ehlisunnnetde - MEZHEP 13

Sual: Bütün dini kitap ve yazılarda, sık sık, (Müşrik, kâfir, mürted, münafık, ateist, zındık, mülhid, bid’at ehli, sapık, dinsiz, mezhepsiz, dönme) gibi tabirler geçiyor. Bir arkadaş bunları göstererek, “bak, insanlara nasıl hakaret ediliyor” dedi. Gerçekten insanlara niye böyle saldırılıyor?
CEVAP
O ifadeler insanlara hakaret için yazılmıyor. Bunlar birer dini tabirdir. Mecburen yazılıyor. İslam âlimlerinin kitaplarından aldığımız yazıları aynen aktarıyoruz. Bu tabirleri kullanmadan din anlatılmaz. Her mesleğin, her ilmin tabirleri olduğu gibi dini bilgilerin de tabirleri vardır. Bu tabirleri kullanmak ilmin gereğidir. Birkaç örnek verelim:
1- Kurban kesme anlatılırken, kurban kelimesi kullanılmak zorundadır. Hayvan boğazlamak dense olmaz. Kurban derisi yerine hayvan derisi dense olmaz. Kurban kesme bir ibadettir, hayvan kesme her zaman yapılan bir iştir.

2- Namaz kılma anlatılırken, Namaz tabiri kullanılmak zorundadır. Bunun yerine yatıp kalkmak dense uygun olur mu? Farz, vacib, sünnet, mekruh kelimelerinin yerine başka kelimeler kullanılamaz.Namazın farzları yerine, yatıp kalkmakta Allah’ın emirleri dense gülünç olmaz mı?

3- Oruç, zekât, hac, gibi dini tabirler yerine başka kelime veya ifade kullanmak uygun olmaz. Mesela Oruç yerine aç durmak, Zekât yerine fakirin hakkını vermek, Hac yerine turistik seyahat denmez. Abdestyerine tarifi söylenmez, mesela yüz, kol ve ayakları yıkamak ve başı mesh etmek denmez. Taharet etmek yerine, şurayı burayı yıkamak denmez.

Dünya işlerinde, teknikte de öyledir. Birkaç örnek verelim:
1- Bir spiker maçı anlatırken, gol oldu yerine top iki direk arasına girdi dese tuhaf olmaz mı? Korner, ofsayt, faul, penaltı gibi kelimeler yerine başka kelimeler kullanılsa çok tuhaf olur.

2- Bilgisayardaki teknik tabirler herkesin malumudur, mesela internete girdim yerine başka ifade kullanılamaz.

3- Tıpta da bazı terimler kullanılır. Mesela, karantina, terapi, psikiyatri, kardiyoloji, jinekoloji, üroloji, nöroloji, çekap, anestezi, narkoz, operasyon, enjeksiyon, tahlil, tomografi, röntgen, migren, tansiyon, prostat, menopoz, glokom, katarakt, aft, kolesterol, kist, sinüzit, farenjit, menenjit, bronşit, siroz, diyabet, egzama, alerji, kanser, ülser, enfeksiyon, nevrasteni gibi kelimelerin Türkçesi olmaz.
Her ilmin, her mesleğin kendine has deyimleri bulunur. Bunlar yadırganmaz.

Din kitaplarında geçen bahsettiğiniz dini tabirlerin manaları da şöyledir:

Allah’a ortak koşana, puta tapana Müşrik denir.
İslamiyet’i kabul etmeyen gayrimüslimlere Kâfir denir.

Müslüman iken, dinden çıkana Mürted denir.
Dinsiz olduğu halde menfaati için müslüman görünene Münafık denir.

Allah’a, Peygambere, Cennete Cehenneme inanmayana, dinsizeAteist denir.
Münafık gibi inancını gizleyip ancak maksadı İslamiyet’i yıkmak olan sinsi kâfire Zındık denir.

Kendini samimi müslüman bilen, âyet ve hadise kendi görüşü ile mana vererek, imanı bozulan, küfre giren kimseye Mülhid denir.

Dinde olmayan bir şeyi, ibadet olarak yapana Bid’at ehli denir.
Doğru yoldan ayrılana Sapık denir.

Dini olmayana Dinsiz, mezhebi olmayana da Mezhepsiz denir.
Başka dinden iken, müslüman olana Dönme denir.

Bu tabirleri yerli yerinde kullanmak ilmin gereğidir, hakaret etmek için falan değildir.

.

Mezhepsizce yazılan kitap

Sual: Kitabın yazarı, (Hadisler farklı olduğu gibi, her mezhebin hükmü de farklıdır. Farklı olmayan yalnız Kur’an olduğu için bu kitabı Kur’ana göre yazdım) diyor. Verdiği örneklerden üçü şöyledir:
1- Gusülde ağzın içini yıkamak mezhebin birinde farz, diğerinde sünnettir. Kur’anda ise, bu konuda hiçbir şey yazmaz. Bunun için ben de gusülde ağzın içini yıkamak farz değil dedim.
2- Mezhebin birinde midye, istiridye, salyangoz gibi deniz haşeratı yenmez denirken, diğerlerinde yenir diyor. Kur’anda yazmadığı için, denizden çıkan her şey yenir dedim.
3- Mezhebin birinde cinsel ilişkiden dolayı oruç kefareti gerekir denirken, bir diğerinde kasten orucu bozmak kefaret gerektirir diyor. Kur’anda yazmadığı için oruç kefareti diye bir şey yok dedim.
Böyle bir kitap uygun mudur?
CEVAP
Çok yanlıştır. Kur’anda bulamadım diyerek, kendi görüşünü, din gibi ortaya atmak çok tehlikelidir. Kur’an-ı kerimde, (Resulümün verdiğini alın, yasakladığından da sakının!) buyuruluyor. Ne diye Resulullah’ın Kur’an-ı kerimi açıklamasını değil de, kendi görüşünü, din gibi esas alıyor? Namazların kaç rekât olduğu, nasıl kılınacağı gibi birçok husus hadis-i şeriflerle bildirilmiştir. Niye doğru yolu bulmak için Resulullah’a tâbi olunmuyor? Bir âyet-i kerime meali:
(Resulullah’a tâbi olun ki, doğru yolu bulasınız.) [Araf 158]

Resulullah’a uymayıp da, kendi anladığına uymak sapıklıktır. Peygamber efendimiz, (Âlimlere tâbi olun! Âlimler benim vârislerimdir) buyuruyor. Vâris olan âlimler, Resulullah’ın bildirdiklerini söyler. Âlimleri dışlamak, Resulullah’ı dışlamak olur. Resulullah dışlanınca Kur’an-ı kerim inkâr edilmiş olur. Âlimlere tâbi olmak şarttır. Âlimleri ve hak mezhepleri kabul etmeyen sapıtır.Hadika’da, (Dört mezhepten başkasına uymak caiz değildir. Bunlardan birine uyması şarttır) buyuruluyor.

Faideli Bilgiler kitabında, (Bir ibadetin bir kısmını bir mezhebe göre yaparken, diğer kısmını, başka mezhebe göre yapmak, birinci mezhep imamının bilgisini beğenmemek olur. Selef-i salihini beğenmeyip cahil saymak ise küfürdür) buyuruluyor. Bunun için, Kur’ana göre ilmihalveya Hadislere göre ilmihal olamaz. Ancak dört mezhepten birine göre yazılanlar, doğru ilmihal olur.

.

Mezhepsizce yazılan kitap

Peygamber mezhebi mi?

Sual: Bir reformcu, (Bana mezhepsiz diyorlar. Dört mezhebin birinde olmadığım doğrudur, ama en üstün mezhep varken, niye başka mezhebe gireyim? Benim mezhebim bütün mezheplerin üstünü olan Muhammed Mustafa’nın mezhebidir) diyor. Biz hiç böyle bir mezhep duymadık. Dinimizde böyle bir mezhep var mıdır?
CEVAP
Mezhepsizler, reformcular, dini içten yıkmak isteyenler genelde böyle söylüyorlar. Bâtıl da olsa, sapık da olsa böyle bir mezhep yoktur. Asr-ı saadetten bugüne kadar gelen hiçbir âlim, 72 sapık fırkada dâhil, (Ben Peygamber mezhebindenim) dememiştir. Hepsinin hak veya bâtıl bir mezhebi vardı. Mesela Abdülkadir-i Geylani, Hanbelî idi. Ebu Bekr-i Şibli Mâlikî, İmam-ı Rabbani Hanefî idi. İmam-ı Gazali Şâfiî mezhebinde idi. Dört hak mezhep mensuplarından birkaç örnek verelim:

Hanefî mezhebinde olan bazı âlimlerin isimleri şöyledir:
İmam-ı a’zam Ebu Hanife, İmam-ı Ebu Yusuf, İmam-ı Muhammed Şeybani, İmam-ı Züfer bin Hüzeyl, İmam-ı Hasan bin Ziyad, Abdullah ibni Mübarek, İmam-ı Matüridi, Ebû Muhammed Cerîrî Taberî, İmam-ı Birgivi, Seyyid Şerif Cürcani, Seyyid Ahmed Tahtavi, Seyyid Şemseddin Hanefî, Davud-i Tai, Fahr-ul-islam Ali bin Muhammed Pezdevi, İbrahim Halebi, Şems-ül-eimme Hulvani, İbni Abidin gibi zatlar, yüzlerce alimden birkaçıdır.

Şâfiî mezhebinde olan bazı âlimlerin isimleri şöyledir:
İmam-ı Muhammed bin İdris Şâfiî, İmam-ı Rafii, İmam-ı Nevevi, İmam-ı Buhari, İmam-ı Müslim, İmam-ı Beydavi, Seyyid Ahmed Rifai, Ebul Hasan Eşari, İmam-ı Sübki, İbni Hacer-i Askalani, İbni Hacer-i Mekki, İmam-ı Şa’ranî, Mevlana Halid-i Bağdadi, İbni Ebi-d-dünya, İbni Hibban, İmam-ı Münavi, Ali Cürcani, İmam-ı Begavi, İmam-ı Beyheki, Ebu İshak Şirazi, İmam-ı Fahreddin-i Razi, İmam-ı Maverdi, İmam-ı Taberi, İmam-ı Müzeni, Ahmed bin Ahmed Şihabüddin-i Remli, Ebu Nuaym İsfehani gibi zatlar, yüzlerce âlimden birkaçıdır.

Mâlikî mezhebinde olan bazı âlimlerin isimleri şöyledir:
İmam-ı Malik bin Enes, İmam-ı Kurtubi, Ebu Bekr-i Şibli, İbnisserrac, Ebül Abbas-ı Mürsi, İbni Merzuk, Süleyman bin Musa Kilai, Ahmed-i Zerruk, İbrahim Lakani, Ebül-Hasan-i Şazili, Ebu Talib-i Mekki, Echüri Ali, Şeyh Halil, İbni Abdilberr, İbni Battal, Abdülhak İşbili, Şihab-üddin Ahmed bin İdris Karafi, Zerkani, Züvavi İsa, Allame Ahmed Savi Mâlikî gibi zatlar, yüzlerce âlimden birkaçıdır.

Hanbelî mezhebinde olan bazı âlimlerin isimleri şöyledir:
İmam-ı Ahmed bin Hanbel, Abdullah-i Ensari, Abdurrahman Cevzi, Muhammed Ali bin İbrahim Husri, Osman bin Merzuk, Zeyn-üd-din Ali bin Ahmed Ermevi, Abdülkadir-i Geylani, İbni Kayyım-i Cevziyye, Meri bin Yusuf Mukaddisi, Hafız Ebu Davud Süleyman bin Eşas Sicstani, Abdurrahman ibni Recep gibi zatlar, yüzlerce âlimden birkaçıdır.

Önceleri Hanbelî mezhebinde olan İbni Teymiye bile, Hanbelî mezhebinde olduğunu söylerdi. Yani sapık da olsa mezhepsizim demezdi. Şimdi İbni Teymiye’ye bağlanan sapıklar bile, bir mezhebe bağlı kalmayı aşağılık olarak biliyorlar. (Ben bir mezhebe tâbi olmam, mezhebin hükümlerini incelerim, doğrularına uyarım) gibi sanki mezhebin içinde yanlış ictihadlar varmış gibi bir intiba bırakmaya çalışıyorlar. Bugün için dört mezhepten birinde olduğunu söyleyemeyenler mezhepsizdir.

En büyük iki hadis âlimi İmam-ı Buhari ve İmam-ı Müslim de Şâfiî mezhebindeydi. Abdülkadir-i Geylani hazretleri, Şâfiî iken, Hanbelî mezhebinin unutulmaya yüz tuttuğunu görünce, Hanbeli oldu. Bu olay, farklı mezheplerin bulunmasının rahmet olduğuna ve mezhepsizliğin felaket olduğuna bir delildir.

Başka bir mezhepsiz de, (Hocamız, çok büyüktür. Büyük âlimlerin mezhebi olmaz. Abduh, Mevdudi gibi büyük âlimlerin nasıl mezhebi yoksa, hocamızın da mezhebi yoktur. Onların mezhebi Peygamber mezhebidir. Hocamız herhangi bir âlimden değil, bizzat Resulullah'tan ders almıştır) demişti. Bu, çok çirkin bir itiraftır.

Atalarımız, (Zırva tevil götürmez) ve (Şeyh uçmaz, mürid uçurur)gibi sözleri sanki böyleleri için söylemişler.

Binlerce İslam âlimi geldi, hepsinin bir mezhebi ve bir hocası vardı. Mezhepsiz olan yoktu. Hiçbiri, benim mezhebim Peygamberin mezhebi demedi. Her hocanın bir hocası vardı, bu silsile Resulullah'a kadar ulaşırdı. Hiçbiri, benim hocam Resulullah’tır, ben ondan ders aldım gibi sözler söylememiştir. Şimdikilerin eski âlimlere zıt şeyleri söylemeleri sapıklığın daniskasıdır.

Felsefecinin mezhebi
Sual: Bir felsefeci şöyle diyor: (1- Ben Muhammedîyim. Benim dinim, Muhammed’in dinidir. 2- Benim mezhebim, Muhammed’in mezhebidir.3- Kimseye tâbi olmam, kendi yolumu kendim çizerim. 4- Resulullah dâhil, Kur’anı aracısız olarak kendim yorumlarım. Kur’andan başka kaynak da tanımam. 5- Mezhep imamları ve bütün âlimler istişarî mahiyetteki kişilerdir, ictihadları ve fetvaları bizi bağlamaz.) Bunlar yanlış değil mi?
CEVAP
Elbette yanlıştır. Her maddeye kısaca cevap verelim:
1- Hristiyanlar, Müslümanlığı hak din kabul etmedikleri için, (Müslümanlar Muhammedîdir. İslamiyet, onun uydurduğu dindir) derler. Bir Müslüman, (Muhammedîyim) demez. Sadece (Ben Müslümanım) der. Böyle demediğine göre, felsefeci farklı bir yoldadır.

2- Hiçbir mezhepsiz, (Şu mezhepteyim) demez. Hiçbir İslam âlimi de, (Ben Muhammedî mezhebindeyim) dememiştir. Böyle bir mezhep yoktur.

3- Kimseye uymamak tamamen felsefeciliktir, mezhepsizliktir. Allahü teâlâ, (Resulüme uyun!) buyuruyor. Resulü de, (Âlimlere uyun!)buyuruyor. Âlimlere, yani bir mezhebe uymamak, Resulullah'ın emrine uymamak olur. Hani (Muhammedîyim) diyordu. Niye onun, (Âlimlere uyun!) emrine uymuyor? Mezhepsizliğini gizlemek için böyle dediği pek açıktır.

