Dünyalığın azaldığı zaman, yine ver! Çünkü, o devamlı kalmaz." Câfer-i Sâdık hazretleri de buyurdu ki: "Akıldan daha yardımcı bir varlık, cehâletten daha büyük felâket, meşveretten daha büyük yardımcı olmaz. İyi biliniz ki, Allahü teâlâ (Ben cömerdim, kerem sâhibiyim, cimri ve alçak insanlar bana mücâvir olamaz. Cimrilik ve alçaklık küfürden gelir. Ehl-i küfür Cehennemliktir. Cömertlik ve kerem îmândandır. Îmân ehli ise Cennettedir) buyurdu dedi." Mevlânâ hazretleri de şöyle buyurdu: "Cömertlik ve yardım etmede akarsu gibi ol. Şefkat ve merhamette güneş gibi ol. Başkalarının kusurunu örtmede gece gibi ol. Hiddet ve asabiyette ölü gibi ol. Tevazu ve alçak gönüllülükte toprak gibi ol. Hoşgörülülükte deniz gibi ol. Ya olduğun gibi görün, ya göründüğün gibi ol." Müslümana yakışan, kanaat edip, harîs olmamak olduğu gibi, servete sahip olduğu takdirde de başkalarını kendi üzerine tercih, cömertlik, hayrât-ü hasenât yapmak, cimrilik ve bahillikten kurtulmaktır. Sehâvet, Peygamberlerin ahlâkı ve kurtuluşun ana yollarından biridir... CÖMERT KADIN Hazret-i Hasan, hazret-i Hüseyin ve Abdullah bin Ca'fer "radıyallahü teâlâ anhüm" hacca gidiyorlardı. Deveyi bir yerde otlamaya bıraktılar. Aç ve susuz idiler. İhtiyar bir kadın görüp yanına gittiler ve, "İçecek bir şeyin var mı?" dediler. "Var" dedi. Bir koyunu vardı. Sağdı ve sütünü onlara verdi. "Yiyecek bir şeyin var mı?" dediler. "Yoktur, bu koyunu kesin, yiyin" dedi. Kesip yediler ve; "Biz Kureyş'teniz, bu seferden dönünce, yanımıza gelirsen, sana ihsanda bulunuruz" diyerek yollarına devam ettiler... Kadının kocası eve dönünce olanları duydu ve; "Zaten bir koyunumuz vardı, artık o da yok" diye üzüldü... Aradan zaman geçti... İhtiyar kadın ve kocası Medîne'ye gelip yerleştiler. Günleri fakirlik içinde geçiyordu... Bir gün kadıncağız bir mahalleye uğradı. Hazret-i Hasan kapı önünde duruyordu. Kadını tanıdı ve "Teyzeciğim beni tanıdın mı?" dedi. "Hayır" dedi. "Ben senin filân zaman misâfirin olmuştum" diyerek kendini tanıttı... Sonra ona bin koyun ve bin altın vermelerini söyledi. Onu kendi hizmetçisi ile hazret-i Hüseyin'in yanına gönderdi. Hazret-i Hüseyin kadına "Kardeşim sana ne verdi?" buyurdu. "Bin koyun ve bin altın verdi" dedi. Hazret-i Hüseyin de o kadar verdi ve hizmetçisi ile Abdullah bin Ca'fer hazretlerine gönderdi. Abdullah bin Ca'fer de ona iki bin koyun ve iki bin altın verdi... Kadıncağız, sevinerek kocasının yanına geldi ve olanları anlattı. Kocası ise ona şöyle dedi: "Ey benim cömert hanımım! Bu ni'metlere kavuşmamıza sebep sensin..."

.Duâ mü'minin silâhıdır!..

