Ana Sayfa
Alt Sayfa
LİNKLER
İletişim
A--
FAYDALI SİTELER
ŞİMŞİRGİL-VİDEO
HAKİKAT KİTAPEVİ KİTAPLARI
NEDEN MÜSLÜMAN OLDULAR
MÜSLÜMAN NASIL OLUR
ANA BABA HAKKI
ESB EVLAT HAKKI
DİNDE ŞAHSİ GÖRÜŞ OLMAZ
KUTSAL EMANETLER
DİİNİMİZİSLAM.COM RADYO
DİNİ YIKMA GAYR.
HAK DİN İSLAM
VAHDETİ VUCUD VE ARABİ
TEMKİN VAKTİ
MÜZİKSİZ İLAHİLER
MÜZİK AFETİ
vahdeti vucud
FETRET EHLİ
SİGARA
TÜRK-İSLAM ÜLKÜSÜ
S.AHMET ARVASİ
TAM İLMİHAL
MEKTUBAT
FAİDELİ BİLGİLER
HAK SÖZÜN VESİKALARI
İSLAM AHLAKI
HERKESE LAZIM OLAN İMAN
ESHABI KİRAM*
KIYAMET AHİRET
KIYMETSİZ YAZILAR
CEVAP VEREMEDİ
İNG.CASUS İTİRAF
NAMAZ KİTABI
ŞEVAHİDİ NÜBÜVVE
MENAKIBI ÇİHARI GÜZİN
EVLİYALAR ANS.TEK
PADİŞAH ANNELERİ
MÜHİM SORULAR
E ÖREN
SE-
LI
===SOHBETLER===
SOHBETİN ÖNEMİ
M.A.D SOHBET 2001
M.A.D SOHBET 2002
M.A.D SOHBET 2003
M.A.D SOHBET 2004
M.A.D SOHBET 2005
M.A.D.SOHBET 2006
M.A.D.SOHBET 2007
M.A.D.SOHBET 2008
M.A.D.SOHBET 2009
M.A.D.SOHBET 2010
M.A.D.SOHBET 2011
M.A.D.SOHBET 2012
M.A.D.SOHBET 2013
M.A.D.SOHBET 2014
SOHBET 2015*
O ÜNLÜ ÖZEL
ünlü sohbet 2003-06
ünlü sohbet 2007-09
ünlü sohbet 2010-11
ünlü sohbet 2012-13
ünlü sohbet 2014-15
ÜNLÜ SOHBET 2016
ÜNLÜ SOHBET 2017*
ÜNLÜ SOHBET 2018
ÜNLÜ SOHBET 2019
ÜNLÜ SOHBET 2020
ÜNLÜ SOHBET 2021
ÜNLÜ SOHBET 2022
ÜNLÜ SOHBET 2023
ÜNLÜ SOHBET 2024
ÜNLÜ SOHBET 2025
1**
.M.3
SO
55
vi
2005
VİDEO-H İNANÇ
kk ehli sünnet
K ÖZELEŞTİRİ
HİKMET EHLİ ZATLAR
YOLUMUZU AYDINLATANLAR VİDEO
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2001
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2002*
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2003*
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2004
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2005
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2006
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2007
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2008
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2009
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2010
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 11
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2012
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2013
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2014
YOLUMUZ AYDIN 2015
YOLUMUZ AYDIN 2016
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 17
YOLUMUZ AYDINL 2018
YOLUMUZ AYDIN 2019
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2020
YOLUMUZU AYDIN 2021
YOLUMUZU AYDIN 2022
YOLUMUZU AYDIN 2023
YOLUMUZU AYDIN 2024
YOLUMUZU AYDIN 2025
ET
2006
VT-OSMANLI
VEHBİ TÜLEK GENEL
VEHBİ TÜLEK 2005
VEHBİ TÜLEK 2006
VEHBİ TÜLEK 2007
VEHBİ TÜLEK 2008
VEHBİ TÜLEK 2009
VEHBİ TÜLEK 2010
VEHBİ TÜLEK 2011
VEHBİ TÜLEK 2012
VEHBİ TÜLEK 2013
VEHBİ TÜLEK 2014
VEHBİ TÜLEK 2015
VEHBİ TÜLEK 2016
VEHBİ TÜLEK 2017
VEHBİ TÜLEK 2018
VEHBİ TÜLEK 2019
VEHBİ TÜLEK 2020
VEHBİ TÜLEK 2021
VEHBİ TÜLEK 2022
VEHBİ TÜLEK 2023
VEHBİ TÜLEK 2024
VEHBİ TÜLEK 2025
Z
M O
M.ORUÇ BÜYÜKLER
M ORUÇ SEÇME
HİKMETLER 1994
HİKMETLER 1995
HİKMETLER 1996
HİKMETLER 1997
HİKMETLER 1998
GÖNÜL BAHÇESİ 98
GÖNÜL BAHÇE-1999
GÖNÜL BAHÇE 2000
HİKMETLER 2001
HİKMETLER 2002
HİKMETLER 2003
HİKMETLER 2004
HİKMETLER 2005
HİKMETLER 2006
HİKMETLER 2007
HİKMETLER 2008
HİKMETLER 2009
HİKMETLER 2010
HİKMET ÖZEL
H-MENKIBE
LİLİK
LAKI
D.DİYALOĞ M ORUÇ
SA4
SALİM KÖKLÜ g
SALİM KÖKLÜ 22-24
M.SAİD ARVAS
C AHMET AKIŞIK G
C AHMET AKIŞIK*
İ. RABBANİ BUYURDU
R 8
R AYVALLI GENEL
R.AYVALLI 11-15
R.AYVALLI 15-18
R AYVALLI 19-24
AA*
HY-ESHABI KİRAM
HY-İMAN
HY-BESMELESİZ GENÇLİK
HY-EHLİSÜNNETYOLU
HY İNG.İSLAM DÜŞM
HY GENEL
HY-OSMANLI
HASAN YAVAŞ 15-16
HASAN YAVAŞ 17-21
HASAN YAVAŞ 22-24
A 19
AHMET DEMİRB 11-15
AHMET DMİRBŞ 16-19
A DEMİRBAŞ 20-24
5 A
H 1.ASIR ALİMLERİ-
H 2 ASIR ALİMLER *
H 3.ASIR ALİMLER*
H 4 ASIR ALİMLER-
H 5 ASIR ALİMLER**
H 6 ASIR ALİMLER
H 7 ASIR ALİMLER
H 8. ASIR ALİMLER
H 9. ASIR ALİMLERİ
H 10.ASIR ALİMLER
H 11.ASIR ALİMLERİ
H 12.ASIR ALİMLER
H 13 ASIR ALİMLERİ
ALİMLER ÖZEL 1
EVLİYALAR 1
EVLİYALAR 2
EVLİYALAR 3
H 5
R
===1.BÖLÜM===
EMRİ MAĞRUF
E-MAĞRUF-SÜ
FİTNE
CİHAD
CİHAD-ENFALDE
CİHAD YKS
C--
FELSEFE NEDİR
ateizme cevap pdf
AKLIN DİNDEKİ YERİ
AKIL-FECRNET
İSLAMİYET NEDİR
İSLAM NAKİL DİNİDİR
C
DİNİMİZİ DOĞRU BİLMEK
DİİNİMİZİN ÖZELLİKLERİ
İLK İNSAN VAHŞİ DEĞİLDİ
HZ.İBRAHİMİN BABASI
HZ ADEM İLK PEYGAMBER
HIRSTIYANLIK
YAHUDİLİK
SEBATAYİZM
*GIPTA EDİLENLER
KEŞF
EHLİ KİTAP
EHLİ SÜNNET ...
E*
-- 2
222*
İ 2
==2.BÖLÜM===
VEHBİ İLİM-İLHAM-
İLMİN ÖNEMİ
İLİM-R.AYVALLI
ALİMİN ÖNEMİ
MÜÇDEHİD OLMAK
ALİMİN KÖTÜSÜ
İSLAM İLERLE DER
DİNİMİZ VE FEN
İSLAM VE BİLİM
OSMANLIDA BİLİM
MÜSLÜM. GERİ KALIŞI
MATBAA GEÇ GELMEDİ
MÜSLÜMAN İLİM ÖNCÜLERİ
HER KİTAP OKUNMAZ
İSLAM MEDENİYETİ
VAKIF KÜLTÜRÜ
B.OSM.TARİHİ
B.OSM TARİHİ 2
ANSİKLÖPEDİLER
EVLİYALAR ANSİKLÖPEDİSİ
REHBER ANSİKLÖPEDİSİ
İSLAM TARİİHİ ANSİKLÖPEDİSİ
OSMANLI TARİHİ ANS.
İSLAM MEDEN- PDF
AO-SELÇUK-PDF
AÖ-OSM-PDF
CİNLERE İNAN

===3.BÖLÜM===
İMAN NEDİR 1
iman nedir 2
HİDAYET
İTİKAT-M ORUÇ
KELİMEİ TEVHİD
KOCAKARI İMANI
MİRAC-AKLIN BİTTİĞİ YER
İTİKAT CÜBBELİ
İMAN-FİRASETNET
TEVHİD-KELAM-FİRASET
TEVHİD-HAZNEVİ
ESMA ÜL HÜSNA
su-
-ALLAHA İMAN
ALLAHIN SIFATLARI
ALLAHI TANI-İLİM SAATİ
ALLAHIN YARATMASI
ALLAHA GÜVEN VE ISPAT
ALLAH SEVGİSİ
ALLAH SEVGİSİ-ŞİİR
ALLAH KORKUSU
ALLAH VE ADALET
ALLAHA ULAŞMAYI DİLEMEK
ALLAH GAYBI BİLİR BİLDİİRİR
A*.
HUBBU FİLLAH
-MELEKLERE İMAN
ŞEYTAN
KİTAPLARA İMAN
AHİRETE İMAN
AHİRETE İMAN*
AHİRET-İLMEDAVET
AHİRET-FİRASETNET
KABİR AZABI -ÖLÜM
KABİR ZİYARETİ
KABİR-İSLAMKALESİ
CENNET ŞU AN VAR
CENNET-CEHENNEM
CENNET-CEHENNEM 2
CENNET-FİRASET
CENNET-İLİMSAATİ
CENNET-FECR
CEHENNEM-FECR
CENNET-CEH-BİRİZBİZ
A.
KIYAMET ALAMETLERİ
KIYAMET ALAMETLERİ 2
K.ALEMETLERİ-ERRAHMAN
KIYAMET GÜNÜ
KIYAMET-FİRASET
KIYAMET-DERVİŞAN
KIYAMET ALAMETLERİ*
A...
HZ.İSA GELECEK 1A
HZ İSA GELECEK 1B
HZ İSA GELECEK 2
HZ 3
HZ MEHDİ GELECEK
HZ MEHDİ GELECEK 2
HZ.MEHDİ-TEBYANNET
MEHDİLİK KONUSU
MEHDİ TASLAKLARINA
DECCAL GELECEK
KADERE İMAN
KAZAYA RIZA
KADER-YÜMİT
KADER SAPIKLARI
KÜFRE DÜŞ.HALLER
ŞİRK VE KÜFR SÖZLER
ŞİRK-KÜFR SÖZLER 2
ŞEHİD OLMAK
GÜNAHKARIN DURUMU*
KELAM TARİHİ
CİNLER
RUH
İTİKAT-NESEFİ
İTİKAT-SADAKAT
İTİKAT-ES KALESİ
AKAİD-TAHAVİ
AKAİD-ENFALDE
AKAİD-HAKŞAİRİ.C
AKİDE-HALİS ECE
AKAİD-İSMAİLAĞA
AKAİD İHVAN
AKAİD-İHVAN-1*
AKAİD-BİRİZ BİZ
AKAİD-SÜNNETULLAH
AKAİD-A KALKAN
AkAİD-İSLAMHAYAT
AKAİD-FİRASET
AKAİD-İNCE.M*
AKAİD-HAZNEVİ
TAFTAZANİ KELAM
AKAİD.İLİMİRFAN-
AMENTÜ-MEDİNE
ALLAHIN GÖRÜLMESİ
MATURUDİLİK
site-iman
esi-feyyaz
N 2
E M
AET

===4.BÖLÜM===
PEYGAMBERLERE İMAN
PEYGAMBERLERİN HAYATI
PEYGAMBERİMİZ
PEYGAMBRİMİZ 2
KAİNATIN EFENDİSİ 1
KAİNATIN EFENDİSİ 2
KAİNATIN EFENDİSİ 3
KAİNATIN EFENDİSİ 4
PEYGAMBERİMİİZİN HAYATI 1
PEYG.HAYATI SESLİ
peygamberimiz SES 2
SEVGİLİ PEYGAMBERİM
PEYGAMBER HASLETLERİ
peygamberim 2
peygamberim 3
PEYG.TARİHİ-BALLI
RESULUN ÇOK EVLENMESİ
PEYGAMBERİN MUCİZELERİ
PEYG.HZ MEHDİ ANL
PEYGAMBERİMİZE İFTİRA
MEVLİD
hz.muhammed ont 1
hz.muhammad ont 2
rahmet peygamberi o.n.t
nebiler o.n.t.2
nebiler o.n.t.
HADİSİ ŞERİFLER
İSLAMIN DOĞUŞU
M.MUSTAFA.C
KAİNATIN EFENDİSİ demek
HİCRET
KUTLU DOĞUM ALDATMACASI
NEBİHAYAT-İİMREHBERİ
ZÜLKARNEYN ALEYH.
SİYERİ NEBİ-SADAKAT
NEBİ HAYAT-HALVETİ
NEBİMİZ-TAHAVİ
NEBİ-R AYVALLI
K.E.salih SURUÇ 1
K.E.salih SURUÇ 2
peygamberimiz-hakşairi
PEYG TARİHİ- İLİMSAATİ*
PEYGAMBERLER TARİHİ
HZ.AYŞE ANNE YAŞI
ŞİİRLER
siyer
HİLYE
N----
ŞR
R-*
===5.BÖLÜM===
RESULULLAH AÇIKLADI
KURANA ABDETSİZ DOKUNULMAZ
KURAN OKU ÖĞREN
KURAN MUCİZESİ
kuran mucizeleri 2*
ATEİST DİYORKİ 1
ATEİST diyorki 2
ATEİSTLERE
YALNIZ KURAN DİYENLER
MEAL-TEFSİR OKUMAK
KURANIN ÖZELLİKLERİ
kuranın özellikleri 2
KURAN -İLMEDAVET
KURAN bilgileri
KURANI HERKES ANLAYABİLİRMİ?
İLK MEAL BASIMI
MEAL OKUMAK-T
MEAL OKUMAK -G
M.Ş.EYGİ-MEAL
KURAN VE TERCÜME
KURANDA MECAZLAR
kuranda tarih
kuranı anlayalım derken sapıtanlar
MEALCİLERE REDDİYE 1
MEAL SAVUNMALARI
KURAN İSLAMI SAFSATASI
K.FAZİLETİ-SEVDEDE
K.BİLİM-SEVDEDE
K.BİLİM-İLME DAVET
KURAN-ENFALDE
KURAN-MEDİNEVEB
KURAN -şenocak*
İSL.DÜŞÜNCESİ DEMEK
TEFSİR USULÜ
TEMEL TEFSİR İLİM
YASİNİ ŞERİF
TA KENDİSİ - AYETİ
SURELERİN FAZİLETİ
MODERNİZM
TAHAVİ-TEFS
TAHAVİ TEFS 2
N
**2
TS 4
===6.BÖLÜM===
EHLİ SÜNNET İTİKADI 1
EHLİ SÜNNET 2
EHLİ SÜNNET İTİKADI 3
ESİ-ESB
K.KERİM ESİ-M
EHLİ SÜNNET-MEDİNEVEB
E-SÜNNET-SÜNNETULLAH
E.SÜNNET-FİRASET
E-SÜNNET-SEVDEDE
SÜNNET NEDİR
SÜNNETDE DELİLDİR
sünnetde delildir 2
sünnetde delildir 3
SÜNNET DELİLDİR-İSL.KALESİ
SÜNNET-sadabat
EHLİ SÜNNET-ihvan
MATURUDİ tarihi
888
===7.BÖLÜM===-
EHLİ BEYT
ESHAB
ESHABIN HEPSİ MÜÇDEHİDDİR
ESHABI KİRAM
ESHABI KİRAM *
ESHABIN HAYATLARI
ESHAB-İHVANLAR
ESHAB-BİRİZ BİZ
HZ.EBUBEKİİR-FEDEK
HZ.MUAVİYE
MÜMİNLERİN İKİ GÖZBEBEĞİ
HZ ALİ İNCE SÖZLERİ
GADİRİ HUM OLAYI
İSLAMDA İLK FİTNE
HANIM SAHABİLER
NEVRUZ YALANI
ÖMER BİN ABDÜLAZİZ
EBU ZER HZ.
ar 3
460
***---
==8.BÖLÜM==
BİDAT NEDİR
BİDAT-GURABA
EBU HUREYRE R.A.
KUT DOĞUM BİDATİ
DİNDE REFORM 1
DİNDE REFORM M.O 2
DİYANET REFORM 2
REFORMCULARA ALDANMA
M 3*
TASAVVUF SİFİL
DİYALOĞ TUZAĞI
D.DİYALOĞ 1
DİYALOG 2
EYGİ-DİYALOĞ
DOĞRUYU BULMAK
DİN ADAMI BÖLÜCÜ OLMAZ
HOPARLÖR BİDATI
ATASÖZLERİNİ DOĞRU ANLA
DİNİ TABİRLERİ BOZMAK
M FELSEFE
19 CULUK
HARİCİLER
HARİCİ-HAZNEVİ

VEH
===9*.BÖLÜM===
İNG.CASUSUNUN İTİRAFI
VEHHABİLİK
VEHHABİYE REDDİYE ALİM
VEHHABİYE REDDİYE
VEHHABİLER HIRISTIYAN GİBİ İNANIYOR
VEHHABİLİĞE EHLİ SÜNNETİN CEVABI
VEHHABİLİĞİN BAŞLANGICI
VEHH- CEVAP-SADAKAT
VEHHABİ-İHVANLAR
vehhabi red-ihvan
YOBAZ VE GENÇLİK
VEHHABİ-İSL.KALESİ
İBNİ SEBECİLİK
SELEFİLİK
GÜNAH İŞLEYEN KAFİR OLMAZ
RUH ÖLMEZ ÖLÜ İŞİTİR
ŞEFAAT VARDIR 1
şefat vardır 2
RESULULLAHI ÖĞMEK
KABİR ZİYERETİ
TÜRBE CAİZ
KANDİLLER UYDURMA DEĞİLDİR
MUCİZE KERAMET
MUCİZE KERAMET 2
mucize keramet 3
SEBEBPLERE YAPIŞMAK EMİRDİR
İNTİHAR ETMEK
HACILARA VERİLEN KİTAPLAR
TEVESSÜL-VESİLE
VESİLE-NAKŞNET
VESİLE-A.KALKAN
TEVESSÜL-İHVANLAR
KANDİL-İLİM SAATİ
RE ENKARNASYON YOK
BOZUK DİNLER
RECM VARDIR
DİNDE ZORLAMA YOK
SAPITANLAR TR GG
ŞİRK NEDİR
BÖLÜCÜYE ALDANMA
EVLİYADAN YARDIM
KABİR-ÖLÜ-İSL.KALESİ
ŞEFAAT-İSL.KALESİ
İSTİĞASE-İSL.KALEİ
ŞİAYA CEVAP
ŞİAYA CEVAP-TAHAVİ
ŞİA-HAZNEVİ
ÖLÜLER İŞİTİR
istiğase-darusselam
459
Sİ-
==10.BÖLÜM==
==REDDİYELER==
REDDİYELER
SAPIKLARA REDDİYE
REDDİYELER-ihvan
SABATAYCILIK
İBNİ TEYMİYYE-İHVAN
ŞİA-İHVANLAR
S.N.1
SN3
ZAMANİ
SN REDDİYE
İSLAMA SUKASTLER
MEZHEPSİZLERİ TANI
mezhepsizlere cevap
MEZHEPSİLİK DİNSİZLİKTİR
SULTANA İSYAN
İKBAL-ABDUH
İBNİ TÜFEYL
S.ULUDAĞ
N. YILDIZ
İBNİ TEYMİYYE
KANDEHLEVİ-KARDAVİ
ALİ ŞERİATİ
KAYYIM -AFGANİ
SEYİD KUTUP
F.GÜLEN
BAYRAKLI-S.ATEŞ
HAMİDULAH
MEVDUDİ- CARULAH
SAPIKLIKLAR-İHVANLAR
MUSTAFA ÖZTÜRK
H.KARAMAN
abduh
-Fİ
İL
***İKİ AKİF
M.İSYANOĞLU
SAPIKLAR-İHVANLAR.
A.HULİSİ ve sapıklar
REŞİT RIZA
SAPIKLAR-İNCE.M
BAYINDIR-ŞERİATİ
sapıtanlar
M.ESED
YAŞAR NURi
İSMAİL GASPIRALI
hadis inkarına cevap
tarihselcilere cevap
mealcilere cevap
İSLAM ANS.EFGANI
İ TEYMİYYE-ESK
VEHHABİYE RED-ESK
DİYALOĞ-ESK
M OKUYAN
IŞIK KALEM
DOST KAZANMA KİTABI
REDDİYE 1
islamcılık
KADINLARIN ÜSTÜNLERİ
S----
ta
===11*.BÖLÜM===
TASAVVUF NEDİR
TASAVVUF NEDİR 2
TASAVVUFUN ÇIKIŞI
TASAVVUF DÜNYASI*
TAS-ESİ
T-İLİMİRFAN
TASAVVUF-KONDERN
TASAVVUF-MEDİNE
TASAVVUF-HAZNEVİ
TASAVVUF-İNFO
TASAVVUF TAHAVİ
TASAVVUF SADABAT
TASAVUFLAMELİF-PDF
TASAVVUF-F.ATLASI
TASAVVUF-GİKEV
SOHBET-HİKAYELER
TASAVVUF-NAKŞ
TASAVVUF-DERVİŞAN*
TASAVVUF TERİMLERİ
TASAVVUF-SÜNNETULLAH
TASAVVUF BAHÇESİ
TASAVVUF-HALVETİ-
TASAVVUF-İHVANLAR
TASAVVUF-ihvan*
TASAVVUF REYHANGÜL
TASAVVUF-CANDAMLA
TASAVVUF-ŞENOCAK
TASAVVUF-HACETN.COM
TASAVVUF-SADAKAT
TASAVVUF-İSLAMHAYAT*
TASAVVUF-HALİSECE
TASAVVUF-İLİMSAATİ
TASAVVUF İHVAN
TASAVVUF-İNCE.M.
TASAVVUF-İNCE.M 2
TASAVVUF-İNCE.M.3
TASAVVUF* FİRASET
TASAVVUF-İSL.KALESİ
TASAVVUF-halveti
TASAVVUF BAHÇESİ
TASAVVUF.İHSAN
KALPLERİN KEŞFİ
TABAKATI KUBRA HŞ
yusuf hakiki-tasavvuf risalesi
YUNUS TASAVVUF
VESVESE-İ DAVET
KİBİR
TASAVVUF sorular mc
TASAVVUF BAHÇ-NFK
tasavvuf risalesi*
osmanlıda tasavvuf
somuncu baba
NAZARİYAT
1313-
==12*.BÖLÜM====
TARİKAT
TARİKATLAR VE OSMANLI
TARİKAT MELHEMLU
RABITA
RABITA-NAKŞ
RABITA-İHVANLAR
TEVEKKÜL
İNSANI KAMİL 1
İNSANI KAMİL 2
İNSANLIK ŞEREFİ
ZENGİNLİK-FAKİRLİK
FAZİLET MEDENİYETİ*
ŞEYTAN HİLELERİ 1
ŞEYTAN HİLELERİ 2
ŞEYTAN-ÖSELMİŞ
SIKINTILARIN SEBEBİ
NEFS
NEFS-REYHANG
REŞEHAT
İHLAS -NİMET
SABIR*
TAKVA*
SEVGİYE DAİR
TÖVBE*
TÖVBE-SÜNNETULLAH
TÖVBE fecir
AF-FECR
AF-İSRAF
TEFEKKÜR
GIYBET
EDEP HAYA
DÜNYA NEDİR*
ŞÜKÜR
HASET
KÖTÜ HUYLAR
GÜZEL AHLAK
AHLAK-ENFALDE
*İSLAM AHLAKI
AHLAK BİLGİLERİ
AHLAK BİLGİLERİ 2
AHLAK-İLİMREHBERİ
DİNİN RUHA ETKİSİ
kimyayı saadet-site
VESVESE
TASAVVUF-ES KALESİ
EVLİYAYI TANIMAK
ALİM VE EVLİYALAR
131313-
KİBİR--
E 2
E 4
==13* BÖLÜM==
ZİKİR
ZİKİR-NAKŞ
ZİKİR- İHVANLAR
GÜLDEN BÜLBÜLE
GÜLDEN BÜLBÜLE 2
TEVECCUH SOHBETİ
AŞK MAHFİYET
DEDE PAŞA -REYHANİ
ÖLÜM-KABİR AZABI
ÖLÜM-KABİR-BİRİZBİZ
ÖLÜM İHVANLAR
EFGANİ-ALBANİ
RUH-BİRİZBİZ
MARİFETNAME
GÜNAH-FECR
KISSADAN HİSSE
Ö.NASUHİ BİLMEZ
RİSALE-İNCE.M
TEFEKKÜR-İSLAMİHSAN
NEFS-İLİMİRFAN
İKTİSAT
KISSA-HİSSSE
MÜ-
SU
15-
141414
====14*.BÖLÜM===
İMAMI RABBANİ HZ.
İSLAM ALİMLERİ
İMAMI AZAM COM
SİLSİLEİ ALİYE
İMAMI AZAM İKİ YILI
İMAMI AZAM-İ.ŞENOCAK
İMAMI AZAMIN BÜYÜKLÜĞÜ
İMAMI AZAM-FIKIH
İMAMI AZAM HADİS
İMAMI AZAM PDF
İMAMI AZAM PDF 2
İMAMI MATURUDİ
İMAMI EŞARİ
MATURUDİ-EŞARİ
MEZHEP İMAMLARI
HADİS ALİMLERİ
BÜYÜK ALİMLER
EBU YUSUF
İBNİ MACE
ABDULKADİRİ GEYLANİ
BİYOĞRAFİLER
S.ABDULHAKİM ARVASİ
***H.HİLMİ IŞIK
HASAN HARAKANİ
MEVLANA HZ
MESNEVİ 1-2
MESNEVİ 3-4
M.HALİDİ BAĞDADİ
FAHREDDİNİ RAZİ
MUSTAFA SABRİ HOCA
İSKİLİPLİ ATIF HOCA
ZAHİD EL KEVSERİ
DİĞER ALİMLERİMİZ
ŞAHI.B.NAKŞİBENDİ HZ
MİNAHI HALİDİYE
HARİSİ MUHASİBİ
MOLLA CAMİ
İBNİKEMAL-BAKILANİ
M.İBNİ ARABİ
EBUSUUD-HADİMİ
AK ŞEMSEDDİN HZ
ÇANKIRI EVLİYALARI
ISLAH DE*

1515-
151515-
===15*.BÖLÜM=====
UYDURMA HADİS OLURMU
HADİS TARİHİ
HADİS ANS
HADİS USULÜ
1041 HADİS
RAMÜZ -99-70
HADİS-PDF
HADİS ARAMA
HADİS KİTAPLARI
İTTİFAK HADİSLERİ
kaynak hadisler ih
7 İMAM İTİFAK HADİSLER
uydurma sanılan hadisler
HADİS-ENFALDE
HADİS-İSLAMHAYAT
LULU MERCAN-İSLAMHAYAT
HADİS-HAKSANCAĞI
HADİS-DAMLALAR
HADİS-BALLICOM
RİYAZUS SALİHİN
S-HADİSLER-İHVANLAR
SAHHİ BUHARİ
İHYAİULUM
İMAMI GAZALİ
797
1616-
SI
===16*:BÖLÜM===
TÜRKLER VE MEZHEBİ
MEZHEP MEHMET ORUÇ
MEZHEP DİĞER 1
MEZHEP DİĞER 2
MEZHEP GENEL
MEZHEP 1
MEZHEP 2-DELİL
MEZHEP 3 LÜZUM
MEZHEBE UYMAK
MEZHEP 4 MEZHEP
MEZHEP 5 NAKİL
MEZHEP 7 TAKLİD
MEZHEP TAKLİDİ
MEZHEP 8
MEZHEP 9 KİTAP
MEZHEP 10-TARİHSEL
MEZHEP 11 SİZLER
MEZHEP 12
MEZHEP 13
MEZHEPLER TARİHİ
MEZHEP MUHALİF
MEZHEP-İLME DAVET
MEZHEP-DAMLALAR
MEZHEP-İLMEDAVET
MEZHEP-İSL.KALESİ
MEZHEP A-ÜNLÜ
171717-
DE
P 6
===17*.BÖLÜM===
BESMELE
FIKIH İLMİ ÖNEMİ
FIKIHIN ÖNEMİ
FIKIH USUL TARİHİ
FIKIH USULÜ 2
FIKIH USULÜ
EDİLEİ ŞERRİYE
VATAN SEVGİSİ İMANDAN
SAKAL BİR TUTAMDIR
İÇDİHAD
MÜÇDEHİD
müçdehid 1
İCMA-KIYAS
içdihad-KIRKINCI
GAYRİMÜSLÜME BENZEMEK
NİYET-ARKADAŞ
EFALİ MÜKELLEFİN
FIKIH-ENFALDE
FIKIH-yusuf semmak
FIKIH-BALLI CIM
FIKIH-FİRASET
FIKIH-GURABA*
FIKIH-İHVANLAR
FIKIH-İLİMİRFAN
FIKIH-H.ECE
FIKIH USULÜ-
EMANET VE EHLİYET
EMANET VE EHLİYET *
MİRİ-MÜLK ARAZİ
MECELLE
SELAM VERMEK
fıkıh soruları
FERAİZ-İSKAT PROĞRAMI
RECM
CİN HAKKINDA
islammerkezi.com...
181818
19
1818--
===18 BÖLÜM===
KUTUBU SİTTE*
KUTUBU SİTTE İHAYAT
KUTUBU SİTTE BALLI
FETAVAİ HİNDİYYE
EBUSUUD FETVA
DURER
RUHUS-SALAT
MUCİZE-KERAMET
HAK-UKUBAT
MAKALELER-TAHAVİ
MAKALE DERYASI
310
1919**
191919**
===19 BÖLÜM===
İBADETLERİMİZ
ABDEST
ABDESTİN EDEPLERİ-K SİTTE-HŞ
ESB-ABDEST
ESB ADAK
ESB HOPARLÖR
ABDEST-İHVANLAR
ABDEST-BİRİZBİZ
ABDEST-SÜNNETULLAH
HAYZ-NİFAS
GÜSL-DİŞ DOLGUSU
DOLGUYA MUHALİFLER
İSTİKBALİ KIBLE
NAMAZIN ÖNEMİ
NAMAZIN KILINMASI
YOLCULUKDA NAMAZ
CUMA CEMAAT-ZUHR
SABAH NAMAZINA KALK
NAFİLE NAMAZLAR
TERAVİH-İTİKAF
NAMAZ-TAHAVİ
HASTALIKDA NAMAZ
HOPARLÖRLE NAMAZ
NAMAZDA VAKİT NİYET
NAMAZDA TADİLİ ERKAN
NAMAZ-İLİMSAATİ
NAMAZ-İHVANLAR*
NAMAZ-H.ECE
NAMAZ-ENFALDE
NAMAZ-FİRASTE
TEHARET
TEHARET-TAHAVİ
TAHARET-İHYA
TAHARET-ENFAL
TEHARET-FİRASET
SANDALYEDE NAMAZ
SÜNNET YERİNE KAZA
SÜNNET YERİNE KAZA 2
NAMAZDA İKİ NİYET
2020-
202020-
****20.BÖLÜM***
KAĞIT PARA İLE ZEKAT
ZEKAT
ZAKAT-TAHAVİ
ZEKAT-H.ECE
ZEKAT-İHVANLAR
ZEKAT-ENFALDE
ZEKAT-FİRASET
SB ZEKAT
2****
TEMKİN
ORUÇ
ORUÇ-MAD
ORUÇ-TAHAVİ
ORUÇ-SÜNNETULLAH
ORUÇ-İHVANLAR
ORUÇ-GURABABL
ORUÇ-H.ECE
ORUÇ-FİRASET
ORUÇ-ERRAHMAN
ORUÇ-ENFALDE
RAMAZAN-FİRASET
K-
KURBAN
KURBAN-FİRASET
KURBAN-TAHAVİ
KURBAN-CANDAMLALARI
KURBAN-İHVANLAR
KURBAN-H.ECE*
ADAK
HAC-UMRE
ALIŞVERİŞ BİLGİLERİ
ALIMSATIM-HAZNEVİ
SİGARA HARAMMI
HAC-FİRASET
SARF
FAİZ-SİGORTA
FERAİZ-MİRAS
YEME İÇME ADABI
NELER KULLANILIR
TAKKE SARIK ÇARŞAF
NAZAR VARDIR
FAL-BÜYÜ
HARAC ZARURET
RESİM YAPMAK
LİAN KİTABI
dini deyimler
==21.BÖLÜM==
===DUA===
DUA ŞARTLARI
DUADA EL -KOMUT
365 GÜN DUA
DUA-İNCİMERCAN
DUA-İHVANLAR
DUA-REYHANG
DUA-İLİMSAATİ
DUA --SADAKAT
DUA-FECR
DUA-FİRASET
DUA-HAZNEVİ
DUA-İSLAMVEİHSAN
BAYRAM VE RAMAZAN
69
2222---
2222222
===22 BÖLÜM==
==AİLE BÖLÜMÜ==
EVLİLİK REHBERİ
KİMLERLE EVLENİLİR
EVLLİK VE AİLE NİKAH
NİKAH-İHVANLAR
TESETTÜR FARZDIR
EVLİLİK-SEVDEDE
HUZUR KAYN AİLE
AİLE-BALLICOM
KADIN-BİRİZBİZ
KADIN-SADABAT
AHVALÜ NİSA-İNCE.M
BABANIN KIZINA MEKTUBU
AİLE-FİRASET
KADIN AİLE-FİRASET
AİLE GENEL-FİRASET
YÜKSEK İSLAM AHLAKI
KADIN HAK VE HAYZ-FİRASET
AİLE-R AYVALLI
aile saadeti-ballı
AİLE-medine veb
kadının değeri
KADIN ŞAHİTLİK-MİRAS
s maraşlı genel
maraşlı hb genel
SEMA MARAŞLI DT
SEMA MARASLI 7
FATMA BARBAROS GENEL
EVLİLİK-İS HAYAT
LEKE TEMİZİĞİ
S MARAŞLI -F ATLASI
FU
nis*
202020
==23.BÖLÜM==
ÇOCUK EĞİTİMİ
ÇOCUK-FİRASET
ÇOCUK VE DİN-EVLATLIK
ÇOCUK-SADAKAT
ÇOCUK-BALLICOM
COCUK GELİŞİM
İZDİVAÇ VE MAHREMİYET
GÖRGÜ KURALLARI
İDERECİLİK BİLGİLERİ
TESETTÜR-TAHAVİ
80--
14-2
8--
===24-BÖLÜM====
EDEBİYAT KÖŞESİ
K.S.ÖREN
EDEBYAT-ENFALDE
SALİH BABA DİVANI
EDEBİYAT-H.ECE
NİYAZİ MISRİ
TÜRKÇENİN ÖNEMİ
TAM İLMİHAL ŞİİRLERİ
NECİP FAZIL ŞİİRLERİ
HÜDAİ DİVANI
DARÜL HARPTE BANKA
YT DİZİ
YT HATIRALAR
YK MTT
YK MTT 2
gö*
M***

****TARİH VE ÖNEMİ****
TARİH TANI
BATILILAŞMA İHANETİ
BİR DEVRİMİN ANATOMİSİ
TARİH OSMAN İHVAN
TARİHİ HAKİKATLER *
TARİHİ HAKİKATLER 1
TARİHİ HAKİKATLER 2
TÜRKLERİN İSLAMI KABULÜ
OSM KADIZADELİLER
CELALİLER
İSMAİL YAĞCİ*
İSMAİL YAĞCI 2001-02
İSMAİL YAĞCI 2003-04
İSMAİL YAĞCI 2005-06
İSMAİL YAĞCI 2007-09
İSMAİL YAĞCI 2010-12
601Ü
M 3
İBRAHİM PAZAN 23
METİN ÖZER 1
METİN ÖZER 2
METİN ÖZER 3
N*
M--*
AHMET ŞİMŞİRGİL
ŞİMŞİRGİL ESERLERİ
A ŞİMŞİRGİL GENEL TÜM
HZ MUHAMMED- A SİMŞİRGİL
ASR İHANETİ-ŞİMŞİRG
ŞİMŞİRGİL-İLMİ--PDF
ŞİMŞİRGİL-TARİH
PAZAR DİVANI-AŞ
CUMA DİVANI-AŞ
CUMA DİVANI 2017-18
CUMA DİVANI 2019
CUMA DİVANI 2020
CUMA DİVANI 2021-A
CUMA DİVANI 2021 B
CUMA DİVANI 2022*
CUMA DİVANI 2023
CUMA DİVANI 2024*
CUMA DİVANI 2025
CU024
ZEY
==F.BOL===
FUAT BOL-CHP 1
CHP Yİ KONUŞ
FBOL M CHP 19-18
AKINCI CHP
F BOL PAZAR Y
FUAT BOL CHP 2023*
FUAT BOL-TARİH
F BOL M 19-18
F BOL 2022
F BOL 2022-2
F BOL 2022 D
FUAT BOL 2023*
FUAT BOL 2024
FUAT BOL 2025
64
814
TÜRKÇE KURBAN
TARİH-GENEL
EMEVİLER
ABDULHAMİD HAN
ABDULHAMİD DÜŞMANLIĞI
A.HAMİD-LOZAN-MUSUL
ABDULHAMİD OSM CNK
ABDULHAMİD HAN *
İSLAM TARİHİ-AŞ
İSLAM TARİH-MEDENİYET
TARİH SİTESİ.ORG*
TARİH VE MEDENİYET
TARİH- NUR DERGİSİ
İSLAM TARİHİ-ENFALDE
İSLAM TARİHİ- FİKİR ATLASI
TARİH-B-İSLAMCOM
TARİH İSLAM ANAHTARI
TARİH-TAHAVİ
MİMAR SİNAN
A.HAMİD NEDEN SESSİZ KALDI
TARİH -FİRASETNET
TARİH-HALİS ECE
TARİH-EMPOZE.HÜRREM
TARİH-BALLICOM
TÜRK DÜNYASI DERGİSİ
TARİH-SANALÜLKE
TARİH-İHVANLAR
TARİH-SADAKAT
TARİH-NAKŞ
TARİH-DAMLALAR
TARİHEYOLCULUK.ORG
TARİH YAZILARI
TARİH YAZILARI 2
TARİH YAZILARI 3
GEZİ NOTLARI
BİLİM TARİHİ
AB
===OSMANLI===
BİYOĞRAFİ NET
OSMANLIYI TANIMAK
**RAMAZAN AK TARİH
R.AYVALLI-OSMANLI
OSMANLI NASIL YIKILDI
OSMANLI PADİŞAHLARI*
OSMANLICANIN ÖNEMİ*
OSMANLI MEDRESELERİ
OSMANLIYA İFTİRA
OSMANLI 1*
OSMANLICA
OSMANLI 2**
OSMANLI KÜLÜBÜ*
OSMANLI-YÜMİT
OSMANLILAR.GEN.TR
BÜYÜK OSMANLI TARİHİ
OSMANLI HİKAYELERİ
OSMANLI HANEDANI
OSMANLI-ENFALDE
OSMANLI-HAKSANCAĞI
HZ OSMANIN ŞEHİD EDİLMESİ
OSMANLIDA İMAMLIK
OSMANLI İLİM-ENFAL
OSMANLI MEDENİYETİ-ENFAL
OSMANLICA SÖZLÜK
OSMANLI-enfal
SAKLI OSMANLI
İ.ANS BATILILAŞMA
BATININ İSLAMA BAKIŞI 1
ENDÜLÜSÜN FETHİ
SELÇUKLU TARİH
TARİH ENSTİTÜSÜ DER
TİMUR HAN
ARAP İHANETİ YALANI*
İSTANBUL VE FETİH
94 YILLIK TARTIŞMA
ARAPCA-İHVAN
DURSUN GÜRLEK GENEL
çanakkale-taha uğurlu
FAHREDDİN PAŞA
BATININ OYUNLARI
ALİ KEMAL TORUNU
GÜN TARİHİ
TÜRKTARİHİM.C
DEVRİALEM
OSMANLIDA eğitim
Y.BÜLENT BAKİLER
HALİL ÖNÜR
HİLMİ DEMİR 1
HİLMİ DEMİR 18-21
L
E.B.**23
NERDE
Ebe yakın tarih
EB EKİNCİ* 2008
E.B.EKİNCİ 2009
E.B.EKİNCİ 2010
E.B.EKİNCİ 2011
E.B.EKİNCİ 2012
E.B.EKİNCİ 2013
E.B.EKİNCİ 2014
E.B.EKİNCİ 2015
E.B.EKİNCİ 2016
E.B.EKİNCİ 2017
E.B.EKİNCİ 2018
E.B.EKİNCİ 2019*
E.B. EKİNCİ 2020
E.B.EKİNCİ 2021*
E.B.EKİNCİ 2022*
E.B.EKİNCİ 2023
E B EKİNCİ 2024
E.B. EKİNCİ 2025
E.B.EK ÖZEL
19*
TG-M.FATİH ORUÇ
M.N.ÖZFATURA 2001
MN.ÖZFATURA-CHP
MNÖFATURA-OSMANLI
MNÖFATURA-TÜRKLER
MNÖ.FATURA-DİYALOĞ
MNÖ FATURA-TEFEKKÜR
MN ÖFATURA-SU
MN ÖFATURA-MADEN
MN.ÖFATURA-ERMENİ
MN ÖZFATURA -GENÇLER
M.M.ÖZF-2016
İR
İRFAN ÖZF 2003-7
İRFAN ÖZF 2008
İRFAN ÖZF 2009
İRFAN OZF 2010
İRFAN ÖZF 2011-14
İRFAN ÖZF 2015
İRFAN ÖZF 2016-18
İRFAN ÖZF 2019
İRFAN ÖZF 2020
İRFAN ÖZF 2021
İRFAN ÖZF 2022
İRFAN ÖZF 2023
İRFAN ÖZF 2024-25
297
NE
280
S--
AKINCI 1
AKINCI 2
ÖMER N YILMAZ 1
İBRAHİM YAVUZ
ALTINBAŞ A
UFUK COSKUN 1
UFUK COŞKUN 2
ufuk coşkun 2024
AH**
KENAN ALPAY
sabri gültekin
misafir yazar
KÜ-
M YÜKSEL-GENEL
M.YÜKSEL 2013
M.YÜKSEL 2014
M.YÜKSEL 2015-
M.YÜKSEL 2016
KEMAL SUNAL FİLMLERİ ZARARLARI
TG-*KAZIM K.YÜCEL
TG-HASAN ULU
TG-HAKKI ASLAN
NASIL BATTI RILDI
NİMETULLAH
VAHDET YAZAR
FE
YUSUF KAPLAN-TIME
Y KAPLAN ÖZEL
Y KAPLAN 2007-8
Y KAPLAN 2009-10
Y KAPLAN 2011-12
Y KAPLAN 2013-14
Y KAPLAN 15-16
Y KAPLAN 2017
YUSUF KAPLAN 2018
YUSUF KAPLAN 2019
YUSUF KAPLAN 2020
YUSUF KAPLAN 2021
YUSUF KAPLAN 2022
YUSUF KAPLAN 2023
YUSUF KAPLAN 2024
YUSUF KAPLAN 2025
CE
Y.BAHADIROĞLU 2012
YAVUZ BAHADIR 2013
YAVUZ BAHADIR 2014
YAVUZ BAHADIR 2015
YAVUZ BAHADIR-2016 A
YAVUZ BAHADIR-2017 A
YAVUZ BAHADIROĞLU 2017 A
Y.B.TIME TÜRK VE 2016 B
22*
BELGELERGERÇEK TARİH GENEL
B.GERÇEKTARİH.C-1
B.GERÇEKTARİH.C 2
B.GERÇEKTARİH.C 3
BGERÇEKTARİH C 4
B.GERÇEKTARİH.C 5
B GERÇELTARİH C.6
B GERÇEKTARİH C.7
BG KONUŞUYOR
B G TARİH 1
B G TARİH 2
B G TARİH-DİYANET
BG T-HAFIZ
BGT VAHDETİN
BGT ŞALCI B
BGT CHP EKO
BGT KADIN
İNG DERVİŞ
ALİ ŞÜKRÜ CİNAYETİ
292
M.Ş.EYGİ 2005
M.Ş--EYGİ 16
M.Ş.EYGİ 19
M.Ş.EYGİ YD GENEL
4-2
M ARMAĞ İTTİFAK
M.ARMAĞAN 1997
M ARMAĞAN 2010
M ARMAĞAN 2011
M.ARMAĞAN 2012
M ARMAĞAN 2013
M.ARMAĞAN 2014
M.ARMAĞAN 2015
M ARMA 15-16 KİŞİ
M.ARMAĞAN Y-16
M.ARMAĞAN YŞ-17
M ARMA 2016 DT
M ARMA 2017-18 K
M ARMA 2021 MÜZEK
M ARMAĞAN-2022 AK
M ARMA 23-24 AKİT
M ARMAĞ 25
M *A
RAHİM ER GENEL
RAHİM ER 2014
RAHİM ER 2015
RAHİM ER 2016
RAHİM ER 2017
RAHİM ER 2018
RAHİM ER 2019
RAHİM ER 2020
RAHİM ER 21-22
RAHİM ER 2023
RAHİM ER 2024
RAHİM ER 2025
E23
AFYON10
AFYON 16
AFYON 17
AFYON 18
293
NERE A
HİSAR 23
HİSAR 22-20
HİSAR 20-19
TURGAY GÜLER SESLİ
FUAT UĞUR
KADİR MISIROĞLU
NUREDDİN TAŞKESEN
KÜBRA DEĞİRMEN
MEHMET CAN
MEHMET KUMAŞ
MESİH-Ş SİMAVİ
A.DOĞAN İLBAY
B ACUN
MUSTAFA UZUN*
AF ARI-ALİ ERYIL
Ö SAPSAĞLAM*
ALTAN ÇETİN*
F SARRAFOĞLU
R AKBAY
ISLAHDE-PDF
333
MEKTEBİDERVİŞ
MD-KUDÜS
MD-ZALİMLER 1
MD-ZALİMLER 2
MD-A GEYLANİ
MD-FUTUHULGAYB
MD ŞEFAAT HAKTIR
MD İMAMLARIMIZ
MD H İMAMLARI
MD REDDİYE
MD AŞEREİ MÜBEŞER
MD NEFS VE ŞEYTAN
MD TAS VE TAR
MD MÜRŞİD
MD A SİLSİLE
MD İZ BIRAKANLAR
MD İZ BIRAKANLAR 2
MD İZ BIRAKANLAR 3
MD İZ BIRAKALAR 4
MD KÜTÜBÜ SİTTE 1
MD KÜTÜBÜ SİTTE 2
MD KÜTÜBÜ SİTTE 3
MD KÜTÜBÜ SİTTE 4
MD KÜTÜBÜ SİTTE 5
MD KÜTÜBÜ SİTTE 6
MD KÜTÜBÜ SİTTE 7
MD KÜTÜBÜ SİTTE 8
MD KÜTÜBÜ SİTTE 9
MD KÜTÜBÜ SİTTE 10
MD KÜTÜBÜ SİTTE 11
MD KÜTÜBÜ SİTTE 12
MD KÜTÜBÜ SİTTE 13
MD KÜTÜBÜ SİTTE 14
MD KÜTÜBÜ SİTTE 15
MD KÜTÜBÜ SİTTE 16
MD KÜTÜBÜ SİTTE 17
MD KÜTÜBÜ SİTTE 18
329
ANAYASA
KÜLLİYAT-COŞAN
İNTERNET HUKUKU
arapçanın önemi
SSK KANUN
MEB KANUN
MEMURLAR KANUNU
DARULHARP
SADAKAT.NET
SAHİHİ BUHARİ NAMAZ
SAHİHİ BUHARİ
İ.ŞENOCAK-GENEL*
NECATİ AKSU NET
SABRİTANDAOĞAN
İSLAM KÜLTÜR.COM
YAZAROKU ESK
KIRKINCI.COM
ERRAHMAN DE
-ENFAL kavram
enfal 1
kavramlar
ARAPÇA ÖĞREN
YEZİDİLİK
BİLGELİK ÖYKÜLERİ
LÜGAT-BALLI
298
296
SAĞLIK ÖĞÜTLERİ
SAĞLIK 1
SAĞLIK 2
SAĞLIK 3 KAZA
SAĞLIK 4
BASARI SIRLARI
BESLENME
BİTKİ TEDAVİ-FİRASET
CEMAL ABİ İLE DEMİR GİBİ
ŞİFALI BİTKİLER
prostata çözüm
BİYOLOJİ SÖZLÜĞÜ
erdal yeşilada-SAĞLIK
294
316
304
DİYANET-İHVANLAR
MENKİBELER-İHVAN
MUHARREF D.-İHVANLAR
TESBİTLER-İHVAN
MENKİBE-İHVANLAR
KAVRAM-İHVANLAR
TV DEŞİFRE-İHVANLAR
GÜNDEM-İHVANLAR
MENKİBELER-NAKŞ
NASİHATLER-yusuf semmak
GENEL-NASİHAT.ORG
NASİHATLER 2 Y semmak
zikr nakş
nefs nakş
rabıta nakş
İBRAHİM KİRAS GENEL
İBRAHİM KİRAZ-
HAYDAR ORUÇ DİR-POS
İSMAİL YAŞA DİR POS
AHMET TAŞGETİREN
286
288
291
CEMİL KOÇAK 2011
CEMİL KOÇAK 2012
CEMİL KOÇAK 2013
CEMİL KOÇAK 2014
CEMİL KOÇAK 2015
CEMİL KOÇAK 2016
285
284
M.ŞÜKRÜ HANİ 2010
M ŞÜKRÜ HANİ 2011
M ŞÜKRÜ HANİ 2012
M ŞÜKRÜ HANİ 2013
M ŞÜKRÜ HANİ 2014
M ŞÜKRÜ HANİ 2015
M ŞÜKRÜ HANİ 2016
M ŞÜKRÜ HANİ 17-18
282
AYŞE HÜR TARAF 2008
AYŞE HÜR TARAF 2009
AYŞE HÜR TARAF 2010
AYŞE HÜR TARAF 2011
AYŞE HÜR TARAF 2012
AYŞE HÜR RAD 2013
AYŞE HÜR RAD 2014
AYŞE HÜR RAD 2015
AYŞE HÜR RAD 2016
281
=İHYAORG.KİTAPLIK=
4 İNCİL FARKLI
HADİS TARİHİ
ATEİZM ELEŞTİRİSİ*
277
TAMER KORKMAZ GENEL
İBRAHİM KARAGÜL GEN
YÜCEL KOÇ GENEL
İSMAİL KAPAN GEN
K**
GEN
NUH ALBAY TÜRKİYE 9-14
NUH ALBAY ST 15-16
NUH ALBAY ST 17-18
NUH ALBAY ST 19-20
NUH ALBAY ST 21-22
NUH ALBAY 23-25***
KA***
241
246
METİN HÜLAGU-G
M HÜLAGÜ 18
M HÜLAGU 21
M HÜLAGU 19-20
M HÜLAGU 22-23
mn
263
243
234
238
MURAT ÇETİN GENEL
MURAT ÇETİN DP
260
ÜZEYİR İLBAK DP
YUNUS EMRE ALTIN
ENES BAYRAK
HAZAR TÜRK
SESLİ MAKALE
TÜRK YÜZYILI RG
FİLİSTİNLİLER TOPRAK SATTIMI
İSMAİL ÖZ *
HAKAN ERDEM 2016
N GENÇ BİYO
240
F-BAKA-A İMR-NİSA
MAİD-ENAM-ARAF-ENFAL
TEVB-YNS-HUD-RAD-İB
HİC-NAHL-İSRA-KEHF-MRYM
TAHA-ENB-HAC-MÜMİNUN-NUR
FURK-ŞUARA-NEML-KAS-ANK
RUM-LKM-SEC-AHKF-MHMD
FTH-HUC-KHF-TUR-NECM-KMR
RHMN-VAKIA-HDD-MCDL-HŞR
MHTN-SAF-CUMA-MNFK-TEĞA-TLK
THRM-MÜLK-KLM-HKA-MARC-NUH
CİN-MÜZ-MÜD-KYM-İNS-MRS-NB
NZAT-ABS-TKVR-
ATİLA YAYLALI
220
221
C AHMET AKIŞIK
C AHMET AK 18
224
KEMAL KAYRA 18-20
KEMAL KAYRA 23
KEMAL KAYRA 24
232*
GENİŞ AÇI 2018
GENİŞ AÇI 2019
GENİŞ AÇI 2020
GENİŞ AÇI 2021
GENİŞ AÇI 2022
GENİŞ AÇI 23-24
223
N AY ÜNAL
M HASAN BULUT
NURUL İZAH.E.L
ARAP İSYANI
GUGUK KUŞLARI
215
217
212
211
210
209
208
207
206
204
205
fesbukbank
medeniyet bilinci
yusuf özertürk*
KÖY ENSTİTÜLERİ
pdf m.odtü tarihi
an.açık öğrt isl.tarihi
pdf çankırı manevi mimar
MEHMET CANN
MURAT ÇET
PSİKO TIĞLI
enver meryem cemile
vehbi kara- köy ens.
hz ömer semp-pdf
SEMA-DÖNMEK
cüveyni....
SIKINTI DUASI
SORULAR 1
ömer demirb
İRFAN ÖZFATURA
AYKIRIYMIŞ
İRAN -GÜLDAĞI
VAHD VUCUD MUD
DOĞ-GÜN İS TARH 1-7
SELÇUK ŞİA
KADIZADELİLER
nesefi t
mesnevi anevi
ahmet kavas
pdf moğol-zengi
yazıcı-mesut
Z KEVSERİ
KAL-ÇAKIRGİL 24
PDF HADİS
pdf açık öğr-hadis
PDF İRAN
PDF MESNEVİ
pdf moğol istila
PDF DİNİ TERİM SÖZL
PDF Ö NESEFİ TEFSİR
PDF KİTAP 1
TASAVVUF E S
PDF EMİR SULTAN
PDF SUFİ-SİYASET
PDF İSLAM HUKUKU
PDF KONEVİ-FATİHA
PDF İBNİ ARABİ
PDF N TOPÇU
PDF HZ AYŞE
PDF ABD.İBN MESUD
PDF KURTUBİ
PDF SUFFE ASHABI
PDF HZ ÖMER S
PDF SUYUTİ-MEHDİ
PDF İLİMLER
PDF FAHREDDİN RAZİ
PDF HZ OSMAN
PDF HARİCİLİK
PDF VEHHABİ
PDF ESİ
PDF CENNET CEH
PDF ZAHİD KEVSERİ
PDF ŞABANI VELİ
PDF MİRAS HUKUKU
PDF MATURUDİ
PDF İBNİ HALDUN
PDF MSP
PDF İHV MÜSLİM
PDF HANEFİ M
PDF SELEFİ
PDF ABDULHAMİDİ SANİ
PDF M HALİDİ BAĞDADİ
PDF İ VE TERAKKİ
PDF E.B.EKİNCİ
PDF NECİP FAZIL
PDF AVRASYA ETÜD
PDF İMAM MATURUDİ
PDF KADIZADEL,LER
PDF EMRİ MAĞRUF
PDF CİHAD
PDF KAVRAMLAR 2
PDF KAVRAMLAR
PDF HZ FATIMA
pdf PEYGAMBERİMİZ
PDF AHMET YESEVİ
pdf istiklal m.
pdf anadoluluculuk
PDF-YSSELİM ROMANI
PDF HACI BAYRAM VELİ
PDF MEVLANA
PDF AHİLİK
PDF GAZALİ
pdf gazali 2
pdf batıniler
PDF NİYAZİ MISRİ
pdf bedreddin ayni
pdf pezdevi
pdf ibni hümam
pdf yunus emre
pdf 31 mart vakası
PDF KAYI 10
PDF ABDULHAMİD HAN
PDF BUHARİHANLIK
OSMANLI KÜLTÜRÜ PDF
pdf osmanlı kültürü
PDF OSM.EDENİETİ
pdf osmanlıda adalet
pdf milliyetçilik 1
pdf osm milliyetçilik 2
islamcılık zyt brn bl2
pdf islamcılık 1
-İSLAMCILIK ARŞİVİ
osmanlıda batıcılık pdf
PDF OSM BATICILIK
ÖZAK İRŞAD 1-2
ÖZAK İRŞAD 3
ÖZAK Z KULUP
PDF COŞAN 1-2
PDF TÜRKÇÜLÜK
OSMANLIDA TASAVVUF 1
PDF TASAVVUF 1
H K YILMAZ
PDF A SELÇUKLU
PDF SELÇUKLU
PD.YABANCI OKULLAR
PDF EMRE AYDI
A İSKENDERİ
CÜNEYDİ BAĞDAD PDF
EBU HANİFE ÖZEL SAYISI
EBU HANİFE PDF 1
İ H A DERGİ
PDF KATILIM
PDF MODERN
==DERGİLER==
YASİN OKUMAK
YORUM -dergileri
DÜZCE HABER
MİSAK DERGİSİ
elmalı tefsir enfal 1-9
elmalı tefsir enf 10-28
elmalı tefsir enf 30-38
elmalı tefsir enf 39-58
elmalı tefsir enf 59-86
elmalı tefsir enf 87-114
İMAN-is hayat
mesnevi-i hayat
ehli sünnet- i hayat
kıssa-is hayat
g isla.-is hayat
A-
ruhus salat-ince
nezih itikat-ince
evlilik-ince
hayzı nisa-ince
tas-zikr-rabt-ince
hakayık-ince
risale-ince
risale-ince 2(seytan-nefs)
nimeti islam-ince
sohbetler-ince 1
sohbetler-ince 2
hikayeler-ince
riyazüs salihin-sadakat
fıkıh-sadakat
fetevai hindiyye-sadakat
b islam ilmihali-sadakat
bir bilene soralım-sad
vehhabilere cev.-sadakat
fıkıh ans-sadakat
nurul izah-sadakat
kutubu sitte-sadakat
sahihi buhari-sadakat
evliyalar ans.-sadakat
R---
TEBLİĞ YÖNTEMLERİ
İBRAHİM KİRAZ
M.BARDAKÇI 1
ALPER TAN
TÜRKİYE -A.AKGÜL
ULUS İLİŞKİL M ORTAK
AHMET VAROL-DIŞ POL
DIŞ İŞL 2
DIŞ İŞL 3
DIŞ İŞL 4
DIŞ IŞL 5
dış 5 yeni
B.PAKMAN WORDPTRES.COM
SN-TEKHAFIZ
f-İTİRAFLAR
AGET 1-4
İİİ..GÖLGESİ
IŞIK-UFUK
SUKUT ÇIĞLIĞI
BAHARI SOLUK
Z.ALTIN DİLİ
ÖRNEK HRK.
BUH.AN.İNS
YİT.CEN.DOĞ
BABANIN BABASI
ozan arifin refe şiiri
KİTAP-SÜNNET-KADER
ABDULHAMİD HAN

ABDÜLHAMİD HAN Osmanlı padişahlarının 34'üncüsü olan Sultan II. Abdülhamid Han aklı, zekası ve ilmi fevkalade üstün olan bir zattı. Batılıların ve iç düşmanların asırlar boyunca devleti yok etmek için hazırladığı yıkıcı, sinsi planlarını sezip, önlerine aşılmaz bir set olarak dikildi. Hazırlayanları ve maşa olarak kullandıkları yerli işbirlikçilerini, sahte kahramanları işbaşından uzaklaştırdı. İşte bu büyük zatın 10 şubat, 96. yıldönümü idi. Yıldönümü vesilesi ile Yıldız Üniversitesi ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi işbirliği ile iki açık oturumdan oluşan etkinlik düzenlendi. İlk panel Abdülhamid'in sağlık politikasıyla ilgiliydi. Oturum başkanlığını yaptığım bu panelde konuşmacılar özet olarak şunları anlattılar: Prof. Dr. Hüsrev Hatemi; Abdülhamid'in çok iyi niyetli, sağlam karakterli ve vefalı bir insan olduğunu söyledi. Kendisinden çok devleti düşünürdü. 33 sene zalimlik yapmadan devleti ustalıkla idare etmişti. Ona atılan iftiralardan biri de pinti olduğuna dairdi. Bu çok çirkin bir suçlama olduğunu ifade etti. Aristokrat havada, halktan uzak yaşamamıştı. Atatürk'ün Abdülhamid'i küçümseyici veya kötüleyici bir sözünün olmadığını da ekledi. Prof. Dr. Nil Sarı ise Abdülhamid'in sağlık alanındaki eserlerinden söz etti ve bazılarının fotoğraflarını gösterdi. Abdülhamid 90 adet gureba hastanesi, 19 adet belediye hastanesi, 89 adet askeri hastane ayrıca eğitim hastaneleri, kadın hastaneleri, akıl hastaneleri açmıştı. Bu hastaneler ülkemizden Lübnan'a, Yemen'den İsrail'e, Makedonya'dan Suriye'ye, Yunanistan'dan Libya'ya, Suudi Arabistan'dan Irak'a pek çok yerleşim bölgesine yayılmıştı. Ayrıca eczaneler, hapishane, sağlık merkezleri, fakirler, acizler ve hacılar için misafirhane de pek çoktur. Müthiş bir sağlık hizmetidir bu. Maalesef tahttan düştükten sonra bu eserlerin isimleri değiştirilmiş, bazıları yıkılmış ve bir kısmı da başka alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Kısacası bu büyük insan unutturulmak istenmiştir. Kasımpaşa, Haydarpaşa, Gülhane ve Mektebi Tıbbiye-i Şahane adlı eğitim ve üniversite hastanelerini açan da Abdülhamid olmuştur. Doç. Dr. Adem Ölmez ise Abdülhamid Han'ın özellikle eğitim, sağlık, ulaşım ve asayişe önem verdiğini anlattı. Zamanında yeni bulunan aşıları ülkeye getirmiş, aşı ve kuduz hastalığı üzerine merkezler kurmuş, Bimarhaneleri yani akıl hastanelerini ıslah etmiştir. Akıl hastalarına zincir kullanımını yasaklayarak bugün bile saldırgan hastalarda kullanılan gömleği yerine koymuştur. Dr. Şerif Esendemir konuşmasına Necip Fazıl'ın, "Abdülhamid'i anlamak her şeyi anlamak olacaktır." sözleriyle başladı. Abdülhamid'in tren yolları, bakteriyolojihane, cami ve mektepler yaptırdığını, çağına uygun yaşlılık politikası izlediğini, habitat yani biyosferi merkezi alan ekolojik politikaya önem verdiğini anlattı. Bunları dinlerken aklıma hep başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan çağrışım yaptı. O da ülkeye duble yollar, hızlı trenler, Marmaray, üçüncü boğaz köprüsü, çok sayıda havaalanı gibi sayılamayacak eserler hediye etti. Sağlık alanında yeni hastaneleri hizmete açtı. Sağlık hizmetlerini halka yaydı. Eğitim alanını pek çok üniversite, sayısız derslik ve binlerce yeni öğretmenle destekledi güçlendirdi. Kısacası Abdülhamid'in çağdaş bir takipçisiyle karşı karşıyayız. Abdülhamid Han'ı nasıl ki bir takım vicdansız, merhametsiz ve acımasız kişiler, iç ve dış düşmanların oyununa gelerek, maşası olarak bir saray darbesi ile düşürdülerse aynı komplo şu an başbakanımıza karşı düzenlenmektedirler. Bu ülkeye hizmet etmek bazılarının gözüne batmakta ve ellerinden geleni yapmaktadırlar. Rabbim Başbakanımızı korusunu2026





Ya katilsin ya maktul: DÜELLO

 
A -
A +

Biz düelloyu çizgi romanlardan biliriz. Kovboyumuz kulakları düşmüş bir at ile yorgun argın Silver Star kasabasına gelir, barmene ince bir sesle seslenir: “Bana bi limonata!”
“Toch!  Toch! Toch!” O da ne? Elindeki mühürlü kâğıdı kabzayla çakar tahtaya.