4- Kur’anın doğru tefsirini Resulullah yapmıştır. İmam-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki: Kur’anın tefsiri, ancak Resulullah'tan “sallallahü aleyhi ve sellem” işitildiği gibi yapılabilir. (Kur’anı, kendi görüşüne, anlayışına göre tefsir eden kâfir olur) hadis-i şerifi bunu bildirmektedir. (1/234) Felsefeci, hem (Muhammedîyim) diyor, hem de Resulullah’ın Kur’andan anladığına değil, kendi anladığına tâbi oluyor. Böyle demesi aldatmacadır. Diğer mezhepsizler (Kitap, Sünnet)diyor. Bu, sünneti de kabul etmiyor, ama yine de, mezhepsiz demesinler diye, (Muhammed’in mezhebindenim) diyor. Tek delil Kur’an değildir. Âlimler için delil dörttür: Bunlar, Kitap, Sünnet, İcmave Kıyas-ı fukaha’dır. Birini inkâr eden mezhepsiz olur. Ehl-i sünnet âlimleri, dört mezhepten başkasıyla amel etmenin caiz olmadığını ittifakla bildirmişler ve bunda icma hâsıl olmuştur. (El-Mesail-ül-müntehabatü fir-risaleti vel vesileti)

5- Mezhep imamlarımızın, büyük âlimlerimizin çıkardıkları hükümler için (Bizi bağlamaz) diyor. Hâlbuki Resulullah efendimiz, (Âlimlere, müctehidlere uyun!) buyuruyor. Hattâ müctehid hata etse bile, kendisine sevab verileceğini, ona uyanların sevab kazandıklarını bildiriyor. Bir hadis-i şerif:
(Müctehid, ictihadında hata ederse bir, isabet ederse, iki sevab alır.) [Buhârî]

Bir büyüğe tâbi olmak büyük şereftir. Eshab-ı kiramın hepsi mutlak müctehid oldukları hâlde, Peygamber efendimize tâbi oldukları için peygamberlerden sonra en yüksek makama kavuşmuşlardır. Tâbiîn, Eshab-ı kirama tâbi oldukları, onları taklit ettikleri için yüksek bir şerefe kavuşmuşlardır. Onlardan sonra gelenler de onlara tâbi oldukları için Tebe-i tâbiîn olma şerefine yükselmişlerdir. Bir âyet-i kerime meali:
([Eshabdan] Muhacir ve Ensar’la iyilikte onların izinden gidenlerden, [onlara uyanlardan] Allah razıdır. Onlar da, Allah’tan razıdır. Allah, onlara Cenneti hazırladı.) [Tevbe 100]

Bu âyet-i kerimede, Eshab-ı kirama ve onların izinden giden Tâbiîn’e uymak gerektiği bildiriliyor. Bir hadis-i şerif:
(İnsanların en hayırlısı asrımdaki Müslümanlardır, yani Eshab-ı kiramdır. Onlardan sonra en iyileri, onlardan sonra gelenlerdir, yani Tâbiîn’dir. Onlardan sonra en iyileri, onlardan sonra gelenlerdir, yani Tebe-i Tâbiîn’dir. Artık bunlardan sonra yalanlar yayılır. Bunların sözlerine ve işlerine inanmayın!) [Buharî]

Görüldüğü gibi Tâbiîn’e tâbi olmamak felakettir, mezhepsizliktir. İmam-ı a’zam hazretleri, Tâbiîn’dendir, diğer mezhep imamları da Tebe-i Tâbiîn’dendir. Yani âyet-i kerime ve hadis-i şerifte kendilerine tâbi olunması bildirilen ve övülen zatlardır. Bu zatlara uymamak Allahü teâlâya ve Resulüne karşı gelmek olur.

.

Allah'ın ve Peygamberin Mezhebi

Sual: Biri, (Allah'ın, Peygamberin ve Eshabın mezhebi mi vardı? Onların mezhebi olmadığına göre ben de mezhepsizim) diyerek mezhepsizliği övdü. Mezhepsizlik nasıl övülür?
CEVAP
Bir müctehidin Edille-i şeriyye’den elde ettiği bilgilere, o müctehidin mezhebi denir. Sahabenin tamamı müctehid idi. Hepsinin de mezhebi vardı. Tâbiîn zamanında mezhepler vardı. Bu mezheplerden yalnız dördü kitaplara geçip, dünyanın her yerine yayıldı. Dört mezhep arasında amelle ilgili farklı ictihadlar, işlerimizi kolaylaştırmaktadır. Her Müslüman, durumuna göre, kendisine kolay gelen mezhebi seçer.

Allahü teâlânın her şeye gücü yeter. Eğer dileseydi, Kur'an-ı kerimde her şeyi açıkça bildirirdi. Böylece, mezhepler ortaya çıkmazdı. Her yerde, tek bir nizam olur, Müslümanların hâlleri, yaşamaları güçleşirdi.

Mezhepsizlerin, istedikleri gibi, tek bir mezhep olsaydı ve herkes tek bir mezhebe uymaya zorlansaydı, bu hâl çok güç, hattâ imkânsız olurdu. Amellerde tek hüküm [mezhep] ideal olsaydı Resulullah efendimiz öyle bildirirdi. Hâlbuki rahmet olduğu için kendisi de farklı bildirdi.

Bin küsur yıldan beri herkes bir mezhebe bağlı iken, bazı türediler, böyle sorularla zihinleri bulandırıp herkesi başıboş, mezhepsiz yapmaya çalışıyorlar. Dînî delillerden anlamayanlara iki aklî örnek verelim:
Birinci örnek:
Millî Eğitim’e bağlı okullar, sınıflar, müdürler, öğretmenler ve öğrenciler vardır. Okulla sınıf, müdürle öğretmen mukayese edilmez. Çünkü hepsinin görevleri farklıdır. Öğretmenle öğrenci de mukayese edilmez. Öğrencileri müdür veya öğretmen yerine, öğretmenleri de öğrenci yerine koymak yanlış olur. (Öğretmen veya müdür hangi sınıfın öğrencisi?) denemeyeceği gibi, (Şu öğrenci, hangi okulun müdürü) de denmez. Müctehid âlimler, birer öğretmen gibidir. Mutlak müctehidler ise müdür gibidir. İnsanlar da öğrenci gibidir. Öğrenciler öğretmene tâbi olduğu gibi, insanlar da müctehide tâbi olur.

Öğretmenler nasıl müdüre bağlıysa, tamamı müctehid olan Eshab-ı kiram da, Resulullah efendimize bağlı idiler. Tâbiînde ise müctehidler ve halk var idi. Halk müctehidlere tâbi oluyordu. Halkın mezhebi tâbi olduğu müctehidin mezhebi idi. Mezhepsiz hiç kimse yoktu.

Eshab-ı kiram, (Resulullah'a değil, yalnız Allah’a tâbiyiz) demediler ve demeleri de mümkün değildir. Sıradan bir Müslüman da, (Müctehide tâbi olmam, yalnız Resulullah'a tâbi olurum) diyemez. Müctehid, Allah’ın ve Resulünün emirlerini bildiriyor. Müctehide uymak Allah ve Resulüne uymak demektir. Bugün ise, mezhepsizlerin çoğu, müctehide değil, Resulullah'a bile tâbi olmayı uygun görmeyip, (Yalnız Kur’an) diyorlar.

Nasıl ki öğretmen müdüre, müdür de Millî Eğitim Bakanına, Milli Eğitim Bakanı da, Başbakana bağlıysa, insanlar bir müctehide, müctehidler mutlak müctehide, mutlak müctehidler de Resulullah efendimize bağlıdır. Bağsız yani mezhepsiz kimse yoktu.

İkinci örnek:
Her subayın bir sınıfı olur. Topçu yüzbaşı, tankçı binbaşı, piyade albay gibi... Ama general olunca artık sınıf kalmaz. Topçu veya piyade general olmaz. Artık o bütün sınıfların generalidir.

Generaller de, sınıfsız, ama onlar da, ya havacı, ya karacı veya denizcidir. Bunlardan birinde olmayan general olmaz. Bunlar da, ordu komutanlıklarına, ordu komutanları da hava, deniz veya kara kuvvetlerine bağlıdır. Kuvvet komutanları genelkurmaya bağlıdır.

Dikkat edilirse, gerek eğitim sisteminde ve gerekse orduda bağımsız bir kurum yoktur. Herkesin bağlı olduğu, sorumlu olduğu bir yer vardır.

İnsanlar birer er gibidir. Bağlı oldukları bölükler, taburlar, alaylar vardır. (Ben genelkurmay başkanına bağlıyım, bölük komutanını falan takmam) diyemez. Müctehidler generaller gibidir. Mutlak müctehidler kuvvet komutanları gibidir. Resulullah efendimiz de genelkurmay başkanı gibidir. (Genelkurmay başkanı, hangi bölüğün eri veya hangi kuvvet komutanlığına bağlı?) denilemeyeceği gibi, (Eshab-ı kiramın veya Resulullah'ın mezhebi yoktu) denemez.

Bu durum iyice anlaşılınca, herkes haddini bilmeli, er olan, (Ben erim) demeli, (Subayla, generalle benim aramda ne fark var?) dememeli. Bir Müslüman da, müctehidle boy ölçüşmemeli. (Allah'ın ve Resulünün bir mezhebi olmadığı için benim de mezhebim yoktur) demek cahilliğini göstermemelidir.

.

Mezhepten sorulacak

Sual: (Âhirette hangi mezheptensin diye sorulmaz, Kitap ve Sünnet'ten sorulur. Onun için bir mezhebe uymak yanlıştır) deniyor. Âhirette herkes kendi mezhebine göre sorguya çekilmeyecek mi? Mesela bir Hanefî'nin eli kanadıysa onunla namaz kılmışsa o namaz sahih değildir, denmeyecek mi? Bir Şâfiî kadına dokunsa (Abdestin bozuldu) denmeyecek mi?
CEVAP
Elbette, o şekilde sorgulanacaktır. Dünyada bile bir öğretmen, imtihanda talebelere okuttuğu derslerden soruyor, okutmadığı kısımlardan sormuyor. Allahü teâlâ da tâbi olduğu mezhebe uyup uymadığını soracaktır. Karşı cinse dokunarak namaz kılan Şâfiî’nin namazını sahih kabul etmeyecektir. Bir Hanefî de kendi mezhebine göre abdesti bozan bir şey yapıp namaz kılarsa namazı sahih olmayacaktır. Değil avamdan biri, müctehid olan zat bile, bir hükmün doğru olduğunu kesin olarak bilemez. Şâfiî'ye göre, karşı cinse dokunmak abdesti bozar. Hanefî'ye göre bozmaz. Hangisinin doğru olduğunu ancak Allah bilir. Onun için herkes kendi mezhebinden sorumludur.

(O gün her fırkayı imamlarıyla çağırırız) mealindeki İsra sûresinin 71. âyetini İmam-ı Kadı Beydavî hazretleri, (Her ümmeti peygamberleri ve dinde uydukları imamlarıyla çağırırız) diye açıklamıştır.

Her ümmet, peygamberleri ve dinde uydukları imamların isimleriyle çağırılırlar. Mesela, (Yâ ümmet-i Musa), (Yâ Şâfiî) yahut (Yâ Hanefî) denilir. (Beydâvî, Ruh-ul-beyan, Tefsir-i Hüseynî)

Bu açıklamalar da, dört hak mezhepten birine uymak gerektiğini açıkça bildirmektedir.

İyiler de, kötüler de…
Kötü milletler de, zalim krallarıyla çağrılır. Mesela, (Firavun ve taraftarları), (Nemrut’un adamları) diye çağrılır. Kötüler kötü, iyiler de iyi liderleriyle çağrılır. (Meâlim-üt-tenzîl)

Seyyid Ahmed Tahtavî hazretleri buyuruyor ki: Bugün her Müslümanın dört mezhepten birine uyması vacibdir. Mezhepsiz olan, Ehl-i sünnet'ten ayrılır. Ehl-i sünnet'ten ayrılan da bid’at ehli veya kâfir olur.(Dürr-ül muhtar haşiyesi)

İmam-ül-Haremeyn, Burhan kitabında, (Avam, dört mezhepten birine uymalıdır) buyurdu. (Şerhi minhac-ül-üsul)

İbni Âbidin hazretleri, (Bir işin, bir ibadetin sahih olması için dört mezhepten birine uygun olması gerekir. Bir ibadeti yaparken, şartlarından biri bir mezhebe, başka biri de başka mezhebe uygun olursa, bu ibadet sahih olmaz) buyuruyor. (Redd-ül-muhtar s. 51)

Bir işi bir mezhebe göre yapmaya başladıktan sonra, bu işi ve buna bağlı olan işleri yapmaya devam ederken, bu mezhebi zaruretsiz bırakmanın yasak olduğu sözbirliği ile bildirilmiştir. (İbnül HümamTahrir-ül-üsul, İbnül-Hacib Muhtasar-ül-üsul, Alâüddin-i HaskefîDürr-ül-muhtar)

Bir mezhebi taklit edenin, hep ona tâbi olması vacibdir. Zaruret olmadıkça, başka mezhebe göre iş yapması caiz değildir. Bir mezhebe göre amel edenin, bu mezhepten ayrılmasının caiz olmadığı sözbirliği ile bildirilmiştir. (Bahr-ür-raık)

Mutlak müctehid olmayan âlimin, bir mutlak müctehidi taklit etmesi gerekir. (Müsellem-üs-sübut)

Her Müslümanın dört mezhepten birini taklit etmesi vacibdir. Taklit etmezse, doğru yoldan sapar. Başkalarını da saptırır. (Mizan s. 24)

Müctehid olmayanın mezhep değiştirmesi caiz değildir. Dilediği bir mezhebi taklit etmesi lazımdır. (Redd-ül-muhtar)

Hadisten kendi anladığına uyamaz
Müctehid olmayan din adamının, hadisten anladığıyla amel etmesi caiz değildir. Çünkü hadislerin mensuh veya tevilli yahut muhkem olduğunu ayıramaz. (İkt-ül-ceyyid, Muhtasar)

Bir kimsenin, taklit ettiği mezhebi, yani ona uygun iş yapmaya başladığı mezhebi terk etmesinin caiz olmadığı sözbirliği ile bildirilmiştir. (Tahrir)

İbadetlerde ve ictihad ile yapılan işlerde, dört mezhepten birini taklit eden kimse, böyle yaptığı işi, Allahü teâlânın emrine uygun olarak yapmış olur. (Cevhere şerhi)

Taklit etmekte olduğu mezhebe uygunsuz iş yapmaya, hiçbir âlim caiz demedi. (Kimya-yı saadet)

İslam dininin binası, bu dört direk üzerine kurulmuştur. Bir kimse, bu dört yoldan birine girerse ve bu dört kapıdan birini açarsa, başka yola geçmesi ve başka kapıya sarılması, lehv olur, doğru yoldan ayrılmış olur. Âlimlerin sözbirliği ve âhir zamanda Müslümanlara en uygun yol, dört mezhepten birini taklit etmektir. Din ve dünyanın düzeni böyle olur. Herkes, önce dilediği mezhebi seçer. O mezhebi taklide başladıktan sonra, bunu bırakıp, başka mezhebe geçmek, birinci mezhebe suizan etmek olur, caiz olmaz. Sonra gelen âlimler, bunu sözbirliği ile bildirdiler. (Abdülhak-ı Dehlevi - Sıfr-üs-seadet şerhi)

Bir mezhebe uymak vacib mi?

