Sual: İnciller, bütün dillere çevrilirken niçin Kur’an Arapça öğretilir ve ibadetlerde Arapça okunur? Her Türkün okuyabileceği Türkçe bir Kur’an yazmak günah mıdır?
CEVAP
Kur’an-ı kerimi, dili Arapça olanlar bile tam anlayamaz. Hatta ulemanın en büyükleri olan Eshab-ı kiram bile, âyetlerin manalarını Resulullaha sorarlardı. Bir hadis-i şerif meali:
(Kur’an, Allah’ın metin ipidir. Manalarının hepsi anlaşılmaz.) [İbni Mace]

Yusuf suresinin, (Biz Kur’anı Arapça olarak indirdik, umulur ki, siz onu anlarsınız) mealindeki 2. âyet-i kerimesi, tefsirlerde özet olarak şöyle açıklanıyor:
Biz Kur’anı herhangi bir dil ile değil, en geniş, en açık, en âhenkli olan Arap dili ile indirdik. Eğer iyi düşünürseniz, bu Kitabın ulviyetini, kendisinin bir şaheser, hükümlerinin, etkili sözlerinin, bütün insanlığa hitap ettiğini görürsünüz. Ey Araplar, Kur’an-ı kerim, sizin lisanınızla indi. Bugüne kadar birçok edebiyatçının, şairin sözünü dinlediniz. Hiç birine benzemediğini, insan sözü olmadığını, ilahi bir kelam olduğunu düşünürseniz, anlarsınız.

Demek ki âyetteki anlamak, bunun ilahi kelam olduğunu anlamaktır. Yoksa ahkamını anlamak değildir. Eğer öyle olsaydı, (Ey Resulüm, Kur’anı insanlara açıklaman için indirdik) mealindeki âyet-i kerimeye zıt olurdu. (Nahl 44)

Bugüne kadar gelen bütün edebiyatçılar, Kur’an-ı kerimin nazmına ve manasına aciz ve hayran kaldılar. Bir âyetin benzerini söyleyemediler. İcazı ve belagatı insan sözüne benzemiyor. Bir kelime çıkarılsa veya eklense, lafzındaki ve manasındaki güzellik bozuluyor. Nazmı Arap şairlerinin şiirlerine benzemiyor. Çok veciz olup, bitmez tükenmez manalarının bulunduğu, bütün manaları bildirilse bile, yazmak için kağıt ve mürekkep bulunamayacağı bizzat Kur’anda bildiriliyor. Bir âyet-i kerime meali:
(De ki, Rabbimin [İlmini, hikmetini bildiren] sözleri için, denizler mürekkep olsa, bir o kadar daha deniz ilave edilse, denizler tükenir, Rabbimin sözleri tükenmez.) [Kehf 109, Beydavi]

Kur’an çok vecizdir. Çok kısa bir cümle içinde bir başka dile tek cümle ile aktarılamayacak kadar çok manalar bulunması özelliğinden dolayı asırlardır yüzlerce, meal ve tefsir yazılmış, hâlâ yazılmaya devam edilmektedir. Bugün Türkçe yazılmış yetmişe yakın meal vardır. Bunların hiçbirinin Kur’anın orijinal metninin taşıdığı ilahi mucizevi edebi niteliği taşıması mümkün değildir. Kur’an âyetlerindeki cümle ve kelimelerin birden çok manaya gelmesinden dolayı mealler birbirini tutmuyor. Bunun için bazı müellifler parantez içinde açıklama getirmektedir. Ama yine de tatminkâr olmaktan uzaktır. Kur’anın diğer kitaplardan önemli bir farkı da, onun bir edebiyat mucizesi olmasıdır. Hatta şiirde ve edebiyatta zirveye çıkan Mekkeli müşrikler, bu yüzden Kur’ana nazım dediler. Bu vasıftaki Kur’anın edebi kıymeti kaybolmadan hiçbir dile tercümesi mümkün değildir. Bunun için bizzat Kur’an meydan okuyor:
(Kulumuza [Resule] indirdiğimizden [Allah’tan geldiğinden] bir şüpheniz varsa, iddianızda doğru iseniz, Allah’tan gayri şahitlerinizi [bilginlerinizi] de yardıma çağırıp, haydi onun benzeri bir sure meydana getirin! Bunu yapamazsınız, asla yapamayacaksınız da.) [Bekara 23, 24]

(De ki: Bu Kur'anın bir benzerini ortaya koymak üzere insanlar ve cinler toplanıp, birbirine destek de olsalar, yemin olsun ki yine de benzerini ortaya koyamazlar.) [İsra 88]

Müşrikler, mucize isteyince de buyuruldu ki:
(Kur’an gibi [eşsiz] bir kitabı sana indirmemiz, [mucize olarak] yetmez mi?) [Ankebut 51]

Kur'an-ı kerim okumak ve dinlemek

Sual: Kur’anı Türkçe tercümesinden okumak uygun mu? CEVAP Hayır, değildir. Diyanetin hazırladığı Kur'an-ı kerim mealinin önsözünde diyor ki: (Kur'an-ı kerim, yalnız Türkçeye değil, hiçbir dile hakkıyla çevrilemez. Eski tefsirlerin ışığı altında verilen manalara da tercüme değil, meal demek uygundur. Kur'anın yalnız manasını ifade eden sözleri, Kur'an hükmünde tutmak, namazda okumak caiz olmaz. Hiçbir tercüme, aslının yerini tutamaz.) Büyük İslam âlimi İbni Hacer-i Mekki hazretleri buyurdu ki: (Kur'an-ı kerimi Arapçadan başka harf ile yazmak ve Kur'an-ı kerim yerine tercümesini okumak haramdır. Kur'an-ı kerimi tercüme etmek başka, yapılan tercümeyi Kur'an yerine koymak başkadır. Arapçadan başka harf ile yazmak ve böyle yazılmış olanı okumak haramdır. Kur'anı Arapça harflerle, okunduğu gibi yazmak bile haramdır.) [Fetava-i fıkhıyye s.37] Sual: Sitede deniyor ki: (Kur'anı Arapça harflerle, okunduğu gibi yazmak suretiyle değiştirmek bile haramdır.) Buna göre, Latin harfleriyle okunduğu gibi yazmak nasıl caiz olur? Sitede İslam harfleriyle yazıldığı gibi Latin harfleriyle de sûreler yazılmıştır. Bu caiz midir? Suudilerin hacılara dağıttığı Mushafta okunuşuna yani tecvid kaidesine göre yazılmıştır. Bu caiz oluyor mu? CEVAP Kur’anı okunduğu gibi yazmak başka, bilmeyen birine öğretmek niyetiyle okunuş şekliyle yazmak başkadır. Sitede ayrıca sesli olarak da veriliyor ki, yanlış okunmasın diye. Suudilerin dağıttığı Mushafta, okunuşuna göre yazılmışsa, yani bazı harfler eksik veya fazla ise caiz olmaz. Latin harfleriyle yazmak haramdır. Ama zaruret olunca, Mushafı değil, bazı sûre ve âyetleri Latin harfleriyle yazmak caiz olur. Mushafı Latin harfleriyle yazmak için bir zaruret, bir ihtiyaç mevzubahis olamaz. Ama İslam harflerini bilmeyen, namazda okuyacağı, sûre ve duaları Latin harfleriyle yazıp öğrenebilir. Sonra bilen birine dinlettirir, doğru denirse okumaya devam eder. Sual: (Kur'an okuyan bir çok kimse var ki, Kur’an-ı kerim onlara lanet eder) hadis-i şerifini âlimler nasıl açıklamıştır? CEVAP Muhyiddin-i Arabi hazretleri (Müsamere) adındaki kitabında buyuruyor ki: Hazret-i Ebu Hüreyre’nin haber verdiği hadis-i şerifte, (Bir zaman gelir ki, müslümanlar birbirlerinden ayrılır, parçalanırlar. İslamiyeti bırakıp, kendi düşüncelerine, görüşlerine uyarlar. Kur’an-ı kerimi mizmarlardan, yani çalgılardan, şarkı gibi okurlar. Allah için değil, keyf için okurlar. Böyle okuyanlara ve dinleyenlere hiç sevap verilmez. Allahü teâlâ bunlara lanet eder. Azap verir!) buyuruldu. Başka bir hadis-i şerifte, (Kur’an-ı kerimi Arap şivesi ile, onların sesi ile okuyun! Fâsıklar, şarkıcılar gibi okumayın!) buyuruldu. Başka bir hadis-i şerifte, (Kur’an-ı kerim, okuyanlarına, ya şefaat edecek veya düşman olacaktır) buyuruldu. (Müslim) Demek ki, Kur’an-ı kerim, Allah rızası için, dinimizin bildirdiği şekilde okuyana şefaat edecek, şarkıcılar gibi okuyana düşman olacak, ona lanet edecektir. (Şir’a) Kolu açık Kur'an okumak Sual: (Kadınların kolları ve saçları açık Kur'an okuması ruhsattır, yani mahzuru yoktur) deniyor. Hâlbuki Seadet-i Ebediyye’de, (Kendi avret yeri açıkken ve avret yeri açık olanların yanında Kur’an-ı kerim okumak mekruhtur) deniyor. Kadınlara bu ruhsatı kim vermiştir? CEVAP Kadınlara ruhsat veren yoktur. Yani hiçbir kitapta mubah olduğu bildirilmemiştir. Kadınların, başı ve kolları açık Kur’an okuması tahrimen mekruhtur. (İbni Abidin) Erkeklerin bile başı kolları açık Kur'an okumaları tenzihen mekruhtur. Sual: Vasıta sürerken direksiyon başında ezberden Kur’an okumak caiz mi? CEVAP Çok iyi olur. Sual: İdrarlı yatalak hastanın yanında Yasin-i şerif okumak caiz mi? CEVAP Evet. Sual: Kur'an okumasını bilmiyorum. Bir hocaya Yasin okutup teybe aldım. Bu teybi babamın kabrine götürüp açıyorum. Teypten okunan Yasini babama dinletmekle, kendim okumam arasında fark var mı? CEVAP Çok fark vardır. Teypten okunan Kur’an-ı kerimin, Yasin-i şerifin ölüye faydası olmaz. (M.Erbea) Sual: Namaz kılınan bir evde hiç Kur'an okunmasa, yani Kur'an okumayı bilen hiç kimse olmasa günah olur mu? CEVAP Bir evde namaz kılan varsa, o evde Kur’an-ı kerim okunuyor demektir. Ezbere okununca da Kur’an-ı kerim okunmuş olur. Bir evde ezbere de Kur’an-ı kerim okunmuyorsa, o ev kabir gibidir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Evlerinizde Kur’an okumayı artırın! Kur'an okunmayan evin hayrı azalır, şerri çoğalır, o ev halkına darlık gelir.) [Dare kutni] Sual: Muayyen özrü zuhur eden kadın, evde kocasının, oğlunun veya kızının okuduğu Kur’an-ı kerimi, mukabeleyi dinleyebilir mi? CEVAP Kur’an-ı kerime dokunmamak şartı ile mukabele dinlemekte mahzur yoktur. Ancak özürlü kadın, mukabele dinlemek için camiye gidemez. Camiye girmesi haram olur. Hatta camiye abdestsiz de girilmez. (Mevkufat) (Evde mukabele okumanın sevabı olmaz) diyenler, dinimize iftira ediyorlar. Kadınların camiye gitmeyip, evde, kadın bir hocanın okuyacağı mukabeleyi dinlemeleri çok sevap olur. Sual: Evde hanım, geniş erkek pijaması giyili olduğu halde Kur’an-ı kerimi okuyabilir mi? CEVAP Okuyabilir. Sual: Kur’an-ı kerim, iş yapanların yanında okunur mu? CEVAP Açıktan okunmaz. Onlar duymayacak kadar yavaşça okunur. Sual: Camide Kur'an okunurken isteyen çıkıp gidebilir mi? CEVAP Çıkıp gidebilir, orada duruyorsa dinlemesi gerekir. Sual: Teypten, banttan, radyodan okunan Kur’an-ı kerimi dinlemek, tekrar etmek günah mıdır? Yoksa iş yaparken mi dinlemek uygun değildir? CEVAP İş yaparken dinlemek uygun olmaz. İş yapmazken dinlenir, tekrar etmekte de mahzur yoktur, öğrenmek için de dinlemekte mahzur yoktur. Sual: CD'den Kur'an dinlemek caiz mi? Dinlemekle hatim olur mu? CEVAP Öğrenmek niyetiyle dinlenir. Dinlemekle hatim olmaz. Sual: (Tefekkürsüz Kur'an okumakta hayır yoktur) sözü âyet midir, kudsi hadis midir? CEVAP Âyet de hadis de değildir. Sual: Kur’an-ı kerim okurken, bağdaş kurup okumak edebe aykırı mıdır? CEVAP Evet aykırıdır. Fakat yorulunca bağdaş kurmakta mahzur yoktur. Sual: Kasetten Yasin-i şerif takip edilir mi? CEVAP Öğrenmek için dinlenir. İbadet için olmaz. Sual: Cenaze kaldırılmadan önce yanında Kur’an okunur mu? CEVAP Cenazenin karşısında okunur. Hasta yanında Yasin sûresini okumak mühim sünnettir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Yanında Yasin-i şerif okunan hasta, suya doymuş olarak vefat eder ve doymuş olarak kabre girer.) Yani, can vermenin hasıl edeceği susuzluğu duymaz. Yasin-i şerifte, kıyamette olan şeyler, dünyanın geçici olduğu, Cennet nimetleri ve Cehennemdeki azaplar bildirildiğinden, hasta yanında okununca, iman ile gitmeye sebep olan şeyleri işitmiş olur. (Rad) sûresini okumak, ruhun çıkmasını kolaylaştırır. İnsan ölünce, Hanefi’de necs olur. Kur’an-ı kerim, yanında değil, karşısında ve sessiz okunabilir. Diğer üç mezhebe göre necs olmaz. Sual: Kabristanda Kur'an okumak caiz midir? CEVAP Evet, sünnettir. (Halebi-yi kebir) Sual: Yasin'de Selamün.... diye başlayan âyeti üç kere okumak mı lazım? CEVAP Öyle bir şey yok, okunması da günah olmaz. Okumak lazım diyerek okumak bid'at olur. Euzü Besmele Sual: Amenerresulü, Âyet-el kürsi gibi âyetleri okumaya başlarken, Euzü Besmele okumanın hükmü nedir? CEVAP Âyet-i kerime okumaya başlarken, Euzü okumak vacibdir. Besmele çekmek gerekmez. Bazı âlimlere göre, Besmele de çekilebilir. Sûre okumaya başlarken, Euzü’den sonra Besmele okumak sünnettir. Okumaya devam ederken yeni sûre gelince, Besmele okumak yine sünnettir. Euzü çekilmez. Fatiha okurken Besmele Sual: Fatiha okumaya başlarken Besmele çekmenin hükmü nedir? CEVAP Fatiha okumaya başlarken, Besmele okumak vacib, namaz içinde, Fatiha’dan önce Besmele okumak da, sünnettir. Şafii