-Evet beyler, yeni şerifiniz seçilinceye kadar ben bakacağım makama. Adım John Smith, işte tayin emri burada. 

Kirli urbalı gringolar yabancıyı alaya alır, belindeki  koca tabancaya bakar, neşeden kırılırlar. Kah kah kahkaha!.

- Ay gülmekten tıkanacağım, şerif ha!

- Asayişi nasıl sağlayacakmış acaba?

Birden saloon’un çift kanatlı kapısı açılır, zemini irice bir gölge kaplar. Bir iki üç tıp. Herkes susar, ayak altındakiler çekilir kenara. Yüzü bıçak izleri ile dolu haydut, ahşap zemini titreterek yürür, tayin yazısını cart cart yırtar.

- Ufaklık sana bir dakika mühlet! Şimdi alıyorsun çantanı ve derhâl toz oluyorsun buradan. Namımı duymuş olmalısın, burada Lopez Martinez Gonzalez derler bana.

Ya katilsin ya maktul: DÜELLO

HEY AMİGO
Şerif “Hayır bayım” der, “bir yere gitmiyor, teessüf ediyorum ayrıca!”

- Vayy bana hakaret ha? Duydunuz di mi? Artık bunu düello paklar!

- Tamam buyurun o zaman.

Dışarı çıkar, mesafe alırlar. Atlar huysuzlanır, kargalar uçar, tavuklar gıdaklayarak kaçışırlar. Çaylak şerif korkmuş görünmez, limonatası ile meşguldür o sıra. Bu arada sırnaşık mezarcı gelip ölçüsünü alır, tabut hakkında tercihini sorar arsızca.

Lopez Martinez bugüne kadar hiç kaybetmemiştir, onlarca leşi vardır, her biri için bi’ çentik atmıştır sundurmaya. Bir cızık daha çeker, netice malum nasıl olsa.
Delikanlı, başlayın işareti verildiğinde mitralyöz gibi takırdar, rakibinin elinden tabancayı uçurmakla kalmaz. Gözüne ayna tutan, tüfekle bacanın ardına saklanan, yokuştan varil yuvarlayan çakalların şapkalarında delikler açar.  

Şerif ofisine doğru yürürken silahının namlusuna üfler: “Uslu durun çocuklar!”

Ya katilsin ya maktul: DÜELLO

BATI BATIL BATAK...
Montesquieu’ye göre düello bir Germen âdetidir. Burgond Kralı Gondebaud’dan kalma.

Bakın şu işe ki, Kilise de düellodan yanadır. Papazlar halkı “haklının kazanacağına” inandırırlar. Hâkimler delil toplamak yerine tarafları tokuşturur. Dava uzayınca “Amaan düello yapın gitsin” derler, “bizi uğraştırma!” 

Biri vurur, şan kazanır, öbürünün hanımı dul, çocukları yetim kalır.  Vurulan sadece canını ve şerefini kaybetmez, malı mülkü de geçer hasmına. Hani “Bir koy, hepsini al” diye bir fırıldak vardı ya.

Düello aslı İtalyanca olsa da Fransa’da zemin bulur. Bir ara iyice çivisi çıkar, ottan çöpten bahanelerle sarılırlar silaha.

16. yy. İspanya’sında asillerin dörtte biri 20 yaşını doldurmadan mezara.

Peki bunu ticarete dökmek isteyen çıkmaz mı? Dur gidip şuna meydan okuyayım, servetine çöküp, vaziyeti doğrultayım.

Yok öyle bedava, amele patrona, maraba ağasına kafa tutamaz. Hem ayak takımının şerefi kimin umurunda?

Diyelim adam vuruldu ama ölmedi, bu onun suçluluğuna dalalet eder, bir de şahitler vurur, pişman ederler doğduğuna.

Düelloya davet edilen katılmak mecburiyetindedir, orada barınamaz yoksa. Ancak ruhban sınıfı, kadınlar, sakatlar müstesna.

İsterlerse yerlerine bir silahşor tutup yollayabilirler, şimdi o düşünsün kolaysa. 

KATIR MI SATIR MI?
Düello silahı tarafların mutabakatıyla seçilir, önceleri ok, kılıçtır, sonraları gürz, kalkan, balta... Ateşli silahların keşfi ile varsa yoksa tabanca.

Süvariler tabii ki zırhlı atlarla çıkar, mızraklarla vuruşurlar. 

Düelloya davetin icapları vardır. Hasmı kalabalık bir yerde (tercihen dostları arasında) sıkıştırmalı, elinizdeki mendili müstehzi bir ifadeyle sallamalısınız sıfatına. Mendiliniz yoksa peçete ve eldiven de olur ama muaşeretten nakıs puan yazarlar.

Vay bana hakaret ha! Hiçbir soylu bu tahrike dayanamaz. Ulu büyük dedelerinin şerefini çiğnetmeyecek, gününü gösterecektir sana... Ertesi gün şafak vakti belirlenen alanda buluşursunuz. Şahitler silahları gözden geçirir, sahayı ölçer biçer, kazık çakarlar. Asil biri (dük, kont, bazen bizzat kral ya da çar) hakemlik yapar. Önce sırt sırta verip yürürsünüz, mesafe hakaretin büyüklüğü ile ters orantılıdır, üç adım da olabilir, otuz adım da.

Dönünce zımbalarsınız, ıskalarsanız çok fena. Çünkü sadece bir kurşun vardır namluda. Hasmınız hain hain gülerek gelir ve delik açar kaşların arasına.

Fransızlar takım tutar gibi adam tutar, üstüne bahis oynarlar hatta.  Sonraları yasaklanır, ancak subaylara bir hak tanınır. Tabii üstlerinden izin almak kaydı şartıyla.

Bilinen son düello Marsilya Belediye Başkanı Gaston Defferre ile (Yılmaz Güney’i himaye etmişti) parlamenter René Ribière arasında yapılır (1967). Dışişleri Bakanı Jean de Lipkowskiin hakem olur. Gaston, René’yi kolundan yaralayınca düdüğünü çalar. “Tamam beyler bu kadar!”  

RUSYA GİRDAPTA
Ruslar, Fransız hayranıdır. Körü körüne taklit eder, düelloya da sarılırlar.

Çar Petro yeni ceza kanunu ile (1716) düellocuları (ve hakemi de) ipe yollar, mallarına el koyar. İyi de Rus ruleti yayılır bu defa.  

Kurallar zamanla gevşer, nadiren Sibirya’ya sürer, para cezası ile savarlar.

1765 yılında 20 kadın düelloya çıkar, hakemliklerini bizzat İmparatoriçe II. Yekaterina yapar.

Çar 1. Pavel ise Avrupa krallarını düelloya davet eder. Muhatap alınmaz o başka. 

Derken iş ayağa düşer, bir balerin için en gözde subaylar birbirini kırar.

Vladimir Novosiltsev Tğm. Konstantin’in kız kardeşi ile evlenmekten vazgeçince bunu silah paklar (1825). 

I. Nikolay düelloyu tekrar suç sayar, katılanları yıllarca içeri tıkar.

Buna rağmen Lev Tolstoy’un amcası Fyodor, Puşkin’i vuruşmaya çağırır (1826). Puşkin Moskova’da değildir, icabet edemez çağrıya. Lakin d’Anthès adlı bir Fransız’la yaptığı müsabakadan sağ çıkamaz. Henüz çok gençtir (38), hayatının baharında.

Ünlü edip Lermantov (28) ise silahına bile dokunamaz. Hasmı (Kralcı bir Fransız subayıdır) hızlı davranır, acımadan sıkar.
Turgenyev ve Tolstoy da kozlarını paylaşmak üzere anlaşırlar, mâniler girer araya.

Bizim medeniyetimizde düello olmaz
Bizim kültürümüzde boğazlaşma yoktur, mevzu kadıya arz edilir, hüküm ne çıkarsa. Can yakanın canı yanar.  Sadece iki ordu savaşa tutuşmadan evvel mahir muharipler çıkar, vuruşurlar. Yenen cengâver, cesaret verir arkadaşlarına.

Meşrutiyet ile ayarlarımız bozulur. Paris’te bulunan Rıza Nur ile Şerif Paşa düello kararı alır mesela.

CHP Bursa Mebusu Emin Erkul, muhaliflerce tartaklanınca TBMM’e kanun teklifi sunar: Onuru zedelenen vatandaşlara düello hakkı verilmesi hususunda…

Ciddiye alınmaz. Reddedilir ittifakla.

Osmanlının Washington Büyükelçisi Ahmet Rüstem Millî Mücadele’ye katılan bir gönüllüdür. Çankaya Köşkü’nde verilen ziyafette M. Kemal “Sigaranı sonra iç” diye ikaz edince, darılır kırılır, Paşa’yı düelloya çağırır hatta.

Olmayacak iş, gazını alırlar oracıkta.

Bir ara Yahya Kemal’in, Yakup Kadri ve Falih Rıfkı’yı düelloya davet ettiği anlatılır. Eskiden ne mümkün. Ama mütareke yıllarıdır… İstanbul işgal altında.

İleri gazetesi sahibi Celâl Nuri ile Peyam-Sabah başyazarı Ali Kemal arasında süregiden söz düellosu da alevlenir, “Al silahını gel”e döner sonunda.

Tahsilini Fransız mekteplerinde yapan ve Paris’te yaşayan Cemil Münir, bir mevzudan ötürü Mehmet Ali Bey’i düelloya çağırır. Muhatabı “İşin mi yok” der işine bakar. Cemil Münir “Namuslu adamlar nezdinde iadeiitibar edebilmeniz bu düelloya bağlı” diye yırtınsa da kulak asmaz.

Yıl1886... René Vigier adlı bir Frenk “İstanbul’da bir Parisli (Un Parisien a Constantinople) adlı kitap yazar. Hakaretler yağdırır milletimize, bayrağımıza, ordumuza. O sıralar Paris’te askerî ateşe olan Bnb. İzzet (Keçecizade Fuad Paşa’nın torunudur) azası olduğu jockey club aracılığı ile adama ulaşır, yağar gürler, bayağı bi’ boyar. 

René Vigier usta bir eskrimcidir, artık bunu düello paklar. Fuat Bey’in gelmeyeceğini sanır ama öyle olmaz, aslanlar gibi çıkar karşısına.

Vigier atletik bir gençtir, nitekim bir boşluk bulur, hamlesini yapar. Fuat Bey savuşturmakla kalmaz, şişi hasmının bileğine saplar. “Ahhhh!”

Vigier zikrolunan kitabı yayından çeker ve Türklerden özür diler kibarca.

Hah şöyle hizaya!


.

Önce alışveriş sonra fiş

 
A -
A +

Türkiye’de kaç tane milyarder var bilmiyorum ama 2005 öncesi alayımız milyarderdik. 20 milyonlukları tomarıyla tıkardık cüzdana.
Havaalanında bir ecnebi elimdeki banknota bakmış bakmış ve “doğru mu okuyorum” diye sormuştu şaşkınlıkla.
-Yok canım şaka.
-Anlamıştım zaten, gerçek olacak hâli yok ya.
Kahire’de bir faytoncu, Türklerin bahşiş olarak verdiği milyon liraları çıkarıp sormuştu: Bunlarla İstanbul’da tatil yapabilir miyim acaba?
Çay bile içemez de şimdi nasıl söyleyeceksin adama? Hem hayaline niye limon sıkayım di mi ama?
 Osmanlı lirası altındır malum, dünya yıkılsa değeri azalmaz. Lakin fulûs iktidar güçlüyse iş yapar, zayıfsa pul olur anında.
Altını çamura at yine altın, ölüsü de dirisi de para. Kâğıt, kâğıttır, yanan yırtılan bir şey sonunda.
Bir araştırmaya göre (2006) fiyatlar cumhuriyetin ilanından itibaren 7 milyon 140 bin kere yükselir, demek paramız da o nispette düşmüş aşağıya. Neyse ki 6 sıfır attık kurtulduk milyonlardan.

Önce alışveriş sonra fiş

İTİBAR İKTİDARA
Peki altın paranın değeri düşmez mi? Düşer, mesela hazinede sikke basacak cevher kalmaz, ya kenarından kırpar, ya da tağşişe gider, ayarıyla oynarlar. Görünüşte yine “bir altındır” ama “has”ın aldığını almaz.
Ya da piyasaya hesapsız altın girer (sömürge yıllarında İspanya) dönüp de bakan olmaz sarı kıza.
Enflasyonun sebeblerinden biri iktidarların acizliğidir, sallanan hükûmetlerin parası sağlam duramaz.
Mesela Cihan Harbi’nden sonra Hasburg Hanedanı çöker. Mark %3.250.000 değer kaybeder bir ayda. 1913’te yüz markla alabildiğin malı, 1923’te 143.000.000.000.000 (nasıl okuyacaksan) marka alabilirsin anca (Paarlberg).
İttihat Terakki de çok borç yapar, lüzumsuz yerlere harcar, kabak liranın başına patlar.
Bosna’nın kana boyandığı günlerde Sırp parası sürünür. Dinar, %156.312.790 misli değer kaybeder bir yılda.
Siyasi çekişmeler, koalisyonlar enflasyonu azdırır, Kongo, Nigaragua, Peru ve Bolivya’da kronikleşir zamanla.
Bazı paralar üzerine basıldığı kâğıttan bile değersizdir. 2010’da Somaliland’a gitmiştik, 100 dolar bozdurmaya kalktım, “n’apıyorsun” dediler “o kadar parayı poşetler almaz.” Meğer alışverişte kontür kullanmaya başlamışlar, telefondan yolluyorsun, esnafın ekranına düştü mü tamam.
IMF bu yüzden kurulur güya. Az gelişmiş ülkelere kredi verecek, yol gösterecek, düze çıkmalarını sağlayacaktır sözüm ona. Gelgelelim kapitalizmin ileri karakoluna döner, kanlarını emer iştahla.
Hatırlarsınız Arjantin’de mezarlıklar bile Para Fonunun eline geçmişti bir ara.
-Dedemizi gömecektik.
-ABD’ye soralım ondan sonra!

SİSTEM RANTÇIYA
Bizde de üç rakamlı enflasyonlar koalisyon hükûmetlerinde görülür. Bilhassa “mebus ayartarak” kurulan iktidarlarda.
70’li yıllarda uyanıklar paradan para kazanırlar. Vadeli alır, peşin satar, yatırırlar ranta.
Esnaf dükkânı açmadığı gün daha az zarar eder, sattığını yerine koyamaz zira. Etiketlerde iki fiyat vardır, “peşin otuza, vadeli atmışa.”
Herkesin elinde bir hesap makinesi, faiz hesabı yapar ayakta.
Bir taksici “arabayı 4’e almıştık” diye dert yandı, “3 ödedik 5 kaldı.” Laleli’deki plaka simsarları tefeci gibi çalışırlar, bi aksatırsan çökerler gırtlağına.
O yıllarda millet reklamlara kanar, üçüne beşine bakmadan evini dükkânını satar, götürüp bankere yatırırlar.
Üstüne su içerler sonunda.
“Hayat sigortaları da göz boyar. Şöyle büyük ikramiye, böyle dolgun maaş...”  
Değilmiş, o ıslık çaldıran meblağlar kuruş olacakmış zamanla.

PARA VARDI DA…
Erdal İnönü ikide bir “T.C’nin ilk yıllarında enflasyon hissedilmedi” der, oy devşirmeye kalkar.
Enflasyon olması için önce para lazım. Eee hani para?
Nüfusumuz 14 milyon, tedavül 157 milyon lira. Kişi başına düşen 14 lira. Vatandaş sefil, ne elde var, ne avuçta. Tarım ülkesiyiz ama tahıl yok. Un, yağ, şeker aslanın ağzında. Su yok, elektrik yok, mektep yok, merkep yok, hekim ilaç arama. Bunun neresi başarı acaba?
Vatandaş teşebbüs gücünden mahrumdur. Bu yüzden yatırımları devlet yapar, rantı partililer paylaşır kendi aralarında. Onların çocukları işe alınır, gaz, tuz, bez dağılır onlara. Bildiğin zümre iktidarı, saklan       mazlar da gözümüze baka baka!
“Enflasyon harb-i umumiden sonra bünyeyi ictimaiyye ve iktisadiyeyi, tahrib eden bir maraz-ı kaim olmuştur.”  
Zaman zaman posta müvezzileri, şimendifer ameleleri greve kalkar, parmak sallar geri otururlar.  
Nisan 1926. Esnafa defter tutma mecburiyeti getirilir. Okuma yazma bilmedikleri için (harf devrimi yaptık ya) tatbik olunamaz. İstihlak (tüketim) vergisinin %25’i hazineye ulaşır, gerisi kaybolur gider meçhul koridorlarda.

KEFENİMİN KEFİLİ
Mükeyyifat (keyif vericiler) pahalıdır. Enfiye ve tönbeki meğer ki rastgele, aramakla bulunmaz.
Üretici de ağlar, amcam tütünü 100 kuruşa mal etmiş, inhisar idaresi 15 kuruştan saymış, atmış ambara. Çalabileceğin başka kapı yok, mecburen katlanacaksın. Paran emeğin heba.
Peki kendi ürettiğin tütünden bir dal sarsan, yaksan?
Mümkün mü? Adamı bacağından asarlar. Jandarma kol gezer, kahveleri basar, tabaka yakalattıysan eyvah eyvah!
Öyle içiciyiz diyerek de kurtulamazsın, cürüm büyüktür zira.
Aksaklık tıkanma olacak ki karaborsa patlaya, yoksa altın dişli muhtekir nasıl para yiyecek barda pavyonda?
Devlet vatandaşı tahville bonoyla oyalar, bankalar keşide (çekiliş) düzenler, hayal satar halka.
Üzerinde döviz yakalatıysan yanmışsın “alın bunu karakola!”
 Fukara kefen bezi bulamazken türedi zenginler kıyafetlerini memalik-i ecnebiyeden idhal edilen mensucatlardan diktiriyor. Harice akan servet-i milliyemiz kimin umurunda?
“Enflasyon yükseldikçe fiyat artar” gibi bir sözün manası yok, enflasyon fiyat artışının “ta kendisidir” zira. Latince inflare (şişmek) kelimesinden gelir (anti enflamatuar şiş indirici) ve kendi aralarında üçe ayırılırlar. Ilımlısı %2-5 arasında seyreder, kale alınmaz.
Aşırısı %5- 15 arasında, tavsiye edilmiyor asla. Bir de hiperi var ki düşman başına... 

KAYA FİŞ TOPLA!
Eğer memleketteki harcamalar gelirden fazlaysa; üretim azalmış, maliyet artmışsa; hele iktidar güven vermiyorsa... Hiç yolu yok, canavar dalacaktır paranıza.
Enflasyonlu yıllarda pintinin biri taksi tutunca arkadaşı takılmış: “Ooo hayrola, hangi dağda?..”  
-Otobüste ücret önce verilir biliyorsun, takside sonra.
Yani para nasıl olsa düşecekti diyor, bu arada.
1984 yılıydı sanırım Rahmetli Özal, KDV diye bir dert sardı başımıza. Nasıl kurtarabiliriz acaba?
-Vergi iadesi! Üşenme, fiş topla!
Ay sonları fişleri sarı zarflara doldurur, tek tek dökümünü yapar, teslim ederdik elemanlara.
Aslında racona ters, bak neler neler alıyorum haberiniz ola.
Alakasız yerde gelip sorarlar. “Abi botlardan memnun musun?”
-Hangi botlardan?
-Hani geçen ay filan mağazadan 399 milyona aldın ya!
Bazıları da gelir akıl verir, “hep kuruyemiş, hep kuruyemiş. Bak sivilcelerini azdıracaksın sonunda!”
Haydaaa. Ülen yediğimiz içtiğimiz faş oldu, milletin nefesi sırtımızda.

ÇAY SİMİT 50 KURUŞA
Atmışlı yetmişli yıllarda daire fiyatı “yüz kiraya” tekabül ederdi ortalama. Yani evi 100 bin liraya aldıysan, bin lira kira ister, paranı çıkartırdın en geç 10 yılda.
Şimdi kira 2-3 bin lira (yüksek geliyor halka) ama evler de milyon oldu bu arada. Efendim kiraya vereyim de para kazanayım, o işler bitti abi, zaten betonun ömrü 50 yıl, attığın taş ürküttüğün kurbağaya...
Evin ortanca çocuğu olduğum için bakkala ben giderdim. Ekmek 1 liraydı (4 simit parasına), böyle gofret gibi hafif değildi ama. Bafra sigarası 175 kuruştu, filtreliler (Hisar, Çamlıca) 3.5 lira. Yumurta 50 kuruştu (sepetle gelir, samanlar arasında). Sabah mektebe gitmeden Sütçülerli sütçüler kapıyı çalar. Bir kaymağı olur, parmak kalınlığında. Litresi 150 kuruş, hafızam yanıltmıyorsa...
Peynir, zeytin, helva, kıyma hepsi on lira (on ekmek parasına). Elma, armut, şeftali, üzüm, mandalina 2 lirayı aşmaz. Ama muz el yakar. Eskaza düştü mü saklı yiyeceksin, özenmesin fukara.
Lahmacun, kaynamış mısır, markalı gazoz (Elvan, Uludağ, Çamlıca) 50 kuruş.
Çay, çatal, açma, leblebi tozu, un kurabiyesi, zambo sakız, on ender şekeri ve bi külah çekirdek 25 kuruşa. Gazete 50, galete 10 kuruş, kıtır kıtır, çörek otlu ve kol uzunluğunda.
Traş 2 buçuk lira. Üç numara yaptırırsan (Zaza’yla) daha da ucuza.
Benzini mi sordunuz? Temel zamlarla ilgilenmiyormuş, “ben hep 50 liralık alıyorum nasıl olsa.”
20 sene evvel “aman taşmasın usta” diyordu ihtimal. Şimdi öpsün başına koysun lamba sönüyorsa


.

Acılar ülkesi Kazakistan

 
A -
A +

Doksanların başıydı, dağılımın ardından yollara düşmüş, Orta Asya’yı gezmiştik boydan boya. Bilge bir yaşlı “Camanlık (düşmanlık) halklar arasında olabilemez” demişti, “o prezidentlerin kafasında!”
Biz asırlardır Ruslarla, Acemlerle, Suudlarla, Rum ve Ermenilerle birlikte yaşıyor, geçinip gidiyoruz sonunda. Ama bu devletlerin bize dost olduğunu söylemek zor.  Ne yazık ki, günümüz Moskova’sı da Çarların ve Kızılların yolunda...
Her anlaşmaya imza atıyor, “oh” diyorsunuz “kan kasvet duruyor galiba”, ertesi gün ev avul vuruyor, kadınları çocukları öldürüyor vicdansızca.
Geçtiğimiz asır 110 milyon insan katledilmiş, üçte ikisi Türk. Dört milyon soydaşımızın kanı Lenin’in, 42 milyonunki Stalin’in avuçlarında. Ruslar sömürmekle kalmaz, Kazan’da Tatarları, Issık Göl ve Narin’de Kırgızları, Göktepe’de Türkmenleri, Hive ve Buhara’da Özbekleri kırarlar.

Acılar ülkesi Kazakistan

HAYVAN VAGONLARIYLA
Yıl 1927. Nereden icap ettiyse Ahıskalılara takarlar bu defa. “Derhâl toplanın,15 dakika içinde demir yoluna!”
Alayını hayvan vagonlara tıkar, nereye götürdüklerini söyleme lütfunda bile bulunmazlar. Açlık, hastalık, dondurucu ayaz... 45 gün çalkalanırlar yollarda. Kızıllar, cesetleri bacaklarından tutup savurur sahraya. Vardıkları yerde od ocak yoktur. O ara 30 bin Ahıskalı ölür ki, 17 bini çocuktur daha.
Ardından Atabeyit katliamı, Kırgız aydınlarını bir taş ocağına götürür, dizerler kurşuna. Aytmatov’un babasını da...  
23 Şubat 1944 Çeçen ve İnguşlar, Stalin’in emriyle evlerinden yurtlarından koparılır, sürülür Sibirya’ya... Dörtte biri hayatını kaybeder o ara.  
18 Mayıs 1944. Kırımlılar da aynı akıbete uğrar. Arabat’ta 150 Türk unutulur, dümensiz bir tekneye bindirip iterler deryaya.
Yıllar sonra Ukrayna mutedil davranır da dönebilirler yurtlarına.
Bu sefer de Kırım’ı ilhak eder, zemin zindan olur soydaşlarımıza. Düşünebiliyor musunuz? Şu an Kırım’da yüce kitabımız Kur’ân-ı kerim bile yasaklı yayınlar arasında.

Acılar ülkesi Kazakistan

BALTAYI TAŞA...
Afganistan’da ise bir buçuk milyon şehit, bir milyon sakat bırakırlar, beş milyon göçebe, şehirler harabe. Ruslar 15 bin asker, 450 uçak ve bin zırhlı kaybedince geri basarlar.
Bakü’de Azerbaycanlıları tanklarla ezer, Karabağ’da sivilleri kırarlar. Ermenilerin bir gücü yoktur, Suşa katliamını Albay Zarvigarov komutasındaki 366’ncı Rus Mekanize Alayı yapar.
Dağılımın ardından Gürcistan, Ukrayna, Ermenistan’a karar verme hakkı doğar ve tercihlerini “bağımsızlıktan” yana kullanırlar.
Ama aynı hakkı Çeçenlere çok görür, Grozni’yi yakar yıkar, kana boyarlar. Rus annelerin zulümden haberi yoktur. Lakin çocuklarının tabutları konunca kapıya...
Ruslar Suriye’de Bayırbucak Türkmenlerini ve Halepli Sünnileri de vurur. Ki vuruyorlar hâlâ.  
Hedeflerin hiçbiri askerî değil; pazar yerleri, çeşme başları, fırınlar. Bilhassa hastahane ve okullar.  Altı milyonluk Halep’i insansızlaştırıp açarlar yağmaya.
“Hukuku bu kadar örselemek iyi değil”, yarın kendi ihtiyaçları da olabilir ona.

GELELİM KAZAKİSTAN’A
Kazakistan adı üzerinde Kazak Türklerinin yurdu. Binlerce yıldır oradalar.
Rus ve Çin tehdidi yetmez gibi zaman zaman Çunkarlar (Hulagu’dan kalan Moğol bakiyeleri) musallat olurlar.   
50 bin Karatatar’ın topraklarına girdiğini haber aldığında Sultan Cangir’in (Jahangir) 600 adamı vardır yanında. Tereddütsüz atlarına atlar, istilacıları kayalık bir mevkide sıkıştırır Orbulak Zaferi’ni kazanırlar (1643).
Birlik olunca, dik durunca, ezilmezler düşmana.  Ama beyler şehzadeler koltuk kaygısına kapılınca...
Kazaklar savaş ve kıtlık yüzünden çok zayiat verir, milyonlarca insan düşer toprağa (1723). Ki o günleri “Aktaban Şubırındı” diye anarlar hâlâ.
Ne zaman ki hanlar, baturlar Kazak Kurultayında bir araya gelir, birleşme kararı alırlar (1726), Ebulhayr komutasında, Anıkaray Zaferi’ni kazanır, Çunkar istilasından kurtulurlar.
Moğollar çekilseler de yine gelecek ve daha şedit davranacaktırlar. Liderleri Tsevan, Cengiz olma hayali kurmaktadır. Ona ıssız bozkırlar değil, mamur yollar lazımdır. Aradığı ne varsa Kazakistan’da. Ruslar Çunkarlara top tüfek sağlar ki, Türkleri kırsınlar.
Bolat Han’ın ölümünden sonra Kazaklar arasında yine taht taç kavgaları başlar, çok zayıflar, himayeye muhtaç kalırlar. Çunkarlar Doğu Türkistan’a, Deşt-i Kıpçak’a ve Orta Asya’ya yayılmış, Çin tehdidi de artmıştır.
Ne yapsalar Ruslara mı yanaşsalar acaba?
Şeditlerin şerrinden kaçar, ehvenişerre sokulurlar güya.

YAĞMURDAN KAÇARKEN
Çarlık rejimi Batı Türkistan’da yaşayan göçebe Türkleri ıslaha kalkar, yerleşik hayata zorlar. 1897 sayımına göre (ne kadar güvenilirse),  250 bin Kırgız, 250 bin Türkmen,  250 bin Tacik ve 1,5 milyon Özbek çıkar. Kazakların nüfusu alayının iki katıdır, misli misli fazla. Eğer o 1,5 milyon Özbek, bugün 35 milyon olduysa 4,5 milyon Kazak, 105 milyon olmalıydı. İçler dışlar çarpımı, denklem ortada!
Yaşanılan katliamlardan dolayı sadece 19 milyonlar ki, bunun %27’si Rus, Ukraynalı ve Alman. Çarlar zalim, Kızıllar daha zalimdir, Bolşeviklerle baskının dozu artar.
1929-33 arası SSCB’de bolluk içindedir, Komünist Parti Sekreteri F. Goloşegin şeytanın aklına gelmeyecek bir şey yapar, Türkleri suni kıtlıkta bırakır baş başa.
Kazak beylerini halk düşmanı ilan eder, hayvanlarını ve topraklarını ellerinden alır. Kardeşlerimiz meralara çıkamaz, mallara bakamaz. 40 milyon hayvan bozkırın ayazında donar, yem olur kurda kuşa. Bu telefatının ardından (1927-1932) açlık başlar. Köyler haritadan silinir. Yer isimleri değiştirilir, asırların Hocent’i, Leninabat olur mesela.
“Kızıl kırgın” ile 2 milyon 300 bin kardeşimiz hayatını kaybeder, 616 bin Kazak ise yurdunu terk eder, vurur sahraya.
Bıçak kemiğe dayanınca 80 bin kişi ayaklanır, kaybedecekleri ne vardır ki, zaten yaşıyor sayılmazlar. Ellerinde silah yoktur, gizli servis 5.551 kişiyi tutuklar, 883’ünü infaz eder anında. Diğerleri meçhul, haber alınamaz bir daha...
Derken Kazak aydınları hürriyet, milliyet ibarelerini terennüme başlar. Şairler, hasretini haykırır, “ıstagı bavırıma” (uzaktaki kardeşime) diye şiirler yazar Anadolu’ya.  
Hımm Türkiye’ye şiir ha? Dur sizin alfabenizi değiştirelim de (1940) kalın bir başınıza. Hâlbuki Anadolu halkı o çileyi 1928’lerde yaşamış, işgalci İngiliz’in harfi musallat olmuştur satırlarına. Bu arada Kazak ediplerinden Mağcan Cumabayev, Ahmet Baytursunov, İlyas Cansugirov, Beyimbet Maylin, Mırjakıp Dulatov ve Saken Seyfullin dizilir kurşuna.

ALMANLARIN KARŞISINA
1939-45 Cihan Harbi kopar, Kazakların meselesi değildir ama onlar sürülür, Almanların karşısına.
SSCB 40 yıl boyunca Semey’in en verimli topraklarında nükleer denemeler yapar, yer altında ve üstünde 468 atom bombası patlatır ve bir nesli kanser ederler sonunda.
Rus doktorlar Kazak kardeşlerimizi kobay olarak kullanır, ne kadar netameli kimyasal varsa enjekte ederler damarlarına.
1927-1953 arası 103 bin Kazak sürgüne gönderilir, 25 bini dizilir kurşuna.
1954’de zulüm tavan yapar, (Kremlin’e sunulan rapora göre) sadece Kazakistan’da 58. maddeyi ihlalden (rejime muhalefet) 3 milyon 770 bin kişi tutuklanır. 642 bin 980’i idam edilir. 2 milyon 369 bini ise ağırlaştırılmış hapis cezalarına çarptırılır. Çoğu gökyüzünü göremeyecektir bir daha.
Ruslar sadece insanlara hayvanlara değil tabiata da zarar verir, fıkır fıkır balık kaynayan mavi Aral’ı kuruturlar. Dünyanın en büyük dördüncü gölü gider; kum, tuz ve ziftin peki (pamuk tarlaları ilaçla yıkanır âdeta) kalır çukurda.

DURMUŞ SAATLER!
ABD Hariciye Bakanı Blinken, Kazakistan yöneticilerine “Yakın tarihten ders alın, Ruslar bir kere evinize girdi mi, bir daha çıkaramazsınız”  demişti malum. Eğer Bulgaristan, Macaristan, Çekoslovakya, Romanya, Polonya, Estonya, Litvanya, Letonya, Doğu Almanya, Gürcistan, Ermenistan ve Ukrayna tarafından bakarsanız, haklı gibi duruyor. Tataristan, Çuvaşistan, Çeçenistan, Karaçay, Kabartay Balkar, Dağıstan ve Başkordistan bir nevi esaret altında. Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Kazakistan’ı arka bahçeleri gibi görüyorlar hâlâ.
Rus tarafından cevap gelir: Amerikalı evine geldiğinde, hayatta kalmak, soyguna ve tecavüze uğramamak zordur. Kızılderililer, Kore, Vietnam, Irak, Panama, Libya, Yugoslavya, Suriye ve diğer talihsiz insanlar çok şey anlatabilir bu hususta...
İkisi de isabet buyurmuş. Duran saatler de doğruyu gösterir...
Günde en az iki defa.


.

KAR YAĞDI, İŞARET VE İŞARETÇİLERE DİKKAT: Çekme halatı takoz, zincir

 
A -
A +

Beylikdüzü, Büyükçekmece yolunun her kilometresi kesif kar yağışı ve beceriksizlik sebebiyle kapanmış olup...

skiden hava durumu cekli caklı sunulurdu; olacak, yağacak. Ya güzelim tahmin desene şuna, olur ki ıskalarsın, bari lafın altında kalma. Şimdi imkânlar daha iyitabii, haberleşme ağı, uydular…

Ve dili daha yumuşak. “Akşam saatlerinde yağması bekleniyor…” Haşşöle hizaya! Kar yağınca muhabirler görüntü avına çıkar, kilitlenen trafik, saçı, başı, kaşı kara boyanmış insanlar… Kasvetli bir üslup tutturur “beyaz bela” diye manşet atarlar haşa.Ulen o beyazlık olmasa dana otlatırsın barajlarda. Bozkır obruk obruk delinir,taban suyu dibe kaçar. Göller, dereler kurur, mümbit araziler, gümrah ormanlar elimizden çıkar. Sonra oturup “eyvah çölleşiyoruz” haberi yaparsın, ağlaya zırlıya...

KAR YAĞDI, İŞARET VE İŞARETÇİLERE DİKKAT: Çekme halatı takoz, zincir

 

KARYOLA YAĞDI!

Odun kömür yakıldığı günlerde erkenden yatardık, arkası yarını bile dinlemeden, oda sıcakken daha. Camlar hep buğulu olur, dışarısı muamma.Doğuda camın buzu aylarca kalkmaz, tırnağınla kazırsın para kadar bir alan açılır anca.Olmadı elma sürersin, hohlarsın, tuzla ovarsın, kolonya, lavanta…

Kar özletmiş bekletmiştir. Gözünüz yollarda. Bir sabah ananız müjdeler “Gel bak ne göstereceğim sana!” -Kar mı yağmış yoksa? -Ya ne ya! Babanız camiden gelir, paltosu bembeyaz. Kahvaltınızı pencere önünde yapar, sobaya kalın meşe odunları atar kudurtursunuz karın hatırına. Maşa üzerine ekmekler dizilmiş, çay filiz ve tomurcukla demlenmiştir. Güğümdeki su kaynamalı olmuştur, inceden iç çeker, nağmeli nağmeli cızıldar. Sobanın demi okkalı olur, buruk lezzeti damağınızı sarar. Ya da köydesinizdir, yeni sağılmış sütü bırakırsın sobanın alnına. Kaynayınca alır dinlendirirsin, kaymağıters çevirirsin iki fıkır daha...

Çıtırlavaş,tulum peyniri, yumurta, eee bir de bal varsa yanında. Sobada yemek pişirmek keyiftir. Kuzine üzerine üç tencere koyabilirsiniz yan yana, kuru fasulye, pilav, çorba… Fırına börek çörek de atabilirsiniz ayrıca. Eğer külüne patates gömerseniz şahane kumpir olur; bıçakla yarın, bir kaşık tereyağı bırakın arasına. Tuz, biber, baharat, artık nasıl hoşunuza gidiyorsa.

KAR YAĞDI, İŞARET VE İŞARETÇİLERE DİKKAT: Çekme halatı takoz, zincir

 

LAPA LAPA

Bazen mektep dönüşü tipiye yakalanırsınız. İnce ince ve sert sert atar, zemin tutar, sonra yumuşayacak dökülecektirlapa lapa.Annem rahmetli “bu tanelerin her birini bir melek atıyor” derdi “ve kıyamete kadar ona sıra gelmeyecek bir daha…” Eski evler genellikle tek katlı ve hemzemin olur,rüzgar karı kapıya yığar. Sabah açarsın, içeri dolar. Bi çıkarsın dizine kadar… Ha senin dizin sıkıntı değiltabii, boyun üçbuçuk karış olunca. Ama bazen belimizi de bulur, çukurları örter, bilmeden basanı boylar. Çocukların aklı oyunda, oynaşta, büyüklerin derdi bacayla tesisatla, aman sular donmasın, borular patlamasın da...

Eğer kerpiç evde oturuyorsanız dama çıkmalı, karı kürümelisiniz aşağıya. Mübarek pamuk gibi görünür ama kurşun gibi ağırlaşır, çatır çatır çatıları kırar. Toprak damlı evlerde tavan kavak tahtası ile (çok gevşektir) kapatılır, araya bir kaç uyduruk hatıl atarlar. Üzerinde en az iki kamyon toprak vardır, sızdırmasın diye lovla (taş silindir) ezer sıkıştırırlar. Yine de çare olmaz damlar, sağa sola galveniz leğenler koyarlar. Şıp şıp şıp. Gecenin sessizliğinde yankılanır, sinirinizi bozar. Tavan bu kadar ağır olmasına rağmen duvarlartel maşa, bi çökse var yaAllah muhafaza…

KAR YAĞDI, İŞARET VE İŞARETÇİLERE DİKKAT: Çekme halatı takoz, zincir

 

SAHA MALZEME OLSA...

Bazı babaların eline yakışır, oğullarına kızak yapar, altına kavisli demir çakarlar. Kışın uzun geçtiği yerlerde “at hızekleri” olur, hem mahrukat (yakacak), zerzevat çeker hem de fayton gibi kullanırlar. Kızaksız tıfıllar dikçe bir yokuş bulur, eze eze karı sıkıştırır, akşamdan su döker dondururlar.

Pırıl pırıl parlayan bir kayak pistiniz olur, ayakkabınız köseleyse kanatlanırsınız âdeta.Ha arabalar çıkamaz,teyzeler düşer o başka. Sonra efendim birihtiyar gelir, kovasındaki külü itinayla serper buza. Gitti güzelim tesis.Ah be amca! Maarif’inÜniteDergisi vardır, kardan adamı adamdan sayar.

Yok havuç burun, kömür göz, ev ödevi gibi bir şey aslında.Amaan yapalım bi’ tane, bakarsın örtmenin soracağıtutar. Doğu çocukları eksi onlarda boğuşur durur, yanakları al al yanar.Ayaklarında naylon terlik, üstlerinde yamalı hırka… İstanbul ööle diildir ama. Isı nakısa düştü mü çenelerin vurmaya başlar. Eve gelirsin eller sızım sızım sızlar. Sobaya tutarsın, parmaklartırnaklar yarılır acıdan.

Biz kartatili diye bir şey bilmezdik. Buz da yağsa geleceksin, bahane olmaz. Çok çok hademe iki kürek kömür(tabii ki kok) daha atar sobaya (elbette Şakir Zümre). Oho oo öyle kar yağdı diye mektepler kapanacak olsa memlekette tedrisat aksar. Kartatili servislerin keşfi ile terennüm edilmeye başladı. Zamane paşaları arabasız gidemiyor ya, eh trafik de tıkanınca...

KAR YAĞDI, İŞARET VE İŞARETÇİLERE DİKKAT: Çekme halatı takoz, zincir

 

KURTLARA KUŞLARA

Kar zemini örttü mü hayvanatı birtelaş basar, tek kırıntı kıymetlidir o saatten sonra. Eskiden çöpe ekmek atılmazdı, çook kurursa ovalarsın bir kenara.Anında serçeler gelir, ardında kargalar, kumrular...Hele martılar çöktü mü,temizlendi mıntıka. İstanbulluların garip âdetleri vardır, kar yağdı mı fırınlara koşar; beşer onar ekmek alırlar(dı). Un, yağ, şekertedarikler, makarnabulguru çuvalıyla... II. Buzul Çağı’na girdiğimiz zehabına mı kapılırlardı acaba? Odun kömürtaşımak zahmetlidir ama soba keyfi değer buna. Kombi elbette temizlik, isi yok pisi yok, düğmeye basıyorsun o kadar.

Peki bu saatten sonra soba yakabilir miyiz? Zor. Bir kere bacaları iptal ettik, odunluk da kalmadı binalarda.Dua edelim de Batı Karadeniz gibi birkaç kaynak daha bulunsun, muhtaç olmayalım elin oğluna...

Büyüklerimiz eskiden çok ama çok kar yağdığını anlatırlardı; yürümek, kürümek kabil değilmiş de tünel açarlarmış altına. Bahçesaray yolundaki Garabet Geçidi’nde 6-7 metre kar olur, ağustosta bile erimez,tatlıtatlı sızartoprağa.

Eee o ak köpüklü dereler nereden beslenecek, di mi ama? Dolunaylı gecelerde gök berrak, yıldızlar parlaktır, zemindeki kar, ışığı katlar, kitap okuyabilirsiniz pekâlâ. Bronzlaşmak isteyen karda dolansın, solaryum âciz kalır yanında...

Size ayak basılmamış bakir sahalar diliyorum efendim, giyin fışırdaklı montunuzu, kuşanın yünlü kaşkolunuzu, gocurduyan potinlerinizle ilk siz ezin, lap lap iziniz kalsın boydan boya. Sonra çekilin bir sundurmaya, sıcak çikolatınızı,tarçınlı sahlebinizi yudumlayın tadına vara vara…

İdlibli çadır annesi “Sabaha kadar bebeğimi dürtüyor, uyutmuyorum” demiş, “dalarsa donacak yoksa!” Şeb-i yeldâyı (en uzun geceyi) müneccimle muvakkit ne bilsin, mübtelâ-yı gama sor kim geceler kaç dakika?


.

Üsküdar’a gider iken

 
A -
A +

Bir adama kırk gün deli dense deli olur mu bilmem ama dört gün Üsküdar’da otursa, oralı oluverir.        

Artık o bizdendir, maya çalınmıştır kanına. Yolu ne zaman semte düşse evime döndüm rahatlığı yaşayacak, ne vakit uzaklaşsa hüzün çökecektir bağrına. 

Benim de çocukluğum Üsküdar’da geçti, bazen sırf dolaşmak için gidiyorum her sokağı ayrı hatıra...  Önce Çengelköy’de oturmuşuz, sonra Kısıklı, Ümraniye derken Zeynep Kamil civarında.

O zamanlar Ümraniye, Anadolu’dan bile mahrum. Elektrik yok, şebeke suyu yok, çamur tepene çıkar. Üsküdar’a taşındık büyük konfor, düşünebiliyor musunuz evin içinde akan musluk, düğmeyi çevirince yanan ampul, çalan zil. Yollar asfalt, çarşı renkli, Sümerbank bile var, ne istersin daha.

Semtin tek beton evi bizimkiydi, metruk ahşaplar, bostan kuyuları, yıkık tekke duvarları, devrik mezar taşları vardı etrafımızda...

Ve onlarca cami tabii. Hepsi de tarihî. Ramazan-ı şerifte her teravihi birinde kılsan üç yılda sıra gelir kalanına.

Üsküdar’a gider iken

Nurbanu Sultan’dan miras Valide-i Atik Camii yakındı, Kösem Sultan’ın Çinili Camii ona keza. Üsküdar merkezde iki ünlü hanımın iki büyük camisi vardır. Kanuni’nin kızı Mihrimah Sultan’ın İskele Camii ve Gülnüş Emetullah Sultan’dan yadigâr Valide-i Cedit.

3. Mustafa Han da çok cami yaptırmış. Birini dedesine (Fatih), birini veliyullaha bağışlamış (Laleli Baba), birini de suya kaptırmış: Üsküdar Ayazma.

Amaan ismin ne önemi var cemaat her vakitte okuyor nasıl olsa. “Camimizin banisi filancanın ruhuna...”

Büyük ve Küçük Selimiye (Çiçekçi) camileri nasıl sakin ve asudedir anlatamam, gidin iki rekat namaz kılın, kutu kutu müsekkin kullanacağınıza.

Üsküdar’ın her sokağında bir Allah dostu yatar, Nasuhi Dergâhı, Aziz Mahmud Hüdai, Karaca Ahmet Sultan, Abdüfettah-ı Akri hazretleri, Selami Ali, Fenai Ali, Kartal Baba…

Zeynep Hatun ile Kamil Efendi’yi de unutmazdık dualarımızda.

Üsküdar’a gider iken

TEKKELER DERGÂHLAR
Dersler sarpa sardıkça, evden mektepten azarlandıkça, için darlandıkça gider bir Fatiha okursun. Cenâb-ı Mevla bi ferahlık verir sevdiği kulunun hatırına.

Bir de hayatlarında kavuşup huzurlarında diz kırsaymışız var ya….

Nuhkuyusu’dan aşağı yekpare kabristandır, Karacaahmet’in bir ucu Kadıköy’de, bir ucu Üsküdar’da. Bildiğin servi ormanı, yeşil derya. Mübarek üç şerefeli minare gibi uzundur, çık çık bitmez, bir bakarsın deniz görünür dört bir yanda. Ah bilseniz rüzgâr aldıkça nasıl da çatırdar, bir sağa yatar, bir sola...

Yaşlı serviler kabuk kabuktur, tırmanması kolay olur ama inmesi derttir, kedi bile dönemez kalır orada. Genellikle arkadaşınla çıkarsın, ödün kopsa da bozuntuya vermeyeceksin, çünkü ilk “inelim” diyenin adı korkağa çıkar.

Hastane bahçesinde hayli ceviz vardı ama kimse toplamaz, yere düşenler çürür kurtlanırlar. Ceviz kabuğu bildiğin gibi değil, iyi boyar gören kına yakıldı sanır hatta.

Ocağına incir ağacı derler ya, sanki metruk binaları bilir, bulur, sarar. Duvarda bir çatlak görmesin girip kol salar, benim diyen mermerleri çatır çatır kırar.

Mektebe (Zeynep Kamil İlkokulu), hastane bahçesinden giderdik. Büyük bir inşaat çukuru vardı (Temelini Demirel atmıştı) sonra atıl kaldı, yağmurla doldu, göl oldu âdeta.

Ytonglar yüzer (çok şaşmıştım), kalaslar çürür ıslana ıslana.

O zamanlar devlet inşaatları, on yirmi yılda tamamlanır, en az üç müteahhit batırır.

Üsküdar’a gider iken

 

İHTİYAR BALIKÇI

Üsküdar çocuğunun günü sahilde geçer. Su billur berrak pırlanta, dibinde çakıllar görünür, “gel gel” der adama. Ben iyi üşürüm, karnıma ağrılar girer suda. Bu yüzden denizle karadan ilgilenirim, oltayla.

Çocukluğumuzda böyle makaralılar yok tabii, misinanı mantara dolarsın. Ya da bir kamış kındıra bulur, ucuna üç beş zoka takarsın.

İğne eline battı mı çekip çıkarmalısın, kanar manar ama geçer. Yok elletmez de şişirirsen iş alırsın başına.

Henüz çapari bilmiyoruz, yem takarız oltaya. Balıkçılardan palamut kafası istersin ya da midyeyi açar dolarsın zokaya.

Yanında yörende ihtiyar kurtlar olur, her işine karışır,  ikaz yağdırırlar: “Çinekoptan parmağını sakın, koparır yoksa!” “Sakın elleme iskorpiti çarpılırsın sonra!”

Üsküdar çocuğu yüzmeyi Salacak’ta öğrenir. Niye? Çünkü deniz hemen boylamaz, beş on adım yürüme imkânı verir sana. Sonra? Sonrası kabiliyetine kalmış, abilerin gibi el ayak çırparsın bata çıka...

Ben yüzerdim de akranlarım gibi akamam, debelenir dururum mesafe alamam. Yorulup batarım sonunda, sanırım özgül ağırlığım biraz daha fazla.

Salacak’a nadiren vapur yanaşır. Akşam köprüden geldiğine göre, sabah da götürüyordu ihtimal. Ahşap iskelenin ayaklarını yosun ve midye sarmış, yarı harap. İskele binası duruyor hâlâ (çay ocağı) ama minik minareli camisi (Teşrifatçı Akif Mehmed Efendi Mescidi) gitmiş yola.

Yaşlılar kahveden kalkar camiye gider, camiden çıkar kahveye... Balıkçılar bıkmadan ağ onarır, uskumru sardalye tuzlar (çiroz) asarlar rüzgâra.

Derken Salacak kumculara mekân olur, hem mavnalarla getirir, hem de dipten alırlar. Kepçelerin çalıştığı yer tuzak doludur, aa ne güzel belimde, göğsümde derken bir adım atarsın dipsiz gayya.

Tekne tamircileri takırdar durur, seyrelen tahta aralarına katranlı fitil tıkarlar (kalafat). İtinayla boyar, ahşaba bezir çekerler çaputla.

 

AKINTIYA DİKKAT

Şemsipaşa da sığdır ama şakası olmaz. Yüzmeyi yeni öğreniyorsan, başında bir büyük olacak, beline urgan bağlayacak.

Niye? Çünkü deniz nehir gibi akar, kaparsa dooru Kız Kulesi açıklarına. Düşünün oltayı Beşiktaş Ortaköy cihetine atarsın, çekersin Sarayburnu tarafından, kurşunu götüren su, seni n’apmaz?

Eskiden çok ve çeşitli balık olurdu, çarşıda kılıç, orkinos, keler (bir nevi köpek balığı) gören şaşmaz. Balıkçılar kol gibi torikleri çevalyelere (tablalara) dizer, dibi delik konserve kutusuyla habire su atarlar.

Abilerimiz Şemsipaşa’da çarpma atar. Çarpma dediğin üçlü kanca, hızla çekersin, kafadan kuyruktan çarptığını yakalar. Öyle günler olur ki sürüler oluk gibi akar, at çek, at çek, boş yok. Mezgit, sarıkanat, zargana…

Balık karın doyurur ama para kazandırmaz. Vapur boşalırken seyyarlar mevzilenir “palamut çifti iki buçuk” diye bağırırlar, kol gibi kofanalar üçe beşe gider anca. Şimdi kim baksın senin istavritlerine, kaya balıklarına.

Balıkların kulağına kar suyu kaçtı mı yarı baygın dolanırlar. Göbeklerin akı yukarıda, su gümüş kesilir âdeta.

İskele çımacılarının kepçeleri vardır, daldırdı mı alırlar okka okka. Bakar çocuk dolanmış misinalarla boğuşup duruyor, bi kepçe de senin kovana döker usulca. 

 

ŞEHİR HATLARI DENİZ ATLARI

Diyelim Fatih’te oturuyorsun. Evet Eminönü’ne daha yakın ama sabah bir saatini alır en azından. Üsküdar’dan vapura binen ise 20 dakikada varır, dur kalk yok, izdiham yok, itilmeden kakılmadan, yosun kokusunu çeke çeke, martılara ekmek ata ata.

Vapurda çay içenin (çay çay çay - cam bardak) gözü açılır, güne neşeyle başlar.

Cağaloğlu’nda iken denizden gelenleri bilirdik, yüzlerinde tebessüm, neşe yüklüdürler, hatır sorarlar.

Tren, tramvay, troleybüsle gelenler ise asabi olur, aman uzak dur, hiç bulaşma.

Akşam evine şehir hattıyla dönenler de saadet götürüyor olmalı yuvasına.

Çarşıda din görevlileri lokali vardı, rahmetli babam sıkça uğrar. Onlar derin mevzulara dalar, benim elime bir Çamlıca gazozu tutuştururlar. Çıkar balkona seyrederim.

Manavlar, fırınlar, şekerciler, leblebi kavuranlar... Sesler renkler bildiğin curcuna. Yani benim gibi bir kurtlu bile o sandalyede saatlerce oturuyorsa.

VUPVUP VUUUP!
Üç tarafı denizle çevrili de olsa vapurdan Üsküdar’ın yarısını görebilirsiniz anca. Çünkü Şemsipaşa civarında devasa tütün depoları çıkar karşınıza. Dumanını seven olur sevmeyen olur ama tütün yaprağı çok hoş kokar. Geçen baktım hizaladım, depolar burada mıydı, şurada mıydı, yerini çıkaramadım. Mazur görün, yaşlandık galiba.

Her Üsküdarlı biraz vapur hastasıdır. Meraklılar silüetinden tanır “gelen Beylerbeyi” derler mesela.

Geceleri sükunet çöktü mü piston sesi, uskur şakırtısı odalarınızda, projektör ışıkları gezer tavanınızda. Kaptan çın çın ses veren bir kadran ile emir yağdırır. Kazan dairesindekiler harfiyyen uyar, koca alameti rıhtıma yanaştırırlar. Halatlar atılır, babalara bağlanır, gıcırtılar bitince, bilye tekerlekli tahtalar sürülür şakırtıyla. Size bir şey diyor mu bilmem ama Üsküdarlı o seslere aşina.

Vapur biletleri kalınca bir kartondu, memurlar çıkışta toplar. Gidiş geliş aldıysanız bir tarafını deler ya da yırtarlar. Peki “azimet avdet” basılanlar?

Yaşlıyız dediysek o kadar da değil ama.


.

Yola “Revan!”

 
A -
A +

Biliyorsunuz Ermenistan ile aramızda bir yumuşama var. Diaspora ve geçmiş iktidarlar, öfkeli beyanatlarla halkı ayaklandırdılar, hiçbir meseleyi çözemediler, sıkıntılı bir ülke bıraktılar.
Başbakan Nikol Paşinyan bazı şeyleri görmeye başladı, Türkiye’den kimseye zarar gelmez. Fırsatlar sunar, önlerini açar.
Şu anda İstanbul’da on binlerce kaçak Ermeni var. Devlet her şeyin farkında, istese 24 saat içinde toplar, apar topar sınır dışı yapar.
Ermenilerin Türkiye’den korkmaları için bir sebep var mı? Bence yok, gitsin İstanbul Ermenilerine sorsunlar.
1915 hadiselerinin asıl faili Fransa. Adana’da, Antep’te, Maraş’ta, Urfa’da bunları ayaklandırdı, sonra bıraktı ortada. İhanet etmeseler aramızda yaşayacaklardı, belki belediyeler onlarda olacaktı bazı kasabalarda.
Ruslar geldi aynı hikâye Doğu Anadolu’da peş peşe katliamlar (Muş, Bitlis, Erzurum, Van).
Bunların Antranik adında bir çete reisleri var, Türklerin kafalarını gövdelerinden ayırmadaki mahareti ile tanınıyor. On binlerce insanın katili ama kimse dokunmuyor, sırtı sıvazlanıyor.
1992’ye kadar Azerilerle iç içeydiler, arkalarını Sovyetlere dayayıp komşularını kırdılar. Haydi tarihî vesikalara itirazda bulundular diyelim, Hocalı Katliamı’nı nasıl inkar edecekler acaba? Video ve fotoğrafları ortada.
Ferdî sıkıntılar olmuştur ama biz hiçbir zaman Asala gibi örgütler kurmadık, saldırmadık onlara.
6-7 Eylül olayları, Varlık vergisi, Aşkale’de taş kırma...
Bunlar Türk milletinin değil CHP’nin falsoları, sadece onlara değil, mütedeyyin Müslümanlara da yaptılar. Daha yeni yeni yeni kavuşuyoruz haklarımıza.
Neyse derdimiz yara kaşımak değil. Bugün biraz daha eskilere gidecek, ortak tarihimize bakacağız kısaca.

Yola  “Revan!”

 

HİNT AVRUPA

Efendim “tolma” bir Urartu yemeği imiş miras kalmış onlara. Bizim çocuklar da internette alaya almışlar: Evet turu tasulye, tilav da Ermeni yemeği, tebap, törek, taklava... 
Bunlar her ne kadar kendilerini Van ve Tuşba ile irtibatlandırmaya kalksalar da Urartular Ural Altay dil ailesine mensuptur, onlar ise Hint Avrupa. Ermeniler Batı Anadolu halkıdır, Friglerle takışınca barınamaz kaçar sığınırlar buralara.
Ciddi bir devlet olamazlar. Onları ne İskender muhatap alır, ne Dara.
Selevkoslar çökünce Ermeni Kralı Tigran Mezopotamya’da yayılmaya kalkar, Roma İmparatoru Pompeius hayır der, Suriye’den kovar.
Ardından Nakhararları (mahallî beyler-hanedanlar) görüyoruz. Mamigonyan, Gamsaragan, Bagratuni, Ardzruni, Rştuni, Vahevuni, Abahuni, Knuni gibi mesela...
Yaşadıkları topraklar Bizans ve Sasaniler arasında paylaşılmıştır. Ermenileri tampon yaparlar Erzurum-Silvan-Nusaybin hattında.  
450 yıllarında (İslam öncesi) İranlılar, Ermenileri Zerdüşti yapmaya kalkar, teslim olmaz karşı koyarlar. Vartan liderliğinde savaşırlar. Mağlup olsalar da Mecusi olmazlar. Kendilerine Hay demektedirler, Ermeni kelimesini İranlılar yakıştırır onlara (Armina).

 

NEFES ALIRLAR

Havali 640’dan itibaren Müslüman Arapların eline geçer. Halifeler halkı inançlarında serbest bırakır, Arapça da dayatmazlar. Harunürreşid, Bagratunilerden Aşot’u “Ermenistan Emîri” ilan eder (806). Torununa “Şehinşah-ı Armen” sıfatıyla tac giydirir hatta (886).
Kars ve Ani şehirlerinde hüküm süren Bagratuniler, Gevaş ve Akdamar adasında mukim Ardzrunilerle kavgalıdırlar.
Derken havalide Selçuklu sancakları görünmeye başlar. Türkler 1020’de Ani, 1045’te Kars ele geçirir. 1064’te ise Bizans boyun eğer, çekilir Fırat’ın batısına.
Rumlar Ermenilerden hiç hoşlanmaz, insan yerine koymaz. Sivas, Kayseri, Maraş, Antep ve Kilikya’ya yerleştirir ki, kırılsınlar karışıklıkta.  
Malazgirt Zaferi’nden sonra Ermeniler yer yer yarı-müstakil beylikler kurar. Bilahare tasfiye olsalar da, Sis (Kozan) ve Anavarza (Rupenyanlar) ayakta kalır bir müddet daha.

 

REVAN = ERİVAN

Revan Alagöz dağlarına yaslanan bir şehirdir önünde Erzurum’dan doğan Aras akar.  
XIV. YY’da 20 bin bile yoktur, Timur’un Altın Orda çatışmasında iyice ıssızlaşır. Safevîler, Sa‘dluları, Akkoyunlu, Karakoyunlu, Şirvanşahlar gelir geçer, zaman zaman Gürcü prensleri de görünür civarda.
Fatih İstanbul’u alınca Ermenileri dinler, taleplerini sorar. Patrikhane kurmalarına destek olur hatta.
İçlerinden hayli devlet adamı, mimar, tüccar, sanatkâr çıkar, el üstünde tutulur, para kazanırlar.
Revan İslam eserleri ile donanır, Yavuz Selim, Çaldıran Zaferi’nin (1514) ardından burada konaklar.
Sonra şehir yine Şah Tahmasb’ın eline geçer. Van Beylerbeyi İskender ve Lala Mustafa Paşa’nın gayretleriyle Osmanlılara katılır 991 Ramazan’ında.
Ferhad Paşa, Zengi Çayı kıyısında 51 kuleli bir kale yaptırır, 400 arşınlık surları şahi topları ile donatır, kervansaray, cami ve hamam da katar yanına.
Bütün bunlar ne kadar zamanda tamamlanır biliyor musunuz?
Bir buçuk ayda!

Yola  “Revan!”

 

ACEM OYUNLARI

Ancak İran Şahı I. Abbas yedi aylık bir kuşatmadan sonra kaleyi ele geçirir, Osmanlıların yaklaştığını duyunca yakar yıkar, çıkar. Sonra tekrar kontrolü sağlar. Tahmasbkulu’nu (Emîr Gune) vali bırakır ki (1604) çok güvenir ona.
IV. Murad bizzat gelir, bir aylık muhasaranın ardından Emîr Gune teslim olur. Sultan onu İstanbul’a yollar. Kalan günlerini zevk-ü sefa içinde geçirir Emirgân’da.
Saray aşçıları Revan’ın fethine öyle sevinirler ki  Revaniye (Revani) yapar dağıtırlar halka.
Yıl 1057 (1647) Evliya Çelebi Revan’ı ziyaret eder. Kaleyi, kapılarını ve istihkamları tasvir eder tafsilatıyla. Şehirde 13 bin muhafız ve 2.060 hane vardır 8 cami ve 7 kervansaray. Han sarayı hariç bütün evler tek katlıdır. Şehirde ipekçilik yaygındır her türlü hububat, (bilhassa pirinç) üretilir, kumaşları zaten marka.
Revan’ı gezen seyyahlar (Tavernier, Chardin, Tournefort) şehre hayran kalır, çarşıların zenginliğini bitiremezler anlata anlata.
Yıl 1724, İran, Revan’ın bizde kalmasını kabul eder, imza atar altına. Bu saldıracaklar demektir, Şah Tahmasb şehri zorlasa da Hekimoğlu Ali Paşa karşısında tutunamaz.