Sual: Selefiyim diyenlerin sitesindeki bir yazıda, Muhammed el-Useymîn isimli bir Selefi, (Belirli bir mezhebi taklid etmek vacib midir) diye sorulduğunda şöyle diyor:
{Evet, belirli bir mezhebi taklid etmek kesin olarak vacibdir. Bu mezhep, (Peygamber mezhebi)dir. Sadece bu mezhebe uymak vacibdir. Bu mezhebin dışındakilere uymak ise, hilâfına delil yoksa câiz, hilâfına delil varsa uymak haram olur. Şeyhülislam şöyle diyor:
Bir mezhebe veya bir âlime uymanın vacib olduğunu söyleyen kişi, tevbe etmezse öldürülür. Çünkü bunda Resulullah'tan başkasına itaat etmek vardır. Peygamber hariç, hiçbirinin görüşünü almak vacib değildir. Vacib olan Resulullah’ın sözünü almaktır. O ise, şöyle buyurdu:
(Benden sonra şu ikisine, Ebu Bekir ve Ömer’e uyun!) [Tirmizî, İbni Mace]
(Eğer Ebu Bekir’le Ömer’e itaat ederseniz rüşde erersiniz.)[Müslim]
Bir başka hadis de şöyledir:
(Benden sonra ihtilaflar çıkınca, sünnetime ve Hulefa-i raşidinin sünnetine uyun! Onlara azı dişinizle ısırır gibi sımsıkı sarılın!)[Buhari, Tirmizi]}
Bu yazıda çelişki yok mudur? Hem Peygamberimizden başkasına uymak vacib değil diyor, hem de, Hazret-i Ebu Bekir’e ve Hazret-i Ömer'e uyun deniyor.
CEVAP
Elbette tenakuzlu bir yazıdır. Günümüzde, dört mezhebe inanmayanlar, (Peygamber mezhebi) diye bir şey uydurdular. Peygamber efendimiz, böyle bir mezhep bildirmediği gibi, hiçbir İslam âlimi de böyle bir şey bildirmedi. Resulullah efendimizin vârisleri olan İslam âlimleri, sadece dört hak mezhebi bildirdiler.

İmam-ı a'zamın mezhebinin hilafına delil nereden bulunacak? (Kur’andan bulunur) diyorlar. İmam-ı a'zam Kur'an-ı kerimi bilmiyor muydu? Bunun için İmam-ı a'zamın mezhebinin Kur'an-ı kerime aykırı olduğunu hiç kimse söyleyemez. Söylese de geçerli olmaz. Hilafına kim, nasıl delil bulacak ki? İbni Teymiyye’nin görüşüne aykırı ise, hilafına mı delil olur?

Şeyhülislam dedikleri kimse, (Bir mezhebe veya bir âlime uymanın vacib olduğunu söyleyen kişi, tevbe etmezse öldürülür) demiş.

Hep İbni Teymiyye’den bahsedildiğine göre, şeyhülislam dedikleri kişi, bu sapık olabilir. Başkalarına da, şeyhülislam diyorlar mı bilmiyoruz. Ona şeyhülislamlığı kim verdi? Niye Hanefî âlimlerine hiç şeyhülislam denmiyor da, asrındaki âlimler tarafından çeşitli sapıklıkları yüzünden hapse atılan bir kimseye bu unvan veriliyor? Şahısların görüşüne uymak vacib değil de, bu sapığa uymak neden vacib oluyor? Yoksa hâşâ onu peygamber mi kabul ediyorlar? Neden onun sözü bir senet gibi bildiriliyor? Bu elbette apaçık bir tenakuzdur.

Bir başka tenakuz da, hem Resulullah'ın sözlerine uymak vacib diyor, hem de kabul etmiyor. Resulullah efendimiz, (Benden sonra Ebu Bekir’e ve Ömer'e uyun!) buyuruyor. Hani şahıslara uymak vacib değildi? Bu ne biçim tenakuz böyle? Hem hadis-i şerifi yazıyor, hem aksini savunuyor. İnsan bu kadar kör olamaz. Hani bir insana uymak vacib değildi? Bu iki zat insan değil mi? Resulullah (Onlara uyun!)buyurduğuna göre onlara uymak Resulullah'a uymak olmuyor mu? Allahü teâlâ, (Resulüme uyun!) buyuruyor. Resulüne uymak vacib olmaz mı? Kendisi de vacib olur diyor. Allahü teâlânın Resulü de,(Ebu Bekir’e ve Ömer'e uyun!) buyuruyor. O hâlde Resulullah’ın bu sözüne uyarak bu zatlara uymanın vacib olduğu pek açık değil mi? O iki zata uymak, Resulullah'a uymak olur. Resulullah'a uymak ise Allah'a uymak olur.

Üçüncü hadis-i şerifte, (Sünnetime ve Hulefa-i raşidinin sünnetine uyun!) buyuruluyor. Sadece benim sünnetim denmiyor. Raşid halifelerin sünneti de deniyor. Demek onlara da uymak vacibdir. Sadece iki zat değil. Buna hazret-i Osman ve hazret-i Ali de dâhildir. Bu dört zat, Hulefa-i raşidindir.

Sadece Hulefa-i raşidin değil, Eshab-ı kiramın tamamına da uymak gerekir. Peygamber efendimiz de şöyle buyuruyor:
(Âlimler, Peygamberlerin vârisidir.) [Ebu Davud, İbni Mace, Tirmizi]

(Âlimlere uyun! Onlar, dünya ve ahiretin ışıklarıdır.) [Deylemi]

Peygambere uymak vacib olduğuna göre, o da, (Âlimlere uyun!)buyurduğuna göre, niye bu vacibe uymuyor? Allahü teâlâ da aynı şeyi bildiriyor; (Bilmiyorsanız âlimlere sorun!) buyuruyor. Demek ki âlimlere uymak vacibdir.

Selefilerin verdiği bütün örnekler İbni Teymiyye’dendir. İbni Teymiyye’den başka âlim yok mu? Onun sözleri senet de, İmam-ı a'zamın ve diğer âlimlerin sözü niye senet değil? Sapık İbni Teymiyye bile, (Peygamber mezhebi) diye bir şey uydurmamıştır. Sırf mezhepleri inkâr etmek için böyle bir mezhep uyduruluyor. Dört hak mezhebi Resulullah'ın yolundan ayrı bir şeymiş gibi göstermek çok yanlıştır.

.

Mezhep göl değildir

Sual: Mezhepsizler, her fırsatta mezhepleri İslamiyet’ten farklı gösterip, (İslam denizse, mezhep göldür) diyorlar. Bir ibadetin hükmünü bildirirken, (İslam'a göre sahihtir) veya (İslam'a göre sahih değildir) diyorlar. Hâlbuki Hanefî’de sahih olmayan, Şâfiî’de sahih olabiliyor. Kendi görüşlerine İslam diyorlar. Kendilerini dört mezhebin üstünde görüyorlar. Dört hak mezhebin imamları, İslamiyet’ten farklı bir yol mu tutmuşlardır?
CEVAP
İslam ayrı, mezhep ayrı değildir. Dört hak mezhep, insanları Cennete götüren birer yoldur. Hangi yoldan gidilirse gidilsin, her biri doğru Cennete götürür. Mesela bir yere yaya gidilebilir, atla, bisikletle, motosikletle, uçakla, vapurla, trenle, otobüsle, yani herhangi bir vasıtayla gidilir. Ama er geç hepsi hedefe gider. İşte bu yolların herhangi biri, bir hak mezhebe benzer. Bâtıl mezhepler ise, çıkmaz sokaklara, hedefe gitmeyen yollara benzer.

İmam-ı Malik hazretleri buyuruyor ki: Mezhep, Cennete götüren yoldur. Hak mezhepten birinde ilerleyen Cennete gider. (Ez-Zehire lil-Kurafi)

Bir kimse, bir ibadeti bir mezhebe göre değil de, (Ben İslam'a, Kur'ana göre yapıyorum) derse, onun ibadeti geçerli olmaz. Çünkü İbni Âbidin hazretleri buyuruyor ki: Bir ibadetin sahih olması için, dört mezhepten birine uygun olması lazımdır. (Redd-ül-muhtar s. 51)

Şah Veliyyullah Dehlevi hazretleri buyuruyor ki: Eshab-ı kiramın her birinin mezhebi farklıydı. Tabiîn, Eshab-ı kiramın mezheplerini aldılar. Halife Harun-ür-Reşid, İmam-ı Malik’e (Senin Muvatta kitabını Kâbe’ye asacağım. Bütün Müslümanların bu kitaba uymalarını emredeceğim. Her yerde tek bir mezhep olsun) dedi. İmam-ı Malik, (Böyle yapma! Eshab-ı kiram da, fıkıh bilgilerinde mezheplere ayrıldılar. Mezhepler rahmettir) dedi. (El-insaf)

Dört mezhepten birine uymak lazımdır. Bugün dört mezhepten başka doğru mezhep yoktur. Dört mezhepten ayrılan, Sivad-i azamdan, yani Ehl-i sünnet topluluğundan ayrılmış olur. (İkd-ül-ceyyid)

İslâm'a göre sahih olan ibadet nasıldır? İslam'a göre namazın farzları nelerdir? Vacibleri nelerdir? Sünnetleri nelerdir? Mekruhları nelerdir? Buna hiçbir mezhepsiz cevap veremez.

İslâmiyet'e, Kur'an-ı kerime uymak isteyen, dört hak mezhepten birine uyar. Yukarıda geçtiği gibi dört hak mezhepten birine uyulmazsa o ibadet sahih olmaz. (Kur'ana göre namaz) veya (İslam’a göre namaz) olmaz. Böyle bir namaz kıldığını söyleyen, Kur'ana göre dese de, kendi uydurduğu bir yola göre namaz kılmış olur.

Zındıklık
Sual: (Yalnız Kur’an) diyen bir mezhepsiz, (Mezhep göldür, Kur’an büyük deryadır. Mezhep değil, “Kur’an Müslümanı” olalım) diyor. Kur'andan kendi anladığına, (Kur'an Müslümanlığı) diyor. İmam-ı a'zamın anladığına, (Hanefî Müslümanlığı), İmam-ı Şâfiî’nin anladığına (Şâfiî Müslümanlığı) diyor, hattâ Resulullah’ın Kur’an-ı kerimi açıklamasına, (Hadis Müslümanlığı) diyor, ama mezhepsizin, kendi anladığı, (Zındıklık dini, zındıklık Müslümanlığı) iken, göz boyamak için (Kur’an Müslümanlığı) diyor. İslamiyet’te böyle bir Müslümanlık olmadığı gibi, (Hadis Müslümanlığı) diye, bir Müslümanlık da yoktur. Allah'ın bildirdiği din ile Resulünün bildirdiği farklı olur mu hiç? Farklı olsaydı, Allahü teâlâ, (Resulüme uyun!)buyurmazdı. Bunların maksadı nedir?
CEVAP
(Yalnız Kur’an) diyen mezhepsizlerin ortak yönü, onlara göre, onların Kur’andan aldıkları gerçek dindir; ulema ve evliya zatların anladıkları ise, kendi görüşleridir. Onlara göre, mezhep imamlarımızın bildirdikleri göldür, kendi safsataları denizdir. Bu sapıkların yolu zındıklıktır.

Müctehid olmayanın âyetten ve hadisten anladığı farklı olabilir, ama hadis-i şerifler, Kur’an-ı kerimi açıklar. Bunun birini diğerinden ayrı görmek çok yanlıştır. Allah'ın yolunu, Resulü’nün yolundan farklı görmek küfürdür. Kur'an-ı kerimde, peygamberlerin yoluyla Allahü teâlânın yolunu ayıranın kâfir olduğu bildiriliyor. Bir âyet-i kerime meali:
(Allah ile resullerinin emirlerini birbirinden ayırıp, ikisi arasında bir yol tutmak isteyenler, kâfirdir.) [Nisa 150,151]

Resulullah'ı kabul etmeyip (Yalnız Kur’an) diyenin kâfir olduğunu bu âyet-i kerime açıkça bildiriyor. İmam-ı Rabbânî hazretleri buyurdu ki:
Cenab-ı Hak, Kur’an-ı kerimde, Muhammed aleyhisselama itaat etmenin, kendisine itaat etmek olduğunu bildiriyor. O hâlde, Resul’e itaat edilmedikçe, Allah'a itaat edilmiş olmaz. Bunun pek kesin ve kuvvetli olduğunu bildirmek için, (Elbette, muhakkak böyledir)buyurup, yanlış düşünenlerin, bu iki itaati birbirinden ayırmalarına meydan bırakmadı. (1/152)

Allahü teâlâ, (Resulüme tâbi olun!) buyuruyor. Resulü de, (Âlimlere ve onların mezheplerine uyun, onlar benim vârislerimdir)buyuruyor. Resulüne ve dört hak mezhepten birine uymadan Müslümanlık olmaz, ancak mezhepsizlik, zındıklık olur.

Hayız ilmini öğrenirken
Sual: Mezhebin önemini bilmeyen bir genç şöyle diyor:
(Ben hayız ve nifas bilgileri üzerinde bir çalışma yaptım. Gerçek o ki, bu çalışmayı yaparken bütün mezhepleri inceledim. Mezhepler birbirinden farklıdır. Hattâ bir mezhep içindeki âlimlerin sözleri de farklıdır. Peygamberimiz bir olduğu hâlde, niye tek bir hüküm yok? Hadisler de bu kadar net iken, mezhepler arası ictihad farkını anlamam mümkün değildir. Ben bu çalışmayla mezhepleri tek noktada topladım. Mezhepler göl ise, İslamiyet denizdir. Ben denize ulaştım, göle ihtiyacım yoktur. Belki, o zaman tıp gelişmediği için böyle farklı mezhepler meydana çıkmıştır. Ama bugünkü tıpta her şey nettir. Farklı görüşe ihtiyaç kalmamıştır.)
Bu gencin hayız ve nifasla ilgili bilgilerine güvenebilir miyiz?
CEVAP
Asla güvenilmez. Önce şunu söyleyelim. Herkes ihtisas sahasında konuşabilir. Bir hukukçunun tıp ilmine karışması, tıp uzmanının hukukî işlere karışması çok yanlış olur. Midesinde ülser, yara olan birinin ağrısı şiddetlense, ağrı dindirici bir ilaç vermek gerekir. Biri, ağrı dindirici olarak aspirini bilse, ağrının tez dinmesi için birkaç aspirin verir. Aspirin ağrısını daha da artırır. (Doktor insansa, ben de insanım) diyerek, aklına göre ilaç vermeye veya ameliyat yapmaya kalkmak, çok yanlış bir şey olur. Dinde ihtisası olmayan bir kimsenin de, din hakkında fetva vermeye kalkışması bir cinayet olur. Öte yandan bir kimsenin dinde ihtisası ne kadar çok olursa olsun, mezhepleri birleştirmeye hakkı yoktur. Hattâ dört mezhebin hükümlerinden istediklerini almaya yetkisi de yoktur. Çünkü tıpta ihtisası olmayan biri, göz ameliyatı yapsa kişinin gözünü kör edebilir, kalb ameliyatı yapsa kişiyi öldürebilir. Ama dinde yanlış fetva veren, kendini de, başkasını da küfre sokabilir. Din uzmanı olsa bile, bu gencin yaptığı yanlıştır. Çünkü tarihte olduğu gibi, günümüzde de, hiçbir ilahiyatçının, mezhepleri birleştirmeye, birinin doğru, ötekilerinin yanlış olduğunu söylemeye hakkı ve yetkisi yoktur.