mezhebinde ise, her zaman fatiha okurken besmele çekmek farzdır. Sual: Otobüste, dolmuşta müzik çalınırken, sessizce Kur’anı yüzüne bakarak okumak günah mı? CEVAP Günah olmaz, sevap olur. Müziği işitmez olur. Ancak fâsıklar yanında okuyup fitneye, alaya sebep olmamalıdır. Belediye otobüslerinde bazen görüyoruz, kötü kimselerin alaylı bakışlarına, hatta sataşmalarına sebep oluyorlar. Böyle alaya sebep olmak günahtır. Sual: (Tefekkürsüz Kur'an okumakta hayır yoktur) sözü uygun mu? CEVAP Tefekkürsüz Kur’an sözü herkes için değildir. Arapçayı ve diğer İslami ilimleri bilen için doğrudur. Fakat Arapça bilmeyene Kur’an okuman faydasızdır demektir ki çok yanlış olur. Çünkü Allahü teâlâ, (Anlamadan da Kur’an okuyan benim rızama kavuşur) buyuruyor. Sual: Kur’an-ı kerim okurken, Tam İlmihal’deki ibni Kemal hazretlerinin duraklarını öğrendim. Buradaki med, sekte ne demektir? CEVAP Med uzatılacak demektir. Sekte durmak demektir, bir miktar durulur. Sual: Kur’an-ı kerim okunduktan sonra veya duanın akabinde el fatiha deniliyor. Burada okunan nedir? CEVAP Fatiha okunur. Fakat okumak şart değildir, okunursa iyi olur. Hatta salevat-ı şerife getirip okumak daha iyidir. Sual: Evimizde Kur’an var ama okuyan yok. Sıkıntılarımızın bir sebebi de bu olabilir mi? CEVAP Her gün az da olsa, Kur’an-ı kerim okuyan biri olmalıdır! Hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Kur'an okunmayan evin, hayrı azalır, şerri çoğalır, ev halkına darlık gelir.) [Dare Kutni] Sual: Kur’an-ı kerimi okurken, sandalyede veya divanda oturarak okumak (ayakları aşağı sallayarak) edebe mugayir midir? CEVAP Edebe mugayir değildir, okunabilir. Sual: Kur’an okurken, dünya kelamı konuşup sonra okumaya başlarken Euzü çekmeden, sadece (Este’îzü billah) demek yeterli midir? CEVAP Evet, yeterli olur. Sual: Biri (Benim Mushafımı kimse okumasın) dese, onun Mushafından Kur'an okumak caiz mi? CEVAP Hayır. Sual: Kur'an kursunda herkes yüksek sesle okusa caiz olur mu? CEVAP Evet. Sual: Latin harfleriyle karışık elif ba ile Kur'an öğrenmek caiz mi? CEVAP Karışık olmayan ile hocadan öğrenmelidir! Sual: Gizli okurken de meddi lazım dört elif miktarı çekilir mi? CEVAP Evet. Sual: Elifba okurken kaf koyun başlı, elif direk gibi demek caiz mi? CEVAP Evet. Sual: Kur’an-ı kerim okuyanı güzel okuduğu için alkışlamak caiz mi? CEVAP Caizdir ve iyidir. Sual: Göz ile Kur'an okumak caiz mi? CEVAP Göz ile okunmaz. Bakma sevabına kavuşulur. Sual: Lafzatullah yerleri, kırmızı olan Mushafları okumak caiz mi? CEVAP Evet caizdir. Camide namaz kılarken Sual: Camide namaz kılarken, Kur’an-ı kerim okuyanlar da oluyor. Mushaf belden aşağıda kalıyor. Bunun mahzuru olur mu? CEVAP Okuyanın hemen yanında değilse, biraz uzakta kılınırsa mahzuru olmaz. Sual: Kuleuzüleri çocuğa üflerken kendime de üflesem olur mu? CEVAP Ayrı ayrı okumak efdaldir. Sual: Sûre-i Muhammedi okuyup bitirdikten sonra mı, Muhammed ismi geçince mi salevat getirmek lazımdır? CEVAP Bitirdikten sonra. Sual: Âyet-el-kürsiye Allahüla demek caiz mi? CEVAP Hayır. Sual: Kur'anın latin harfli yazılışını abdestsiz okumak caiz mi? CEVAP Abdestli okumak da caiz değildir. Sual: Sûre-i Yusuftaki Teveffeni dua için Teveffena okunur mu? CEVAP Hayır. Sual: Komşunun okuduğu Kur’an-ı kerimi, bizim evden rahatça işitiyoruz. Helaya gitmemiz caiz mi? CEVAP Evet. Günahı yüksek sesle okuyanadır. Sual: Kur'an okunurken, farz-ı kifaye diye konuşuluyor. Caiz mi? CEVAP Günaha giriyorlar. Sual: Haşr sûresinin sonu nereden başlar? CEVAP Hüvallahüllezi'den başlar. Lev enzelna’dan veya La yestevi’den okumak daha iyidir. Sual: Kur'an okumasını bilmeyen, sayfasını açıp baksa, sevap olur mu? CEVAP Kur'an okumasını bilmeyenin de, bereket için evde Mushaf bulundurması çok iyidir. Açıp sayfasına bakmak sevaptır. Hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Beş şey ibadettir: Az yemek, camide oturmak, Kâbe’ye, Mushafa ve âlimin yüzüne bakmak.) [Deylemi] Kur'an-ı kerimi öğrenmek zor değildir. Öğrenip okumak çok sevaptır. Hadis-i şerifte, (Ümmetimin yaptığı ibadetlerin en kıymetlisi, Kur'an-ı kerimi, Mushafa bakarak okumaktır) buyuruldu. (Şir’a) Sual: Almanya’daki camimizin imamı, her akşam Yasin okuyordu. O gidince, yerine gelen imam, (Yasin okumak bid'at) diyerek okumuyor. Yasin okumak bid'at mi? CEVAP Bid'at değildir. İmam, tembelliğinden okumamış olabilir. Her zaman Kur'an-ı kerim ve Yasin-i şerif okumak sevaptır. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki: (Geceleyin Yasin okuyan, affedilmiş olarak sabaha çıkar.) [Buhari] (Her gece Yasin okumaya devam eden şehit olarak ölür.) [Taberani] Yasin-i şerif okumak bu kadar faziletli olmasına rağmen, okuma mecburiyeti yoktur. İmam okumuyorsa, oku diye onu sıkıştırmak doğru olmaz. Sual: Hadis-i şerifte, (Sabah-akşam, Haşr sûresinin son üç âyetini okuyan şehit olarak ölür) buyurulduğu için, sabah-akşam Haşr sûresinin sonunu okuyorum. Camide kıldığım zaman imam okuyor, biz dinliyoruz. Ben okumasam, yine aynı sevaba kavuşur, şehit olarak ölür müyüm? CEVAP Kur'an-ı kerimi okumak sünnet, dinlemek farzdır. Dinleyen, okuyandan daha fazla sevap aldığı için, ayrıca okuması gerekmez. Her gece Amenerresulüyü okuyan da, imamdan dinlemişse, onun da okuması gerekmez. (Şir’a) Sual: Her gece Tebareke sûresi ile, Amenerresulü okuyorum. Tebareke'yi ve Amenerresulü'yü yatsı namazında zamm-ı sûre olarak okuyan, aynı fazilete kavuşur mu? CEVAP Hadis-i şerifte buyuruluyor ki: (Namazda okunan Kur'an-ı kerim, namaz dışında okunan Kur'an-ı kerimden daha sevaptır.) [Cami'ussagir şerhi] Zamm-ı sûre olarak okununca, aynı sevaba fazlasıyla kavuşulduğuna göre, namazda okumak daha sevaptır. Sual: Kuleuzüleri okuduktan sonra avuca üfleyip elleri vücuda sürmenin faydası var mı? CEVAP Resulullah efendimiz, bazı âyetleri okur mübarek avuçlarına üfler ve avuçları ile mübarek vücutlarını mesh ederlerdi. Birçok hastalık için iyidir. Sual: İki kişinin sesli olarak, bir odada hatim okumaları caiz mi? CEVAP Şaşırtmak ihtimali olduğu için mekruh olur. Sual: Hatmi dinleyen, yavaşça kendi de okursa, hatim olur mu? CEVAP Evet. Sual: Her sayfa 2 kere okunup Kur'an hatmedilse, 2 hatim mi olur? CEVAP Evet. Sual: Hatimde bazıları İnşirah sûresinden itibaren, bazıları da Duha sûresinden itibaren Besmeleden önce Allahü ekber diyerek tekbir okuyorlar. Bunlar caiz mi, bid'at mi? CEVAP Caizdir, bid'at değildir. Hatta tekbir ile birlikte tehlil ve tahmid, yani Allahü ekber, La ilahe illallah vel hamdülillah demek de caizdir. (Sarih-in Nas) Sual: Ramazan ayında kendi ölülerimizin ruhuna hatim indirmeye başladım. Sonra da başka insanlar geldi aklıma ve Ramazanda tanıdıklarımızdan da ölen oldu. Okumaya başlarken onlara niyet etmemiştim. Şimdi başka mevtaları da hatmime ekleyebilir miyim? CEVAP Evet onlara da hatta Âdem aleyhisselamdan bugüne kadar gelen her müslümana hediye edebilirsiniz ve her birine bölünmeden aynısı gider. Sual: Biri (Okuduğun hatm-i tehlili ölmüş anama bağışla) dedi. Bağışladım. İki ay sonra başkasına da bağışlasam caiz olur mu? CEVAP Evet. Bütün müslümanlara da bağışlamak iyidir. Sual: Kur'anı hangi süre içinde hatmetmek lazım? Namaz kaza borçları olan için bu değişir mi? CEVAP Üç günden aşağı olmaz. Haftada bir olur, ayda bir olur, senede bir olur. Duruma göre olur. Kazası olan önce kazalarını ödemeye çalışmalıdır. Sual: Hatm-i şerif bitince Kur’an-ı kerimin sonundaki duayı hemen okuyup yeni bir hatme başlansa, sonrada camide topluca hatim duasına iştirak ettirilse uygun olur mu? CEVAP Hatim duası sonra da okunur. Hatim biter bitmez, hemen yeni bir hatme başlamak iyidir. Sual: Toplu olarak hatim duası caiz mi? CEVAP Caizdir. Dua için toplanmak mekruhtur. Sual: Kur’an-ı kerimi hatmeden kimse, bilmeden bazı yerlerde mana değişecek şekilde yanlışlık yapmışsa, hatim sevabı alır mı? CEVAP Alamaz. Doğru okuduğu yerlerin sevabını alır. Sual: Hatim okununca ruhlarına hediye edilen kişilerin hepsine hatim sevabı hasıl oluyor. Buna göre tahsisin fazileti ne oluyor? CEVAP Peygamber efendimizin ruhuna göndermek duanın kabulü için şarttır. İsmen tahsis edilince, falanca tarafından gönderilmiştir diye mevtaya bildirilir. O da gönderene teveccüh eder. Gaflette değil ise ruhundan o anda istifade eder. Feyz alır. Diğerlerine sevap umumi olarak dağıtılır. Kimin gönderdiği bildirilmez. Sual: Ölen hocam, eshab-ı kiramın bazılarına dil uzatırdı. Okuduğum Kur'anın sevabını bağışlamam caiz mi? CEVAP Hayır. Kur'an-ı kerimde hepsinin Cennetlik olduğu bildiriliyor. Cennetlik kimseye sövülmez. Sövene de Kur’an okunmaz. Sual: Kur’an-ı kerim hatim ettikten sonra nasıl bir dua yapılır? CEVAP Farklı bir dua yok. Ne dua biliniyorsa o okunur. Mushafların sonunda bulunan dua da okunabilir. Sual: Kur’an-ı kerimi üç günden önce hatmetmek caiz olmadığına göre, imam-ı a’zamın bir namazda hatmetmesinin sebebi nedir? CEVAP Caiz olmaz fetvası bizim gibi avam içindir. Kur’anı doğru okuyamamak Sual: Kur’an okurken, bütün gayretlerime rağmen kelimeleri tam telaffuz edemiyorum. Kur’an okumam sahih oluyor mu? Okumaya devam etmem mi, yoksa bırakmam mı gerekir? CEVAP Cenab-ı Hak, hiç kimseye gücünün üstünde bir şey yapmayı emretmez. Herkese yapabildiğinden sorar. Bilenlerden öğrenmeye çalışmalı, okuyabildiğiniz kadar devam etmeli. Bir hadis-i şerif meali şöyledir: (Kur’an için vekil edilen bir melek, Arap olmadığı için doğru okuyamayan kimsenin hatasını düzeltir ve doğru olarak yükseltir.) [Şirazi] Yatakta Kur’an okumak Sual: Yatakta, Kur'an okurken, ayakları uzatmak caiz midir? CEVAP Yorgan altında ve bacaklar bitişik, saygılı bir vaziyette, ezberden okumak caizdir. Ayakları toplayarak okumak, daha uygun olur. Kur’an okurken Sual: Kur’an okurken, parmağı tükürükle ıslatıp sayfaları açmak, caiz midir? CEVAP Evet, caizdir. Sual: Bilgisayardan Kur’an-ı kerim okurken abdestli olmak gerekir mi? CEVAP Âyetlere hiç dokunulmadıkça, nereden olursa olsun, Kur’an-ı kerim okurken, abdestli olmak gerekmez. Fakat abdestli okumak iyi olur. Sual: Kur’an okurken kaldığımız sayfaya takvim yaprağı koyabilir miyiz? CEVAP Yazısız sade kağıt koymalı. Radyo ve TV’den Kur’an dinlemek Sual: Bir hadiste şöyle deniyor: (Bir zaman gelecek, Kur’an çalgı aletlerinden okunacak.) [Tergib-üs-salat] Burada çalgı aletinden kasıt nedir? Radyo ve TV’den Kur’an dinlemek caiz değil mi? CEVAP Ses çıkaran her türlü alete mizmar [çalgı aleti] denir. (Müncid) Hoparlör de mizmardır. Radyo, TV ve bilgisayardan, öğrenmek niyetiyle Kur’an-ı kerim dinlenebilir. İbadet niyetiyle dinlemek caiz olmaz. Elmalılı tefsirinde deniyor ki: Hoparlörden çıkan sese kıraat değil, çınlamak, zırlamak denir. Buradan secde âyeti işitilse, tilavet secdesi yapmak gerekmez. (c.3 s.2361) Fakat bu ses, Kur’an-ı kerimin aslı değilse de, benzeridir. Buna da saygısızlık etmemeli. Kapatılmıyorsa saygıyla dinlemeli, başka bir işle meşgul olmamalı. Kur’an-ı kerimi hatmetmek Sual: Bir kimse, Kur’anı baştan itibaren okusa, İhlâs sûresine kadar gelse, son iki sûreyi de bir başkasına okutsa, Kur’anı hatmetmiş olur mu? CEVAP Kur'an-ı kerimi Fatiha’dan başlayıp Fil veya İhlâs sûresine kadar okuyup, sonra birkaç sûreyi başkasına emredip okutsa, o da birinciye vekil olarak kalan sûreleri