 

ARPAÇAY

Ancak Afşar asıllı Nâdir Şah gelince işler değişir. Arpaçay savaşını kazanır (1735) Gence ve Tiflis’le birlikte Revan’ı da alır.
Sonraki yıllarda Hanlıklar birbirleriyle uğraşır, onlar boğuştukça Gürcü, Acem ve Ruslar zemin kazanır.
Tsitsiannov, ardından General Gudoviç kumandasındaki Ruslar muhasara etseler de başarılı olamazlar. Şehir eski parlaklığını kaybetmiştir İran iyi bakmaz ona, Kale camisi ambar olmuştur mesela. (1818 J Morier)
Ruslar, ısrarla saldırır ve Revan’ı ele geçirirler sonunda (1827). Komutan Paskieviç’i Revan kontu yaparlar.

 

TÜRKMENÇAY

Şubat 1828 Türkmençay Antlaşması’nın ardından Nahcıvan ve Revan Hanlıkları ilga edilir, üstüne de Ordubâd eklenir, Ermenilere verilir.
Al sana devlet. Bedavadan!
Nasıl Osmanlı, İngiliz ve Ruslara yenildikçe “Şurayı Rumlara verin” teklifi ile karşılaşmış ve Yunanistan terlemeden toprak sahibi olmuşsa, Ermenistan’ı da Çarlar kurar.
Şehri gezen Alman seyyahı Karl Koch (1886) kale içinde vali konağı ve iki cami bulunduğunu, bunlardan da birinin Rus Ortodoks kilisesine dönüştürüldüğünü, diğerinin silâh deposu yapıldığını yazar (Reise durch Russland). Türkler hâlâ ekseriyettedir. 1908 yılı istatistiğinde 79.157 Türk (%58,7) ve 53.128 Ermeni (%39,22) çıkar.

 

GÜMRÜ

I. Dünya Savaşı’nın Doğu cephesinde ilerleyen Osmanlı kuvvetleri Revan’ı alır, ancak 1918 Haziran’ında Batı baskısı ile Ermenistan tanınır. Gümrü Antlaşması ile (1920) Türklerin Anadolu’ya göçmesine izin verilir.
Revan o yıl Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin başşehri olur. Nüfusu 100 bine ulaşır, aralarında 6.300 Türk vardır.
Şehir, Sovyet döneminde hayli yatırım alır, üniversitelerle donanır. Bu arada Türk islam eserleri yok edilir, hepi topu Zengi Çayı üzerindeki taş köprü, Gökmescid, Serdar Camii ve Han Sarayı’ndan küçük izler kalır.
Sadece Revan değil, Kumayri (Gümrü-Leninakan) Zengezur, Alaverdi, Gavar, Kapan, Bağaberd, Destakerd, Dilican, Yermuk, Kacaran İslam eserleriyle doludur, yok edilir vandalca. Ermeniler sadece Zengezur’da 300 Türk köyünü yakar ortadan kaldırırlar.
Sonrasını biliyorsunuz, yine Rus yardımı ile Karabağı işgal eder, Azerileri yurdundan çıkarırlar. Ne üzüntüler sıkıntılar...
Dileriz yaşanmaz bir daha.


.

Türbesi ziyaret edilen aşçı Ateşbaz-ı Veli

 
A -
A +

Diyelim aşçıya çırak oldun, ne iş buyururlar sana?
İlk gün dükkân süpürtür, masaları sildirtir, çay koşturtur, bulaşık yıkatırlar.
Bunlar için vasıflı olmanıza gerek yok, herkes yapar. Ama çıraklardan bir kaçı ocak başına geçecek, öbürleri amele kalacaktır yıllarca.
Eskiler çırağı birkaç gün dener, bakalım istekli mi bir kere. Arzusu, merakı var mı sanata?
Sonra ahlakına bakarlar, kavgacı mı, saygılı mı, haramdan kaçıyor mu? Yere para bırakırlar mesela. Bakalım alıp cebine mi atacak, yoksa teslim mi edecek kasaya?
Eli, yüzü, üstü başı temiz mi? Kapları kacakları özenle yıkayıp kaldırıyor, silip parlatıyor mu itinayla...
Yıllar evvel bir kalaycı “Ben kadının temizini pisini kabından anlarım” demişti. Akşamdan içinde yemekle bırakılan sahanlar kalayını kaybeder, kuytularından yeşillenmeye başlar. Bakır çalığı da felaket zehirlidir, eskilerin ödü kopar.

Türbesi ziyaret edilen aşçı Ateşbaz-ı Veli

YAMAK YEMEK
Tamam diyelim çırağınız temiz, dürüst, tertipli, sevimli, istekli ve çalışkan... İyi de sabırlı mı acaba?
Bunu denemenin hoşça bir yolu var.
Usta bir gün “Gel evladım” der, “otur şu seccadeye 20 bin kelime-i tevhid oku rahmetli anamın ruhuna.”
Benim gibi tez canlılar saatlerce diz üstü duramaz, kalkar dolanır, camı açar, sağa sola bakar, gözleri hep başka taraflarda.
Aşçı olmanın sırrı burada gizlidir oysa, sabırsızlar ya gider ateşi harlatır ya da zamansız çomça sokar kazana...
Hâlbuki bırak ivil ivil pişsin,
hazin hazin kaynasın, köpürmesin, taşmasın.
Bu yüzden akşamdan küle oturturlar, köz varla yok arasında. Şöööle inceden cızıldasa yeter, eriyip helva olacaktır zamanla.
Dalgınlar ayrı vaka, çorbayı bile yakmayı başarır, tepsiyi unuturlar fırında.
Bizde aşçılık makbul mesleklerdendir. Birilerini doyuruyorsun ya, parasını alsan bile hayır hasenat var ruhunda.
Ohh diyor, mutlu oluyor, neşesi yerine geliyor. Hem parasını alıyorsun hem dua ediyor.
İnsan sevindirmek gibisi var mı ya?

NE ZAMANDIR AKLIMDA
Konya’dayız. Bürodan Ahmet Mücahid Kösen ile Meram bağlarına doğru gidiyoruz, sol kolda bir tabela çıkıyor karşımıza: “Ateşbaz-ı Veli Hazretleri”
Vaktimiz var, altımızda araba, “Girelim mi?”, “Girelim!” Bir Fatiha okuyalım hiç olmazsa.
Ateşbaz ateşle oynayan demek, kendisi Mevlâna hazretlerinin has talebelerinden. Zikrini evradını mutfakta tamamlıyor. Şüphesiz işe besmeleyle başlıyor, malzemeleri severek ayıklayıp doğruyor, nasıl bir muhabbet, taamı aşk ateşiyle pişiriyor icabında.
Ah devrinde yaşasak da bir çorbasını içseydik, karnımızı ve kalbimizi doyursak, arınsaydık huzurunda.
Mevlevi mutfağı denince tutmaç, toyga çorbası, sülbiye, bulgur aşı, cacık ve bulamaç gibi zahmetsiz yemekler geliyor akla.
Sumaklı soğan piyazı, patlıcan salatası, gül şerbeti, sirkencübin, badem helvası; eh et, tavuk, balık da varsa ne âlâ...
Baharatlar seviliyor; hardal, kekik, kimyon, biber ve biberiye kullanılıyor.
Ahalinin küpünde pekmezi bahçesinde ayvası oluyor; ikisini buluşturuyor, tatlıyı aradan çıkarıyor.

ÇEYREK GÜN FIRINDA
Konya kebabı için körpe kuzuların ön kol, gerdan ve kaburga etleri alınıyor, önce tütsüleniyor, sonra mühürleniyor, kaya tuzu, kendi yağı ve meşe odunuyla kapatılıyor fırına. Sabah saat altıda başlıyorlar, öğlene doğru hazır oluyor. Mezesi şusu busu yok, yanında tek soğan ve tırnak pidesi tavsiye ediliyor. Domates bibere bile sıcak bakmıyorlar. Çünkü ekşi ve acı kebabın rahiyasına baskın geliyor. Bırak onları diyorlar, et ye burada.

EN HAFİF ETLİ
Etli ekmeği de çok güzel yapıyorlar, beş karış pide gelince telaşlanıyorsunuz tabii. Eyvah ben bunu nasıl bitirecem acaba? İnce ve çıtır, katlayıp yutuyorsunuz dibi görünüveriyor anında.
-Abi ilave?
-Hiç fena olmaz.
Ne yerseniz yeyin önce bamya çorbası, sonra sac arası yada hoşmerim sunuluyor.
Konyalılar yemeyi de yedirmeyi de seven insanlar, müşteri değil misafir gibi davranıyorlar sana.


.

İstanbul'un sesleri

 
A -
A +

Yenibosna’da oturanlar bilir. Havaalanı Yeşilköy’de iken nasıl jet motoru sesi, imamı bile duyamazdık namazda. Bazen cemaatin yarısı ayakta kalır, yarısı rükûda.
Zamanla alıştık gitti, gürültü varmış kimin umurunda?
Misafirler sorar “ay, siz nasıl duruyorsunuz burada?”
Duruyormuşuz işte, sanki şu anda otoban vızırtısı, fabrika takırtısı, ambulans bağırtısı yok mu etrafımızda?
1960’lı yıllarda İstanbul düşünemeyeceğiniz kadar sessizdi. Zaten yanın yören kabristan, hani rüzgâr da servilere takılıp uğuldamasa...
Gece bekçileri sabaha kadar dolanır, köşe başına gelince bir uzun bir kısa çalarlar. “Fırrrrrr fır.”  Bu “asayiş berkemal” demektir, uyuyabilirsiniz huzurla.

İstanbul'un sesleri
Köpekler gündüz sağda solda sızar, ay çıktı mı kurt kesilirler âdeta. Biri üstünüze koşmaya görsün, eniği cücüğü takılır ardına.
Telaşa mahal yok, sakın kaçma! Aksine üstüne üstüne yürü, ayaklarını yere vura vura. Yerden taş alıyormuş gibi yap, gör bak nasıl dağılacaklar.
Çocukluğumuzda televizyon yoktu, öööle gece yarılarına kadar oturulmaz, yatsının akabinde “haydi yatağa!”
Sabah horoz sesiyle uyanırsın, müezzinin eli kulağında…
Hoparlör böyle yayılmamış henüz, cereyan dalgalanmalarında alet vızzcksjizzong diye çınlamaz, tahtaya sürten taşlı tebeşir gibi içiniz gıcıklanmaz.
Aletli ses metalik, aslı ise temiz, duru, berrak, hani Asr-ı saadette Habeşli Bilal (Radıyallahü anh) nasıl okuduysa.
Bebelere de ninni gelir, mışıldarlar şerbet tadında.
Hasılı uykular iyi alınır, zinde kalkılır, biyolojik saatiniz tam ayarında.

 

UNUTTUĞUMUZ SESLER

Eski İstanbul evleri ahşaptı mâlum, neresine dokunsan ses yapar. Kapılar, merdivenler gıcırdar, pervazlar oturmaz ıslık çalar. Hele o lodosta perçinlerinden kurtulan oluklar.
Yağmur patırtısını daha fazla duyarsınız, saçaklar, kiremitler yakındır zira. Camlarda yol yol nişler, damlalar süzülür aşağıya.  
Eskiden alkol alanlar diklenir efelenir meydan okurlardı ulu orta. Yırtık bir sesle sayar söver, noktayı koyarlar sonunda “varrr mı ulen bana?”
“Yok abi” deyip geçeceksin, aman bulaşma. Ertesi gün olup biteni hatırlamayacak ihtimal, belki de selam verecek kibarca.
Hanımına çocuklarına yazık, sarhoşla ömür mü geçer ya?
Sabah esnaf camiden çıkar, gider dükkânını açar. Bakkalın kepengi uyanmayanları da uyandırır, ya da fırıncının yaylısı getirir aklınızı başınıza.
Akhisar işi arabalar çalparalıdır, Arnavut kaldırımında seke seke gider, tıngırdar şıngırdar. Beygir de adımlarını ahengli atar, takırtıya uyar.
“Bırrr”.
Dizginler çekildi mi araba durur, birden sükûnet çöker sokağa.
Ekmekçi İtimat Bakkaliyesinin dolabına bi küfe sıcak somun bırakır, camlar buharlanır anında.

 

İstanbul'un sesleri
FOTOĞRALAR: ARA GÜLER

SABAHIN HAYRIYLA

İstanbullu günü üstüne doğdurmaz, işçiler memurlar alacakaranlıkta düşer yola. Vup vup vuuuup. Hadi ama 6.15’i kaçırma.
Tramvaylar çın çın durağa yanaşır, frenleyince demir demire sürter, kışın kaymasın diye kum dökerler raylara.  
Haydarpaşa’da buharlı şimendiferler hazır kıta. Ve ekolu bir memure sesi “Kurtalan Ekspresi üçüncü yolda.”
Şef uzun uzun düdük çalar, bayrak kalktı mı, istim salınır “çuf!”  Kara kara dumanlar, akça pakça buharlar ve piston oynar. Sirkeci Halkalı arasında oturanlar (Kumkapı, Yenikapı, Samatya...) gün boyu sallanıp dururlar, Erenköy, Suadiye, Kartal da tren sesine aşina.   
Banliyö geçerken martılar cak cak bağırarak kalkar, münasip bir mesafeye çekilir, kendilerini emniyete alırlar. Kargalar daha zekidir, 40 yıldır buradadır ve bir zararını görmemiştir daha.
Kumrular için fark etmez, dervişçe çekilir hu çekerler kuytuda.
Marmara şakır şukur sahili dövmektedir o sıra. Balıkçılar motorun kaytanına asılırlar. Yerli ve millî “pancar” kalenderdir, bir nazlanır, iki nazlanır, üçüncüde patırdar. Hadi reis dümen başına.
İskeleler saray yavrusu gibidir, çiniler vitraylar.... Sanat tarihçi olsam Haydarpaşa’nın kitabını yazardım mesela.

 

BOÇÇACI GELDİ HANIIIM!

Derken efendim talebeler düşer yollara, itiş, kakış, heyecan, ödevi de sallamışsın, sorarlar mı acaba?
Kısa bir aranın ardından seyyarlar sıralanır “sağdan birerli kol marş!”
“Hani ya Çengelköy’ün hıyarı?” “Enginar Bayrampaşa!” “Kabağı Adapazarı’ndan getirdim abla.”
-Demir, bakır, almiyon alıyon eskiciii…
Çerçiler, naylon mandal verir sini sahan toplar.
  Zerzavatçı Langa bostanlarından topladığı hudaratı yüklemiştir katırına. Maydanoz, nane, marul, ıspanak, pırasa.... Eski pırasalar bilek kalınlığında ve mermer gibi beyaz. Dilim dilim doğrayacak, ivil ivil pişireceksin, pirinç, zeytinyağı ve havuçla. Bilmem niye portakal koymazdık acaba?
Yoğurtçular tepsileri omuzlarındaki değnek marifetiyle taşır ve bağırma zahmetine katlanmazlar. Ellerindeki çıngırağı sallarlar, arif olan anlar..
Çinko sahanla koşarsınız, darasını aldırır, malasını daldırır. Günündeyse kaymaklı tarafından koyar.  
Kavun karpuzcular, patates soğancılar derken bir def sesi “göster kocaoğlan, kadınlar nasıl bayılır hamamda?”
Ve sanatkârlar seromonisi, hallaçlar, bileyciler, kalaycılar...

 

SARAYAK SARAYAK

Ritimsiz bir motor sesi duyarsanız postacının Java’sıdır kesin. Yorgun makine baygın çalışır, istop edecek endişesi verir insana. Kim bilir kime ELT getirdi. Hayırdır inşallah.
Mahalle genelde sakindir, eğer o gün biriketçi kalıpları sıkıştırmıyor, mahrukatçı hızarla çalışmıyorsa.
Bayezid, Aksaray ve Vezneciler’de minibüs orduları mevzilenir. Duraktan zoraki ayrılır, bir müddet birinci viteste gider, sonra yine dururlar. Şoför teyple oynar, “rınnn rınnn” gaz verir boşta. “Bipbipbip Küçükkö Küçükkö Bereç’ten” her gördüklerini çağırır, ısrarla korna çalarlar.
Kâhyalar “sarayak sarayak sarayak” diye bağırır, sen Aksaray anlarsın nasıl oluyorsa.
Topkapı Eminönü ve Beyazıd meydanları kasetçilerin işgalindedir ulu perdeden arabesk dayatırlar.
Akşama doğru eğri bacaklı Skoda battal boy afişle semti turlayacak, cızırtılı bir hoparlör ortalığı yıkacaktır âdeta.“Dikkat dikkat! Sunar sineması iftiharla sunar! Sezonun en şaheser filmi, başrollerde Cüneyyy Tarkın, Filiii Zakın. Renkli Türkçe sinemaskop.”
Gece sokaklar bozacılara kalır. Mecbursun sanki, kapıp kâseyi koşarsın ardı sıra.
Yatsıyı müteakip... Şışşşşt!
Bir ki üç tıp, konuşan yanar!


.

Gecesi sümbül kokan Türkçesi bülbül kokan İstanbul, İstanbul...

 
A -
A +

Uzun süre İstanbul’dan ayrı kalmış, dönüyorsunuzdur. Bir seher vakti otobüsün ışıkları yanar. Açarsınız gözünüzü tanıdık bildik binalar… Aaa ne zaman gelmişiz ya İstanbul’a?
Otobüs Selimiye kışlasını sağına almış inmektedir aşşa. Arkada Haydapaşa Lisesi, karşıda Sarayburnu Sultanahmet, Ayasofya…  
Derin bir nefes alırsın. Deniz kokusu. Yosun desen değil, balık desen hiç değil, ferahlatıcı ama... Sahi şunun parfümünü neden yapmazlar acaba?
Soğuk bir Anadolu şehrinden binmiş, karlı dağlar aşmışsındır sıra sıra. İstanbul ılık gelir sana.
Özlediğinden mi yoksa?
Vapurda üst kata çıkarsın garson “çay, çay, çay” diye dolaşmaktadır askıyla, sormaz bile bardağı uzatır, alacağından emin bir edayla. Bir de simit istersin, yarısını yersin, yarısını martılara…

Gecesi sümbül kokan Türkçesi bülbül kokan İstanbul, İstanbul...

YENİ ÇIKTI FIRINDAN ESKİŞEHİR UNUNDAN
 Bilir misiniz bu simit fırınları nasıl kokar? Meşe odunu, susam ve pekmeze bandırılmış halkalar.  
Tereyağlı çatal, mahlepli açma, çörek otlu galeta...
Seyyarlar yüz simidi tablaya dizer, kafalarında taşırlar. Tepsiye dökülen susamlar tıfıllara açıktır. Minikler teklifsizce gelecek, avuçlayacaktır gün boyunca.
Ekmek fırınları erkencidir, somunları küfelere doldurur, telaşla koştururlar bakkallara.
Fırıncılar Ramazan-ı şerifte sultan olur. Sabahları güveç atar, akşamları pide yaparlar.
İyi geçinirseniz, susam serper, yumurta kırarlar.
Mısır Çarşısı’nda her adım ayrı koku, kuruyemiş, şekerleme, ıtriyat, baharat…
Karanfil, kekik, kimyon, kakule, yeni bahar, sumak.
Peynir tenekeleri, zeytin seleleri, sucuk kangalları, deri tulumlar.
Kuru patlıcanlar, kuru biberler, minik minik bamyalar.
Hacı Bekir’de tarçınlı “akide şekeri” güllü lokum, demirhindi şerbeti, badem ezme, limonata.
Kurukahveci Han’da İhsan Bey’in halefleri, dibek başında...
Kakaolar, Seylan çayları… Bu nasıl koku, binbir gece masallarından çıkma.
Pazarların da kokusu vardır, balıkçılara ve turşuculara yaklaştıkça artar.

BURUN HAKKI
Eski aşçılar döner tezgâhını, kebap mangalını kapı önüne koymaz, öyle ya, alan vaaar, alamayan var.
Yaşlılar pazara zembille ya da kapaklı sepetle çıkar, transparan file kullananlara mücrim gözüyle bakarlar.
Kurabiyecide, muhallebicide ürün vitrine konmaz. Ha un, yağ, süt, şeker kokusu dışarı taşar, yapacak şey yok ona. Koku reklamın büyüğü, sen akşam üzeri bi leblebi kavur, gör bak nasıl takılacaklar.

Gecesi sümbül kokan Türkçesi bülbül kokan İstanbul, İstanbul...
Aç karnına Eminönü’ne düşmüşsün, haydi balık ekmekçiyi es geç sıkıysa. O zamanlar böyle İzlanda uskumrusu değil çingene palamudu (biraz daha küçüktür) atarlar tavaya, İstanbul hali Eminönü’ndedir, birkaç meyve kasası kırar, alev alev yakarlar. Amcam beyaz muşamba kaplı seyyar sandığından buharı tüten lahmacunları çıkarır, arasına marul, maydanoz, kırmızı soğan koyar, inceden domates doğrar. Sadece 50 kuruş, gel de sardırma. Ünlü kebapçılarda da yedim ama o tadı bulamadım bir daha.
Salatalık evinizde de vardır lakin seyyarda başka kokar. Senin kaynattığın mısır, dışarıdakini tutmaz asla.
Esnaf mevsime ayak uydurur, ne bileyim kışın salep satarsa, yazın dondurma.

ÜÇ YAP BİRİ AÇIK!
Mercan, Yeşildirek ve Mahmutpaşa’da mermer girişli iş hanları vardır. Eşikten adımını atarsın tam karşında çay ocağı. O nasıl bi koku abi, davlumbazdan taşan buruk buhar davetiye çıkarır âdeta.
Şimdi tiryaki nasıl çökmesin hasır oturaklara. Bardak ufacık, keyif kucakla.
“Çaylar filiz ...” Askıcı damarınıza basar inadına.  
Eski taksiler ve minibüsler kül tablası gibidir, şehirler arası otobüslerde tütsülenirsin âdeta. Saçın başın izmarit kokar. Düşünebiliyor musun tayyarelere bile küllük koymuşlar.   Nargile içen? Olur tabii ama böyle elmalı vanilyalı değil ve hem taşmazlar kaldırımlara… Balat eskiden cüruf metal duman kokardı, demirciler, dökümcüler, tekne artıkları, hurdacılar is pas...  Şimdi çay, kahve, kurabiye rayihaları yayılıyor.
Topkapı mis gibi çikolata gofret kokar. Evet Ülker tesisleri. Aynı kokuyu Eskişehir’den tanırım ETİ bisküvi, cici şekerleme civarında.
Kokoreci yiyen olur yemeyen olur ama kokusundan kaçanı duymadım daha. Pamuk şeker, patlamış mısır, koz helva kim itiraz edebilir ki bunlara.

EVİMİN KOKUSU
Bazı apartmanlara girersiniz, kenarda bezler kovalar. Mayi sabun, çamaşır suyu, Vim, Fay. Ortalık ovulmuş taş kokar. Hımmm titiz anam bunnar. Çamurlu ayakkabılarınla lap lap basamaz döner silersin bi taraflarda.
Her hanenin kendine mahsus bir kokusu vardır. Elin evinde yabancı kalmamız biraz da ondan... Eskiden semtlerin kokusu farklıydı. Fatih Eyüp başka, Ada, Moda bambaşka.
Yan yanadırlar ama dağlar vardı Kadıköy’le, Üsküdar arasında.
Miş diyelim, artık her yerde zincir marketler, bildik mağazalar...
Yani birinde nöbet şekeri, lati lokum, öbüründe franbuazlı pasta… Yok öyle bir şey, ikisi de, ikisinde de bulunur icabında.
Eskiden muhacirler Rumeli yemekleri yapardı, Güneydoğulular kebap, Karadenizliler mısır, hamsi, lahana…
Şimdi herkes her şeyi pişiriyor ve herkes her şeyi yiyor iştahla. Kahve içmek için evden çıkıyorlar. Üşenmiyorlar da...
İstanbul’un havasına güven olmaz, sabah burnunuza fırtına kokusu gelir, öğlen montu çıkarıp atarsın bagaja. Küçükçekmece’de kar, Fatih’te bahar. Beykoz’da yaz, Çamlıca ayaz.

AYILANA LİMON!
Bakkallar kaşar sucuk kokar, berberler tıraş sabunu, limon kolonyası, tuhafiyeciler lavanta. Bir de hacı amcalar vardır, küçük camekânlarda esans satarlar. Yaşlılar Arafat ve Cuma rüzgârı alır, gençler kara kedi bakar. Amcam yağı ufacık bi şişeye koyar, tıpasını takar, kapağını sıkar, enjektörde kalan zerreleri üstünüze pompalar.
İstanbul bitkileri çam, çınar, erguvan. Evet göz okşarlar ama bi iğde ıhlamur değildirler sonunda. “Ohh” dedirtecek kadar kokmazlar. İncir. Eh işte biraz… Akasya, manolya da kalmadı ki ortalıkta…  
Osmanlıdan miras küçük mahalle camileri olur, girersiniz yaşlı ahşap kokusu hâkimdir havaya. Asırlık tespihler, yün kilimler, pöstekiler. Mürekkep yalamışlar Mushaf-ı şerifleri açar, sararmış kâğıdı koklar doya doya.
Hacemmim vaziyetten vazife çıkarır. Camiyi siler, süpürür, paklar, sobayı yakar, ibrikleri doldurur, takunyaları sıralar, peşkirleri asar… Cumaları gül suyu serper sağa sola. Gasilhaneden yanık odun, ıslak kül, kalıp sabun ve kâfur kokusu sızıyorsa kesin cenaze var.
Merhum merhume? Kim acaba?
O teneşire bizi de yatıracaklar biliyonnu? Tabut dört kollu, mevta yalnız başına…
Ve toprak kokusu...
Encamımız hayrola.

BÖÖ DEDİRTENLER…
 Eskiden böyle egzoz ve baca kesafeti yoktu ama hava kirliydi fazlasıyla. Halkçı Belediye çöpleri götürüp Zeytinburnu sahilinde yakar, külünü molozunu dozerle itiverir deryaya. Deniz de misliyle iade eder ilk lodosta…  
Kemerburgaz ve Ümraniye Hekimbaşı çöp imha alanıdır. Dumanı da diğerlerine benzemez, içinde kâğıt, plastik, tokyo artıkları vardır, acı sarıdır ve genzi yakar. Kazlıçeşme tabakhaneleri her türlü kimyasalı kullanır, salarlar suya. Kolay alevlenenler, gaz çıkaranlar, tahriş edenler, yanıcılar, yakıcılar, solunması mahzurlu olanlar… Kediler sessizdir burada, fareler semirmiş deri artıklarıyla.
O yıllarda Haliç dünyanın en büyük foseptiği, unvanını Kurbağalıdere’ye bağışlayacaktır daha sonra... İstanbul’a ağaçlı kömürü gelir, adı gibi ağaçlıdır, tez yanar. Linyit gibi ziftlenmez, yapışmaz, baca ney tıkamaz. Ama duman, dumandır sonunda, bazen radyodan anons geçerler, aman yaşlılar çıkmasın dışarıya.
Yetmişli yıllarda İstanbul’da birahane patlaması yaşanır. Mekân sahibi, poşetlik bir kaset takar videoya, onlarca balkon göbek, boş gözlerle bakar, robot gibi içerler ayakta. Bira müdrirdir (idrar yapıcı) malum, fena sıkıştırır. Amcalar tuvalet aramaz, duvar diplerine köprü altlarına bevleder, kadınmış, çocukmuş aldırmazlar. Bahsi geçen mahal sarı bir katranla kaplanacaktır zamanla. Mümkünse oradan geçmeyin, para bile düşürsen eğilip alma


.

Hayal' artık yok

 
A -
A +

Oleg Antonov, 17 yaşında “Amatör Havacılık Kulübü” kuran bir gökyüzü sevdalısıdır. Kalinin Politeknik Enstitüsünden mezun olduktan sonra (1930) OKA (Güvercin) adlı planörler tasarlar.
1940 yılında Leningrad’da bir AR-GE bürosu açar. Yaptığı uçaklar II. Dünya Savaşı’nda Rusların çok işine yarar. Tankları bile kaldırır, kurduğu hava köprüsü ile partizanlara nefes aldırır.
Antonov 1946 yılından itibaren Ukrayna Kiev’i mekân tutar. En basitinden en ağırına boy boy nakliye tayyareleri yapar ki keşif ve zirai ilaçlamadan tutun, yangın söndürmeye kadar.
En iddialı olduğu alan ağır yükleri uçurabilmesidir. Zamanla pervanelerin yerini tepkililer alır, motorlar ikiden dörde, dörtten altıya çıkar. İniş takımları da güçlenir, tekerlek sayıları artar. Nitekim hava nakliyesinde emsalsiz bir vasıtaya imza atarlar ki 240 ayrı başlıkta girer rekorlar kitabına…
Şimdi dilerseniz kısaca bahsedelim ondan. Evet karşınızda Antonov-225 “Mriya (Hayal-Rüya)”
Mriya aslında Buran (boran fırtına) uzay mekiğini Ukrayna Harkov’dan, Kazakistan Baykonur üssüne götürmek için planlanmıştır, vazifesini problemsiz yapar.
Ardından Harkov’dan Taşkent’e 88 tonluk bir su türbini taşır.

'Hayal' artık yok
Spitak zelzelesinden sonra Ermenistan’a inşaat malzemesi götürür yüzlerce ton.
Körfez krizinde buldozerler, mobil elektrik istasyonları götürür Basra’ya.  
Ontario’dan Dublin’e 102 tonluk bir lokomotif, Frankfurt’tan Erivan’a 187,6 tonluk bir jeneratör, Fukushima I Nükleer Santrali için Atlanta’dan Japonya’ya 95 tonluk bir Putzmeister beton pompası taşır. Emsallerinden büyüktür, 640 ton azami kalkış ağırlığı vardır. 10 bin metreye yükselir ve 850 km hıza ulaşır. Takriben 14.500 km menzili yeter de artar fazlasıyla.
Boyu 88 metredir, kanat açıklığı 88,4 metre, bu yükü 32 tekerlek kaldırır anca.
Ne yazık ki bu dev sadece bir tane idi ve şu tatsız savaşta vuruldu Hostomel Havaalanı’nda. Yanlış haber olmasını çok istedik fakat Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmyto Kuleba doğrulayınca...
Hayal hâlâ diriydi ve 2033 yılına kadar çalışabilecekti.
Ukraynalılardan teklif var, yarım kalan ikincisini beraber yaparız inşallah.


.

Düşman başın şirketi şerriye Wagner Blackwater kiralık katiller

 
A -
A +

Biliyorsunuz Şehir Hatları müessesi teberru ve bağışlarla kurulur. Sayesinde İstanbul kabından taşar, vatandaş Boğaz’ı, Adalar’ı, Moda’ları mekan tutar. İşte bu yüzden Şirket-i Hayriye (hayırlı şirket) denir ona. Bir de şirketi şerriyeler var ki Allah muhafaza. Huzur saadet değil kan, kaos, kasvet sunar. Bakın şu tenakuza ki tabelalarında “güvenlik” yazar. Eskiden ABD kirli işleri CIA eliyle bitirirdi, SSCB ise KGB, OGPU, NKVD, SVR kanalıyla. Sonra maşa kullanmaya başladılar, Amerika İsrail’i, Rusya Küba’yı sürdü sahaya. Medya güçlenince, herkesin her şeyden haberi oldu, protestolar, manifestolar. Bu nefretin sonu iyi değildi, pis işleri “şirket eliyle mi” yaptırsalar acaba?

 

PARASIYLA...

Ortalıkta bir sürü tekaüt deniz piyade vardır, silahtan hoşlanırlar. Helikopterden atlar, derin sulara dalar, bilumum cihazı kullanır, tank savarlar icabında... Nitekim Erik Prince ve Al Clark adlı iki paragöz Blackwater (Kara-Su) şirketini kurar (1996). Prince’in kendini “bir haçlı şövalyesi” görür. Şimdi değişik kisvelere girecek, zulmedecektir Müslümanlara. Şirket Başkan için de rahatlatıcıdır, işler sarpa sararsa, tanımıyorum der, çekiliverir kenara. Bu tarz elemanlar sabun gibidir, avuçta tutulmaz, bir bakmışsın silah ve uyuşturucu pazarlamakta. Gasp, soygun, yağma... Gerçi Irak, Suriye, Afganistan’da adam da vursalar yargılanmazlar. ABD mahkemeleri ise topu taca atar, takipsizlik ve beraat. Şikâyet edecek merci yoktur, mağdurlar derdine yanar.

Düşman başın şirketi şerriye Wagner Blackwater kiralık katiller

 

VURDUM N’OLCAK?

Yıl 2007 - Bağdat... O gün ABD Dış İşleri Bakanlığının memurları bir görüşme için elçilikten çıkmış, konvoyla Nissour Meydanı’na yaklaşmaktadırlar. Kafilenin geçeceği şeride tali yoldan bir otomobil girer yavaşça. Trafik polisi şoföre “yolu boşalt” işareti yapar. Anlayamaz durur, n’oluyor gibilerden bakar şaşkınca. Blackwater elemanları sorgusuz sualsiz ateş açar, Ahmed Haytem ile Annesi Muhassin’i katlederler oracıkta. Yetmez halkın ve polislerin üstüne de göz yaşartıcı bombalar atar, hedef gözetmeden tetiğe basarlar. İnsanlar vurulur, dükkânlar dağılır. Blackwater’e çalışan helikopter de şenliğe (!) katılır. 17 insan ölür, onlarcası yaralanır. Ortada bir şey yoktur oysa, her şoförün başına gelebilecek tereddüt ve savsaklanma... Irak hükûmeti sert çıkar bu defa. Blackwater şirketinin çalışma iznini askıya alır, nasıl olduysa. ABD Dışişleri Bakanlığı yelkeni suya indirmek zorunda kalır, “Evet, şirket aşırı güç kullandı” der, “hiç lüzum yoktu buna!”

 

ADALETİN BU MU

Maktul yakınları Amerika’da ünlü bir avukat tutar, hadisede hayatını kaybeden Ali Kinani, İbrahim Abid el-Mafrece ve Mehdi Sahib Nasır adına tazminat davası açarlar. Faillerin ilk cinayeti değildir, Evan Liberty, Dustin Heard, Paul Slough ve Nicholas Slatten suçlu bulunsa da mesafe alınmaz. “Devlet mi mesul, şirket mi” münakaşası uzar, kaynar giderler arada. Blackwater avukatı Peter White, 1988 Westfall Yasası’na atıfta bulunur, şirketi Irak hariciyesine çalışıyor gibi gösterir el çabukluğuyla. Ve Başkan Trump devreye girer Af çıkartır adamlarına. Irak hükûmet sözcüsü Ali Debbağ, “Kararı teessüfle ve teessürle” karşılar. Amaaan kimin umurunda? Blackwater lekelenmiştir, hemen adını değiştirir. Tabelaya önce ““Xe Services” sonra “Academi” yazar, yeni vukuatlar için kaldığı yerden devam.

 

KOMÜNİSTLER ‘VAŞİNGTON’A

Derken Felluceli direnişçiler bir Blackwater ekibini kıstırıp öldürür. Cesetleri Fırat üzerindeki köprüye asarlar. ABD bunun bedelini kasabalıya ödetir, kabak yine sivillerin başında patlar. Amerikalı kapitalist şirketler Marksist PKK ve YPG’ye eğitim verir, silah sağlar. Kızıllarla poz poz resim çektirir, saklanma ihtiyacı duymazlar. Washington, bölgenin karışık ve huzursuz olmasını arzular ki Blackwater yerinde bir seçimdir bu hususta. Camileri bombalar, düğün konvoylarını, taziyeevlerini vurur, suçu ona buna atarlar. Yalanlasan ne fayda? Medya ellerindedir nasıl olsa.

Düşman başın şirketi şerriye Wagner Blackwater kiralık katiller

 

GÖLGE ORDULAR

Ocak 2011. Pakistan. Raymond Davis isimli kiralık katil iş üzerinde iken arabasına yaklaşan iki vatandaştan korkup panik yapar. Çıkarıp tabancasını üstlerine sıkar. Bagajdan uzun namlulu silahlar, dürbünler, maskeler, GPS ve sivil hedefleri gösteren dokümanlar çıkar. Suç ortadadır ama iktidar ABD ile hesaplaşma riskini göze alamaz. Sen misin boyun eğen, daha da ileri gider Benazir Butto suikastına karışırlar bu defa. CIA saha operatörü Jack Rice, bile “Ajansın Blackwater ile yaptığı ortaklık beni korkutuyor” der, “kontrolü kaybettik. Şirket, ele geçirdiği muhalifleri Sisi’ye, Esad’a satıyor. İşkence görüyor, öldürülüyorlar, ya bunların hesabı sorulursa?” Bin Ladin operasyonu öncesi şef Jawbreaker, adamlarına “Kimsenin yakalanmasını istemiyorum” der, “onları öldürün, kellelerini mızraklara geçirin. Usame’nin kafasını kuru buz dolu bir kutuyla Bush’a götüreceğim, sözüm var Başkan’a.” CIA operatörü Gary Schroen “Otuz yıldır bu işlerin içindeyim” der, “ilk defa teslim almak yerine suikast emrediliyor teşkilatta.”

 

MADEM ÖYLE...

ABD bu şirket eliyle çok can yakar, Ruslar da geri kalmaz, Wagner ile iner sahaya. Bu şirket Putin ile yakın teması olan, iş adamı Yevgeni Prigojin tarafından Arjantin’de kurulur (2010). Kendi kanunları uygun değildir zira. Başına eski GRU Spetsnazı Yarbayı Dmitri Utkin getirilir. Asla Rus bayrağı ve ordu sembolü taşımazlar. İlk defa Kırım krizinde ortaya çıkar (2014), bölgenin ilhakında rol oynarlar. Ekim 2015’ten itibaren Suriye’ye girer. Hesapsız kan döker rejime payanda olurlar. Altı milyonluk Türkmen şehri Halep’i insansızlaştırır, İslam tarihinin nadide eserlerini ortadan kaldırırlar. Antik Palmira’yı yağmalar, parayı bulurlar. Vee Donbass’ta da bölücüleri ayaklandırır, Ukrayna’nın işgali için zemin hazırlanır. Demek ki taa o zamanlardan....

 

TAMAMEN DUYGUSAL

Şirket elemanları bin - beş bin dolar civarında maaş alır ki, iyi bir meblağ sayılır piyasada. Krasnodar’a bağlı Molkino kasabasında üsleri vardır, sıkı bir eğitimden geçer, istim üzerinde dururlar. 2018 itibarıyla Libya’daki iç savaşa katılır, ayrılıkçı Hafter’e destek olurlar. Hâlen Sudan, Orta Afrika, Zimbabve, Angola, Madagaskar, Gine, G. Bissau, Mozambik ve Kongo’da fitne kaynatıyor, bilhassa altın ve elmas sahalarına yakın duruyorlar.

 

GÖMÜN O ZAMAN

Şubat 2018 - Deyrizor. Putin, Suriye’de ele geçirdiği petrol bölgelerinin korunmasını Wagner’e bırakır ve cirodan pay ayırır onlara. Moskova’ya güvenir, gider Hişam’da YPG’lilere saldırırlar. ABD de bunları havadan vurur. 300’e yakın kayıp verirler, resmen facia. Üniformalı asker olmadıkları için sıkıntı olmaz, Putin “Gömün gitsin” der, sahip çıkmaz. Sözleşmeleri öyledir, cenazeleri ailelerine verilecek ama merasim yapılmayacaktır asla. Bir nevi ortadan kaldırma!


.

Dervişlik dedikleri nihayetsiz denizdir

 
A -
A +

Hicri 886 (1481) Berat Kandili gecesi.  
Kastamonu vilayeti, Taşköprü kazası, Gökçeağaç Bucağı, Çakırçayı köyü, Cimdâr Mahallesi’nde nurlu bir bebek doğar. İçinde bulunduğumuz ay gibi Şaban-ı şeriftir, hürmeten adını Şaban koyarlar.
Yetimdir, babası 2 ay evvel kavuşmuştur rahmet-i Rahmana. Annesi de 2-3 yaşındayken vefat eder, öksüz kalır ayrıca. (Resulullah Efendimiz de öyle değil miydi?) Ona bir kadıncağız sahip çıkar, öz evladı gibi şefkatle bakar. Oğulcağızın ilmiye sınıfından olmasını çok arzular, merasimle mektebe yollar.
Şaban zeki bir çocuktur, ilmin tadını alır, Kastamonu’da Hoca Velî’den de (Abdürrezzak Camii Türbesi’nde medfundur) okur, mezun olur.
Ama doymaz, dahasını arzular. O hızla İstanbul’a gider, Fâtih, Karadeniz Başkurşunlu Medresesinde dokuz yıl dinî ilimleri tahsil eder. Hocalarının teveccühünü kazanır zekâsı ve çalışkanlığıyla.
Ona Eyüp Camii’nde kürsü şeyhliğini münasip bulurlar, bu arada dersiâmlık da yapar. Ancak gördüğü bir rüyanın tesirinde kalır ki “vatan- asline git” denilmektedir açıkça.

 

MEMLEKET YOLUNDA

Yıl 925 (1519) birkaç arkadaşıyla Kastamonu’ya doğru yola çıkar. Bolu civarında bir handa konaklarlar. Akşam kulaklarına zikir sesleri gelir, yakınlardaki tekkenin farkına varırlar. Burada Halvetiyye pîrlerinden Cemâl-i Efendinin halifesi Hayreddin Tokadî hazretleri ilim ve edep öğretmektedir tasavvuf yolcularına. Fırsat bu deyip katılırlar halkaya, zikri müteakip sohbet başlar. Şeyh Hayreddin, hâllere sırlara kapı aralar, belli ki ledun ilmine aşina.
Molla Şaban, arkadaşlarına “siz gidin” der, ben biraz daha kalacağım burada.

Dervişlik dedikleri nihayetsiz denizdir
Evet biraz daha kalır, takriben 12 yıl kadar. Hocasının her dediğini yapar, seyr-i sülûkünu tamamlar. Ve icazet alıp döner yurduna.
İstanbul’dan birlikte geldikleri arkadaşları bakarlar ki Şaban eski Şaban değil, gelip önünde diz kırar, onun gibi kâmil insan olmaya çalışırlar.  
Kastamonu’da Seyyid Sünnetî adlı bir Halveti şeyhi vardır, Hisarardı zaviyesinde Hakk âşıklarını ağırlar.
Şeyh Şaban-ı Veli de Hüsam Halife’nin yaptırmış olduğu Cemaleddin Camii misafirhanesine iner, münzevi bir hayat yaşar. Hâline acıyanlar yemek getirir, çobanlık teklif eder, sökülen mihtanını dikmeye kalkarlar hatta.
Mübarek “üryan geldik, üryan gideriz” der kıyafete aldırmaz.
Şeyh Şabân-ı Velî hazretleri manzumla nesirle uğraşmaz. Zira kalden ziyade hâle bakar.
Bir seferinde işimiz kalp kalaylamak der, cemaatten biri de evdeki bütün kapları getirir önüne koyar. “Sen kalbi kap anlamışsın” demez, oturur bir çuval bakırı parlatır itinayla.

 

SELAMET KENARDA

Şeyh Şaban-ı Veli inzivayı sever, sık sık halvete kapanır, 40 gün (erbain) tesbihi ve seccadesiyle ile kalır baş başa. Sonra bakarsın bir kırk daha.
“Oruçlu ağzın zikri, marifetullah kapısının anahtarıdır” der, dostlarına.
Hacca gittiğine dair bir bilgi yok, ancak Harameyn’i öyle bir anlatır ki adı hacıya çıkar.
Kim bilir belki de nemazlarını tayy-i mekân ile Hicaz’da.…
Yeter ki iste Rabb’im neler bahşeder kuluna.
Şeyh Şaban bir ara şehirdeki dervişlerin daveti üzerine merkezdeki Honsalar Camii’ne taşınır. Cemaat onu zamanla tanır, yüksek ilmine hayran kalır.
Gelgelelim Atabey Gazi mıntıkasında çıkan yangın zikrolunan mescidi de yutar. Tekrar Hisarardı’na döner, Eyüb Halîfe tarafından bağışlanan bir eve (hâlihazırdaki bina) taşınır, derslere başlar. Çok sevilir, talebelerinin sayısı günbegün artar. Dergâhın ünü taşra taşar, civar vilayetlerde birer ikişer kandiller yanar. Halveti meşayıhı bilhassa İstanbul ve Rumeli’de iz bırakırlar.

Dervişlik dedikleri nihayetsiz denizdir

 

ÇİFTLE ÇUBUKLA...

Mübarek elinin emeği ile geçinir, eker biçer, teri toprağa damlar.
Hacı Bayram ve Hacı Bektaş gibi velidir, çerağ olur Anadolu’ya (Rahmetullahi aleyhim ecmain).
Halvetiyye birçok kollara ayrılır. Şabaniyye kolu, Anadolu’ya, Balkanlara, Irak, Suriye, Hicaz, Hindistan ve Afrika’nın içlerine yayılır. Evet üç kıtaya...
Şeyh Şaban-ı Velî ömrünün sonuna kadar tekkede hizmet edecek ve defnedilecektir avlusuna. 18 Zilkade 976  
I. Ahmed’in şehzadesi Sultan Osman, bir türbe için harekete geçer, inşaat Murad Paşa’nın kethüdâsı Ömer Bey’in desteğiyle sürer ve Ömer Fuâdî’nin gayretleri ile erer hitama (Hicri 1020).
Abdülaziz Han ve II. Abdülhamid zamanında elden geçirilir ayrıca.

 

BAHÇELER GONCALAR

Tarikat yoldur, usuldür, bir nevi yetiştirme tarzı diyebilirsiniz ona. Nakşiler elin işte, gönlün zikirde olsun derler. “Dil bayoru dest kârda”  
Kelime-i tevhid söylerler ama dil dudak oynamaz. Halk içinde Hakk’la...
Kadiriler cezbelidir oysa, zikrlerini yüksek sesle yaparlar ki, gafiller uyana.
Halvetiler ise, uzlete çekilir. Basamakları itikaf ile tırmanırlar. Çileyle ve sabırla.
Tasavvuftan maksat nedir peki?
En kestirme tarifi ile ibadetlerden haz almak. Nasipliler ilerleyip yükselecek, kemale ereceklerdir sonunda...

 

EDEPLE GELEN LÜTUFLA...

Dervişler her anlarında “Allahü teâlânın huzurunda” olduklarını hatırlar, ayak uzatıp da yatamazlar. Kul hakkına ihtimam gösterir, bir dank (en küçük para birimi) üzerlerine geçecek diye ödleri kopar.
Bu yolun yolcularından kimseye zarar gelmez, mahlukata şefkat nazarıyla bakarlar.
Şeyh Şaban-ı Veli Mürşidü’s sakaleyndir, insanlar kadar cinlerde gelir yanına. Onlara da şeyhler (Boyabatlı Üveys Dede gibi) yollar. Aynen dervişler gibi zikre oturur, murakabede bulunurlar.  
Ulemadan bazıları da Şeyh Şaban-ı Veliye intisap eder ki Süleymaniye vâizi Kastamonulu Muharrem Efendi (Ebüssuûd Efendi’nin medrese arkadaşıdır) bunlardan biridir mesela.
Ömer Fuâdî yaşananları kayda geçirir, neticede “Menâkıb-ı Şerîf-i Pîr-i Halvetî Hazret-i Şaban-ı Velî” gibi bir kitap çıkar ortaya.
Şabanî şeyhlerinden İbrâhim Hâs dahi “Tezkiretü’l-Hâs” adlı mufassal bir eser hazırlar.

 

YA MUFETTİHUL EBVAB

Lütufkârdır, antika kürsüsünü çalmak için fırsat bekleyen bir gayrimüslimi hiçbir şey yokmuş gibi karşılar. Bakın şu nasibe ki adamcağız tekkeye bağlanır, iyi yetişecek Şeyh olacaktır sonunda.
Şaban-ı Velî’ye bir fukara gelip, dertlenir. “Efendim! Odun topluyor, kimseye muhtaç olmadan geçiniyordum ama merkebim öldü. Dua buyurun da, Cenâb-ı Hak beni yine merkep sahibi yapsın.
Mübarek, hangi dua isteyeni kırmış ki onu kırsın. “Allah büyüktür” der, “ümitsiz olma.”  
O sırada bir tacir genç ve dinç bir katır ile yanaşır. “Efendim! Bunu size hediye etmeye niyetlenmiştim, kabul buyurursanız çok sevinirim.”
Şaban-ı Velî hazretleri yuları ondan alır, fakire uzatır, “geldi bak!”

 

PERVANE OLAN GELSİN!

Tasavvuf yolcuları abdestsiz dolanmaz (devamü’l vüdu), sürekli oruç tutar (devammü’s savm), malayani konuşmaz (devammü’s sükut), Allahü tealayı anar (devammü’z zikr), ondan başkası ile meşgul olmazlar (nefy-i havatır-ı billah).
Mürşidi ile bağlantı kurar (rabıta) ve hâllerini, sırlarını rüyalarını başkalarına anlatmaz. Halvete girer (çile, erbain, riyazet, itikaf, inziva) arınmaya çalışırlar.
Bunun için gusül abdesti alıp niyetlenir, bir hücreye kapanırlar (Kastamonu Şeyh Şaban-ı Veli Camii’nde sıra sıra odacıklar var.) Beş vakit namazın yanı sıra tespih, işrak (duha, kuşluk) evvâbin, teheccüd, istihare namazları aksatmazlar.
Vakitlerini zikr ve salevatlarla değerlendirir, sabah nemazını müteakip Mülk, İhlas ve Muavezeteynleri okur, Yahyâ Şirvani hazretlerinin evradını (virdler) aksatmazlar. Kelime-i tevhid ve ismi celâli çok söylerler sonra.
Akşam namazı eda edilince meydancı dervişler sofra kurar, birlikte çorbaya şerbete otururlar. Elbet uykuları gelir ama örtü döşek yatmaz, ağırlık basınca başlarını müttekaya (bir nevi baston asa) dayarlar anca.  

 


.

Kökü derin, gölgesi serin... Çınar deyip geçmeyin

 
A -
A +

Çınarlar  heybetli ağaçlardır, cami avlularını, kasaba meydanlarını örterler bir başlarına.
Her beldenin büyük bir çınarı olur adres tarif edilir onunla. Doğru yürü çınarı geçince sağa...
Yaşlandıkça içi oyulur, bazen bir kunduracı sokulur bağrına. Ama kolay ölmez, kabuklarından su çeker yine ulaştırır yapraklarına.
Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) fidan dikmeyi teşvik ettiği için ecdat ağaç sever. Çınarı başka sever ama.
Bursa’da eski bir cami avlusu Küçük uadrrvanda uakryan su; Orhan zamanrndan kalan bir duvar. Onunla bir yauta ihtiyar bir çrnar...
Zikrolunan çınarı Eskici Baba dikmiştir, şairi biliyorsunuz Ahmet Hamdi Tanpınar.

HOCA BABA YUVA...

Hikmet-i ilahi, aslı ufacık bir tohum, artık hangi rüzgâr yuvarladı da buluşturduysa toprakla.
Dallarında yüzlerce kuş, sincap, uçanlar, kaçanlar, cıvıldaşanlar...
Kim bilir kaç padişah gördü, kaç yangın, kaç baskın atlattı, kaç zelzelede sallandı?
Çınar değişik ülke ve iklimlerde yaşar, lakin İstanbul ve Bursa kütüğüne kayıtlıdır, ikamet Marmara’da.
Bazı mahallelerde çınar altı kahvesi bulunur, Bayezit, Emirgân ve Çengelköy’dekiler, ediplere şairlere gölge yapar ayrıca.
Hatırlar mısın tıfılken salıncak kurmuşlardır sana, sonra büyür gövdesine tırmanırsın, okuna dal seçersin itinayla.
Nisan mayıs ayları titrer gönül yayları, münhal bir yer bulur, kalp çizersin çakıyla.
Sonra bir çay ocağı açılır, masanı gölgeye çektirir vaziyet edersin, girene çıkana.
Gün gelir devran döner, bir bakmışsın sallandığın dala salıncak kurmuşsun, çocuğun bağırır “daha hızlı baba!” Vakit su gibi akacak torunlar da yapışacaktır bacaklarına.
Sen sarı çepiş bebe iken, ak saçlı dede olursun, çınar aynı çınar. Eh 4050 yıl nedir ki asırların yanında?

HER BİRİ AYRI HATIRA

Adı Farisiden gelir “çenar”.
Arapçası da cünnar, sunnar.
Türkler kavlağan derler, bilmem belki kullanılıyordur hâlâ Anadolu’da.
Yıldırım Bayezid Han, oğlu doğduğunda (Çelebi Mehmed) çok sevinir.
O gün dünyaya gelen oğlancıkların ebeveynlerine ulufe dağıtır hayrına.
Bakarlar seksenlik bir hatun da girmiş sıraya.
-Anne buyur, hayrola?
-Benim de oğlum var.
Saraylılar “Ya yorma teyzem” derler “bak başımız kalabalık, canımız burnumuzda!” / -Ulufemi almadan bi’ yere gitmem, aha bak oturuyorum şuracıkta.
Sesleri duyan padişah sorar; “Neler oluyor orada?”
-Hünkâr’ım bir acuze, ulufe talep ediyor. / -Gidelim görelim, eğer dediği doğruysa...
Onları şehir dışına götürür, kulübesinin önünde minik bir çınar. “Bugün diktim” der, “uzun yaşayacak inşaallah!”
Yıldırım Bayezid gülümser, “Ulufe verilsin, şol çınarın analığına!” Biliyor musunuz o çınar Kovukçınar (Ulufeli Çınar) hâlâ ayakta.

BEBEK GİBİ BAKINCA

Yıllar sonra ecdat Bursa’dan Dersaadet’e akar. Nehr-i Aziz’in (Boğaz) etrafını çınarlarla donatırlar.
Eyyûb’e, Üsküdar’a, Beykoz’a.. Batılı seyyahlar Âsitâne’yi çınarlar, at kestaneleri, erguvanlarla anlatırlar.
İstanbul’u planlayan ecnebi mimarlar çınara bizim gözümüzle bakmaz, acımadan verirler baltaya.
Ama insanımız yola da gelse korur kollar, hatırlayın Gülhane yokuşunu tırmanırken tam ortada...
Bazı çınarlar Yeniçeri ayaklanmalarına şahit olur; paşalar, nazırlar asılır dallarına.
Sükûnet sağlanınca, katiller sallandırılır bu defa.

EVLİYANIN DUASIYLA

Çınarların çoğu veliyullahın elinden geçer Geyikli Baba’nın, Baba Sultan'a (Kestel) diktiği çınar gibi mesela.
Sümbülefendi Camii’ndeki çınar ise Ehl-i beytten Hazreti Fatıma, Hazreti Sakine ve onlara hayran Bizans Prensesi’ne (Sarı Sıdıka) gölge yapar.
O gün, Osman Gazi, Şeyh Edebali hazretlerinin dergâhında misafirdir.
Odada Kur’ân-ı kerim vardır, ayağını uzatıp yatamaz. Sabaha doğru hafifçe içi geçer, rahmani bir rüya... Hilal vardır dolunay olur, hocasının göğsünden çıkan nur vücudunu sarar. Ve bir çınar, büyür büyür dağlara ovalara taşar, denizleri geçer yayılır kıtalara.
Tabirini biliyorsunuz.
Molla Fenari Hazretleri, Bursa'yı terk etmemesi için Somuncu Baba'ya çok yalvarır. Nerede?
Dua Çınarı’nın altında.
Akşemseddin, Eyyûb Sultan Hazretlerinin kabrini keşfedince bir çınar diker başına. Bir mütereddit gece fidanı 15-20 adım öne çeker, bakalım yarın n'olacak?.. Büyük veli ikinci gelişinde fidana bakmaz, ilk işaret ettiği yere gider doğruca. Nitekim kazarlar bir kitabe çıkar. “Haza kabr-i Halid bin Zeyd” Gel de utanma.
Yıl 1461, Sultan Mehmed Han Trabzon Seferi’nden dönerken Ünye’ye uğrar. Bakar bomboş bir meydan; “Lala, bir ağaç diksek şuraya.”
Elceğizi ile bir fide bırakır çukura.
550 sene geçmiş, bütün ihtişamı ile duruyor meydanda.
Çınar temiz suyu sever, kana kana içer. Malum ‘su’ anasır-ı erbaadandır.
Nasıl toprak Âdem aleyhisselama, ateş İbrahim aleyhisselama, hava Hazreti İsa’ya işaret ise su da Resûl-i zişanı (sallahü aleyhi ve sellem) hatırlatır âşıklara. Fuzuli, bu yüzden su kasidesi yazar.
Divan şairleri çınara sıkça atıfta bulunurlar.
Eşcâr-ı bağ hırka-i tecrîde girdiler Bâd-ı hazan çemende el aldı çenârdan. (Bâkî)
Bahçedeki ağaçlar tecrit hırkasınabüründü (yapraklarını döktü). Sonbahar rüzgârı çınar ağacından el aldı.
Burada çınar mürşid-i kâmile benzetilmiş. Malum el almak, bir şeyhe intisap etmektir tasavufta.
Çınar çok bilen az konuşan bilge gibidir. Evrimciler maydonaza benzetir, o başka.

ÇINARİSTAN

Kocaeli’nin Saraylı köyünün1.500 yıllık çınarı bir devdir âdeta, görenleri şaşırtır gövde çapıyla.
Gölyazı Mahallesi’ndeki Ağlayan Çınar 750 yaşında.
Bursa’nın en heybetli çınarı Uludağ yolundaki Ulu Çınar’dır (İnkaya). Yüksekliği 37, gövde çevresi 10 metre, gölgesi ise 1,5 dönüme yayılır, yaşı altı yüzü aşar. Kozahan’ın çınarları avluyu örter, çeşmelerce serinlik sunar altında oturanlara.
Sarıyer'in Uyuyan Çınar'ı da 600 yaşında... Çocuk sayılır daha.
Çengelköy Çınarı, beş sene evvel fırtınada kırılmıştı. Sonra bir baktılar; yeni sürgünler, demek rızkı bitmemiş daha. Uzun yaşayanlara “çınar gibi” derler ya halk arasında.
Bursa’nın kuzeyindeki Oyukçınar 18,2 metre gövde genişliği ile en büyük ağaçlarımızdan biriydi, koruyamadık ama...
Halkalı, Dudaklı, Yaycılar, Kiremitçi, Müşkire Çınarı...
İznik’te Havuzbaşı, Beypınarı, Hespekli, Elbeyli, Kaymak Köşkü, Lefke Kapısı, Davud-u Kayseri Çınarl arı.
Karacabey Çınarı 1.100 yaşında.
Cami yanlarına bilhassa çınar dikerler ki, yıldırımları çeke binayı koruya...
Yunanistan bağımsızlığını ilan edince Osmanlı eserlerini (camileri, medreseleri, çeşmeleri, sebilleri) yıkmaya başlarlar. Onlara göre çınar da Türk remzidir, yok edilmelidir mutlaka.


.

Deniz atları, şehir hatları, vapur adları

 
A -
A +

İstanbul'da ilk yolcu taşımacılığını ecnebiler yapar. Biri İngiliz, öbürü Rus iki vapur demir alır, halat toplar kendi başına (1837). Verilmiş bir imtiyaz yoktur oysa.
Osmanlı “Bi’ dakka” der, “siz de nereden çıktınız ya?”
Nitekim Tersane-i Amire vapurlarından Mesir-i Bahr’i ve Eser-i Hayr’ı sefere çıkarırlar. “Hayde, var mı gelen? Tekirdağ, İzmit, Bandırma!” Hazine-i Hassa Vapurları İdaresi, silbaştan tanzim edilir ve “Fevaid-i Osmaniye” derler adına (1844). Sirkeci’den günboyu Pendik’e, Adalar’a...
Malum Abdülaziz Han denizciliğe pek meraklıdır. Müessesenin ismini Aziziye yaparlar hatırına, Abdülhamid Han devrinde “İdare-i Mahsusa” olarak devam eder yoluna. Yıl 1851. Ahmed Cevdet ve Fuad Paşalar, “Şirket-i Hayriye”yi kurarlar.
Müessese hızla büyüyecek ve 81 parça gemisiyle dev olacaktır dünya çapında.

 

SEMT MAHAL MINTIKA

Şehir hatlarının ilk gemileri Rumeli, Tarabya, Göksu, Beylerbeyi, Tophane, Beşiktaş, İstinye, Bebek, Kandilli, Beykoz, Anadolu, Kabataş, Büyükdere, Bayezid, Büyükada ve Galata gibi mahal mevki isimleri taşır.
Sonra Seyyar, Tayyar, Terakki, Sürat, Azimet, Rahat, Selâmet gelir... Bunlar ahşap gövdeli ve yandan çarklıdırlar. Kemane başlı Bahariye ve Asayiş’i Hasköy mimarlarından Mehmed Efendi çizer ki, kuğu gibi zariftir, “Maşaallah” dedirtir bakana.
İhsan ve Neveser Avusturya Macaristan tezgâhlarından çıkan güçlü gemilerdir. İstanbul’a Tuna yoluyla ulaşırlar.
İhsan Paşabahçe önlerinde yatarken fırtınada batar (1936), Neveser ise arabalıya çevrilir, çalışır 1961’e kadar.
Hicaz demir yolunun açıldığı yıllarda Köprü- Haydarpaşa arasında çalışan üç gemi vardır. Halep, Bağdat, Basra...

 

BATAN BATANA...

Çarklar bir süre daha yandan döner, lakin gövdeler çelik olur. Suhulet (kolaylık, nezaket), Sahilbend (kıyıları bağlayan), Meymenet (iyilik, güzellik), Nüzhet (neşeli), Refet (acıyan koruyan), Amed (gidiş geliş) gibi adlar taşırlar. Meserret (sürur, sevinç) demektir ama Hasköy Tersanesinde yanınca üzüntü olur dostlara.
Nusret ve Gayret vapurları Rus muhrip ve denizaltıları tarafından batırılır (1915).
Ferah vapuru,1898’de dâhil olur filoya. Galata - Kadı Köyü arasında git gel yapar. Cihan Harbi’nde gömülür Marmara’ya.
İhsan torpillense de batmaz, Şükran’a ise Romanya hükûmeti el koyar. Ki, çok alımlıdır, gören hayran olur ona.
İşgüzar (becerikli), Mirgün (güneş gibi doğan), Neveser (yeni eser) ve Rehber üçüz kardeştirler. Çanakkale’ye asker taşırlar. Yumurta adası açıklarında bir denizaltı çıkar karşılarına. Rehber’i torpiller, paramparça. Neveser kendini zor atar Karabiga’ya. Zikrolunan denizaltı, ertesi gün Sultanhisar torpido botu tarafından esir alınacak, kaptanı hesap verecektir Türk subaylarına.
Ruslar, Metanet (dayanıklı), Resanet (kavi, muhkem) İkdam (sebatla çalışan), İntizam (tertip, nizam), Resan (yetişen,ulaşan) ve Rüçhan’ı da (üstün tutulan) batırırlar. Meğer savaş ne pahalı şeymiş.
Ah şu İttihatçılar!