Mezhepleri Peygamber efendimiz emrediyor. Uzman din adamlarının yani müctehid âlimlerin farklı ictihadlarının rahmet olduğunu bildiriyor.(Mezhepler kalksın, tek mezhep, tek görüş olsun) demek bu rahmete mâni olmak demektir.

İkinci bir husus, Peygamber efendimiz, rahmet olması için kendisi de farklı hükümler bildirmiştir. İşte bu farklılıktan dolayı mezhepler meydana çıkmıştır. Mesela deriden kan çıkması, Hanefî mezhebinde abdesti bozarken, diğer üç mezhepte bozmaz. Karşı cinse dokunmak Şâfiî'de abdesti bozarken Hanefî'de ve Mâlikî'de bozmaz. Bunun gibi mezhepler arasında çok farklar vardır. Bunlar tek hükme indirilemez. İndirilmesi bid’at ve mezhepsizlik olur.

Hayız konusu çok önemlidir. Mezhep âlimlerinin ictihadları farklıdır. Mesela Hanefî mezhebindeki âlimler, (Hayız 10 günü aşamaz, 10 günden sonra gelen kanlar hayız olmaz, özür olur) buyururken, Şâfiî ve Mâlikî âlimleri, (Hayız 15 günü aşamaz, 15 günden sonra gelen kanlar hayız olmaz, özür olur) buyuruyorlar. Daha birçok farklar vardır. Bunları tek hükme nasıl indirebiliriz ki?

Haddini bilmez bu genç, (Ben hadislere baktım. Hiçbir mezhebe uymadım) diyor. Mezhebdeki âlimler, o hadisleri bilmiyorlar mıydı? Bir de bu genç, hadisleri nereden öğrendi ki? Tercümelerden öğrenmiş olabilir. Tercümelerin doğru olduğunu nasıl temin eder? (Kendim yıllarca Arapça tahsil ettim) dese de, yine dil bilmekle din öğrenilmiş olamaz. Vehhabilerin ana dili Arapça olmasına rağmen, âyetlere yanlış mânâ verdikleri için, küfre girdiklerini İslâm âlimleri açıklıyor. Bu gencin, boyundan büyük işlere girişmesi affedilir cinsten değildir. Tevbe ettikten sonra, hazırladığı kitabı derhal imha etmelidir.

Âyet-i kerimeler ve hadis-i şerifler, anayasanın hükümleri gibidir. Anayasaya göre herkes hareket edebilir mi? Hukukçular bile farklı anlıyor. Müctehid olmayanın âyet ve hadis hakkında görüş beyan etmesi, hukukçu olmayanın anayasa hakkında görüş beyan etmesinden daha çok yanlış olur. Günümüzde ise müctehid yoktur. İslam âlimleri, bunu asırlar önce bildirmiştir.

Demek bu genç, (İctihad, ictihadla nakzedilmez) Mecelle hükmünü bilmiyor. Bilse, mezheplerin farklı hükümlerine itiraz etmez. Diyelim ki bu genç, İmam-ı a'zam gibi büyük bir âlim olsaydı, bunun verdiği fetvalar, diğer mezhep hükümlerini geçersiz hâle getiremezdi. Sadece kendi ictihadını bildirebilirdi. Şu hâlde, herkes, sadece kendi mezhebindeki hayız bilgileriyle amel etmeli, mezhep dışı görüşlere asla itibar etmemelidir.

.

Mezhep taklidinin önemi

Sual: Başka bir mezhebi taklit etmek hakkında herkes bir şey söylüyor. Doğru olan hangisidir?
CEVAP
Günümüzde Müslümanların büyük bir kısmı mezhep taklidinin mahiyetini bilmemektedir. Bilenler de üçe ayrılır: İfrat, Tefrit ve Vasat.İslamiyet, ifrat ve tefrit, yani aşırılıklardan uzak her Müslümanın rahatça uygulayabileceği hükümler topluluğudur. Buna vasat yol deniyor. Orta yol demektir.

Mezhep taklidinden kaçanlar tefrit ehlidir. Telfîk yapanlar, yani her mezhebin kolay tarafını toplayanlar ifrat ehlidir. Bunların her ikisi de çok yanlıştır.

1- Her mezhebin kolay gelen hükümlerini alıp ortaya (Mezhepsizlik mezhebi) çıkarmaya çalışanlar ifrat ehlidir. Abdesti bozulunca,(Falanca mezhepte bozmaz) diyerek rastgele kolay hükümleri almak, mesela (Kadın hayız hâlinde Mâlikî'de Kur’an okur) diyerek, hayızlıya zaruretsiz Kur’an okutturmak ifrattır, mezhepsizliktir.

2- Zaruret de olsa, başka hak mezhebi taklit etmeyi caiz görmeyenler, ihtiyaç hâlinde dört hak mezhepten birini taklit etmeyi mezhepten çıkmak gibi, hattâ dinsizlik gibi gören taassup ehli olanlar da çoktur. Bunlardan bazısı, (Arapça kitaplarda mezhep taklidi varsa kabul ederiz) diyorlarmış. Onlara, (Bütün Ehl-i sünnet kitaplarında, başka bir mezhebi taklit bildiriliyor) denmiş. Ama lider durumunda olanları, çok taassup ehli olduğu için, kabul etmiyor. İbni Âbidin, Hadîka, Nimet-i İslam, Berîka ve Hülasat-üt-tahkik gibi daha birçok kitaptan delil gösterildiği hâlde, taklide yanaşmayan mutaassıp kimselerin hâlâ bulunması üzücüdür. Bütün gerçekler, vesikalar kendisine gösterildiği hâlde, kabul etmeyen, kendi indî ve hatalı görüşünde körü körüne ısrar ve inat eden katı kimseye mutaassıp denir, şimdi bağnaz diyorlar. Taassup ehli, kibrinden dolayı, kendisinin yeni duyduğu hak ve doğru bir şeyi kabul etmekte zorlanır. Hakkı başkasının ağzından, başkasının kitabından duymayı kibrine yediremez. Hakkı kabul etmemek kibirdendir.

3- Bir ihtiyaç olunca, başka mezhebi taklit edenler, Ehl-i sünnet ulemasının yolunda olanlar. Bunlar doğru yolda, vasat yoldadır.

Zamanın şeyhülislamı matbaanın Osmanlı’ya girmesi için fetva verdiği hâlde, kabul etmemekte direnenler çıkmıştır. İmam-ı Rabbânî hazretlerinin bildirdiğine göre, Medine’deki bir âlim, bid’atlere alıştığı için, Hazret-i Mehdi’nin sünnet olarak bildirdiklerini kabul etmeyecek, (Bu adam dinimizi yıkacak) diye, Hazret-i Mehdi’ye karşı gelecektir.

Şimdi bazıları, caiz olan mezhep taklidine, Medineli bid’at ehli âlim gibi saldırıyorlar. Yanlış görüşlerini ispat için, mason şeyhülislamların, mesela Musa Kâzım gibilerin ipine sarılıyorlar. Mason Abduh’un çömezleri de, hiç mezhep tanımayarak, hangi hüküm akıllarına yatıyorsa ona tâbi oluyorlar. (Şevkani’nin bu kavlini, Mâlikî’nin bu görüşünü tercih ederiz) diyerek ortaya mezhepsizlik üzerine kurulu yeni bir din çıkarmaya çalışıyorlar.

Ehl-i sünnet ulemasının yolu, bir harac [sıkıntı] olunca başka mezhebi taklittir. Ama yeni duydukları doğru bilgileri, kabul etmekte zorlanan bazıları, bu işte taassup gösteriyor, taklidi başka mezhebe geçmek sanıyorlar.

Ödünç almakta zorluk çeken birine, (Mâlikî’yi taklit et, gün tayin ederek ödünç al!) denmiş. (Olur mu öyle şey?) diyerek itiraz etmiş. Sonra, delilleri gösterince, (Evet doğru, ama alışmadığımız için kabullenmek bize zor geliyor) diye itiraf etmek faziletini göstermiş. Kibirliler, bu kadar fazileti de gösteremiyorlar. Hak olan mezheplerin rahmet olan ayrılıklarından, yine o âlimlere uyarak faydalanmaktan kaçınmak, ahmaklık mı, cahillik mi, yoksa kibir mi? Belki her üçü de vardır.

(Ehl-i sünnetim) dediği hâlde, taassup ehli gibi düşünenler de oluyor. Mesela daha önce Şâfiî’yi taklit etmişse, Mâlikî daha kolay diye Mâlikî'yi taklit etmeyi veya harac olunca, o konuda başka mezhebe uymayı caiz görmüyorlar.

İmam-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki:
Gerektiğinde en kolay fetvaya uymalı. Allahü teâlâ, insanlara güç gelen şeyleri değil, kolay olanların yapılmasını istiyor. Çünkü insanın zayıf, dayanıksız yaratıldığını bildiriyor. Kur’an-ı kerimde, (Allah, size kolaylık ister, zorluk, güçlük istemez) buyuruldu.

Allahü teâlâ böyle isterken, Resûlü ve onun vârisi olan âlimler böyle bildirirken, ihtiyaç olunca kolay kavle uymayı ve o konuda başka bir hak mezhebi taklit etmeyi öcü gibi görmek ne büyük taassuptur.

İki hadis-i şerif meali de şöyledir:
(Allahü teâlânın verdiği kolaylık ve ruhsatlardan faydalanın!)[Buhari]

(Allahü teâlâ, ruhsatla da amel edilmesini sever.) [Beyheki]

Allahü teâlâ dileseydi, Kur’an-ı kerimde ve hadis-i şeriflerde, her şey açıkça bildirilirdi. Böylece mezhepler hâsıl olmazdı. Kıyamete kadar, dünyanın her yerinde, her iklim ve şartta, her Müslüman için tek bir nizam olurdu. Müslümanların hâlleri, yaşamaları güç olurdu. (S. Ebediyye)

Bir Müslüman, kendi mezhebine göre ibadet yaparken, bir sıkıntı meşakkat hâsıl olursa, başka bir mezhebe uyarak, bu işi kolayca yapar. Birkaç örnek verelim:
1- Şâfiî’de, karşı cinsin tenine dokunmak abdesti bozar, Hanefî ve Mâlikî’de bozulmaz. Hacda veya karşı cinse dokunma durumu olan yerlerde, bu iki mezhepten biri taklit edilirse, abdest bozulmadan tavaf yapılır. Bu bir rahmettir.

2- Seferde, üç mezhepte iki namazı cem etmek caizdir. Namazlarını kaçırma tehlikesi varsa, Hanefîler, bu üç mezhepten birini taklit ederek iki namazı cem edebilir. Mukimken de, iki namazı cem etmeyi gerektirecek durumlar olabilir. O zaman da Hanbelî mezhebi taklit edilir. Bu da bir rahmettir.

3- Şâfiî’de, velisinin rızası olmadıkça kızın evlenmesi caiz olmaz. Bir zaruret varsa, Hanefî’yi taklit ederek velisiz de evlenebilir.

4- Şâfiî’de zekât sekiz sınıfa verilir, üç sınıfa verilse de caizdir. Ancak üç sınıfı bulmak da zordur. Hanefî taklit edilerek bir sınıfa verilir. Bu da rahmettir.

5- Bir Hanefî’nin, evlendiği kızla sütkardeş olduğu ortaya çıkarsa, eğer bir iki kere emmişse, Şâfiî taklit edilip evliliğe devam edilir. Çünkü Şâfiî’de sütkardeş olmak için ayrı zamanlarda beş kere doya doya emmek gerekir. Bu da rahmettir.

Abdest ve gusülde de, ihtiyaç olunca başka mezhebi taklit etmek caizdir. Bunun için, o mezhebin şartlarına da uymak lazımdır. Yapabildiği bütün şartlarına uymazsa, taklit caiz olmaz.

Kendi mezhebine uymayan işi yaptıktan sonra bile, taklit caiz olur. Mesela imam-ı Ebu Yusuf’a, cumayı kıldıktan sonra, guslettiği kuyuda fare ölüsü görüldüğü söylenince, (Şâfiîlere göre guslümüz sahihtir) buyurdu. (Hadîka) [Burada işi yaptıktan sonra da, geriye dönük taklidin caiz olduğu görülmektedir.]

Zaruret olsa da, olmasa da, harac [zorluk, sıkıntı] olduğu zaman, diğer üç mezhepten biri taklit edilir. (İbni Âbidin)

Bir Hanefî’nin kendi mezhebine göre yapamadığı bir işi, Şâfiî’yi taklit ederek yapmasında bir beis yoktur. (Bahr-ür-raık, Nehr-ül-faık)

İmam-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki:
Müslümanları sıkıştırmak, onları incitmek haramdır ve Allahü teâlânın beğenmediği şeydir. Şâfiî âlimleri, kendi mezheplerinde yapılması güçleşen şeylerin, Hanefî’ye göre yapılmasına fetva vermişler, Müslümanların işini kolaylaştırmışlardır. Mesela, Şâfiî mezhebine göre, zekât vermek için, zekâtın, Tevbe sûresi, 60. âyetinde bildirilen 8 sınıf insanın her sınıfına verilmesi lazımdır. Bunlardan, gönüllerinin alınması lazım gelen kâfir sınıfı, [zekât toplayan memur sınıfı ve kölelikten kurtarılacak borçlu sınıfı] bugün yoktur. Bunları bulup zekât vermek imkânsızdır. Bunun için, Şâfiî âlimleri Hanefî’ye göre zekât verilmesine fetva verdi. Çünkü Hanefî’de, bu sınıflardan herhangi birine vermek yetişir. (3/22)

Zaruret olmasa da bir ibadeti yapmakta güçlük olunca, başka mezhebi taklit caizdir. (Mizan, Fetava-i Hayriye, Fetava-i Hadisiye)

Bir kimsenin, kendi mezhebine göre yapamadığı veya güçlükle yaptığı bir işi, o işin başka bir mezhepte yapılması kolaysa, o mezhebin o konudaki şartlarına uyarak, o mezhebe göre yapması caizdir. (Redd-ül-muhtar, Mizan, Hadîka, Berîka)

Tâbi olduğu mezhebe uyarak bir işi yaparken harac hâsıl olursa, bu işi, diğer üç mezhepten, harac bulunmayan birini taklid ederek yapar.(İbni Emir Hac)

İkinci mezhebe göre de özrü olanın, üçüncü mezhebi taklid etmesi caizdir. (İ. Hümam)

Bir işi bir mezhebe göre yaparken, bu mezhebin, bu işin sahih olması için koyduğu şartlardan, yapılabilmesi mümkün olanların hepsini yapması gerekir. Bunlardan biri mazeretsiz yapılmazsa, bu iş sahih olmaz. (Hulasat-üt-tahkik)

Bir işi bir mezhebe göre yaparken, başka bir mezhebi de taklid etmek gerekiyorsa, iki mezhepte de bâtıl olacak bir şey yapmamak şarttır. Mesela abdestte, Şâfiî’yi taklid ederek uzuvlarını ovmayan kimse, kadına eli dokununca, (Mâlikî’ye göre abdest bozulmaz) diyerek namaz kılsa, bu namazı bâtıl olur, çünkü kadına dokunduğu için Şâfiî’ye göre, uzuvlarını ovmadığı için de Mâlikî’ye göre abdesti sahih değildir. (Tahrir)