okusa, hatim olmaz. Hiçbiri hatim sevabına kavuşamaz. Hatim olması için tamamını bir kişinin okumuş olması gerekir. (Behcet-ül-fetava) Hatim dinlemek Sual: Mukabele olarak Kur’anı baştan sona dinlesek, hatmetmiş olur muyuz? CEVAP Kur’an-ı kerimi dinlemek, okumaktan daha çok sevabdır. Okumak sünnet, dinlemek farzdır; fakat dinlemekle hatim olmaz. Mukabele dinlemek çok sevab olmasına rağmen, TV’den, radyodan veya kasetten dinlemenin ise, insan sesi olmadığı için hiç sevabı olmaz. Bunu ibadet diye yapmak, bid’at olur. Yalnız öğrenmek niyetiyle dinlenebilir. Kolay okunan Mushaf Sual: Kur’an-ı kerim okumaya yeni başladım. Hangi Mushaf’ı rahat okuyabilirim? CEVAP Ahmet Tevfik Tekbaş hattı Mushaf kolay okunmaktadır. Hayrat Vakfı’nınki de buna yakın sayılır. Latin harfleriyle karışık yazmak Sual: Arapça kursuna gidiyorum. Arapça kitaplarda, âyet, hadis ve İslam harfleriyle yazılan diğer yazıların altına, Latin harfleriyle anlamlarını yazmak caiz olur mu? CEVAP Âyet ve hadislerin altına yazmak caiz olmaz. Oraya, numara veya başka bir işaret koyup, anlamlarını başka bir sayfaya yazmalı. İslam harfleriyle yazılan diğer yazıların altına yazılabilir. Kur’an-ı kerim okunurken Sual: Camide Kur’an okunurken, kıbleye mi, yoksa Kur’an okunan tarafa mı dönülür? CEVAP İkisi de olur. Kur’an-ı kerim okunan tarafa dönmek efdaldir. Sual: Kaplıcanın su dolu küvetinde, dizle göbek arası örtülü iken, tesbih çekmek ve ezberden Kur’an okumak caiz midir? CEVAP Erkeğin, o şekilde tesbih çekmesi caiz, Kur’an-ı kerim okuması, tenzihen, kadının, o vaziyette Kur’an okuması tahrimen mekruh olur. Sual: Al-i İmran 144, Ahzab 40, Muhammed 2 ve Fetih 29 olmak üzere, bu dört sûrede Peygamber efendimizin ism-i şerifleri geçiyor. Kur’an okuyan kimse, bu âyetleri okurken, Peygamber efendimize salevat getirmesi gerekir mi? CEVAP Okurken getirmesi gerekmez. Okuması bitince söylemesi, iyi olur. (Redd-ül-muhtar) Fatiha okumak Sual: Kur’an okunup el-Fatiha denince, Fatiha okumak gerekir mi? CEVAP Hayır. Okunursa iyi olur. Kur’anın harflerini değiştirmek Sual: Kur’an-ı kerimi tecvide göre, okunduğu gibi yazan yurt dışından gelen Mushaflar var. Bu caiz olur mu? CEVAP Caiz olmaz. Kur’an-ı kerimi, İslam harfleriyle okunduğu gibi yazmak söz birliğiyle haramdır. Böyle yapmak Selef-i salihin’in yaptıklarını beğenmemek, onları cahil bilmek olur. Mesela, Kur’an-ı kerimde, (Ribu) yazılıdır, fakat (Riba) okunur. Bunu, okunduğu gibi (Riba) yazmak caiz değildir. (Seadet-i Ebediyye) Âlimlerimiz söz birliğiyle bildiriyor ki: Kur’an-ı kerimde bulunmayan bir harfi ekleyen veya bir harfini değiştiren kâfir olur. (Kitab-üt-tibyan fi adab-i hamelet-il-Kur’an, Hazinet-ül-esrar) Dinlemekle hatim olmaz Sual: Mukabeleyi dinlemekle hatim sevabı olur mu? CEVAP Sadece dinlemekle hatim olmaz. Dinleme sevabına kavuşulur. Hatim okuyanı Mushaf’tan gözle takip etmek daha uygundur, gözler de ibadet etmiş olur. Hatim okunurken başka iş yapmayıp sadece dinlemelidir. Kendimiz de okursak, okuyanı dinlememiş oluruz. Ancak radyodan, TV’den veya internetten dinlerken, sevab olması için kendisinin okuması şarttır. Cihazdan dinlemekle sevab olmaz. Baştan sonuna kadar kendisi de okursa hatim sevabı alır. Farz sevabı tercih edilir Sual: Camide her sabah Kur'an-ı kerim okunuyor. Sabahın sünnetini evde kılınca, camiye geç kaldığım için Kur'an-ı kerimi dinleme imkânı olmuyor. Kur'an-ı kerimi dinleyerek farz sevabı kazanmak için, sünneti evde kılmayıp camide mi kılmak daha evladır? CEVAP Evet. Kur’an-ı kerim okunurken Sual: Okunan Kur’an-ı kerimi dinlemek mi daha sevab, yoksa Mushaf’tan takip etmek mi? CEVAP Kur’an-ı kerim dinlemek farz-ı kifayedir, hiç kimse dinlemezse hepsi haram işlemiş olur. Dinlerken gözle takip etmenin ise mahzuru olmaz, hatta iyi olur, gözler de ibadet etmiş olur. Kur’an-ı kerim okurken Sual: Bazen mescitte Kur’an okuyorum. O sırada dışarıdan biri gelip selamün aleyküm diyor. Kur’anı okurken bölmek istemiyorum, içimden alsam selamı olur mu? CEVAP Kur’an okuyana selam verilmez. Almak zorunda değilsiniz, ancak alırsanız iyi olur. Ha-mim’lerin şefaati Sual: Ha-mim sûrelerini okuyan cennetlik olur deniyor. Öyle bir şey var mı? CEVAP Sadece Ha-mim’ler değil, Kur’an-ı kerimin her sûresi şefaat eder. İki hadis-i şerif meali şöyledir: (Allah indinde Kur’andan daha üstün şefaatçi yoktur. Ne Peygamber, ne melek, ne de başkası.) [Taberani] (Kur’an okuyun! Çünkü kıyamette şefaat eder.) [Müslim] Kur’an-ı kerimin şefaat ettiği kimse de elbette cennetlik olur. Bir hadis-i şerif meali de şöyledir: (Ha-mim’ler yedidir. Cehennemin kapıları da yedidir. Her biri Cehennemin bir kapısına gelip bekler, “Ya Rabbi, bana inanıp da beni okuyanı bu kapıdan sokma!” der.) [Beyheki] Bu hadis-i şerifler şartsız bildirildiği için, şartlarını da bilmek gerekir. İlk önce, Kur’an-ı kerimi okuyanın Ehl-i sünnet bir Müslüman olması şarttır. Gayrimüslim veya bid’at ehliyse, hiç faydası olmaz. Bid’at ehlinin ve diğer sapıkların okuması, kendi aleyhlerine delil olacaktır. Bir hadis-i şerif meali: (Kur’an-ı kerim okuyanlarına, ya şefaat edecek veya düşman olacaktır.) [Müslim] Kur’an-ı kerim, okuyanlarına niye düşman olacak? Çünkü Kur’an-ı kerim okuyanın, okuduğuna inanması ve onunla amel etmesi şarttır. İnanmayana ve bid’at ehline şefaat etmez, aksine hadis-i şerifte bildirildiği gibi düşman olacaktır. Şartsız bildirilen hadis-i şerifleri okuyunca, şartsız kabul etmek yanlış olur. Mesela, (Cömert, Cennete girer) hadis-i şerifi de şartsız bildirilmiştir, yani bazı şartları var demektir. Bu şartlarından en önemlisi, imanlı ve Ehl-i sünnet itikadında olmaktır. İmansız, cömert olsa da Cennete giremez. Namaz dışında okurken Sual: Namaz dışında Kur’an okumaya başlarken, Eûzü okumak sünnet mi, yoksa vacib mi? CEVAP Bu hususta farklı kaviller vardır. Sünnet, müstehab ve vacib olduğu da bildirilmiştir. Vacib olan kavli tercih etmek daha ihtiyatlı olur. Sûre veya âyet okumaya başlarken, Eûzü okumak vacibdir. (Şir’a-tül-İslam, Seadet-i Ebediyye) Kur’an-ı kerim okumak Sual: Sûre veya âyetleri ezberden okumak mı, yoksa Mushaf’a bakarak okumak mı daha sevaptır? CEVAP Mushaf’a bakarak okumak, ezberden okumaktan daha sevaptır. Namazda okumak ise, Mushaf’a bakarak okumaktan da sevaptır. (Kitab-üt-tibyan) İki hadis-i şerif: (Ümmetimin yaptığı ibadetlerin en kıymetlisi, Kur’an-ı kerimi, Mushaf’a bakarak okumaktır.) [Şir’a ] (Namazda okunan Kur’an, namaz dışında okunan Kur’andan daha hayırlıdır.) [Hazinet-ül-esrar] Hazret-i Ali buyurdu ki: (Namazda okunan Kur’an-ı kerimin her harfi için yüz sevap verilir. Namaz dışında abdestli okuyunca, her harfi için yirmi beş sevap, abdestsiz okuyunca, on sevap verilir. Yürürken ve iş yaparken okuyunca, sevabı daha az olur.) Bilen kimsenin, okuduğunu düşünerek bir âyet okuması, başka şey düşünerek, bütün Kur’anı hatmetmesinden daha çok sevaptır. (Şir’a şerhi) Kur’an-ı kerimi okumadan önce, Allahü teâlânın büyüklüğünü, kimin sözü olduğunu düşünmeli. Mushaf’a dokunmak için temiz el lazım olduğu gibi, onu okumak için de temiz kalp lazımdır. Allahü teâlânın büyüklüğünü bilmeyen, Kur’an-ı kerimin büyüklüğünü anlayamaz. Allahü teâlânın büyüklüğünü anlamak için de, Onun sıfatlarını ve yarattıklarını düşünmeli. Bütün mahlûkatın sahibi, hâkimi olan bir zatın kelamı olduğunu düşünerek okumalı. Okurken başka şeyler düşünmemeye çalışmalı. (Kimya-i Saadet) Mülk sûresinin sonu Sual: Mülk sûresinin sonu soru şeklindedir. Mealen, (Suyunuz yerin dibine çekilse, söyleyin, size kim temiz bir akarsu getirebilir?) deniyor. Bu sûre okununca, Sadakallah-ül-azim denmez mi? CEVAP Elbette denir. Sadakallah-ül-azim demek, (Azim olan Allah doğru söyledi) demektir. Haşr sûresinin sonu Sual: Haşr sûresinin sonunu okurken yani Lev enzelna veya Hüvallahüllezî’yi okurken, Besmele çekmeden üç kere (E'ûzü billâhissemî'il'alîmi mineş-şeytânirracîm) demek sünnet midir? CEVAP Evet, sünnettir. Âlimlerin çoğuna göre, ayrıca Besmele çekilmez. Çekilmesine caiz diyen âlimler de olmuştur, yani mahzuru olmaz. Âmenerresulü ve Âyet-el-kürsî gibi âyetleri okurken de yalnız Eûzü… çekmek vacibdir, fakat Besmele çekilmez. Çekilmesine caiz diyenler de olmuştur. Nefes alıp verirken okumak Sual: (Nefes alıp verirken Kur’an okunmaz. Namaz bozulur) deniyor. Böyle bir şey var mı? CEVAP Nefes alıp verirken düzgün okunursa mahzuru olmaz. Benzerine de saygı gerekir Sual: Öğrenmek niyetiyle teypten veya bilgisayardan Kur’an-ı kerim dinlerken, başka bir işle de meşgul olmak caiz midir? CEVAP Hoparlörden çıkan ses, Kur’an-ı kerimi okuyanın hakiki sesi değilse de, benzeridir. Mekanik bir ses olsa bile, Allah kelamı okunmaktadır. Bunu da saygıyla dinlemeli, dinlerken, başka bir işle meşgul olmamalı. Hoparlörle okunan ezanı da saygıyla dinlemeli. Sûre ve âyet okurken Sual: Sûre ve âyet okurken Euzü besmele okunur mu? CEVAP Sûre okurken, Euzü ve Besmele okunur. Âyet-i kerime okurken, âlimlerin çoğuna göre, yalnız Euzü okunur, Besmele okunmaz. (Seadet-i Ebediyye) Âyet-el kürsi, Amenerresûlü, Hüvallahüllezî gibi âyetleri okurken Besmele çekilmez. Sadece Euzü okunur. Besmele çekilirse, caiz diyen âlimlere göre mahzuru olmaz. Namaz dışında sûre veya âyet okumaya başlarken Euzü okumak vacibdir. Yine namaz dışında Fâtiha okumaya başlarken, Besmele okumak da vacibdir. Diğer sûrelere başlarken Besmele okumak sünnettir. Namaz dışında Fâtiha okurken, Besmele çekmek vacib olduğu gibi, Euzü okumak da vacibdir. İsme göre sûre okumak Sual: (Çocuğu imtihana girerken oğlunun ismi Yasin olan, Yasin sûresini, kızının ismi Meryem olan Meryem sûresini okuması gerekir) diyorlar. Mesela isimleri, Furkan, İbrahim, Kamer, Kevser, Lokman, Muhammed, Mümin, Nuh, Nur, Taha, Târık, Yunus, Yusuf olanlar var. Bunların da bu isimli sûreleri mi okumaları gerekir? CEVAP Hayır, öyle bir şey yok. Her sûre herkes için okunabilir. Özellikle (Herkesin ismi gibi olan sûreyi okuması lazım) demek bid’at olur. Mekruh vakitte ibadet Sual: Namaz kılınması mekruh olan vakitlerde Kur’an-ı kerim okumak, dua etmek veya başka ibadet yapmakta mahzur var mı? CEVAP Mekruh vakitlerde sadece, namaz kılınmaz. Kur’an-ı kerim okumakta, dua etmekte ve başka bir ibadet yapmakta mahzur yoktur. (Dürer) Sual: Amme sûresini sabah güneş doğarken okuyanın, belalardan korunduğu doğru mudur? Cevap: Süleyman bin Cezâ hazretlerinin Eyyühel veled kitabında; “Amme sûresini güneş doğarken okuyan kimse, bütün afetlerden emin olur” buyuruluyor. Sual: Kur’an-ı kerim sadece güzel sesle okunmak için mi gönderilmiştir? Cevap: Konu ile alakalı olarak Kimyâ-i se'âdet kitabında buyuruluyor ki: “Kur’an-ı kerim okumasını öğrenmek çok sevaptır. Fakat, Kur’an-ı kerim okuyanların ona saygı göstermeleri lazımdır. Bunun için de, her sözü, her işi Kur’an-ı kerime uygun olmalıdır. Onun edebi ile edeblenmelidir. Onun yasak ettiği şeylerden sakınmalıdır. Ona, böyle saygı göstermezse, Kur’an-ı kerim kendisine düşman olur. Resûlullah efendimiz; (Ümmetimdeki münafıkların çoğu, Kur’an-ı kerim okuyanlardan olacaktır) buyurdu. Şunu iyi bilmelidir ki, Kur’an-ı kerim, yalnız okumak için gönderilmedi. Gösterdiği yolda gitmek, İslâmiyete uymak için gönderildi .

XXXXXXXXXXXXXXXXX


.KUR' AN NEDEN ARAPÇA İNDİRİLDİ?
.