Deniz atları, şehir hatları, vapur adları

 

ÇARKLARA VEDA

Hale (ay etrafındaki parlaklık), Seyyale (su gibi akan, kayan) son çarklılarımızdır, Tarzınevin (yeni tarz) ve Dilnişin (gönülde yer tutan) ile uskurlulara geçeriz bundan sonra. Kamer (ay) ve Rağbet kardeşler çift uskurludurlar. 1906’da vazifeye başlar takriben 60 sene kullanılırlar. Rağbet, hastane gemisi olur bir ara. Derken Süreyya (Ülker yıldızı), Şihap (akan yıldız), İnşirah (ferahlık, rahatlık), İnbisat (yayılan), Nimet, Bebek, Göksu ve Tarabya katılır filoya. Sultaniye, Sütlüce ve Hünkâr İskelesi (1909) Fransız yapımı gemilerdir. İlk ikisi Rus muhriplerince, Hünkâr İskelesi ise İngiliz denizaltısı tarafından imha!.. Sarayburnu yanar, Boğaziçi ise lokanta yapılır ilerleyen yıllarda. Kalender ve Güzelhisar hizmet dışı kalır, müze olmak üzere çekilir kızağa (1986).
Seyr-i Sefain İdaresi; Kadıköy, Moda ve Burgaz vapurlarını yüksek burunlu yaptırır (1912). Bunlar mukavim çıkar, Burgaz 1990 yılına kadar kullanılır mesela. Aynı sınıftan Heybeliada ve Kalamış 1991’de söküme yollanır Aliağa’ya. Bu tarzdan memnun kalır, Kınalıada, Pendik ve Maltepe’nin siparişi veririz ayrıca. Tabii ki dost ve müttefikimiz Almanya’ya (1914)...
İstanbul’a zamansız gelen bir gemimiz var ki, işgalcilere yarar. Düşman çekilince adını Halas (kurtuluş) koyarlar. Onca geminin içinde şahıs olarak bir tek Hüseyin Haki’nin adını görüyoruz. Ki, yakışır ona, çok emeği vardır şehir hatlarında.

Deniz atları, şehir hatları, vapur adları

 

VURUN İSTANBUL’A

Cumhuriyetin ilk yıllarında İstanbul mahzun ve mahrum kalır. 1923’ten 1937’ye kadar sadece balta burun Altınkum (1929 Glasgow) katılır halkaya. Hâlbuki Abdülaziz Han tarafından kurulan Hasköy Tersanesi (1861) vapur yapabilir rahatlıkla. Neden sonra hatırlanır, Kocataş (1937) ve Sarıyer (1938) konur tezgâha. Yarım asır hizmet eder, sıkıntı çıkarmazlar.
Boğaz ve Marmara iç deniz gibi görünse de zaman zaman kabarır. Çalkantılı günlerde alçak burunlular çok zorlanır. Nitekim Üsküdar vapuru bir tatil günü yüzlerce yolcusu ile İzmit Körfezi’nde fırtınaya yakalanır, Derince önlerinde batar. Daha dün İstanbul’u işgal eden İngiltere istediğini koparmaktadır, Ülev ve Suvat siparişi direkt Glaskow’a! (1938)
Bir ara da Hollanda’ya müşteri oluruz.
Anadoluhisarı, Rumelihisarı, Büyükada, Haydarpaşa.

 

KÖMÜRDEN MAZOTA

Beylerbeyi, İstinye ve Yeniköy dizel motorludurlar, ise pise, dumana veda. Paşabahçe İtalyan yapımıdır, Fenerbahçe ile Dolmabahçe yine İngiliz’e ısmarlanır. Dolmabahçe motor bloğundaki çatlak yüzünden ıskartaya ayrılır. Menderes yerliden yanadır. Tekneler Hasköy ve İstinye Tersanelerinde konur kızağa. Vaniköy, Beykoz, Hasköy, Çengelköy ve Ortaköy yapılır (1950). Netice yüz güldürücü olsa da, ihtilalden sonra tekrar dönerler yabancıya.
Üstelik demode tekneler alır, küle, kömüre curufa bulaşırlar o saatten sonra.
Kanlıca, Kuzguncuk, Pendik, Ataköy, Anadolukavağı, İnkılap, Harbiye, Turan Emeksiz ve Ali İhsan Kalmaz...
Turan Emeksiz genç bir eylemcidir, hükûmet karşıtı gösterilerde daima ön safta. Bir nümayişte yerden seken kurşunla vurulur. Devrimciler merminin polis silahından çıktığını iddia etse de emniyet
“Katiyen” der, “asla!”
27 Mayıs cuntası, militanı kahramanlaştırır, adını verirler caddelere, okullara...
Ali İhsan Kalmaz ise ihtilal akşamı Ulus PTT’ye gönderilen bir teğmendir.
Kendi acemi askeri tarafından vurulur kazayla. Hürriyet şehidi ilan edilir, Anıtkabir’de verilir toprağa. Kenan Evren, mezarından çıkaracaktır, o başka. 1962’de İstinye imalatı Maltepe ve Suadiye indirilir suya. İnciburnu, Sedefadası ve Bostancı bacadan direkli gemilerdir. Meraklısı uzaktan görse tanır kolayca.

Deniz atları, şehir hatları, vapur adları

 

DUYMUŞLUĞUMUZ VAR AMA...

Derken efendim isimler uçuşur, İnciburnu, “Barış Manço” olur; Bostancı “Ahmet Hulûsi Yıldırım” (TDİ Genel Müdürü’dür. Eskihisar-Topçular hattına imza atar); “Bayraklı” müesse mühendislerinden “Nurettin Alptogan”; “Sedefadası” ise ünlü sismolog “Prof Aykut Barka.” “Kaptan Gündüz Aybay” uzak yol kaptanıdır, tecrübelerini paylaşır Yüksek Denizcilik Okulunda. Derken Kıbrıs şehitlerinin adları verilir vapurlarımıza. Âdem Yavuz, Şehit Karaoğlanoğlu, Alb. Sami Akbulut, Bnb. Metin Sülüş, Temel Şimşir, Caner Gönyeli, Pilot İlker Karter, Aydın Güler ve Necati Gürkaya.

 

ŞÜHEDAYA FEDA

Sonra Polis “Mustafa Aydoğdu” ki, anarşistler tarafından insafsızca şehit edilir Okmeydanı’nda. Kaptan “İsmail Hakkı Durusu”yu bilirsiniz, Bandırma vapuru ile Samsun’a...
Sarayburnu, Beşiktaş, Caddebostan, Moda, Kalamış (bilahare Alâaddin Yavaşça)... Gemi Yapı Meslek Lisesi Md. “Hamdi Karahasan” sektöre çok şey katar, adı konur1980 yapımı bir vapura.
İstanbul’un yeni gemileri Fatih, Beyoğlu, Kadıköy, Beykoz ve Sarıyer halk oyuyla seçilir. Millet eskilerin tipinden memnundur, nostaljiye devam. Yeni arabalılarımız Sahilbent ve Suhulet hem maziyi yaşatır, hem de ferah ve hızlıdırlar. Sirkeci’den kalkarsınız çayınızı bitiremeden Harem’e yanaşırsınız, “Lütfen araçlara!” Haliç’te çalışacak vapurların Galata ve Unkapanı Köprülerinin altından geçebilmeleri lazımdır. Bu yüzden Rumelikavağı, Kocataş ve Sarıyer’in direkleri kesilir, bacaları budanır yarı yarıya.
Camialtı I ve II’den sonra Asmalı, Arnavutköy, Aynalıkavak, Ayvansaray, Büyükçekmece, Küçükçekmece, Göksu, Küçüksu, Kumla, Selimpaşa vapurları yapılır. Bunlardan bir kısmı Van’a ve Birecik Baraj Gölü’ne yollanır.

 

ÖZAL'DAN HATIRA...

İBB tarafından kurulan İDO (1987) heyecan getirir ulaşıma. Önce Hezarfen Çelebi, Nusret Bey, Umur Bey, Uluç Ali Reis, Sarıca Bey, Karamürsel, Çavlı Bey, Çaka Bey, Ulubatlı Hasan ve Yeditepe ile çıkılır yola. Sonra Akşemseddin ve Ertuğrul Gazi, 1996’da Sinan ve Piyale Paşa. Ardından Osman Gazi, Orhan Gazi, Kanuni Sultan Süleyman, Yavuz Sultan Selim, Burak Reis, Salih Reis, Kemal Reis, Murat Reis, Seydi Ali Reis ve Kaptan Paşa... Deniz otobüsleri konforlu ve süratlidir, zaman kazandırır vatandaşa.


.

Hac yolunda...

 
A -
A +

Adım Zeyd. Validem Hacer İhlaslı kadındır, pürtakva...

Babam klasik Suud vatandaşı, boş vermişin teki, ev yansa dönüp bakmaz. Annemi Yemen’e mal getirdiğinde görüp istetmiş. Aile Harameyn âşığı ya, sırf Medineli diye evlendiriyorlar onunla.

Dedemin (Babamın babası) bir dükkânı var, cızırtılı hoparlörde “riyaleyn riyaleyn” diye bağırır, ıvır zıvır satar hacılara. Sürme, takke, tespih, Çin viksi, çakı, çakmak, kına, tarak, toka... İnciler çakma, saatler tel maşa.

Plastik şişelerdeki ıtırlar ağır kokar ayrıca.

Dedem Necd’den geldiğinde fukaraymış, şimdi tapular çantayla.

Yanında birkaç Pakistanlı çalışır, para toplamaya yetişemezler, avuçlayıp, avuçlayıp atarlar kasaya Babamın ise bi Türk ortağı var, ortak derken kanun gereği delillik yapar onlara. Sermaye kattığı yok, cirodan yüzde alır. Doğrusu daha dişe dokunur şeyler satarlar, inciler hakikidir, saatler marka. Dedem zaman zaman karışsa da kaale almaz “tamam baba” der, “verdikleri para yetiyor bana.”

Hac yolunda...

-Ama ya göstermezse, çalarsa?
-Mal zaten kendinin, neyimi çalacak Allah aşkına?

Dedem babamın rahatlığından rahatsızdır, eh bu kadarı da fazla ama.
Babamın kaprisi yoktur, ortağını sıkıştırmaz.
Pasaportlarını ellerine verir, hürriyetlerini sınırlamaz. Hatta keyfi yerindeyse gider yardım eder dükkanda.

O zamanlar Kuba yakınlarında oturuyorduk, yüksek duvarlarla çevrili bir konak, etrafında hurmalıklar. Çok büyük, belki on oda. Sadece üçü döşeli; döşeli derken, kenarlarda minderler, yastıklar...

Eskiden klimalar böyle yaygın değildi, kamyon gibi hırıl hırıl çalışan sulu mükeyyefler vardı. Keyiflidir, ayarında serinletir, hasta etmez asla.

Babam gün boyu yatar, uyuşan kolunu ovuşturur, döner öbür tarafa.

Bazı akşamlar mescide gideriz, namazını kıldığı gibi devrilir halıya. Vazifeliler gelip ikaz edinceye kadar uyur. Annem ise hersaniyesini değerlendirmeye bakar, Yasin ve Tebareke ile kalmaz, Delail-i hayrat okur sallana sallana. Ben büyük bir ilgiyle etrafı izler kare kare fotoğraflarım kafama. Mermer direkler, kayan tavanlar, bej renkli zemzem varilleri, paspas çeken arabalar.

Eğer Kur’ân-ı kerimlerin şeritleri uçuşuyorsa, havalandırmayı aldılar demektir son ayara. Halıların desenini ezbere çizebilirim, bordo zemin üstünde lacivert motifler, köşelerde hurma dalı ve kılıçlar.

Ravda bambaşka âlem. Türk sultanları en güzel çinileri, en gözde mermerleri Medine’ye yollamışlar. Babam “bunlar başka insanlar” derdi “inşaatta çalışırken bile konuşmamışlar.

Lailahe illallah deyince harç, Muhammedün resûlullah deyince taş vermişler ustaya.” Babamın abid biri olduğu söylenemez, namazını aksatmaz ama. El kadar rahlesine Kur’ân-ı kerimi kor, bazen yatarak okur hatta.

Annem “edep, illa edep...” diye diye onu düzeltti sonunda.

Hac yolunda...

Kadıncağızın tek arzusu var, hacı olmak. Babam daha evvel gittiği için ağırdan alır, “gideriz bakalım” der. Bir bahane çıkar sonunda.

Babamın çocukluk arkadaşları var, birlikte takılır, nargile çekmeye giderler şehir dışına. İçecekleri çay gazoz. Bu bile hoş karşılanmaz, ninem “boynu devrilmeyesice” der, ardı sıra.

Babamın arabası eski bir Japon. Kaportası harita gibi yama yama. İçtiği kola kutularını savurur atar arkaya. Orada ben otururum, ayaklarımın altında onlarca şişe giderken bir o yana yuvarlanırlar, bir bu yana. Zamanla alışıyor insan, aranıyor hatta. Arabasına hiç bakmaz. Camları kapıları açık kalır, aldırmaz. Kedi filan mı? Yok canım Arabistan’da güneş altında duran bir araba tandırdan farksızdır, kertenkele bile dayanamaz o sıcağa.

Güneşin yattığı saatlerde ben girer, “Bırrrn bırrrn” diyerek şoförcülük oynarım direksiyonda. Bir gün vites değiştiriyordum, bi kol kırıldı, büküp boynunu düştü yana.

Annem çok telaşlandı, akşam babama “bir şey söyleyeceğim efendi” dedi “kızmayacaksın ama!”

Babam pek bir şeye kızmaz ama erkekleri bilirsiniz eğer mevzu arabasıysa...

-Buyur hanım söyle.
-Söz ver darılmayacaksın ama.
-Amaan uzatma!

Ben annemin arkasına saklanmış bakıyorum korkuyla,

-Zeyd!
-Evet?
-Arabanın bir şeyini kırdı galiba.

Babam gitti baktı “Haa sinyal koluymuş” dedi, kablolarından koparıp attı arkaya.

-Mühim bir şey değil mi efendi?
-Bilmem en son on yıl evvel sinyal vermiştim, lambalarda ampul bile yok, duruyor işte sureta. Plastik gevremiştir, benim de elimde kalabilirdi pekâlâ.

Annem bu alicenaplığın altında kalmadı, ertesi gün arabayı ite ite avluya çektik. Ana oğul bir güzel yıkayıp pakladık. Paslı tamponları bulaşık teliyle ovup parlattık. Kaporta bagaj içinden bakarsan beyazmış, dışı soğan gibi sararmış güneş altında dura dura.

Koltukları silkeledik, onların da rengi geldi tozdan arınınca. Pet şişeleri kola boşlarını attık, paspasları yıkadık itinayla.

Babam görünce çok şaşırdı, “arabamız güzelmiş ya” dedi, “ister misin bir de müşteri çıksın şimdi buna?”

Çıktı da... O akşam taksiyle geldi, elinde bir tomar para.

Üstüne ne ekledi bilmiyoruz, aynı markanın güçlü bir modelini alıp getirdi kapıya. Neşe içinde bindik, El Beik’ten tavuk yedik, üstüne mango içtik. Arabada motor sesi duyulmuyor, klima fısır fısır üflüyor. Babam nasıl mutlu, “elin oğlu yapıyor canım” diyor, “düşünebiliyor musun 3 litrelik canavar yatıyor kaputun altında.”

Annem merakla sordu, “Yani?”

“Yanisi şu” deyip gaza dokundu, koltuk sırtımıza yapıştı, yaydan boşandık âdeta...

Dedem mi? Kızdı tabii, “akarken küpünü doldursana” dedi, “böyle harca harca nereye kadar?”

Babam onu hiç kırmaz, peki der, bildiğini yapar.

Torpido üstüne koyun postunu andıran bir pelüş serdi, evin önüne bir tente çaktı. Güneş kavurmasındı dimi ama?

Arkadaşları da çok beğenmiş, süratine bayılmışlar bilhassa.

O akşam yine nargileye gittiler. Akranı Ebu Ali ver ben kullanayım demiş. Kerata bas bas gaz istiyor, 200’ü görmüşler motor hırlıyor hâlâ. Sonra..

Sonra yolun bir kısmına kum birikmiş, gaz fren derken kontrolden çıkmış. Takla, takla, takla, ezik kola kutusuna dönmüş âdeta.

Arabadan gelen tek şey o beyaz pelüş oldu, kan lekeleri üzerindeydi hâlâ.

Hadi hadi, dediler Mescid-i Nebiye gittik, bir lahzada namazını kılıp Cennet-ül Bakiye uçurdular. Gelenler, gidenler ağlaşanlar, üç gün sonra ses soluk kesildi annemle kaldık mı baş başa. Türk ortak başka bir delil buldu, bizimle işi bitti ama yine de sahip çıktı.

Gelip gider harçlık bırakırdı kibarca. Dedem evi boşaltmamızı istedi, haklı, on oda bize fazla.

Annemin tek arzusu vardı beni okutmak.

Ama Suud okullarına verecek değil, Selefî olacağımdan korkuyor zira. Yemen’e mi dönsek acaba? Onun istediği medreseler Hadramut’ta.

Yemen iyi hoş da, fukara. Para aslanın ağzında. Mecburen gittik, yetimleri gözeten bir vakıf varmış destek oldular bana.

BEŞ YIL ARADAN SONRA

Annem her cuma dedemi ninemi arar, hatırını sorardı. Telefonlar boşa çıkınca meraklandı. Bir şey mi oldu acaba? Dayıma ucuz bir bilet bulabilir misin demiş. O pek bilir, tur şirketinde çalışmıştı bir ara.

Planı şu, dedemi ninemi görüp helalleşeceğiz üzerimizde hakları var ne de olsa. Belki hac farizasını da eda ederiz, onca yıl Arabistan’da yaşadık gidemedik ukde kaldı şuramızda. Onun için zilkadenin sonunu ayarladı, Zilhicce yaklaşınca.

Dayım makul bir bilet bulmuş, almış. Dönüşü açık bırakmış. Tayyare hacı adayları ile doluydu, tanıştık. Dua istedik yana yakıla. Tülbentli teyzeler ellerini açtılar: “Rabb’im size de nasip eder inşallah!”

Annem öyle bir amin çekti hücreleri titredi âdeta.

Neyse indik. Şehir değişmiş, yüksek yüksek binalar...

Meğer dedem vefat etmiş, bize bildirme lüzumu duymamışlar. Ninem iyice çökmüş, hafızası gelip gidiyor. Yengelerin, bakışları zıpkın gibi. Miras peşinde koştuğumuzu mu sandılar ne, tersliyor, azarlıyorlar. Daha evvel birlikte oynadığımız tıfıllar horoz kesilmiş, gagalamak için etrafımda dolanıyor.

Annem yutkundu, sabretti, sonra ani bir kararla “çıkalım oğlum” dedi.

Ayrılırken kibarca el salladı hatta “İlel liga, fi emanillah!”

Cevap bile vermediler, kapı çatırtıyla kapandı, ardına sürgüler vuruldu şakırtıyla.

Ah küçük amcamı görebilseydik, beni çok sever mirinda (sarı gazoz) ısmarlardı mutlaka. Dükkâna uğruyoruz, yokmuş, Cidde’ye gitmiş, mal almaya. Annem var bunda bir hayır dedi, imtihan.

Bu mevsimde otellere yanaşmak ne mümkün, hem hangi parayla?

Münevver Medine’yi bilen bilir. Şehirde bütün yollar Mescid-i Nebiy’e çıkar. Yeşil kubbeyi görünce gam kasavet kalmaz insan da. Kuytularda bir halı bulup oturduk. Annem üzülme dedi, gün doğmadan neler doğar.

Nicedir hasret zaten, uzunca bir namaz kıldıktan sonra oturup Kur’ân-ı kerim okudu, ben salevat getirdim güya, tespihin sonuna varamadan boynum düştü. Yol yorgunluğu da var, gözlerim kapandı. Annem dizine yatırdı, üstüme bir şal attı. Yanımda babamın olmasını ne kadar isterdim şu anda, tamam tembeldi, umursamazdı ama baba ya.

Bir ara konuşmalar duyuyorum. Bakıyorum uçakta tanıştığımız Yemenliler halkalanmış annemin etrafında. Öyle bavullarla görünce sormuşlar “yapabileceğimiz bir şey var mı acaba?” Kafile reisi “bina bizim uhdemizde dedi, boş yer buluruz evvelallah. Hatta takılın Mekke’ye de birlikte gidelim. Siz Suud pasaportu taşıyorsunuz, sanmam ki sıkıntı çıka.” Kaldıkları bina geniş, üst katlardan birinde kullanılmayan mutfağa iki somya attılar, kapısı var, kilidi var ne isteriz daha?

Çok rahatladık. Eski mahallemize gittik, babamın kabrini ziyaret ettik duvar kenarından.

Ertesi gün tanıdık bir ses “Zeyd!”

Döndüm, aaaa küçük amcam. “Yenge hoş geldiniz” dedi önüne bakarak.

-Bizi nasıl buldun amca.
-Kolay, kayıp bürosunda listeler var.

Annem “Başınız sağ olsun” diyor, “hacı vefat etmiş.”

-Sorma yattı biraz, buranın hastanelerini biliyorsun, defin ayrı meşgale, gelen giden, duyursak iyiydi ama inan aklıma gelmedi o telaşta.

Koşup bacaklarına sarılıyorum, başımı okşuyor. İçim bir hoş oluyor, baba yarısı ya.

-Yenge sizi misafir etmek isterdim.
-Sağ ol rahatız, burada.
-Bak bir sıkıntınız olursa. Dükkânı biliyorsunuz, ben olayım olmayayım, tembihlerim çocuklara. Bir ara birlikte gidelim, iş takibi için vekâlet verin bana. Hacıdan bir sürü mülk kaldı, abimin payı sizin. Biliyorsunuz tapu işleri yavaş yürür burada.

Ayrılırken elime bir zarf tutuşturuyor. İçinden riyaller dolarlar bir sürü fülüs çıkıyor.

Annem kafile reisine “artık paramız var” diyor, “katılmak istiyorum masraflara."

Hiç gerek yok, bence tatlı al, meyve al, çerez al yedirelim hüccaca...

Grup Medine’de 8 gün kalıyor, hacı adayları 40 vakit namazı Mescid-i Nebi’de kılıyor.

Ve düşüyorlar Mekke yoluna... Kafile reisi hacıları otobüslere yerleştirdikten sonra “biz ciple gideceğiz” diyor “geçin oturun hacı hanımın yanına. ”

-Zahmet etmeseydiniz, otobüse sıkışabilirdik pekâlâ.
-Burada otobüse kayıtlılar biner anca, pasaportları topluyor şoföre veriyorlar.

İhramımı Zülhuleyfa’da giyiyorum, iki rekat namaz kılıp niyetleniyoruz hacca. Mekke’ye tekbirlerle salevatlarla giriyoruz, lebbeyk nidalarıyla.

Şehir kapısında kontrol sıkı, korkuyoruz bir arıza çıkmasa...

Büroda “İclis” diyorlar, oturuyoruz, cuvazatımıza mühür vurup “faddal” diyorlar, geçiyoruz yan tarafa.

Korkudan ölmüştük. Hepsi bu kadar mı ya?

Hacı hanım “böyle olacağını biliyordum kızım” diyor, “çünkü vermek istemeseydi istek vermezdi Cenâb-ı Mevlâ.”

Kalacağımız bina Mesfele denen bölgede, biraz eski ama ferah. Münhal mutfakları var mı acaba?

Gerek kalmıyor boş bir oda buluyorlar, hademeler kalmış bir ara. Kliması çalışmıyormuş, amaaan kimin umurunda.

Mescid-i Harama Babüsselâm’dan giriyor, ayaklarımıza bakarak yürüyoruz, say yapanları geçince duruyoruz bir lahza. Kafile reisi “Şimdi” diyor, kafamızı kaldırıyoruz, Kâbe-i muazzama bütün ihtişamıyla karşımızda.

Gel de ağlama


.

Yalandan kim ölmüş?

 
A -
A +

 

Bak Sevil kurdele takmış sen okumayı sökemedin hâlâ. Sevil kibar tabii, bir şey verildi mi teşekkür  ediyor insana. Sevil hayat bilgisinden âlâ almış, seninki niye orta?

Yok bu kızı yolacağım parça parça. Nitekim bir gün saçlarından yakalıyorum, savur o yana, savur bu yana. Elimden zor alıyorlar. Yanakları tırmık içinde, kolunu nasıl ısırmışsam diş izlerim çıkmıyor haftayla.
Yüzüme endişeyle bakıyorlar. “Durup dururken niye kudurdu ya?”
Ha söylemeyi unuttum, kendisi teyze kızım olur bu arada.
İlk mektep bitti, şehadetnamemizi almış anneanneme gitmişiz.
-Aferin kızlar. Söyleyin ne alayım size?
Ben oje, ruj, allık istiyorum sonra maskara.
O pergel gönye minkale istiyor, bir de tarih atlası. Pek de mahzun durur “yani” diyor “olursa...”
İşte farkımız. Başka şey söylememe gerek var mı acaba?
İsimlerin insan üzerinde tesiri mi var bilmem. Onun adı Sevil, seviliyor, benim ki Serpil, serpildim erken yaşta. Boy pos bende, kaş göz ben de. Ama herkes ona hayran.
Lise de aynı sınıfta okuyoruz, ben vasat bir talebeyim o iftiharlıklar arasında. Sene sonu kürsüye çağrılır daima.
Neyse eczacılık istiyordu, kazanıp gitti İstanbul’a, ben hiçbir yeri tutturamadım kaldım mı kasabada.
Sonra döndü geldi, kırık dökük bir eczane açtı kuytuya.
Ben o sıra kuaförde çalışıyorum, kadınların kaprisinden yılmışım canım burnumda. Öğle ister yaparsın beğenmez, böyle ister yaparsın beğenmez. Bir gün patladım “sen kendini prenses mi sanıyorsun kokona?”
Meğer müşteriye öyle söylenmezmiş, kapıyı gösterdiler kibarca.

Yalandan kim ölmüş?

 

BİRLİKTEN KUVVET DOĞAR

Sevil duymuş, geldi. “Serpil ister misin birlikte çalışalım? Benim dükkânım senin dükkânın, gel omuz ver bana.”
“He” dedim, ne diyeyim. Şimdi hakkını yemeyeyim işim rahat, iyi de para veriyor.
Yıl doksanlar mı hatırlamıyorum belki daha fazla. Bildiğim cep telefonu yayılmamıştı daha. O zamanlar bi eczane daha var kasabamızda. Daha mevki yerde ama bizim kız iyilik perisi olduğu için müşteriler hep bizim kapımızda. Serum takıyor, iğne yapıyor, dikiş atıyor bildiğin atom karınca.
Eli hafif herkes ona koşuyor. Sanki acil servis, gün boyu pansuman, ortalık kan revan.
Bi de temizlik delisi, hijyen, hijyen, hijyen, hiiç bakmaz masrafa. Diğerleri bir enjektörü yüz kere kaynatır, aletler kireç bağlar.
Bizimki plastik enjektör getirtir, kullandığını çöpe atar. Yok hepatit B virüsleri saldırgan oluyormuş da filan.
Kasabamızda diş hekimi yok, miniklerin sallanan dişlerini çeker pamukla. Biraz etil klorür sıkıp dondurur çıt diye koparır, sıkıştırır ufaklığın avucuna. Başını okşar, haydi ablam. Para mı? Asla.
Geçen şehirden bir hasta geldi. Cildiyeci hususi bir mahlul (solüsyon) istemiş. Yok ondan bu kadar cc, şundan şu kadar miligram. Kime gitse biz uğraşamayız demiş, adam atlamış gelmiş buraya.
Bizimki oturdu, tarttı, tokmakla, ezdi, eritti, karıştırdı yaptı. Çok da memnun kaldılar.
Bitiremediğin işi ona ver unut, yani öylesine de çalışkan.

 

SIR KÜPÜ RESMEN

Gelelim ince işlere: Bizim kapımızı doğru dürüst dünürcü çalmadı daha, Sevil için yanıp tutuşuyorlar, artık ne buluyorlarsa o sıskada.
Peki evlense ya.
Mevzu oraya geldi mi 1-2-3 tıp. Sır küpü, dilini yutuyor âdeta.
Susuyor beni de çatlatıyor.
Bir bildiği var elbet. Eğer kulağıma gelenler doğruysa bunun bir sözlüsü varmış İstanbul’da. Hatta rahmetli babası, “Tamam, benim rızam var” demiş, gidip nikâhlarını kıydırmış, “Şimdi gezip dolaşırsınız günaha girmeyin boşuna.”
Biz oğlanı ne gördük ne tanırız. Aylar evvel bir mektup geldi o kadar... O da eski adrese yazılmış, postacı tanımasa getirmeyecek kapıya. Zarfı nereye sıkışmışsa sıkışmış hırpalanmış. Gönderen kısmı yağ içinde kapkara. Yani arasan bulamazsın bi daha.Çocuk İngiltere’de master mi yapacakmış ne? Beklediği burs çıkınca, sen tut apar topar Londra’ya...
Eee artık bizim kızı tanımaz. Hem ne işi var bu sefil bozkırda... Kim bilir kimler dönüyor etrafında?
Hoş bizimkinin de öyle ahım şahım bir yanı yok. Kara kuru bir şey, tövbe tövbe başının örtüsüne bir şey demiyoruz ama insan bir kot, tunik spor ayakkabı giyer, kafasına bir güneş gözlüğü iliştirir di mi ama. Bu aynı anası gibi örtünüyor eşarbı sıkıp sallandırıyor çene altında. Sanki silik soluk olmaya çalışıyor inadına. Koy önüne bi sepet yumurta, otursun köylü pazarında.
Ama delikanlıdır bak, ölür de sözünden dönmez. Güven ona, arkana bakma.
Doğrusu beni de iyi yetiştirdi, sanat sahibi yaptı bu yaştan sonra. Artık kalfa oldum sayılır. Reçete okumaya alıştım, zaten antibiyotikler bir dolapta, analjezik, antienflamatuar kendi raflarında. Pat pat pat kutuları buluyorum dakkada.
Kasaba hekimleri çok çok on kalem ilaç yazar, vakalar alışıldık, boğaz ağrısı, ateş, ishal, kusma. Yaşlıların mide şikâyeti bitmez, bir de şeker, siyatik, romatizma.
Tansiyon ölçmeyi de öğrendim, küpe içinkulak da delebiliyorum bu arada. Ama bizim kız kesinlikle para aldırmıyor. Bunlar ikram vatandaşa.

Yalandan kim ölmüş?

 

İKRAM ETMEYİ SEVİYOR

O ikram, bu ikram, iyi de dükkân sahibi kapıya dayanıyor aybaşında.
İlaç filan hikaye, asıl para allıkta pullukta.
Bir kremin, şampuanın reklamı çıksın mahalle dilberleri koşuyor dükkâna. Gel kozmetiğe girelim diyorum, ilgilenmiyor. Aklı fikri mesleğinde, kendini sağlık bakanı sanıyor haspa!
O sabah dükkânı açtım, geçtim oturdum koltuğa. Bizim kız eczacılar odasına evrak mı verecekmiş ne, 9.30 arabası ile şehre gitti, dükkân bana emanet evelallah.
Saat 10’a doğru bir genç geldi. Tipi şehirli, belli yabancı buralara. Tel gözlüklü, geniş omuzlu, uzun boylu. Lacivert bir oduncu gömleği giymiş, toz mavi bir hırka atmış omzuna. Yünün mavisi gözlerine vurmuş, çakır çakır bakınıyor.
Hastanın ilaçlarını seçiyorum güya, gözüm onda.
-Ablacım şişeyi sallıyorsun, bak içinde kaşığı da var. Sabah akşam birer ölçek veriyorsun çocuğa. Sonra keçeli kalemle “sabah 1 / akşam 1” yazıyorum kutuya.
-Bunlar vitamin, bunlar da ağrısı oldukça ...
Kutuları poşete koyup uzatıyor, dönüyorum yabancıya, “Buyurun siz ne istemiştiniz?”
-Burası Sevil Hanım’ın eczanesi mi?
-Evet.
-Ah sorduğum şeye bak, resmi zaten duruyor duvarda. Kendisi nerede acaba?
Bu o! Kesin o! Sevimli bir genç, gülünce gamzeleri derinleşiyor. Sevil’i yanına koyuyorum ı ıh yakışmıyor. Bizimki ayaklarının üstünde dikilse yine kısa kalır yanında.
Evlenseler yazık olacak çocuğa. Nasıl bir kıskançlık girdabına kapılıyorum anlatamam. Yok kızım, yedirmem onu ben sana!
“Ben ablası sayılırım” diyorum, “bu günlerde biraz telaşesi var da. Düğün hazırlıkları kolay olmuyor tabii. Alışveriş, gelinlik, mobilya. Bugün şehre indiler davetiye bastıracaklar. Aaa birden açıldım, sizinle tanışmadık oysa.”

 

ÇOCUK ÇOK BOZULDU

Çocuk bozuluyor, kırık dökük hecelerle “Ben fakülteden arkadaşıyım” diyor, “İstanbul’dan.”
-Buyurun oturun şöyle, bir şeyler ikram edeyim. (Megafona basıyorum) Hamdi Abi iki çay... Ay kusura bakmayın söylemeyi unuttum, limonatası da güzel olur, serin serin iyi gider bu sıcakta. Eğer açsanız poğaça getirteyim, bakın böylesini İstanbul’da yiyemezsiniz, safi tereyağ...
-Teşekkür ederim bi’ çay alayım kafi.
-Akrabam diye söylemiyorum ama Sevil iyi kızdır, mutluluğu hak ediyor fazlasıyla.
Damat da yabancı değil, bizim beyin kardeşi. Uzun zamandır peşindeydi, Sevil çok nazlandı ama oğlan pes etmedi, tuttu kopardı sonunda. Traktör ticareti yapıyorlar, bakım onarım, yedek parça. Bu iş iyi kazandırır buralarda. Zaten köklü aile, civarda tanınıyor. Abisi belki de bu seçimde adaylığını koyacak.
-Abisi derken sizin beyiniz mi?
Çevir kazı yanmasın, yalanın sonu yok ya. “Yok” diyorum, “büyük abisi, bizim bey, maarifte müfettiş, n’apsın işte mektep mektep dolaşıyor.”
Birden çocukların tatilde olduğu geliyor aklıma. Neyse ki onun ilgilenecek hâli yok detaylarla. Devam ediyorum: “Damadın evi var ama yeni gelin girecek diye eşyaları yeniliyor. Perdeler filan solmuş tabii, bence de gerekiyor... Peki ya siz? Tanıyabilir miyiz acaba?
-Ben öyle becerikli biri değilim, iki yıllık eczacıyım bir kutu aspirin satamadım daha.
Nasip, kısmet işte... Her şey istediğiniz gibi gitmiyor hayatta.
Bardağındaki son yudumu alıp tabağa bırakıyor, ayağa kalkıyor.
-Kalın misafirimiz olun, bak Sevil de döner akşama.
-Yok ben müsaade isteyeyim. Şuradan bir kartınızı alıyorum mahsuru yoksa.
-Aaa ne münasebet, tabii alabilirsiniz.
Kim aradı diyeyim bu arada?
-Siz hiç bahsetmeyin, gerekirse ben konuşurum. Telefon numarası yazıyor nasıl olsa.
Oğlan çıkıyor, ben de şaşıyorum performansıma. Nasıl da senaryolar yazdım ardı ardına. İster misin bizim kız farkına varsın.
Ne çakaldır o, kül yutmaz hayatta.

 

BAŞLADIM TAKİBE

Ani bir kararla dükkânı kilitleyip çocuğun peşine takılıyorum. Dedektif gibi sine sine duvarlara.
Genç adam mütereddit, bir ara durup dönmeli oluyor, sonra devam ediyor yoluna.
Bir iki zikzak çizip garaja geliyor sonunda.
Seyyarlar, sepetler, bavullar. Muavin tavan bagajına çuvalları bağlıyor. Kamyondan bozma otobüs hırıl hırıl hırlıyor peronda.
Müşteriler asabi. Yazıhaneciye çıkışıyorlar: “Bak 9.30 arabası arızalı dedin bekledik, sesimiz çıkmadı. Ama bunun da tadı yok, kara kara duman atıyor. “
-Ya abim sen merak etme Pakistan’a bile gider, ne güçlü motor var biliyon mu onda.
Kâhya elinde listeyle otobüse yürüyor.
“Evet on buçuk arabasından biletliler lütfen koltuklara!”
Genç eczacı açık camdan şoföre sesleniyor
“Beyefendi ben de gelebilir miyim acaba?”
-Maalesef abim araba dolu.
-Ayakta filan da olurdu icabında.
-Alırdım da, şoseye çıkınca polis çevirme yapıyor.
-Peki sonraki araba?
-Akşama.
-Gitsem iyi olacaktı ya.
Şoför başını camdan uzatıp elinin kenarıyla ağzını kapatıyor. Bir kişilik yer var ama bayan yanı. Siz bir rica edin bakalım, yerini değiştirmeye razı olursa. Hani biz söyleyince adımız paragöze çıkıyor da.
Çocuk arka kapıdan biniyor, öne doğru ilerliyor. Aaa o da ne? Bizim Sevil oturmuyor mu bahsi geçen koltukta. Birden ayağa fırlıyor, ikisinin de gözleri büyüyor, yüzleri gülüyor, çığlık attıklarını duyar gibiyim. Yönetmen olsam ağır çekim yapardım burada.
Düğün daveti, traktör ticareti, mebus adayı, maarif müfettişi, sararan perdeler, yeni mobilya...
Ve mum tabii. Yalancıya.
Tüh be. Yatsı bile olmadı daha


.

Ne iş olsa yapamam abi

 
A -
A +

Geçen kahvedeyiz kankam “Sen iyice çizdin ama” dedi, “bağımlısın telefona!”
-Onu da nereden çıkardın şimdi?
Elindeki mecmuadan okuyarak sordu; “Evden telefonsuz çıkabiliyor musun?”
-Yoo hayır asla.
-Şarjım biter diye korkuyor musun?
-Herhâlde yani. Kim korkmaz?
-Kendi adını aratıyor musun, bakalım ne yazmışlar?
-İşimiz ne başka?
-Ellerin fotoğraflarını didikliyor musun?
-Kim didiklemiyor?
-Telefonun düşük hızı seni üzüyor mu?
-Hem de nasıl.
-Geceleri geç saatlere kadar oyun oynuyor musun?
-Geç saati geç, sabahlıyoruz başında. Boynum “C” gibi eğildi, belim ağrıdan kopuyor.
-Aşırı mesajlaşmadan mütevellit bileklerin uyuşuyor mu?
-Henüz sıkıntı vermedi ama eli kulağında.
-Telefon çalmış gibi geliyor, yataktan fırlıyor musun hayalet çınlamalarla?
-Oldu birkaç defa.
-Sık sık selfie çekip atıyor musun ortama?
-Yok canım çok çok günde on defa.
-Tamam işte senin gibilere ‘teknopat’ diyorlar, yukarıda saydıklarım birer hastalık, derginin yazdığına göre acilen tedavin gerekiyor.
-Yok daha neler, duy da, inanma.
-Bence bir iş bak aslanım, artık bir şeylerle meşgul ol, yeter yaslandığın garip anana! Hey duyuyor musun? Sana söylüyorum.
-Dinliyorum.
-Gözün ekranda ama! Bak telefonla oynayacaksan bir daha gelme yanıma!
Kalktı gitti. Yahu ben kime takılacağım bundan sonra, ilk mektepten sıra arkadaşım, sırdaşım. Gerçi sanal âleme yaza yaza sırrım da kalmadı ama. Ani bir kararla iş ilanlarını açıyorum.  Aaa şoför arayan bir iş adamı, cesarete geliyorum basıyorum tuşlara.
-Tamam kardeşim. Adresi atıyorum, yarın gel konuşalım büromda.
-Saat kaçta?
-Ben erkenden şirkette oluyorum, “8.30 Fatih” desem sizin için münasip mi acaba?
-Olur efendim, hayhay.
-Görüşmek üzere.
Benim lüzumsuz işlerim işte. Niye 8.30 abi, 10.30, 11.30 desen ya adama.
Aylardır işsiz gezmiş, gevşemişiz, ancak öğlene doğru kalkıyoruz, aklımız ikindiye doğru geliyor başımıza. Ben zaten kendim uyanamam da, valideye tembihleyeceğiz artık, bilmem nasıl başaracaksa?
Akşam 11.30... Annem heyecanlı, etekleri zil çalıyor.
-Oğlum bırak o telefonu, git yat, sabah erken kalkacaksın bak.
-Tamam ana, kalkarız meraklanma.
Saat 12.30... “Evladım yatsana, vakit gece yarısını geçti, gözün hâlâ ekranda.”
-E uzattın ama!
Saat 01.30... “Eh ne hâlin varsa gör, daha da karışmam sana!”
Uzanınca uyunmuyor ki, görüşmenin heyecanı basıyor bu defa. Gözlerim fal taşı, dolanıyor tavanda.
Araba nasıl bir şey acaba? Ulen işe bak Mersedeslere Kadillaklara mı bineceğiz bu saatten sonra? Patronu sabah evinden alırım ihtimal, bırak ofisine. Akşama kadar işim ne, oynarım telefonla. Dilerim dişe dokunur bir para teklif eder. Gerçi asgari ücret de uyar bana. Nasıl olsa yemek çıkıyordur, bir yere gitsek elimi cebime attıracak değiller ya. Ara sıra mahalleye de gelirim arabayla. Ohhh kıskananlar çatlasın, nasıl özenecekler ama. Uyanık olmalı çizerler mizerler iş almayalım başımıza.
Gözüm sabaha karşı kapanıyor, pat annem damlıyor; “Haydi oğlum kalk. Bir şeyler hazırladım, aç aç çıkma yola.”
Ne acelen ya? Müezzinler minareden inmedi daha.
Ne müezzini, birazdan güneş doğacak. Kalk haydi bi’ namazını kıl da işin rast gelsin, bak Ramazan mübarek geliyor, artık bir istikamet çiz şu hayatına.
-Başlayacaz be anam,  biliyon işte insan aylak olunca...
-Dilerim artık bi baltaya...
-Bundan böyle sabah sekiz, akşam beş, seni dinleyip hanım hanımcık bir kız alacağım hatta.
-Ahh ah, nerde o günler, inansam mı acaba?
Annem sandalyeye takım elbisemi asmış, ütü jilet, mintan beyaz ötesi, kravat mravat faça.
-Vayyy kâtibime kolalı da gömlek vaziyetleri ha! Ya anam CEO değil şoför arıyorlar, anlatamadım galiba. Sen versene benim kotumu montumu, ne o sakladın mı yoksa?
-Oğlum git bi’ duş al, hadi beni kırma.
-Dur bi’ bakayım da şu mesajlarıma.

-Vakit daraldı yetişemezsin sonra.
-Daha ilk günden çıtayı yükseltmeyelim, onların da ayarını vereceğiz zamanla...
Kadıncağız elini koynuna atıp iki yüzlük çıkarıyor, sıkıştırıyor avucuma. Aldığı bir dul maaşı, bir de kira veriyor onunla. Yani şu, onun için bayağı iyi meblağ.
Beni kapıdan çıkardığında saat yediyi geçiyor, Akbil marifetiyle gidersem kesin geç kalırım, Ümraniye nereee Fatih nere? Bakkaldan arabasını istemeli, biraz tatava yapar ama “ı ıh” diyemez bana.
-Kâmil Abi, bir iş görüşmemiz var, mühim! Anlıyorsun ya, senin külüstürü alsam mümkün mü acaba?
-Tamam al da depoda iki bardak benzin var anca.
Yüzlüğü gösteriyorum. “Ya atarız, orası kolay meraklanma!”
-Arabalıyla gitsen iyi yaparsın, HGS yok haberin ola.
-Cezası neyse veririz, kardeşin maaşa geçiyor yakında.
Çıkıyorum. Ulen bu millete n’olmuş. Sabahın seherinde dökülmüşler yollara. Her arabada bir kelle, trafik kilit, yapışmışlar tampon tampona. Gözüm telefonda birine çarpacakken, kıvırıyorum son anda. Namazgâh, Kısıklı adım adım. Biraz da benzin almalı, köprüde kalır da şerit tıkarsam ne biçim kalaylarlar ama...
Saat sekiz Mecidiyeköy’deyim daha. Sinir bozucu bir şey, sigara yakacağım karnım aç, keşke iki lokma ataydım kahvaltı hazırdı nasıl olsa. Fatih de bildiğim yer değil, neyse
sora sora Basra… Bağdat mıydı yoksa?


Sokaklar keşmekeş. Vay anasını ya, çarşamba günleri pazar mı kuruluyormuş burada? Nerede 250’lik Doç varsa kopmuş gelmiş, her taraf kasa, urgan, branda…
Park dert, bir garaj ağzı bulabiliyorum anca.
Kapıcı çıkıyor: “Delikanlı oraya bırakma!”
-Tamam anahtar üzerinde bir görüşmem var, hemen geliyorum. Beş dakika be amca.
-Olmaz yiğidim, giren çıkan oluyor, ne derim sonra onlara?
Mecburen yürüyorum, peki şu sokağa dalsam? Girilmez işareti de var ama...
Amaaan girelim gitsin, plakaya ceza gelirse Kâmil Abi uğraşır artık, beni nerede bulacak bir daha!
Ulen o da ne? Herif kaptırmış geliyor, selektör çakıyorum, el kol hareketi yapıyorum aldırmıyor.
Burun buruna gelince iniyorum. “Acelen ne bilader, üstüme geliyorsun, gözüme baka baka.”
-Beyefendi burası tek yön, yanlış girdiniz galiba?  
-N’olurdu sanki yol versen bi dakka?
-Bakın arkam dolu beyefendi, tek olsam tamam da…
-Ya yürü git, adamı sinir etme sabah sabah.
Geri geri çıkıyorum ama öfkem burnumda. Geçerken laf atıyorum, “Muradına erdin! Bak bakalım, boyun uzadı mı acaba?”
Adam tel gözlüklü çelebi tipli biri; “Beyefendi ne yapabilirim ki, gördünüz işte arkamda birikmişler korna üstüne korna.”
-Ya bas git ağzımı bozdurma. Sizi sırayla mı yolluyorlar bana?
-Beyefendi lütfen!
-Başlıycam beyine de efendine de, hadi ikile, canımı sıkma.
Neyse arabayı paralı bir parka tokalayıp adresi buluyorum. Altmışlardan kalma mermer girişli bir bina. Merdivenler geniş, cam duvardan hüzme hüzme ışık serpiliyor bakır tırabzanlara. Zemin süt beyaz, nasıl da ferah. Kapıcı paspas yapıyor suyuna esans mı katmış ne, insanın içi açılıyor.
Snıff snıff snıff kesin lavanta.
Gayriihtiyari tişörtümü kokluyorum, ulen bir haftadır sırtımda, kadıncağız banyoyu da hazırlamıştı, kalk erkenden duşunu al, di mi ama.  
İki kat çıkıyor nefes nefese kalıyorum, soluğum sığmıyor kabına, ciğerler kül tablasına döndü tabii, ah şu sigara.
Kapıyı çalıyorum. Bir bayan açıyor.  
-Buyurun?
-Şoför ilanı için gelmiştim, şey beyefendinin adı neydi?
-Cemil Bey.
-Hah Cemil Bey beni bekliyor.
-Şu an telefonla görüşüyorlar, bitsin ben kendilerine arz ederim, şöyle buyurun, kalmayın ayakta.
Oturuyorum maroken koltuklar, üfül üfül klima. Abla pahalı giyinmiş, parfümü kesin marka. Amcada para var demek, umarım üçüne beşine bakmaz, oh be kedi olalı bir fare tutacağız sonunda.
-Çay alır mısınız?
-Alayım zahmet olmazsa.
Bardak ince belli, Beykoz işi kesme desenli. Tabağı ile takım, kâğıt peçete bırakmışlar tabanına. Taze dem kokusu hoş, bunlar yabancı çay mı kullanıyorlar ne, bizim kahvedekilere hiç benzemiyor. Sehpada kurabiye tabağı, gevreğim diye bağırıyor âdeta. Birini ağzıma atıyorum eriyip gidiyor damağımda. Belli ki ünlü pastanelerden çıkma.  Maaş umduğumdan da dolgun olacak gibi, kesin sigorta da yaparlar.  Eh evlenip barklanalım artık, gönlüne göre bir gelin alayım anama.
Sekreter bir süre sonra kalkıp kapıyı tıklatıyor. “Efendim iş ilanı için gelen arkadaş... Peki alıyorum tamam.”
-Buyurun Cemil Bey sizi bekliyor.
Giriyorum ne görsem iyi? Demin sayıp sövdüğüm adam oturmuyor mu masada?
Haydaaa! Baltayı taşa.
Göz göze geliyoruz, beni gördüğüne memnun olmadı galiba.
“Eeee öyleyse ben gideyim” diye saçmalıyorum, adam yüzüme bakıyor şaşkınca.
Bir şey demeden çıkıyorum. Ah be çileli anam, senin oğlun adam olur mu acaba?

 


.

Er kişi niyetine!

 
A -
A +

 

Allah için namaza! Resulullah için salevata! Meyyit için duaya… Uydum hazır olan imama.

Yatan hasta için vakit kolay geçmez.  7/24 bakarsın tavana. Ne çizgi, ne motif, bembeyaz badana…
Hele o “yoğun bakım” üniteleri… Gün doğmaz, ay çıkmaz. Öğlen mi, yatsı mı belli olmaz, vakitler karışır, jetlaga bağlarsın sonunda.
Floresanın önündeki ızgarada sağdan sola 6 çubuk, yukarıdan aşağı 7 tane daha. Altı kere yedi kırk iki, biri 10 santimetrekare olsa...  
Ezberledim artık, n’apsam karoları mı saysam?
Kapıdan duvara dokuz tane. Birine kırk santim desek. Öbür cephe sanki daha mı geniş? Yok yok, kesin yirmi metrekare var bu oda.  
Yarın başka bir meşgale bulmalı, perde ölçüsüyle mi uğraşsam acaba?
Koridorda şu kadar koğuş olsa, ısıtması, soğutması… Onca hemşire, doktor, odacı, yemekler, kahvaltılıklar… Oksijen tüpleri, enjektörler, serumlar...  Ne masraf, ne masraf…

Er kişi niyetine!
Her ziyaretçinin eline eldiven, sırtına urba… Üç dakika giydiriyorlar, hooop çöp kutusuna.
Yok metroyla, belediye otobüsüyle geliyorlarmış da... Eee n’apacaktı başka?  Baykonur’da mı oturacaktı, uzay mekiği ile mi inecekti çatıya?
Amaan. Ben ne dediğimi biliyor muyum. Bütün bunlar iyiliğimiz için aslında.
Bu hastane işi böldü beni, yapacak da ne çok işim vardı oysa.
Hoş ayağımla gelmedim, gözümü açtım acil servis, sonra hooop buraya!
Bir sebebi de yok, üzüntü sıkıntı diyorlar. Eee kolay değil, o inşaat yıllarımı yedi, sadece 6 ay ruhsata koştum. Git gel fen işleri, dön dolaş zabıta…
Usta milleti ayrı gaile, uğraşılmaz. Herkese söz verir, alayını oyalar. Temeliydi, iskeletiydi, kabasıydı, sıvasıydı. Neyse zor oldu ama çıktı ortaya. Tam keyfini süreceğiz,
düştük yatağa.
Bazen düşünüyorum da bu kadar kovalamaya gerek var mı acaba? Eğer mesele düzgün bir evde oturmaksa, güzel giyinmekse, tatile filan gidebilmekse zaten var fazlasıyla. Kazan kazan koy kenara. Ahmaklık gibi geliyor bana. Amaaan, şunun şurası üç günlük dünya.
Ölüme hazır mıyım peki?
Nerdee? Geliyor mu aklıma.
Yarın ölmeyeceğime garanti?
Kim emin olabilir ki? Adı üzerinde fani dünya.
 Ağzınızın tadını kaçıranı çok hatırlayın…
 Amenna, biliyoruz da…

 

ŞİMDİDEN BAŞLADILAR

Aaa bak bizimkiler geldi, yine hep bir ağızdan konuşuyorlar. Benim anlamadığımı mı sanıyorlar acaba? Ulen bu ufak oğlan yine fısır fısır anasının kulağında, bir dümen çeviriyor ama.
Ben ayakta iken sökmedi, yatakta iken kadıncağızı bunaltacak, kesin motosiklet aldıracak. Ölmemi bekleyin bari, aceleniz ne? Gidiyoruz işte ufak ufak.
Yok orada şu kadarmış, burada filan lira. Ne çakaldır ooo, gel sor bana.
Hadise sonra sonra netleşiyor. Meğer çocuk benim için oda nemlendirici bakıyormuş. Boğazım sık sık kuruyunca... Haydi gel helalleş şimdi, günahını aldık boşuna.
Gece el ayak çekilince servis sakinler. Hastabakıcılar, hemşireler makaraya başlar. Ayaklı hastaların da tuzları kuru, bizim canımız gargarada. Ulen azıcık kısın şu teybin sesini. Bom bili bili diye diye gidecez, mundar olacaz sonunda.
 Son nefeste söylemezse bu diller
Bülbül gibi sesin olsa ne fayda. 

Er kişi niyetine!

 

ÇIKAR MIYIM SABAHA?

Keçeden çalı nasıl sökülür? Yırta yırta.
Ölüm acısını ona benzetiyorlar.  
Azrail aleyhisselam da heybetlidir mutlaka.
Ama o bir melek, ilmi ibadeti ortada. Ya Rabbi n’olur müşfik davransın şu aciz kuluna.
Dermanım iyice kesildi, sabahı zor görürüm gibi geliyor bana. Morg da soğuktur şimdi. Bi de şokluyorlarsa, katılıp kalırız kalıp gibi, peki eğri büğrü adamı nasıl sığdırıyorlar tabuta?
Gasılhanede açılırız artık, eğer lütfedip hortumu sıcak suya takarlarsa.
Döndür o yana, döndür bu yana. Mevta itiraz edemez ki gassala.
Nerede okumuştum bir yerde. Teneşirdeki ölü gibi olmalıymış, itirazsız uymalıymış şeriat tarikat hakikat öğreten hocaya.
Ben sabunumu lifimi, kefenimi hazırladım ama çocukların aklına gelir mi o telaşla. Oramız buramız açılmasa bari, insan utanıyor, ceset de olsa.
Sanki yoğun bakım ne? Cıscıbıl yatırıyorlar, üstüne bir çarşaf atıyorlar, yarımız açıkta.
Yakınlar, defin sabahı gasilhane kapısına toplaşmasa bari. Bağırıp, çağırmasalar, yakalarını paçalarını yırtmasalar. Bilirim aksidirler, kapılara dayanır, niza çıkarırlar. Yok biz illa babamızı göreceğiz de filan. Sanki yüzümüze baktılar sağlığımızda?
-Merhumu nasıl bilirsiniz?
Aziz cemaat ne desin şimdi? Yedikleri kazıkları mı anlatsınlar? İhtimal ayıp olmasın diye “iy miy” diye mırıldanacaklar.
-Haklarınızı…
-Ettik, ettik.
-Ne ettiniz abi? “Hakkımı helal ettim” desenize açıkça. Yok bunlar ayrı uyanık, hesabı kapatmıyorlar. Sıkışırlarsa, defter açtıracaklar mahşer meydanında…
-Allah için namaza! Resulullah için salevata! Meyyit için duaya… Uydum hazır olan imama.
-Er kişi niyetine!
Ah er olabilseydik zamanında.
Gençlerin ilmihâl okuduğu yok, kırk yılın başı yakınları ölünce giriyorlar safa. Onda da bayram namazı gibi tekbir alıyorlar, iki salla bir bağla.
Hışşt, kaldırma o ellerini. A be evladım insan cenazeye gelirken bi bakmaz mı kitaba? Bir kere Celle senaaaaük’ün “se”si peltek olacaktı, dört elif miktarı çekecektin ayrıca.
Mezarlık ayrı âlem, üç beş kişi kabri hazırlar, gerisi derin mevzulara dalar servi atlarında.
-Yok bilader bu takım adam olmaz. Bir kere orta alanda çoğalamıyoruz, bu defans, bu hantallıkla…
-Duydun mu indirim varmış ayakkabılarda…
-Ülen hacıdan da ne mal kaldı ama?
-Bence yenge evlensin, genç sayılır daha.
-Çıtır çıtır yesinler anasını satiim, ikinci bahar, devlet kuşu kondu kadının başına.
-Şışşt sus oğlu geliyor.
-Başınız sağ olsun güzel kardeşim, çok üzüldük inan. Hep iyiler gidiyor, yerleri dolmuyor bir daha.

 

MER(n)RABBUKE?

Bilmez miyim ufacık çocukken ezberlemişim. Hece hece aklımda.
Rabb’im Allah-ü teâlâ, Peygamberim Hazret-i Muhammed Mustafa, kitabım Kur’ân-ı kerim, kıblem Kâbe-i muazzama, milleti İbrahim Halilullah ve zürriyeti Adem Safiyullah, itikatta mezhebim ehl-i sünnet vel cemaa…
Münker ile Nekir karşısında tutulmayız inşallah. Bir de bakıyorsun zihin flu, dil kuru. Allah muhafaza.
Zor imtihan, seyirci joker hakkı da kullanamazsın orada. Hem bu seyirciden ne olur? Sabahtan beri libero arıyorlar takıma. Ulen öleceksiniz işte, bir gün sizi de yatıracaklar musallaya. Hâlime bakıp da ibret alsanıza!
Afedersiniz beyefendi, o dediğinizden siz aldınız mı zamanında?
-Alsak böyle mi olur? Ölümü hep eşe dosta yakıştırdık, onlara, şunlara, bunlara. Birinci tekil şahıs gelmedi aklıma.
Şimdi bu haspalar mermer mezar da yaptırır bana, filanca eşrafından filankes oğlu filanca.
Eee koskoca müteahhidin çocukları, el âlem ne der sonra?
Üstüm toprak olsa ne yazar, yeter ki Fatihaları eksik olmasın da, hiç değilse bir Yasin-i şerif okuyun cumadan cumaya. Tamam ben ölmüşlerime okuyamadım kabul. İşten güçten vakit mi kaldı. Hep ucu ucuna. Hep ucu ucuna…
Hem öyle kabristana gelip giden evlat nerede, bence bir bahçıvan tutar uğramazlar bir daha.
Bakımlı mı bakımlı. Eee ne istersin daha?
Ah bu tabutlar hep böyle dar mı? Yoksa beden battal boy olunca…
Yavrum kazmışsın bak yumuşak toprağından atsana, eline geçeni iteliyorsan, donmuş harçlar, kiremit parçaları, briket, tuğla…  Belli “bitse de gitsek” diyorlar şu anda.

 

SAR BAŞA

-Bey amca kolunuzu şöyle alabilir miyim?
-Ay! Sen de kimsin?
-Serum hortumu katlanmış da...
- Ohh be. Hemşiranım sizdiniz demek. Ben de sandım ki bir ara…
-Terlemişsiniz, kâbus mu görüyordunuz yoksa?
-Yok yok geçti, öylesine bir rüya.
* * *
Söylüyoruz da dinletemiyoruz ki, ben yandaki arsayı da alalım demiştim ortaklara. Girmişken ikisini birden yapar çıkarırdık. Bir de pasaj atardık altına. Evleri elimizi öpene, dükkânları dolarla, gel de kahrolma!


.

Hasankeyf’in iki farklı yüzü

 
A -
A +

 

Tarihî belde yeniden kuruldu. Vatandaş 200 bin liraya ev sahibi oldu, şimdi 1,5 milyon lira!

Hasankeyf’e ilk gittiğimde dia çekmiştim, demek 25 yıl geçmiş aradan. Mardin ve Midyat’tan gelip Batman’a uzanan asfalt kasabanın içinden geçiyordu. Yol boyunda kırık dökük kahveler, lokantalar...  Üzerlik, kilim, heybe, tiftik seccade, keyfiye asılmıştı eğreti barakalara. Okulu varmıştır mutlaka ama ne ofis, banka görmüştüm ne de mağaza…

Nüfus çok azalmıştı inkıtaları oynuyordu âdeta. Tarihî mezarlıklar yarı gömüktü, kubbeleri ot bürümüştü sanırsın mezra. Ulucami çatlaktı, yıkıldı yıkılacak.
Er Rızk Camii’nin minaresi için belki iki makara film yakmıştım ama içeri girdim dört köşe beton oda. Bir kere bile dokunmadım butona.
Ana kaya üzerinde binlerle metruk mağara vardı, insanlar bir zamanlar mesken edinmiş, sığınmışlar. Takdir edersiniz ki karanlık izbeler, şebeke, tesisat, su gideri arama, kanalizasyonu nereye bağlayacaksın sonra.

Hasankeyf’in iki farklı yüzü

Artuklu devrinde bunlar nispeten çözülmüş, künkler döşenmiş, dehlizler kazılmış, mecburmuşlar zira. İyi de bugün kapısı, bacası, helası, banyosu, mutfağı olan havadar evlerde yaşamak varken kim girer mağaraya?
Zaten ahır ambar kümes olarak kullanılıyordu. Tek meskûn mağara görmedim, ya da ben rastlamadım varsa da...
Afet evleri küçük ve bakımsızdı, 45 metrekare kime yetsin Allah aşkına. Aileler kalabalık, gelen giden fazla, hem misafir nasıl ağırlanır tek göz odada.
Vatandaş sağına soluna briketten ilaveler eklemiş, ucubeye çevirmişti sonunda.

 

MAZİSİ DERİN

Şirin kentin ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu meçhul. Biz Hasankeyf diyoruz ama Hasan diye biri yok aslında. Dicle binlerce yıldır “o kayayı” tıraşlıyor, tabii bir kale çıkıyor ortaya. Zaten Hısn-ı keyfâ “kaya hisarı” demek, adına da yakışıyor, doğudaki merdivenleri kapat tamam, düşman yaklaşamaz asla. Nitekim Moğollar her tarafı kasıp kavuruyor, aciz kalıyorlar burada.
Zemin işlenmeye müsait, Aksaray, Kayseri, Nevşehir’deki gibi oyabiliyorsunuz oda oda. Hatta keskiyle terekler dolaplar çıkarabiliyorsunuz kolayca. Havayla temas ettikçe sertleşiyor. Mermer gibi oluyor zamanla.
Hasankeyf tam Sasani Bizans hududunda, iki tarafa da hitap ediyor, alıp satıp para kazanıyor.
Hazret-i  Ömer devrinde İyâz bin Ganm (radıyallahu anh) tarafından fethediliyor ki Hicri 19’dur daha.  Alındığında da mamur, Coğrafyacı Makdisî, Ahsenü’t-tekâsîm’de anlata anlata bitiremiyor.