Bir iş için, başka mezhep taklid edildiği zaman, o mezhebin bu iş için koyduğu şartlardan, uyabildiklerinin hepsine uyması gerekir. Çünkü meşakkat olunca, mezheplerin kolaylıklarını yapmak, zaruret olmadıkça, ancak bütün şartları yerine getirmekle caiz olur. (Mizan-ül-kübra)

İsmail Nablüsi hazretleri buyuruyor ki: İhtiyaç olunca, başka mezhebi taklit ederek işini yapabilir, fakat bu iş için, o mezhepte olan şartlardan uyabildiklerinin hepsini yerine getirmesi gerekir. Mezheplerin ruhsatlarını yani kolaylıklarını araştırarak, işini bunlara uygun olarak yapmaya telfik denir ki, caiz değildir. İhtiyaçtan dolayı veya zaruretle, bir işini veya her işini diğer üç hak mezhepten birine uyarak yapmak caizdir. (İkd-ül-ferid, Hadika)

Dünyalığa, şehvetine kavuşmak için, başka mezhebi taklid caiz değildir. (Ukud-üd-dürriyye)

Muhammed Bağdadi hazretleri buyurdu ki:
Başka mezhebi taklid etmek için üç şart vardır:
1- Kendi mezhebine göre başladığı bir işi, başka mezhebe uyarak tamamlayamaz. Mesela, Şâfiî’nin şartlarına uymadan, sadece Hanefî’ye göre aldığı abdestle, Şâfiî’ye göre namaz kılamaz. 2- Taklid ettiği iki mezhep de bu işe, bâtıl dememeli. Bir Şâfiî, (Şâfiî’de abdest uzuvlarını ovmak farz değil, Mâlikî’de de kadına dokunmak abdesti bozmaz) diyerek, yabancı kadına dokunarak ve uzuvlarını ovmadan aldığı abdestle namaz kılarsa, bu iki mezhebe göre de namazı sahih olmaz, çünkü yabancı kadına dokunmak, Şâfiî’de abdesti bozar. Ovmak ise Mâlikî’de farzdır. 3- Mezheplerin kolaylıklarını toplamak caiz değildir. Mesela, Hanefî’de velisiz veya Mâlikî’de, tanıdıklara duyurmak şartıyla, şahitsiz yapılan nikâh sahihtir, ama hem velisiz, hem de şahitsiz olan bir nikâh sahih olmaz. (Taklid risalesi)

Üç talakla boşanan kadın, başka bir erkekle evlenip, o erkek de, bunu boşamadıkça, eski kocasıyla evlenemez. Böyle bir durumda, ilk nikâhları Şâfiî’ye uygun yapılmamışsa, Şâfiî taklid edilerek, Şâfiî’ye uygun nikâh yapmaları caiz olur. (Redd-ül-muhtar)

Şâfiî’de, fitre için, buğdayın veya diğer maddelerin kıymeti kadar altın, gümüş vermek caiz değildir. Hanefî taklid edilerek, buğday yerine, değeri kadar altın veya gümüş vermek caizdir. (Şemseddin-i Remlî)

Hanefî’de lavman, orucu bozar. Ancak şiddetli kabızlık çeken, bu sıkıntıdan kurtulmak için Mâlikî’yi taklid ederek, oruçluyken lavman yaptırırsa, oruca devam edebilir, çünkü Mâlikî’de lavman orucu bozmaz. (Mizan-ül-kübra)

Hanefî’de, ödünç verirken ödeme tarihi belirlemek caiz değildir. İhtiyaç olunca, ödeme tarihi koyabilmek için, Mâlikî’yi taklid etmek caiz olur.(Eşbah)

Şâfiî’de, ölü için iskat yapılmaz. Hanefî taklid edilerek iskat yapılabilir.(Neful-enam)

Şâfiî’de, oruca imsak vaktinden önce niyet etmek şarttır. Uyumak, unutmak gibi herhangi bir sebeple bunu yapamayan bir Şâfiî, orucunu kurtarmak için, (Bu orucumu Hanefî’ye uyarak tutuyorum) derse oruç sahih olur. Bozulmaktan kurtulmuş olur.

Bir işi yapmakta harac [sıkıntı] olursa, zayıf kavle uyulur. Buna uymakta da harac olursa, başka mezhep taklid edilerek yapılır. (İbni Âbidin, Hadika)

Zaruret olunca veya zaruretsiz yapılan bir şeyden dolayı, kendi mezhebine göre yapılmasında harac bulunan bir ibadeti, başka mezhebi taklit ederek yapmak lazım olduğu, Fetavel-hadisiyye,Hulasat-üt-tahkik, Tahtavî'nin Merak-ıl-felah haşiyesi, Türkçe Nimet-i islam ve Siirtli Molla Halil efendinin Mafüvat kitabında da yazılıdır.

İbni Hazm, Zahiriyye mezhebinde olup taklide karşı idi. (Eşeddül-cihad)

Taklidi kabul etmeyenler, bid’at mezheplerden olan Zahiriyye’yi savunmuş oluyorlar. Böylece onlar da başka mezhebi taklit etmiş oluyorlar.

Sapık fırkaların çıkışı

Sual: Ben Sünnî, Şiî veya Vehhabî değilim. Yani hiçbir mezhebe bağlılığım yoktur. Ne diye bir mezhebin hükmüne uyalım? Doğrusunu Kur’andan tespit edip, Kur’ana uymak gerekmez mi?
CEVAP
Mutezile, Cebriye gibi sapık fırkaların önderleri derin âlim idi. Kur’an-ı kerime kendi anlayışlarına göre mânâ verdikleri için sapıttılar. Böylece çok sayıda sapık fırka meydana çıktı. Bunların çıkacağını da, Peygamber efendimiz, önceden haber vermişti. Resulullah'ın açıklamaları olmadan, günümüzün insanları bir tarafa, en büyük âlimler bile, dinin bütün hükümlerini Kur’andan öğrenemez. Mesela iman amelden cüz müdür, yani parça mıdır? Günah işleyen kâfir olur mu, olmaz mı bilemezdik. Nitekim bid’at fırkalarından (Günah işleyen kâfir olur) diyenler vardır. Kadere iman, imanın şartı mıdır, değil midir bilemezdik. Mutezile fırkası, (İnsan kendi kaderini kendi çizer) derken, Cebriye fırkası, (İnsan kaderinin mahkûmudur. Yaptıklarından sorumlu değildir) diyor. İmanla ilgili konuları bilemediğimiz gibi, amelle ilgili konuları bile bilemezdik. Mesela namazların kaç rekât olduğunu, kılınış şeklini bilemezdik. Hattâ namaz vakitlerini bile tespit edemezdik. Peygamber efendimiz, beş vakit kılmasaydı ve beş vakit olarak bildirmeseydi piyasadaki mezhepsizler gibi üç vakit, altı vakit, yedi vakit derdik. Ayakları yıkamak mı, yoksa mesh etmek mi gerekir? Ayaklara mest giymek caiz olur mu? Bunları Kur’andan anlayamazdık. Peygamber efendimizin tatbikatı olduğu için biliyoruz.

Kur’an-ı kerimde (Abdestte başınızı mesh edin) deniyor. Başın ne kadarını mesh etmenin farz olduğunu bilemezdik. Dört mezhep imamımız bu hususta farklı ictihatta bulunmuştur:
İmam-ı Mâlik, (Başın tamamını mesh etmek farzdır. Resulullah başın tamamını mesh ederdi) diyor.
İmam-ı Ahmed de, (Başın tamamı meshedilir, ama kulaklar da başa dâhildir) diyor.
İmam-ı Şâfiî, (Mesh demek, dokunmak demektir, bir parmakla başa dokunulsa mesh farzı yerine gelir) diyor.
İmam-ı a'zam, (Bir uzvun dörtte birini mesh etmek tamamını mesh etmek yerine geçer. Başın dörtte birini mesh etmek farzdır. Resulullah'ın, başın tamamını mesh etmesi, her tarafını mesh etmenin sünnet olduğunu göstermektedir) diyor.

Bunların biri doğru diğerleri ictihad hatasıdır. Ama müctehid âlimlere bu yetki verildiği için, kendileri bu ictihatlarından dolayı sorumlu olmaz. Çünkü Peygamber efendimiz buyuruyor ki:
(Müctehid, ictihadında hata ederse bir, isabet ederse iki sevab alır.) [Buhârî]

Biz yanılırsak, sevab alamayız, ceza alırız, hattâ isabet etsek bile, yine sevab alamayız. Çünkü Peygamber efendimiz, (Kur'anı kendi görüşü ile açıklayan, doğru olsa bile, muhakkak hata etmiştir)buyurmuştur. (Nesaî)

İmam-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki: Hadis-i şerifte, (Ümmetim yetmiş üç fırkaya ayrılacak. Bunlardan yetmiş ikisi, doğru yoldan saparak, Cehenneme gidecek. Bir fırkası, benim ve Eshabımın izinde gidecek, yalnız bunlar kurtulacaktır) buyuruldu. Bu fırkaya Ehl-i sünnet denir. (2/67)

Netice olarak, Kur'andan kendi anladığımıza uyarsak, cehennemlik sapık fırkalardan biri oluruz.

Âlimlerimiz, doğru imanı, haramı helâlı, her şeyi bildirmiş, dinde açıklanmadık konu bırakmamışlardır. Yapılacak iş, dört hak mezhepten birine tâbi olmaktır.

.

Âyet ve hadisten kaynak göstermek

Sual: Ehl-i sünnet bir hoca, (Günümüzde hiçbir ilahiyatçının, âyet ve hadisten kaynak göstermeye yetkisi yoktur) dedi. Niye yetkisi yok? Mesela günümüzdeki bir müftü, bir hadis kitabına bakarak, kaynak gösteremez mi?
CEVAP
Kur’an ve hadisi kaynak göstermek demek, Kur’an ve hadisten anladığına uymak demektir. Müctehid olmayan bir âlimin bile, kendi anladığına değil, mezhebinin bildirdiği hükme uyması lazımdır. Eğer kendi anladığı Kur’an ve sünnete uysa bile, yetkisi olmadığı için gösterdiği delil senet olamaz. Çünkü bugün dünyadaki hiçbir ilahiyatçının âyet ve hadisten kaynak gösterme yetkisi yoktur. (Yetkim var) demek, haddini bilmemek olur. Zaten dindeki anarşiler, her kafadan çıkan çatlak sesler de, bu yetkisizlikten kaynaklanmaktadır.

Niye kaynak gösterilemez? Önce âyetlerden birkaç örnek verelim:
1- Bir âyet-i kerime meali:
(Ey inananlar, namaza kalktığınızda yüzünüzü, ellerinizi yıkayın, başınızı mesh edin ve ayaklarınızı...) [Maide 6]

Günümüzdeki bir ilahiyatçı, (Bu âyete göre, başın bir kısmını veya tamamını mesh etmek farzdır) diyemez, buna yetkisi yoktur. Âyet-i kerime açık değildir. Meshin mahiyeti Peygamber efendimizin açıklaması, tatbikatı ve mezhep imamlarının açıklamasıyla anlaşılmıştır.

Peygamber efendimizin uygulamasını ve açıklamalarını da dikkate alan İmam-ı Mâlik ile İmam-ı Ahmed bin Hanbel, (Baş denince başın tamamı anlaşılır ve başın tamamını mesh etmek farzdır. Peygamber efendimiz de başın tamamını mesh ederdi) şeklinde ictihad ettiler.

İmam-ı a’zam, (Bir şeyin dörtte biri, tamamı yerine geçer. Başın dörtte birini mesh eden, tamamını mesh etmiş olur. Peygamber efendimiz başın tamamını mesh etmiştir. Bu ise sünnettir) buyurdu.

İmam-ı Şâfiî, (Mesh demek, yıkamak demek değildir, ıslak eli sürmektir. Başa bir parmakla sürülse de mesh edilmiş olur. Peygamber efendimiz başın tamamını mesh etmiştir. Bu ise sünnettir) diye ictihad etti.

İlahiyatçı, hangi mezhepte ise, mezhebinin hükmünü bildirmek zorundadır. Âyetten anladığına göre hüküm veremez. Verirse mezhepsiz olduğu anlaşılır.

2- Bir ilahiyatçı, yukarıdaki abdest âyetine bakarak, (Abdestte tertip farzdır veya değildir) diyemez. Mezhebinin hükmü ne ise onu bildirmesi gerekir. Kendi görüşünü söylerse, müctehid taslağı ve mezhepsiz olduğu anlaşılır. İmam-ı Şâfiî ile İmam-ı Ahmed bin Hanbel, (Abdest alırken âyette bildirilen sıraya göre yıkamak yani tertip farzdır. Peygamber efendimiz de, bu sırayla abdest almıştır) buyurdular. İmam-ı a'zam ile İmam-ı Mâlik, (Âyette bildirilen sıra ile abdest almak farz değildir. Peygamber efendimiz, bildirilen sıra ile abdest almıştır. Bu ise sünnettir) buyurdular. Bir ilahiyatçı, âyete bakarak kendi görüşünü değil, mezhebinin hükmünü söylemek zorundadır. Mezhebine uymazsa, mezhepsiz olduğu anlaşılır.

3- Yukarıdaki abdest âyetinde, abdestte ayakları yıkamak mı, mesh etmek mi gerektiği tam açık değil. Peygamber efendimizin ayaklarını yıkadığı görülünce, ayakları yıkamanın farz olduğu anlaşıldı. Ama Şiîler, Resulullah'ın tatbikatına rağmen, (Ayakları yıkamak değil, mesh etmek farzdır) diyorlar. Bir ilahiyatçı, âyete bakarak kendi görüşünü değil, mezhebinin hükmünü söylemek zorundadır. Mezhebine uymazsa mezhepsiz olduğu anlaşılır.

Yine aynı âyette mealen, (Kadınlara dokunduğunuz zaman gusledin) buyuruluyor. Bir ilahiyatçı, mezhebinin hükmüne göre değil de, anladığına göre, (Evet, kadınlara dokununca gusül gerekir) derse, mezhepsiz olduğu anlaşılır. Âyet-i kerimedeki dokunmaktan kastın, cima olduğunu Ehl-i sünnet âlimleri bildirmektedir.

Bir ilahiyatçı, âyetlerde olduğu gibi, hadislere de bakarak hüküm veremez. Mezhebinin hükmünü söylemesi gerekir. Hadis-i şeriflerden birkaç örnek verelim:
(Kan aldırmak abdesti bozmaz.) [Beyhekî] (Hanefî hariç, üç mezhepte bozmaz.)

(Abdestte ağzı ve burnu yıkamak sünnettir.) [Müslim] (Hanbelî mezhebinde farz, diğer üç mezhepte sünnettir.)

(Deve eti yemek abdesti bozar.) [Müslim, Ebu Davud, Tirmizî, Nesaî ] (Sadece Hanbelî mezhebinde bozar. Diğer mezheplerde bozmaz.)

(Besmelesiz abdest olmaz.) [Ebu Davud, Tirmizî, Beyhekî, Hâkim] (Hanbelî’de böyledir.)

(Ateşte ısınmış bir şeyi yiyip içmek abdesti bozar.) [Müslim, Ebu Davud, İbni Mace, Tirmizî, Nesaî] (Dört mezhebin hiç birinde abdesti bozmaz.)