Duâ, Allahü teâlâya yalvararak murâdını istemektir. Allahü teâlâ, duâ eden Müslümanı çok sever. Duâ etmeyene gadâp eder. Duâ mü'minin silâhıdır. Dînin temel direklerinden biridir. Yerleri, gökleri aydınlatan nûrdur. Duâ, gelmiş olan dertleri, belâları giderir. Gelmemiş olanların da gelmelerine mâni olur. Allahü teâlâ, (Bana hâlis kalb ile duâ ediniz! Böyle duâları kabûl ederim) buyurdu. Bunun için, duâ etmek, namaz, oruç gibi ibâdettir. Allahü teâlâ, (Bana ibâdet yapmak istemeyenleri, zelîl ve hakîr yapar, Cehenneme atarım) buyurdu... Duâ ederken bütün mü'minlere duâ etmeli, anneyi, babayı ve iyilik gördüğü kimseleri de duâlarında anmalıdır. Yalvararak ve gizli duâ etmelidir. ÖMRÜN BEREKETİ ARTAR Allahü teâlâ, her şeyi sebep ile yaratmakta, ni'metlerini sebeplerin arkasından göndermektedir. Zararları, dertleri def etmek için ve faydalı şeyleri vermek için de, duâ etmeyi sebep yapmıştır. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Duâ, ibâdetin aslı ve özüdür. Allah katında duâdan makbûl bir şey yoktur. Duâ yetmiş türlü kazâyı önler. Ömrün bereketini artırır.) İmâm-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki: "Duâ, kazâyı, belâyı defeder. Hadîs-i şerîfte (Kazâ, ancak ve yalnız duâ ile durdurulur) buyuruldu. Allahü teâlâ, duâ edenleri, sıhhat ve selâmet isteyenleri sever. Mü'min sûresinde, (Duâ ediniz! Duânızı kabûl ederim) buyurdu. Duâ edip de duâsı kabûl edilmeyenlere, kıyâmet günü Allahü teâlâ, (Bu senin falan zamanda ettiğin duâdır. O duânın yerine sana şu sevâbları veriyorum) buyuracak, o kadar çok sevâb verecek ki, o kimse, (Keşke dünyada hiçbir duâm kabûl olmasaydı da, bugün onların karşılıklarını görseydim) diyecektir." Mevlânâ hazretleri de buyuruyor ki: "Eğer duada güzel bir nefese sahip değilsen, var yürü de hoş nefesli bir dosttan dua iste!" Duânın kabûl edilmesi için en başta, harâm lokmadan sakınmalıdır! Uyanık kalble ve kabûl edileceğine inanarak duâ etmelidir. Belâ gelmeden önce çok duâ etmelidir. Duâya hamd ve salevâtla başlamalıdır. Sebeplere yapışmadan istemek kuru bir temennîdir. Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsı ile duâ edenin duâsı kabûl olur... EBÛ MA'LEK VE MELEK!.. Asr-ı saadette, Ebu Ma'lek (radıyallahü anh) adında bir tüccar vardı. Bu zat, bir gün ticaret için yola çıkmıştı. Önüne, tepeden tırnağa silahlı bir eşkıya çıktı ve; "Mallarını alıp seni de öldüreceğim" dedi. Ebu Ma'lek de; "İşte malım, al senin olsun, beni bırak" dedi. Eşkıya; "Benim âdetim bu. Hem mal hem can" dedi. Ebu Ma'lek; "Madem öyle, müsaade et de namaz kılayım" dedi. Eşkıya; "İstediğin kadar kıl" dedi... Ebu Ma'lek hazretleri, abdest aldı, namaz kıldı ve sonra ellerini açarak şöyle dua etti: "Yâ Vedûd! Yâ Vedûd! Yâ Ze'l-arşi'l-mecîd! Yâ Mübdî, Yâ Mu'îd! Yâ Fe'âlün limâ yürîd! Eselüke bi-nûri vechike'llezî mele'e erkâne arşike ve es'elüke bi-kudretike'lletî kadderte bihâ halkake ve bi rahmetike'lletî vesiat külle şeyin. Lâ ilâhe illa ente. Ya Muğîs, eğisnî! Ya muğîs, eğisnî! Ya muğîs, eğisnî!.." Bu duasını üç defa tekrarladı. O esnada bir atlı belirdi. Elindeki mızrağı eşkıyaya öyle bir vurdu ki, anında can verdi. Atlı, Ebu Ma'lek'e dönerek şöyle dedi: "Ben dördüncü kat gökte bulunan bir meleğim. Senin duan bana işittirildi. Allahü tealadan, o zalimi öldürmek için izin istedim. İzin verildi ve sana yardıma geldim..." Bu hadiseden sonra Ebu Ma'lek hazretleri Medine'ye döndü. Doğruca Kâinatın Efendisinin huzuruna geldi ve başından geçen hadiseyi anlattı. Resulullah Efendimiz şöyle buyurdu: "Muhakkak ki, Allahü teala sana Esma-i hüsnayı ilham etmiş. O isimlerle Allahü tealaya dua edilirse, istenen verilir."

.Bu ayda kavuşulan nimetler...