 

KS KÖPRÜDEN SONRA

Emeviler, Abbasiler, Hamdaniler, Mervaniler ve Eyyubiler...
Artukoğullarından Fahreddin Karaarslan muhteşem bir köprü yaptırıyor (Hicri 543 / 1148), ticaret de ziyaret de artıyor. Dicle kolay geçilen bir nehir değil, artık kervanlar burada buluşuyor. Köprünün genişliği 30 adım, altındaki odacıklar han gibi kullanılıyor. Ayakları arası kırkar metre ki ne Anadolu’da, ne Ön Asya’da ve Balkanlarda eşi menendi bulunmuyor.  
Malum Artuklulular bu hususta çok mahir, Malabadi Köprüsü de onlardan kalma.

 

KİMLER GEÇTİ KİMLER…

Hasankeyf birçok medeniyete ev sahipliği yapıyor, Batman yok henüz, Siirt, Mardin buradan yönetiliyor. Camiler, medreseler, rasathaneler, hanlar, hamamlar yükseliyor.
Er Rızk, Rızâ, Eyyûbiye, Melikülümerâ ve Has Mescidleri müminleri ağırlıyor, Mesûdiye, Ziyâiye, Şücâiye, Âdiliye medreselerinde ulema ders veriyor ki Selahaddin Eyyubi de var tüllab (talebeler) arasında.  
Baba Selim, Şeyh Hasan, Şeyh Çoban, Köşk ve Zühriye zaviyelerinde hak âşıkları zikre oturuyor.
“Vakf-ı Ekfân-ı Fukarâ” muhtaçlara, “Nafaka-yı Mahbûsân-ı Zindân-ı Kal’a” ise mahkûmlara sahip çıkıyor.
Henüz Raman sırtlarında atbaşlı pompalar petrol çekmiyor ama zift, neft biliniyor mıntıkada.

 

Güle güle oturun

Derken efendim bir Ilısu Barajı macerası başlıyor. Birileri sazı eline alıyor, tablolar çiziyor kara kara. Bittik, yandık, çok fena.
Hâlbuki 1 km öteye mahallî mimari ile yapılan müstakil meskenler, geniş, aydınlık, ferah.
Peki tarih? Elle tutulan gözle görülen eserler ekseri taşınıyor, mağaralar dalgıçlara kalıyor, köprü çoktan yıkılmış, ayakları kaya gibi duruyor nehir yatağında.
İki göç bir yangın derler aşınmadan taşınma olmaz. Evet, kayıp var ama katliam demek de sığmıyor insafa.
Bahane ile eserler elden geçiyor, güçlendiriliyor. İtina ile yerleştiriliyor, Dicle’ye bakan şirin yamaca.
Bittiği günü merak ediyorum, tekrar ziyaret edecek, tekne turu yapacağım ömrüm olursa.  
Geniş ve müstakil ev sahibi olan Hasankeyf sakinleri memnun görünüyor,  daha da şenlenecek dükkânlar dolunca, dallar meyveye durunca.
Şikâyetçi de çıkacaktır mutlaka. Abla oturmuş yazmış: Yok, kedim kaldı orada!
Alıp geleydin bacım, kim mani oldu sana?


.

Oynaya oynaya gelin çocuklar

 
A -
A +

 

Lunapark ruletlerine sen koyarsın, o koyar, öbürü koyar, hiçbir şey koymayan alayına el koyar...

Çocukluğumuzda bayram namazını müteakip avluda toplanırdık, hâl hatır sorulur, kucaklaşılır, hasretler buluşur, dargınlar barışır.  Senin gibi tıfılların kafası defalarca okşanır, cebine şık şık mangırlar atılır.
Para uzatanlara “Yok almiym efendim” diyeceksin, başını öne eğip çekileceksin kenara. Sanki çok utanmışsın da.
Bittecrübe sabittir mahcubiyet ayağı kesin tutar, iyi aile çocuğu kontenjanına alınırsın, meblağ artar. Hatta bazıları kâğıt para sıkıştırır avucuna.
Bayram sabahı evde mükellef bir kahvaltı yaparsın, yağlısından ballısından. Değişik peynirler, gözleme, bazlama…
Öğleye doğru gelen giden başlar, ihtiyarlar köşelerine kurulur, el öptürür, hatıra anlatırlar. Sen koştur bakalım kadayıf tabaklarıyla.
-Evladım bu kahve şekerliymiş, sadesini getir bana.
-Çayımı açabilir misin paşam? Bir de limon olursa yanında.
-Yok baklava almiym, sütlü tatlınız yok muydu acaba?
-Abisi oğlum sıkışmış, şunu bi’ götürsene helaya.

Oynaya oynaya gelin çocuklar

 

EN KALABALIK ANINDA

Bazıları konu bulamaz size sarar. “Oooo maşallah boylanmışsın? Büyünce n’olcaksın bakiim?”
Elbette otobüs şoförü ama “vidanjör operatörü” diyeceksin ki şaşırsınlar.
Dudak bükerlerse “efendim siz neyi tensip buyurursunuz” diye soracaksınız kibarca.
Akıllı konuşan çocuklar sevilir, bu da direkt akseder harçlığa.
İkinci gün biriken paralar batar. Şeytanlar salındı ya, dürtmeye başlar. “Hele kalk, şunları bi’ harca!”
Ve misafirlerin en kesif anında vitesten atarsın. İki ayağı bir pabuçta iken şarlarsın anana: “Yeter artık ya, benden bu kadar! Koyver kaybolayım, bakayım dalgama.”
-Sen bilirsin, bugün de yardım etsen iyiydi ama.
Cevap bile vermez çarpar kapıyı çıkarsın dışarıya. “N’apçez ulen bu paraları, mezara mı götürcez? Gideyim bir pasta yiyeyim, kara gazoz içeyim yanında.”
Hâlbuki evde tepsiler dolusu tatlı vardır, şerbet, ayran mebzul miktarda.

Oynaya oynaya gelin çocuklar

 

ATLIKARINCA SÖNÜYOR

Işıklar ve sesler seni bayram yerine çeker. Dönme dolap, minyatür tren, atlıkarınca... Bunlar bebe işidir, delikanlıyı bozar. Erkek dediğin ata biner, bisiklet, motor kiralar, bilardoda pike çeker, langırtta fırfır yapar.
Bayram yerleri pek temiz sayılmaz. Yok öyle Hacivat, tuluat. Tezgâh sahipleri gözünü cebindeki liralara dikmiştir, kumara çağırır açıkça. “Beş penaltı bi’ lira, beşte beş yap, beş liralık sigarayı (Kent, Salem, Pall Mall) kap!”
Yalnız top armudidir biraz, düzgün vurursan yamuk gider. Zaten birini dışarı attın mı kaleci rahatlar, diğerleri için kılını bile kıpırdatmaz.
Mahallede adın tahta bacağa çıkmıştır, penaltıyı taca atmışlığın vardır hatta. Top yamuk, sen yamuk, içler dışlar çarpımı, yamuklar birbirini götürür, zımbalarsın ağlara.
Sigaraların mentollüsünü seçersin. Hani kutusu yeşil olandan. O zamanlar gömlekler %100 nylon, paket cepte görünür bütün encamıyla. Naneli len bu! Kim bilir nasıl kokuyordur yakınca.  
Neyse topu tekrar dikersin, birde bir, ikide iki, üçte... Bi’ dakka koçum, elinden alır, sibobuna bakarlar. “Hava mı kaçırıyor ne” der havanı kaçırırlar.
Israr edersen “Hadi abicim uza” derler, “Ne bakıyon len, ikile dendi sana!”

Oynaya oynaya gelin çocuklar

 

SAÇMALAR SAÇMALARSA

Halkalar nakış kasnağıdır aslında, hafiftir rüzgârda uçar. Hedefe atarsan tutmaz, boşa savuracaksın ki doluyu bula. Beş tane sallarsın üçü karavana. Gözün çakmaktadır ama biri ayakkabı çekçeğine geçmiştir, öbürü elbise fırçasına.
“Bunları alsanız da” dersin, “çakmak verseniz bana.”
Daha ucuzdur, kırmazlar. Çakmağı çakmak cebine koyarsın, vaayy havalar bin beş yüz. Kim tutar len seni bir daha?
O sıra ağzına sigara takmış bir kopil gelir “Ateşin var mı bilader” diye sorar. Çıkarıp afili bir şekilde çakarsın, şaşaşı olur kerata.
Bazı tezgâhlarda da oyuncaklar sallanır, üstündeki mandalı vurursan düşer, sizin olur hesapta. Ama tüfeklerin namluları eğridir, attığın saçmalar, harbiden saçmalar. Kimi Hanya’ya gider kimi Konya’ya. Sen alakasız yerlere sıkarsın inadına, gökten iki oyuncak düşer biri sanaaa, biri bana.
Acemi şansı olmasın.
Ossuun, kimin umurunda?
Örgü saçlı bebekle, tencere tava...
İyi de n’apçeyn bunnarı, parasını alsan olmaz mı acaba?
Altın dişli teyze sigara dumanını yüzüne üflüyerek iki onluk uzatır, “Hadi kaybol, dolanma buralarda!”

Oynaya oynaya gelin çocuklar

 

RULET SAHİBİNE ÇALIŞIR

İki onluk fena para sayılmaz da...
Helal mi acaba?  İçin rahat değildir kurtulmak istersin ondan.
Rulet masasının etrafı her zaman kalabalıktır. Alet fabrikasyon değil, uydurma. Daire şeklinde bir tahta keser rulmana oturturlar, kenarda dikine çiviler, tokyo terlikten mamul bir dil yandan sürter tırrrr ses yapar. Üç beş devir dönüp durur, ok kimin rengini gösteriyorsa o kazanır. Tezgâhın başındaki fötrlü çakal zikrolunan tıfıla iki mislini verir, diğerlerini süngerli sopayla çeker, doldurur kasaya. Yani sen koyarsın, o koyar, öbürü koyar, hiçbir şey koymayan alayını cukka.
Para kaptıran haytaların gözleri kör olmuştur hırstan, zarar çıkarayım derken iyice batarlar. Oynaya oynaya gelen çocuklar döner ağlaya ağlaya.
Seni rahatsız eden iki onluğu, ööölesine itelersin, bakın şu işe ki kazanır, gelenleri de sürersin yine kazanır.
Kaybeden çocuklar poşetlik konuşur, laf çakarlar sana.
Bırakıp ayrılırsın, zaten zengin oldun kendi çapında.

 

NEVALE OLMADI CEPHANE

Eveeet şimdi bir şeyler tıkınmalısındır. İyi de para haram! Bırak helaline de karıştı mundar oldular.
Mısırcıları, kestanecileri, tükürük köftecileri es geçersin, kavrulan leblebi nasıl da güzel kokmaktadır oysa.
Yok o kadar bozulmamışsındır daha, habisi boğazından geçiremezsin, karıştıramazsın kanına.
O hızla gidip kız kaçıran, atom, maytap, çatapat alır, mühim miktarda mühimmat tedariklersin mantar tabancasına. Ceplerin lebalep dolar, yürüyen cephaneye dönersin âdeta.
Sonra aklına gelir, “Faizden gelen parayla odun alsam n’olur” diyen bir amcaya “zinhar” demiştir hoca.
-Yakıp imha ediyorum ama?
-Hayır ısınıyorsun, yemek pişiriyorsun, fayda devşiriyorsun. Hakkın yok ki o parada.
“Peki fişek alsak, patlatsak hocam?”
Sanmazsın ki izin versin sana.

 

BEŞ DAKKASI YİMBEŞ

Erkek çocuklar velespite dayanamaz malum. İyi de para pis. N’olcek bu durumda? Şeytan “At iki tur” diye fısıldar, “tövbesini yaparsın sonra!”
Önce mobiletlere yanaşırsın, “Cık olmaz” derler “sen küçüksün daha.”
Çeketin düğmelerini hafiften aralayıp itiraz edersin, görsünler sigara paketini, kim var karşılarında!
Yemezler abisi, çeneleriyle bisikletleri gösterirler “Bu tarafa.”
Bozulursun, “Eh öylossun bakam”.
Şansına her tarafı kaynaklı bir külüstür düşer, pedalların kauçuğu yoktur, mil döner dolanır ayağının altında. Zaten tadını almadan zincir atar, arka dişliye geçirirsin ama ellerin simsiyah yağ. Derken ön çark paçandan yakalar, kirletmekle de kalmaz kumaşı yırtar.
Can sıkıcı bir durum, evden de o kadar tembihlemişlerdir “Bak bi’ tane bayramlığın var, ona göre ha!”

 

HAYDİ BURDAN YAK!

Canın sıkılır, efkâr basar, o ara sigara gelir aklına, bir tane çıkarıp tellendirsen mi acaba?
Paketi açarsın hakikaten hoş kokar, büyükler gibi elini siper edip yakar, küçük bir fırt alırsın korka korka. Öhö öhö öhö, abi bu çok acı ya! Demek derin çeksen boğacaktır oracıkta.
Olsun parmakların tütün koksun yeter. Erkek adam altın damlayla ıtırlanacak değil ya.
Aaaa o değil mi? Eyvah! Karşıdan gelen resmen müdür mavini, pis döver, hem kızılcık sopasıyla.
Sigarayı avuç içine saklar, elini cebine sokarsın hızla. “Tünaydın öğretmenim” deyip topuklarını birleştirir, kafa selamı çakarsın sahte bi’ saygıyla.
-Çıkar ellerini cebinden!
“Başüstüne” der, parmaklarını yapıştırırsın pantolon kenarlarına.
“Haşşöle” deyip yürür, oh be ne varta, yakalansaydın var ya...

 

GELİR MİYDİ AKLINA?

O ara n’olur anlayamazsın herkes döner sana bakar. Cebindeki atomlar ard arda patlamakta, maytaplar renkli kıvılcımlar saçmaktadır sokağa.
Ceketi koparırcasına çıkarıp atarsın. Esnaf kovasını boca eder, şoför yangın tüpünü sıkar, yetmez birileri gelip ezerler botlarıyla. Canım kumaş taş bezi olur dakkada. Cebindeki paso, El Paso!
Hüviyet  delik delik delinmiş kasabanın tabelasına dönmüştür âdeta.
Ah akılsız kafa, ateşi niye sokarsın barutun yanına.  
Kalabalıktan cık cık çekenler olur, kopanlar, sırıtanlar... İki hain kız seni işmarlayıp kıkırdaşırlar. Salağa bak vaziyetleri. Harbiden madara.
Muavin Bey de dönüp gelmesin mi, mintan cebindeki paketi görür, “Hımmm sigara ha! Pazartesi geleceksin yanıma!”
Kesin disipline verecek, ister misin bir de “hâl ve gidiş” puanını kırsınlar.
Sınıf örtmeni bu not çok mühim demiştir. Dokuza bile düşse siciline işlenir, memur olamazsın bi’ daha.  
Kâtiplik hayalin de yattı, kolalı gömleklere, makam odalarına elveda!
Ya ne vardı “he” deseydin anana?


.

Parayla saadet olsa!..

 
A -
A +

Biz çocukluğumuzda çam kabuklarından kayık oyardık. Kolay işlenir ve güzel yüzerdi. Bazı arkadaşlar yelken ve dümen takarlardı hatta.
Marangoz atıklarına bayılırdık sonra. Birkaç parça seçer “Bu benim ossun mu” derdik ustaya.
Ve o, bizim olurdu mutlaka.
Kalemi aynı kalfalar gibi kulağımıza takar, çıtalardan kılıç, uçurtma çıkarırdık, takozlardan otobüs, kamyon, araba. Tahta ile uğraşmaya doyamazdık, vakit ne çabuk geçerdi ya.
Eskiden sıvacılar iskele çakar, iş bitince atarlardı kenara. Bunlar yer yer harca bulansa da tıfılların işine yarar. Elinize üç dört çıkma rulman geçirebilirseniz tornet yapabilirdiniz mesela.
Asfalt ana caddelerde olurdu anca. Arabanız toprak yolda tekler. Arasına kum girdi mi bilyeler kitlenir, “şanzıman dağıtır” mahalle ağzıyla.
Ön dingili hareketli yapar, iki ucuna kaytan bağlarsın, artık sendedir kumanda. Şimdi tam gaz dalabilirsin virajlara.  
Eğlenceli miydi? Hem de nasıl. Son dönüşü keskin yapar savrulup yuvarlanırsın arkadaki akranınla. Şimdi çocukluğuna doyamamış haytalar spin atıyor spor arabalarla.

Parayla  saadet  olsa!..

 

KENDİ YAPTIĞIN BAŞKA

Asıl keyif, oynarken değil yaparkendir. Testere on evden birinde olur, nazla niyazla alınır, ricayla. Üç liralık alet için beş liralık nasihat dinlersin, tekaüt amca “bak çiviye değmesin ha” der defalarca.
Bir plastik top peşinden kırk çocuk koşar. Ayakkabı burunları timsah ağzı gibi açılır, pantolonlar dizinden delinir dikildiği gün daha.
İhtiyarlar bunların arpası fazla gelmiş deseler de boğuşup durursunuz gün boyunca. Kazkanatları, boyunduruklar... Mintanlar yırtılsa da kin girmez araya.
Kızlar evcilik oynar, bir kumaş parçası halı olur, yoğurt kapları kanepe divan. Çomaktan bebekleri besleyip doyurur, yatırıp uyuturlar. Annelerini taklit eder, kahırlı kahırlı konuşurlar, işlerinin çokluğundan yakınırlar.
Bazıları tek tek sekerekten bi’ seksek oynar, bakar kalırsın hayranlıkla. Bir ip atlarlar saliselik zamanlama. Urgan tam ökçelerine değecekken hoplar, çevirenler git gide hızlandırır, vınlatmaya başlar. İp şıp şıp ses çıkarır değdikçe toprağa. Devir arttıkça sıçrama mesafesi azalır, topukları belli belirsiz kalkar.
Büyüyünce Çerkez gelinleri gibi minik adımlarla yürüyecek, merdivenden kayar gibi ineceklerdir âdeta. Bir kahve taşırlar, mümkün mü damlasın tabağa.

Parayla  saadet  olsa!..

 

GİT KUMDA OYNA

Kum kamyonu yükünü getirip inşaata dökünce mahalleye eğlence çıkar. Bu ıslak yığın işlenmeye müsaittir. Yollar yapabilir, tüneller açabilirsiniz. Önce nazım planı çizersiniz, burası garaj olsun, burası meydan. Sanki koca bir dağ bağışlanmış, oturun şehir kurun denmiş yamacına.
Oyunların yarısı toprakladır, çukurlar kazılır, çizgiler çekilir, taşlar dizilir, elektriğiniz zemine akar.
Ve ağaçlar tabii. Mekânınızdır onlar. Bir bahçe budandı mı ne malzeme çıkar ama. Düzlerden ok yay yaparsın, çatalından sapan. Bazılarının içini boşaltıp patlangaç oyarsın, tohumları piston mantığı ile sıkıştırıp atarsın.
Elinize bir varil çemberi geçmişse sultansın, “bidebensürümmilen” diyenlere “Al bakalım” der, bağışta bulunursun âdeta.

Parayla  saadet  olsa!..

 

TELDEN ARABA

Bizim nesilde telden araba yapmayan yoktur. Herkes tel kıvırır da bazıları gerçekten sanatkârdır. Bildiğin otobüs yapar, koltukları dizer koridora. Model mühimdir, nazire yapmalıdır Magirus’a.
Velespite kiralanarak binilir, sünnet parası bile yetmez, rüyalarda görülür anca.
Geçen sitenin askılarına baktım üst üste yüzlerce bisiklet, çoğu da pahalı şeyler. Vitesliler, amortisörlüler, sedef boyalılar.
Lastikler çürümüş, zincirler kopmuş, kıpkızıl pas baştan başa.  
Hâlbuki çocuk dediğin, günde üç kere silip, parlatmalı. Teker göbeklerini yağlamalı, kadroya şeritler dolamalı, gidona ziller, güller takmalı.

Parayla  saadet  olsa!..

 

İŞTE BUDUR YA!

Özlediğimiz çocukluk Afrika’da kısmen yaşıyor. Yaprakları poşetleyip top yapanlar, sarmaşıkla saranlar. Eğreti kamyonuna yağ bidonundan damper, şişe kapağından tekerlek uyduranlar.
Yetimhanelerde çocuklar yıl boyu paşo (mısır bulamacı) yiyor ama gülüp oynuyor çığlık çığlığa.
Yalın ayaklarına, yırtık urbalarına, mütevazı sofralarına bakınca acıyoruz da, sıkıntı bizde aslında.
Eskiden gürültülü olur diye okul yanlarında ev tutulmazdı. Şimdi ürkütücü bir sükûnet çökmüş avluya, obez adaylarımız telefonlarını alıp çekiliyor kuytulara.

Parayla  saadet  olsa!..

 

Bİ’ YANLIŞLIK VAR AMA

Sabah evlerinin önünden konforlu arabalarla alınıp pahalı kolejlere götürülen veletlere bakıyorum. Yüzlerinde şikâyete meyyal bir ifade, ağlak ağlak mızıldıyorlar analarına.
Karınları kesin tok, üstleri başları yeni, ceplerinde para, şunu da aldırsam mı acaba?
Daha çok şey istiyor, daha az mutlu oluyorlar. Üstlerine titredikçe kaprisleri artıyor.
Evlerinde temiz su var, şofbenden sıcağını, dolaptan soğuğunu alabiliyorlar. Analarının “iyi ki varsın” dediği varsıllar, niye gülmüyor? Köleler, efendilerini mi doğuruyor?
Afrikalı çocuk neşeyle uyanıyor, su taşıyor, çapa yapıyor, keçi güdüyor, mektebe koşarak gidiyor. Üç kuruş harçlığı olursa düğün bayram. Elindekinin kıymetini biliyor, üzmüyor, yormuyor, kendini eğlemesini biliyor. Toprakta yatıyor, üşüyor, kirleniyor. Yalın ayak, başı kabak ama gülebiliyor.
Biri hakikaten zavallı...
Hangisi acaba?

Parayla  saadet  olsa!..

 

ÇOCUK SEVİNDİRMENİN HAZZI BAŞKA

İhlas Vakfı Kurumsal İletişim Müdürü Şaban Çakır’a Asyalı ve Afrikalı çocukların ihtiyaçlarını soruyoruz. Öncelikle kıyafet ve gıda diyor. Kitap ve kırtasiye sıkıntısı ortada. Çekmecelerimizde atıl duran kalemler, ajandalar bilseniz ne kadar işe yarıyor. Küçük şeylerle sevinmesini biliyorlar, kız çocukları basit bir tokadan, kolyeden, nasıl mutlu oluyorlar.
Bazılarının cildi kül gibi soluk, gözleri kum içinde, ciltleri pul pul dökülüyor.
Alıp sıcak su ve sabunla yıkasan, temiz kıyafet giydirsen ışıl ışıl parlayacaklar. Sandığınızdan da fazla yetim var, bazı ülkelerde mektepler paralı, anneler karşılamıyor, nice zeki çocuk heba oluyor.


.

Küçük ada için büyük kavga

 
A -
A +

Açın dünya haritasını Atlas Okyanusu’nun güney batısında 0,5 uçlu kalemle atılabilecek birkaç nokta göreceksiniz;  İngilizler “Falkland”, İspanyollar ise “Guerra de las Malvinas” der o adacıklara.
Cem’an 776 parça. Nüfus 3 bin, yüz ölçümü 12 bin km² civarında.
Keşfedildiğinde (16 YY) martılarla penguenler hâkimdir adaya. Yeri itibarı ile mühimdir, Atlas Okyanusu’ndan, Büyük Okyanus’a geçmek için Amerika’yı alttan dolanmak icap eder ki, iyi bir mola yeridir o güzergâhta.
O gün bugündür paylaşılmaz. Ne İspanyollar elini çeker ne de İngilizler bırakırlar. Panama kanalı açılınca cazibesi azalır, kalakalır kuytuda.  
Kışları soğuk olur, sisleri göz açtırmaz. Yapılacak tek şey Patagonya koyunu beslemektir, çayırları fevkalade müsaittir buna.
Statüsü münakaşalıdır, Buenos Aries “burası bize İspanyollardan miras” diye asılır, Londra ise “denizaşırı toprakları” olduğu iddiasındadır.

Küçük ada için büyük kavga

 

İKTİDAR UĞRUNA

Bilirsiniz Latin Amerika ülkeleri istikrarsızdır, sabah erken kalkan ihtilal yapar. Washington umumiyetle cuntacılara omuz çıkar. Onlar da sol güçleri hırpalar, ABD’ye yönelecek tehditleri azaltırlar.  
Nitekim General Leopoldo Galtieri de Isabel Perón’u devirip (1976) kurulur koltuğa. Kışlada “hazır ol” çektirmek kolaydır da,  sivilleri“höt” demekle sokamazsın hizaya. Devlet adamlığı malumat, maharet, tecrübe ister ki, o saydıklarımız nadiren bulunur postallılarda.
Nitekim Meclis’i kapatır, kurumları askıya alırlar, piyasa tefecilerin eline düşer. Bir de baksalar ki; memleketin çivisi çıkmış, işsizlik, rüşvet, iltimas, karaborsa. Enflasyon kudurmuş (%131), bütçe yamalı bohça.
Halk homurdanmaya başladı mı bekle, yeni bir darbe kapıda.
Cuntacılar da saf değildir, zeminin kaydığını hisseder, kahramanlığa kalkarlar. Nasıl mı? Gider çomak sokarlar Malvinas’a.
Diyeceksin 2.780.000 km²lik toprağı kullandın da...
Mesele o değil, paşanın saltanatı sallanmakta.  
Zikrolunan adalar, Arjantin’e 500 kilometre mesafededir, İngiltere’ye ise 15 bin kilometre uzakta. Üç beş kayalık için kalkıp da buraya gelecek değillerdir ya. Atacakları roket ürküttükleri kurbağaya…
Generaller Washington ile arayı sıcak tutar, Reagan ne derse yaparlar. Nikaragua ve El Salvador’daki kirli savaşa karışır, ellerini kana bularlar.
Bay Başkan herhâlde bunları unutacak değildir, destek olacaktır sıkışırlarsa. En kötü ihtimal masaya otururlar.   
Gelgelelim İngiltere’de de işler tıkırında yürümez. Demir Leydi, Thatcherizmde kararlıdır ama kriz benim diyen müesseseleri sallar.
Grevler gösteriler derken oy oranı %25’lere düşer, artık ne kürsü yumruklayabilir, ne de parmak sallayabilir hasımlarına.
Şimdi Teyzeye bir şov lazımdır, eğer Falkland fatihi olursa…

 

DELİNİN TEKİ KUYUYA

2 Nisan 1982.
Arjantin ordusu zikrolunan adalara çıkar, sağa sola bayrak asar.
Şüphesiz Avrupa İngiltere’nin arkasında duracaktır ama İsrail ve Küba Arjantin’in yanındadır bu defa. Menahem Begin, bazı terörist siyonistleri cezalandırdığı için İngilizlere öfkelidir, intikam alacaktır aklı sıra.
Kenan Evren ve Bülent Ulusu da Arjantin’i destekler, biraz adalar meselesi, biraz ambargo çaresizliği, biraz da cunta dayanışması diyebilirsiniz buna.
Thatcher müdahalede gecikmez, 127 gemi birden demir alır, uskurlar döner, tam yol ileri, Falkland’a!
O günlerde Arjantin yüklü miktarda silah almış, milyarları dökmüştür Fransa’ya.  Ciddi bir hava gücü kurmuştur ki, İngiltere’den korkması için sebap yoktur hesapta.

Küçük ada için büyük kavga

 

MİRAGE’LAR TEL MAŞA

Evet Mirage’lar hızlıdır güçlüdür ama çok yakar, adalara vardığında depo düşer yarıya. Eh bir de bunun dönüşü var, savaşmak için birkaç dakika kalır anca.  İngilizler ise gemilerden dikine havalanabilen Harrier’leri getirmişlerdir yanlarında. Bu uçakların radarları çok çok iyidir. Mirage henüz hedef ararken, hasmını bulmuş, kilitlemiş olur çoğu defa. Pilota butona dokunmak kalır. Hasta la vista!
Hani derler ya bir çivi bir nal, bir nal bir at, bir at bir komutan kurtarır, o da zafer kazandırır orduya.
Demek; bir anten bir radar, bir radar bir uçak… Gerisini sen tamamla.
Arjantin’in 200 tayyaresi vardır, yarısını kaybeder. İngiltere ise hepi topu 28 Harrier getirmiştir, tek fire vermez it dalaşında. Arjantin’in Alman malı type-209 dizel elektrikli denizaltılar ve AEG torpidoları vardır. Ancak bakımsızdırlar, torpidolar ya kovanı bırakamaz, ya hedeften kopar hedefi bulanlar da patlamaz. Saç baş yoldurtur donanma subaylarına. Gelgelelim İngiliz nükleer denizaltısı “HMS Conqueror” Arjantin’in amiral gemisi “General Belgrano”yu batırmakta zorlanmaz (323 ölü). O günden sonra adaya sevkiyat aksar. Çıkanlar da yalnız kalır, hedef olurlar.

 

İKİYÜZLÜ FRANSA

Buenos Aires’in gemilere karşı tesirli olan Exocet füzelerine çok ihtiyacı vardır ama Fransa talebi duymazdan gelir, un serer halata. Mirage’ların yedek parçalarını da aksatır, sıkıntı yaşatır dostuna.
Exocet füzeleri İngilizlerin Sheffield dest-royerini batırır, Atlantic Conveyor gemisini yakar. Coventry destroyeri ile Ardent fırkateyninin akıbeti de hayr olmaz. Sir Galahad çıkarma gemisi de imha edilir ayrıca.
Ancak Fransa sattığı füzelerin elektronik harp kodlarını İngilizlere sızdırınca...  
At at karavana.
Derken Arjantin’i ambargoya alırlar, ne mermi ne füze, Mirage’ın varmış neye yarar, pilot piştov sıkacak değildir ya.
İsrail mühimmat satmaya heveslidir ama takibe alınır. Adım adım izlenir Peru-Bolivya hattında... Füzeler ulaştığında savaş bitmiştir, neye yarar o saatten sonra.  
Arjantin hem adalardan hem adamlarından olur, silah mühimmat caba... Doğrusu İngiltere de bu kadar kayıp beklemiyordur, beş gemi dibi boylar, 15’i ağır hasarlıdır. Her ne kadar havada muvaffak olsalar da envanterden 11 uçak, 24 helikopter silmek mecburiyetinde kalırlar.
2,8 milyar sterlin buhar olur bu arada. Sanki adaları satsan kaç para?

 

ARJANTİN ÇOCUKLARLA

İngiliz SAS birlikleri profesyonel savaşçıdır, Arjantin ise askerlik şubesinin topladığı çocukları dizer karşısına. Yine de iyi tutunurlar o siste, ayazda. Savaş üç gün daha uzasa belki İngiltere çekilecektir. Gelgelelim Arjantin komuta kademesi sabırsız davranır, teslim olur düşmana.
Şaşırtıcı değil “Denizlere hükmeden, hâkim olur dünyaya!”
Arjantin’den 649 asker ölür, 1.657’si yaralanır, İngilizler ise 258 ceset torbalar, 777 mecruh (yaralı) ve sakat kaldırırlar.
Şimdi hakkını yemeyelim iki taraf da sivillere sataşmaz, meskûn mahalde tek cam kırılmaz, sadece üç vatandaş ölür, o da yanlışlıkla. Halbuki Suriye ve Ukrayna’da..
Gariptir, cepheden dönenler arasında hayli intihar vakası yaşanır. Bir rivayete göre canına kıyanların sayısı, muharebede ölenlerin sayısını aşar.
Uzatmayalım; İngiliz ordusu bandoyla gaydayla döner yurduna. Thatcher oy nispetini katlar, seçimi kazanır rahatlıkla.
Arjantin cuntası ise halkın öfkesi karşısında duramaz, grev ve gösteriler artınca, çekilirler paşa paşa.

Küçük ada için büyük kavga

 

O DA BİR SİLAH SONUNDA!

Arjantinli futbolcu Osvaldo Ardiles ve Ricardo Villa İngiltere’de (Totenham) top koşturmaktadırlar o sıra. Kriz patlayınca baskı altında kalır, barınamazlar.
Bakın şu işe ki, Dünya Kupası’nda iki ülke karşı karşıya gelir. Maradona biri elle karışık iki gol atar, hasmını eve yollar. Futbolcu intikamı nasıl olabilir ki başka?
Hasılı Falkland adaları, Birleşik Krallık kontrolünde hâlâ.
Arjantin yenildi, peki iddialarından vazgeçti mi? Hayır asla!
Eğer bir gün yine iç politikada sıkışırlarsa.


.

Yap işlet vakfet!

 
A -
A +

 

Mardin, Harput ve Hasankeyf’e yerleşen Artuk-oğulları küçük bir beyliktir ama büyük eserlere imza atarlar.

Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) “Kardeşine tebessüm etmen sadakadır. İyiliği emredip kötülükten sakındırman sadakadır. Kaybolana yol göstermen sadakadır. Yoldan taş, diken, kemik gibi şeyleri kaldırman da sadakadır” buyururlar.
Ecdadımız yolcu duasını makbul tutar.
Batman Çayı öyle böyle değildir, dolu dolu akar. Ahali suyu ya ahşap sallarla aşar, ya da sığır işkembelerini şişirip üzerine dal yayar, kelek yaparlar. Bunlar ufak tefek yüklerde işe yarar ama kırk katırlık bir kervan gelip de dayanınca ırmağa…
Silvan yolu hakikaten işlektir, bir ucu Diyarıbekr, diğeri Tebriz, Bağdat, Basra…
Köprü için bir iki denerler ama gevşek zemin yüz güldürmez, emekler heba…  
Artuklu Beyi, Timurtaş Bin-i İlgazi “iyice bir bakın hele” der “müsait bir yer yok mu acaba?”
Gezer gelir, diz vururlar huzurda.
-Efendim bir yer bulduk ama…
-Aması ne?
-Tek gözle aşmamız gerek, hayli zaman alır ve ciddi masraf açar.
-Siz orasını düşünmeyin, ne lazımsa söyleyin bana.

Yap işlet vakfet!

 

HAYDİ BİSMİLLAH

Ve inşaat başlar, ayakları suyun daraldığı yerde yekpare kayaya oturturlar, içleri rahatlar.
Zaten köprüler hep ayaktan yıkılır. Siz ne kadar sağlam yapsanız da, akıntıyı mahmuzlarla karşılasanız da, su zemini alttan alttan oyar, üzengi taşı boşa düşer sonunda...  Evet çaresi vardır ama yorucudur. Nehrin yatağı değiştirilmeli, sağlam tabakalara ulaşılmalı, ahşap perdeler çekilmeli, su tulumbalarla alınmalı, kurutulmalı, zemine rutubete mütehammil kazıklar çakılmalı, demir kenetlerle bağlanmalı ve aralarına kurşun akıtılmalıdır... İşte Mimar Sinan Büyükçekmece‘de  bunu yapar.  
Nedense seyyahlar Malabadi Köprüsü’nü Mostar’la karşılaştırırlar. Batman Çayı da, Neretva gibi derindir yeşil akar.  
Mostar yüksekçe bir köprüdür (24 m.) kayaların nehri sıkıştırdığı bir boğazda yapılır,  Malabadi de kaya üzerine kurulur ama su hizasından biraz yukarıda.
Mostar Köprüsü 4 metre genişliğinde 30 metre boyundadır, Malabadi ise 7,22 eninde 150 metre boyunda.
En az 10 misli büyüktür, belki daha da fazla.
Orta gözü 38,60 metre açıklığındadır ki Mostar’a 10 metre fark atar. Düşünün çapı 30,86 metre olan Ayasofya kubbesi rahatça sığar altına.
Araplar böyle büyük köprülere “kantara” derler. Endülüs’teki  El Kantara şehri (İspanyolca Al Quantara) adını köprüden alır mesela. Ufak tefekleri cisr diye anarlar, her şehirde bir cisr-i cedid (yeni köprü) bir de cisr-i atik (eski köprü) olur mutlaka. 

 

MİMARLIK DERSLERİ

Malabadi’nin mimarları taşkınları baskınları da düşünür, üç göz daha eklerler yanına. Kullanılan taşlar kızılcadır, akşam güneşi ile alev alev yanar. Gövde içi han gibidir, köprü üzerinden dehlizle inilir, genişçe bir oda. Daha ziyade nöbetçiler kalır, pencereleri vardır, sıkılan olta salabilir suya.
Bir ucundan develer adım attı mı ses katlanarak gelir, mekân çın çın çınlar. Muhafızlar kalkar kafileyi karşılar, “kimsiniz, necisiniz? Avdet nereden, azimet ne yana?”
Hırlı mı hırsız mı? Yüklere evraklara bakılır icabında.
Kar tipi olduğunda yolcuları içeri alır, sıcak çorba sunar, ağırlarlar dostça.
Yine bir Artuklu eseri olan Hısn-ı keyfâ Köprüsü açık ara liderdir Anadolu’da. Dört gözlüdür ve en büyük açıklığı 40 metreyi aşar.
O yıkıldıktan sonra rekor Malabadi Köprüsü’nde kalır. Ne Anadolu’da, ne de Orta Doğu ve Balkanlarda bu yaşta ve bu açıklıkta taş köprü bulunmaz.  
Evliya Çelebi’nin ziyaret ettiği yıllarda Malabadi Köprüsü kale gibi korunmaktadır, her iki başta demir kapılar. Köprünün korkuluklar Nehcivan çeliğindendir. Demirciler kafesteki işçiliğe hayran kalırlar.  
Fransız mimar Albert Gabriel köprüye hayran olur. Ona göre statik hesabın bilinmediği yıllarda böyle bir eser yapılamaz. Olacak şey değildir, taş havada durmaktadır âdeta!


.

800 Osmanlı 70 bin haçlıya

 
A -
A +

Birinci Murad devrinde Orta Avrupa karmakarışıktır. Sırplar, Macarlar, Arnavutlar birbirlerini kırar ve artık Bizans hâkim değildir sahaya. İmparatorluk suni teneffüsle yaşar, Osmanlıya vergi ve asker vermeyi kabullenir hatta.

Sultan’ın emrinde Lala Şahin, Evrenos Gazi ve Hacı İlbeyi gibi bulunmaz komutanlar vardır; yerli halkı da hoş tutar, gönülleri kazanırlar.
Lala Şahin Filibe’yi alınca, eski vali kapı kapı dol

nır Türkler aleyhine kışkırtıcılık yapar. Bizi kolayca söküp atacaklarını sanırlar. Papa V. Urban baş çeker, Macaristan Kralı Layoş, Sırp Kralı Uroş, Bosnalı Tvatko, Eflak ve Boğdan prensleri katılır çağrıya.

Haçlılar güle oynaya Edirne yakınlarına gelir, Meriç kıyısına ordugâh kurarlar. Bir yanları nehirdir, iki taraf batak, girişi de kapattın mı tamam, Türklerin saldırı şansı kalmaz. Hem gelseler ne yapabilirler ki 40 bin kişilik bir orduya?

Edirne’ye az kalmıştır ve muhtemelen şehir dayanamayacaktır onlara. Gelsin paracıklar, ne yağma yapacaktırlar ama. O akşam eğlence tertipler içer sızarlar. Lala Şahin’in has adamı Hacı İlbeyi adım adım enselerindedir oysa. Fırsatı kaçırmaz. On bin süvarisi ile bataklığı aşıp baskın yapar. Sayıca az olmalarına rağmen kesin bir zafere imza atarlar. Layoş canını zor kurtarıp kaçar, mıntıka Sırpların sındığı (kırıldığı) yer olarak geçer tarih kitaplarına (1365).

Bu mağlubiyeti hazmedemez, intikam peşinde koşarlar. Altı yıl boyunca adam toplar sultanın uzakta bulunduğu, askerin az olduğu bir anı kollarlar. Nitekim I. Murad Han’ın Karabiga’da korsanlarla uğraştığı günlerde 70 bin kişilik bir ordu ile gelir dayanırlar. Ki havalide sadece Lala şahin paşa ile Evrenos Gazi vardır. Etraflarında birer avuç adam.  

Peki karşı cenahta? Başta anlaşmalara sadık kalmayan Bizans İmparatoru V. Ionnes vardır, uzun süre Papa V. Urban’ın yanında kalmış, manevi evladı olmuştur âdeta.
Papa da bu harekât için asker hazırlatmış ve rivayete göre yeğenini koymuştur başına.

 

VAYKO, VULKAŞİN, UGLYEŞA

Görünürde üç kardeş lider vardır.

Serez merkezli Sırp Kralı Jovan Uglyeşa, kardeşi Vulkaşin ki Prizren ve Üsküp’e hâkimdir o sıra.

Ve daha kuzeyde hükümran olan Vayko.

Lala Şahin ve Evrenos Bey’in hepi topu 800 süvarileri vardır, bu dağınık güruhu adım adım takibe alırlar. Havaliyi iyi tanır, silahlarını ustalıkla kullanırlar, atları cenge aşina..
Haçlılar Edirne aşkı ile hızlı yürümüş yorulmuşturlar. Çirmen’de (Tshronomen) mola verir, yer içer çekilirler çadırlarına.

Lala Şahin Bey sabaha karşı uykunun en ağır demlerinde davullar ve meşalelerle baskın yapar, direkt prens çadırlarını dalar Ugliyeşa ve Vayko’yu ortadan kaldırtır. Vulkaşin kaçsa da yakalanır, kardeşlerinin yanına...

 

GÜRÜLTÜ KARANLIK KARGAŞA

Ordu başsız kalır, dağılır, bir kısmı telaşla Meriç’e koşar, bırakın zırhları kemer tokaları bile okka çeker, boğulurlar.

Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yener, şaire de malzeme çıkar.

Bu zaferin ardından Bulgar Kralı Şişman ve Sırplar Türk hâkimiyetini tanırlar.

Akıncılar yer yer Akdeniz ve Adriyatik’e ulaşır. Makedonya ovaları, Vardar vadileri yurt olur ecdada.

Murad Han imar ve iskâna ehemmiyet verir, teşkilatı oturtur, zımmilerin de (Hristiyan tebaa) haklarını korur, ne soygun, ne yağma, huzur gelir Balkanlara.

Bu arada Andronikos, Bizans İmparatoru V. Iones’i devirir. Daha ılımlı bir isimdir maceradan hoşlanmaz.

Sırpların başına da Vukaşin’in oğlu  Marko Mrnjavčević geçer, asla diklenmez Sultan’a.

Bazı tarihçiler Sırpsındığı savaşına “1. Meriç” , Çirmen zaferine de “2. Meriç”  demeyi uygun bulurlar. Mekân ve tarihler yakındır zira.

800 Osmanlı 70 bin haçlıya

 

NE LALAYMIŞ AMA

Rumeli Beylerbeyi Lala Şahin Paşa iyi bir komutan ve tecrübeli bir idarecidir. Çorlu Lüleburgaz, Edirne, Eski Zağra, Yeni Zağra, Filibe, İhtiman ve Samakov’u alır. Sofya’yı sıkıştırır fethe hazırlar. Çandarlı Kara Halil Paşa’nın maiyetinde Makedonya fütuhatına katılır; Kabaağaç, Kavala, Drama, Zihne ve Serez’in alınmasını sağlar. Niş fethini müteakip Karaman seferi açılsa da ömrü yetmez ona (1386).

Baştan ayağa tecrübedir, bihakkın lala olur Murad Han’a.

800 Osmanlı 70 bin haçlıya

Kuru cengâver değildir. Filibe’de Meriç üzerine muazzam bir köprü yaptırır, ovalarını çeltik ziraatına açar. Bursa’ya Bezir Han, mektep ve medreseler bağışlar.

Kendi memleketine (Bursa Kirmasti) mükemmel bir külliye yaptırır. Cami, mektep ve medreseden tutun, imaret ve hamamına.

Âlimler sanatkârlar getirtir, mesarif için 28 dükkân ve 8 köy vakfeder ve bir sürü mera.

Ölmeden evvel türbesini de hazırlar. Büyük oğlu Mehmed Vakıf mütevellisi olacak, hizmetleri torunları Bâlî, Züfer ve Hamza Beyler deruhte edecektir daha sonra…
Nur içinde yatsınlar. El Fatiha…

800 Osmanlı 70 bin haçlıya
.



.






Bir kilo bile almıyor tonlarca satıyorlar

 
A -
A +

 

İran ezik meyveleri, patlak kavun ve karpuzları arılara yedirip kolay ürün alıyor. Bizim arıcılarımız yayla yayla dolanıyor ama rekabette zorlanıyor.

Arılar berrak su, temiz hava, bol çiçek ve yüksek rakımdan hoşlanırlar. Hâliyle Hizan, Pervari, Bahçesaray ve Şemdinli balları öne çıkar. Havali zengin bir bitki örtüsü ile kaplıdır, arıcılık için bulunmaz bir coğrafya.

Yukarıdaki sözlerin sahibi Ubeydullah Subaşı Bey’e soruyoruz; “Hangi bitkiler mesela?”
- Bitlis Eren Üniversitesinin bölgede yaptığı bir çalışma var, henüz %30’unu taramalarına rağmen 2.500 bitki tespit edip geçtiler kayda. Aralarında cakşır, geven otu, menevşe, papatya, kekik var. Ağaçlardan meşe, ıhlamur, akasya... Arılar ceviz yapraklarının üzerinde reçineye de bayılırlar. Lezzetlidir, Gezo pekmezi yapılır hatta. Ki yöre nebatından 500’ü tıbbi değeri haiz, ilaç oluyor icabında.

Bir kilo bile almıyor  tonlarca satıyorlar

Dünyada en çok bal üreten ülke Çin, Türkiye ise ikinci sırada. Ancak kalitede açık ara lideriz, yarışmalarda bayrak dalgalandırıyoruz daima.
Gelgelelim elimizde bol ve vasıflı bal olmasına rağmen ihracatta zorlanıyoruz. AB ülkeleri kendi üreticilerini koruyor, yabancı markalar giremiyor pazara.
Üstüne üstlük iç piyasada İran ve Yunan balları at oynatıyor. Oysa biz bu iki ülkeye bal ihraç edemiyoruz asla. Adamlar e-Ticaret’i kullanıyor, ünlü alış veriş siteleri kanalıyla kalitesiz balları pazarlıyor, ciddi cirolar yapıyorlar.

Yerli bal üreticilerimiz kurallara tabi ve çok sıkı denetleniyor. İranlı üretici için kural kaide yok, hiçbir sınırlama bulunmuyor. Nitekim koloni başına aldıkları bal miktarı bizden 5 kilo fazla. Kovanların önüne ezik meyveleri bilhassa patlak kavun karpuzları döküyor, şeker serpip kolaycılığa kaçıyorlar. Hâlbuki kaliteli bir bal için arının dolanması gerek; ne kadar farklı çiçek, o kadar rayiha. 

Bizim bildiğimiz ticarette mütekabiliyet olur, ya bizde de ithal bal yasaklansın, ya da onların pazarları da Türklere açılsın.

 

BAL DONAR, YANMAZ.

Yabancı ballar bizimkilerin kalitesinde olsa canımız yanmayacak ama hileli gıdayı ambalajla parlatıp satıyorlar rahatlıkla.
Hatta hiç arı görmeyen ballar var, adam glikoz şurubunu katıp karıştırıyor, boya ve aroma ile sunuyor. Gayet de başarılı, tadına bakarak anlayamazsınız asla.

 

Çarşıdaki vatandaş ne yapsın? Laboratuvara gidecek hâli yok ya.

Güvendiği yerden alsın, olmadı kürdanı hafifçe bandırıp, aleve tutsun. Yanarsa (şeker yanar) sahtedir, yanmazsa doğal.
Yine bir kaşık balı su dolu bardağa bırakın çabucak eridiyse şekerdir, kolay dağılmıyorsa bal. Aklınızda olsun glikoz boğazı yakar ayrıca.

Bir kilo bile almıyor  tonlarca satıyorlar

 

Donan bal şekerli midir?

Hayır, aksine hakiki bal 15 derecenin altında donar. Yağlı ballar (mesela ayçeçeği balı) daha çabuk donar. Sadece çam ve kestane balı donmaz. 

Peki, donan balı ısıtıp mayi (sıvı) hâle soksak?
Olur ama mümkünse düşük sıcaklıklarda, kavanozu haşlak suya sokarsanız vitamin ve enzimleri öldürürsünüz, değeri kalmaz…

Balı ucuza mal etmek mümkün mü?
Elbette, on dönüm yonca ekin, koyun kovanları tamam. Ama makbul değil, tek cins nebat.
Bir kovanda 20 ile 80 bin arası arı olur. Çiçeğe de konar; zifte de asfalta da, biz bu yüzden yaylalara çıkarız, kuytulara.

 

EN MAKBULÜ BEYAZ

En makbul bal yavru balıdır. Oğul balı, bembeyaz. Ağızda erir gider. İnce bir mumu vardır dile gelmez, tortu bırakmaz.
Hasat yaparken balın bir kısmını arılara bırakırız ki bunlar kararır zamanla. Müşteri nedense kararan balı daha fazla arzular. Hatta kurtlusunu ister ısrarla.

 

Balda kurt mu olur?

Halis bal bin yıl da dursa bozulmaz, kurt böcek barındırmaz. Ama kovan kenarlarındaki polen kalıntıları kurtlanabilir, neticede açıkta duran bir gıda.
Kocaeli Üniversitesinden Fevzi Hoca’yla kurtlanmaya karşı bir çalışma yaptık, hayli mesafe aldık bu hususta.  
Müşterilerimize söylüyoruz balımız saftır doğaldır, buzdolabına girerse krema gibi donar. Sıcakta bırakırsan polenleri kurtlanabilir zamanla. Hoşlarına gidiyor, hatta “Sen” diyorlar, “kurtlusundan getir bana!” 

Bir kilo bile almıyor  tonlarca satıyorlar

 

Öyle ya kimyevi madde, ilaç olsa kurt barınmaz.

Bizim dağda bayırda yabani elmalarımız var, ağacın gövdesi çok sağlamdır ama meyvesi tez kurtlanır. Yabancılar bunlara da bayılıyor, toplayıp götürüyorlar. Sapını çay gibi demliyorlar, çok da güzel sirkesi oluyor.

 

Fennî kovan ile kara kovanın farkı ne peki?

Fennî kovanda arı mum yapmakla uğraşmaz, enerjisini bala harcar, hâliyle ürün artar. Kovan açılır kapanır, nem oranı sabit kalmaz. Ama karakovanı haziranda kapatırız bir daha dokunmayız. Ta ki kasım başına kadar. İlla bir soğuk görmesi lazım ki kıvam tuta.

 

Yabancılar balımızı beğeniyorlar mı?

Londra’da stant açtık, kırk gün tadım yaptırdık, beğenmekten öte hayran oldular. Ama Honey Leaves markası ile girmemizi istemiyor, siz tedarikçi olun diyorlar.
İngiltere ve İsveç’ten düzenli bal alan müşterilerimiz var, uçakla gelip yanlarında götürüyorlar, kurallar gereği biz yollayamıyoruz onlara.
ABD’de düzenlenen organik bal yarışmasında (The Center For Honeybee Research Asheville NC) iki defa Orta Doğu birincisi olduk. Ki sıyrılmak kolay değildir 800 rakip arasından.


.

Kem âlâtla kemâlât olmaz!

 
A -
A +

 

Hattatlar bin yıl dayanacak eserler yazar, günübirlik işlerle oyalanmazlar.

Ankara Hamamönü’nde Tacettin Dergâhına yakın bir konağı sanat merkezi yapmış, hattatları müzehhibleri bir araya toplamışlar. Hoş olmuş, güzel bir mekân...
Sağ olsun Hattat Ebûzer Özkan Bey bizimle ilgileniyor, vakit ayırıyor. Samimi bir insan, sohbeti dinleniyor.
Dilerseniz aradan çekilelim, kalın onunla baş başa:
-Benim en büyük şansım Keçiören’de oturmak olmuştu, Allah herkese rahmetli Emin Garbi Amca (Arvas) gibi bir komşu nasip etsin. Hakiki bir bilge idi, bize babalık yaptı âdeta.
Onun halka-i tedrisinden geçenlerden biri de rahmetli Doğan Çilingir Ağabey’di, kendisi Beypazarlı bir din dersi muallimiydi. İyi bir hattattı, akşam el ayak çekildi mi kapanır kâğıtlarına… Taaa ki sabah ezanlarına…
Bilir misiniz hattatlar ekseri gececidir, gündüz oyalayan çok olur, gelen, giden, kapı çalan…
Doğan Abi, Garbi Amca’nın eli ayağı, manevi evladıydı... Büyük bir sadakatle hizmet ederdi ona. Ben de Doğan Ağabey’in dert ortağı, can yoldaşı, iyi olmuş deyicisi, çay koyucusuydum.  
Kamışı çekti mi tatlı tatlı gıcırdar, yanan odunların çıtırdısına, mırıldanan çaydanlık nazire yapar. Onların da zikirleri bu belki, sessiz seherlerde yoldaş olurlar hattata.
Bir istif şekle girdi mi Doğan Ağabey kalkar yapıştırırdı duvara. Şimşir ağızlığına bir Birinci takar, muhtar çakmağı ile yakar, ellerini göğsünde kavuşturup seyrine bakar.
Beğenmek yok ama kendini çekeceksin aradan, “breh breh” dersen elin bozulur, hokka devrilir kâğıda.
Gel zaman git zaman benim gözüm de aşina oldu, kenarından köşesinden katıldım halkaya...  
Doğan Ağabey’in bir Murat 124’ü vardı. Huyunu suyunu sadece o bilir, tamirini de kendi yapar. Çok uğraştırdığı için “Bay Arıza” derdi ona. İyi kötü işimizi görürdü, onunla çok gittik geldik İstanbul’a.
Doğan Ağabey; Hattat Fuad Başar ve Hattat Âdem Sakal’dan icazetliydi, toz kondurmazdı hocalarına. Hoş, bu iş kâtipliğe benzemez, muhabbetle yürür, aşkla.
Hattın sonu yok, büyük bir haz verir ve terbiye eder kibarca. Yalnız kuma sevmez, künhünü vereceksin ki cüzünü bağışlıya… Nasıl bir kalpte iki sevgi cem olmuyorsa…

Kem âlâtla kemâlât  olmaz!

 

RABBİ YESSİR

Düşünün Fuad Hoca, Erzurum Tıp’ta 5. sınıf talebesi iken gemileri yakıp gidiyor İstanbul’a. “Mezuniyetine az kaldı” diyorlar, “şu seneyi de atlat ondan sonra.”
Dönüp de bakmıyor. İyi ki de öyle yapmış, Hattat Hamid gibi bir deryaya nasıl ulaşırdı bir daha? Zaten mübarek iki sene sonra vefat etti, hadi öyle hocayı ara da bul bir daha.
Fakülte yine biter, işte orada, kaçmıyor ya?
Doğan Hoca bir gün özene bezene bir kalem açtı, uzattı. “Yeter seyrettiğin” dedi, “ilk dersin Rabbi yessir. Haydi çek besmeleni başla!”
Bir şişe is mürekkebi verdi (bulunmazdı o yıllarda) bir deste de kâğıt kattı yanına.
-Ara vermeyeceksin ama! Bir gün bırakırsan sen anlarsın, iki gün bırakırsan ben anlarım, üç gün bırakırsan herkes anlar!
Eskiler cumartesi yazılarını makbul tutmazlar, niye? Çünkü cumaları tatil, eşe dosta uğranılır, çarşı pazar dolanılır. Elin kaleme değmez, soğukluk girer araya.
Bana gösterilen teveccühe layık olmaya çalıştım, kucaklar dolusu yazar, koyardım masasına. Tek tek tashih eder, hatalarımı gösterirdi sabırla.
Kûfi hattın yazanı yoktu. Meşki de yapılmazdı o yıllarda. Hâlbuki asr-ı saadet kokusu vardır onlarda.
Doğan Hoca üzerinde hayli çalıştı. Aradan asırlar geçmiş bazı şeyler unutulmuş, kime sorsa acaba?
O gece rüyasında bir el uzanıyor, “Bak evladım” diyor “şu şöyle yapılır aslında.“
Elin sahibini görmüyor ama etraftakiler Hazret-i Ali diye fısıldaşıyorlar saygıyla.
Hasılı kitap tamamlandı, bastıracak olanlara ulaştırıldı ama nedendir bilinmez yayınlanmadı hâlâ.

Kem âlâtla kemâlât  olmaz!

 

İCAZET ALMALISIN

Yıllarca birlikte meşk ettik, yarışmalara katıldık. Elimin oturduğuna kani olmalı ki, “Tamam Ebûzer” dedi, “artık icazet vakti!”
Aklıma bile gelmemişti, “Ben miii” diye sordum şaşkınlıkla.
-Evet sen! Layık olmasan bu teklifi yapar mıydım sana?
Neticede bir levha yazdım. Arızaya bindik, doooğru İstanbul’a. Fuad ve Âdem Hoca da tasdik etti, üçü imza koydu yan yana...
Bu ne acele diyordum, meğer hazırlanıyormuş büyük yolculuğa.
Doğan Hoca’nın hanımı İstanbul’a gitmişti, onunla kalmıştım o hafta… Sürekli ölümden konuştu, yazılacak kabir taşları vardı zira. Yok, hayır kendi kabir taşını yazmadı, imzası ismiydi zaten “kazıyıverirsiniz” derdi “taşa.”
O akşam üç somun aldı fırından, birini Tayyibe Abla’ya verdi, birini Zahid Arvas’a, birini de uzattı bana.
Eve henüz dönmüştüm kapı çalındı. “Doğan Abi! dediler.
-Hayrola?
-İnna lillah!

Kem âlâtla kemâlât  olmaz!

 

HAYAT DEVAM EDİYOR

Kaldığım yerden devam ettim, tanındım zamanla. İlahiyat Fakültesinde hat derslerine girdim yıllarca.
Öncelikle sevdirmeye özendirmeye çalıştım, sevsinler istesinler kolay, hoca bulunur nasıl olsa.
Hattatların ünsiyet peydahladığı harfler vardır, çoğu elif ve vav çeker. Fuad Hoca “nun”u sever mesela. Bence “ayn” da yakışıklı bir harf. Duruşu bakışı çok başka.
Eskiden mesaimiz 8 saatti, dinlenelim diye emekli olduk, şimdi 24 saat çalışıyoruz, gün yetmiyor.
Her sene onlarca talebe gelir ama sabreden parmakla, bu güne kadar beş icazet verebildim anca.
Bu yola düşenlerin gönlünde hep aynı aslan yatar. Oturup bir Kur’ân-ı kerim yazmak. Kolay iş değil, affı yok, sıfır hata.
Hattat Hamid’in talebelerinden Muhsin Demirel birkaç Kur’ân-ı kerim yazdı. Mehmed Özçay’ın hattı da berraktır sonra. Sülüste ise Davut Bektaş.
Derken bilgisayarlar yayıldı, şimdi bir hafız buluyor, oturtuyorlar klavye başına…
Ben Mushaf-ı şerifin hattat elinden çıkmışını severim, içer gibi okurum âdeta.
Eskilerden Sami Efendi’nin kalıplarına bayılırım, nesihte ise Şevki Efendi aliyülâlâ.

Kem âlâtla kemâlât  olmaz!

 

EDEP YA HU

Çok yazılan sözler vardır, “edep ya Hu”, “bu da geçer ya Hu”.
Hattat adayları da onlardan başlar ama değişik bir tarzla... Sonra özlü sözler, büyüklerin isimleri, hadis-i şerifler derken ayet-i kerimelere gelir sıra.
İstif çok önemli harflerin yakınlığı, uzaklığı, tenasübü… Uzun uzun düşünürsün. Oval mi yapsam, düz mü kalsa?
Belki 50 kere yazarsın, baktın oturdu, dikkatle çalışır, aktarırsın aharlı kağıda.
Ahar için kâğıt buğday nişastası ile sıvazlanır gözenekleri dolar, sonra şapla karışık yumurta akı çekilir, kurudu mu bir daha. Ardından mühre ile ezilir, olur mu sana kaymak? Altı ay bekletirsin ki asidi kalmaya, yazıyı dağıtmaya.  
İs mürekkebi bin yılda bile solmaz, bir maddeyi yakarsan karbonlaşır, is maddeninvaracağı son nokta.  Yangınlarda kâğıt yanar hat kalır, o zaten yanacağı kadar yanmış, yanacak bir şeyi kalmamış.  
Hâlbuki kimyevi mürekkebin içinde dönüşmeye meyyal elemanlar vardır, seyrini tamamlamamıştır daha.
Eskiden binlerce sanatkâr varmış, biri kâğıt yapar, biri ahar atar, biri mürekkep ezer, biri sadece derkenar çeker sayfalara.

Kem âlâtla kemâlât  olmaz!

 

HUSUSİ BIÇAKLA

Yazın geliştikçe kalemin de güzelleşir. Dövme çelikten bıçak ısmarlarsın Sürmene’ye, Yatağan’a, Bursa’ya. Kamışı kusursuz kateder, ustura gibi açarsın âdeta.
Rahmetli Kâmil Akdik’e sormuşlar “Üstad sizce en güzel kim yazar?”
Cevaba bakın. “Kalemi güzel olan!”
Hattat kamış yongalarını saklar, bunlarla defin sularının ısıtılmasını arzular. Yani çok çalışman lazım, suyun soğuk kalır yoksa!
Ispartalı 50 tane Kur’ân-ı kerim yazmış, bayağı bir yonga birikmiş çuvalında, suyu hakikaten ısınmış, sıcak olmuş ılıştırmışlar hatta.
Bunları talebelere anlatırız ki, işin kıymeti anlaşıla.
İyi bir istif göz ve gönül okşamalı, rahat okunmalı. Harfleri sağa sola dağıtıp şekil yapabilirsin de, okunamadıktan sonra...
Biz aynalı yazılardan kaçarız, aksederken aksı kayar, terse yatar. Bilmiyorum hakkımız var mı bozmaya?
Yine harflerle kuş, geyik, balık, leylek yapmayız, hocalarımız klasikten şaşmadılar asla. Elifin boyu sekiz nokta ise uyacaksın, inanın hakiki estetik burada.  
İstifler genelde alttan yukarı doğru okunur, lakin ism-i Celâl daima üste alınır, okurken de yukarıdan aşağıya.
Hat yazılınca bitmez, yeni başlar. Tashih bıçağı ile ince ince çalışıp taşanları kaldıracak, kamışın mürekkep vermediği yerleri dolduracaksın itinayla. Sami Efendi’nin bir hatta bir yılını verdiği söylenir. Eh kalitesi de ortada.