(Denizin hayvanları helâldir.) [Ebu Davud, Tirmizî, Nesaî] (Hanefî’de balık şeklinde olmayan deniz hayvanlarını, deniz haşeratını yemek caiz değildir. Diğer üç mezhepte ise caizdir.)

Bir ilahiyatçı, bu hadis-i şeriflere bakarak hüküm veremez. Sadece mezhebinin hükmünü söyleyebilir. (Mezhebimiz bu hadise göre hareket etmektedir) diyebilir.

İmam-ı Rabbânî hazretleri buyurdu ki:
Hadislerle amel etmek bize caiz olmaz. Mezhebimizin hükmüne aykırı görünen hadis-i şerifler, delil ve senet olamaz. Mesela bir Hanefi'nin, (İmam arkasında Fâtiha okumak farzdır. Bu konuda sahih hadis var) diyerek imam arkasında Fatiha okuması ilhaddır. (1/312, Mebde ve Mead 31)

Kifâye kitabında, (Bir din adamı, bir hadisten kendi anladığına uyarak amel edemez. Hadis tevil gerektirebilir veya nesh edilmiş olabilir. Mezhebinin hükmüyle amel etmesi lazımdır. Böyle yapmazsa, farzı terk etmiş olur) deniyor. (Tuhfe)

Muhammed Hadimi hazretleri buyuruyor ki: Dindeki dört delil, müctehidler içindir. Bizim için delil, mezhebimizin bildirdiği hükümdür. Çünkü bizler, âyet ve hadisten hüküm çıkaramayız. Mezhebin bir hükmü, âyete veya hadise uymuyor görünse de yanlış değildir. Çünkü âyet ve hadis ictihad isteyebilir, başka bir âyet veya hadisle değişmiş, nesh edilmiş olabilir veya bilmediğimiz bir tevili vardır. (Berîka s. 94)

İşte bu sebeplerden dolayı, kitap veya makale yazan bir ilahiyatçı, (Buhârî’de böyle yazıyor, Müslim’de şöyle yazıyor) diyerek, buna göre hüküm çıkarma yetkisi olmadığı için, kaynak olarak herhangi bir hadisi gösteremez. Mezhebinin hükmünü yazar. (Mezhebimiz, şu hadisi delil almıştır) diyebilir. Biz de, sitemizde dînî bilgilerde, Hanefî âlimlerinin bildirdiği hadis-i şerifleri aldık. Mesela, bu hadis-i şerif, Buhârî’de, Tirmizî’de diye, hadis kitabının adını bildirdik. Yoksa direkt hadis kitaplarından alma yetkimiz yoktur.

.

Bir mezhebe girmek şirk mi?

Sual: Hadislere, ictihada, icma’ya ve İslam âlimlerinin her Müslümanın bir hak mezhebe uyması gerektiğini bildiren kıymetli yazılarına saldıran bir mezhepsiz diyor ki:
(İslam âlimleri, Âl-i İmran sûresindeki “Hep birlikte Allah’ın ipine sımsıkı yapışın, parçalanıp ayrılmayın” âyetine uymamış, âyete aykırı olarak mezhepler meydana çıkarmışlardır. Kur’anda namaz üç vakit iken, mezhepler beş vakte çıkarmıştır. Allah'ın kitabı varken, mezheplere uymak şirk olur.)
Kur’anda, (Âlimlere sorun, âlimlere tâbi olun) buyurulmuyor mu? Âlimlere tâbi olmak niye şirk olsun ki? Âlimler din düşmanı mı? Onlar Kur’ana uymuyor mu? Bir mezhepsizin Kur’andan anladığı, senet oluyor da, İmam-ı a'zam gibi büyük zatların, âlimlerin anladığı niye senet olmuyor? Âlimler, (Kur’anda namazın beş vakit olduğunu, Resulullah'ın ve Eshab-ı kiramın beş vakit kıldığını bildirirken, mezhepsizler niye üç vakit diyor? Kur’anda Allah, (Resulüme tâbi olun) buyurmuyor mu? Peygamber efendimiz ömrünün sonuna kadar beş vakit namaz kılmadı mı? Mezhepsizlerin, kendi anladıkları doğru oluyor da, âlimlerin ve Resulullah'ın anladıkları niye yanlış oluyor? Resulullah'ın namazı nasıl ve kaç vakit kıldığı bize ulaşmadı mı?
CEVAP
Elbette ulaştı. Bir âlimin açık olmayan bir âyetten anladığı, onun ictihadı yani mezhebi olur. Mezhepsizin de, âyetten anladığı, onun yolu yani mezhebi olur. Mezhepsiz mezhebe karşı olsa da, onun da anladığı, bâtıl da olsa bir mezheptir. Herkesin Kur’andan anladığı kendi mezhebi olur. Âlimlerin anladığına değil de, kendi anladığına uyan, kendi çıkardığı mezhebe uymuş olur. Mezhepsiz, ya bu inceliği bilmiyor veya kasıtlı olarak dinimizi yıkmak için, (Herkes Kur'an'dan anladığına uysun) diyor. İnsan sayısı kadar din çıkarmaya çalışıyor.

Kur’an-ı kerimde, (Bilenle bilmeyen bir olmaz, bilen elbette kıymetlidir) buyuruluyor. Her işte bilen kıymetlidir. Cahilin Kur’andan anladığı ile âlimin anladığı aynı olur mu? Zaten herkesin farklı görüşte olması da bu yüzdendir. 72 sapık fırka da yanlış anladıkları için sapıtmışlardır. Onlar da, (Biz Kur’andan böyle anlıyoruz) demişlerdir. Onun için bilen âlimlerin kıymeti çok büyüktür. Üç âyet-i kerime meali:
(Bilmiyorsanız âlimlere sorun!) [Nahl 43]

(Bu misalleri ancak âlim olanlar anlar.) [Ankebut 43]

(Bunun hükmünü Resule ve ülül-emre [âlimlere] sorsalardı, öğrenirlerdi.) [Nisa 83]

[Âyet-i kerimede geçen ülül-emrin âlim demek olduğu tefsirlerde yazılıdır. Peygamber efendimiz de (Ülül-emr, fıkıh âlimleridir)buyurdu. (Dârimî)]

Peygamber efendimiz ülül-emri açıklamasaydı herkes farklı bir yorum getirirdi. Peygamber efendimiz de âlimlerin önemi hakkında buyuruyor ki:
(Âlimler, Peygamberlerin vârisleridir) [Tirmizî, İbni Mace, Ebu Davud]

(Âlimlere tâbi olun! Çünkü onlar, dünya ve âhiretin ışıklarıdır.)[Deylemî]

(Âlimler, kurtuluş yolunu gösteren birer rehber ve kılavuzdur.)[İbni Neccar]

(Âlimler olmasaydı, insanlar helâk olurdu.) [İ. Maverdi]

(Bilmediklerinizi salih âlimlerden sorup öğrenin!) [Taberânî]

(Bölünmeyin, fırkalara ayrılmayın) âyetini bilenlere, yani âlimlere sorup öğreniyoruz. Bu kıymetli âlimlerden Abdülganî Nablüsî hazretleri buyuruyor ki:
Âl-i İmran sûresinin, (Allah’ın ipine sarılın, fırkalara ayrılmayın)âyeti, itikatta, inanılacak bilgilerde parçalanmayın, bozuk düşüncenize uyarak, doğru imandan ayrılmayın demektir. İtikatta ayrılmak, parçalanmak caiz değildir. Hadis-i şerifte, (Cemaatle birlikte olun! Allah’ın rızası, rahmeti, yardımı cemaatte, birliktedir. Cemaatten ayrılan Cehenneme düşer) buyuruldu. Eshab-ı kiram, günlük işleri açıklayan bilgilerde, ictihatta birbirlerinden ayrılmışlardı, fakat itikat bilgilerinde hiç ayrılıkları yoktu. (Ümmetimin ayrılığı rahmettir)hadis-i şerifi, farklı ictihadın ve farklı fıkhî mezheplerin önemini göstermektedir. (Hadîka)

Seyyid Ahmed Tahtavî hazretleri de buyuruyor ki:
Allah’ın ipi’nden maksat, cemaattir. Cemaat da, fıkıh ve ilim sahipleridir. Fıkıh âlimlerinden bir karış ayrılan sapıtır. Sivad-ı a’zam, fıkıh âlimlerinin yoludur. Fıkıh âlimlerinin yolu da, Resulullah’ın ve Hulefa-i raşidin’in yoludur. Bu yoldan ayrılanlar, Cehenneme gider. Fırka-i naciyye, bugün dört mezhepte toplanmıştır. Bu dört mezhep, Hanefî , Mâlikî, Şâfiî ve Hanbelî’dir. Bu zamanda, bu dört hak mezhepten birine uymayan, bid’at sahibi olup Cehenneme gider.(Dürr-ül muhtar hâşiyesi)

İmam-ı Beyhekî, (Müslümanlar bozulduğu zaman, önceki âlimlerin doğru yoluna sarıl! Bir kişi kalsan bile, o yoldan ayrılma!) buyuruyor. Necmeddin-i Gazzi de, (Ehl-i sünnet âlimleri demek, Resulullah’ın ve Eshab-ı kiramın gittikleri doğru yolda bulunan âlimler demektir. Sivad-ı a’zam, yani İslam âlimlerinin çoğu böyle idiler. 73 fırka içinde Cehennemden kurtulacağı bildirilmiş olan hak fırka, (Fırka-i naciyye)dir) buyuruyor.

Azılı bir mezhepsiz de, (Kendimi mezhebin ismiyle isimlendirmem, yani Hanefî’yim, Şâfiî’yim demem) diyor. Açıkça mezhepsiz olduğunu hiçbir İslam âlimine bağlı olmadığını söylüyor. Hâlbuki kıyamette her mümin, mezhebinin ismiyle çağrılır. (O gün her fırkayı imamlarıyla çağırırız) mealindeki İsra sûresinin 71. âyetini Kadı Beydâvî hazretleri, (Her ümmeti Peygamberleri ve dinde uydukları imamlarıyla çağırırız) şeklinde açıklamıştır. Ruh-ul beyan ve Tefsir-i Hüseyni’de,(Herkes, mezhebinin imamıyla, yâ Şâfiî veya yâ Hanefî diye çağrılır) diyor. Bu azılı mezhepsizin de, İbni Teymiyye ve Şevkanî gibi sapıkların ismiyle çağrılmayı istediği görülüyor. Çünkü o bunlara uymaktadır.

Ebüssüud Efendi hazretleri, (Bölünmeyin) âyetini açıklarken, (Ehl-i kitabın bölündüğü gibi parçalanıp da doğru imandan ayrılmayın! Cahiliye zamanında birbirinizle dövüştüğünüz gibi bölünmeyin!) buyurdu.

Doğru yolun, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdiği iman olduğunu, Peygamberimiz haber verdi. O hâlde Müslümanların, Ehl-i sünnette birleşerek, kardeş olmaları, birbirini sevmeleri gerekir. Müslümanların bu birliğinden ayrılan, bu âyet-i kerimeye uymamış olur. Bu yolda birleşir, birer kardeş olduğumuzu bilip birbirimizi seversek, dünyanın en büyük, en kuvvetli milleti olur, dünyada rahata, huzura, âhirette de sonsuz saadete kavuşuruz. Düşmanlarımızın, cahillerin ve sömürücülerin, kendi çıkarları için söyledikleri yalanlara aldanıp, bölünmemeye çok dikkat etmeliyiz! (S. Ebediyye)

Mezhepsizlikle ilgili çeşitli sorular

Sual: Mezhepsiz, bid’at ehline mi deniyor?
CEVAP
Evet. Dört mezhepten birine uymayana dendiği gibi, doğru yolda olmayana da mezhepsiz denir. Şu üç sınıf, bid’at ehli yani mezhepsizdir:
1- Dört mezhebden hiçbirine uymayan,
2- Dört mezhebi karıştırıp, kolayına gelen mezhebe göre hareket eden, yani mezhepleri telfik eden,
3- Dört mezhebi hak bildiği hâlde, bir inanışı, Ehl-i sünnet itikadına uymayan.

Sual: Mezhepsizlik konusuna niye fazla önem veriyorsunuz?
CEVAP
Mezhepsizlik konusuna fazla yer vermemiz itikad meselesi olduğundandır. İtikadı bozuk olanın ibadetleri boşa gider. Onun için önce doğru bir imana sahip olmak gerekir.

Sual: İctihad ve mezhep nedir?
CEVAP
İctihad etmek, mezhep kurmak, dinimizin emridir. Resulullah efendimiz, Hazret-i Muaz’ı Yemene hakim olarak gönderirken, (Orada nasıl hükmedeceksin?) buyurunca, (Allah’ın kitabı) ile dedi. (Allah’ın kitabında bulamazsan?) buyurdu. (Resulullahın sünneti) ile dedi.(Onda da bulamazsan?) buyurunca, (ictihad ederek) dedi. Resulullah efendimiz, (Elhamdülillah! Allahü teâlâ, Resulünün elçisini, Resulullahın rızasına uygun eyledi) buyurdu. (Tirmizi)

Allah ve Resulü, müminlere merhamet ettikleri için, bazı işlerin nasıl yapılacağı, Kur'an-ı kerimde ve hadis-i şeriflerde açık bildirilmedi. Açıkça bildirilse idi, öylece yapmak gerekirdi. Farzı yapmayanlar günaha girer, kıymet vermeyenler de kâfir olurdu. Müminlerin hâli güç olurdu. Böylece mezhepler meydana geldi.

Eshab-ı kiramın tamamı müctehid ve mezhep sahibi idi. Bunun için Peygamber efendimiz, (Eshabım gökteki yıldızlar gibidir, hangisine uyarsanız hidayete kavuşursunuz) buyurdu. (Taberani, Beyheki, İbni Asakir, Hatib, Deylemi, Darimi, İ. Münavi, İbni Adiy) Mezheplerinin tamamı kitaplara geçmediği için, bugün hiç kimse, mesela (Ben Hazret-i Ömer’in mezhebindeyim) diyemez.

Mezheplere bağlı hiçbir âlim, ictihad derecesine yükselse bile, mezhebinin imamının üsul ve kaidelerine, hiçbir zaman muhalefet etmez. Mezhepsiz olan hiçbir İslam âlimi yoktur.

Müctehid kime denir?
Kur'an-ı kerim ve hadis-i şeriflerde açıkça bildirilmeyen hususları, açıkça bildirilenlere benzeterek, hüküm çıkaran derin âlimlere (Müctehid) denir. Eshab-ı kiramın hepsi müctehid idi. Sünnette kapalı kalan yerleri, müctehid âlimler açıklamış, mezhepler meydana çıkmıştır. Bu mezheplerden yalnız dördü kitaplara geçmiş, diğerleri unutulmuştur.

Bu mezheplerin imanları, Eshab-ı kiramın ortak imanıdır. İmanda ayrılık caiz olmaz. Bu dört hak mezhebe, (Ehl-i sünnet) denir. Bu dört mezhepten hiçbirine uymayana mezhepsiz denir.

Sual: Annemle beyim Şafii mezhebindedir. Babam ise Hanefi mezhebindedir. Benim, beyimin mezhebine mi, yoksa babamın mezhebine mi girmem gerekir?
CEVAP
Bir kimse, hangi mezhebin hükümlerini iyi biliyorsa, o mezhebe göre amel eder. Babasının veya beyinin mezhebine göre amel etmesi gerekmez.

Türkiye’de Hanefi mezhebi daha yaygın olduğu ve Hanefi mezhebine ait Türkçe kitaplar daha çok olduğu için, Hanefi mezhebine göre amel etmeniz daha uygun olur.