.(Gerekçeler ve Amaçlar Üzerine Bir Deneme) 33 Abdulcelil CANDAN(*) Özet Hz. Peygamber'inArap olmasından dolayı vahiy dilinin de Arapça olması, gayet doğaldır. Gönderilen mesajın en iyi şekilde anlaş1lması, mesajı ileten Peygamberin ve toplumunun diliyle nazil olmasına bağlıdır. Kur'an evrensel bir mesaj olmakla birlikte, dil açısından ilk hitap çevresinin dilini kullanmıştır. Bu, evrenselliğe aykırı bir durum değildir. Eğer mesaj Arapça'nın dışındaki bir dil ile gönderilmiş olsaydı, o toplum, bu durumu yadsıyacak ve mesajın hedefine ulaşması oldukça zorlaşacaktı. Başka bir ifadeyle, mesaj anlaşılmaz hale gelecekti. Anahtar Kelime/er: Dil, Arapça, Hikmet, Gramer. Why Has Been The Holy Qur'an Descended in Arabic? Abstract It was most natural and reasonable that the Holy Quran has been descended Arabic for the Messenger was being Arab. The Message should be in his own tongue, that he might explain it in every detail, with the greatest power and eloquence. Even though it was to be for the who/e world, its initial exposition was thus to be in Arabic. Now when the Qur'an is being sent downin their own tongue so that they may understand it, they raise the objection: why has it been sent down to anArab in Arabic? But if it had been sent downin foreign tongue, these very people would have said, "How strange! AnArab Messenger has been sent to the Arabs, but the Revelations be ing se nt to him are in a tongue which is neither understood by him nor by his people." Key Words: Language, Arabic, Wisdom, Grammar. *) Yard. Doç. Dr.,Yüzüncü Yıl Üniversitesi, ilahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi. (e-posta: acelilcandan@ my net. com.) 34 / Yrd. Doç. Dr. Abdulcelil CANDAN----EKEV AKADEMİ DERCİSİ Giriş İnsan, konuşan ve düşünen bir varlık olarak tanımlanmıştır. Dil ise, insanın en büyük özelliği, kültürel değerlerin en önemlisidir. İnsanın dış dünya ile kurduğu bağ sonucu elde ettiği başanlann, karşılaştığı zorluk ve sıkıntıların özünde dil faktörü yatar. Bu nedenle her yararlı söz bir hayır, her kötü söz de sahibini sorumlu kılan bir eylem kabul edilmiştir!. İnsan ile, başka bir ifadeyle insanın düşünme, akletme yetisi ile dil olgusu arasında güçlü bir bağın bulunduğunu ifade etmek mümkündür. Dil, bireyle dış dünya arasında iletişimi sağlar. Onun sayesinde duygu ve düşünceleri dışa yansır. Bu nedenle, insanın düşünce ve duygularını doğru olarak ifade etmesinden daha önemli bir olgu düşünülemez. Eskiler bu gerçeği şu şekilde formüle etmişlerdir: Söz var işi bitirir, söz var baş götürür. "Söz var kılar kaygıyı sa'd, söz var eyler bilişi yad." İnsanlar arası iletişimi sağlayan vasıta da dildir. Dilin iletişim fonksiyonu, her tiirlü kültürün ve ilerlemenin şartıdır. Dil, toplumların maddi-manevi unsurlannın en önemlisidir. Bireyler arasında dayanışma ve bütünleşmeyi sağlayan en önemli harçtır. Bir toplumun kültürü, dini yapısı ve felsefesi dilinde kendini gösterir. Dil, bir milletin aynası ve hafızasıdır. 1. Dilin Tanımı Dilin tanımı konusunda birbirine yakın ifadeler kullanılmıştır. İbn Haldun, dili, eşyanın ne anlama geldiğini ifade etme aleti olarak tarif eder2. Cürcani, onu, topluıniann meram ve arzulannı ifade etmek için kullandıklan alet olarak tanırnlar3. Suyuti de bu ta- .nımlara yakın bir ifade kullanır4. Yunan düşünür Platon dili, "kendi özel düşüncelerini sesin yardımıyla özne ve yüklemler aracılığıyla anlaşılabilir duruma getirmek" biçiminde tarif eder5. Diğer bir tarife göre dil, "belirli ve standart anlamlan olan sözcüklerden ve bir iletişim yöntemi olarak kullanılan konuşma formlanndan meydana gelen yapı ya da bütündür6. Dil, meşru pek çok kullanımı olan, karmaşık, sosyal bir üründür."7 Bu tanımlardan şu sonucu çıkarmamız mümkündür: Dil, meram ve arzuları ifade etmek, insanlar arası diyalogu sağlamak için kullanılan araçtır. · 2.Dilin İşievi Kur' an, dili, Allah'ın vermiş olduğu en büyük nimetler arasında sayar&. İbn Manzur, Hz. Adem'e öğretilen objenin dil olduğunu kaydeder9. "Allah, Adem 'e bütün isimleri 1) Bkz. Kaf, 50/18, Bumealde hadis için bkz. Ebu Nuaym, nakleden: Ebu'I-Feyz Seyyid Muhammed el- Murteda, İthtifu Siideti'l-Miittakln bi Şerhi İhyfii Ulumi'd-Dfn, Beyrut, 1989, IX/139.) 2) İbn Haldun, Mukaddime, Beyrut, 1996, s.508. 3) Cürcanl, Seyid Şerif, Tariffit, Beyrut, 1990, s.205. 4) Suyuti, Celaleddin Abdurrahman b. Ebube)9r, el-Muzhir, Kum, 1958, l/7. 5) Kayaalp, İsa, İletişim ve Dil, Ankara, 1998, s.53. 6) Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, İst., 1999, s.234. 7) Frederick Ferre, Din Dilinin Anlamı, Çev: Zeki Özcan, İst., 1999, s.Sl. Er-Rağib, İsfehan!, Ebu'! Kasım Hüseyin b. Muhammed, el-Müjredfit fi Garibi'l-Kur'fin, Beyrut 1997, ilgili md. 9) İbn Manzur, Lisfinü'l-Arab, Beyrut,1985, ilgili md. KUR'AN NEDEN ARAPÇA İNDİRİLDİ? (Gerekçeler ve Amaçlar Üzerine Bir Deneme) 35 öğretti." (Bakara: 2/31) ay eti, eşya isimlerinin öğretilmesi için dilin bir alet olarak yaratıldığını gösterir. Zira dil olmadan 'eşya'yı ifade etmek mümkün olmazlO. "O'nun delillerinden biri de gökleri ve yeri yaratması, lisanlarınızın ve renklerinizin değişik olmasıdır." (Rum: 30/22) ayeti de, dillerin değişik oluşunun Allah'ı tanıtan önemli bir delil olduğunu vurgular. Ayette geçen "dillerinfarklılığı"ndan gaye, dillerde görülen ses ve titreşim farklılığıdırll. "Ona (insana) beyanı öğretti." (Rahman: 55/4) ayetinde geçen elbeyan herhangi bir şeyi açıklamak anlamında olup, nutk sözcüğünden daha kapsamlı bir sözcüktürl2 Harndi Yazır beyan konusunda şunları der: "Yani Allah, insana, vicdan ve gönlünde meydana gelen duygularını başkalarına açık ve güzel bir biçimde ifade etmek, maksadını anlatmak aracı·olan dil nimetini öğretti. ilmin elde edilmesi ve Kur'an öğretimi beyanla gerçekleşir. Peygamberlerin risalete nail olmaları, tebliğ yapabilmeleri, insanlann onlardan istifade edebilmeleri hep beyan ve dil sayesinde olmaktadır."l3 İbn Cevzi, el-beyan'ı şu biçimde kategorize eder: a) Düşünsel beyan: Zihin onun sayesinde eşya ile bilgi arasını ayınr. b) Lafzi beyan: Dil bilinenleri onunla ifade eder ve başkalanna aktarır. c) Biçimsel beyan: Lafızları şekillendirerek ifade etmeye çalışan beyan biçimidirl4. İbn Haldun, dili meslek ve sanata benzetiriS. Dil, kullanma ve tekrarla olguulaşıp kemal bulur. işlenmeyen bir dil bantallaşıp deforme olur. Dilin işlevi belli bireyler tarafından belli bir zaman sürecine indirgenemez. Dilin sürekli yineleurnesi ve dinamizm kazanması gerekir. Dilin işlevini şu dört madde ile özetleyebiliriz. I. Dil, bir topluluğu oluşturan fertler arasında anlaşmayı sağlar. 2. Dil, insanların yüzyıllar boyunca elde ettiği tecrübeleri muhafaza eder ve onları nesilden nesile aktarır. 3. Dil, bir milletin uzun ve çeşitli tecrübeleriyle oluşturduğu kavramları kelimeler ve deyimler halinde kalıplara sokar, milli düşünce faaliyetlerini düzenler, toplum ve milletIerin manevi varlığını korur. 4. Dil, insan topluluklannı müşterek bir fikir faaliyeti içinde birleştirerek onlan bir millet haline getirir.I6 3. Kur'an ve Arapça Dillerden biri de Arapça'dır ve Arapça olarakindirilmiş ilk ve en büyük kitaptır. İlahi mesajı insanlığa ulaştıran tek ve en güvenilir belgedir. Arapça, Sami dillerinin en genişi ve en kapsamlı olanıdır. Kur'an'ın Arapça inmesi ve Hz. Peygamber'in de Arap olması, Arabistan'ın değer kazanmasına ve dünya coğrafyasındaki öneminin artmasına nelO) Nedvi, Muhammed Şihabuddin, Beyne ilmi'/- Adem ve'l-İlmi'l-Hadis,Arabistan 1986, s.29. ll) İbn Aşur, Muhammed Tahir, et-Tahrlr ve't-Tenvlr, Libya, ts., XXI/27. 12) Rağib, Müfredat, s.158. 13). Yazır, Muhammed Harndi Elmalılı, Hak Dini Kur 'an Dili, İst., 1979, VII/4662. (Sadeleştirilerek) 14) İbn Kayyım, Bedfiitu't -Tejslr, nşr.: Yusri, es-Seyyid Muhammed, Beyrut, 1993, IV/321-322. 15) Bkz. İbn Haldun, Mukaddime, Beyrut, 1996, s. 508. 16) Krş. Muallimoğlu, Türkçe Bilen Biri Aranıyor, İst., 1999, s.l6. 36 / Yrd. Doç. Dr. Abdulcelil CANDAN----EKEV AKADEMİ DERCİSİ den olmuştur. Kur' an, Arapça'nın sistematik hale gelmesinde, yayılmasında ve ölümsüz bir hale gelmesinde en büyük faktördür. Bu faktör olmasaydı, belagat, tefsir, kıraat, beyan ve iştikak (etimoloji) ilimlerinden çok daha az bahsedilecekti17. Arapça daha evvel belirli bir yörenin dili iken, Kur'an sayesinde tüm dünyaya yayıldı. Arapça'nın kelime hazinesi, telaffuz ve dilbilgisi on dört asırlık zaman süreci içerisinde çok az düzeyde bir değişikliğe maruz kalmıştır. Bu durum dünyadaki eski veya yeni bir dilde olup biten şeylerin aksine görülmemiş bir şeydir. Zira Arapçanın dışındaki dillere bakıldığında, on dört asır değil, elli - yüz yıllık bir zaman süreci içerisinde bile ciddi anlamda telaffuz ve anlam değişmelerine uğradıklarını ifade etmek mümkündür. Öyleyse dünyanın sonuna kadar değişmemesi gereken ilahi mesajı korumaya Arapça' dan daha elverişli hangi dil olabilir?18 Cahiliye döneminde sosyal ve yönetim içerikli kavramlardan habersiz Araplar, Kur'an sayesinde bu kavrarnlara alışır oldular. Mantık ilminin beşiği olan Kadim Roma'da mantık ile ilgili sadece birkaç kavram bulunmaktaydı19. İbn Haleveyh, cahiliyet kavramının Hz. Muhammed'den önceki zamanı anlatmak üzere İslamiyet devrinde kullanıldığını ifade eder. Münaftk kavramı da öyledir, ilk olarak İslam döneminde kullanılmıştır. Dolayısıyla Kur'an'ı anlayabilmek için, indiği dönemde konuşulan ve kullanılan dilin bilinmesi ve kurallarıyla kullanılması gerekir. Hukuk, edebiyat, felsefe, teknoloji vs. ilimleri anlamak için söz konusu ilimierin dillerini kullanma zorunluluğu olduğu gibi, Kur'an'ı anlamak da Kur'an'ın inmiş olduğu dili kurallarıyla bilmeyi gerektirir. ·Arapça' dan sarf-ı nazar ederek onu tefsir etmeye çalışmak, tefsirde sapmaya götürür20. 4. İslam Kültürü Açısından Arapça'nın Önemi Arapça, Arap yarımadasının büyük bölümünde, Kuzey Afrika'da ve Ortadoğu'nun bazı bölgelerinde konuşulan Hami-Siimi dil ailesinin Sami kolunun güney merkez öbeğine bağlı dildir21. Arapça, tüm Müslümanların ibadetlerinde kullandıklan ortak dil olduğundan, İslam coğrafyası dışında, tüm dünyada kullanılan bir dil olma özelliğine de sahiptir. Bu konuda Reşat Halife şunları söyler: "Birleşmiş Milletle~'de (UNIDO'da) teknik uzman olarak çalıştığımzaman zarfında, dünyadaki bütün dillerin yeterlilik kabiliyederini mukayese etme şansını elde etmiştim. Sonuçta, Arapça -özellikle kanun ve nizamname yazmada- en kabiliyedi dil olarak ortaya çıkmıştı22. Müslümanlar açısından Arapça'nın önemi, Kur'an'ın Arapça nazil olması ile Hz. Peygamberin Arap olmasında yatmaktadır. İslam kültürünü oluşturan kaynakların çoğunun Arapça yazılmış olması bu önemi daha da pekiştirmektedir23. 17) EI-Vesit, Ahmetei-Eskendi ve Mustafa Anani,.fi'l Edebi'l-Arabi ve Tiirihihi, Mısır, ts., s.99. 18) Muhammed Hamidullah, Kur'an Meali (Önsöz), çev. A. Aziz Hatip-Mahmut Kanık, İst., 2000, s.64. 19) Ahmet Emin, Duha'l- islam, Beyrut, ts, I/292. 20) Es-Sebt, Halil b. Osman, Kavaidud~-Tefslr, Beyrut, 1997, I/223. 21) Türkçe Sözlük, TDK Yay., Ankara, 1988. 22) Zeyveli, Hikmet, Kur'an ve Sünnet Üzerine Makaleler, Ankara., 1966, s.l55. 