Rabbimize hamd olsun, ramazan-ı şerif ayına kavuştuk... İslâmın beş şartından dördüncüsü, mübârek ramazan ayında, her gün oruç tutmaktır. Bu ayı, ahireti kazanmak için fırsat bilmeli, elden geldiği kadar ibadet etmelidir. Allahü teâlânın razı olduğu işleri yapmalıdır... Kur'an-ı kerim, bu ayda indi. Bin aydan hayırlı olan Kadir gecesi, bu aydadır. Bu ayda ibadet ve iyi iş yapabilenlere, bütün sene bu işleri yapmak nasip olur. Bu aya saygısızlık edenin, günah işleyenin bütün senesi, günah işlemekle geçer. İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki: "Mübarek ramazan ayı, çok şereflidir. Bu ayda yapılan, nafile namaz, zikir, sadaka ve bütün nafile ibadetlere verilen sevap, başka aylarda yapılan farzlar gibidir. Bu ayda yapılan bir farz, başka aylarda yapılan yetmiş farz gibidir. Bu ayda bir oruçluya iftar verenin günahları affolur. Cehennemden azat olur. O oruçlunun sevabı kadar, ayrıca buna da sevap verilir. O oruçlunun sevabı hiç azalmaz..." Bu ayda, emri altında bulunanların, işlerini hafifleten, onların ibadet etmelerine kolaylık gösteren âmirler de affolur, Cehennemden azat olur. ŞEYTANLAR BAĞLI!.. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki: (Ramazan ayı mübarek bir aydır. Allahü teâlâ, size ramazan orucunu farz kıldı. O ayda rahmet kapıları açılır, Cehennem kapıları kapanır, şeytanlar bağlanır. O ayda bir gece vardır ki, bin aydan daha kıymetlidir. O gecenin [Kadir gecesinin] hayrından mahrum kalan, her hayırdan mahrum kalmış sayılır.) (Oruçlu iken ölene, kıyamete kadar oruç tutmuş gibi sevap yazılır.) Oruç, hicrî kamerî takvime göre tutulduğu için, ramazan ayı, yaza ve kışa gelebiliyor. Kışın kısa günlerde oruç tutulması daha kolay, yazın uzun günlerde sıcakta tutmaksa çok zordur. Elbette, zorluklar içinde yapılan ibadetin sevabı daha çoktur. İmam-ı Rabbani hazretleri de buyuruyor ki: "Maniler karşısında, ibadeti yapmak güçlüğü, sıkıntısı, o ibadetlerin, şanını, şerefini göklere çıkarır. Mani olmayarak, kolay yapılan ibadetler, aşağıda kalır." Bu ayda özürsüz oruç tutmamak büyük günahtır. Hadis-i şerifte, (Özürsüz, ramazanda bir gün oruç tutmayan, bunun yerine bütün yıl boyu oruç tutsa, ramazandaki o bir günkü sevaba kavuşamaz) buyuruldu. Bu ayda açıktan oruç yiyen, bu aya hürmet etmemiş olur. Bu aya hürmet gösteren bir gayr-i müslimin kavuştuğu nimetleri ibretle okuyalım... Mecusinin imanı Bir ramazan günü idi. Müslüman mahallesinde oturmakta olan bir Mecusi'nin küçük yaştaki çocuğu, oruçlu Müslümanların arasında ekmek yiyordu. Hemen babası, çocuğun bu halini fark etti ve; "Evladım, Müslümanlar bu ayda oruç tutarlar, onların gözü önünde bir şey yeme" diyerek çocuğu azarladı ve eve gönderdi... Aradan yıllar geçti ve her fâninin başına gelen ölüm, bir gün onu da alıp götürdü bu dünyadan... Ölümünden sonra mübarek zatlardan birçoğu, o Mecusiyi rüyalarında Cennet-i âlâda görüp, şaşkınlık içinde sordular: "Sen ateşe tapan bir Mecusi idin, nasıl oldu da bu nimete kavuştun!" Cennet nimetleri içinde olan zat, onlara şu cevabı verdi: "Evet! Doğru söylüyorsunuz. Ben bir Mecusi idim. Fakat bir gün oğlum, oruç tutan Müslümanların gözü önünde ekmek yiyordu. Ben çocuğumun, ortalıkta bir şeyler yemesine müsaade etmedim. Müslümanların hürmet ettiği bir şeye, ben de hürmet ettiğim için Cenab-ı Allah, benim ruhumu mümin olarak aldı... Ölüm anında Azrail aleyhisselam geldiği zaman, Allahü teâlâ ona emretti. Evvela bana Kelime-i şehâdeti söyletti, ondan sonra ruhumu aldı. O sebepten ben, işte bu gördüğünüz nimetlere kavuştum..."

..Allah için ufak bir iyilik yap!..