Bazen Hanefi, bazen Şafii mezhebine göre hareket edilmez. Sadece, yapılması emredilen bir işi kendi mezhebine göre yapmak imkanı yoksa, o zaman diğer üç mezhepten birini taklit ederek o işi yapmak caiz ve gerekir. Sıkışık durum ortadan kalkınca taklit işine son verilir.(Hadika)

Sual: Biz Hanefiyiz, Şafii imama uyarken niyetimizde bir değişiklik oluyor mu? Müezzin ikameti kendi mezhebine göre mi okur? İmam kendi mezhebine göre mi imamlık yapar, yoksa Hanefi cemaatin mezhebine göre mi?
CEVAP
Ne niyette, ne de diğerlerinde bir değişiklik yoktur. Müezzin kendi mezhebine göre ikamet okur, imam kendi mezhebine göre namaz kıldırır.

Sual: "İslam’da zekat", "İslam’da namaz", "İslam fıkhında tasavvuf", "İslam’da şu", "İslam’da bu" diyorlar. "İslam’da zekat" denince, dört mezhepten birine göre zekat anlatılmış olmadığına göre, "İslam’da" diye kitap yazmak uygun mudur?
CEVAP
Bildirdiğiniz gibi, "İslam’da zekat" denince, hangi mezhebe göre söylenildiği bilinmiyor. "Hanefi’de zekat", "Maliki’de zekat" denilmelidir. "İslam fıkhı" tabiri de böyledir. Hanefilerin fıkıh usulleri, Şafiilerin fıkıh usullerinden farklıdır. Tasavvuf ve fıkıh iki ayrı ilim dalıdır. "İslam tasavvufunda fıkıh" veya "İslam fıkhında tasavvuf" demek, ilimleri, mefhumları birbirine karıştırmak olur.

"İslam da şu", "İslam’da bu" demek, mezhebi bilmemek veya kabul etmemektir. Bir kimse, İslam’a göre namaz kılamaz. Dört mezhepten birine göre kılması gerekir. Mesela imam arkasında Fatiha okuyan kimse, Hanefi’de vacibi terk etmiş olur. İmam arkasında Fatiha okumazsa, Şafii’de farzı terk etmiş olur. Onun için İslam’a göre namaz kılmak mümkün değildir. Diğer İslam’a görelerin de çoğu böyledir. Bunlar ince bilgidir, elbette mezhepsizler bunları bilmez. Farklı ictihad rahmettir, müslümanların işini kolaylaştırmaktadır.

Davudoğlu hoca ile sohbet
Sual: Din tahripçileri hakkında kitap yazan Ahmed Davudoğlu hoca nasıl bir kimsedir?
CEVAP
Rahmetli, (Din Tahripçileri) kitabını neşredince, kendisini ziyarete gittim. Kendimi tanıttım. Uzun uzun sohbet ettik. Bir ara kendisine sordum:
- Hocam, Ezher’in durumu nasıldır?
- Maalesef iyi değildir. İbni Teymiye’nin, Abduh’un fikirleri hakimdir.

- Peki siz orada nasıl Ehl-i sünnet olarak kalabildiniz?
- Şeyhül-islam Mustafa Sabri efendi ile tanıştım. O bana, Mezhepsizliğin tehlikesini anlattı. Efgani’nin ve Abduh’un mason olduğunu, bunların İslamiyet’i içeriden yıkmak için çalıştıklarını belirtti.

- Ezher’in mezhepsizlik çamuru olduğunu bildirdiniz. Siz burada senelerce kaldığınıza göre, üzerinize hiç çamur bulaşmadı mı?
- Benim ölçüm vardı. Mezhepsizliği kabul etmezdim. Üzerime çamur bulaştırmadım.

Hocanın bazı tercümeleri, mezhepsiz yazarların kitaplarına önsöz yazması bizi rahatsız etmişti. Doğrudan doğruya bunu söylemeyip dedim ki:
- Hocam, bilirsiniz (Kıratın yanında duran ya huyundan ya suyundan) ve (Üzüm üzüme baka baka kararır) gibi ata sözlerimiz vardır. Hani az da olsa, Ezher çamuru bulaşmamış mıdır?
- Kesinlikle bulaşmamıştır.

- Hocam, Selamet Yolları isimli tercümenize bakabilir miyiz?
Hoca, kitabı getirdi. Önsözden birkaç parça okumaya başladım:
- İsmail Sanani, Zeydiyye mezhebine salik, kimseyi taklit etmez, serbest müctehid gibi biridir. Sübülüs-selamın bazı mahrem yerlerinde fikrini sızdırmış, Ehl-i sünnet olmayan kimseleri Ehl-i sünnet imamları ile zikretmiştir. Sübülüs-selam Ezherde ders kitabı olarak okutuluyor. Ehl-i sünnet harici kavillerle dolu olduğu için, sırf Sübülüs-selamı tercüme edemezdim. Fethül-allam eserinde ise, Ehl-i sünnet harici sözler bir dereceye kadar kaldırılmış idi. Bu iki eserden bilhassa Sübülüs-selamdan azami derecede istifade ettim. Onun için onun bir tercümesi kabul edilen eserime Selamet Yolları adını verdim.
- Evet ne var bunda?

- Hocam, daha ne olacak, binlerce Ehl-i sünnet âlimlerinin kitapları var iken, gidiyor bir mezhepsizin Ezher’de okunan kitabını tercüme ediyorsunuz. İkinci olarak hadis kitabı tercüme ediyorsunuz. Üçüncü olarak Kur'an meali de neşrettiniz. Dört hak mezhepten birine mensup olan kimse, dinini mealden ve hadis kitabından öğrenebilir mi?
- Öğrenemez.

- Dine hizmet için, bir fıkıh kitabını, mesela İbni Âbidin’i tercüme edebilirdiniz!
Hoca, hakkı kabul eden bir zattı. Bu teklifimi gayet normal buldu. Başını sallayarak dedi ki:
- İnşallah o da nasip olur.

Hoca sözünde samimi idi. Allah razı olsun nihayet İbni Âbidin’i tercüme etmeye başladı. Fakat ne yazık ki ömrü kâfi gelmedi.

Bir insanın hocaları mezhepsiz olsun da, ona az da olsa mezhepsizlik zehri, telfîk çamuru bulaşmamış olsun, imkanı var mı? Bunun en bariz örneği rahmetli Davudoğlu hocadır. Bilhassa son senelerdeki gayretlerinden dolayı, Ahmed Davudoğlu hocamıza Allahü teâlânın bol bol rahmet etmesini niyaz ediyoruz.

Sual: Bazıları, "Zaman sana uymazsa, sen zamana uy" sözünün yanlış olduğunu söylüyor. Zamana uymak gerekir mi?
CEVAP
Zamana uymak gerekir. Zamana uymak demek, zamanın icap ettirdiği hususlara uymak demektir. Zamanın değişmesiyle, örf ve adete ait hükümler değişebilir. Nassa [Kur'an-ı kerime, hadis-i şeriflere], delile dayanan hükümlerin zamanla değişmeyeceğini yukarıda bildirmiştik.

Şu halde, dine aykırı olmayan örf ve âdete ait hükümler değişirse, bunlara uymakta mahzur yoktur. Herkes traktörle, kamyonla, uçakla giderken, kağnı ile gidilmesi gerekir diye ısrar edilmez. Fakat günah olan bir şey, herkes tarafından yapılsa, buna uyulmaz. Zamana ait işlerin değişmesine kısaca zamanın değişmesi denmiştir. Böyle misaller Kur'an-ı kerimde de vardır. Mesela, (köy halkına sor) yerine, kısaca (köye sor) ifadesi kullanılmıştır. (Yusüf 82)
Zalim köylüler manasına (zalim köy) ifadesi kullanılmıştır. (Nisa 75)

Buna benzer ifadeler Türkçede de vardır. Mesela, (Şu sınıf tembel, şu sınıf çalışkandır) gibi. Elbette burada anlatılanlar, sınıfın kendisi değil, orada okuyan talebelerdir. İşte, zamana uymakla da, zamanın icabı olan faydalı işlere uymak gerektiği bildirilmektedir. Zararlı, günah olan şeylere uyulmaz.

Sual: Allah’ın emirlerini yapmamak için mezheplerin kolaylıklarını araştırmak veya hile-i şeriyye yapmak caiz midir? Böyle hareket etmek ruhsatla amel etmek değil midir?
CEVAP
Kur'an-ı kerimde mealen buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ kullarına kolaylık gösterilmesini istiyor. Güçlük çekmelerini istemiyor.) [Bekara 185]

Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ azimetlerin yapılmasını sevdiği gibi, ruhsatların yapılmasını da sever.) [Beyheki]
Yani, izin verdiği kolaylıkları yapmayı da sever. Bunu yanlış anlamamalıdır. Mezheplerin kolaylıklarını toplayıp, bir kolaylıklar mezhebi yapmak caiz değildir. Böyle yapmak, İslamiyet’ten ayrılmak olur. (Elcamius sagir şerhi)

İmam-ı Sübki hazretleri de buyurdu ki:
İhtiyaç ve zaruret olduğu zaman, kolayına gelen mezhebe geçmek caizdir. Fakat, zaruret olmadan geçmek caiz olmaz. Çünkü, dinini kayırmak için değil, kendini kayırmak için olur. Sık sık mezhep değiştirmek de caiz değildir.

Allahü teâlânın sevdiği ruhsat, kendi emirlerini yaparken zaruret haline düşenler için, bildirmiş olduğu kolaylıkları yapmaktır. Yoksa, emirleri yapmaktan kurtulmak ve aklına, görüşüne göre kolaylık aramak caiz değildir.

Necmüddin-i Gazzi hazretleri Hüsn-üt-tenebbüh kitabında, (Şeytan, insana, Allahü teâlânın bildirdiği kolaylıkları yaptırmaz. Mesela mest üzerine mesh ettirmez. Ayaklarını yıkattırır.
Ruhsat ile amel etmeli, fakat hiçbir zaman mezheplerin kolaylıklarını aramamalıdır. Çünkü, mezheplerin kolaylıklarını toplamak haramdır. Şeytan yoludur) buyurmaktadır.

Sual: Küfründe icma bulunan zünnar, haç ve benzeri küfür alametleri için Abduh kullandı diye, mezhepsiz yazar nasıl olur da "isteyen kullanır" şeklinde fetva verebiliyor?
CEVAP
Böyle söze işkembeden atılmış denir. Dr. M. Reşad bey ise, (bağırsaktan çıkmış) diyor. Efgani veya çömezi Abduhu temize çıkarabilmek için, dini değiştirmekten çekinmeyip küfür alametine cevaz veriyorlar.

Sual: Dünyadaki bütün müslümanlar farklı görüşlere sahip. Nasıl itikadları olursa olsun birleşmek mümkün olmaz mı?
CEVAP
Müslümanlar içinde tek kurtuluş fırkası, (Ehl-i sünnet ve cemaat)fırkasıdır.

Müslümanlarla, sapık fırkaları birleştirmeye çalışmak çok abes olur. Mesela süt ile sirke ve idrar birleşirse meydana gelen karışım ne süttür, ne sirkedir, ne de idrardır. Hiçbir işe yaramaz. Fakat koyun sütü ile inek sütü, keçi sütü ve eti yenen hayvanların sütü karışabilir. İhtiyaç olduğu zaman karıştırılabilir. Domuz sütü de süttür. Fakat diğer sütlerle karışırsa hepsi necis olur.

Ehl-i sünnet itikadında olmayanlarla, yani bid'at ehli ile birleşmekten söz edilemez. Sünnet ehli ile bid'at ehli, hak ile bâtıl birleşemez. Birleşme yalnız hakta olur. Hak ise tektir.

Sual: Allah’ın sevdiği bir veliyi çok sevmek, onu rehber edinmek caiz midir?
CEVAP
Her veli rehber olamaz. Ona bağlanılamaz. Rehberin, ilimde ictihad derecesine yükselmiş olması ve marifette vilayet-i hassa-i Muhammediyye mertebesinde bulunması gerekir. Rehberin her hareketi, her duruşu, her sözü, İslamiyet’e uygundur. Yani, her şeyde Resulullaha uymaktadır. Bunlar için, Allahü teâlâ onu çok sever. Müslümanlar, Allahü teâlâyı çok sevdikleri için, Allahü teâlânın çok sevdiğini de çok severler. Rehberi sevmek, Allahü teâlâyı ve Resulullahı "sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem" sevmekten ileri gelmektedir. Bu sevgiye Hubb-i fillah denir. İbadetlerin en kıymetlisinin hubb-i fillah olduğu hadis-i şerifle bildirilmiştir. Rehberin emirlerini yapmak, İslamiyet’e uymak demektir. Çünkü, rehberin her sözü ve her işi İslamiyet’i bildirmektedir. Hayatta, yani dünyada hakiki ilim sunucusu Mürşid-i kâmildir. Din düşmanlarının, müslümanlar için(Allah’ı bırakıp kulu seviyorlar. İslamiyet’i bırakıp insana tapınıyorlar) sözlerinin, cahilce iftira olduğu, buradan anlaşılmaktadır.
Mezhep imamlarımız ve silsile-i aliyye büyükleri en kıymetli rehberlerdir.

Sual: Her harika gösteren evliya mıdır?
CEVAP
İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki: Harikalar, kerametler ikiye ayrılır:
Birincisi, Allahü teâlânın zatına ve sıfatlarına ve işlerine ait olan bilgiler ve marifetlerdir. Bunlar, akıl ile, düşünmekle elde edilemez. Allahü teâlâ, seçtiği kullarına ihsan eder.

İkincisi, madde âlemindeki gaybleri bilmektir. Bu harika seçilmiş kullara verildiği gibi, kâfirlere de verilir. Bunların birincisi kıymetlidir. Bunlar, doğru yolda bulunanlara, Allahü teâlânın sevdiklerine verilir. Cahiller ise, ikincisini kıymetli sanır. Keramet denince, yalnız bunları anlarlar. Açlıkla ve uzletle, nefslerini temizleyen her insan, mahlukların gayblerini haber verir. İnsanların çoğu, dünyayı düşündükleri için, böyle haber verenleri evliya sanır. Hakikatten haber verenlere kıymet vermezler. Bunlar Evliya olsalardı, bizim hallerimizden haber verirdi, derler. Bu bozuk ölçüleri ile, Allahü teâlânın sevdiği kullarını inkâr ederler. [c.1, m.293]

Sual: İtikatta ve amelde mezhebimiz nedir? İtikatta mezhebi üçe ayırıyorlar. Selefiye, Eşariye ve Matüridiye diye. Bu doğru mudur? Doğru ise biz hangi mezhepteyiz?
CEVAP
İman ve itikat aynıdır. Bunları anlatan derin ilme İlm-i kelam denir. Kelam ilmi, Kelime-i şehadeti ve buna bağlı olan, imanın altı temel bilgisini öğreten ilimdir. Kelam ilmi âlimleri, çok büyük insanlardır ve kelam kitapları pek çoktur. Bu kitaplara, Akaid kitabı da denir. Kelam ilmini, Ehl-i sünnet vel-cemaat âlimlerinin bildirdikleri itikadı öğrenecek ve bunları akıl ile nakil ile ispat edecek ve sapıklara, dinsizlere anlatacak kadar okumak farz-ı ayn olup, bundan fazlasını öğrenmek, ancak din âlimlerine lazımdır.