 

YARIŞMA BARIŞ!

Hattat ün, şan, para peşinde koşmaz, menfaat kovalamaz, bu sanat niyetini bozana yâr olmaz.
Önceleri yarışmalara katılırdım ama ödül için değil. Levhan ustaların önüne konacak ya, itina gösterirsin ayrıca. Bu da elini geliştirir, faydası yine sana.  
Biz, tezhipçinin, çerçevecinin işine karışmayız. Usta müzehhib yazıyı öne çıkarır, motife boğmaz.  Hattat harflere hâkim olmalı ve geometri bilmeli burası tamam. Ama ruh hâli de mühimdir, akseder kâğıda.
Büyüklerimiz kapıdan çıkarken bir lahza durur ellerini açarlar. “Ya Rabbi senin rızan için, kullarına hizmet edeceğim, hayırlı vakalar çıkar karşıma.” Birine ters bakmak ha? Kesin kul hakkı. Kimsede kusur aramayacaksın. Hem sana ne yaa?
Talebelerimizden edepli ve efendi olmalarını ister, misaller veririz ecdattan. Hattın güzelliği de burada, kalemi eline alan çizgiye girer zamanla...

 

RUHİ HENDESE

Yukarıdan baktığınız zaman Kâbe-i muazzamanın küp olmadığını görürsünüz, nokta da kare değildir aslında. Altın oranda üçte bir (sülüs) kaidesi var, 2/3 uzun kenar, 1/3 kısa. Kâğıdı belli bir açıyla koyacak, kalemi belli bir zaviyede tutacaksın, nokta 45 derece yukarı bakacak. Çekerken kareyi hafif geçeceksin, dikdörtgene de dönmeyecek ama.
Nokta önemli, koymayı unutursan “ze”lerin “ra” olur, “göz”lerin “kör” okunur.
Diyelim “ra” yazıyoruz, virgül gibi sade bir harf ilk bakışta. Kalemi şakuli doğrultuda 2,5 nokta düşeceksin, bir nokta yatıracaksın sağa. Sonra iki nokta meyille dört nokta aşağıya… Kalemi hafifçe çevirip uzun ucuyla iki nokta gideceksin, kalınlık bitime bırakılır ki biz “kalem ağzı” deriz ona.
Hat sanatında tornadan çıkma çizgiler olmaz, tabiatta paralel yoktur, keskin köşe de bulunmaz. Simanız bile simetrik değildir, dönün de bakın aynaya.


.

Sarardı benim dünyam yollarıma baksana

 
A -
A +

 

Yıl 1915. Göçmen John Hertz bir taksi filosu kurar. Üniversitelere araştırma yaptırır. Caddede hangi renk önce fark ediliyor acaba?

New York denince aklınıza gökdelenler, hürriyet heykeli, santral park gelir.     Gidip gelenler Empire State Building, Wall Street, Metropolitan Müzesi, Ellis adası, Madison Meydanı, Yankee Stadyumu, Brooklyn Köprüsü ve Times Square da ekleyebilir yanına.
Sonra viyadükler üzerinde yol alan külüstür vagonlar ve Manhattan’da akan sarı sarı arabalar.
‘Yellow taxi’ bir Newyork klasiğidir, sarı dalga buradan yayılır dünyaya.
Malum bugünlerde elektrikli arabalara temayül var, bundan 130 yıl evvel de öyledir, içten yanmalı motorlar kirli ve patırtılıdırlar. Akülüler ise sessiz, sedasız (ve dumansız) koyulur yola.
London Electric Company’nin ürettiği Bersey’ler 40 hücreli bataryalarıyla (tabii ki asitli ve kurşun levha) 50 mil menzil yakalar. Gücü sadece üç beygirdir, olsun yeter de artar.
Samuel adlı bir vatandaş önce bir düzine alıp filosunu kurar. Sonra 62’ye yükseltir ve kendi arabasını yaparak (Electrobat) yüzü aşar. Firmanın şoförlerinden Jacop 12 mil (yaklaşık 20 km/h) gibi çılgın bir süratle ceza yer hatta.
Derken sayıları bini bulur ve atlı faytoncular çok bozulur buna.
Sonra bir garaj yangını (1907) ve 300’ü telef olur orada.
Bu arada içten yanmalı motorlar derlenip toparlanmış, hâkim olmuştur piyasaya.

Sarardı benim dünyam yollarıma baksana

 

ALAMAN KAFASI

Efendim, taksicilik Almanya’da peydahlanan bir meslektir aslında. “Thurn und taxis” adlı bir kargo şirketi, paket dağıtır hesapta. Zaman zaman eş dost kaynak yapar. Ya ben de gelsem o tarafa?
- Gel abim tamam. Abla sen de arkaya…
- Borcumuz?
- Mühim değil, atın birer siftah...
Sonra bakarlar ki iş orada değil burada.
O günlerde New York hareketli bir şehirdir, ne yapsan kazandırır, taşı toprağı para.
Vakit nakittir üçüne beşine bakacak değillerdir ya.
Taxi firmalar arabalarını kahverengi-beyaz, kırmızı-siyah renklere boyar ya da kareli şeritlerle dikkat toplarlar. Zevk sahipleri lavanta renkli ve gri döşemeli taxileri tercih eder, bunlar bakımlı ve havalıdırlar.
Yıl 1907. Harry N. Allen nam zat, 1.200 metrelik bir yolculuk için beş dolar (bugünkü parayla 140 dolar) ödeyince şafak atar. Tutar Fransa’dan taksimetre ile donatılmış 65 Darracq getirir, salar ortalığa. Ücreti mil başına 50 sente düşürür (bugünkü 13 dolar) iyi kazanır ve sadece bir sene sonra taxi sayısı 700’e çıkar.
Albert Rockwell ve yeni hanımı Nettie de taksiciliğin istikbalini fark eder şirketlerini kurarlar (1908).
Mrs Nettie sarı hastasıdır, filonun sarıya boyanmasını teklif eder kocasına. “Okey, my darling.”  
Ne diyebilir ki başka?
Bu renk tutmuş olmalı ki taklitleri çıkar. 1912’de Robert Watson adlı iş amcası, William Lybrand ile Yellow Taxi işine dalar.

Sarardı benim dünyam yollarıma baksana

 

HERTZ VE CHECKER

Yıl 1915. Göçmen John Hertz ciddi bir filo kurar. Bilimsel takılır, üniversitelere araştırma ısmarlar. Caddede önce hangi renk fark ediliyor acaba?
Elbette sarı, bunu bilmeyecek ne var? Maksat reklam olsun, yoksa nasıl yer alacak medyada?
Hertz’in firması Yellow Cap Co, Kansas City, Philadelphia ve New York’ta teşkilatlanır. 1925 yılında 2.700 taksiye ulaşır, dile kolay.
Mr. Hertz, hazır otomobil almaz, motorları Continental’dan, aktarmaları Brown-lipe’tan, aksları Timpken’den, karoseri Racine Boat’tan temin eder ve Chicago Walden Shaw’da kendi toplar. Yılda binden fazla yellow taxi yapar, diğer firmalara da satar.  
Bir başka taksi baronu Morris Markin de benzer usulde çalışır ve ünlü Checker’ların imaline başlar.
Ürettiği Ambassador’lar ile zenginlere de göz kırpar. Efendim o deri döşemeler, o meşin çantalar, o ipekli kumaşlar...
Mr. Hertz Colanial ile cevap verir ona. 12 silindirli Weidely motorları lastikleri yerden keser âdeta.  
Peki, General Motors ve Ford Motor Company?
Mümkün mü bigâne kalsınlar, sektöre dalmış ve filo işletmeye başlamışlardır bile çoktan.

Sarardı benim dünyam yollarıma baksana

 

YAHUDİLERİN ELİNDE

1920 yılında şehirde 35 bin sürücü vardır ve yarısı Yahudi asıllıdır.
Ehliyet almak kolaydır, bazı şoförler mafya ile dirsek teması kurar, alkol ve kadın taşır, kirli işlere bulaşırlar. Taksi şirketleri belediyeleri rüşvete bağlar, diledikleri gibi at oynatırlar.
Derken “Büyük Buhran” kopar, yolcu azalır, sürücüler boşta kalır. Arabalar hurda, sık sık arıza.
Kim taksici, kim değil muamma?  
Yeni Belediye Başkanı La Guardia tekerlerine çomak sokar. Taksi ruhsatlarını tahdit eden Haas Kanunu’nu imzalar. Madalyon sayısı 16.900 ile sınırlandırılır ve sonraki altmış yılda da sayısı artmaz.
Şöyle anlatayım taksiciliğe talipsen, hükûmet sana bir madalyon (bizdeki plaka) satar. Madalyonu olmayan asla dolanamaz ortalıkta.
1960’larda ırkçılık artar, korsanlar çoğalır, düzenin çivisi çıkar. Kim kime, dum duma.
Belediye vaziyetten vazife devşirir “bundan böyle” der “resmî izinli taksiler sarıya boyana!”
1970 ve 80’lerde ise taksiciler hedef olur, soyulur, vurulurlar. Bu yüzden kurşuna dayanıklı kabinler içine girer, müşteri ile aralarına barikat koyarlar. Cinayetler azalmaz o başka.
Sürücü sıkıntısı başlayınca, belediye imtihan açar. Şoför adaylarının önce lisanlarına bakar, sonra şehrin koridorları ve meşhur binaları üzerine sorular sorar. 168 rotayı bilmeyen puan alamaz.
2000’de New York’taki 62 bin taksi şoförünün %82’si yabancıdır. Bir tarafta Karayipler’den (Dominik ve Haiti) gelenler, bir yanda Güney Asyalılar (Bangladeş, Hindistan, Pakistan)
Bunlar düzgün çalışırlar, suç nispeti azalır, madalyonlar para etmeye başlar.

Sarardı benim dünyam yollarıma baksana

 

YATIRIMI MADALYONA

1930’larda 10 dolar yenileme ücreti karşılığında satılan bir madalyon, 2013-14’te yaklaşık 1,3 milyon dolara çıkar.
Peki, bir taksi ne getirir?
Bir nevi yatırım mıdır yoksa?
Taksiler vardiya başına ortalama 180 mil yapar, saatte 30 dolar kazanırlar, bahşiş işi belli olmaz.
2004 yılında bir taksicinin yıllık brüt geliri 90 bin dolar civarındadır. Şoför esnafı yılda 9. 600 dolar sigorta yatırır, 2.500 dolar işçi tazminatı ayırır, ticari araç vergisi de 400 dolar.   
New Yorklu finansçılar (bizim Laleli gibi) fahiş faizle çalışır ve ödemede zorlananların madalyonlarını ellerinden alırlar. Şoför çok çok on saat kovalar ama faiz 24 saat durmaz. Mesafe biteviye açılır, bunalımlar intiharlar…
Limuzin firmaları ise lüks siyah otomobillerle çalışır, daha ziyade otel, fuar, havaalanı havzasına takılırlar.
New York’ta 2015 yılında cem’an 143.674 kiralık araç vardır. 13.587 Madalyon taksi; 7.676 Boro taksi; 38.791 siyah araba; 21.932 üniformalı; 288 banliyö minibüsü ve 2.206 paratransit araç. Alayı Taksi ve Limuzin Komisyonunun (TLC) kontrolü altındadırlar.   
Salgın günlerinde tatbik olunan sokağa çıkma yasağı sektörü fena vurur, araçlar takoza çekilir âdeta.
Kaldı ki Uber, Lyft, Juno ve Via da sıkı girer topa. Sayıları nereden baksan 80 binden fazla.
Madalyonlar değer kaybeder, borca giren batar. Faizcinin vicdanı yoktur, haciz için gün sayar.

Sarardı benim dünyam yollarıma baksana

 

Karsan mı Nissan mı?

1982’de efsane Checker Taxi Cab üretimi durdurur. Son Checker bir milyon mili tamamlayıp tekaüde ayrılır sonunda.
Trafikte Chevrolet Caprice ve Ford Crown Victoria (polisler de bunu kullanır) sayısı artar.
Ancak Japonlar Honda Odyssey, Isuzu Oasis ve Toyota Sienna (minivan) ile bindirme yapar.
Bunlar az arıza yapar ve iktisatlıdırlar. Arka koltuklara bir ekran koyar, canlı bir GPS konum haritası ve kartla ödeme imkânı sunarlar.
Ardından Toyota Prius’la hibrid dersi verir Amerikalılara. Azıcık dar mı dediniz buyurun o zaman Toyota RAV 4, Avalon, Highlander ve Camry Hybridler huzurlarınızda.
Lexus, Nissan ve Hyundai de aşağı kalmaz.
Chevrolet, Impala Malibu Hybrit; Chrysler, Pacifica Hybrid; Dodge, Grand Caravan; Ford, Fusion Hybrit; Lincoln, MKZ Hybrit geç kalırlar. Elektrikli Tesla da yer arar aralarında.  
Bir nevi dağınıklık hâli, belediye tek tip araçtan yanadır oysa “Yarının Taksisi” adıyla bir yarışma açar.
Finale üç model kalır.
Türk malı Karsan V1, Ford Transit Connect ve Nissan NV 200.
Şoförlerin gönlü Karsan’ın arz ettiği V1’den yanadır ki sakat arabalarını da yüklenebilmektedir kolaylıkla. Gölcüklü Ford Connect oturmuş bir modeldir, ilgi alaka toplar. Lakin Nissan pazarda güçlüdür, üretimi Meksika’da.
New York Belediye Başkanı Michael Bloomberg 13 bin Nissan NV 200 için imzayı basar. Stratejik ortağımız yine mesafe koyar aramıza.
Alsak iyi olacak, alan açacaktır firmalarımıza.
Yoo NV 200


.

İlerliyelim beyler sağlı sollu ön tarafa

 
A -
A +

Çocukluğumuzda sorarlardı: “İster misin cebinde bol para , altında araba?”
Kim istemez?
O zaman belediye otobüsüne biletçi olmaya bak.
Biletçilerin arka kapının yanında bir köşkleri vardı, tahta çantaları açar biletin üzerindeki kutucuklara sabit kalemle çizgi atarlar. Kalemin arkasındaki lastikle kopartıp uzatırlar.
Diyelim Üsküdar’dan bindiniz, arkadaşın üç durak gitti, Fıstıkağacı’nda indi. Sen on misli uzağa, taaa Ümraniye son durağa. Reva mı yani, ikisi aynı para?  
Benim İETT ile tanışmam atmışlı yıllara rastlar. Ümraniye elektriği suyu olmayan bir mahalle irisiydi o zamanlar. Çarşı durağında, birkaç yaşlı kahvesi vardı, kasap, berber, fırın, gaz ocağı tamircisi, çıkma lastikçi, kiralık bisikletçi o kadar.

İlerliyelim beyler sağlı sollu ön tarafa
Eminönü’ne niyetlenenler sabah “İstanbul’a gidiyoruz” diye çıkarlardı yola, komşulara sorarlar alınacak bir şey var mı acaba?
Hâlbuki o kadar da zor değildi. Üsküdar’a direkt otobüs vardı, İstersen Namazgâh’tan sonra iki sigara içimi yürür, Çamlıca altında binersin tramvaya.
Yol Kısıklı’ya kadar parke döşeliydi, sonrası şoseydi güya. Delik deşik, çukuru as-faltından fazla. Onun için gözden çıkarılan Skodalar verilirdi o hatta. Kırılırsa kırılsın, zaten hurda.
Tamam gürültülü ve konforsuzdu ama büyük bir keyifle kurulurduk camları zıngıldayan külüstürün yamalı koltuklarına.
Skodaları kaptıkaçtılarından tanırdık, raşidik çocuklar gibi eğri bacaklıydılar. Yok virajlarda açılıp yayılıyorlarmış da filan... Yalan, duy da inanma.
Motor otobüsün içindeydi, şoförün hemen yanında. Sağ tarafta bir kişilik daha yer vardı ki bayılırdık oraya. Sanki otobüsü sen kullanıyorsun gözün yolda, ayakların gazda frende debriyajda. Şoför belki kırk kere “evladım çek o kafanı” der, “aynayı göremiyorum ama!”
İçeride muhabbet ne mümkün, motor biteviye homurdar, fokurdar. Garrgarrgarrr! Kabin yağ mazot egzoz kokar. Ayağının altı bildiğin sac, yırtıklardan akan as-faltı izleyebilirsin pekâlâ. Motor ısındı mı üstündeki kaput tavaya döner, kışın dizlerini yaslarsın keyf keka. Ama yazın çekilmez olur, sühunet 100 fahrenaytı aşar. Terden hamur olursun, kirlerin kabarır, natırlık vak’a.

İlerliyelim beyler sağlı sollu ön tarafa

 

ŞUNU YAP BUNU YAPMA!

Şoförler ayrıca deri yelek ve takım ceket giymek mecburiyetindeydiler, yetmez lenger cesametinde siperli serpuş taşırlar başlarında.
Adamcağız düğmesini bile açamaz. Kravat yağlı urgan gibi düğümlü boynunda. Bildiğin insan hakkı ihlali, zulüm derler ama buna.
İhtilal ertesi otobüsler talimata boğuldu. Her taraf levha. Üretici firmalara yazdırdıkları için Türkçe tunne, harfler ters düz, eksik ya da fazla.
“Yasli ve sakatlara yer veriniz!”
“On koltuklari harp malullerine ayiriniz!”
“Basamakta durma!” “Soforle konusma!” “Dikkat otomatik kapı carpar!”
Ben elektrik kaçağı var sanıyordım, kapı nasıl çarpacak başka?   
Skodalar kara şanzımanlıydı, sürücüyü yorar, vites yuvasına oturmaz, gacır gucur ses yapar. Ara gazı verip devri sabit tutacaksın, yokuşta tırmalarsın yoksa.
Direksiyon anca iki elle döner, kas yaparsın boğuşa boğuşa. Esneme kabiliyetinden mahrumdu, lagalara düştükçe zıplar. Hatta böbrek taşlarını oynattığı söylenirdi halk arasında.  
Üsküdar’a inesiye yorulursun, İskele meydanı bütün hareketliliğine rağmen sessiz gelir, boşluğa düşersin âdeta.

İlerliyelim beyler sağlı sollu ön tarafa

 

LEYLAND’IN LEVEND’İ

Belki de o yüzden Leyland’ları çok sevdik. Matah mal değillerdi oysa... Onlar da sertti, esnemez, yaylanmaz. Taban yüksek (motor alttaydı zira), tavan alçak, adamı boğar. Ama arka sahanlık düşük zeminliydi, hayli ferah. Karasör perçinli, yamulanı at, yenisini çak tamam, yola devam.  
Duyduğuma göre İngilizler ödemede kolaylık (uzun vade, sıfır faiz) sağlar, Fahri Atabey de, “okey Mr” der, 300 otobüs için imzayı basar (1968).
Debriyaj yoktu, yarı otomatik vites kutusu tıslayarak çalışır. Şıkır şıkır işler, gacırtı gucurtu yapmaz.
Meğer türünün son örneği imiş fabrika kapanınca, bir yedek parça sıkıntısı yaşandı ki had safhada.
O sıralar İngiltere bütün otomobil fabrikalarını tek elde toplamıştı, aklı sıra güçlenecek, ayar vereceklerdi Avrupa’ya. Gelgelim onlarca marka ve yüzlerce modelden hantal bir yapı çıkar ortaya. Yönetim devlete yaslanır, sendika işçiyi ayartır. Bir tesiste grev bitmeden diğerinde başlar. Ye, ye maliyeden, dağ mı dayanır hazıra?
Öyle ya da böyle Leyland’lar1993 yılına kadar kullanıldı, parça temin edilse belki bir on yıl daha...
Avrupa tarafına geçince otobüsler bollanır, Bussing’ler, Magirus’lar, MAN’lar…  Alman malları sessiz ve yumuşaktır. Geniş, aydınlık, ferah, yağ gibi akar ayrıca.

İlerliyelim beyler sağlı sollu ön tarafa

İstanbul tabanvayla!

17 Ekim 1946’da Ankara garajında yangın çıkar, otobüsleri kullanılmaz hâle sokar.
O günlerde başkentin  geçiş üstünlüğü vardır, Ankara İETT’nin elindeki otobüsleri koparır alır. İstanbulluyu mahkûm eder tabanvaya.
Belediye bilahare 12 Twin Couch, 2 Chevrolet, 1 Fargo alır, kaldığı yerden devam.
1951-52’de 100 Alman Büssing girer garajımıza.
Chausson ve Latilla Floirat deneme maksatlı alınır, Lancia Bianchi ona keza.
1960’a kadar otobüs sayısı 525’e yükselir ki, Skoda, Mercedes ve Magirus’lar da vardır aralarında.

İlerliyelim beyler sağlı sollu ön tarafa

 

Deneme yanılma!

İki katlı DAF Optare’ler (1993) görünüşte mantıklıdır, iki otobüs sığdırılacaktır bir vasıtalık alana. Ama pratikte öyle olmaz, halk çift bilete de razıdır ama üst kattakiler mahsur kalır, inemez o kalabalıkta.
Tayyip Erdoğan’la yine yerli malına döneriz, çevre dostu Euro III motorlu yeşil Mercedes’ler alınır. Klimalı ve alçak tabanlıdırlar, kalite gelir teşkilata.
Bilahare Otokar ve Karsan’ın otobüsleri yükü omuzlar.
BMC ise daha ziyade halk otobüsçülerinden talep bulur, yaygın servisi vardır yurdumuzda.
2007 hizmete açılan metrobüs hattı şüphe ile karşılansa da ilaç olur âdeta, Söğütlüçeşme - Beylikdüzü arasında yüzlerce otobüs çalışır, günde 750 bin yolcu taşır dile kolay.
Hâlâ pratik çare, tabii arabaların bakımlı olursa...

İlerliyelim beyler sağlı sollu ön tarafa

 

Evvel zamanlar...

Dilerseniz kendi maceramızı bırakıp şehre bakalım, otobüsle hukukumuz ne zaman başladı acaba?
Yıl 1926. Dersaadet Tramvay Şirketi Fransa’dan 4 tane Renault-Scémia alır. Yolcuları Büyük Postane önünden toplar, Sultanhamam’dan Mercan yokuşuna vurur, Bayezid’e varırlar. Bunlar tahta kasalı otobüslerdir, marangozdan çıkma..
Derken Tramvay şirketi devletleştirilir, otobüsler İETT’ye devredilir.
1942 yılında Amerikan White Motor’a 23 adet otobüs sipariş edilir, sandıklar içinde yola çıkar. Ancak o sıra cihan harbi kızışır, şilep malzemeleri İskenderiye’de bırakıp kaçar.
Bunlardan sadece dokuzu İstanbul’a ulaşır o da bir yıl sonra. 14 tanesi ile irtibat kopar, heba olurlar orada burada.
1946 savaşta yenilen Almanya, elindeki Ford’ları devreder İstanbul’a.
1947’de İsveç’ten 25 tane Scania-Vabis alınır. Bunlar kamyondan bozmadır, ağır ve hantaldır. Otobüs olarak yapılan burunsuz Vabisler fevkalade rahat iseler de bizim şaşkınlar gider sağdan direksiyonlusunu alırlar.

İlerliyelim beyler sağlı sollu ön tarafa

 

Tekerlekli pisa

1970-73 arası yerli üretilen Büssing’ler yüksek ve dengesiz vasıtalardır. Toplama parçalarla o kadar olur, gönyesi kaçar. Vatandaş “yürüyen Pisa Kulesi” der onlara.
Aytekin Kotil devrinde Macar İkarus’larla tanışırız, hükûmet destek olur, belediye yük altında kalmaz.
1979-80 yıllarında Mercedes-Benz, Magirus’lar çıkar yollara.
1983-84 MAN hayli araba satar teşkilata.
1990-94 Nureddin Sözen, yine döner İkarus’lara. Renkleri bi tuhaftır, çöp tenekelerinde kullanılan turuncu ile çiğ mavi yanyana, adamı şaşı yapar âdeta. Beş yıl ödemesiz olduğu için başkan rahattır, “amaaan benden sonra kim öle kim kala.”
Belediye borç batağındadır, İkarus’ların resmî girişleri yapılmaz, plaka bağlanmaz. Fiyatları makul görünse de parçaları el yakar. Sosyalist dayanışması bize pahalıya patlar. Garajlar mezarlığa döner alayı takoza.
Hâlbuki 500 otobüse ayrılan kaynak ile fabrika kurulabilirdi rahatlıkla. Nitekim İETT’nin ürettiği Tosun çalışır yıllarca.

 

Temiz sessiz ama...

Menderes hükûmeti İtalyan Ansaldo San Giorgia firmasına troleybüs ısmarlar. Bunlar sessiz ve temiz vasıtalardır, 6 kuvvet merkezi ve 45 km havai hat hızla tamamlanır. Depoda 100 vasıta, komut bekler hazır kıta. Lakin açılışı yapmak demokratlara nasip olmaz, darbeciler bekletir bekletir 27 Mayıs 1961’de hizmete sokar. Kendi icraatları gibi sunarlar halka.
Troleybüs iyi bir düşüncedir ancak İstanbul trafiğine otomobil sığdırmak bile gailedir,  bunların boynuzlar hattan ayrılmayacak ayrıca. Darbeden sonra her şey altüst olur sıkça kesilen ceryanlar yüzünden yollarda kalır, saç baş yoldurturlar vatandaşa.
İzmir’in caddeleri nispeten müsaittir, münasip fiyatla ESHOT’a satarlar.
1968 - 69 Leyland macerasını anlatmıştık düşmeyelim tekrara.

İlerliyelim beyler sağlı sollu ön tarafa
.



.




Herkez bil(eye)mez, bizimki ince sanat

 
A -
A +

Geçen Eminönü’ne ineceğim. Berber arkadaş “sana bir makas versem” dedi, “Bileyletebilir misin acaba?”

- Elbette, bunun bir yükü yok bana.
- Çok iyi olur ya, günlerdir gidecek birini arıyordum, dükkânı da bırakamıyorum.
- Amaaan altı üstü biley değil mi buralarda da yaparlar. Hatta bir ihtiyar var “bileyci geldi hanım” diye dolanıyor sokaklarda.
Güldü “Eğer nacak bıçak olaydı mesele yoktu da bu makasa on haftalığımı vermiştim zamanında.”
- Yok ya!
- Evet onu ancak erbabı bileyler, şimdi sen bi zahmet Zaza Han’a uğra, Atakan Usta diye sor, göstersinler sana.

***
Gittim, makası uzattım, “Ooo Japon ha” dedi, “Güzel makas!” Tabure gösterdi, çay söyledi, “Otur Abi” dedi “İşimiz bitesiye bi’ soluklan.”
Sordum “Bunları herkes bileyliyemiyor mu usta?”
- Bileyler de o kadar. Türkiye’de manikür penslerini ve saç makaslarını hakkıyla bileyleyecek 20 kişi çıkmaz, iyilerinin sayısı da beştir anca. Bak yaşım kaç oldu, mesleğin en genci benim hâlâ.
- Yetişmiyor demek.
- Meraklı ve istekliyse niye olmasın?
Sabredecek ama.
- Öyle ya, sabırla koruk helva...
- Bak bizim meslek erbabı da ikiye ayrılır. El bileyi yapanlar, makine kullananlar.
- Peki sen?
- Ben el bileyinden yanayım, zahmetlidir ama pensler makaslar küçülmez, ömrü uzar, tercihe şayan.
- Bu sanat babadan mı kalma?
- Yoo hayır.
- Peki, nereden geldi aklına?
- Seyyar olarak kuaförlere malzeme satıyordum, çeliği tanıyordum biraz. Yolum tecrübeli bir sanatkâr olan Sabahaddin Usta’yla sıkça kesişiyordu. Türkiye’de bir numara. Gezici bileyciydi, kuaförlerden çağırırlar. Oturur bir cam kenarına çayını kahvesini içer, manikür penslerini, makasları elden geçirir ustura gibi yapar.
Bir gün abi dedim, bu sanatı öğretebilir misin bana?
- Senin gibi en az 100 kişi geldi ama hiçbiri sebat etmedi. Zamane gençleri çok tuhaf, işi bugün öğrenip yarın para kazanmaya bakıyorlar.
- Beni biliyorsun abi. Zaten satış yapıyor, harçlığımı çıkarıyorum. Bu işi cidden öğrenmek istiyorum. Sabırsa sabır, yormam, üzmem, ayağına takılmam.
Hoşuna gitti, “Tamam öyleyse Atakan” dedi, “Seyretmekten sıkılmayacaksan mesele yok, denemekte fayda var.” İki günde bir arıyorum “Abi neredesin?”
- Bakırköy’de filan salonda.
- Gelebilir miyim?
- Haydi, gel, atla.
İki gün sonra yine açıyorum “Abi neredesin ?”
-Cennet Mahallesi’nde şu kuaförde.
Bekliyorum ha.

 

HERKES BİLE(YE)MEZ BİZİMKİ İNCE SANAT

Zaman zaman yolum Sabahaddin Usta’yla kesişiyordu. Türkiye’de bir numaraydı bu sahada. Bir gün abi dedim, bu sanatı öğretebilir misin bana? Haftanın üç günü işimi yaptım üç gün de yanına takıldım. Bıkıp usanmadan izledim. Bana şöyle yapacaksın böyle yapacaksın demedi asla. Bu hissetme işi. Eğeyi pensin içine vurunca bir yol var, onu bulup yürürsen ne âlâ, kâğıt gibi temiz pürüzsüz çıkar.
Aradan belki altı ay geçti. Hiç unutmam Bahçeşehir’deydik. Ansızın bir pens uzattı. “Al bakayım bile şunu!” Önce onun gibi göbeği sıktım, sonra eğeyle çalıştım, cilaladım. İnceden inceye gözden geçirdi. “Eğer” dedi “Bütün pensleri böyle yapacaksan ben mesleği bırakıyorum. Diyecek hiçbir şeyim yok, emeğim helal olsun sana.” Sözünde durdu, elini eteğini çekti, müşterilerini de devretti bana.
Zaten aileden zengindi, kafası rahat, keyifle çalışır, kendini sıkmaz.
İnanın bu çok önemli, eğer birisiyle tartıştıysan takıştıysan evden kavgalı çıktıysan tutulur kalırsın. Eğe yolunu bulamaz asla. Bir işi ne kadar çok yaparsan elin o kadar kırılır.
Düşünün on senedir bilfiil çalışmama rağmen eksiklerim var hâlâ.
Aletler standart değil, her biri ayrı marka, kiminin ucu bozuk, kiminin arkası açık, kimi kör kesmiyor. Hepsine ayrı kafa yoracaksın nereden başlasam acaba? Kuaförlük sıkıntılı meslek, kılı tüyü geç, akşama kadar kapris çekiyor, geriliyorlar ve aletler yere düşüyor.
Çeliğin en büyük düşmanı da bu, ağzı bozuldu mu elden geçmeli mutlaka.
Bizim işte malzemen iyi olacak, İsviçre malı eğeleri tercih ediyor, on misli ödüyoruz icabında. Bir eğeyi bir hafta kullanıp atıyoruz, paranın gittiğine değil işinin bittiğine bakacaksın bu sanatta. Bayan maniküre başladığı zaman tırnağı çizmemesi lazım ve keserken eli koşacak, hız katacak hızına. Onun için üzerinde çapak kalmamalı. İşte ustalık da burada. Pens konusunda Almanlar iyidir. Solingen diye bir şehir var, çeliği ve işçiliği on numara. Ancak %90 Pakistan hâkimdir piyasaya. Alman malı 13 avroysa, bunlar üç avro.
Çelik kalitesi olarak pek fark yok ama işçilik başka. Ha parayı azıcık yükseltirsen Pakistanlı da itina ile yapar. “Kardeşim bana üç değil, 5 avroluk mal hazırla” de, Alman’dan aşağı kalmaz.
- Fabrikaları mı var?
- Yoo basit atölyeler, önlerinde makinalar, ayaklarını kıvırıp oturuyor, çok da iyi iş çıkarıyorlar.
- Peki Çin?
- Manikür grubunda hiç şansı yok, asla alınmaz. Saç makası hadi bir yere kadar.
- Abi senin sol kolunda niye kıl yok?
- Çünkü üzerimde tecrübe ediyorum, makas ustura gibi olduysa tamam. Manikür aletlerini de elimde dener, etimi keserim mutlaka.
- Sorması ayıp manikür ne işe yarıyor?
- Tırnakların arkasındaki ölü etleri kaldırıyorlar. Oje düzgün görünmez yoksa.
- Oje için et mi kesiliyor?
- Evet bir miktar. Ayaklara yaparlarsa pedikür diyorlar.
-Gelelim saç makaslarına?
-Bazı makaslar yüz güldürmez hiç uğraşma. Japon makasları pahalıdır ama verdiğini hak eder fazlasıyla. Kasho, Joewell, Matsuzaki, Togiya, Tondeo’lar berberi yormaz, saatlerce makas sallamak kolay değil yoksa... Biz taş değil zımpara biley yapıyoruz. Bunlar hususi zımparalar, Japonya’dan getirtiyoruz, 800 kumdan başlar, bin, iki bin, üç bin kuma kadar. Rakam büyüdükçe inceliği artar, iz bile bırakmaz... Cila da atınca, yeni gibi olur, vitrine koyabilirsin pekâlâ... Nasıl manikür aletlerinde el eğesi kullanıp malzemeyi yemekten kaçınıyorsak yüksek kaliteli makaslarda da keskinliği ve sessizliği korumaya çalışıyoruz. Bunun için iç kısmı ayna gibi olacak.
- Burayı iyi bulmuşsunuz, Tahtakale’de dükkân aslanın ağzında.
- Önce ikinci katta bir yer tutmuştuk arkadaşımla. Onun başka işleri vardı, bileyden uzak kaldım, bunaldım. O gün helalleştik, ayrıldık, çıktım iniyorum aşağıya. Merdivende bir dost çevirdi “Yaa Atakan” dedi, “Gül gibi sanatın var, sen bileyini yapsana.”
- İstiyorum da ortak dükkânda olmuyor.
Kulağıma eğildi: Bak şu çakmakçı var ya, boşaltacak haberin ola. Gittim; “Devretmeyi mi düşünüyorsunuz?”
-Evet. Öyle bir niyetimiz var. Söylediği rakam beni aşıyordu. Altımda bir arabam var o kadar.
-Böyleyken böyle, durumum ortada.
-Abi bir sorayım babama.
Pazartesi aradı “Gel Atakan o iş tamam!”
Hemen arabayı sattım, parayı saydım.
Rüyamda görsem inanmazdım. Rabb’im istediğim yerde dükkân bahşetti bana. Biliyor musun berberlerin ayakları zaten buralarda. Geliyor, pensleri makasları bırakıyorlar, alışverişlerini yapıyor, dönerken tertemiz alıp gidiyorlar, vakitleri onlara kalıyor.
-Çırak yetiştirdin mi hiç?
-Nerdeee? Eleman arıyorum ama yeni nesil dükkâna bağlı kalmak istemiyor, itibar etmiyor kapalı mekâna.


.

Yangına müdahale mi, yalanla mücadele mi?

 
A -
A +

 

Sanal mecra kontrolsüz, teşkilat alevlerle boğuşurken "hımmm kesin otel yapacaklar" sözü dolanıyor ortalıkta.  Orman Mühendisleri "tek otel göstersinler" diyor, "5 binimiz istifa edeceğiz o dakika!"  

Eskiden anlatırlardı: Vali köyü ziyaret ediyor. Teyzem ne bilsin samimi konuşuyor. “Oolum sen nerde çalışıyon bakem?” 

-Ben bu vilayetin valisiyim ana.

-Aaa evladım accık daa okuyaydın da, ormancı olaydın ya. 

Ormancılık böyle itibarlı bir meslekti çocukluğumuzda.

Orman Genel Müdürlüğü Anayasa ile korunan bir teşkilat. Ayrı hukuku, kanunu var. Memleketin neredeyse üçte birini idare ediyor ve toz kondurmuyor yeşil vatana. 

Geleneğimiz göreneğimiz de ağaca saygıdan geçiyor, ecdat yaş kesenle, baş keseni bir tutuyor. 

Sonra bir baltalar elimizde devri… 

Yamukluğu fark ediyorlar da “Kestane gürgen palamut”a bağlıyorlar sonunda. 

 

MÜMTAZ TEŞKİLAT

Duyduk ki OGM yangın eğitimi veriyormuş, bizi de çağırdılar, atladık gittik Antalya’ya. Gazeteciler has bir şey sanıyorduk, meğer bu sene 105 bin gönüllüyü eğitmiş, donatmışlar ayrıca. 

Tamam vatandaş yangına koşuyor ama şibidik terlik, naylon mintan ve benzinli motorla. Bırakın hayrını kendi hedef oluyor bu defa. Keşke üstünde dayanıklı urbalar, fosforlu yelekler, mukavim botlar olsa. 

İşte teşkilat sadece eğitim vermekle kalmıyor, kıyafetleri de temin ediyor, koyun dursun diyor kenarda... 

Hiç unutmam bir yangın tüpü almıştım, satıcı “kullanmak nasip olmasın” demişti üstüne basa basa. Dilerim dolabınızda kalır, geçirmek zorunda kalmazsınız sırtınıza. 

Gördüğüm o ki OGM çalışanları arasında resmiyet değil samimiyet var. Diyelim bir hafta dağda bayırda kalmış alevlerle boğuşmuşsun omuz omuza. Abi kardeş olursun, amir memur mu kalır o saatten sonra. 

Ki geçen yıl Genel Müdür 20 gün boyunca sahadan ayrılmamış, evrakları bile dağda imzalamış hatta. 

OGM büyük bir müessese ve ciddi bir birikimi var. Beynelmilel teşkilatlara ya üye ya da yönetimde yer alıyor.  Avrupalı ormancılar yakinen tanıyor, takdir ediyorlar. 

Eskiden teşkilat yazın teyakkuzda bekler, baharlarda fidan diker bakım yaparmış. Artık arazi araçları var, 12 ay çalışabiliyor rahatlıkla. 

Sürekli eğitim alıyor, yeni teknoloji ve cihazlarla tanışıyor, istim üzerinde duruyorlar.

Yangına müdahale mi, yalanla mücadele mi?

 

İSTİKBAL YERLERDEDİR

Bizim için yarım evlek bir yer yakıyorlar, gösterdikleri gibi tırmıklarla çalışıyor rüsumatı ateşten ayırıyoruz çabukça.

Yüzümüze vuran sıcaklık 600 ila bin derece arasındaymış, kaşları kirpikleri yakacak kadar büyütmüyoruz. Hanım muhabirler su tabancalarına sarılıyor, yarısını söndürüyorlar.

Peki diğer yarısı?

“Uçak ve helikopter gelecek gösteri yapacak" diyorlar.

Bir değil iki uçak geliyor, kırmızı renkli bir mayi atıyorlar, ne yalan söyleyeyim pek hayrını görmüyoruz. Sonra devasa bir helikopter görünüyor, haznedeki suyu boca ediyor. 

Dostlar alışverişte görsün dumanın rengi bile değişmiyor. 

Anladığım kadarıyla havadan müdahale hikaye... Yangın sön-dü-rü-le-mi-yor.

Ha öyle arazi olur başka türlü yaklaşamazsınız, o başka.  

Medyanın da işi yok, THK niye desteklenmiyor diye diz dövdürüyor vatandaşa.

 

TEZVİRAT MÜGALATA 

Teşkilatın Kurum ile bir derdi yok bu sene kiralanan 55 helikopterin ellisi, 20 tayyareden 9’u yine THK'ndan. 

Hoş onlar da kendi malı değil, piyasadan bulup buluşturuyor komisyonunu alıyor. 

OGM 1995’den bu yana Kuruma 214 milyon dolar ödemiş. Bir nevi destekleme alımı, payanda.  

Bu küçük bir meblağ değil. Kıymetli mülkleri, kurban derileri, zekat fitre gelirleri, teberru ve bağışlar da yağıyor ayrıca. Peki kendini yeniledi mi? 

Manzara ortada. 

THK’nun elindeki uçaklar piston motorlu ve atmış küsur yaşında. Artık ticari havacılıkta kullanılmıyor, ha antika olarak saklarsın o başka.

Zaten hava meydanlarında yakıtları bulunmuyor. Erzurum’da beş gün kalmış bir kere kalkamamışlar. Motorları 37.5 derece üzerinde çalışmıyor, yazın hiç şansı yok Akdeniz kıyılarında.

Kiralama avantajlı, bu sayede hem yeni araç kullanıyorsunuz, hem de filo yenileme gibi bir derdiniz olmuyor. Zaten yangın uçakları Kanada, Rusya, Ukrayna gibi birkaç ülkenin elinde bulunuyor. İhale kimde kalırsa kalsın tayyare temin edilecek adres belli. THK’da bunu yapıyor. 

Dünyanın kuzeyi yaz iken güneyi kış, mevsim döndükçe hava araçları aşağı yukarı taşınıyor. Yani diyeceksiniz, daha fazlası da gerekmiyor aslında. 

 

AKDENİZ HASSAS

Orman Yangını daha ziyade Akdeniz ülkelerinin çilesi, bir de Avustralya ile California gibi sıcak coğrafyalarda.

Diyelim bir alan yanıyor yüz tayyareyi arı gibi gezdiremezsin mıntıkada, hava sahası diye bir şey var. Şu an Ormanlarımızda her 5 kmde bir gölet ya da 800-bin tonluk havuzlarımız var, eksildikçe sensör ikaz ediyor. Eskiden helikopterler yarım saatte bir sorti atardı, şimdi her 5 dakikada. 

Küresel ısınma ve iklim değişikliği sıkıntılı bir konu, 2021'de son 140 yılın en sıcak Temmuzu yaşandı, dileriz mutedil geçer bu defa.  

Hainlere de bilgi akıyor, birileri rüzgâr ve nem oranlarını takip ediyor, haydi diyor hayduta. Tesadüf olmadığı belli, yangının çıkış noktaları ortada. 

Zaten orman yangınları % 90’ı insan kaynaklı olur. Cehalet ve ihmalle savaşırsınız yeter ki kasıt olmasa...   

Köylüler eğitilmiş artık çoban ateşi yakmıyor, kuru otları temizliyorlar fırsat buldukça. 

Yangının olması için üç şey lâzım, yanıcı madde ki zaten kendisi, yakıcı madde (belki bir sigara) ve bol oksijen (rüzgârlı hava). 

Bu üçten birini eksiltebilirsen ne âlâ.

Ormanlarımızın % 55’i yangına hassas. Sanıldığı gibi çam risk değil, iyi ki var. O zaten evin yerlisi binlerce yıldır Akdeniz havzasında. Gariptir 100 dereceye kadar zarar görmüyor. Yandığında ise tohumların çimlenme kabiliyeti artıyor. Rabbimizin lütfu ihsanı. Farklı bir tür olsa zahmet çekilirdi ormanlaştırmakta. Yanmış dalları yere ser, neşv-ü nema ediyor biiznillah. 

Blok ormanları bölmek için sırtlarda servi söğüt gibi farklı türler dikiliyor. Bunlar ormancıya mekân ve zaman kazandırıyor yangında.

Yangına müdahale mi, yalanla mücadele mi?

 

İHA GİBİ MALIN OLSUN

Erken haber alma işi de mühim, kuleler, termal kameralar anlık bilgi akışı sağlıyor. İHA’yı orman yangınlarında kullanan ilk ülke biziz. Artık her şey ekranda. O kadar düzgün koordinatlıyor ki Ankara masa başından müdahale edebiliyor yangına. 

Birinci ekip çekilsin, ikinci ekip sağ tarafa...

Eğitim esnasında birden sirenler çaldı, meğer İHA’nın biri Hisarçandır mevkiinde alev yakalamış. Kamera görüntülerini incelediler "yıldırıma benziyor" dediler, çünkü tek ağaç. Riskli olmasa da helikopter kaldırıldı ve Konyaaltı'ndan ekip sevk edildi sahaya. 

Bu yıl İHA sayısı 8'e çıkmış (TAİ ve Bayraktar) 18 bin feetde (6 km) dolanıyor, nabız tutuyorlar adeta. 

Hatırlarsanız Hatay'da İHA ormanı yakan şahsı evine kadar takip etmişti, elini yıkayamadan polis almıştı karakola. Artık kimsenin yaptığı yanına kalmayacak. 

Yazılımlarımız yerli ve milli, uluslararası fuarlarda hayran kalıyor, inanamıyorlar. Dost ülkelere (Balkanlara, Asya’ya) eğitim ve teknoloji bedava. 

Fransa’da bir konferans düzenleniyor, eko turizm, ağaçlandırma filan konuşuluyor. Mevzu orman yangınlarına gelince "bizim Türkiye’ye vereceğimiz bir şey yok" diyorlar "önümüzdesiniz zira!" 

 

MAKSATLARI BAŞKA

Geçen sene o hengamede birileri organize olup "Help Türkiye" diye bir hareket başlattı. Maksat devleti güçsüz ve biçare göstermek. İyi niyetli saflar da katıldı onlara. Bittik, battık, göçüyor muyuz acaba?

Birbirine benzemez onlarca yapı, grup, klik, takım hemen organize oldu, ağızlarında hep aynı sloganlar. Twitter’da bir dakikada 25 bin, ardından 50 bin, 75 bin 100 bin gibi sayılar. Kanada, ABD ve Fransa’dan spot hesaplar devreye girdi ve 7 milyona ulaştılar bir anda. 

Anafor başlayınca fenomenler de gezinecek alan buldu, siyasetçilere fırsat doğdu. Mevzu tabiat oldu mu devlete küfredebiliyorsunuz rahatlıkla. 

Ve o meşum fısıltı, "kesin otel yapacaklar!" 

Bu bir kere Anayasa’ya aykırı, bildiğin bir şey varsa suç duyurusunda bulunsana savcılıklara. 

Bazı gazeteciler araştırıyor ve öyle olmadığını görüyor, münakaşa çıktığında “orman arazisinde otel mi olurmuş canım” diyorlar. 

Bazıları da "tamam ben de biliyorum ama" deyip devam ediyor yalana. Bir yere angaje, ona tık kazandıranlar "öyle konuşmasını" istiyor zira. 

Reyting peşinde olanlar da hadiselere menfi bakıyor, tansiyon yükseltiyor. Memlekette şu şu güzel işler oluyor dese takipçi kaçacak başka tarafa

Derken bir haber "eyvah helikopter düştü!" OGM'nin kaybı yok ama TSK, Emniyet ve Belediye’ye de soruluyor, düşen var mı acaba?

Çok şükür yokmuş, iyi de doğrusunu ilan edinceye kadar malum cenah salvo atışta. Tık peşinde koşan için haber "helikopterin uçmasında" değil "çarpmasında!" 

İşin acı yanı bunu uyduran özür, düzeltme ihtiyacı duymuyor. Amcam da kahve muhabbetlerinde "ne helikopterler düştü ne helikopterler" diye yakınıyor. 

20 tane profesör filan hastalığın ilacı budur dese altına imza atsa alakasız biri "ama kısırlık yapıyormuş" diye fısıldasa… Emekler gitti boşa.  

 

AMAN ORMANCI 

Ormancılar bükük boyunlu insanlar, hem ter döküyor, hem saldırılara muhatap oluyorlar. 

Sadece geçen sene 11'ini kaybettik, bizzat vazife başında vefat eden 133 kardeşimiz var (asker ve polisten sonra 3. sırada) ama kanun şehit statüsünü çok görüyor onlara. Arkadaşları aralarında para toplayıp ailesine sahip çıkıyor.  

Halbuki suda boğulan, duvar altında kalan, ateşte yanan mümin şehit sayılır inancımızda.

Bize "on dakika şurada dur bekle" dense sıkıntı basar, adamlar üç hafta kıpırdayamıyor duman altında, uyku durak yok, şuur bulanmış, gözleri kan çanağı.

2021’de 2973 orman ve 2500'den fazla arazi yangını çıkmış ve neredeyse tamamı o gün söndürülmüş soğutulmuş. Halbuki Kaliforniya’da tek bir yangın 103 gün sürdü, 1300 ev yandı, 380 bin hektar bağ, bahçe, çıt yok vatandaşta.  

ABD güçlü malum, 170 hava aracına sahip ve tek seferde 70 ton su atabilenler var netice yine hüsran!  

Telsiz emirlerine bakarsanız, ormancıları askeri operasyon sanırsınız. Aynı ordu gibi istihbarat, hücum, savunma. Kurşun yerine su sıkıyorlar tabancalarıyla. 

Bir ülkeyi havadan ne kadar bombalasan da piyadeni sokmadıkça senin olmaz. Zemin de itfaiye eri girmedikçe soğumaz.

Ormancılıkta "20-40-40" diye bir kaide var. Eğer hava nemi % 20’nin altına düşmüş, sühunet 40 derecenin üzerine çıkmışsa ve rüzgâr da 40 km hızla esiyorsa bırakın gidin diyorlar, siz artık bir şey yapamazsınız o yangına. Köyleri kasabaları boşaltın, gümbür gümbür geliyor, çekilin kenara.   

Bizim ormancılarımız ise 47 derece sıcakta, % 6 nem oranında ve 70 km hızla esen rüzgara aldırmadan çalıştı. Arkadaşı canını vermiş, hemen defnedip dönmüşler işlerinin başına. Yabancılar anlayamıyor "siz delisiniz" diyorlar açıkça.  

Bu sene hava gücümüz 118 parça, TSK’nın helikopterleri de kullanılacak ayrıca. 21 bin asker evladımız eğitim almış koşacaklar yangına. 

"Yarabbi ordularımızı karada, havada, denizde ve ormanda mansur ve muzaffer eyle" diye dua edeceğiz bundan sonra.

Yangına müdahale mi, yalanla mücadele mi?

 

TECRÜBESİ YETER 

Düşünün bir okoliptus tohumu 60 yılda üretilmiş, kaç nesil emek verdi ona. OGM böylesine köklü bir müesese ve 8 milyon insanımız ormanla yaşıyor. Ağaç kesmek tabirinden hoşlanmıyor, biz ormana nefes aldırıyoruz diyorlar, bir nevi budama. 

Seyreltme ile orman azalmaz artar. Keşke yangınlardan ziyade bunları konuşuyor olsak. Bölgeye köylüye nasıl hayrımız olur acaba? 

Eğer yangın sayısı yarıya düşürülebilirse herkes rahatlar, enerji zayii olmaz. Bunun için eğitim şart.  

Geçen sene 258 köy yangın sahasında kalmış, ikazlara rağmen kapı pencereler açıkmış, çatı olukları yaprak, kozalak doluymuş, balkonlarda yanıcı maddeler varmış, evlerin etrafını kuru otlar sarmış. 

Sanki amcam İsviçre dağlarında yaşıyor odunları dizmiş duvara. Burası Akdeniz, yazın o odunlar plastik bomba. 

Sene başından beri 22 600 orman köyünü dolaşmış, bizzat başında durup tedbir almışlar. İhmal edersen evinden ocağından olursun Allah muhafaza. 

Anız tam bir baş belası, acımadan böcekleri sürüngenleri yakıyorsun, rüzgâr yön değiştirdi mi sap gibi kalıyorsun ortada. 

Keşke hiç yangın çıkmasa ama bu risk var ve olacak, öyleyse tek şey kalıyor hazırlı olmak. 

 

ARTSIN EKSİLMESİN

Ormanlarını en çok artıran ülkelerden biriyiz 20 yıl önce 20.8 milyon hektar ormanımız varmış, şimdi 23.1milyon hektar.

Portekiz’in bizim 6 da birimiz kadar ormanı var, 17 700 yangın yaşıyor yılda. 

İspanya’da 11 460, Fransa’da 4215, İtalya’da 5124, Yunanistan’da 946, Türkiye ise 2700 civarında. 

1937’ten itibaren yükselen bir grafik var, ormanlar eskisi gibi bakir değil zira. 

En fazla ağaç kaybı 1945 yılında yaşanmış, kâbus gibiymiş adeta. 

O yılların araçları zayıf tabii, nerede şimdiki imkânlar?

Şu an OGM'nin 1065 arazözü var. Bunlar % 60 rampada % 30 yan eğimde ilerleyebiliyor, kar çamur vız geliyor. Alevler arasında kalırsa su bariyeri ile kendini (ve elemanlarını) koruyabiliyor. 285 su ikmal kamyonu peşleri sıra dolanıyor. 

2270 ilk müdahale aracımız var (4x4 pikap) 178 dozer hazır kıta. 

 

YANGINI TANIRSAN... 

Örtü yangınları dal, yaprak, yongaları yakar ama ağaçlara zararı olmaz. Tepe yangınları meşcereyi tamamen sarar, alevler boylu olurlar.

Rüzgâr taze oksijen demektir. Alevin ihtiyacı vardır ona, esinti parçaları alır, başka yerlere taşır, yeni yangınlar başlar. 

Gündüz zemin sıcaktır, rüzgâr denizden karaya eser (aşağıdan yukarıya).

 Gece zemin serindir, rüzgar karadan suya eser (yukarıdan aşağıya). 

Ormancı bunu bilir ve kullanır. Ancak Basra alçak basıncı çökünce denge bozulur, geçen sene 14 gün olduğu gibi mesela. 

Haziran ve Temmuz ayları tehlikelidir, gündüz 10-16 arası daha hassas.

Kısa boylu nebat mesela geven hızlı yanar, sizi geçebilir hatta. Boylu makiler hızlı yanar ve çevrenizi sarar, yanını yönünü kaybettirir insana. Girersen çıkamazsın. Fedakâr olabilirsin ama ölümüne çarpışmayacaksın, cepheden değil yanlardan vuracaksın yangına. 

Genç ormanlar da sıkıntılıdır, mümkünse yaklaşma, yolda tarlada bekle, kendini emniyete al ondan sonra. Yaşlı ormanların altları temizdir, en az bunlar uğraştırır, üzmez yormaz.  

Sazlıkların zemini bataktır, dozer arazöz sokamazsınız alana. Ancak hava araçlarıyla. 

Bir de toprak yangınları var Sibirya tundraları 9 ay buzdur, üç ay ise içten içe kızışır duman çıkar, çok da kötü kokar. 

 

BEYAZ DERSEM ÇIK

Yangın düz arazide sakin ilerler ama eğimle birlikte hızı artar. 

Duman beyaz ise korkma ama siyahsa işiniz var. Yanıcı malzemeyle dolu demektir gider başka yeri de yakar. 

Manavgat yangını 5 km bir hat halinde gelmiş ve alevler on dakikada 50 metre olmuş.

 500 Hiroşima’ya denk bir enerji. Helikopter tayyare bir şey yapamaz ona.

Dere ve yamaçlar çok tehlikelidir, alevi baca gibi çeker yukarıya. Yangını sırtta beklemek lâzım, bazen karşı ateş işe yarar.

Mühendisin biri anlatıyor: "O gün Boyabat gidecekti az daha, bırakmadık, yenileceksek de dedik çarpışa çarpışa. Bir sırtta karşı ateş verdik. Önce müthiş bir aydınlık oldu (videosunu gösteriyor) sonra zifiri karanlık ve yangın çöküverdi oracıkta." 

Bunu vatandaşa anlatamazsınız, görürse mani olur, dövmeye kalkar.  

Yangın bitti diyelim, OGM hemen ertesi gün araziyi ormanlaştırmaya çalışıyor. Tabiri caizse ilmek ilmek işliyor, tohumsa tohum, terassa teras, yetmedi ekskavatör kullanılıyor. Taşlık kayalık yerlere dalları bırakıyorlar, orada çimleniyor kendi başına. 

Peki ben bir yangın gördüm dağda bayırda. Ne yapmalıyım acaba?

Önce alo 177’yi ara diyorlar, sonra al eline bir tırmık dirgen çalı çırpıyı uzaklaştır, elinden ne kadar geliyorsa. 

Yörenin çobanları da onu yapıyor, bazen büyümeden önlüyor, savaşı kazanıyor, ekibe soğutmak kalıyor. 

 


.

Kiev'in bir hayaleti daha vardı... Rusların kâbusu Erich

 
A -
A +

Rusya neredeyse 4 aydır Ukrayna'da... Bakalım ne kadar oyalanacaklar daha?

Hesabı Ukrayna'nın teslim olacağı üzerine yapmışlardı, baltayı vurdular taşa. Hatırlarsanız bir ara "Kiev'in hayaleti" diye bir şehir efsanesi dolaşmıştı ortalıkta. Efendim 29 yaşındaki Binbaşı Stepan Tarabalka Mig 29'u ile işgalin ilk günü altı Rus uçağını düşürmüş ve ilerleyen günlerde sayı 40'a varmıştı güya. Savaşlarda böyle hikâyeler anlatılır, velev ki yalan dahi olsa. Nitekim 5 milyon izlenen videoda bazı sahnelerin bilgisayar oyunundan aparıldığı ortada. Askerliğimi Eskişehir 1. Ana Jet üssünde yapmıştım, pilot muhabbetlerine bayılırdım. Bir NATO tatbikatında İtalyan yüzbaşı köprünün altından geçince, bizimki de peşinden dalıyor. Fark şu, başı aşağıda. İçim ürpermişti duyunca. "Peki" diye sordum "Bu arkadaş F-15 kullanan bir Amerikalıyla kapışsa?" Dediler ki "Değil tek bir Phantom, bir filo da gitse bir şey yapamaz. Çünkü sen onu göremeden o seni radarına alır, kilitler, muharebe bitmiştir orada!" Mig 29, 1977'de üretilmiş, yani 45 yıl olmuş nereden baksan. Bir SU 57 karşısında şansı olabilir mi? Sormak lâzım pilotlara.

Kaldı ki Rusya'nın bütün radarları uyduları pilotuna çalışır, anlık bilgi akar ekranına. "Dikkat saat 10 yönünde, bir Mig yaklaşıyor" gibi mesela.

Kiev'in bir hayaleti daha vardı... Rusların kâbusu Erich

 

MERTLİK BOZULDU MU?

Birinci Cihan Harbi’nde pilotlar bombaları elleriyle aşağı atmakta, birbirlerine tabanca sıkmaktadırlar karşılaşınca. Uçağa makineli koyma fikri ilk defa Osmanlının aklına gelir ve Çanakkale'de bir İngiliz uçağını avlayarak çığır açar. 2. Dünya Savaşı uçakları daha can yakıcıdırlar. Bin beygirlik enjeksiyonlu Daimler Benz motorları  Massercmith'leri uçurur, Almanlar, karbüratörlü Rus uçaklarını kolayca avlar. Ama bu vurulmayacakları manasına gelmez, makineliden yağan mermiler markaya modele bakmaz. Denk gelirse by by. Pilotlara da çok şey düşer, gözü keskin, refleksi iyi olan 1-0 önde başlar maça.

Erich Alfred Hartmann tam 352 tayyare düşürür (resmî rakam) ki bu sayı orta ölçekli bir Avrupa ülkesinin hava kuvvetlerine denktir âdeta. Bahsi geçen çocuk 1922 - Weissach doğumlu bir sarı kafa. Babası Alfred Erich Hartmann hekimdir, savaş yorgunu Almanya'da iş bulamaz, gider Çin'e taşınır çorba telaşına. Erich'in çocukluğu gurbette geçer. Milliyetçiler (Çan Kay Şek) ve Kızıllar (Mao Zedong) arasında iç savaş kopunca (1928) döner gelirler yurtlarına.

 

BUBİ (ACEMİ-ÇAYLAK)

Erich'in annesi amatör pilottur, kendisi de Rottweil'de okurken Luftwaffe'ın (Alman Hava Kuvvetleri) düzenlediği kurslara katılır, planör kullanmaya başlar (1936). Nazi Almanyası, II. Dünya Savaşı öncesi pilot okulu açar, Erich de gider koşa koşa. Ekim 1940'ta Neukuhren'de askerî eğitime alınır, 6 ay sonra tek başına uçmaya başlar. Bilahare Lachen-Speyerdorf'ta hava mücadele teknikleri ve silahlar hususunda donatılırlar. Zerbst'te vakti Messerschmitt Bf 109'u tanımakla geçer, uçağı ile yek vücud olur âdeta. Ekim 1942'de Barbarossa Harekâtı için Doğu Cephesi'ne (Ukrayna'ya) yollanır. Mariupol’de (evet o Mariupol) ünlü pilotlarla uçar. Ustası Paule Romann işi 4 kelime ile özetler: Gör, ölç, saldır, ayrıl! O gün on Rus uçağıyla karşılaşırlar, Erich'in ilk çatışmasıdır, ekipten kopar, takılır kızılların ardına. Bırakın vurmayı yem olacaktır az daha. Bu yüzden ceza alır, hapis yatar. Ve adı Bubi’ye (acemi) çıkar kıtada. Sonra Walter Krupinski'nin emrine verilir. 25 Mayıs 943'te bir Rus La-5 ile (Lavochkin) tokuşurlar, hasar alsa da uçağını yere indirir ustalıkla.

Kiev'in bir hayaleti daha vardı... Rusların kâbusu Erich

 

HİTLER'DEN MADALYA

Kursk Muharebesinde ehildir artık. Bir günde 7 Rus uçağı düşürür ve kısa sürede 90 hava zaferine imza atar. Ancak bir İlyushin-II ile girdiği çatışmada inmek zorunda kalır, yaralanır, yakalanır. Revire taşınırken kamyondan atlar, izini kaybettirir ayçiçeği tarlasında.

1943 yılını 159 hava zaferi ile tamamlar. Mart 1944'te sayı 202 olur, kaputundaki siyah laleden ötürü adı Kara Şeytan'a çıkar. Almanlar ise "Sarı şövalye" derler ona.

O yıl Hitler'in rezidansına (Berghof) çağrılır. Staffelkapitan'lığa (Bnb) terfi eder, göğsünde sıra sıra madalya.

Meşe yapraklı, kılıçlı, pırlantalı demir haç nişanını alabilen 27 kişi vardır koca Almanya'da.

1944'te ABD, Almanların çalıştırdığı Romanya petrol sahası Ploeşti'ye saldırır. Erich, P-51 Mustang'lere de göz açtırmaz. 9 Amerikalı avlar ve 274 zaferle Gerhard Barkhorn'u geride bırakır. Bilahare 352 hava zaferi ile zirveye tırmanır ki bu rekor kırılabilmiş değildir hâlâ. En büyük hususiyeti rakiplerine sinsice yaklaşmasıdır. Bir keresinde birlikte uçan Rus ve ABD filolarını takibe alır. Öndeki Rus uçağını vurur, Ruslar da döner Amerikalılara saldırırlar. Yesinler birbirlerini Erich çoktaan ayrılmıştır sahadan.