23) Ahmed Emin, Zuhru'l-lslam, I/292. KUR'AN NEDEN ARAPÇA İNDİRİLDİ? (Gerekçeler ve Amaçlar Üzerine Bir Deneme) 37 Arapça belli bir coğrafya dili olmaktan çok, kültür, medeniyet, din ve bilim dili olduğundan, girmiş olduğu bölgelerdeki diğer dilleri pasifize etmiştir. Buna Süryanice, Farsça, Rumca ve Kıptice'yi örnek verebiliriz. Arapça adı geçen dillerin konuşulduğu bölgelerde hem konuşma dili hem de yazım dili haline gelmiştir24. Arapça'yı önemli kılan diğer bir faktör de ilk dönemlerden itibaren başlayan tefsir çalışmalandır. Tabiin kuşağı müfessirlerinden Mücahid, Arap dilini bilmeyen birinin tefsir yazmasının doğru olmayacağını belirtir25. İmam Malik de Arapça'yı bilmeden tefsir yazana bazı müeyyidelerin uygulanmasını savunur26. Çağdaş müfessirlerden Muhammed Reşid Rıza, İslam Birliği açısından Arapça'nın İslam coğrafyasında zorunlu ders olarak okutulmasını tavsiye eder27. Muhammed Hamidullah ise diğer bir yaklaşımla Arapça'yı tüm Müslümaniann ana dili olarak niteleyerek şöyle der: Arap lisanı Hz. Peygamber'in hanımlannın lisanı olduğundan dünyadaki bütün Müslümaniann da ana dilidir28. "Peygamber, mürninterin nefislerinden daha evladır. Zevceleri de analarınızdır." (Ahzab: 33/6) ayeti de bu gerçeği ifade etmektedir. Arapça'nın Müslümanlara olan bu yakınlığından dolayı İslam ile mücadele eden muanzlar, Ara~a ile de mücadele etmişlerdir. Nitekim İslam muanzı oryantalistlerden Alman Wilhelm Sabitay, Mısır Milli Kütüphanesinin başına getirildiğinde ilk faaliyet olarak Arapça'nın Araplar arasında bile kullanılmasının gereksiz olduğunu savunmuştur29. 5. Arap Dili de Dahil Olmak Üzere, Dillerin İletişim Araçları Oluşu ve Kutsanamazlığı Kur'an, dilin ayıncı bir unsur değil, birleştirici bir unsur olduğunu vurgular30. Dil, Allah 'ın buyruk ve delillerini anlamada büyük rol oynar. Her topluma anlayacağı dilden vahyin gönderilmesi, herhangi bir dilin kutsanamayacağını gösterir. Nitekim Tevrat'ın İbranice, İncil'in, Süryanice, Kur'an'ın Arapçanazil olması vahiy dilinin tek bir dilden ibaret olmadığını göstermektedir31. Müslüman'ın Arapça'ya veya diğer herhangi bir dile önem vermesi veya öğrenmesi onlan kutsadığından değil, din ve kültürünü onlarla öğrenmesindendir. "Ve biz her gönderdiğimiz peygamberi ancak bulunduğu kavminin diliyle gönderdik ki onlara iyice açıklasın." (İbrahim: ı 4/4) ayetinde dilin işlevi, insaniann bilgilendirilmesi olarak belirtilmiştir. Suyutf, ayet bağlamında şu yorumda bulunur: Bu ayet, dillerin tevkifi olmayıp, her toplumun kendi dilini geliştiriidiğini göstermektedir. Zira diller tevkifi olsaydı, peygamberlerin gelişinden sonra oluşmalan gerekecekti32. 24) A.g.e., I/294. 25) Bkz. Zerkeşl, Bedrettin Muhammed b. Abdullah, el-BurMnfi Ulumı'l-Kur'an, Beyrut, 1991, I/293. 26) A.g.e., I/293. 27) Reşid Rıza, Tejslru'l-Kur'ani'l-Hakim (Menar), Beyrut, ts. IX/330. 28) Hamidullah, Muhammed, Islam Müesselerine Giriş, çev.: İhsan Süreyya Sırma, İst., 1981, s.l3. 29) Gazali, Muhammed, Düşünce Mirasımız, çev.: Harun Ünal, İst., ts, s.202 30) Rum, 30/22. 31) İbnAşur, Tefslr, XIII/185. 32) Krş. Suyuti, el-Ikti! fi lstinbati 't-Tenzil, Beyrut, 1988, s.158. 38 / Yrd. Doç. Dr. Abdulcelil CANDAN----EKEV AKADEMi DERCİSİ İnsanlar tek topluluk iken tek bir dili konuşurlardı. İnsaniann farklı bölgelere yayılmasıyla diller çoğaldı. Dildeki değişim coğrafi farklılıklardan meydana geldi. Dillerin açılımı ve genişlemesi, yeni bulunan veya keşfedilen eşya ya isim vermekten kaynaklanmaktadır. Dilde ilk ciddi ihtilaf Hz.Nuh'un tufanından sonra meydana geldi33. Dilleri kutsama ile insanlan kutsama arasında herhangi bir fark yoktur. Yani bir kavmi diğerine üstün görme ile o kavmin konuştuğu dili kutsama aynı anlama gelmektedir. Herhangi bir eşya zatıyla değil, taşımış olduğu vasıflarla ya değer kazanır veya değerden düşer. İblis ateşten yaratılmış olmayı topraktan yaratılmış olmaya tercih edip ırkçı bir anlayış sergilediği için, "fasık/ilahi emirlerin dışına çıkan" vasfını almıştır.(Bkz. Kehf: 18/50, Sad: 38/76) Arap ırkı herhangi bir kavimden üstün olmadığı gibi, Arapça da herhangi bir dilden üstün değildir. Bu nedenle Kur'an'ın Arapça olması, Hz. Peygamber'in Arap olması, Arapça'ya herhangi bir kutsiyet kazandırmamıştır. Kur'an için Arapça'nın tercih edilmesi, (yukanda da işaret edildiği gibi) Hz.Peygamber'in Arap olması ile Kur'an'ın Arap toplumundanazil olmasından dolayıdır. "O gün ki ne mal fayda verir ne de oğullar ancak Allah'a teslim olmuş bir kalp ile varan başka."(Şuara: 26/88- 89); "Ey insanlar biz sizi bir erkekle bir dişiden yarattık ve birbirinizle tanışasınız diye sizi milletlere, kabUelere ayırdık. Haberiniz olsun ki Allah katında en şerefliniz en takvalınızdır. "(Hucurat: 49/13) gibi ayetler üstünlüğün dil ve ırkta olmadığını göstermektedir. Nitekim Hz.İbrahim de müşrik olan babasına herhangi bir şey kazandırmamıştı34. (Bkz. Mumtehine: 60/4) Çağdaş düşünür Muhammed Salih, İbn Hazm'dan şunlan nak- . leder: Arapça dahil, bütün diller zarf mesabesindedirler. Asıl olan zarfın içindeki nesnedir. Cahiliye dönemi şiiri Arapça'ya herhangi bir nakısa getirmediği gibi, Kur'an'ın Arapça olması da ona herhangi bir kutsiyet kazandırmamıştır. Kur'an'dan önceki kitapIann hepsi Arapça olmadığı gibi, Peygamberler de Arap değillerdi. Dili kutsamak, birçok kişinin ırkçılık ve taassub denilen menfi çizgiye kaymasına neden olmuştur. Nitekim Yahudi ve Hıristiyan Arap fanatikleri, Tevrat ve İncil'in Arapça inmemiş olmasını eleştiri konusu yapmışlardır. Bu taassup, bir kesim Hıristiyan mutaassıplan Süryanice'nin normal bir dil olmayıp, ruh ve meleklerin dili olduğunu söyletmeye kadar götürmüştür35. Yahudi Arap fanatikler, amel yazan meleklerin Arapça'dan başka herhangi bir dilden anlamadıklannı iddia ederler36. Calinos Yunanca'ya "en kutsal dil" vasfını verirken, diğer dillere de "eşek anırması" yakıştırmasında bulunmuştur37. Önemli dilcilerden es-Sirac el-Belkinf de, (80511403) kabir sualinin Süryanice yapılacağını söylemiştir. Dil fanatizmi, zaman zaman bazı yabancı dilleri yasaklamaya kadar gitmiştir. Konuyla ilgili şu fetva ilginçtir: Zeyd (Herhangi bir şahıs) gayri zamretten kefere lisanı üzerine tekellüm eylerse ona ne lazım olur? El-cevap: Ta'zir (ceza) lazım gelir38. 33) Krş. İbn Aşur, Tefsir, XXI/74. 35) İbn Aşur, Tefsir, XIII/185. 36) Salih, Muhammed, Mefahim, Beyrut, 1988, s.92. 37) A.g.e., s.90-9l. 38) Fetava-i Abdurrahim Efendi,11116 Nakleden: İsmail Hami Danişmed, Tarihi Hakikat/er, 11259. KUR'AN NEDEN ARAPÇA İNDİRİLDİ? (Gerekçeler ve Amaçlar Üzerine Bir Deneme) 39 Vahiy için standart bir dil öngörenler, vahyin her zaman aynı dille nazil olduğunu, ancak vahyin daha sonra indirilen kavmin diline çevcildiğini iddia etmişlerdir. Dile verilen kutsiyetten dolayı zaman-zaman Arapça bir vasıta değil, bir din olarak algılanmış, onu sevmek Allah ve Peygamberi sevmekle özdeşleştirilmiştir. Ebu Mansur es-Sealibi en-Nisaburi şöyle der: Allah'ı seven O'nun Peygamberi'ni de sever, Peygamber'i seven Araplan sever, Araplan seven de Arapça'yı sever39. Bu kutsamanın, "Arapları üç şeyden dolayı severiz. Ben Arabım, Kur' an Arapça' dır ve cennet e h/inin dili Arapça' dır."; "Araplar zillet görse, İslam da zillet görür." benzeri asılsız bazı rivayetlerden kaynaklandığını tahmin ediyoruz. Hadisçiler, her iki rivayetinde, ırkçılık ve taassuptan kaynaklanan uydurulmuş sözler olduğunu vurgulamışlardır40. Bunun aksine, dil ve ırklan kutsamayı şiddetle meneden sağlam rivayet bulunmaktadır. Bu bağlamda şu önemli hadis zikredilebilir: Kays b. Mutalaya, Selman el-Farisi, Suheyb er-Rumi ve Bilal el-Habeşi'nin de bulunduğu bir toplantıda, Evs ve Hazrec'in Hz. Muhammed'e niçin yardım ettiklerini anladık da, (Kays, onlann Arap olduklan için Hz. Peygamber'e yardımcı olduklannı kastediyor.) şu Acem, Habeş ve Rumiara ne oluyor da ona yardımcı oluyorlar?" der. Bunu duyan Muaz b. Cebel sözü söyleyen Kays'ın yakasından tutup Hz.Peygamber'e götürmüş ve ona olup bitenleri anlatmış. Bunun üzerin Hz. Peygamber hemen ashabı toplayarak şu hitabeyi irad etmiştir: "Ey Müslümanlari Rabbimiz bir, babamız bir ve dinimiz birdir. Arapça, ne ana, ne de babadır. O, sadece bir konuşma aleti ve bir dildir. Kim Arapça konuşursa o Arap 'tır4l. Hadis, dilin işlevinin insanlar arasında tanışıp konuşmaya yarayan bir alet olduğunu, aynlık ve ihtilafa neden olmaması gerektiğini vurgulamaktadır. Demek ki hiçbir dil herhangi bir ayncalığa sahip değildir. 6. O Billde Neden Arapça? Diller de dinler gibi bireysel olmayıp toplumsaldır. Günümüz dünyasında 3 binden fazla dilin kullanıldığı tahmin edilmektedir42. Kur'an'ın tüm dillerle inmesi düşünülemez. Kur'an'ın Arapça inişini iki önemli nedenle açıklamak mümkündür: 1. Hz. Peygamberin Arap olması ile Kur'an'ın Arapça konuşan bir toplumda inmiş olması. 2. Arapça' nın bazı özellikler taşımış olması. 6.1. Hz. Peygamberin Arap olması ile Kur' an 'ın Arapça konuşan bir toplumda inmiş olması: "O' dur ki ümmiler içinde kendilerinden bir resul gönderdi." (Cuma:62/2), "Şanım hakkı için size kendinizden bir elçi geldi." (Tevbe:9/128) gibi ayetler, Hz. Peygamber'in Arap olduğunu ve Kur'an'ın Arabistandanazil olduğunu vurgular. "Hak Teala, risaletini kime vereceğini daha iyi bilir." (En'am: 6/124) Allah Teala Kur'an'ın Araplar'a ve kendi lisanlanyla indirilmesini takdir etmiştir. Elbette ki Allah'ın iradesi sorgulanamaz, 39) et-Tavil, es-Seyid Rızk, el-Lisanü'l-Arabi ve'l-islam, Mekke, 1986, s.5. 40) Bkz. Münavi, Şemsetıin Muhammed Zeyneddin Abdurrauf, Feydu'l-Kadir, Beyrut, 1972, I/179, 347. 41) İbn Asiikir, Tarihu Dımeşk (es-Sfretü'n-Nebeviyye ), nşr. Reşat Gazavi, Şam 1984, VII,J23, Abdülmüteal Muhammed el-Cibri, el- Müşteher Mine'!- Hadis, Mısır, tsz. s.92. 42) Zillioğlu, Merih, İletişim Nedir?, İst., 1993, s.14. 40 / Yrd. Doç. Dr. Abdulcelil CANDAN----EKEV AKADEMİ DERCİSİ ancak Allah Teala'nın bu takdiri birçok hikmetten hali değildir. Kaynaklar, Hz. İsa, Hz.Nuh, Hz.Hfid, Hz. Salih, Hz. Şuayb'ın da Arabistan'a gönderildiğini beyan eder43. Söz konusu peygamberlerin bu bölgede görevlendirilmelerinin en önemli nedeni, Arapların diğer toplumlarla karşılaştınldıklarında, bütünüyle bozulmamış olmalarıdır. Başka bir ifadeyle, Arapların diğer toplurnlara oranla daha az bozulmuş olmalarıdır. Araplar kahramanlık, şecaat ve hürriyetin işlenmesine müsait bir konumdaydılar. Kur'an'ın nazil olduğu dönemde Romalılar, liderlerine tapareasma boyun eğiyorlar, onlara zillet gösteriyorlar ve benliklerini ayaklar altına alıyorlardı. Öte taraftan Bizans'ta ırkçılık ve bölgeeilik başını alıp gidiyordu. Firavunlar diyarı Mısır'da da durum pek farklı değildi. İnsanlar, "Benim en yüksek Rabbiniz." dayatmasına şartlanmışlardı. Hindistan ve Kuzey Asya'da her türlü etnik savaş hüküm sürüyordu. Araplar ise, kendilerini diğer milletlerden ayıran birçok meziyete sahip bulunmaktaydılar. Hürriyet, kahramanlık ve cengaverlik önemli özellikleriydi. Savaşların hüküm sürdüğü bir coğrafyada yaşadıkları için, zorluklara göğüs germeyi öğrenmişler, cesaret ve salabet kendilerinden ayrılmaz bir seeiye - olmuştu. B u özellikleri, emperyalistlerin ·kendileri hakkındaki emellerini neticesiz bırakıyordu. Diğer milletiere oranla Araplarda, cömertlik, kahramanlık, yiğitlik ve hoşgörü vasıfları daha da ileriydi. Keza onların adalet eşitlik ve tevhidi kabullenme özellikleri de vardı. Bu özellikleriyle Araplar, risaleti taşımaya diğer toplumlardan daha uygun bir konumdaydılaıM. Hz. Peygamberin Hicaz' da doğması verisaletin orada gelmesi, vahyin Arapça olma- - sının gerekliliğini de beraberinde getirdi. İslam'ın bütün zaman ve mekana hitap etme ve gönderilme vasfı, onun düsturu olan Kur'an dilinin tüm zaman ve mekana hitap eden bir dil olmasını gerekli kıldı 5. "Ve biz gönderdiğimiz her peygamberi ancak bulunduğu kavminin diliyle gönderdik ki onlara iyice açıklasın." (İbrahim: 14/4) ayetinde geçen "liyubeyyine/açıklasın diye" ifadesi, vahiyde muhatap olan kavmin dilinin tercih edilmesinin nedenine vurgu yapmaktadır. Başka bir ifadeyle, her peygamber, getirdiği mesajı muhataplarının anlaması, dalalet ve yanlışa düşmemesi amacıyla, kendi toplumunun diliyle gönderilmiştir. Bu, Peygamber ile gönderildiği toplum arasındaki iletişimiıı en üst düzeyde ve en sağlıklı biçimde gerçekleşebilmesi için olması gereken durumdur. "Biz onu akıl erdirebilsinler diye bir Kur'an olmak üzere Arapça olarak indirdik"(Yusuf: 12/2); "Bu çok mübarek kitabı sana ayetlerini düşünsünler ve ibret alsınlar diye indirdik." (Sad: 38/29) İlk ayette geçen akıl erdirebilsinler ifadesi, akıl ile ilmi özdeşleştirmiştir. Bu, cahilin aklının eksik olduğu anlamına gelir46. Kur'an; "Eğer kulumuza parça parça indirdiğimiz Kur'an'dan şiiphe ediyorsanız haydi onun gibisinden bir sure meydana getirin ve Allah 'tan başka gönderdiklerinizin hepsini çağırın eğer iddianııda doğru iseniz."