Oruç tutmak bize, yâni ümmet-i Muhammede hicretten yâni Peygamber efendimizin Mekke'den Medine'ye hicretinden onsekiz ay sonra, Şa'bân ayının onuncu günü, Bedir gazâsından bir ay önce farz oldu... Peygamber efendimiz, Şa'bân ayının son günü bir hutbesinde şöyle buyurdu: -Ey Müslümanlar! Üzerinize öyle büyük bir ay gölge vermek üzeredir ki, bu aydaki bir gece ki bu Kadir gecesidir, bin aydan daha faydalıdır. Allahü teâlâ, bu ayda, her gün oruç tutulmasını emretti. Bu ayda, geceleri terâvîh namazı kılmak da sünnettir. Bu ayda, Allah için ufak bir iyilik yapmak, başka aylarda, farz yapmış gibidir. Bu ayda, bir farz yapmak, başka ayda yetmiş farz yapmak gibidir. Bu ay, sabır ayıdır. Sabredenin gideceği yer Cennettir. Bu ay, iyi geçinmek ayıdır. Bu ayda mü'minlerin rızkı artar. Bir kimse, bu ayda, bir oruçluya iftâr verirse, günâhları affolur. Hak teâlâ, onu Cehennem ateşinden âzâd eder. O oruçlunun sevabı kadar, ona sevap verilir. "BİR HURMA İLE DE OLSA..." Resûlullahın bu hutbesini dinleyen Eshâb-ı kirâm, dediler ki: - Yâ Resûlallah! Her birimiz, bir oruçluya iftâr edecek, onu doyuracak kadar zengin değiliz. Bu büyük sevaptan mahrum mu kalacağız? Resûl aleyhisselâm Eshabına şöyle cevap verdi: - Bir hurma ile iftâr verene de, yalnız su ile oruç açtırana da, biraz süt ikrâm edene de, bu sevap verilecektir. Bu ay, öyle bir aydır ki, ilk günleri rahmet, ortası af ve mağfiret ve sonu Cehennemden âzâd olmaktır. Peygamber efendimiz devamla şöyle buyurdu: - Bu ayda dört şeyi çok yapınız! Bunun ikisini Allahü teâlâ çok sever. Bunlar, Kelîme-i şehâdet söylemek ve istiğfâr etmektir. İkisini de, zaten her zaman yapmanız lâzımdır. Bunlar da Allahü teâlâdan Cenneti istemek ve Cehennem ateşinden O'na sığınmaktır. Bu ayda, bir oruçluya su veren bir kimse, kıyâmet günü susuz kalmayacaktır. Câbir bin Abdullah hazretlerinin haber verdikleri bir hadîs-i şerîfte, Peygamber efendimiz şöyle buyurdu: "Allahü teâlâ benim ümmetime, ramazan-ı şerîfte beş şey ihsân eder ki, bunları hiçbir peygambere vermemiştir: Ramazanın birinci gecesi, Allahü teâlâ mü'minlere rahmet eder. Rahmet ile baktığı kuluna hiç azap etmez. İftâr zamanında, oruçlunun ağız kokusu, Allahü teâlâya, her kokudan daha güzel gelir. Melekler, Ramazanın her gece ve gündüzünde, oruç tutanların affolması için duâ eder. Allahü teâlâ, oruç tutanlara, âhırette vermek için, ramazan-ı şerîfte Cennette yer ta'yîn eder. Ramazan-ı şerîfin son günü, oruç tutan mü'minlerin hepsini affeder. Yâni ramazan ayının tamamını oruçlu geçirenleri affeder." Bu ayı, âhıreti kazanmak için fırsat bilip, elden geldiği kadar ibâdet etmeli, Allahü teâlânın râzı olduğu işleri yapmalıdır... Paşanın iftarı... Osmanlı döneminde zengin köşk veya konaklarda iftara davet edilen misafirlerin yanında fakir halk için de sofralar hazırlanırdı. Kapıdan kim gelirse geri çevrilmezdi. İftarın verildiği köşk veya konak ziyafet evi halini alırdı. Misafirler iftarını yapıp teravihe gitmek üzereyken hane sahibi tarafından; kehribar tesbihler, oltu taşlı ağızlıklar, gümüş yüzükler diş kirası olarak hediye edilirdi... Cömertliği ve hayırseverliğiyle meşhur olan Fatih Sultan Mehmet Han'ın Sadrazamı Mahmut Paşa'nın verdiği iftarlar daha farklı idi. Mahmut Paşa'nın konağında iftar yapanlar, diş kirasına ilâveten her akşam, mutlaka ikram edilen nohutlu pilavın gelmesini dört gözle beklerlerdi. Çünkü Paşa, pilavlar pişirilirken, kazanlara nohut biçimi verilmiş altınlar da attırırdı. İşte bu durum, "Kısmetinde olan, kaşığında çıkar" sözünü darb-ı mesel haline getirmişti...