 

CESARETTEN ESARETE

Savaşın sonlarına doğru Almanya akıbetini hisseder. Erich ve arkadaşları önce uçakları yakar sonra Amerikalılara teslim olurlar. Bizimki tek celsede 20 yıl hapse çarptırılır. Ancak Sam Amca onu Stalin'e satar. Sil baştan mahkemeye çıkarılır, Briansk köyünde "780 sivilin öldürülmesi", "ekmek fabrikası saldırısı" ve "345 pahalı Sovyet uçağının imhasıyla" suçlanır. Novoçerkassk'ta tecride alınır. 5 ay hücrede çürüdükten sonra Ural Dağlarındaki Diaterka kampına yollanır. Açlık ve soğuğa rağmen Rusların "gel bize çalış" teklifine kulak asmaz. Aradan 10 buçuk yıl geçer, Batı Almanya ve Sovyetler arasında "ticaret anlaşması" imzalanır. 16 bin Heimkehrerle (geri dönen askerle) birlikte serbest bırakılır.

Hava kuvvetlerine döner ve avcı filosu kurmaya çalışır. Ancak F-104 alımına
karşı çıkınca üstleriyle arası açılır, sıhhatini bahane ederek ayrılır. Hangelar'da (Bonn yakınlarında) uçuş okulu açar. Eski savaş pilotu Adolf Galland ile akrobasi uçuşları yapar, çorbayı kaynatırlar.

Erich "Sizce en iyi pilot kim" diye sorulduğunda "kesinlikle ben değilim" der, I. Cihan Harbi pilotlarından Kızıl Baron lakaplı Manfred von Richthofen'e olan hayranlığını saklamaz.

Baron düelloya çıkmış gibi savaşır, bu yüzden düşmanları da saygı duyar, cesedini askerî merasimle kaldırırlar.

 

ELDE VAR HÜZÜN

Der Stern von Afrika (Afrika Yıldızı) lakaplı Hans Marseille ise II. Dünya Savaşı’nda 382 çatışmaya katılır ve 154 İngiliz uçağı düşürerek ün kazanır. Karşısında Rus tayyareleri değil P-40, Hurrican, Spitfire gibi gözde İngiliz canavarları vardır. 4 tane de ağır bombardıman uçağı avlar bu arada. 17 Haziran 1942'de ise 7 dakikada 6 İngiliz uçağı, 15 Eylül 1942'de 11 dakikada 7 Avustralya avcı uçağı düşürür ki her birine harcadığı mermi 10-15 civarındadır. Kurşunları çivi gibi çakar, kokpit ve motor üzerine sıralar. Marseille kıvrak manevralar yaparken nişan alabilen müstesna bir pilottur, eğer Rus cephesinde vuruşsa rekor kırabilirdi pekâlâ.

Kiev'in bir hayaleti daha vardı... Rusların kâbusu Erich

O gün kendisi için hususi getirilen yeni nesil Messerschmitt bf109 G2'yi tecrübeye çıkar. Alet yeni silahlara sahiptir ve Nitrojen NOS2 boost sistemi ile fazladan 350 beygir yakalar. Alana dönerken motoru alev alır, tereddütsüz atlar, ancak kafası kuyruk dümenine çarpar, paraşütünü bile açamaz, o irtifadan toprağa. Alman pilotlarından Gerhard Barkhom 301, Günther Rall 275, Otto Kittel ise 267 rakibini aşağı yollar.

Listeye bakıyoruz, çok sayıda uçak düşüren pilotlardan ilk 108'i Alman. Sonra bir Fillandiyalı ve bir Japon görüyoruz, ardından yine Alman, Alman, Alman... SSCB ancak İvan Kojedub ile 112. sırada yer bulabilir. Ki o da önemli bir pilottur, 62 hava zaferi kazanmak kolay değildir, nispeten zayıf uçaklarla.

 

NE MASRAF AMA

Bakın 1939-45 arası ABD 303.665, Nazi Almanyası 120.738, SSCB 158.220, İngiltere 131. 549, Japonya 79.123, İtalya 11.122, Fransa ise 5.276 tayyare yapar; cem'an 809.693 rakamına ulaşırlar. Neredeyse bir milyon uçak, şu giden paraya bak. Tankları, gemileri, yakılan tesisleri, yıkılan şehirleri, köprüleri, limanları saymıyoruz daha. Eğer bu meblağ insanlığın saadeti için harcansaydı var ya... O hengamede 70 milyon insan ölür, daha dün sivilleri zehirli gazlarla filitleyenler, nükleer bombalarla moleküllerine ayıranlar, oturmuş İslamafobi geveliyor! İnsaf yani! "Yuh" derler adama


.

İki teker dert çeker

 
A -
A +

Geçen gazetemiz hastanesinin doktorlarından Şükrü Çido ve Ahmet Faruk Yağcı konuşuyor. Kulağıma bir İznik Gölü ve Köfteci Yusuf lafı çarpıyor yanlış duymadımsa. “İznik’e mi” diyorum, “Beni de alsanıza.”
- Bisikletin var mı?
- Bisikletim mi? Var sayılır gazetemiz bir tane vermişti kuponla. Ama yıllardır yatıyor, fren teli kopuk, vites çalışmıyor, biraz ihtiyacı var bakıma.
- Olsun al da gel. Biz arabaları Orhangazi’de bırakıp asılıyoruz pedallara, göl çevresini dolanıp dönüyoruz yine aynı noktaya.

- Deme ya, 100 km vardır kesin.
- O kadar yok canım, 96 km civarında.

- Ha iyi azmış geleyim o zaman. Siz metre metre biliyorsunuz maşallah.
- Eh biraz biliriz işte, sekiz yıldır ter döküyoruz yollarında. Gölü solumuza alıyoruz Gölyaka, Narlıca üzerinden gidip, Çakırca Boyalıca üzerinden dönüyoruz.

İki teker dert çeker

- Ben becerebilir miyim acaba?
- Neden beceremeyesin? Yorulduğun yerde bırakırsın. Eldivenin, gözlüğün ve kaskın olacak ama.

- Ya merak etme bize bişi olmaz acı patlıcanı kıraa...
- Bize bişi olur ama. Şimdi eskaza düşsen ellerin sürtülse asfalta... Hele kafanın zemine çarptığını düşünebiliyor musun? Ekibin tadı mı kalır o saatten sonra?

- O zaman ben dönüşte uğruyayım Abi, hem malzemelerimi tamamlıyayım, hem antrenman yapayım biraz.
- Bekleriz Kirpi Bisiklet Grubunun kapısı açıktır daima...

- İyi de yaşınızı başınızı almış adamlarsınız, velespit turu da nereden geldi aklınıza?
- Rahmetli oğlum Dr. Tayfur, iyi bisikletçiydi, virüs ondan bulaştı. Ben de boş durmadım, 15-20 arkadaşı taktım ardıma. O gün bu gündür aksatmamaya çalışıyoruz. Hiç olmadı pazar sabahları Beylikdüzü’nden Yeşilyurt Feneri’ne kadar gidip geliyoruz. Ceman 50 km filan. Döndüğümüzde millet yatakta oluyor, çaydanlıklar bile konmamış ocağa. Bir iki tıfıl ekmek almaya gitmiş çapaklı gözlerini oğuştura oğuştura dönüyor... Kapıdağ turunu da severiz bu arada. Yenikapı’ya kadar pedala kuvvet, oradan feribota, ver elini Bandırma.

- Feribot bisikletten para alıyor mu?
-Yoo almıyor, hoş bizim bisikletlerimiz hafiftir okka tutmaz. Erdek’ten başlıyoruz kıyıdan kıyıdan yarımadayı dolanıyoruz tamamıyla.

- Yurt dışına açılıyor musunuz peki?
- Ege adalarından beşini gezdik, Batı Trakya’ya açıldık, Dedeağaç, Gümülcine, İskeçe ve Kavala. Oradan Tasos’a geçtik hatta.

- Yüzlerce kilometreden bahsediyorsun. İnsan tığ gibi olur gram yağı kalmaz.
- Derdimiz spor değil, yok fit olalım göbekler çıkmasın ortaya. Biz sadece bu aracı seviyoruz, o kadar. Bisiklet size hem hürriyet vadeder, hem de aczini anlatır.

- Ki bunlar hafif ve süratli modeller.
- Elbette 2 asır evvelki tahta bisikletlerden bu yana çok şey değişti ve değişiyor. Geliştirilmeye çok müsait bir alan. Otomobilcilerin hikâyelerini okursanız görürsünüz, çoğu bisiklet imalatçılığı ile çıkmış yola. Aktarma organlarında çok yenilikler var, karbon malzemeler, kayışlar da girdi hayata. Ben her tur sonrası bisikletimi kolonyalı mendillerle siler asarım odamın duvarına. Ama Şükrü lastik bile şişirmez, yanında Ahmet Abi’si var nasıl olsa.

- Rekor skor peşinde değilsiniz yani.
- Yoo eğleniyoruz. Arkadaşlarımız müstesna insanlar, düşünün o kadar yoruluyor, ıslanıyor, üşüyor, yerine göre kötü yerlerde kalıyor ve mide bozacak şeyler yiyoruz ama bu güne kadar tek münakaşa çıkmadı aramızda. Serde hekimlik var ya, kan şekerleri düşünce birer parça çikolata veriyorum onlara, gülücükler oturuyor simalarına. Sabahları düzgün bir niyet ve besmele ile çıkar, dönüşte helalleşiriz mutlaka.

- Grubunuz kaç kişi?
- 20 kişi ama 9 kişi toplayabildik en fazla. Şükrü ve Cüneyt Beylerin yeri ayrı, beni yalnız bırakmıyorlar asla.

- Peki arkada kalanlar?
- Elbette profesyonel değiliz, kimimiz rampada kopuyor. Ben fıkra anlatmaya başlıyorum, ama nasıl ballandıra ballandıra. Sonunu merak eden yeni bir gayretle yükleniyor pedallara.

- Peki ben de niyetlensem bisiklet ve malzeme almama yardım eder misiniz?
- Genellikle ustalaşanlar bisikletlerini yeni başlayanlara satar, üstüne para koyar daha gelişmişini alırlar. Ben de orta hâlli bir bisiklete biniyor, kan ter içinde kalıyordum. Vefat eden oğlum bana iyi bir bisiklet almış, lastik tamiri, fren ayarı, vites kullanımını anlatmıştı. Tecrübeniz arttıkça, yenilenme ihtiyacı hissediyorsunuz. Sonu yok, tamam bu iyi diyorsunuz, daha iyisini çıkarıyorlar.

-Gece devam ettiğiniz oluyor mu?
- Oluyor, lambası güçlü arkadaşlar öne düşüyor. Mazgallardan çok korkuyoruz, tekerleklerimiz ince, bir düşerse var ya oyuğa.
- Allah muhafaza. İnsanı füze gibi atar.
- Köpeklerden çekinmiyoruz desek yalan olur, sürü içine bile girsen telaş yapmayacaksın, paçayı da kaptırmayacaksın ama.

- Unutamadığınız turlar...
- Rahmetli oğlum Gökçeada turu planlamıştı. Dr. Şükrü ve Hakan Ünsal hazır kıta. Eceabad Kabatepe arasında bir kır kahvesine oturduk adam bir domates kesti burcu burcu, üzerine zümrüt yeşili bir zeytinyağı döktü, köy ekmeği ve keçi peyniri getirdi yanına. Meğer ki rastgele o lezzeti unutamam hâlâ.

- Yol boyu lokantaları korkutur oysa.
- Ben ihtiyarlığa veriyor, samimiyet kuruyorum, ünsiyet peydahladın mı mutfaklarına girip çıkıyorsun kolayca. Zaten işimizin adı ne? Dost olmak, laflamak. Kahvaltı dert değil, iki okka üzüm alırsın yeter icabında...

- Biraz da gezdiğin yerleri anlatsana.
Rodos’u gezerken ikindi ezanı okundu. Cami bakımlı ama cemaati kalmamış, imam bizi gördüğüne pek memnun oldu. Biz onun sevindiğine sevindik. Dönüşte Denizli Kale’ye uğradık. İsmail Amca’mız bizi Amerikan arabası ile karşıladı, bahçesinde et yedirdi, bagajımızı kavun ve limon ile doldurdu. Yunan gümrükleri ağır işler, can sıkar. Birisi kıllık olsun diye tamir çantama el koymaya kalktı “telefonunu ver” dedim, “lastik patlayınca seni arayacağım” Baktı dişliyiz çekildi kenara. İstanköy adasında hedefimiz Kefalos’tu denize girmekten karpuz kesmekten vakit kaybettik. Kasabaya girdik bomboş in cin top oynuyor, Dimitri adlı bir aşçı bulduk adam çipura pişirdi on numara, otelimiz 6 km ötede ama yollar karanlık ve ıssız, bizi kamyonetiyle götürdü. Neşemiz üzerimizdeydi gülmekten ağrılar girdi karnımıza... Yine Pazarkule’den Yunanistan’a geçmiştik, hedef 95 km ötedeki Dedeağaç. Ama karşıdan esen rüzgâr bayılttı âdeta. Nureddin ile Hakan uzadılar, Şükrü ile ben kaldık mı arkada. Hatta bir ara banka uzandım, tek kaldım. Bisiklete bindim ama duvara çarpmış gibiyim. Bir polis otobüsü korna çalarak geçti, önümü kesti. Eyvah yine ne suç işledik acaba? “Atla Amca” dediler hatta teklifsizce bisikleti içeri aldılar. Biz seni arkadaşlarının önüne geçirelim, onlara tafra yaparsın “nerede kaldınız ya?” Nasıl gülüyorlar kah kah kahkaha.

-Yaptın mı?
- Yutar mı bizim kurtlar? Yakınımızda Lefkimi Millî Parkı vardı, Sofulu köyündeki otelin sahibesi Maria“Zaten başka kalan yok” dedi, anahtarları bırakıp gitti. “Ya müşteri gelirse” dedim, “Beğendiği odaya girsin, parasını alın, görüşürüz sabaha.” Rumlar evini sever, pek çıkmazlar dışarıya. Bir beldeye girince çok az insan görürsünüz, çamaşır asan bir teyze, çapa yapan bir ihtiyar. Dön Edirne’ye Lunapark gibi, ışıl ışıl, cıvıl cıvıl herkes dışarıda. Bizde okuldan dönen çocuk n’apar? Çantayı attığı gibi sokağa.

- Çabuk dost oluyorsunuz.
- İşime de yarar, polislere zabıtalara sen kaç yıldır buradasın bakiim diye sorarım. Sonra “Bak adamım” derim, “Bana öyle bir lokanta göster ki seni hayırla yâd edelim daima” Bazen kolumuza girer, taziyeevine ya da düğün yemeğine götürürler. Sabah çorbasına bayılırız, kasabanın en hareketli yeridir o saatte. Sesleri sigaradan kalınlaşmış abiler vardır ve bize garip garip bakan erkenci esnaf. Sıcak çorbanın üzerine pul biberi boca edecek ve çıtır ekmekleri koparacaksınız iştahla. Uzaklardan gelen köpek, horoz sesleri, vites değiştiren kamyonlar ve o tatlı serinlik. Güneş gölgeleri ısıtmamıştır daha. Bence börekçiler daha güler yüzlü, ya da çay verince öyle geliyor insana.
Akşamları alkol kullananlar “at kadehi elinden” şarkısına uyar şişeyi asfaltta parçalarlar. Ortalık serapa sırça... Dikkat edin evinize arabayla dönersiniz yoksa.
Dönüşler yorucu olur birimiz direksiyona geçer, öbürümüz “Yuh yani” “hadi ya” “yok artık” dedirtecek mevzular bulur, şoförü lafa tutar. Güvenmeyin uyuyacaktır birazdan. Mahmutbey gişelere geldiğinizde yol sislenmeye başlamıştır, burası İstanbul mu yoksa ben Rodos’ta mıyım hâlâ? Bir iki dalar çıkar ve bitik vaziyette yanaşırız kapıya. Ah be abi, şimdi bisikleti kim taşıyacak yukarıya.


.

İskeçe yetim kaldı

 
A -
A +

Rumeli camileri misafir odası gibi bakımlıdır. Bir kere tertemizdir, taze kireç kokar. Şadırvanda asılan havlular kar beyazdır ve itinayla ıtırlanmıştır lavantayla. Bir köşede yıkanmış ütülenmiş, cilbaplar, cübbeler, takkeler, eşarplar... Bahçede hanımelleri, kasımpatılar, sardunyalar. Güller gölge gölge yaslanır mezar taşlarına...
2015 yılıydı sanırım, İskeçe’de dolanıp resim çekiyorduk sağda solda. Karşılaştığımız Türkler “Müftü efendiyi gördünüz mü” diye sordular. “Randevumuz yok” diyecek oldum. “Abe ne gerek” dediler, “çat kapı gireceksin, protokolden hoşlanmaz!” Ahmed Hoca’nın kapısı hakikaten açıkmış, evimiz gibi süzüldük odasına.
Sağ olsun bize yer gösterdi, kahve söyledi ve içini döktü dostça. Dert bir değil, elvan elvan. Ben kısaca hülasa edeyim, sayfaya sığmaz zira: Ahmed Hoca “Bir kere bu devletin tarihî esere saygısı yok” demişti, “Osmanlı mirasına düşmanlar, çatır çatır yok ediyorlar. Güzelim camileri medreseleri çeşmeleri sebilleri kırıp kaldırıyorlar. Ülkedeki en ırkçı Rumlar burada meskûn. Camiler ve Kur’ân-ı kerim kursları kundaklanıyor. İşin acı yanı ne suçluya ceza, ne de bize tamir izni veriyorlar. Kâr kalıyor mücrimin yanına.

İskeçe yetim kaldı

 

KARASU MERİÇ ARASI

Batı Trakya Türk’ü Karasu ile Meriç Nehri arasında yaşar. Burada 150 bin Müslüman olduğu söylenir ama birçok insanımız kayda geçmemiş, bir kısmı da çalışıyor Avrupa’da. Mübadelede bizi de sürebilirlerdi ama İstanbul Rumları zengindi ve Patrikhane’nin tesiri vardı coğrafyada. Onlara karşılık Batı Trakya Türklerini istisna tuttular. Ancak verilen sözler yerine gelmedi, eğitim, ziraat, ticaret, imar hepsi dert yumağı. Hiçbir şekilde amir memur olamazsın, hele polis, subay asla. Eskiden askere alır eziyet ederlerdi ayrıca. Yunanistan azınlık politikası olan bir devlet, her adımını bilerek atıyor. Hâlbuki biz Atina’ya hiç problem olmadık. Adımız bir kere bile terörle anılmadı. Kendi insanları yuh çeker, biz uymayız onlara. Bir dedem Yunan-İtalyan harbinde ölmüş, cansa can, kansa kan, çok şey verdik bu topraklara.
Düşünün kırk bin kişiye bir azınlık lisesi düşüyor. Okul açtırmıyor, öğretmen seçtirmiyorlar. Selanik’te Rumca okuyanlar gelip bizde Türkçe dersi veriyor. Türkiye’den mezun gençlerimiz var ama işe alınmıyor.

İskeçe’de iki müftü var. Biri insanlarla uğraşıyor salahiyeti yok, öbürüne mühür vermişler ama halk itibar etmiyor. Milletin müftüsü seçimle işbaşına geliyor, devletin ki kâğıtla atanıyor. Atina yıllardır işleri kilitliyor. Müslümanlar haklarını arayamıyor, vakıf eserlerine sahip çıkamıyor. Cuntanın yerleştirdiği vakıf yetkilileri hâlâ masa başında. Düşünün babanızın mezarı bile onlarda.

İskeçe yetim kaldı

HANİ MÜTEKABİLİYET?

Çipras seçim programında “müftüler seçilecek, vakıflar sahiplerine iade edilecek” dese de kıl kadar ilerleme olmadı. İçinde Türk adı geçen hiçbir derneği açamazsınız. Biz ırkçı değiliz ama dinimizi Türkçe ile öğrenebiliriz anca. Cahil bir toplum istiyorlar ki misyonerler avlansın kolayca. Türkiye’de azınlıklara bütün hakları verildi. Barteloma seçilirken biz de aynısını istiyoruz diyebilirlerdi, nedense ses çıkarmadılar. Bizim çocuklarımız en sağlıklı eğitimi Türkiye’de alır. Havasını bile teneffüs etse yarar. Cemiyete faydalı olurlar. Gelgelelim Ankara kontenjanları sınırlandırıp, puanları yükseltiyor, bizi Patagonyalıyla bir tutuyor. Yavrularımızı Yunan okullarına itiyor. İskeçe’de (Eskice) 115 camimiz var, bunun 96’sı faal. 140 hocamız Kur’ân-ı kerim öğretiyor. Vaizler vaizeler köy köy dolanıyor. Hatim törenleri ve hafızlık cemiyetleri düzenleniyor, kazanlar kuruluyor, aşlar pişiyor. Ramazan zaten çok canlı geçiyor, mukabeleler yapılıyor, fakir fukaraya, dula, yetime sahip çıkılıyor. Resmî müftünün tek bir camisi var, onu da polis marifetiyle elinde tutuyor.

ZALİMİN ZULMÜ VARSA

Mescitlerimizi yenilemek için aramızda para topluyoruz, mani oluyorlar. Yok, minare dikemezsin, yok sesin çıkmayacak dışarıya. Okul ve müftülük binamızı yaktılar. On senedir yapamıyoruz, izin çıkmıyor zira. Koyunköy Camii yıllar süren bir mücadelenin ardından minaresine kavuştu, dünya kadar para cezası ödendi, mahkemesi sürüyor hâlâ. Hamdi Bey’in konağı müze oldu. İskeçe’nin en gözde eserlerinden Tarihî Debbağhane Camii durup dururken yıktırıldı (1972) kitapları bile alamadık, seccadelerin üzerine çökerttiler ne aceleleri varsa. Size başka yer vereceğiz demişlerdi, elli yıl geçti, bekliyoruz hâlâ. Hesapsız vakıf malımız var, sahip çıkamıyoruz, mülklerimiz kapanın elinde kalıyor, adamlar bir avrodan kiralıyor, on yıllarca oturuyorlar. Bakın Rodos’ta 4 bin Türk var, azınlık okulu kapanınca silindiler, görünmüyorlar ortalıkta. Bizdeki Rum okulları üç çocukla bile çalışır ama buradakiler 10 çocukla kapatılıyor. Okul yapmaya, yenilemeye izin yok, ek bina yasak, vakıf mallarını da kullanamazsın. Yok, yok, yok. Yokluklar içinde var olmaya çalışıyoruz burada. Eskiden imamlar derse girer, Kur’ân-ı kerim öğretirlerdi. Şimdi Türkçe’den bi haberleri “din dersi öğretmeni” yaptılar. Ama bizim çocuklarımız okuldan çıktı mı camiye gelir, fıkh, akaid, tecvid öğrenir.

YIKA YIKA BİTİREMEDİLER

Hacı Emin Ağa, Eskice’nin ileri gelenlerindendir, özene bezene bir saat kulesi yaptırır meydana. Rumlar, belediye eliyle yıkmaya kalkar, ay yıldızı kırıp, kitabeyi kaldırırlar. Pazaryeri Camii de Hacı Emin Ağa’dan yadigârdır. II. Dünya Savaşı’nda Bulgar işgalciler tarafından yıkılır (1943). İskeçe tüccarlarından Hacı Hâfız Süleyman Efendi ise  ecdadı tarafından yaptırılan (1612) Debbağhâne Camii’ni elden geçirip sil baştan yaptırır. 1973 yılında (Cunta iktidarı) sebepsiz yere yıktırır. Kitapları ve avizeleri bile kurtaramazlar.

 

ESKİCE İSKEÇE

Ne zaman ki Lâlâ Şahin Paşa Çirmen’de 800 atlı ile 50 bin Sırp’ı yener (1371), Ugleşa Prensliği çöker. İşte İskeçe, Kavala, Drama ve Serez o gün katılır Osmanlıya. Ecdat Konya Karaman civarından bir miktar Türk getirir ki halk bizi bizimle tanıya. Vatandaş paşayı çok sever Şahin beldesine adını koyar hatta. Osmanlılar, İskeçe’nin güneyinde, ova ortasında Yenice-i Karasu beldesini kurar, merkez yaparlar ki neredeyse tamamı Müslümandır. Evliya Çelebi’ye göre İskeçe içinde de 4 cami, hamam, medrese, iki han ve iki tekke bulunur ayrıca. İskeçe eskiden beri kaliteli tütünleri ile tanınır. Bilirsiniz Abdülhamid Han da tellendirir ara sıra.
İthalat ve ihracatı Karaağaç iskelesinden yapılır. Senenin her günü değişik bir gemi görebilirsiniz limanda. Rum, Türk, İngiliz ve Avusturya tekneleri sıkça uğrar. Yelkenliler, vapurlar...

RUS DALDI RUM ALDI

Rus-Osmanlı Savaşı ile güçten düşeriz, İskeçeliler birlik olur, vatanlarını korurlar. Ama komitacılar insafsızca saldırır, cinayet tecavüz yağma... Hayli viranlarız ve  Ayastefanos Antlaşmasını dayatırlar sonunda. Mayıs 1920’de bir halk oylaması yapılır. Türk nüfusu ezici çoğunluğu elinde bulundurmasına rağmen nakıs gösterilir, yöre Yunanistan’a bağlanır el çabukluğuyla. Bir ara İttihatçılar “Garbî Trakya Hükûmet-i Müstakillesi’ni” kurduklarını ilan ederler. I. Cihan Harbi’nden sonra havali sahipsiz kalır önce müttefik sonra Rum işgalleri yaşanır. 1923 Lozan Antlaşması sonrası Türkiye ile Yunanistan arasında bir nüfus mübadelesi yapılır. Anadolu’da meskun 1,2 milyon Ortodoks (bir kısmı Türk asıllı) ile Yunanistan’da yaşayan 500 bin Müslüman göçe zorlanır. İstanbul, Bozcaada ve Gökçeada’da Rumlar mübadeleden muaf tutulur. Onlara karşılık Batı Trakya’da yaşayan Türkler topraklarında kalır. Bölgede 1.100 belediye vardır, Kaligratis idari planı ile 325’e indirilir. Öyle bir sınırlar çizilir ki sadece üç belediye Türkler tarafından yönetilebilir. Yani Türk’sen eşitlik yok, adil davranılmaz sana. Yunanistan zaman zaman rehavete kapılıp krize girer. Bedeli yine Türklere ödetirler. Devlet temiz su, yol, asfalt, çöp gibi temel ihtiyaçları bile giderebilmiş değildir, düşünün 2000’li yıllarda elektriği olmayan köyler var hâlâ.

DİK DURDU EĞİLMEDİ

İskeçe Yassıören’de dünyaya gelen Ahmed Mete Hocaefendi (1965), ilkokulu İstanbul’da bitirdikten sonra Gaziosmanpaşa İmam Hatip Lisesine girer. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesinin ardından Medine İslam Üniversitesinden mezun olur (1991) ve İskeçe Müftülüğü çatısı altında vazifeye başlar. Vaizlik ve Kur’ân Kursu öğretmenliği yapar. 2007’de İskeçe Müftüsü seçilir, din gayreti olan bir zattır, zindandan dipçikten korkmaz, hizmetlere hız katar.


.

Dur kaçma... Kanun namına!

 
A -
A +

Western dedikleri kovboy filmleri stüdyolarda çekilir. O evler, oteller, barlar, saloonlar, tahta perdeden ibarettir. Sadece ön yüzleri boyalıdır, arkaları kontraplak levha artı payanda. Seyrederken hayran kaldığınız dağlar, çöller, kaktüsler fotoğraftır, yönetmen ne tarafa derse taşırlar oraya. Yani ben ne Silvercity’ler gördüm, yoktular aslında! Senaristler de kıymetli zihinlerini yormaz, aynı hikâyeleri çevirir, çevirir çakarlar. Nasıl yani?
Kolaaay. Gelin isterseniz hemen bir senaryo uyduralım şuracıkta...
Tabii önce yapımcıya sormak gerek, “Moneyden n’aber? Gücün kaç kişilik kadroya yetiyor acaba?”
Diyelim adam on kişi dedi kestirdi attı.
Bir kötü ayarlayacaksın önce, ki olmazsa olmaz. En kötü, çok kötü, engerekten beter, akrep, yılan, çiyan.
Gelin biz Mr. Smith diyelim ona.
Kasabanın zengini olsun, herkesten haraç alsın. Şerifi, hâkimi, jüriyi bağlasın, her işini yaptırsın dolarla.
Aslında karizmatik bir adam, şakakları kırlaşmış, çok da iyi giyiniyor, fularlar, yularlar. Kasabanın terzisi fır dönüyor etrafında.
Biri daha az kötü adam.
Dağınık ve şişmanca. Tonton ya, adı Tom olsun onun da. Zamanında bir posta arabası soymuş, paraları eski bir madene saklamış. Biraz pişman, biraz değil. Zikrolunan banknotlarla revir mevir yaptırıp vicdanını rahatlatacak, eh bu arada kendine de irice bir hisse ayıracak. O kadar da şey değil, mangır dendi mi avuçları kaşınıyor hâlâ...
Biri iyi adam.
Veteriner gibi görünen bir yabancı.
Fazla yakışıklı. Aslında gizli bir rançer, paraların izini sürüyor.
Biri de kız olsun. İyi kız. Bety mi Suzi mi? O kadar vaktimiz yok Bety diyelim gitsin. Küçük hanım kanun adamlarına hayran. Atları da çok seviyor ayrıca. Topal aygırlara filan bakıyor. Gün boyu ahırda, blucin tulu giyiyor, bakmıyor saçına başına.
Bety, kasabanın belalısı zengin despotun (Mr. Smith’in) kızı aynı zamanda. Annesi şaibeli bir şekilde öl(dürül)müş. Deliller babasının aleyhinde ama yakıştıramıyor ona.
Beş on da figüran tutulsun yeter, azı karar, çoğu zarar, dolanmasınlar ayak altında.

Dur kaçma... Kanun namına!

 

VE NI NII NIIINN! FİLM BAŞLIYOR

Yok atımın gözü sulandı, yok tayımın midesi bulandı derken Bety veterinere gidip geliyor, yakınlaşıyorlar.
Hayatında makyaj yapmayan taze aynanın karşısından ayrılamıyor. Bebe yakalı mintanlar, fırfırlı etekler giyiyor, kurdelalar takıyor saçlarına. Babası bundan hiiiç hoşlanmıyor, haninin kurdu, belki de veteriner bozuntusu kanun adamı. Başı ağrısın istemiyor. Delikanlıyı adamlarına dövdürüyor, iyice buruşturup atıyorlar kenara. Gringoların başı kıllı kirli bir haydut. Mahmuzlu çizmesi ile delikanlının sıfatını ezerken “o kızdan uzak duracaksın tamam mı” diye haykırıyor. Sonra en kaba  kahkahalarından birini atıyor. “Hah hah hah!” Hi hi hi, ho ho ho, kih kih kih... Diğerleri rabarba yapıyor arkada.
Pis herifler. Serpuşların tereğini yağ bağlamış, kir tabaka tabaka.
Genç kız tehditlere aldırmıyor kuyruğunun dikine gidiyor (burnu muydu yoksa).
Mr. Smith ne etek döpiyesler, tayyörler alıyor ama kızının gönlünü yapamıyor.
İlerleyen günlerde meçhul şahsı ortadan kaldırmak için bizzat düelloya davet ediyor.
O gün kasabada el ayak çekiliyor, kediler bile tavan arasına saklanıyor. Tertibat hazır. Çakalın teki ayna ile baytarın gözüne güneş yansıtacak, bir başka müptezel baca arkasına sinecek, elinde tüfek vaziyetten vazife çıkaracak.
Van tu tri
Ve işaret veriliyor.
Mr. Smith hızla silahını çekiyor.
Dan dan dan dan.
Bir bakıyoruz kemeri kopmuş, tutmasa donu düşecek aşşağıya.
Bu arada tüfekçinin kabzası delinmiş, aynacının neynigi parça parça.
Delikanlı tabancasını kılıfından bile çıkarmadan alayını degavlamış, çiçek çiğniyor Red Kit edasıyla.

 

DEEERKEN EFENDİM

Günler o minval üzere geçiyor, bir iki saloon kavgası kopuyor, levazımatçı habire tabut ölçüsü alıyor. Bu arada eski soyguncu “unutulmuştur herhâl” deyip paraları sakladığı yerden almaya gidiyor. Ama bakın şu salaklığa ki katırına yüklediği kazma kürek dikkatli gözlerden kaçmıyor. Olmıyycak şey, soksana ulen zulaya.
Çok kötü adam gözlerini kısıyor, çenesini kaşıyor, gringolara bir işaret çakıyor “takılın ardına!”

Tonton Tom artık kullanılmayan metruk madene gidiyor, 13’üncü rayı yüklenen traverslerden 13’üncüsünü söküyor, para torbalarını eliyle koymuş gibi (zaten öyle) buluyor. Avuçlayıp avuçlayıp havaya atarken çete tepesine biniyor. Grav grav grav! Uzatmayalım soyguncu köyüne mektep yaptıramadan mevta oluyor. O da boş değil tabii. Haydutlardan ikisini mıhlıyor. Kaldı mı üç silahşor bir patron.
O sıra müzik değişiyor ve maden girişinde bir gölge uzuyor. Bizim yakışıklı rançer tesirli mesafeye gelince “kanun namına teslim olun” diyor.
Elindeki Smith Vesso’yu Mr. Smith’in kafasına dayıyor.
Haydutlar müdahale etmek isteseler de fırsat vermiyor. Bizimki tabancalarını uçuruveriyor. Kanunsuzlar, bileklerini tutup kıvranıyor, belli ki parmakları acıyor.
-Uf mu oldu, öpeyim de geçsin (çok da şakacı aynı zamanda)
Kasabanın zengini “git buradan yabancı! Seninle işimiz yok” dese de delikanlı onları adalete davet ediyor ısrarla. Vazifesi onu gerektiriyor, hukukun üstünlüğü ilkesi için kellesi koltukta.

 

AĞZIYLA YAKALANINCA

Mr. Smith “Bak bulaşma pişman olursun, ben para için karımı bile öldürmüş adamım, sana hiç acımam” diye 17 tekmil birden hayat hikâyesini tafsil ederkeeen...
Bunu bilhassa uzatıyor çünkü demincek vurulan gringolardan biri aslında ölmemiş yattığı yerden tabancasına uzanmaya çalışıyor. On santim daha kıpırdayabilirse altıpatlarına ulaşacak ve nah böyle bir delik açacak rançerin sırtında.
Pam Pam Pam.
Hayret, rançer değil yerdeki haydut kasılıp gevşiyor. Gelen mister Smith’in kızı Suzi. (Yönetmen kulaklıktan Bety diye düzeltiyor) Kız kırk yıllık silahşor gibi tabancasının namlusuna üflüyor. Duyduklarından şaşkın “ay inanmıyorum” diyor, “Sen bu kadar kötü olamazsın baba”.
Sonra ortalık fena karışıyor. Rançer ile kız, gringolara dalıyor, kafa, diz, depük, üçünü pert edip ayırıyorlar hurdaya.
Rançer kıza “Çok iyi dövüşüyorsun” diye kompliman yapıyor.
- Sen ne sanıyorsun okulda bütünoğlan çocuklarını döverdim Kalemiti Ceyn derlerdi bana.
- Böyle dövüşmeyi kimden öğrendin acaba.
- Annem sağken Çin mahallesinde otururduk, karate, judo tekvando ne ararsan var, aikido, Yokahamo, jiujitsu, Fujiyama... (Üfürüyor galiba)

 

BAK SEN ŞU OLANLARA

Mr. Smith genç rançerin payına düşüyor. Ama adam iri ve güçlü, vur vur yıkılmıyor. Eline geçirdiği balyoz ile tehlikeli oluyor ayrıca... Tekme ile büktüğü rançerin kafasını ezmek için aleti olanca gücü ile sallıyor. Bizim ki çevik tabii kolayca sıyrılıyor ama alet maden direklerinden birine çarpıncaaa...
Tahtalar zaten çürük, un ufak oluyor. Yukarıdan topraklar dökülüyor.
Ortalık toz duman. Rançer ile kız dışarı kaçarken paragözler torbalara koşuyor.
Ve maden çöküp alayına mezar oluyor.
Film kararıp açılıyor.
Ayrılma sahnesi.
Rançeri artık üniforma ile görüyoruz, dokunaklı bir edayla bacıya veda ediyor, atını mahmuzlayıp kayboluyor ufukta.
Dikine çizgilerin aktığı perdede “THE END” yazısı görünüyor.
Evlenselerdi ya diyeceksiniz.
Hayır abicim, düğün sahnesi için en az 30 figüran lazım, bunlar giyinecek kuşanacak ne gerek var masrafa. Bir sonraki plana kadar sadece sandviç yiyip kahve içseler, çarp otuzla, çok para...

 

SATILIR NASIL OLSA

Amaaan koyver gitsin, zaten senaristin işi başından aşkın. Mesai dolmadan üç senaryo daha yazar, sebeplenir 50-100 dolar daha. Birinde bankayı, birinde de şimendiferi soydurtur, iyilerle kötüler itişir kakışırlar, kaçmaca kovalamaca...
Amerika’da seyredilmese de üçüncü dünya ülkelerine satılır, gişe de yapar icabında.
Hasılı Holywood basit basit filmlerle ayar verdi dünyaya. Hiç yoktan Kızılderililere, Araplara ve kendimize düşman olduk, ne işimiz varsa beyaz adamla...
Ama deniz bitti, Hollywood artık eski gücünde değil. Çevirip çevirip sarıyor başa.
Hint ve İran sinemasından öğrenecekleri çok şey var.
Türkler de fena gitmiyor bu arada.


.

Hatırlatmakta fayda var, kulağımız aşina

 
A -
A +

Kıbrıs büyük bir adadır, sevimlidir, verimlidir, stratejiktir. Bu yüzden büyük devletler bigâne kalamaz ona. Eski Mısır, Asur, Pers, Roma fasıllarını geçelim, bizi ilgilendiren tarafından bakalım olaya.
Bir defasında Resûl-i ekrem (Sallallahü aleyhi vesellem) Süt Teyzesi Ümmi Hiram Hatun’un evinde kayluleye yatar, uykudan tebessümle uyanırlar. Ümmü Hirâm (Radıyallahu anha) sorar “niçin güldünüz ya Resûlallah?”
Efendimiz rüyasında Akdeniz’e açılan mücahidler gördüğünü söyler ve müjdeler verir onlara.
- Dua buyurunuz da ben de olayım aralarında.
Ümmü Hirâm, Ubâde bin Sâmit hazretlerinin hanımıdır, kocasıyla birlikte Uhud ve Huneyn Savaşlarına katılmış, su taşımış, yara sarmıştır. Nitekim ilk deniz seferine de iştirak eder ve şehit düşer Lârnaka’da. Türkler ona Hala Sultan (Arapça teyze hâle) der, okurlar ruhuna...
Derken Kıbrıs elden çıkar ve bir ara Tapınak şövalyelerine mekan olur hatta. Sonra Venedikliler yerleşir, Müslüman hacılara saldırır, etrafı haraca bağlar.
2. Selim Han büyük bir orduyla üzerlerine yürür.
Sadece Venediklilerle değil, Papalık, İspanya, Savoya Dükalığı ve Cenova ile de savaşırız. Zor olur ama hilali burçlara asarız sonunda (6 Ağustos 1571) Rumlar da inandıkları gibi yaşar o günden sonra.
Kıbrıs 1878 yılına kadar Osmanlı hâkimiyetinde kalır. Rus savaşlarında çok para harcarız, hazine zaafa uğrar. İngiltere’den borç isteriz. Onlar da Kıbrıs’ta ticaret gemilerinin girip çıkacağı bir liman için dişe dokunur kira teklifinde bulunurlar.
Yalancılar!.. Kirayı ödemezler biir ve askeri gemileri de barındırmaya başlarlar ayrıca. Rumlar ihanete hazırdır, adaya sahip çıkamayız onca gaile arasında. İngiltere önce işgal, sonra ilhak eder, postu serer Ada’ya... Evet bu kadar malumat yeter, şimdi gelelim haber saatlerinde adı sıkça geçen isimlere, yeni nesil onları tanımıyor zira.

Hatırlatmakta fayda var, kulağımız aşina

 

PAPAZ MAKARIOS

Mihail Hristodulu Muskos, küçük yaşta Cikko Manastırı’nda eğitime başlar. Atina ve Boston İlahiyat Fakültelerinden mezun olup Kıbrıs’a döner. Önce Lârnaka Metropoliti seçilir sonra da Kıbrıs Ortodoks Kilisesi Başpiskoposu olur “Makarios III” adıyla. Hem dinî hem siyasi liderdir, bu da güç katar ona. Biliyorsunuz “12 Ada” İtalyanların işgali altındadır. Uşi Antlaşması ile Türkiye’ye devredilmesi lazımdır. Ancak İnönü, Adaları devralmak için isteksiz davranır. Ortalıkta “biz denizci değiliz” fısıltısı dolanır. Savaş galipleri de tutar burnumuzun dibindeki adaları Yunanistan’a bırakırlar (1947). Tersiz emeksiz gelen bu büyük servet Rumların iştahını kabartır, Kıbrıs için de el oğuşturmaya başlarlar.
Ve Albay Grivas EOKA adlı bir silahlı tehdiş örgütü kurar, 1 Nisan 1955 itibarı ile kan dökmeye başlar.
Hedefleri öncelikle İngilizleri Kıbrıs’tan atmaktır, bilahare Türkleri terörle yıldıracak adadan uzaklaştıracaktırlar. Soydaşlarımız silahtan mahrumdur, Türk Mukavemet Teşkilatı, Rumları korkutmaz.
Türkiye yanı başındaki soydaşları nasıl silahlandırmaz anlaşılası değil. CHP dış Türklere dış kapının mandalı mantığıyla bakar. Adı Turancıya çıkanların gözleri kurutulur tabutluklar da. Eğer 250 voltluk ampul gün boyu yanarsa yanağınızın yanında...
Rumlar ise direkt Yunan ordusu tarafından desteklenir, ateş güçleri yüksektir, araziye hâkimdirler, ellerini kollarını sallayarak Türk bölgelerine akarlar. Makarios, Yunan Başbakanı Aleksandros Papagos’a her dediğini yaptırtır. Perde arkasından EOKA’yı yönetir, vebali vardır birçok kanlı katliamda.
Devlet gücü ile 103 Türk köyünü yakar, yağma ve talanla zengin olurlar.
Takriben 25 bin Türk köylerini terk etmek mecburiyetinde kalır, güvenli bölgelere gelir, ahırlara, garajlara, çadırlara sığınırlar. Sersefildirler, bir lokma ekmeğe muhtaç olurlar.

 

Hatırlatmakta fayda var, kulağımız aşina
Gerek Ecevit gerekse Erbakan ordumuza güç verir, kararlı dururlar. Batı alışık değildir bunlara.

 

REİSİCUMHUR OLUNCA

Ama Makarios haddini aşıp da İngilizlere sataşınca apar topar tutuklanır ve ‘Seyşeller’e yollanır.
Bu onun için fırsat olur, Avrupa’nın şımarığıdır, nasıl olsa kurtulacaktır. Detroit ve Jersey şehirlerinin fahri hemşehrisi zindanda çürüyecek değildir ya. Nitekim sürgün dönüşü Ada’da kahramanlar gibi karşılanır. Alkışları arkalayıp adaylığını koyar. Cumhurbaşkanı seçilir 13 Aralık 1959’da.
Bizim adayımız Dr. Fazıl Küçük klasik bir CHP’lidir, Türkiye’de serbest bırakılmasına rağmen Türkçe ezan dayatır halka. Ada elden gidiyor, adamın derdine baksana!
Makarios itimat telkin etmeyen bir politikacıdır, günü gününe uymaz, gelgitler yaşar ve değişik maskeler takar. Görüşmeleri tıkamakta mahirdir, adayı Yunanistan’a bağlayabilmek için her yolu dener, velev ki yalan da olsa...
1972 ve 73’te piskoposlar tarafından istifaya çağrılır. Rumlar nezdinde kredisi vardır hâlâ. Nitekim seçimi kazanmakta zorlanmaz Ve Temmuz 1974.
Yunanistan’ı ele geçiren “Albaylar Cuntası” Kıbrıs’taki militanlarına göz kırpar. Rum Millî Muhafız Birliği, Makarios’u devirir ve darbeci Nikos Sampson’u getirir başa. Makarios kurşunlardan son anda kurtulup Malta’ya kaçar. Oradan Londra’ya.

 

HA ŞÖYLE HİZAYA

Ve hemen o hafta BM Genel Kuruluna çıkar, Kıbrıs’taki darbeyi Yunan cuntasının yaptırdığını söyler, garantör ülkelere (Türkiye ve İngiltere) müdahale çağrısı yapar.
Yani olacak şey değildir, duy da inanma.
Bu bizim için de fırsat olur, yıllardır Türk ordusunu bekleyen yavru vatan için bir ümit ışığı belirir sonunda.
Rauf Denktaş dik duran bir isimdir, kırık dökük silahlarla tertibat alır kendi çapında. Türkiye’ye inanır güvenir ve geri adım atmaz.
Dünya beşten büyük olsa Makarios’un kelepçelenip mahkemeye çıkarılması lazımdır. Yaptığı soykırım kâr kalır yanına.
1974 harekâtında CHP-MSP koalisyonu vardır.
Ecevit güvercinler uçurur, mavi gömleği ve mujik kasketi ile çıkar meydanlara. Karaoğlan savaş kazanan lider rolünü iyi oynar. 1977 seçimlerinde 41,4 oy alır, parsayı toplar. Dürüst ama beceriksiz bir siyasetçidir, düşünün bilgisayara direnir, A klavyeli Erica’sının hatırına. Memlekete açacağı bir ufuk yoktur, tüp, şeker, yağ, yakıt, sigara kuyrukları uzar, kasada 70 sent kalmaz, gemiyi oturtur karaya.
Onu harekâta özendiren sonuna kadar destekleyen Erbakan’dır, hasattan tane çıkmaz o başka.

 

DR. FAZIL KÜÇÜK

Dr Fazıl, Tıp Fakültesine İstanbul Darülfünun’da başlar, Fransa ve daha sonra İsviçre Lozan’da tamamlar. 1937 senesinde Kıbrıs’a döner Lefkoşa’da serbest hekimlik yapar. Gazete çıkarır, taraftar toplar. 23 Nisan 1944’te Kıbrıs Millî Türk Halk Partisini kurar. Şeriye mahkemelerini kaldırır, müftülük makamını siyasete açık hâle sokar.
Türkiye’de CHP seçim yenilgileri alınca (1955) partisinin adını “Kıbrıs Türk’tür” şeklinde değiştirir.
1973’te yerini Rauf R. Denktaş’a bırakır. 77 yaşında Londra Westminster’de ayrılır aramızdan.

 

KLERIDES

Eee kim kaldı başka? O günlerin renkli simalarından Klerides’ten de bahs açalım kısaca.
O da rahmetli Rauf Denktaş gibi İngiltere’de Hukuk eğitimi alır, Cihan Harbi’nde Almanlara karşı savaşır, Britanya saflarında.
1976’da kurduğu sağ görüşlü Demokratik Seferberlik Partisi 1983 ve 88 seçimlerinde yenilgiye uğrar.
Kıbrıs’ta sol güçlüdür o yıllarda. Duvarlar yıkılınca Sovyet tesiri azalır,1993’te seçimi kazanır.
Eli kanlı bir EOKA’cıdır. Masada Denktaş’a kibar davransa da müzakereleri tıkamakta ustadır.
Aklı fikri AB üyeliğindedir, Türkleri Ada’dan attırmak için Avrupa’yı kullanacaktır.

 

YORGO GRIVAS

Babası fizikçi olmasını ister. Ancak o Kıbrıs’tan kaçıp Atina Askerî Akademisine yazılır. Paris’te kurslara katılır, strateji hususunda donanır. 1919 yılında asteğmen olarak Anadolu cephesine yollanır. İzmir’den başlar, Sakarya önlerine kadar kim bilir kaç kasaba yakar?
Hizmetinden ötürü teğmenliğe yükseltildiğine göre hayli cinayet işlemiş olmalıdır Anadolu’da.
II. Dünya Savaşı’nda Yunan Harekât Dairesine getirilir, savunma planları yapar. Mussolini’ye karşı direnir. Alman-İtalyan-Bulgar işgali sırasında Organizasyon X örgütünü kurar. Yunan iç savaşında hükûmet güçlerini EAM/ELAS militanlarına karşı teşkilatlar. Ve bütün bu tecrübelerini Kıbrıs’ta EOKA için kullanır sonunda.

 

NIKOS SAMPSON

Nikos, Karpaz’ın Gelincik köyünde doğar. Rauf Denktaş’ın ifadesi ile “azılı bir katildir” Kanlı Noel’de rol oynar. TSK’in Kıbrıs Harekâtı’ndan sonra istifa edip kaçsa da darbecilikten ve makamı kötüye kullanmaktan yirmi yıla çarptırılır.
Mahkûmiyetini bitirmeden tıbbi bahanelerle Fransa’ya gider ve orada kalır. 1990’da cezasını çekmek için Kıbrıs’a döner, affedilir, tekrar gazete çıkarır.
Sampson, Gençlik yıllarında Anorthosis Famagusta takımında bek oynar. Charles Foley’nin sahibi olduğu The Cyprus Times’da muhabirlik yapar. Çok başarılıdır hadise mahalline polisten evvel gelmekte ve çarpıcı maktul fotoğraflarıyla dönmektedir gazete binasına. Ondan şüphelenmeye başlarlar, cinayetleri kendisi mi işliyordur acaba? Lefkoşa’da “Cinayet Yolu” ismini alan Ledra Caddesi’nde silah kullanmış mıdır? Üstüne gider sıkıştırırlar, itiraf etmek mecburiyetinde kalır. Sonra ifadesinin işkence altında alındığı söyleyerek soruşturmadan yırtar EOKA lideri Grivas’ın has adamıdır, infazları bizzat yapar. Türk öldürmenin bir riski yoktur, yargılanmayacaktır nasıl olsa.
Küçük Kaymaklı katliamından sonra takriben 800 kadın ve çocuğu sahadan çıkarır, Kızılhaç’a teslim etmek üzere bir Rum okuluna tıkıştırır. Koruduğunu sanmayın, resmen rehin alır.


.

Urfa siye küsmemiş le habarın olsun

 
A -
A +

Uyuyamamışsınızdır…

Mideniz bu kadar kebaba, isota alışkın değildir zira…

Çiğ köfteye mi daldınız, baklavayı mı kaçırdınız yoksa? Sabaha kadar pınar çeşme aramış, çölleri tırmalayıp vaha kovalamışsınızdır uykunuzda. Ezanlar okunmadan kalkarsınız. Eh vakit de yaklaşmış. Gidip namazı camide mi kılsanız acaba? Serinlik, kuş sesi, oh mis gibi hava…

Balıklıgöl ışıl ışıl, şadırvan şıkırtıları, gögercin şakırtılarına... Üstad, bir tane de “Urfa’da zaman” yazsa ne hoş olurmuş ama. Namazı kılarsınız, ardından tesbih, dua… Bakarsınız yakınlardan bir yerden zikir sesleri geliyor. Çıkarsınız, uzak değil hemen bitişikteki  bina…

Genciyle yaşlısıyla 200 kadar Urfalı oturmuş halkaya…

Nakşi olamazlar zikr cehri zira. Fark etmez hepsi ayrı renk, ayrı rayiha.  Girersiniz, önce ne okuyacaklarını kestiremediğiniz için uyamazsınız. Ama bildiğiniz şeylerdir, selâmlar, salavatlar, sabah rüzgârına yüklenen dualar.  Zaman zaman durulur Kur’ân-ı kerim tilaveti dinlenir huşuyla… Sanki bir Mısır aksanı, yum gözünü, sanırsın rahmetli Abdülbasıt yanında… Ve el-Faatiha! Çabuk bitti sanırsın, bir saati aşmıştır oysa…

 

BUYRUN TAAMA

Amcamlar “hoş geldiniz” derler, “teşrif ne yandan acaba?” -İstanbul’dan -Başım gözüm üstüne... Âlâ re’si... Ser seran. “Eee bana müsaade” dersiniz salmazlar. “Kalk kahvaltıya gidek” der girerler kolunuza…

Sipahi Pazarına doğru uzanırsınız, çarşı ağası ve esnaf ellerini açmış bereket duası yapmaktadır o sıra. Bir anda duman bulutuna girersiniz, “tirit mi, ciğer mi” diye sorarlar…

“Her ikisini de” deyip latife yapmaya kalkmayın, getirtirler, Urfalıyı ikramla korkutamazsın asla. Amabence kuzu ciğeri denemelisiniz. Minik minik doğranıp şişlere geçirilir, köz üzerinde çevrile çevrile lokum olur adeta. Sonra lavaşa yatırıp sıyırırlar, üzerine dere otu, börttürülmüş isot, maydanoz koyar uzatırlar kibarca. Hem hesaplı, hem doyurucu, bakarsınız CİA’cılar (ciğer isot ayrancılar) koşmuş, gelmiş, sıralanmış kuyruğa. Garsonun biri “Adam ol ciğerimi ye” yazdırmış mintanına. Ciğeri yiyoruz da iş gelince adamlığa... O da olur inşallah!

 

TİRİDİNE BANA BANA İSOTUNA YANA YANA

Tiridi herkes yapabilir et haşlanıp süzülür, tel tel didilir. Kıvrılmış yufka ile sahanlara dizilir. Üstüne bir çomça et suyu, bir kepçe yoğurt (sarımsak tercihinize kalmış), limon sıkmanız tavsiye olunur ayrıca. Malum tirit, Efendimiz sallallahü aleyhi ve sellemin sevdiği taamlardan. Urfalılar Mevlid Kandillerinde bilhassa yapıyor, on binlere sunuyorlar. Peki acı? Siz pul biberle de yetinirsiniz ama onlar yeşiline yumulurlar. Koyu neftî, yer yer kızılı vurmuş sarısına… Buğulu rengi ürkütücüdür, sanırsın acısı çıkmış dışına. İsot bu mu? Birbirlerine bakarlar. “Gel” derler, “Profosör anlatsın sana.”

 

Soralım erbabına

Çerkez Korkmaz ömrünü isota vermiş bir esnaf, ona sorarsanız ülsere, kansere her derde deva. Başağrısına, mide bulantısına. Bak güzel kardeşim diyor, Diyarbekir’de karpuz 80 kilo, burada ekiyoruz olmuyor. Nasıl siyah gül sadece Halfeti’de yetişiyorsa isot da Urfa’nın havasını seviyor. Bu bize has bir nebat, başka yerde de tutar ama neşesini bulamaz asla. Bu arada hatırlatayım, isota biber derseniz kırılıyor, üzülüyor ve tavrını da hissettiriyorlar açıkça. Dikkat edin soğumasın hava. “Efendim isot ziraatinde kesinlikle ilaç kullanılmaz. Taneler temmuz ağustos aylarında irileşip kızarır, çıngıl çıngıl sallanmaya başlar. Eylül ekim gibi toplarız, kimi aile 500 kilo kaldırır kimi aile bir tonu aşar. Tek tek yıkanır, tohumu sapı çıkarılır. Parçalara ayrılıp damlara yatırılır. Ve biber sıcakları başlar, sühunet ellileri aşıp yürür altmışlara. Takriben 20 günde kurur, kaldırılır. Çuvala alınıp dövülür, ufalanır. Meşakkatli bir iştir, acıdan dan elleriniz gözleriniz yanar.  Bu bir kültür meselesi; Urfalı, isotunu kendi hazırlar. Bir an önce kenara koyacak ki rahat ola, yoksa uyku tutmaz. Öyle ya kış uzun, nasıl lahmacun yapacak, nasıl çiğ köfte yoğuracak? Sabahları isot reçeline (salça) yumurta kırmazsa, acısını alamazsa çıkamaz sokağa. (Yeyin hak vereceksiniz, çok lezzetli, burnunuz tatlı tatlı terliyor. ) Bizde üç çeşit isot olur, kırmızı, mor ve siyah. Hepsi aynı ama kurutulmaları başka. Hiç dokunmazsan kırmızı olur, bildiğin natürel. Eğer son dört gün poşete koyup ağzını bağlarsan buharı ile pişip morarır, yedi gün bekletirsen iyice kararır siyahlaşır. Biliyorsunuz biz çiğ köfteye et katarız. İşte o eti isot pişirir anca. Toksoplazmaya karşı bir nevi sigorta.  Fransızlar Urfa’ya zulmetti malum, kaçarken domates tohumlarını unuttular. Bunlar kavun gibi iri olur ve hoşça kokar. Kendine has bir ekşiliği var ve salçası on numara. Biz gâvurun da hakkını yemedik Frenk diyoruz onlara.

Fırıncılar hayrına

Bu arada çayınızı da içer, akarsınız konaklarla dolu sokaklara. Bakarsınız, esnafın, çocukların ellerinde tepsiler, fırınlara koşuyorlar. Domates, biber, sarımsakla harmanlanmış padılcanlar, zeytinyağlı patatesler, etli pilavlar. Tepsiyi ortaya alır somunu banarlar, gelip geçene “Di buyur Ağa’m” der tabure uzatırlar. Kaçamazsınız olmadı lavaşa sarar, mutlaka baktırırlar tadına. Ha bu arada söyliym fırıncılar tepsiden para almaz, sattığı ekmeğe pideye bakar. İçini kendiniz götürürseniz ekmek fiyatına pide lahmacun yapar. Kaymakları da tabiidir, kalınlaştırmaya çalışmaz, soğuyan sütün üzerinden alıp koyarlar tabağa. Daha ince ama daha kokuludur “nem nem” yapın tadı vurur damağınıza. Akşam yemekleri elbette daha güçlüdür, şölen gibi âdeta. Urfa kebabının yanına, içli ve çiğ köfte yakışır. Semsek ve ağzı açıklar aşçının ikramıdır, yemezseniz darılırlar.  Yaprak sarma, eşkili dolma, erik tava ile renk katarlar sofraya. Kadayıf ve baklava da da iddialılar ama geceleri daha ziyade “şıllık” sunarlar. Bir nevi krep, cevize dolayıp şerbet akıtırlar. Evet daha hafiftir, baymaz. Ayran aşı, pıtpıt, sarı şorba, pakla aşı, sukabağı, kaburga, bamya, lolaz, döğmeç, kenger aşı, sembusek, mımbar, fırikli pilav, lıklıkı köfte, tike kebabı, kemeli cacık, aşır aşı, palıza, haside, küncülü akıt, un bulamacı, pendirli helva, soğan tava, bostana, fıstık, mayam, mırra… Anlatacak o kadar çok şey var ki sayfada yerimiz olsa....

 

Gözümüz hacılarda

Haccın otobüslerle yapıldığı yıllar. Hacı adayları Eyüpsultan, Hacıbayram ve Mevlâna hazretlerini ziyaret eder, gelip mola verirler Balıklıgöl civarında… Urfalı anlatıyor. Babam o gün harç gördü, annem yemekleri hazırladı. Sıra sıra yataklar serildi dama. Bana “Git beş on hacı kap” dediler, ‘ağırlayalım sevabına.” Tutuk bir çocuktum, saldıramadım, uyanık akranlarım hacıları götürdü, ben giremedim kimsenin koluna. Babamın öyle kızdığını hiç hatırlamam. “Koca adam oldun” dedi, “bir hacı bulamadın ha. Yazıklar olsun sana!”


.

Ayağını arabana göre uzat

 
A -
A +

atırlarım da resim derslerinde ev çizdirirlerdi sınıfta. İki katlı yapardık, bahçeli ve dıştan merdivenli olurdu mutlaka. Bacasında pembe pembe dumanlar, buram buram mutluluk tüter, karışırdı bulutlara. Bu evde nineye, dedeye, amcaya, dayıya, teyzeye, halaya herkese yer vardı, olmadı birkaç cam daha karalarsın duvara, odaları çoğaltmanın zoru yok ya. Araba çiz dediler mi kamyon yapar, kasasını doldururduk yuvarlak yuvarlak kafalarla.

Zaten büyüyünce otobüs alacak, çekecektik sokağın başına “Hadi kalkıyor, sallanma!” Cami kahvesinde takılırlar “Bizi de hacca götürür müsün acaba?”

-Ne demek mamahalle, hep bi arada. Mesireye akranlarını da alacaksın ki tadı çıka.

Yalnız top mu oynanır, ip mi atlanır, hem kimden saklanacaksın tek başına?

Balık tutmaya bile kanka lazım, biliyorum misinalar karışacak, zokalar batacak, haybeden uğraşacaksın sinirin bozulacak ama…

Eskiden karpuz ortaya kesilir, salata tepsiye doğranırdı. Neşe doğru orantılıydı, kaba uzanan el sayısıyla. Varlık yokluk meselesi de değil, bir sahana zeytinyağı döker, üstüne pul biber, kekik, kimyon ekerler…

Limonu sıkar, somunu banarlar. Ege’de “tavuk kesmek” derler buna.

Meşrubat aile boyu alınır, ya herkese, ya hiçkese.

Ne demekmiş ööle kutu kolayı alıp da çekilmek kenara?

Yemek battal boy tencerelerde pişer, kokusu dağılır elbet, kâse kâse yollanır komşulara.

Bakarsın biri helva kavurmuş, için rahattır size de gelir nasıl olsa. Yanılmamışsındır, umduğunu bulursun akşam sofrada.

Aşure tencereleri kışla boyudur, tarhana, kus kus, erişte, turşu, salça…

Bol tutulur yapana da, yapamayana da.

Memleketten dönenlerin yolu gözlenir, Giresunlular fındık, Çorumlular leblebi getirir.

Bal, pekmez, bastuk, pastırma…

Erzincan’ın tulum peyniri on numara, sipariş vermeye korkarsın ama.

Getirir para almaz, ant verir, küser, hatır koyar, yemin billah.

ONUN ARABASI VAR

Eskiden otomobil böyle yaygın değildi, koca semtte birkaç damalı Şevrole olur, yatarlar durakta.

Taksiye sünnet olunca binersin anca. Kazanılmış hakkındır, kullanırsın doya doya.  Bir de ablan gelin olduğunda.

Benim ablam yoktu, sünnette de misafirler bastırdı, karıştı gitti araya.

Hâlbuki ne hayaller kurmuştum ön koltukta oturacak radyoya, pikaba dokunacak, klaksona basacak, torpidoyu açıp kapayacaktım, hani o gün iltimaslıyız ya.

Beyaz mintanı, kumaş pantolonu, sırmalı şeridi n’eedim, impalaya binemedikten sonra. Bir ara minibüslere taktım, otobüsler fazla büyüktü zira. Gel gelelim onlar da “sarayaksarayak”cılar için yapılmıştı, dengesizdi, gürültülüydü, vinleyks koltukları pide gibi inceydi, demiri beter batar sırtına...

Fordlar Magiruslar çıkmamıştı henüz.

‘FeKa’lar tek tük düşmüştü durağa.

Matadorlar yorgundu difransiyelleri nasıl uğuldar, minarenin ayarsız hoparlörü gibi çınlar, yanındakini duyamazsın asla. Kadıköy dolmuşları Amerikan arabasıydı. Koldan vitesliydiler ve ön koltukları kanepe gibi yekpareydi baştan başa. Varsın ruhsatta hamse nefer yazsın, önü üçler arkayı dörtler yedi eşhas binersin rahatlıkla.