(Bakara: 21/23) "Yoksa 'onu kendisi uydurdu' mu diyorlar deki "öyleyse haydi onun gibi uydurma on sure getirin eğer doğru söylüyorsanız bunu yapın." (Hud: 11113) gibi ayetlerle eşsiz olduğu ve benzerinin getirilemeyeceği konularında muarızla43) Krş. Ebu Zehra, Muhammed, el-Vahdetü'l- İstamiyye, Mısır, tsz., s.22-32. 44) Ebu Zehra, Muhammed, el- Vahdetü'l- İslamiyye, s.23. 45) Krş. İhsan Hakkı, Resulu's-Selam Muhammed, Ürdün, 1988, s.59. 46) Krş. İbn Aş ur, Tefs'ir, XI/202. KUR'AN NEDEN ARAPÇA İNDİRİLDİ? (Gerekçeler ve Amaçlar Üzerine Bir Deneme) 41 nna meydan okumaktadır. Eğer Kur'an onların diliyle olmasaydı, meydan okumanın herhangi bir anlamı kalmazdı. Zira muhatapları, "biz dilimizle inmeyen bir kitaba nasıl karşılık vereceğiz" şeklinde itiraz edeceklerdi. Bu konuda Taberi şunları der: Herhangi bir metni anlamayan birine, "anlamadığın, bilmediğin bu metni 'oku ondan ibret al.' demenin bir anlamı olamaz. Kur'an'ı anlamadan okuyan, kör ve cahildir47. Allah bunu göz önünde bulundurarak Kur'an' indirdiği toplumun diliyle gönderdi ve kendilerine meydan okudu. İnsaf ehli, bu meydan okuyuş karşısında çaresiz kaldı ve çareyi teslim olmada buldu48. Aynı bağlamda Süleyman Ateş şunları der: Şayet Peygamber Arap olduğu halde kendisine başka bir dille mesela İbranice vahiy gelseydi, insanlar bu sözlerden hiçbir şey anlamayacaklan için şaşınp kalırlardı. "Bu ayetleri açıklaması gerekmez miydi?; Arap peygambere yabancı dilden sözler mi indiriliyor?" derlerdi. Bu takdirde de peygamber göndermenin asıl amacı olan insanların hidayeti gerçekleşmezdi. İşte bunun için her topluma veya millete kendi diliyle peygamber gönderilip kendi diliyle kitap indirildiği gibi, Araplar içinde yetişmiş olan Hz. Muhammed' e de Arapça vahiy verilmiştir. Fakat Hz. Muhammed'in peygamberliği cihanşümuldur. Kur'an'nın prensipleri de bütün insanlık için geçerlidir. O halde dilleri başka olan ve Arapça'yı anlamayan Müslümanların Kur'an'ı kendi dillerinde okumalan gerekir. Bu insaniann Arapça Kur'an'ı anlamadan tekrar etmeleri yerine onu kendi dillerindeki doğru anlamını düşüne düşüne okumalan çok daha iyidir.( ... ) Zorlamayla bir milletin dilini ortadan kaldınp Arapça'yı yerleştirmek de doğru olamaz. Çünkü "O 'nun ayetlerinden biri, göklerin ve yerin yaratılması, dillerinizin ve renklerinizin değişik olmasıdır." (Rum: 30/22) ayetinin belirttiği gibi, insanların renklerinin ve dillerinin değişik olması, ilahi sünnet gereğidir. İlahi sünnet gereği insaniann renkleri farklı ise, dilleri de öyle farklı olmuştur. Bir milletin dilini değiştirmeye kalkmak Allah'ın yasalanna aykırıdır. Öyleyse diğer ulusların Kur'an'ı anlayabilmeleri için tek çare tercümedir. "Ve eğer biz onu yabancı bir dilde bir Kur' an yapsaydık diyeceklerdi ki "ayetleri genişçe açıklansaydı ya? Arab'a yabancı dil (öyle) mi. De ki "O iman edenler için bir rehber ve şifadır. İman etmeyenlerin ise kulaklarında bir ağırlık vardır. Ve onlara karşı körlüktür. Onlara uzak bir yerden hay kırılır." (Fussilet: 41144) Ayet hakkında Mevdudi şunları der: "İnkarcılar şöyle diyorlardı: 'Muhammed Arap idi. Bize gönderdiği Kur'an'ın onun tarafından değil de Allah tarafından geldiğine nasıl inanabiliriz? Eğer o Farsça veya Latince ya da Yunanca gibi bilmediği dillerden birini akıcı bir şekilde konuşmaya başlamış olsaydı o zaman Kur'an'ın Allah'tan geldiğine inanabilirdik.' Allah onların bu iddialarını şöyle çürütüyor: "Anlayabilsinler diye Kur'an'ı onların kendi dillerinde gönderdiğimiz için itiraz ediyorlar ve diyorlar ki neden bir Ara b' a Arapça gönderildi? Halbuki yabancı bir dilde gönderilseydi o zaman şöyle diyeceklerdi: Ne tuhaf! Araplar'ın içinde bir peygamber gönderiliyor. Ama ona verilen kitap ne kendisinin ne de halkının anlayamayacağı bir dille (gönderilmiştir)."49 47) Krş. Taberl, Ebu Ca'fer Muhammed b. Cerir b. Yezid, Cômiu'l-Beyiinfi Tefs'iri'l-Kur'iin, Beyrut, 1995, I/81. · 48) Reşid Rıza, Merıar, I/28. 49) Mevdudl, The Holy Qur'an, (Meal ve Tefslr Notları), çev.: Muharrem Tan, İst., III/481, Fussilet, 41/44-45. 42 / Yrd. Doç. Dr. Abdulcelil CANDAN---- EKEV AKADEMİ DERCİSİ Bazı çevreler, Arapça inen Kur'an'a Arap olmayanların inanmalanna itiraz etmektedirler. Bu itiraz yersizdir, çünkü Allah, Kur'an'la birlikte rehber bir elçi göndermiştir. Bu rehber, öncelikle geldiği kavme hitap etmiş, eğitim ve mükemmel bir sosyal inialap vasıtasıyla onları hedeflediği seviyeye yükseltmiştir. Allah Teiila, adı geçen kavmi, dünyadaki diğer kavimleri eğitmek için görevlendirmiştir. "Herhangi bir kitap, sadece yazılmış olduğu dili konuşan kavme faydalı olur." tezini esas olarak kabul edersek, dünyadaki dillerin alanını daraltmış ve insanların meydana getirmiş olduklan kültürel ve tarihi eserleri de doğduklan toplumlarla sınırlamış olmamız gerekecektir. Bu durum, son tahlilde, tercümenin ve uluslar arası diğer tüm evrensel iletişim araçlannın faydasını inkar etmek anlamına da gelebilecektir. Oysa tercümelerle büyük şahsiyetlerin mesajlan dünyanın her tarafına yayılabilmektedir. Bu nedenle bu özellik, Kur'an'a has değildir50. Çağdaş dilci Mustafa Sadık Rafıi, Kureyş lehçesi dışında 40 lehçenin varlığından bahseder51. Durum bu iken Kur'an neden Kureyş lehçesiyle indi? Kureyş; Araplar içinde Adnanl'lerden, Adnanller içinde Mudarllerden, Mudarller içinde Kiminflerden Kinanller içinde Nadr b. Kinane oğullanndan olan meşhur ve büyük bir kabilenin ismidif52. Çağımızda İsHimiyat alanında meşhur müsteşrik W. Mongtomery Watt, Kur'an'ın Kureyş lehçesiyle nazil oluşunu, Hz. Peygamber ile ilk Müslümanların Kureyşli olmalarına bağlar. Şöyle der: Alimler, Hz. Muhammed ve ilk müntesipleri Kureyş kabillerine mensup oldukları için Kur'an'ın da Kureyş lehçesine göre okumuş olmalan gerektiği görüşünü benimsemişlerdir. Ayrıca Kureyş lehçesinin şiir diliyle özdeş olduğunu da düşünmüşlerdir53. Watt'ın öne sürdüğü bu gerekçenin yetersiz olduğuna inanmaktayız. Şöyle ki: Hz. ·Peygamber'in Kureyş lehçesiyle konuştuğu bir gerçektir. Bunun nedeni de şudur: Kur'an başka lehçelerle nazil olsaydı, Kuran'la Hz. Peygamber'in sözleri arasında herhangi bir mukayese yapma imkanı kalmazdı. Kuran'ın Kureyş lehçesiyle nazil olması, Kur'an'ın belagat ve icaz yönünden Hz. Peygamberin sözlerinden nasıl farklı ve üstün olduğunu ortaya koydu. Kur'an'ın Kureyş lehçesiyle nazil olmasının diğer önemli bir nedell-i de; baş gösterecek muhtemel bir kabilecilik ve ırkçılık sürtüşmesinin de önüne geçmiş olmaktır. Çünkü her kabile kendi şivesinin geçerli olduğunu düşün ür, onun için mücadele verirdi. Ancak Hz. Peygamber'in lehçesiyle okunınası bu ihtilafı ortadan kaldırdı54. Kureyş lehçesi, topadayıcı ve birleştirici bir özelliğe sahiptir. Bu lehçe, cahiliyye döneminde hac için Kiibe'ye gelen değişik kabilelerio şive özelliklerini alarak zenginleşmiş ve Kur'an'ı Kerim sayesinde hem Arap hem İslam iilimlerinin ortak kültür dili haline gelmiştir. Bu suretle Kur'an'ı Kerim din şeriatının (hukukunun) esası olduğu gibi, dil şeriatının (hukukunun) da kaynağı oldu55. Görüldüğü gibi, Kur'an'ın Kureyş lehçesiyle okunmasının en 50) Mevdudl, Resall Mesai!, (Fetvalar), çev.: Ahmet Osmanoğlu, A. Harndi Chohan, İst., 1992, 1/28-29. 51) Er-Rafii, Mustafa Sadık, i'cazu'l-Kuran, Beyrut, 1973, s.63. 52) Ebu Hayyan, Muhammed b. Yusuf b. Yusuf el-Endülüsl, el-Bahru'l-Muhit, Beyrut, 1992, X/546; Alusl, Mahmut Şakir, Ruhu'l-Meanl, Beyrut, ts., Yazır, IX/610. 53) Watt, Montgomery, Kur' an 'a Giriş, çev.: Süleyman Kalkan, Ankara, 1998, s. 101. 54) Er-Rafii, i'cazu'l-Kur'an, s. 63. 55) Danişmend, Tarihi Hakikat/er, II/576. KUR'AN NEDEN ARAPÇA İNDİRİLDİ? (Gerekçeler ve Amaçlar Üzerine Bir Deneme) 43 önemli hikmeti, söz konusu lehçenin tüm lehçeleri içermesi, daha kuşatıcı ve daha birleştirici olmasıdır. Mustafa Sadık Rafii de buna yakın bir mütalaada bulunur. Şöyle der: Kur'an'ın bu lehçeyi yeğlemesi, birçok hikmetten dolayıdır. Şöyle ki, bu lehçe kültürsüz ve kaba insanları toplayabildi. Bu lehçe olmasaydı Arapların bir araya gelmeleri mümkün olmazdı. Hz. Peygamber' e sihirbaz, kahin, deli, şair diyen kendileriydi. Bu nedenle aynı kişilerin lehçesiyle kendilerine cevap verilmesi gerekiyordu56. Kureyş lehçesinin topadayıcı olma özelliği yanında, Kureyş kabilesinin coğrafi konumu da önemli bir nedendi. Kureyş, diğer kavimlerden uzak bir bölgede bulunuyordu. Dolayısıyla da Kureyş lehçesi bu özelliğiyle yabancı dillerden uzak kalmış, ona yabancı dillerden herhangi bir karışma ve sızma olmamıştı. Araplar hac mevsiminde Kurey(ılere misafir olur ve yaklaşık 50 gün kadar yanlarında ikamet ederlerdi. Kureyşiler bunu iyi bir biçimde değerlendirir, kendilerinden hukuk ve mizaçıarına en uygun olan kelimeleri seçer dil ve mizaçıarına ağır gelenlerçlen sarfı nazar ederlerdi57. Kureyş lehçesinin bu öneminden dolayıdır ki, değişik lehçelerden kaynaklanabilecek ihtilaf ve sürtüşmelere imkan vermemek için Hz. Ebfibekir, Hz. Peygamber'in ashabıyla İstişare edip konsensüs sağladıktan sonra, aynı şiveyle yazılan bir Kur'an nüshasını tashih etmiş ve tüm İslam coğrafyasına gönderip okunmasını sağlamış ve diğer nüshaların yok edilmesine karar vermiştir58. 6.2. Arapça'nın diğer dillerde bulunmayan bazı özellikler taşımış olması: Arapça'da bulunan birçok özelliği aynı formatta her dilde bulma imkanına sahip değiliz. Arapça'da aynı meram birçok formla ifade edilebilir. Mesela herhangi bir adarnın ayakta olduğunu Arapça olarak ifade etmek istediğimizde muhatabın durumuna olayı birçok formatta ifade edebiliriz. Şöyle ki: Kalkma fiiline önem vermek istediğimizde; "kame reculun/ bir adam kalktı" deriz. Kalkan adama öncelik vermek İstersek onu başa alır ve "reculun karne/bir adam kalktı" deriz. Adamın kalkmasından tereddüt edenlerin tereddütlerini izale etmek için, "kad kame reculun/kuşkusuz bir adam kalktı," veya inne reculen karne/muhakkak ki bir adam kalktı" deriz. Adamın kalktığını reddeden birine, "inne reculen kad kame 1 muhakkak ki bir adam kalktı" veya "inne reculen lekad kame/ muhakkak ki bir adam kalktı." veya valiahi inne reculen lekad kame/ Allah'a yemin olsun ki kuşkusuz bir adam kalktı." ifadelerini kullanırız. Hepsi de adarnın kalktığını ifade etmektedir, ancak olay değişik ifade ve formlarla vurgulanrnıştır59. 