Sünnilerin itikatta mezhebi, Ehl-i sünnet vel cemaattir. Amelde mezhebi ise, dört hak mezhepten biridir. İtikatta ayrılık olmaz. İtikatta mezhep üçe ayrılmaz. Her müctehidin kendine göre bir mezhebi bulunur. Bir müctehidin ictihad ederek elde ettiği bilgilerin hepsine, o müctehidin mezhebi denir. Her müctehidin ictihadı, başka müctehidin ictihadından farklı olabilir. Birine hak, ötekine bâtıl denmez.

Mesela İmam-ı Ebu Yusuf’un mezhebi, İmam-ı Züfer’in mezhebi şudur denir. Ama bunlar Hanefi mezheplerinden ayrı sayılmaz. Bunun gibi İmam-ı Eşari ve İmam-ı Matüridi’nin de mezhepleri vardır. Fakat bunlar Ehl-i sünnetten ayrı değildir. İkisi de, Ehl-i sünnetin imamıdır. Ehl-i sünnetin imamı iki tane değildir, çoktur. İmam-ı a’zam, sadece fıkıhta değil, itikatta da Ehl-i sünnetin imamlarından biridir. İmam-ıRabbani, İmam-ı Gazali ve Abdülhakim-i Siyalkuti birer kelam âlimi ve akaid imamıdır.

Netice, itikatta mezhebimiz Ehl-i sünnettir. Amelde mezhebimiz ise Hanefi veya diğer üç mezhepten biridir. Her âlimin mezhebi vardır. Mezhepsiz âlim olmaz. Mezhepsizlik dalalettir. Mezheplerden farklı hükümler alarak yeni bir mezhep oluşturmak mezhepsizliktir, haramdır. Mason Abduh ve çömezleri bu mezhepsizlik yolunu tercih etmişlerdir.

Sual: Dünyada bâtıl ve bid’at ehli olanlar daha çoktur, sesleri de daha yüksek çıkıyor. Bunun sebebi nedir?
CEVAP
Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Bir ümmet Peygamberinden sonra ihtilafa düşer, gruplara ayrılırlarsa, bâtıl ehli olanlar hak ehline galip gelir.) [Taberani]

Sual: (Hazret-i Mehdi gelince mezhepleri kaldırmayacak, fakat doğru olan mezhep hükümleri unutulacak, Hazret-i Mehdi, ictihad edecek, ictihadı Hanefi mezhebine uygun olacaktır) deniyor. Mezheplerin yanlış bilgileri de mi var?
CEVAP
Yüce Allah desek, yüce olmayan Allah da var anlamı çıkar mı? Büyük Allah’ım beni affet dense, küçük Allah da var anlamı çıkarılır mı? O zaman her şeyde kusur bulunur. Sevgili Peygamberimiz dersek, sevgili olmayan da mı var denebilir. Böyle şeyler ilmi tenkit değildir.

Sual: Müceddid ne demektir?
CEVAP
Dinde yenileyici, bid’atleri çıkarıp dini eski hâline getiren âlim demektir. Mesela imam-ı Rabbani hazretleri (kuddise sirruh) ikinci binin müceddidir.

Sual: Tam İlmihal’de, bana göre, bize göre demek, nakli esas almadan yazmak, konuşmak caiz değil deniyor. Fakat, âlimlerin bana göre, bize göre, bu fakire göre dedikleri de naklediliyor. Bu bir çelişki değil mi?
CEVAP
Hayır çelişki yok. Bana göre demek, kendini müctehid sanmak, yetkili âlim bilmek demektir. Ama bir müctehid ise, yani yetkili âlim ise, elbette bana göre demesi gerekir. Müctehidin bana göre demesi, benim ictihadıma göre demektir. Mesela İbni Âbidin hazretleri buyuruyor ki:
Evliyanın kabirleri üzerine, sanduka, örtü, sarık sarmak bize göre, ölüye tazime sebep olmak, hakaret edilmemek, gafillerin edepli olmaları içindir, caizdir. (Redd-ül-muhtar)

İmam-ı Şafii hazretleri buyuruyor ki:
Sahabe, ilim, ictihad, vera ve akıl bakımından bizden üstündür. Onların reylerini çok beğeniriz. Bize göre, bizim reylerimizden evladır.(Risale-i kadime)

İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
Peygamberlerden sonra, insanların en üstünü, Ebu Bekri Sıddık’tır. Ondan sonra, Ömer-ül-Faruk’tur. Üstünlük, bu fakire göre fazileti, meziyeti, iyi sıfatları çok olmak değildir. Önce imana gelmek, din için herkesten çok mal vermek ve canını tehlikelere atmaktır. Yani dinde, sonra gelenlere, üstad olmaktır. Sonra gelenler, her şeyi, öncekilerden öğrenir. Bu üç şartın hepsi, Sıddık’ta toplanmıştır. Herkesten önce imana gelmiş, malını ve canını din için feda etmiştir. Bu nimet, bu ümmette, ondan başkasına nasip olmamıştı. (3/17)

Bu fakire göre, dağda yetişip, hiçbir din duymayıp, puta tapan müşrikler, Cennete ve Cehenneme girmeyecekler, hesap yapılırken, zulümleri kadar azap çekeceklerdir. Sonra hayvanlar gibi, yok edileceklerdir. Küçük iken ölen kâfir çocukları ve Peygamberlerden haberi olmayanlar da böyle olacaklardır. (1/259)

Resulullahın en kıymetli zamanları, bu fakire göre, namazdaki zamanıdır. (1/206)

Bu fakire göre, her gece yatarken, (Sübhânallahi velhamdülillâhi velâ ilâhe illallahü vallâhü ekber) yüz defa okuyan, tesbih ve tahmid ve tekbir eylemiş olur. Böylece, muhasebe yapmış olur. Kendini hesaba çekmiş sayılır. (1/309)

İmam-ı Sevri ve Evzai
Sual: İmam-ı Sevri ve İmam-ı Evzai, dört mezhebin imamı gibi, her ilimde imam mıdır?
CEVAP
İmam-ı Sevri, hadiste imam, sünnette imam değildir. İmam-ı Evzai, sünnette imam, hadiste imam değildir. İmam-ı Malik, hadiste de, sünnette de imamdır. (Eşedd-ül-cihad)

Yolcuya bakıp yolu tanımak ne demek?
Sual: Mezhepsiz biri, (Yolcuya bakıp yolu tanıma, yola bak yolcuyu tanı) diyor. Başka bir mezhepsiz de, (Adama göre yolu değil, yola göre adamı tanı) diyor. Ne demek istiyorlar?
CEVAP
Bunlar art niyetli kimselerdir. Daha başka mezhepsizler de, (Hakkı adama göre değil, adamı hakka göre ölç) derler. Hepsi aynı kapıya çıkar. Hepsi de, (Mezhep imamlarının ve diğer İslam âlimlerinin yolundan gitmeyin, onlara göre yolunuzu tayin etmeyin. Kendiniz Kur’an ve Sünnet'ten doğru yolu bulun! Bu âlimlerin bildirdikleri, sizin bulduğunuza uygun değilse kabul etmeyin!) demek istiyorlar. Mezhepsizler bu yüzden, (İmam-ı a’zam) demezler, onun büyüklüğünü kabul etmeyip hep (Ebu Hanife) derler. İmam-ı a’zam, büyük imam demektir. İmam-ı a’zam hazretlerinin bildirdiklerini kendi bilgileri ve akıllarıyla ölçmeye çalışırlar. Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdiklerini değil, kendilerini ölçü kabul ederler.

Onların dediğinin tersini söylemek, yani (Ehl-i sünnet âlimlerine bakarak yolunu tayin et! Kendi görüşüne itibar etme, hakkı Ehl-i sünnet âlimlerine göre ölç!) demek gerekir.

Zaten dinimizdeki dört delil, Kitab, Sünnet, İcma ve Kıyas’tır. İmam-ı a’zam hazretleri, bir âyet-i kerimeden, bir hadis-i şeriften ne anlamışsa, ona uymamız lazımdır. Neyin icma olduğunu da, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdiğine göre anlarız.

Edepsiz şair
Sual: Bir şair, (Ey Müslüman sen çalışma! Öyle yâ Mevla ücretle tutulmuş işçindir senin. Sen kahveye git! Bütün işleri Rabbin görür, çünkü vazifesidir onun. Daralınca başın, "Hızır'ı gönder" dersin. Evdeki hastana da Mevla bakacak. Demek Allah senin her şeyin, yanaşman, ırgadın o. Aile doktorun, eczacın o. Ey Müslüman! Böyle tevekkül olmaz. Huda'yı kul yaptın, kendin Huda oldun) diyor. Hangi Müslüman böyle tevekkül eder ki? Diyelim ki, böyle tevekkül eden cahiller var. Bunları kötüleyeceğim diye, Allahü teâlâ için böyle çirkin benzetmeler yapılır mı?
CEVAP
Hâşâ hiçbir Müslüman Huda'yı kul yapmaz, kendisi de Huda yani ilah olmaz. Şakayla da bunlar söylenmez. Onun saçma sözleri çoktur, çünkü o, mason Abduh'un çömezi ve onun gibi reform isteyen biridir. Yadırgamamak lazımdır.

Abduhçuların iftirası
Sual: Mezhepsiz biri, (Dini tamir davasında din tahripçileri)kitabının yazarı merhum Ahmed Davudoğlu hocaya iftira ediyor.(Kendinden başka herkese mezhepsiz diyor) diye saldırıyor. Hoca öyle bir şey söylemiş midir?
CEVAP
Hocanın kitabı meydanda, öyle bir ifade yoktur. Mason Efganî ve Mason Abduh gibi birkaç soysuzu tenkit etmesinden gocunanların, hocayı gözden düşürmek için yaptıkları bir iftiradır.

Siyasî mezhepsiz ne demektir?
Sual: Bir haberde, siyâsî mezhepsiz diye bir ifade kullanıldı. Bunun dînî yönü var mıdır?
CEVAP
Mezhep, gidilen, tutulan yol demektir. Gittiği belli bir yolu yani belli bir hak mezhebi olmayana mezhepsiz denir. Hattâ dört hak mezhebin dışında, bâtıl bir mezhebe uyana da mezhepsiz denir. Halk arasında böyle kimselere beşinci mezhepten de deniyor. Mezhepsiz kelimesini bazı yerlerde, dinsiz anlamında da kullanıyorlar.

Siyâsî yönden, belli bir yol izlemeyen, dün başka, bugün başka konuşan, menfaatine göre çark eden, siyâsî rüzgâra göre yön değiştiren, belli ve meşru bir yolu bulunmayan siyasetçiye de, siyâsî mezhepsiz denir.

Dini yıkanlar
Sual: Bir hoca, (İlahiyatçılar, din adı altında dini yıkmaya çalışıyorlar) diyor. İlahiyatçıların genelde profesör olanları, her nedense daha bozuk oluyorlar, mezhepleri, hadis-i şerifleri kabul etmiyorlar. Sanki akademik kariyerleri yükseldikçe bozulmaları da artıyor. Ama bütün ilahiyatçılar için böyle söylemek doğru olur mu?
CEVAP
Söyleyiş tarzından bütün ilahiyatçılar anlaşılıyorsa da, hepsini kastetmiyordur. Her toplumda, her meslek grubunda, iyiler de, kötüler de çıkabilir. Bu hoca da, kötüleri kastediyordur. Evet, ilahiyatçılarda mezhepleri kabul etmeyenler çoktur, ihtiyatlı olmak gerekir, ama hepsi bozuk diye genelleme yapmak yanlış olur. Ehl-i sünnet itikadında olan, kafadan yorum yapmayıp nakli esas alan ilahiyatçıların varlığını inkâr etmek yanlış olur.

İki mezhepli olmak
Sual: İki dinli olan gibi, iki mezhepli olan da kâfir midir?
CEVAP
Mezheplerin hak ve bâtıl olanı vardır. İtikadı küfür olan, bid’at, dalalet ve bâtıl mezheplerden birinin, bu küfür itikadlarına uyan kimse elbette kâfir olur. Böyle iki bâtıl mezhebe veya biri hak öteki bâtıl mezhebe uyan da kâfir olur. Ama iki hak mezhebe uyan kâfir olmaz, ancak aynı anda uyulmaz. Mesela Şâfiî’de imam arkasında Fâtiha okumak farzdır. Okunmazsa namaz bozulmuş olur. Hanefî'de harama yakın mekruhtur. İkisine birden uyulamaz. Ama dört hak mezhepten uyabildiklerine uymaya çalışmak çok iyidir. Mesela, Hanefî bir Müslüman, yabancı kadına dokununca, Şâfiî'de abdesti bozduğu için, yeniden abdest alması iyi olur. Bir Şâfiî’nin de, Hanefî'de kan çıkınca abdest bozulduğu için, bir yeri kanayınca, yeniden abdest alması iyi olur. Bunun gibi, diğer hususlarda da dört hak mezhebe de uymaya çalışmak iyidir. Fakat diğer mezheplerin birinin veya hepsinin kolay hükümlerini almak telfîktır, haramdır.

Mezhepsizlik işte budur
Sual: Mezhepsiz bir hoca, (Dört mezhep de hak olduğuna göre, hangisinin hükmü kolay gelirse ona uyarız. Elimiz kanarsa Şâfiî'ye, kadına dokununca Hanefî'ye uyarız. Hayızlı kadın, Mâlikî'ye uyarak Kur'an okuyabilir) diyor. Böyle yapmak, mezhepsizlik olmuyor mu?
CEVAP
Evet, mezhepsizlik işte budur. Bir zaruret veya ihtiyaç olmadan ve şartlarına uymadan, başka mezhebe uymaya (Telfîk) denir, haramdır, asla caiz değildir. (Hadîka, Seyf-ül-ebrar)

Telfîk yapanın ibadeti sahih olmaz, bâtıl olur. (Hülasat-üt-tahkik fi-beyan-i hükm-it-taklid vet-telfik)

Dört mezhepten hiçbirine uymayan kimse, mezhepsizdir. Dört mezhebi telfîk eden, yani dört mezhebi karıştıran da, mezhepsizdir. Dört mezhepten yalnız birine uyan, fakat bir inanışı, Ehl-i sünnet itikadına aykırıysa, o da mezhepsizdir. Bu üç kimse, Ehl-i sünnet değil, bid’at ve dalalet ehlidir. (Faideli Bilgiler Kitabı)

Hadîka kitabında diyor ki: Dört mezhep, tam bilindiği ve kitapları her yere yayılmış olduğu için, her Müslümanın yalnız bunlardan birine uyması lazımdır. Dört mezhebin kolaylıklarını araştırıp, bunları bir araya toplayarak, yeni bir kolaylıklar mezhebi uydurmaya (Telfîk-ı mezahib) denir, caiz değildir. (S. Ebediyye)

(Dürr-ül-muhtar)’da, (Zaruret olduğu zaman başka mezhep taklit edilir. Fakat o mezhebin şartlarını yerine getirmek de lazımdır. Mezhepleri telfîk etmenin bâtıl olduğu söz birliği ile bildirildi) diyor. İbni Âbidin hazretleri bunu açıklarken, (Zaruret olmasa da, bir harac varsa, mezhep taklit edilir) diyor. (İslam Ahlâkı)

Demek ki bir ihtiyaç olunca, diğer üç hak mezhepten birindeki bir hükmü, ihtiyaç kadar taklit etmek caiz oluyor. İhtiyaç yoksa, daha kolay diye taklit etmek caiz olmuyor.