6.2.1 Apaçık bir dil olması, yani "beyan" vasfina sahip bulunması: Beyan,en kapsamlı ve etkili biçimde meraını ortaya koymak60, anlamı örten her şeyi kaldırmaktır. Beyan zeka ve kalbin işlevidiı.6 . Suyuti, Kur'an'ın beyan vasfının Kur'an'ın en önemli 56) Er-Rafii, i'cazu'I-Kur'an, s. 62. 57) Muhammed Zerzur, Ulumu '1- Kur 'an, Beyrut, 1984, s.25. 58) Taberi, Tefsir, l/47; Cemaleddin Kasimi, Mehasinu't-Te'vil, Beyrut, 1997, I/179. 59) Bkz Yazır, Hak Dini, I/ll. 60) İbn Manzur, Lisanu '1-Arab, 11569. 61) Muhammed Edip Salih, Tejstru 'n- Nusus, Beyrut, 1993, s.23. 44 / Yrd. Doç. Dr. Abdulcelil CANDAN----EKEV AKADEMi DERCİSİ vasfı olduğunu ve bu vasfın başka hiçbir kitaba nasip olmadığını belirttiı-62. "Sana bu Kur' an' ı indirdik ki insanlara kendilerine indirifeni beyan e desin." (N ahi; 16/44) ay eti beyan'ın Hz. Peygamber'in risalet vecibesi cümlesinden olduğunu göstermektedir. Kur'an, Arapça'nın bu özelliğini birçok ayette ifade etmiştir. "Onu Ruhu'! Emin (Cebrail) indirdi. Senin kalbine ki uyarıcılardan olasın, açık parlak bir Arapça ile" (Şuara; 26!193-195) "Bu Kur'an apaçık bir Arapça'dır." ( Nahl: 16/103) "Korunsunlar diye pürüzsüz Arapça bir Kur' an indirdik. (Zümer:39/20) "Açık bir Arapça ile (indirdik)" (Şuara:261195) ayetleri Arapça'nın beyan sıfatını öne sürmektedir. 6.2.2. Arapça'nın aslında yabancı dilden ıstı/ah ve kelimelerin bulunmaması: Bu özellik, Garibu'l-Kur'an gerçeğiyle çelişmemektedir. Zira, garib, yurdundan uzak kalan tek ve nadir, bilinmeyen, mübhem, kapaiı63, kelimelerin Arapça dil kurallarıyla açıklanması anlarnındadıı-64. Dilcilerin tanımlarından anlaşılacağı gibi, Garibu'l-Kur'an yabancı kelimeleri değil, Kur'anda bulunan kapalı ve izaha muhtaç kelimeleri ele almaktadır. _ Kur'an'da Arapça dışında kelime bulunmadığı ulemaca kabul görmüş, yabancı olduğu iddia edilen kelimeleri de diller arası müşterek kelimeler olarak kabul etmişlerdir.Ebu Ubeyd ise yabancı olduklan iddia edilen kelimelerin kökleri itibariyle Arapça olmadıklarını, ancak Arapçalaştırıldıklannı savunmuştuı-65. Zorunlu olarak giren birtakım teknik ve bilimsel kelimeler dışında, Arapça' da yabancı ıstılah yok denecek derecede azdır. Bu bağlamda botanik ile ilgili kelimeler misal verilebilir." Arap Iisanında botanik ile ilgili tek bir yabancı ıstılah yoktur. Arapça, ne Arap ·botaniğinin başlangıcında ve ne de devamında yabancı bir ıstılah almıştıı-66. 6.2.3. Arapça'nın zengin bir kelime hazinesine sahip olması: Bunun, Arapça'nın en temel özelliği olduğunu belirtmek gerekmektedir. Arabistan'da çok rastlanan aslan ve deve benzeri hayvanların 4 bine yakın ismi bulunduğu bilinmektediı-6 . Suyutf, İmam Şafi.i'den şunu aktarır: Arapça'nın kapsamlı olma vasfından dolayı, Hz.Peygamber dışında hiç kimse onun tamamma vakıf olamaz68. Arap dilinin bu özelliği, diger dillerle kı yaslandığında daha da bariz bir biçimde ortaya çıkar. Arapça'nın temel kelimeleri 7220 iken türevleriyle bu sayı 12032'ye ulaşmaktadır. Süryanice ve İbranice'de, kelime sayısı 5 bin civarındadır, türevleriyle ancak 8607'a ulaşabilmektediı-69. Dilci Fıruzabadi, "erRavd el-Mesluf Fima lehu İsmani ila Uluf' isimli eserinde, kılıç için 1000 isim sırala62) Suyuti, el-Müzhir,l,32l. 63) Bkz. İbnu Manzur, Lisanu'l-Arab, X/39. 64) el-Kaysi, Ebu Muhammed Mekki b. Ebu Tali b, el-Ümde fl Garibi'l-Kur'fın, nşr: Yusuf Abdurrahman ei-Mearişl, s. 9. Ayrıca bkz. Abdurrauf Müniivi, Faydu'l- Kadir Şerhu Cfımii's-Sağir, Beyrut, 2001,11712. 65) Suyuti, el-Müzhir, 11269. 66) Hamidullah, İslam'a Giriş, s.13. 67) Hamidullah, İslam'a Giriş, s.l5. 68) Suyutl, el-İtknnfl Ulumi'l-Kur'fın, Beyrut, 1993, 1/267. 69) Rıza, Menfır, 1158. KUR'AN NEDEN ARAPÇA İNDİRİLDİ? (Gerekçeler ve Amaçlar Üzerine Bir Deneme) 45 mıştır. İbn Havey, aslan için 500 isim sıralarken 70, daha sonra gelen Kasım b. Cafer 130 isim daha ilave etmiştir. el-Asmai, taş için 70 isim, el-Maam, köpek için 70 isim saymıştır?!. Arap dilcileri arasında yapılan kelime yarışmalan meşhurdur. Suyuti, Ebu Ali elFarisi'nin İbn Halevey'e karşı böbürlenerek kılıcın 50 ismini ezberlediğini nakletmektedir72. Oryantalist Nöldeke Arapça'nın zenginliği korıusurrda şunları der: Araplar'ın hayatı ve yaşantılarının sadeliği yanında Arapça'nın zenginliği bizi şaşırtmaktadır73. Ahmet Emin Arap dilinin zenginliğini Arabistan da en çok kullanılan kelimelerle sınırlandırmaktadır. Bu bağlamda şunları der: Arapça, deve, çöl vs. isimler konusunda zengindir. Ancak Arap kültürü haricinde kalan eşyaya isimleri konusunda zengin değildir. Bu bağlamda denizi örnek verebiliriz. Araplar deniz(ler)den uzak yaşadıkları için deniz ve denizeilikle ilgili sözcükler azdır74. Kürsü, hayvan, matbaa, kanun vs. kelimelerin delalet ettiği mana bir bedevinin zihninde ayrı, şehirlerde yaşayan insanın zihninde ayndır. Bedevi, "kürsü"yü en basit anlamıyla düşünürken, şehirlinin zihninde "kürsü"nün anlam alanı daha geniş ve daha kapsamlıdır75. 6.2.4. Arapça 'nın besteli bir dil olması: Dilciler, dilleri besteli ve bestesiz olmak üzere ikiye ayırmaktadırlar. İngilizce, Almanca ve Fransızca bestesiz diller kategorisinde sayılırken, Türkçe ve Arapça besteli diller özelliğine sahiptif76. Müsteşrik A. J. Arberry, İsHim'ın yayılmasını Kur'an'ın kulak ve ruhlara tesir etmesine bağlamaktadır. Şöyle der: Hıristiyanlığın aksine, İslam çok hızlı bir şekilde yayılmıştır. Kur'an'ın düzenli, ahenkli ve kulağa hoş gelen bestesi, İslam'ın hızla yayılmasına katkıda bulunmuştur??. Arapça'nın bu yönü, özellikle Kur'an tilavetinde ortaya çıkmaktadır. Kur'an okunurken fonetiği, ahengi okuyucu ve dinleyici üzerinde eşsiz bir etki yapmakta, tilavette yapılan en küçük bir hata bile fark edilebilmektedir. Arapça kelimelerinde mahreçleri birbirine yakın kelimelerin kullanılmaması da bu özelliği pekiştirmektedir. " "benzeri kelimelerin kullanılmaması buna örnektir. Arap dilcileri bu kaideden hareketle, Arapça'ya giren yabancı kelimeleri kolaylıkla ayırt edebilmişlerdir78. 6.2.5. Arapça kelimelerin değişmezliği: Günümüz Arapçasıyla Kur'an'ın nazil olduğu dönem Arapçası arasında bir farkın bulunduğunu ifade etmek oldukça zor görünmektedir. Kur'an'ın değişmezlik vasfı, indirildiği dilin de büyük değişimlere maruz kalma70) Bkz. Firuzabadi, Mecduddin Muhammed b. Yakub, el-Kamusu'l-Muhit, Beyrut, 1973, "syf' maddesi. 7 l) Bkz. Rıza, Me nar, I/58. 72) Bkz. Suyutl, el-Muzlıir, I/405. 73) Bkz.Ahmed Emin, Fecru'l-İslam, Beyrut, ts, s.94. 74) Bkz. a.g.e., s.95. 75) A.g.e., s.93. 76) Bkz. Danişmend İsmail Hami, Tarihf Hakikat/er, İst., 1978, II/413. 77) Bkz. Ünal, Taha, F., The Crossroads, İzmir, 1998, s. 147 78) Suyuti, el-Muzhir, I/207. 46 / Yrd. Doç. Dr. Abdulcelil CANDAN----EKEV AKADEMi DERCİSİ masını gerekli kılmaktadır. Bugün kullanılan Arapça kelimelerle XV asır önce kullanılan Arapça kelimeler arasında herhangi bir değişim veya deformasyon meydana gelmemiştir. Konu ile ilgili olarak Muhammed Hamidullah şunları der: "Dillerin zaman içinde değiştiği kabul edilen bir gerçektir. Mesela Urduca'ya bakalım. 500 yıl önce Urduca yazılmış bir kitabı anlamamız çok zordur. Bu, dünyadaki bütün diller için geçerlidir. İngilizce'de 5-6 yüzyıl önce Chaucer'ı ancak birkaç bilgin anlayabilmektedir. Bu diğer bütün eski ve yeni diller için geçerlidir. Diller değişirler ve yavaş yavaş arkaik hale gelirler. Allah'ın son mesajı aynı değişime maruz bir dilde vahyolmuş olsaydı bizim de anlayabilmemiz için 20. yüzyılda başka bir kitap göndermesi şart olurdu.( ... ) Günümüzde radyoda dinlediğimiz, gazete okuduğumuz Arapça'nın Peygamberin zamanındaki yani Kur'an ve hadisteki Arapça'yla aynı olduğu ispatlanmış bir gerçektir. Kelimelerin anlamı, dilbilgisi, imla ya da telaffuz noktasında bu iki dil arasında hiçbir fark yoktur. Peygamber bugün aramızda bulunsaydı ve ben ona çağdaş Arapçayla konuşsaydım kendisine söyleyeceğim her kelimeyi anlardı. Aynı şekilde peygamber bana cevap verdiğinde ben de onun söyleyeceklerinin her cümlesini anlardım.'•79 Batı dilleri için bu özelliği söylemek söz konusu değildir Birçok Batılı dilci bu gerçeği itiraf etmiştir Bu bağlamda Ludwig Wittgenstein şöyle der. "Dilimiz eski bir şehre benzer: Dar sokakların meydanların, eski evlerin ve yeni evlerin, çeşitli dönemlerde eklenen yapıların oluşturduğu bir labirenttir ve düz caddeler ve tek biçimli yapılardan oluşmuş pek çok yeni mahalle, bu ana bölümü kuşatmıştıı-80. Batıda 5- 6 asır önce yazılmış bir eseri kolaylıkla anlamak ·mümkün değildir. İngiltere'de 1934 yılında basılan Webster sözlüğünde kelime sayısı 600 bin civarında iken, aynı sözlük 1961 yılında 450 bine düşmüştü. III. baskısında aynı lügate 100 bin kelime ekienirken 250 bin kelime çıkarılmıştır. Bu değişiklik çeyrek asır gibi kısa bir sürede İngiliz dilinin %50 civarında değiştiğini göstermektediı-81. 6.2.6. Arapça'da kelimelerin belirli harflerle başlamasının anlam yö1iünden bazı ip uçları vermesi de Arapça 'nın özelliklerindendir. " " kelimelerinin ilk harfler isti'la harflerinden olup yücelmeyi ifade ederler. Birinci kelime ruhi anlamda yücelmeyi ifade ederken, diğer kelime hissi bağlaında yücelıneyi ifade etınektediı-82. "Dat" harfi bu bağlamda misal verilebilir. Arapça'da genelde "Dat" harfiyle başlayan keliıneler çirkin ve uğursuz anlamlarını vermektedir. Bu bağlaında şu kelimeler örnek verilebilir: : Rahatsız olmak, sıkıntı vermek : Zaliınce, haksızca : İnleme, bağırma : Sapma, yoldan çıkma 79) Hamidullah, Muhammed, İslam'ın Doğuşu, Çev: Murat Çiftkaya, İst, 1997, s.l6-17. 80) Frederick, Din Dilinin Anlamı, s.78. 81) Raid Abdulkerim, Zdhiretu'l- İ rab fi'l-Arabiyye, Malta, 1990, s.49. 82) Bkz. Raid, Zdhiretu'l- irab, s.50-51. KUR'AN NEDEN ARAPÇA İNDİRİLDİ? (Gerekçeler ve Amaçlar Üzerine Bir Deneme) : Kaybolma, yok olma :Gürültü. /Ha harfi ile başlayan kelimeler ise genelde güzellik ve uğurluğu ifade eder. Bu bağlamda şu kelimeleri örnek verebiliriz: :güzellik, : Hayat, yaşam, :Sevgi, :Hürriyet, : Yumuşaklık, :Hikmet, : Hak.83 47 6.2.7. Arapça'nın morfolojik yapı zenginliği: Kelimelerin şekilleri ve oluşumunu konu edinen dil i! mi anlamına gelen morfoloji bakımından da Arap dili diğer dillerden zengindir. Arapça'da anlam, kelimenin köküyle sınırlanmaz, isim, mana, zaman ve mekan kalıplan, ses ifade eden isim ve harflerde de kendini göstermektedir. Arapça'da " "kitab", "mektfib", "meketebe", "katib" sözcükleri aynı kökten türetildikleri halde, İngilizce'de writer (yazar), book (kitap), library (kütüphane), letter(mektup) kelimeleriyle ifade edilir. İlk dönem Arap dilcilerinden Sibeveyh aynı kökten 308 kalıp türetirken, İbn Serrac bu sayıyı 330'a yükseltmiştir84. 6.2.8. Arapça'nın ahenk, tanin (sesin uzatılması) gibi hassasiyet ve cazibeye sahip bulunması: Merhum Muhammed Hamidullah konu bağlamında şu hatırasını nakleder: "İstanbul'da iken banaAvrupalı bir müzik profesörü geldi ve şunlan dedi: "Kur'an'ı tetkik ediyordum. Kur'an şiir değildir, ama onda öyle bir musiki var ki insanı hayrete düşürüyor. Şiirde bir kelimenin yerini değiştirirsen vezni bozulur. Musiki ve alıengin kaybolduğu derhal anlaşılır. Nesirden bir harf birkaç kelime kaldırsan ahenk bozulmaz. Çünkü ölçü yoktur. Kur'an şiir olmamakla beraber ondan bir harfi kaldırsan derhal kendine has musikinin aksadığı görülüyor. Bu beşer sözü olamaz. Beşer sözünde böyle istisnasız tam bir ahenk bulunmaz. Bunun için Müslüman oldum. Yoksa ben Arapça bilmem. Kur'an'ın manasını anlamam." Bir zaman sonra Profesör tekrar bana geldi ve dedi ki: "Ben Kuran'daki musikinin Kur'an'ın bir mucizesi olduğuna delalet ettiği için Müslüman olmuştum. Halbuki "latuahizna" kelimesinde bu ahenk bozuluyor. Musiki kalmıyor. Bu kelimede bu alıengin bozulması onun mucizeliğini kaldım. imanım sarsıldı." "Oku bakalım, nasıl bozuluyor?" dedim. Okudu, ama "latu'hizna" diye okuyor ve "vav"ı med harfi gibi okuyor, "ta"yı da uzatıyordu. Ona dedim ki; "sen yanlış okuyorsun. oradaki "vav" hemzenin yazılması içindir, med harfi için değildir. Onu nazan i tabare alma ve "ta"yı uzatmadan "latuahizna" şeklinde oku." Bunun üzerinde, "o halde ta83) Raid, Ztlhiretu 'l- İ rab, s.52-53. 84) Suyuti, el-Muzhir, II/4. 48 / Yrd. Doç. Dr. Abdulcelil CANDAN----EKEV AKADEMİ DERCİSİ mam, musiki mükemmeldir." dedi ve gitti. Geçenlerde bana bir mektup yazmış; "teşekkür ederim imanımı tazeledin." diyor85. 6.2.9. Arapça'daki zamirierin yapısı: Bu yapı onu diğer dillerden ayıran önemli bir özelliktir. Şöyle ki: İngilizce'deki "they" (onlar) kelimesini misal verebiliriz. İngilizce'de "they" (onlar) deyince; bir erkek grubunu, bir kadınlar grubunu, erkek-kadın karışımı bir grubu, iki erkeği iki kadını kastediyor olabiliriz. Oysaki bu problem (zaaf) Arapça'da yoktur Arapça'da erkekler grubu için özel bir kelime "hum", kadınlar için özel bir kelime "hunne", iki kişi için (cinsiyet ayırt edilmeden) özel bir kelime "h uma", iki erkek için özel bir kelime "hazani" ve nihayet iki kadın için yine özel bir kelime "hatani" kullanılmaktadır. (Bu Arapça zamirierin hepsi, İngilizce'deki tek kelimeyle karşılanmak zorundadır. "They", Türkçe'de "onlar" zamiri aynı kelimelerin tek karşılığıdır. Arapçii'da fıil ve sıfatlar, hiçbir yanılmaya meydan vermeyecek nitelikte bir erkekler grubuna, bir kadınlar grubuna, iki şahsa veya ikiden fazla şahsa işaret edebilirler. Arap dilinin bu kabiliyeti İngilizce "The two women said" "veya Türkçe karşılığı olan, "O iki kadın de-. di." cümlesini Arapça karşılığı olan "kaleta" (28/23) kelimesiyle karakterize edilebilir. Görüldüğü üzere, Arapça tekkelime İngilizce'de (veya Türkçe'de) bu kabiliyeti kanun ve nizamnamelerin (ki bir hukuk kitabı niteliğinde olan Kur'an'da bunlardan bolca mevcuttur) yazılmasında son derece önemlidir. Özellikle evlenme, boşanma ve miras konularında. Örnek olarak Bakara Süresi'nin, 228. ayetini ele alalım: "Bo~ananlar (tekrar evlenebilmek için) kendi başlarına üç aybaşı beklerler. Onlar için, Allah'ın rahimlerinde · yarattıklarını gizlemeZeri doğru olmaz. Eğer onlar Allah' a ve Alıiret gününe inanıyorlarşg ... Ve eğer barışmak "isterlerse," eşleri onları tekrar almaya daha çok hak salıibidirler( ... )" Ayetin altı çizili olan bütün kelimeleri "müennes" (dişil) siğasıyla verilmektedir. Sadece kocalar için kullanılan "eradu" (isterlerse) kelimesinde "müzekker" (eri!) sığasına geçilmiştir. (Böylece kadınlara ve erkeklere ait kelimeler birbirlerinden açıkça ayırt edilmiş olmaktadır.) Dünyanın başka hiçbir dilinde bu ilahi kanun böylesine veciz bir şekilde verilemezdi86. 6.2.10. Arapça'da bir takım kelime ve kavramların karşılığının diğer dillerde tam manasıyla bulunmaması: Bu bağlamda iki kelime vermekle yetineceğiz: a) İstiva: "O öyle bir yaratıcıdır ki yerde ne varsa hepsini sizin için yarattı. Sonra göğe yönelip onları yedi gök olarak düzenledi. "(Bakara: 2/2) "Ra/ıman Arş'a hakim oldu." (Taha: 20/5) ayetlerinde geçen istiva kavramına, oturma, hiikim olma, plan ve tasarımı göklere uygulama anlamları verilmiştir87 ki bunların hiç biri istiva ifadesinin gerçek anlamını vermemektedir. Farsça'da kullanılan "rast bayestad" ifadesi de doğrulmak anlamına gelir ki istivti anlamını vermemektedir. Zira doğrulanmak eğilme ve bükülmeyi de içerir ki, bu ifade Allah için düşünülemez88. 85) Ateş, Süleyman, İslam 'a İtirazlar Kur 'an 'ı Kerim 'den Cevaplar, Ankara, ts., >.201 -202. 86) Reşat Halife'den naklen, Zeyveli, Hikmet, Kur'an ve Sünnet Üzerine Makaleler, Ankara, 19%, s.155. 87) Esed, MuJıammed, Kur'an Mesajı, çev.: Cahit Koytak, Ahmet Eıtürk, İst., 1999, I/9. 88) Bkz. Rız~:Menar, IU/214. KUR'AN NEDEN ARAPÇA İNDİRİLDİ? (Gerekçeler ve Amaçlar Üzerine Bir Deneme) 49 b) Libas: "Kadınlar sizin için libas siz de onlar için libas durumundasınız." (Bakara: 2/214) Ayette geçen "libas" kelimesine "giysi" ve "elbise" anlamlan verilmiştir. Nitekim ayeti, "Kadınlar sizin için pantolon/ar, sizler de onlar için pantolonlarsınız." biçiminde meallendirenler olmuştur89. Arapça dışında herhangi bir dil ile libas kelimesini tercüme etmeye kalkışırsak en az on kelime sıralamamız gerekir. Zira Kur'an libas kelimesiyle erkek ile kadın arasındaki yakınlığın giysi veya elbiseden ibaret olmadığını belirtmek istemiştir. Ayet libas kelimesiyle, erkek ve kadın arasındaki sıcak alakayı vurgulamak istemiştir. Elbise, vücudu örtüp sıcak-soğuktan koruduğu gibi, kadın ile erkek de birbirlerini haramdan korurlar90. Bunun yanında, libas ayıbı örttüğü gibi, eşler de birbirlerinin ayıplarını örterler; iffet ve namuslarını muhafaza ederler; elbise gibi birbirlerine sarılır, sarmalaşırlar9I. Ayet, giysinin bedene yakınlığıyla eşler arasındaki yakınlığı da ifade etmektedir. Hiçbir tercüme aslının yerini tutmaz. Mesela günümüzde Kur'an'nın İngilizce (ve hemen hemen dünyanın bütün büyük dillerinde) müteaddit tercümeleri vardır. Bununla beraber, zaman zaman yeni tercümeler yapılıyor. Bunlardan hatalı olanlar olduğu gibi, doğru olanlan da vardır. O halde kesin doğru ol~nı ya da aslını mı, yoksa hata ihtimali olanı mı tercih etmek gerekir?92 "Biz onu Kur'an olmak üzere Arabf olarak indirdik." (Yusuf: 12/2) ayeti, Kur'an'ın Arapça olarak indirildiğini vurgulamaktadır. Kur'an'ın Arapça metni, Hz. Peygamber' e nazil olan metindir. Meal ve tercümeler ise ne kadar özenle hazırlanmış olsalar da "insan emeği" olmak vasfından çıkmaz. Bu nedenle, Arapça metnine verilen saygınlık meal ve tercümelere verilmemiştir. İbadedet edecek şahıs, İnsan emeği olan meal veya tercümeler ile değil, ancak Allah Teala'nın seçtiği dil ile ibadet etmenin hazzını duyar. Bu bağlamda Frederick Ferre, C.A.Campbell'den şunlan nakleder: "Bazı semboller, insan zihninin anlayamadığı zaman bile kabul etmeye zorlandığı, tabii yakınlığın güçlü bir duygusunu uyandınr. Bu durum, hikmet, aşk ve adalet gibi sembollere, onları Tanrı 'ya yüklerneye izin veren bir nesnellik ve bir zorunluluk verir."93 "Kilisenin hayatı, Kutsal Kitap'tan ayrılamaz. Kilise bizzat kendine bağlı kaldığında, varlık nedenlerini bilir. Bu nedenler de kendi varlığını sürdürmek, üyelerinin tapınmada Tanrı'yla karşılaşmasını sağlamak, onlara iman dilini konuşma gücü ve bir barış ve aşk hayatını sürdürme kuvveti vermektir94. Sonuç Dil canlı, gelişen ve kültürler - arası iletişimi sağlayan, insanı diğer canlılardan ayıran büyük bir olgu, milletierin karşılıklı etkileşim içerisinde oldukları bir ifade vasıtasıdır. Dil, hikmetin yoludur. Dil, o dili konuşanların tercihlerini, inançlarını, eğilimlerini ve hayat tarzlarını ifade eder. İnsanın tüm eylemleri dilde billurlaşarak belirgin bir du89) Bkz. Bekr Abdullah Ebu Zeyd, Er-Rüdüd, Riyad,l414, s.348. 90) Bkz. Ahmed Cemal, Kitô.bun Uhkimet, II/37 1. 91) Bkz. Yazır, I/670. 92) Bkz. Hamidullah, İslô.m'a Giriş, s. 43. 93) Frederick, Din Dilinin Anlamı, s.l35. 94) Frederick, Din Dilinin Anlamı, s. 133. 50 1 Yrd. Doç. Dr. Abdulcelil CANDAN----EKEV AKADEMi DERCİSİ rum arz eder. Dil, kültürel değerlerin başında gelir, insanın ve hayatın en canlı parçasıdır. O, duygu ve düşünceletin tercümanı, insanlan bir hedef ve misyon etrafında bir arada tutan en büyük harç olmuştur. Arapça, Sami diller içinde yer alan önemli bir dildir. O, Allah Teala'nın son kitabı için seçtiği dildir. Arapça, "Muhakkak ki o zikri (Kur'iin'ı) bizindirdik ve elbette onu biz koruyacağız." (Hı cr: 15/9) ilahi garantisiyle koruma altına alınmış tek dil olma vasfına sahiptir. Kur'an'ın Arapça inmesi, onun yeryüzünde en çok kullanılan diller arasına girmesine neden olmuştur. İslam dininin yayılmasıyla Arapça da yayıldı, başta Abbasi ve Emevi devletleri olmak üzere birçok devletin resmi dili oldu. Arap dili, Kur'an'ın nüzulü ile yeni kavramlar kazandı. Kur'an, Arapça olan bu kavramlara, yepyeni anlam içerikleri yükledi. Kur'an'ın tek bir dil ile inmesinin, İslam birliği esprisiyle de yakından ilişkili olduğunu ifade etmek mümkündür. İslam'ın temel bilimleri tefsir, hadis, fıkıh, kelam gibi ilimlerde derinleşrnek için. Arapça bilme şartı aranmıştır. Bu öneminden dolayı Arapça sadece Arapların değil tüm Müslümanların ortak djli olma vasfını kazanmıştır. Her Müslüman günlük ibadetlerini yerine getirecek kadar Arapça'yı bilmek durumundadır. Arapça bu sayede İslam medeniyetinin aslı olan Kur'an'ın dili olma vasfını kazanmıştır. Arapça, Kur'an sayesinde zenginleşti ve gelişti. Kur'an, Arapça'nın en eski ve en muteber kaynağıdır, Arapça'nın koruyucusu ve devam etmesinin birinci derecedeki etkenidir. Dil konusunda ciddi anlamda ele alınan eski eserlerin tamamı Arapçadır. Bu bağlamda Ferra'nın yazdığı Meani'l-Kur'an, Ebu Ali el-Farisi'nin el-Hucec'ı, Zeccac'ın İ'rabul Kıir'an'ı, Ebu Berakat Enbari'nin el-Beyan'ı, Ebu'l-beka Ekberi'nin İmlau Ma Menne Bihi'r-Rahman'ı, Zemahşeri'nin el-Keşşaf'ı, İbnu Manzur'un Lisanu'l- Arab'ı gibi önemli kaynaklar örnek verilebilir. Bu ve benzeri binlerce temel kaynak, Kur'an ışığında yazılmıştır. Bu makalemizde, Arapça'nın pek çok hakikati gizlediğini görmüş olduk. Arapça, antropolojik anlamda dillerden bir tanesidir. Herhangi bir kutsallığı yoktur. Vahiy vasıtasıyla Arapça'ya yeni anlam içerikleri kazandınlrnıştır. O, Kur'an'a bir araç olduktan sonra, ebedileşerek, "Kur' an ve İbadet Dili" olma vasfını kazanmış ve dar bir coğrafya dili olmaktan kurtulup tüm dünyada kullanılan dil olma özelliğini kazanmıştır. Müslümanlar vahyin nazil olduğu dil ile ibadet etmekle, Hz. Peygamber' e nazil olan metnin aynısını okuma mutluluğunu yaşarlar. Allah Teala son mesajını insanlara son peygamberi vasıtasıyla Arapça olarak iletmiştir. Kur'an, kırkavaran Arap dili lehçeleri arasında Hz. Peygamber'in kullandığı Kureyş lehçesiyle indirilmiştir. Kur'an'ın Arapça inmiş olması, onun kutsiyetinden olmayıp, Arapça'nın değişmez özelliği yanında, çok zengin kelime hazinesine sahip olması, içinde belagat, fesahat, müteradif kelime, iştikak ve irab bulunmasından dolayıdır. Ayrıca, Hz. Peygamber'in Arap olması, Arap bir toplumda yetişmesi ve orada risaletini tebliğe başlaması, Kur'an'ın Arapça inmesinin önemli nedenlerindendir.


.