Deeerken efendim onları kesip uzattılar, bir sıra daha attılar araya.

Ohhh keyfe bak. On kişi ne desin buna.

 

VAZİYETTEN VAZİFE

Ben külüstür bir Warsvaza’nın sokağın bütün tıfıllarının topladığını bilirim. Büyük bir kamyonet değildi aslında.  Kimse alınmasın o günlerde kilo problemi yoktu, vatandaş bir ön bir arka, avuç içi kadar yere sığar. Çocuklar zaten pırasa, röntgen filmi
gibi kemikli torba. Sadece bizde değil bütün dünyada kalabalık aileler vardı. Batılılar için vaziyet biraz daha vahimdi hatta. Bilirsiniz onlar kepsiz ve kelpsiz çıkamaz. İlla bisikletlerini patenlerini çadırlarını alacaklar yanlarına… Bilumum malzeme-i sayfiyye, oltalar, baltalar. İşe yarasın yaramasın ıvır zıvır taşımaya meraklıdırlar. Hasılı sedanlar sıkmaya başladı, “Yok anam, olmıycak bunnarla!”

 

MADEM ÖYLE İŞTE BÖYLE

Bu ihtiyaç Chrysler CEO’su Lee Iacco’nun gözünden kaçmaz.

Şakirtlerini toplayıp kafasındakileri açar.

Mühendisler işe arabayı yükseltmekle başlar, kaputu küçültüp, kabini büyültür ve 7 koltuk koyarlar.

Yarı taksi, yarı minibüs, Multi Purpose Vehicle (MPV) derler adına.

Sonra diğerleri de girer topa ve birbirlerine benzerler ufak tefek farklarla.

Ford S-Max, VW Sharan, Peugeot 5008, Citroën Picasso, Opel Zafira, Seat Alhambra, Toyota Previa ve tüh ya onu da yazsak iyiydi diyeceğim bir sürü marka.

Renault Espace da hoşuma giderdi, “Sen de gel, sen de gel, sevdiğini al da gel” diyebilirdin dostlara. Rahmetli Sakıp Sabancı onu kullanırdı mesela. Volvo’nun steyşınları alçak ama genişti, şimdi XC 90’a hayır denir mi ama?

 

KARAMÜRSEL SEPETİ

Eğer çok adam alsın, az benzin yaksın derseniz, bir İtalyan vardı. “FIAT 600 Multipla!”  1956’da tezgâha konan ‘Tipo’lar kübik arabalardı, üç sıra koltukluydular, 6 kişi alırlardı rahatça.

600 cc’lik motoru arkaya sıkıştırmışlar, yer kaplamazdı kasada. Gücü 21 beygir, rampayı sorma, yokuş aşağı 8090 yapardı ama.

1960’da 767 cc’lik bir motor kondu “vay be 29 beygir güç ha? Yürü kim tutar seni sinyora?” Aradan yıllar geçti.

Gözümüze Almancıların getirdiği Plymouth ve Dodge Voyager’lar batmaya başladı bu defa. Geniş ve ferahtılar, hem pikap gibi yüksek, hem de otomobil tadında...

Bazılarının üstünde bagaj vardı, yükün altında kalmaz, bavulları bağlayabilirsin tavana.

Voyager’lar FIAT’ların aksine 150 beygirden başlar,  2,5 - 3 - 3,3 - 3,8 litrelik motorlar kudururdu topuklandığında.

Bir ara Mercedes 2,8 CRD dizel motorla çıktılar, fiyatı yakışı makuldü, alınabilirdi ama vergi dairesi öpüyordu çok fena. Vatandaş sen 1.600 cc’yi aşma! Baş üstüne paşam, kusurumuza bakma.

 

YALNIZIM DOSTLARIM...

Sonra? Sonra aileler küçüldü, bırakın nineyi, dedeyi, amcayı, teyzeyi, aynı şehirde üniversite kazanan çocuklar evde durmaz oldular.

Yurt buldular, 1+1 tuttular çekildiler kabuklarına.

Kadınlar hayata aktı, iş kurdu, parayı buldu ve boşandılar.

Çocuklar yollandı yuvalara! Herkesin kuyruğu dik.

Sen yoluna ben yoluma. Birileri de “İşte bu” diyor, alkış tutuyor, artık ne gibi bi hesapları varsa.

Hasılı tek kişilik arabalar prim yapıyor şu sıra. Kolay park ediliyormuş da filan.

Yalan.

Şeritte o da aynı yeri kaplıyor, köprüde, otoparkta, vapurda hemcinslerinden farklı muamele görmüyor. Çok dar sizin haricinizde kimseye yer kalmıyor. Hasılı kapımızı kapattık, onu bunu istemiyoruz yanımızda.

Telefonumuz yetiyor da artıyor.

Gözümüz ekranda, parmaklarımız tuşlarda. Uyur gibi geziyoruz sanal dünyada. Bir de şeyi merak ediyorum, acaba çocuklar iki katlı ev çiziyor mu hâlâ?

Çin'e kafa tutan ada Formasa

 
A -
A +

Eskiden en önemli haber kaynağımız akşam ajansıydı. Radyo 19.00’a saniyeler kala dıııt dıııt dııt diye sinyal verir, saatlerimizi ayarlardık itinayla. Sanki operasyona çıkacaz. Mevzu Çin olduğunda Sun Yat-sen, Mao Zetung, Çu Enlay ve Çan Kay-şek adları dolanırdı. Kulaklarımız alayına aşina.  O zamanlar Tayvan çok önemli bir ada, Milliyetçi Çin ya da Farmosa denirdi halk arasında. Sanırım biraz daha başa sarsak iyi olacak, Ming hanedanının hâkim olduğu yıllara gidelim toplayamayacağız yoksa.  Efendim Sun Yat Sen basit bir terzi çırağıdır, ortaokulu Hawaii’de okur, abisinin yanında. İngilizce öğrendikçe kültürüne yabancılaşır. Avrupai bir idare ister yurdunda. Abisi yoldan çıkacak diye endişeye kapılıp onu eve yollar. Ama Sun delikanlıdır artık, bulur bir kafa dengi birlikte Hong Kong’a kaçarlar. Gider Piskoposluğun himayesine girer. Hırslı ve hareketli bir tiptir, vaftiz eder, sahip çıkarlar. Queen’s College bitirip tıp fakültesine girer, Guangzhou Boji Hastanesinde John G. Kerr’in yanında ihtisas yapar. Artık mutaassıp bir Hıristiyandır, misyonerlere alan açar.  Kalburüstü yaşar, karıları, metresleri vardır (Lu Muzhen, Kaoru Otbuki, Soong Ching-ling, Chen Cufien, Haru Asada...) Karnı toktur, felsefe yapar boş zamanlarında. Bizim altı ok ezberlediğimiz yıllarda “üç ilke” diye çıkar yola. Minzi (milliyetçilik), minsheng (refah) ve minquan (halkçılık). Tabii son maddenin içinde demokrasi filan da var ama tek partili, artık nasıl olacaksa. Kulüpler, edebiyat dernekleri, okuma odaları derken gazete çıkarır, hanedanı (Çing-Mançu) devirmek için deniz aşırı ziyaretler yapar. İngiltere’ye, Amerika’ya, Kanada’ya, Malezya ve Tayland’a gider, ele güne avuç açar. İlk dört ayaklanma hüsranla biter, imparatorun muhafızları isyancıları öyle bi paralar ki cesetleri bile tanınmaz. Gelgelelim Ekim 1911’de, Huang Xing liderliğindeki askerler baş kaldırınca...

Çin'e kafa tutan ada Formasa

 

YETİŞEN ALIYOR

Sun Amerika’dadır o sıra, koşup gelir dâhil olur halkaya. Bu arada temaslar sürer Sun’ın Kuomintang’ı (Milliyetçi Partisi) ile ÇKP (Komünist Parti) birleşir. Amerika’dan, Rusya’dan, Müslümanlardan herkesten destek alırlar ve yeni bir devir başlar. Sun’ı muvakkat devlet başkanı olarak oturturlar koltuğa. Bilahare başkenti Nanjink’ten, Pekin’e taşır, ancak ipler Cumhuriyetçi Parti lideri Yuan Shikai ve silahlı militanlarının elindedir. Savaş ağaları güç kazanmıştır ayrıca. Sun dikiş tutturamaz, hatta bir ara bırakıp Japonya’ya kaçar. Sun “güneş” demektir, ülkeyi güneş gibi aydınlatmakta… Partinin hamisi, ulusun babasıdır, resmini basarlar paralara. Ölünce (1928) büyük bir mozoleye gömülür ve güç mücadelesi yeniden başlar.

Çin'e kafa tutan ada Formasa
ŞİMDİ MÜMKÜN MÜ? Rejim aynı rejim halk aynı halk 10 yılda ne değişti acaba?

 

ÇAN KAY ŞEK

O günlerde Milliyetçi Parti saflarında parlayan Çan Kay Şek, Sun’ın baldızı ile evlenip mirasına konar. Herkese boncuk dağıtır, hasımlarına da göz kırpar. Ve ilk icraatı, başkenti imparatorun şehrine (Nanking’e) çekmek olur tekrar.  İşi kolay değildir, rakipleri Mao Zetung ve Çu Enlay kıpkızıl Marksisttir, gözü kara ve teşkilatçıdırlar, üstelik kapı gibi SSCB vardır arkalarında.  Güz Hasadı İsyanı’nı kanlı biçimde bastırsa da iç savaş son bulmaz. Bu arada Japonya musallat olur, Mançurya’dan girer  göstere göstere işgale başlar. ÇKP mukavemet edecek kıvamda değildir düzenli birlikleri yoktur. Eğer Çan Kay Şek yanlarında olursa... Çan Kay Şek Japon Askerî akademisin
den mezun bir kurmaydır, onları iyi tanır, çanlarına ot tıkayabilir icabında.

 

JAPON’U ÇÖZEN KUMANDAN

Nitekim bir savaş ağası Çan’ı kaçırıp getirir, komünistlerin içine atar. “Sarılın bakayım, ayrı gayrı olmaz şu zamanda!” Teklif omuz silkilecek gibi değildir, birlikte mücadele kararı alırlar, “hele şu Japonlardan kurtulalım da evvela!” Halk arasında Generalissimo diye tanınan Çan da baskıcıdır ancak Uygurların sesine kulak verir ve devlet kurmalarına mâni olmaz. Doğu Türkistanlı liderler de (Mehmed Emin Buğra ve İsa Yusuf Alptekin) İslam ülkelerini gezer, Japonların haksız  işgalini anlatırlar dünyaya. Normalde sol iktidarlar azınlıklara yakın durur, halkların haklarını koruma iddiasındadırlar. Gelgelelim SSCB, çarları aratır, Kızıl Çin ise hanedanları...

Lenin Batı Türkistan’ı zapt etmekle kalmayacak, Doğu Türkistan’ı yağmalaması için cesaret verecektir Mao’ya. Doğrusunu isterseniz Japonları Çinliler değil ABD durdurur, Hiroşima ve Nagazakiye bomba atılınca paniğe kapılırlar. Ruslar da süpürürler âdeta.

 

İKİ BAŞLI YÖNETİM

Japonlar çekilince tekrar iktidar mücadelesi başlar, temaslarda bir ilerleme sağlanamaz. 3 yıl süren (1946-1949) çatışmalarda Kızıllar Japonlardan kalan silahları kullanır, güç kazanırlar. Çan Kay Şek sadık adamlarıyla Tayvan’a çekilir ve Milliyetçi Çin Cumhuriyetini kurar. Hayatının sonuna kadar Çin’in tek meşru hükûmeti olduğu iddiasını tekrarlar. Ana karaya da geçecek, kızıl bayrakları indirecektir güya. Ne zaman? Pek yakında! Batı’nın işine gelir, onu muhatap alırlar.

Çan Kay Şek Mart 1950’de Çin Başkent’ini Taipei’ye taşıdığını açıklar. 1954, 60, 66 ve 72 seçimlerinden zaferle çıkar. Ecnebi firmalar gelir yatırım yapar, Farmosa’da millî gelir yükselir, refah artar. Çin Halk Cumhuriyeti ise ancak Altıncı Kongresinden sonra kaale alınır BM tarafından. Kızıl Çin insanların çuval gibi urbalar giydiği, ancak bisiklete binebildiği sıkıntılı bir rejimdir. Fakirdir, ilkeldir, varmış yokmuş kimin umurunda? İktidara çöken “dörtlü çete”yi tasfiye mümkün olmaz, çünkü Mao’nun karısı da vardır aralarında. Onlar en iyisini bilir, nasihate tokturlar, en ufak tenkitte kinayede bitersiniz, götürüp buharlaştırırlar.

Çin'e kafa tutan ada Formasa
Çan Kay Şek’in anıt mezarı Sun Yat Sen’e nazire gibi âdeta

 

KOMÜNİSTLER MARSİLYA’YA

1978’de Çin Komünist Partisinin başına geçen Cüce Deng (Xiaoping) ise lise yıllarında Fransa’ya gider, komünizmle tanışır orada. Çu Enlay, Zhao Shiyan, Li Fuchun, Chen Yi, Nie Rongzhen ve Li Weihan gibi partide söz sahibi isimlerle aynı fraksiyonda yer alır, hâliyle önü açılır. Bilahare Moskova’ya yollanır, Doğu Emekçileri Üniversitesi ve Sun Yat-sen Fakültelerinde ideoloji yüklenir. Ancak iktidara gelince ideolojiye değil ekonomiye eğilir, insanlar açtır muhtaçtır zira. Ülkeye yabancı yatırımcı çekmek için kapitalistlere yeşil ışık yakar. O güne kadar nefretle anılan Batılı liderlerle (Jimmy Carter, Richard Nixon, 2. Elizabeth) buluşur ve reformlar yapar. Bunu siyasi yozlaşma olarak görenler de olur, kifayetsiz bulanlar da.

Çin'e kafa tutan ada Formasa
Sun Yat Sen Anıt Mezarı. Kızıl Çin yolunda yürümese de Sun’ ı vitrinde tutar, bir nevi ortak payda. 

 

YOLUN SONU TİANANMEN

Deng Xiaoping “varsın bazı kişiler ve bölgeler zenginleşsin” der, “refah her tarafa yayılacak değil mi sonunda?” Tepkilere tehditlere aldırmaz, halk kimdir ya, sokağa dökülecek hâli yoktur ya.  Lakin kalabalık meydanlara iner, üniversiteliler açlık grevine başlar. Öğrencilerin akademisyenlerin talebi başkadır, ameleninki başka. Herkes bir şey söyler, rabarba... Şehirli işçiler için en iyi patron devlettir, beceriklilerin daha yüksek ücret alacağı sistemden korkarlar. Rekabete alışık değildirler, firmalara güvenmezler. Çorba iyi kötü kaynıyordur işte, gerek var mı maceraya? Hükûmet “dağılın” deyince gençlerin inadı tutar. Çin ordusu ilk defa sokak gösterisi bastıracaktır, tecrübesizdir. Bir tank ne kadar yumuşak olabilir ki? Hele şarjörlerde plastik değil hakiki mermi varsa. O günlerde Gorbaçov’un planlı ziyareti vardır, ecnebi gazeteciler Tiananmen Meydanı’ndaki kanlı görüntülerini kaçırmaz duyururlar dünyaya. Deng’in bileti kesilmiştir oturamaz artık o koltukta.

Çin'e kafa tutan ada Formasa
Çan Kay Şek ve Mao Zetung

 

BÜYÜYEN VE KÜÇÜLEN ÇİN

Sonra gelenleri tek tek saymayalım elbette gelişimden değişimden yana olacaktırlar bu saatten sonra.  Nitekim tarım alanlarında başlayan küçük özelleştirmeler açlığı bitirir, Çin, gücünün farkına varır bir anda. Hele sanayii hamlesi ülkeyi değil dünyayı sallar, ucuz iş gücü, saldırgan pazarlama, kimse rekabet edemez onlarla.  Artık kalitesiz de değildirler, benim diyen firmalara taşaronluk yapar, gün gelir kendi markaları ile çıkarlar pazara. Halk daha rahattır, baskılar tedricen azalır, kendi milyarderlerini çıkarır ve övünürler onlarla. Ortalık Porche’den Ferrari’den geçilmez, yarış hastaları keyf için otoban kapatırlar. Ancak mevzu Türkler olduğunda iş değişir. Uygurları asimile etmek için şeytanın aklına gelmeyecek şeyler yapar, aksakallı hocaların ellerine kadeh tutuşturur, ağızlarına domuz eti tıkarlar. Gençleri kamplara kapatır akıl sağlığı ile oynarlar. Camiler yıkılır, medreseler kapanır, selamün aleyküm demeniz bile suç sayılır. Su içerken besmele mi çektiniz, rejime sadakatsizlikten zindana. Şu anda Doğu Türkistan dünyanın en büyük hapishanesi. Hâlbuki Çin’in Türkiye’ye, Türkiye’nin Çin’e ihtiyacı var. İpek Yolu’nu canlandırabilir, birlikte kazanabiliriz pekala... Çin eski ve köklü bir imparatorluk. Kabile mantığı hiç yakışmıyor ona.


.

Çal, çırp, katlet özür dilerim affet!

 
A -
A +

Cristof Colomb Kızılderililerle tanıştığında şaşırıp kalmıştır. Bunlar tokgözlü misafirsever insanlardır, “Al senin olsun” der, altınlarını bile uzatırlar.
Beyaz adam ayak bastığında (1492) Amerika’da 20 milyon yerli yaşar (Osmanlı nüfusu 11 milyon civarında) 500 kabile vardır ve 300 dil konuşurlar. İyi avcıdırlar, çadır kurar, kumaş dokurlar.  
Kahir ekseriyeti Avrupalıların yaydığı mikroplarla ölür. Tabii bir de Avrupalının kendi mikropluğu var, fitne sokar birbirlerine kırdırırlar. Ateş suyu (alkol) satar, evrak imzalatırlar. Lisan bilmedikleri için toprak kaybettiklerini anlayamazlar.
Avrupalılar sadece asker değil hırsızı uğursuzu da yeni kıtaya yollar.
Kaba ve acımasızdırlar, Kızılderilileri açlıkla terbiye etmeye kalkarlar. Tetikçiler milyonlarca bizon vurur. Ne etini yer, ne derisini tabaklar, kafataslarından dağlar yapar, önünde poz verirler gururla. Avrupalılar hem bizon hem Kızılderili kellesine para verir, katliamı teşvik eder açıkça.
 “Yerlilerin uzuvlarını kestiler, karınlarını yardılar, ateşe yatırdılar. Bir vuruşta kafa kopartma hususunda iddiaya tutuştular. Memeden kesilmemiş çocukları bacaklarından tutup kayalara çarptılar. Liderlerin vücuduna kuru saman bağlayıp ateşe verdiler, yalvarsın ki küçük düşsün halkının huzurunda” Bartolemo Dellas.

Çal, çırp, katlet özür dilerim affet!

 

KÂŞİFLER KATİLLER

Amerikada ilk kan dökme şerefsizliği, İspanyol Hernando de Soto’ya aittir. İşgale direnen Timukuaları yener ve 200 kafa koparır oracıkta (1539, Napituco). Ardından Alabama’daki Mabila Kalesi’ni kuşatır ve 3 bin Çoktav’ı kırar (1540). “De Soto”yu hatırlıyor olmalısınız, Detroit araba üretmişti (!) adına.
Vásquez de Coronado’nun adamları ise New Mexico’da Tivaları (Tiguex) yener, evleri köyleri yağmalar, teslim olanları da vururlar. Moho Pueblo’sunda yüzlercesi imha (1541).  
1599’da Juan de Oñate liderliğinde sefer, üç günde 800 Acoma’lı heba.
1601’de Sandia Dağlarındaki Tompiro köyü basılır, 900 ceset düşer toprağa...
Yeni İspanya valisi Domingo Jironza ayağının tozuyla Kızılderili kırmaya koşar, 600’ünü öldürür, 70’ini köle yapar. (1689 Zia Pueblo)  Sonra Chama Nehri kıyısında 111 ‘Ute’liyi öldürür 206’sını zincirle peşine takar.
Antonio Narbona komutasındaki İspanyollar ise kadın, çocuk 115 Navaho’yu ortadan kaldırırlar.
1805 Arizona’daki Canyon del Muerto Katliamı unutulmadan, Salvador Vallejo ve hempaları Kaliforniya’da 150 Pomo ve Vapo’yu kırar. (1840 Clear Lake Katliamı)

 

Çal, çırp, katlet özür dilerim affet!
‘Kızılderili aç kalsın’ diye bizon kafalarından dağ yaptılar

 

İNGİLİZLER FELEMENKLER

John Mason komutasındaki Connecticut Birliği, gece Mystic Nehri kıyısındaki Pequot köyünü basar, 700 yerliyi evleriyle birlikte yakar.
Bir grup Lenape, Nieuw (Yeni) Amsterdam'a sığınır. Ancak Hollandalı askerler tarafından öldürülürler ki, çoğu kadın ve çocuktur. Yzb. John Underhill bununla kalmaz Pound Ridge’te yerli köyüne saldırır ve 500’ünü eviyle birlikte yakar.  
Yeni Hollanda Gnl  Md. Peter Stuyvesant ve şerikleri, Yeni İsveç’ten rahatsızdırlar. Birbirlerine girer, yerlileri kullanırlar.
Yerleşimciler, Kızılderililere saldırma hususunda hayli iştahlıdırlar. Rhode Island civarında Narragansett köyüne saldırır 300 kadın ve çocuğu yakarlar. (1675 Great Swamp Katliamı)  
Yüzbaşı William Turner ve milisler Massachusetts’te Nipmuc balıkçı kampında 100 kadın ve çocuğu kırar. (1676 Turner Falls Katliamı)
Binbaşı Talcott tekrar Narragansettlere saldırır 34 adam ile 92 kadın ve çocuk mevta.
1826 Dressing Point... Bir grup Anglo-Teksaslı Colorado Nehri ağzında Karankava kasabasına saldırır, 50 maktul.
Şayenler barışseverdir, çabuk kaynaşırlar. Colorado milis güçleri Kiowa’ya rahatça girer çıkar, o gün ansızın silah çeker, 160 insan kırarlar. Ardından Kaliforniya’da Owens Lake kıyısındaki Payut Kızılderili kampına hücum ederler, ortalık kan revan. (1864, Sand Creek)
Kendi hâlinde görünen Mormonlar da kan dökücüdür, Utah’ta ‘Payut’lara sarar, hem vurur hem boğazlarlar. Sadece dört ufak çocuk kurtulur, artık nasıl saklandılarsa?  
The only good Indian is a dead Indian
(En iyi Kızılderili, ölü Kızılderilidir)    
Avrupalılar İsrail’in yaptığı gibi kanlı katliamlarla yayılır. Mesela İskoç-İrlandalı yerleşimciler (Paxton Boys) zararsız Susquehannock’lara acımaz. (1763)  
Jacob ve Daniel Greathouse liderliğindeki grup ise Mingo Kayugaların reisi Chief Logan’ın sülalesini kaldırır ortadan. (1774 Yellow Creek Katliamı).  
Pennsylvania milis güçleri 100 kadar Hristiyan Lenape’nin kafa derilerini yüzer bağırta bağırta.
Teksas milisleri Karankava köyüne saldırır ve 45 ceset daha düşer toprağa (1852 Hynes Bay Katliamı)    
Trinity County Şerifi William Dixon önderliğinde 150 Vintu öldürülür (1852 Hayfork Katliamı)  
Bir grup yerleşimci Tolova yurtluğunu yakar, 200 yerli mezara...1853 Yontoket Katliamı,150 ceset daha.
Three Knolls'de 40 kişi katledilir. Yahi ve Yanaların lideri İşi'nin ailesi de vardır aralarında (1866 Kaliforniya)
River Mill Creek civarında bir mağarada 33 Yahi öldürülür (1868 Campo Seco) Tehama County’de 30 Yahi eklenir onlara... (1871 Kingsley Cave)
Amerikan “kurt avcıları” atlarımız çalındı bahanesi ile gider ‘Nakoda’ları kırar. (Cypress Hills Katliamı)

Çal, çırp, katlet özür dilerim affet!

 

IRKÇI SUBAYLAR

1704: Carolina Valisi James Moore Apalaçi köylerine saldırır bin ölü, iki bin köle.
Yerliler General Andrew Jackson ile barış görüşmesine hazırlanırken James White emrindeki Tennessee birliği şafak baskını yapar, 65 Kızılderili süngülenir gürültü çıkarmadan... (1813 Hillabee Katliamı)
General Floyd ve Georgia milisleri, Alabama’da bir Maskoke köyüne hücum eder, 200 Kızılderiliyi yakarlar. (1813 Autossee Katliamı)  
ABD askerleri dost Maskoke köyüne girer, 50 cana kıyar. (1818 Chehaw Affair)
1832: General Henry Atkinson, Wisconsin yakınlarında 150 sivil Sauk ve Fox’a acımaz.
12 Komançi lideri San Antonio Hapishanesinden kaçarken öldürülür. Beş kadın ve 18 çocuk da vurulur o arada. (Council House Katliamı)
1840, Colorado River: Albay John Henry Moore komutasındaki Volunteer Rangers, 140 Komançi’yi öldürür, 35’ini esir alır.
Nathaniel Lyon komutasındaki ABD ordu birliği Bo-no-po-ti adasında 100 Pomo’yu öldürür. Kuzey Kaliforniya’da tekrar Kızılderili avı başlar.
Kaliforniya süvari birliği 35 Tehachapi’yi katleder. (1863 Keyesville)

Çal, çırp, katlet özür dilerim affet!

 

KAFATASI VADİSİ

Teğmen Monteith Arizona’da ‘Yavapai’leri     tuzağa düşürür. Cesetleri açıkta bırakır (1864).     Bu yüzden Kafatası Vadisi (Skull Valley) denir     oraya.
Yzb. Wells süvari birliği ile bir Payut kampında 32 sivili öldürür. (1865 Mud Lake)
Yarbay George Armstrong, alayı ile gece Şayen köyünü basar. Raporda 140 savaşçının öldüğü, 53 kadın ve çocuğun rehin alındığını yazsa da. Kızılderililer 11 erkek derler, gerisi kadın ve çocuklar. Askerler katliam mahallinde yüzlerce midilliyi de vurur  ve köyü yakarlar. (1868 Washita)
Binbaşı Eugene M. Baker ve birliği Pikani Karaayaklarından 173 kişiyi kırar. (1870 Marias Katliamı, Montana)  
ABD askerleri Arizona’daki Salt Nehri Kanyonu’nda bir mağarada 76 Yavapai’yi öldürür...
1872, Skeleton: Süvari alayı, Güney Dakota’da 130 Siyu ila 250 Minikonju Lakota’sını kırar.
1890 Wounded Knee Katliamı’nda...
Hangisini yazayım İnkalara girmedik daha.

 

ŞANLI MI KANLI MI?

Rançer deyince kim geliyor aklınıza? Tabii ki bebek yüzlü Tommiks, hani albayın kızı Suzi’yle aşna fişne...
Meğer bunlar da azılı katilmiş, Yüzbaşı Samuel Highsmithe emrindeki Texas Rançerleri dost Viçita ve Kadolara saldırır, bir çocuk kaçabilir anca. (1848 Brazos Nehri Katliamı)
Yıl 1855. Sığırların çalındığı iddiası ile Kaliforniya ayaklanır “yok etme savaşı” başlar. (Klamath Nehri Katliamları)
Yüzbaşı Sul Ross komutasındaki Rançerler Foard County’deki Komançileri gelişi güzel vurur, hedef tahtası yaparlar. (1860, Pease River)
County Ranger’ları ise Arizona Aquarius Dağı güneyinde kadın ve çocukları kırar. (1867)

Çal, çırp, katlet özür dilerim affet!

 

ALTIN AVCILARI

Madenciler de silahlıdır, toplantı hâlindeki kabile konseyini basar, 300 Vintu’yu paralar. (1851, Old Shasta, Kaliforniya)
Four Creeks bölgesine saldıran subaylar o kadar çok yerli öldürür ki, rapor tutamazlar. (1853 “Ox” Incident Katliamı)
Madenciler Upper Table Rock yakınlarında Tututnilere baskın yapar. Köyde nefes alan canlı kalmaz. (1855 Lupton Katliamı, Oregon)
Pit River’da 70 Açomav (60’ı kadın ve çocuk) öldürülür. (1859, Kaliforniya)
Avrupalılar Maydu kampına saldırır, rastgele ateş açıp 40 yerliye kıyar. (1859 Chico Creek, Kaliforniya)    
Humboldt County Tuluwat adasında barışçı Viyotlara eş zamanlı üç saldırı. Çoğu kadın ve çocuk, 188 mevta. (1860-Kaliforniya)
Yerleşimciler Round Valley'de Wailakilere saldırırlar. (1862 Upper Station Kaliforniya)

 

SİNSİ TUZAKLAR

1623: İngilizler davet ettikleri Powhatan reislerine zehirli şarap sunar, 200’ü masada kalır, 50’sini sırtından vururlar.
1864 Bloody Tanks Katliamı: King S. Woolsey ve adamları, 19 Apaçi liderini görüşmeye çağırır ve kurşunlar.
Zindanda tedbirler azalınca Şayen Reisi Vóóhéhéve (Sabah yıldızı) ve 77 adamı kaçmaya kalkar, tuzağa düşer sağ çıkamazlar. (1879 Fort Robinson Katliamı, Nebraska)

 

AH O PAPAZLAR

Yerlilerin en güçlü oldukları yer Kanada’dır. Beyaz adam 150 bin çocuğu kiliselere kapar, başlarından tüyleri alıp, şapka papyon takar. Çocuklar tacize uğrar, dayak ve tehditle susturulurlar. Olmadı öldürür, çukura atarlar. Neden sonra toplu mezarlar çıkar ortaya.
Hasılı Kanada’nın tarihi kapkara...
Bu kiliseler 1996’ya kadar çalıştı. Mücrimlerin bir kısmı hayatta. Hangisi ceza almış acaba?
Samimi olsalar, çıkarırlardı jüri karşısına.
Geçen hafta Papa bizzat gelip özür diledi. “Çocuklarınızı öldürdük, kusura bakmayın!”
Bir nevi gaz alma.
Belçika Kongo’da, Fransa Cezayir ve Ruanda'da, Almanlar Namibya’da soykırım yaptılar.
Ağız ucu ile bir özür, üç beş dolar para... Ölen öldüğü ile kaldı, sanki pek de umurlarında.
Bugün Doğu Türkistan’da, Arakan’da, Keşmir’de, Filistin’de, Bosnaq’da, Batı Trakya’da zulmedenler yarın “affedersiniz” diyecekler tamam.
O kadar kolay mı ya?


.

Devlet âciz kalmıştı

 
A -
A +

Yurdumuz kıtalar arasında ve çok stratejik bir coğrafyada.
İyi ama bir taraftan Asya sıkıştırıyor bir taraftan Avrupa. Çok zelzele yaşadık yine yaşayacağız bundan sonra.
Kaldı ki iklimler de kaydı, göller kuruyor, ormanlar yanıyor, diğer yanda seller baskınlar, heyelanlar yaşanıyor.
Devletlüler daha evvel de toplanır konuşurlardı ama temenniden öte gitmez, açılış, kapanış selamlama... Kürsü genelde siyasetçilere kalır, dönerdi parti programına.
17 Ağustos milat oldu.
Ağır bir bedel ödedik ama ciddi adımlar da atıldı o tarih itibarıyla.
Evet eskiden de Genelkurmay Başkanlığı, İçişleri, Sağlık, Ulaştırma bakanlıkları, aç parantez DSİ, YSE, Karayolları, belediyeler, valilikler, sivil savunma vardı...
Lakin arada koordinasyon olmayınca...

Devlet âciz kalmıştı

 

BİR ÇATI ALTINDA

Bu yüzden 2009 yılında çıkarılan bir yasa ile tek elde toplandılar.
Doğrudan valiye bağlı İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri kuruldu, teknolojik cihazlarla donatıldı, eğitim aldılar, tatbikat yaptılar.
Bu iş bir ilim. Sadece insan kurtarmanın değil bina yıkmanın da usulü erkanı var. Molozlar nasıl değerlenecek yeni şehir nereye kurulacak?
Neticede elimizde mutena bir kadro oldu, Haiti’den Japonya’ya, Şili’den Myanmar’a yardıma koştular. Libya, Tunus, Mısır ve Suriye’ye insani yardım ulaştırdılar.
Unutmadık! Unutmayacağız! Unutturmayacağız desek de 17 Ağustosu unuttuk gitti sonunda.
Belki o da bir nimet, korkuyla yaşanır mı yıllarca?
Hatırlarsınız ilk sene teyakkuzdaydık, otomobilini satan minibüs almış, hali vakti olanlar kulübe çaktırmıştı kenara. En azından bir kriz çantası hazırlamış, koymuştuk koridora. O çanta kim bilir nerede? Sargı bezleri çürümüş, tentürdiyotlar kurumuştur ihtimal.
Cenin pozisyonu nasıl oluyordu sahi, masanın altına mı yatıyorduk sallantı başlayınca?

Devlet âciz kalmıştı

 

BALIK BAŞTAN...

17 Ağustos’ta yaraların tez sarılacağını sanıyordum taa ki felaketin üçüncü günü İzmit’in İstanbul çıkışında Başbakan Bülent Ecevit’i izleyene kadar. Gözü yaşlı baba yalvarıyordu “evladımın sesi geliyor, iş makinasından vazgeçtim, bi darbeli matkap verin bana...”
Alamadı, girdiler koluna uzaklaştırdılar. Eğer bir başbakan bu kadar acizse çok beklerdik moloz altında.
Hoş, Ecevit’in AFAD’ı, UMKE’si mi vardı? Kimi katabilirdi arkadaşın yanına?
Ulaşım ve haberleşme çökmüş, emir komuta kopmuştu, çaldığın bütün kapılar boş, bildiğin kargaşa.
Rafineri alev alev yanıyor, seyrediyor, petrol bitsin diye bekliyorlar şaşkınlıkla.

 

ÇADIR TİYATROSU

Kızılay depoları perişandı, makarnalarla deterjanları üst üste yığmışlar. Ağzı laf yapanlar üç çadırı birden götürüyor, sessizler dertlerine yanıyor.
Zaten çadırlar fi tarihinden kalma. Şeker Ahmet Paşanın tablolarını hatırlayın, işte onlardan... Mahzenlerde gevremişler, gerince yırtılıyor.
Kızılay Başkanı Kemal Demir 80’ine merdiven dayamış bir rejim müdafii. Afetten haberi yok ilke ve inkılap pazarlardı şakşakçılarına. Ankara Otelin süitinde kalır, balolar tertip ederdi mektep çocuklarından topladığı paralarla. Eski bir CHP mebusu, İnönü ve Melen’in Sağlık Bakanı, derin bir amca.
20 yıl tahtta kaldı, görevi kötüye kullanmaktan yargılandı sonunda.
Yazacak çok şey vardı da, elimiz gitmiyordu, Hilal-i Ahmerin güzel hatırına.
İyi ki de aşındırmamışız, o gün Kocaeli’ye ulaşamayan Kızılay, bugün Somali’ye uzanıyor rahatlıkla.

Devlet âciz kalmıştı

 

DOĞUSUYLA BATISIYLA

1999’da millet üstüne düşeni fazlasıyla yaptı, arabasına ekmek, su ve gıda dolduran koştu afetzedelerin yanına. Bu gücü de organize edemedik, iç mahalleler acından kıvranırken, ekmek dağları yükseldi yol boylarında. Binlerce somun, güneşin alnında, tozun toprağın ortasında.
Devlet o kadar yoktu ki defin kağıdı bile veremedi vatandaşa. Buz pateni pistine dizilenler kaç gün yattı bilmiyorum ama cesetler kokmaya başlamıştı sokak aralarında. Millet naaşı kendi kaldırıp, gömüyordu mezara. Niye beklesin ki devlet gelmeyecekti nasıl olsa...

 

BİR MUSİBET

Ve o afet “zemin etüdü” diye bir tabiri soktu kafamıza. Kartal, Pendik, Tuzla merkez üsse daha yakındı ama yıkım nerede oldu?
Taaa Avcılar’da!
İzmit Alikahya’da gözle görülür bir şey yoktu, lâkin 50 km uzaktaki Sakarya, Hiroşima’ya döndü âdeta.
Eee mısır tarlasına apartman dikersen olacağı bu, taban araziler sıvılaşıyordu sıkışınca. Adapazarı İsmet İnönü Caddesi korku filmi gibiydi, evler yatmış yıkılmış, duvarlar dökülmüş perdeler kefen gibi sallanıyor. Bankalar caddesi bildiğin ondüle, hani deniz dalgalanır ya.
Halk şuursuz, amcam mobilya mağazası, cafe, oto galeri için kolon kesmiş, binalar zaten muallakta.
Hâlbuki Adapazarı 1960’ta da zelzele yaşıyor. Demirel Başbakan o sıra. “Şehri bilimin ışığında inşa edeceğiz” diyor iki kattan fazlasına yasak geliyor.
Derken ufak ufak üçüncü katlar filizleniyor. Her seçimde imar affı çıkıyor ve 6 kata varıyor sonunda.

 

BİN NASİHATTEN

Yıkıntılar arasında dolanırken betonlar oğuluyordu ayağımızın altında, tut iki parçayı tokuştur un ufak oluyor. Demirler kıpkırmızı pas, tırnağınızla dokunun, kabuk kabuk kalkıyor. Şimdi bu metal müsveddesi bilmem kaç bin tonluk binayı nasıl ayakta tutacak, gerilime ne kadar dayanacak?
Efendim hakkıyla inşaat yapmak için metrekare başına 35 kg demir harcamak lazımmış. Yüz metrekarede 3.5 ton ediyor.  
On ton olsa n’olur? Yavrunu sokacaksın altına.
Çimentoyu da koklatmışlar, kumu ıslatıp ıslatıp dökmüşler kalıba.  
Binası yıkılan tek müteahhit Veli Göçer değil ama bilet ona kesildi, zamanında reklâm alamayanlar yükleniverdi adama.
Yalova Yüksel Sitesinde 316, Ceylankent’te 98, İzmit Ubay apartmanında da 58 kişi hayatını kaybetti.
Şimdi  kazık çakıyor, hazır beton kullanıyorlar, demirler nervürlü, mıh gibi yapışıyor.

Devlet âciz kalmıştı

 

JEOLOJİK HARP

Bu arada komplo teorileri düştü basına. HAARP projesi... Gölcükteki ABD gemileri... Saat 3 sularında görülen ateş topu vesaire.
Adamlar bir pislik yaptılar mı bilmiyoruz ama nasıl biyolojik harp diye bir şey varsa jeolojik harp de var. Uyanık olacak kullandırtmayacaksın düşmana.
O günlerde digital makineler yaygın değildi, deprem bölgesinde geceliyor, sabah diaları kapıp koşuyorduk İstanbul’a.
Arabada yattığımız hâlde tedirgindik hani biri kıpırdayacak olsa salevat getiriyorduk korkuyla.
O gece Adapazarı’ndayız ışıklar kesilmiş, camlar dökülmüş, binalar kuru kafalara benziyor âdeta. Ceset kokusu, karga çığlığı, ağıtlar... Nasıl bir kasvet, Rabbim yaşatmasın bir daha...

 

YARDIM NEDİR BİLMEZDİK

Gölcükte biri “hanımın kolu betona sıkışmıştı” dedi, “yardım getiririm diye sağa sola koştum yok, döndüm geldim heyhat! O kolu bıçakla keser, bağlardım şimdiki aklım olsa!”
O günlerde terliksi hayvan, endoplazmik retikulum ve DNA sentezi okuyor ama bir şey bilmiyorduk ilk yardım hususunda.
Çağır mektebe bir hekim, olabilecek vakaları anlatsın çocuklara.
Çark caddesine açılan sokakta yıkık evler. Bir kadın laf attı komşusuna. “Ayyy kız bir de halıları yıkamıştık iyi mi?
-Sorma ya, gelir miydi aklımıza!
Nasıl gülüyorlar, sinirler laçka.

 

ELİNİ TAŞIN ALTINA

Kayseri’den külüstür bir otobüsle gelen üç ihtiyar tanımıştım. Adapazarı Yeni Cami karşısını mekân tutmuşlar. “En azından patates doğrarız” demişler “soğan, salça salar, sıcak bir aş çıkarırız insanlara.”
Derken mahalleli gelmiş “bırak amca ya, biz varken burada!”
Birileri yağ pirinç getirmiş, sebzeler, meyveler derken 15 bin kişiye takım yemek çıkarmışlar.
İş o kazanı oraya kurmakta, gerisi geliyor nasıl olsa.
Kaynaşlı’da bir vatan evladı komyanetinin arkasına tüpleri atmış, çay pişirip uzatıyordu karton bardaklarla. Nasıl dua aldı biliyor musunuz o soğukta.
Gölcük’te çay parası için elimi cebime atmıştım kıraathane sahibi acı acı gülmüştü bana. Meğer kasayı ilk gün kapatmış, 7/24 çay, çorba bedava.

 

İBRET NAZARIYLA

Yalova’dan biri anlatıyor, “çatı katında oturuyordum, büyük bir sarsıntı, ne oldu anlayamadım o karanlıkta. Terastan atladım, sertçe düşmeyi bekliyorum aaa baktım yürüyorum çayırda... Çatı zemini öper mi? Gofrete dönen evleri görünce hak verdim ona.
Gölcük’te birini gösterdiler, bükmüş boynunu bekliyor yemek kuyruğunda. Meğer şehrin en gözde binası onunmuş, oğluna “boş ver üniversite imtihanını” diyormuş “yollarız gidersin Amerika’ya!”
O anda bir tas çorbaya muhtaç, bildiğin fukara.

 

MI ACABA?

Her sallantıdan sonra konuşulur, yazılır. Yok atlar eşindi kişnedi, kediler gerindi de, köpekler uludu filan...
Bunlar boş değil. Bir yerden gaz çıkması, sularının çekilmesi, hava kabarcıkları, kükürtsü kokular, zemindeki uğultular...
Karıncaları izleyerek isabetli tahminler yapan bir araştırmacı vardı, umarım önü açılmış imkânlar sağlanmıştır ona...


.

Bir göründü bir yok oldu: DeSoto

 
A -
A +

 

Chrysler’in orta gelir grubu için imal ettiği makul fiyatlı DeSoto bekleneni fazlasıyla verir, statü sembolü oluverir.

Siz onu biliyorsunuz aslında…

Hani pazarcıların rağbet ettiği kupası köşeli pikaplar vardı... Hatırlayın canım kırmızı kırmızıydılar, al al yanarlar. 

Kiminin ızgarasında Dodge kiminde Fargo, DeSoto yazar. Yerlidir efendim. Nasıl Kartal, Doğan, Şahin, Serçe, Tofaş malıysa bunlar da ASKAM’dan çıkar.  

Önceleri Mopar motor taşırlar, yüzlükleri 4, iki yüzlükleri 6 silindirlidir ve felaket yakar. Sonra dizel Perkins koyarlar da nefes alır esnaf. 

Şimdi biraz daha gerilere gidelim. Büyük Buhran öncesi Amerika:

Ünlü otomotivci Walter Chrysler herkese ve her keseye hitap etmeye bakar. Piramidin tepesinde Chrysler vardır, Dodge ile Plymouth ise orta direğe tezgâh açar. Sürümü olan bir sınıftır, bir marka daha kaldırır rahatlıkla. Elinde tesis mühendis vardır nasıl olsa. 

Yıl 1928... DeSoto vitrine çıkar. Görünürde yedek oyuncudur ama bir anda 81 bin satınca... “Hımm skoru değiştirebiliriz bununla!” 

Fiyatı 845 dolardır, kaput altında (4.375 cc) düz altı yatar.

Hidrolik fren, kontak kilidi, cam sileceği ve direksiyondan yakılan farlar. 

Yanında bir adet de yağ filtresi ve ayyyrıca gres sıkan tabanca…

Bir göründü bir yok oldu: DeSoto

 

KALİTEYİ UCUZA

1930’da Sedan De Lujo, Espanol Coupe gibi İspanyolca tabirleri bırakırlar. 

CF, 5.175 cc düz sekiz taşır, 70 Bg ile rakiplerini sıkıştırır çok fena.

1.932 SC, 6 silindirli ama daha güçlüdür (75 Bg) yedi koltukludur ve motor kauçuk takozlarla (yüzer güç) bağlanır, titreme azalır. İsteyene gövde rengi çamurluklar, çift silecek ve arka lamba (çoğunda yok şaşma)... Al bir de puro çakmağı, ne istersin daha? 

Yaklaş vatandaş! 675 dolara! 

O yıllarda firmalar arabaların önüne çalışır, sivri bir burun, alımlı ızgara, aynalar, çıtalar, yumurta farlar... 

Arkalar hep aynıdır, kamburlaştırıverirsin tamam.  

DeSoto mühendisleri rüzgâr tünelinde ne görseler iyi, o küt arkalar, havayı daha iyi karşılar (su damlası meselesi). Bunu ispat için dişliyi tersine çevirir, geri geri kullanırlar. %30 daha az hava direnci, yüksek sürat, makul sarfiyat. 

Buradan hareketle Air Flow üzerinde çalışırlar (1934), artık gövde rüzgârla savaşmayacak, şelale ızgara havayı yutacaktır âdeta. Ön dingilin arkasına oturtulan motor denge getirecek, yalpalamayı bitirecek, gemi gibi akacaktır araba. Hatları da süspansiyonu da yumuşaktır, toprak yolda 80 mille (130 km/s) giderken gazete okuyabilirsiniz rahatlıkla. Tutunma kollarını ve el kayışlarını söker atarlar, artık ihtiyaç yoktur bunlara. 

Bir göründü bir yok oldu: DeSoto

 

EVDEKİ HESAP

Döşeme konforlu ve albenilidir. Hava her yerden girer, göğüsteki kapaklardan, koltukların altından, kelebek camlarından. Olmadı ön camı aralayabilirsiniz dışarıya. 

Rakiplerinden hızlı ve cimridir, pilot Harry Hartz, New York’tan San Francisco’ya gazlar (5.300 km) iddialarını ispatlar.   

Air Flow aerodinamik yapısıyla Monte Carlo’da Grand Prix ödülü alır, Peugeot, Renault, VW, Volvo ve Toyota taklide kalkar açıkça.

Chicago Oto Fuarına renkli şovlarla çıkarlar. Babe Ruth, Dick Powell, Ruby Keeler ve Ethyl Merman gibi şöhretler lgilenir konuklarla. Time dergisi kapaktan girer, muhabir “halkın bu kadar radikal bir şeye hazır olduğunu düşünüyor musunuz” diye sorar. 

Mr. Chrysler “vatandaş değişimi gelişimi fark eder” der, “sen meraklanma!” 

Ama o sene satış dip yapar, 3 sıra aşağı yuvarlanırlar. O kadar çalış, çabala, nal topla sonunda. 

Elde var hüzün. Ah, alışkanlıkları değiştirmek öyle kolay olsa.

 

Bir göründü bir yok oldu: DeSoto
Dodge Fargo ve DeSoto. Pazarcılarımız vazgeçemezdi onlardan...

 

DEMEK Kİ NEYMİŞ?

1935’de dön geri tornistan, LeBaron tesislerinde hazırlanan Airstream diğerlerine benzeyen sıradan bir arabadır ama patlama yapar. 

Yıl 1938... DeSoto 10. yaşında. 

Bunu eğlence dünyasının ünlüleri ile kutlarlar. Gelgelelim o artistik pozların satışa hayrı olmaz. Demek ki “manitaya değil makinaya” baktıracaksın, al bir ders daha sana.

1939’da bunu yaparlar. Baktıran bir araba! 

DeSoto gövdesine milyonlarca dolar harcar, yeni kalıplar, gıcır takımlar... Ve Hollywoodvari bir dizaynla akarlar piyasaya. Önde gemileri andıran bir pruva ve göz kamaştıracak kadar krom kaplama. Büyüyen camlar, daralan sütunlar, hele o albenili ızgara. 

1940’da ise yedi koltuk koyar, havalandırmayı ciddiye alırlar. Satışlar umduklarından fazla olur aileyi muhatap alınca. Grevle uğraşmasalar imza atabilirler rekora. 1941’de şelale ızgara, roket gövde ve tuşla değişen yarı otomatik şanzıman (Simplimatic). 

Satış 97 bin, DeSoto 10. sırada.

Sonra 2. Cihan Harbi. 3 sene orduya çalışır, uçak gövdesi yaparlar. Savaş sonrası (1945) aksamalar olur ama vatandaş yurtseverliklerine verir kusurlarına bakmaz. Anketlere göre her on Amerikalıdan sekizi DeSoto görmek ister yollarda. 

Bir göründü bir yok oldu: DeSoto

 

BATTAL BEDEN

Yıl 1950...  Dişlek ızgaralı DeSoto, Mercury, Pontiac, Oldsmobile, Buick ve Packard’tan daha okkalıdır. Resmen X Large. Göstergeler cam küreyi andırır, gizli ampullerle aydınlatılır. 

Bir soluk yeşil, bir morumsu mavi, sürücüyü heyecanlandırır.  

Reklamları da zekicedir. 

-Yeni bir yol mu? 

-Hayır, yeni bir DeSoto! 

Bu slogan tutar, satış 134 bine çıkar. 

Sonra öyle bir durgunluğa girerler ki 52 FireDome V8 bile kurtaramaz. Hâlbuki 0-60 arasını dört saniye kısaltmış, hızı 100 mph’ye (160 km/s) çıkarmıştır. Üstelik 160 beygir gücü, iki namlulu karbüratörle zahmetsizce yakalar. 

Hâlbuki Oldsmobile Supper 88 V8 160 beygir için 303 inç küp (7.575 cc) motor, dört namlu karbüratör ister ve sadece İsuper benzin yakar. 

1953 DeSoto hem aile arabasıdır hem performansa oynar, 4 tonu aşsa da fişek gibi fırlar. Sükseseverler ise iki kapılı Adventurer için girer sıraya. 

Bir göründü bir yok oldu: DeSoto

 

SAFKAN İSTİYORSAN

1955 TV reklamı: At merakıyla tanınan Harry Grable, Fireflite V8’i görünce “bu safkan” der, “tanırım uzaktan.” 

Hanımı Betty bakar, bakar, bir daha bakar, DeSoto’yu yerli dansçılara benzetir ne demek istiyorsa.

Coronado üç tonlu boya ve bahar vurgusuyla çıkar, Firedom deri döşeme ve albenili göstergeleri ile kararsızları peşine takar. 

Motor sarsıntısız çalışır, fısır fısır ses gelir o kadar. Ferahtır, pürüzsüz yol tutar. Netice 114.765 satar.

Adventurer agresif (320 Bg) bir iki kapılıdır, kanatlı kuyruğuyla çığır açar. Süratlidir (137 mil 220 km/s) Daytona Plajı’nda tozu dumana katar. 

Ford Thunderbird, Chevrolet Corvette ve Studebaker Golden Hawk’ın yiyeceği çok ekmek vardır daha. 

Powerflite otomatik şanzıman, hidrolik direksiyon, elektrikli koltuklar, elektirkli camlar, cam yıkayıcılar.  Anten kanatlardan ok gibi çıkar.

Güç ağırlık dengesinde ağabeyi Chrysler’e fark atar, daha hızlıdır ve 567 $ daha ucuza. Nitekim tanıtımı takip eden altı hafta içinde tamamı satılır, 3.678 dolardan, keş para.

Bir göründü bir yok oldu: DeSoto

 

DORUKTAN ÇUKURA

1956... “Hızı DeSoto belirler” çıngılı ile çıkar, Adventurer yazısını altınla kaplarlar. 

Virgil Exner hevesli bir stilisttir, egzoz çıkışlarını tampona gömer, füzelere nazire yapar (1957). 

Yüzgeçler sadece göz okşamaz, yüksek hızda gövdeyi yola basar. 

Burulma çubuğu ön süspansiyonla birlikte sunulur ki bu bile bir sıçramadır başlı başına. 

345 Bg motor satışları artırır (117.514). 

Sonra?

Sonra rehavet gelir, özensiz takılan fitiller yüzünden su alır, kuytular baştan savma boyanır, erken paslanır.

637 dolara takdim edilen elektrojet (elektronik ateşleme + yakıt enjeksiyonu) arıza yapar. Bendix gibi itibarlı bir firmanın malıdır oysa. 

Bunlar diğer markalarda da yaşanır ama DeSoto’ya beslenen itimat fazla olunca. Hasılı deryaları geçer derelerde boğulurlar. 

Gerçi o sıralar bütün Detroit sıkıntılıdır, dünyada satılan dört arabadan üçüne imza atmalarına rağmen yorgun ve bıkkındırlar. Heyecan kaybı yaşarlar. 

Ford Edsel hayal kırıklığıdır, Mercury umduğunu bulamaz, sadece Pontiac’ın kaybettiği müşteri 150 binden fazla. 

Hudson ve Nash ise külliyen batar.

Neticede sehpayı VW getirir, tekmeyi Toyota atar. 

Hastala Vista Baby

By By.

Bir göründü bir yok oldu: DeSoto

 

DÜŞÜŞÜ MUHTEŞEM OLDU

Yönetim DeSoto’yu silmeye kararlıdır lakin stilist Virgil Exner gece gündüz çalışır ve “vay canına” dedirten bir prototiple çıkar. Kanatlar yoktur ama daha agresif durur. Sacı 7 ayrı işlemden geçirir, pas mı? Asla! Ram charger ve indiksiyon tüpleri turboya benzer güç sağlar, 305 beygire rahat ulaşırlar. Fiyatı makuldur ama pahalıdan aşağı kalmaz, sahibine statü sağlar. 

Chrysler merkez her ne kadar “DeSoto’yı örnek alın” talimatı yollasa da, önlerini tıkar. Çekişmeler istifalar derken yolları “oraya” çıkar: 

Araba mezarlığına!  

Plymouth’un akıbeti de hayrolmaz... Bayiler biz memnunduk deyip dava açar, takır takır tazminat alırlar.

İyi de giden gitti, döner mi bir daha? 

Bir göründü bir yok oldu: DeSoto

 

DES OTO DEĞİL DE SOTO

“Oto” tamam da “des” neydi acaba? Çocukken lugate bakmış bulamamıştık.  

Meğer “De Soto” imiş. Adını Mississipi’nin öte yanına geçen kâşif Hernando de Soto’dan alıyormuş aslında. 

Bu herif-i na şerif mimli Kızılderili katilidir. İlk kanı o döker Amerika’da. İşe Timukualardan 200 kafa kopararak başlar (1539 Napituco). Alabama’da Mabila Kalesi’ni kuşatır ve 3 bin Çoktav’ı kırar (1540). 

Model Coronada ile işaret edilen Vásquez de Coronado ise New Mexico’da Tivalar’ı (Tiguex) sarar, teslim olanları da vurur, evlerini yağmalar. Bilahare Moho Pueblo’sunu kana boyar.  

Hoş, ABD’de 50 yıl öncesine kadar siyahilerin, Kızılderililerin hakkı hukuku yoktur, otobüse binemez, bisiklet süremez, parkta oturamazlar. 

Kovboy habire kızılderili kırar çizgi romanlarda.

Vurmuş, öldürmüş (!) ne var yani bunda?


.

Bodrum ve çatı katı tarih oldu

 
A -
A +

 

Bakmayın şimdi öğrenci yurtlarının otel kalitesinde olmasına...  Eskiden yurt vardı da kalmadık mı?

Talebe evlerinde uzuuun yıllarım geçti, arkadaşlarımız umumiyetle Anadolu çocuklarıydı. Bunların paraları az gönülleri zengin olur, paylaşmaya bayılırlar.
Misal gariphanede 7 kişi kalıyorsunuz, değişerek giyinirsiniz, o senin paltonu, sen onun parkasını. Her gün başka mont, başka kaput, trençkotlar, yağmurluklar…
Cebinden bir gün İbelo çakmak çıkar, bir gün çakarsın Ronson’la. Saatin sık değişir, Seiko, Citizen, Orient, Nacar…  
Üstünde çorba içecek para olmaz ama evde tencere kaynar nasıl olsa. Onların harçlığı biter seninki gelir, atarsın ortaya.       
Üniversite ekime doğru açılır, gurbetçi refleksi ile ağırdan alır, sallarsın, birkaç hafta. O bahane, bu bahane bakmışsın kasım aralık olmuş, neredeyse sömestr başlayacak.
Erzurum otogarında inenler iki şaşkınlık yaşar. Bir kere ilk adımda kayar sertçe otururlar buza. İkincisi, ikiye doğru ikindi okunur, sen öğleyi kılacaksındır daha.
Kalacak yer ciddi sıkıntıdır. Şehirde talebe çok, yurt azdır. Kredi ve Yurtlar da şimdiki gibi güçlü değildir daha. Birileri mezun olacak ki yer açılsın sana... Oteller el yakar, üç beş arkadaş bir araya gelir, başlarsınız ev aramaya. Perdesiz pencere gördün mü yapışırsın kapıya. Lakin talebeye ev vermezler, öyle ya adamın kızı var, kısrağı var, neden bekâr alsın aile arasına.

Bodrum ve çatı katı tarih oldu

 

YÜRÜ VAROŞLARA!

Mecburen şehrin iki ucuna gidersin, ya Palandöken yamaçlarına, ya Kombina civarına. Gece kurtların uluduğu kuytulara.
Şehrin bittiği yerde bitememiş evler olur, yarı inşaat. Çatıda demir filizleri durur, amcam devam edecek parası olursa.  
Buralarda aile durmaz, ver talebeye kurutsun, yazın çıkartırsın nasıl olsa.
İşte öyle bir ev tuttuk, ana bile mırın kırın etti komşular. Aramızda İlahiyat okuyan arkadaşlar vardı, sesleri güzel, kıraatleri aliyyül âlâ. Akşam mahalle mescidine gittik, mihrabı ele geçirdik. Muhalefet bitti o gün itibarıyla.
“Peki yemek” diyeceksiniz. Herkese gün yazılır, haftada bir gelir sıra.
Nöbetçi akşamdan saati kuracak, sabah müezzinle kalkacak, sobayı yakacak, milleti namaza uyandıracak. Gidip ekmek alacak, kahvaltı hazırlayacak. Akşam yemeği de ona ait, üstüne çay demleyecek, hatta ağalara elma portakal soyacak, leblebi çekirdek ayarlayacak.
Yere sofra bezi serer, tepsiyi koyardık ortaya. Ekmekleri ikiye kırarsın, bu sana, şu sana, birlikte kaşık atarsın aynı kaba... Yemeği müteakip bulaşıkları yıkayacak ve “kabul kaydı şartıyla” teslim edeceksin arkadaşına... Dersi filan unut, yorgunluktan uyuyup kalırsın soba başında.

 

AŞ BANA KALDIYSA

Yemekler talebe klasiği, tarhana, bulgur ve patates oturtma (kartol derlerdi orada).
Benim yaptıklarımı severlerdi, makarnayı dümdüz çıkarmaz, harcına domates biber doğrar, üstüne peynir maydanoz serperdim ayrıca. Arkadaşlar patatesleri soyar doğrar, salçalı suda kaynatırlar. Ben ilaveten bi bezelye konservesi açarım, olduğu gibi içine boca. Meğer konservenin suyu süzülürmüş, meğerki geçmiş ola.
Rahmetli ninemden tarif almıştım “bir irmik, bir buçuk şeker, iki su.”
Evet helva da kavururdum keyfim yerinde olursa, şimdiki ölçülerimize göre çok tatlı ama ne yapsan gidiyordu o kalabalıkta. Tereyağını kim kaybetmiş ki sen bulasın, sanki margarini ayıracak gurme mi var aramızda! İçine fıstık atmış, üstüne tarçın serpmişim ne isterler daha?
Ecevit devrinde yoklukla tanıştık. Yağ yok, tüp yok, şeker yok, çay yok, sigara yok. Samsun-Maltepe bile Bulgaristan’dan gelir, kağıdı harbiden naylon, düğüm atsan kırılmaz ve tuhaf kokar.  
Erzurumlular çay tiryakisidir, tekelden mal geldi mi bakkallar tezgâh altına atar, eşe dosta ayırırlar. El gün sorarsa kaşları kalkar. Sağolsun bizi kayırıyorlardı, bakıyor talebe, ver gitsin çocuk nereden bulacak?  Demlikten çıkan çayı kurutup tekrar kaynatan arkadaşları bilirim. Renk koku kalmıyor ama insan sıcak bir bardak tutmak istiyor orada, hani dışarda tipi uğuldayınca...

Bodrum ve çatı katı tarih oldu

TALEBEYE EV VERİRLER DE YARIM İNŞAATLARDA!

Kömür TKİ uhdesindeydi, pazarda satılmaz, parayla alınmaz. Ücreti yatırır makbuz elde beklersin. Onca yerli yetikli varken sıra mı gelir sana? Günlerce gider gelir boş dönersin akşama.
O gün işletme okuyan bir arkadaşın vakti müsaitmiş “ben gideyim” dedi. Ufak tefek, sarışın, elma yanaklı bir çocuk. Nitekim bir insan evladı çıkmış, “verin şu delikanlıya da” demiş, kepçe gelip iki atın çektiği arabayı doldurmuş, hem çamurundan “torpağından” değil temiz tarafından. Baskül başındaki emmi birkaç kesek daha atmış ibre oturmuş tamam.
Hayvanlar ilk ivmeyi vermekte zorlanır, kayışlar gerilir, ayakları kayar, kan ter içinde kalırlar. Hareket etti mi kolay, artık iyi kötü akar.
İçimizde o kadar büyükşehir çocukları, cerbezeliler, hakkını savunanlar var, boşa gidip geldiler defalarca, en sessiz sedasızı kömürü aldı dönüyor. Çocuk nasıl sevinmesin, harbiden karizma.  
At arabacıya evi gösteriyor “dur dönüp yanaşalım” diyor, genişten alıyor. O zamanlar evler az, her yer arsa. Zemini bilmek ne mümkün, dize kadar kar.
Turu tamamlayamadan yer yarılıyor, araba içine düşüyor, meğer fosseptik kuyusu varmış, nerden gelsin aklına? Çukurun üzerine eğreti bir kontrplak atmışlar, dayanır mı yüklü arabaya?
Gitti mi bizim kömür.
Yeni dosya da açtıramazsın, muhtar aynı adrese evrak vermez bir daha.
Nur içinde yatsın bir marangoz büyüğümüz vardı (Hacı Sırrı), onun tahtalarını çuvallayıp çuvallayıp götürür, çatır çatır yakardık sobada.
Haza insandı “adaaam sende” der güler geçer, gıkı bile çıkmaz. Tahta ucuz birşey değildi oysa, baya bi para.

 

SOBA BACA

Camlar kış boyu buzdur, tırnağınla kazırsın açılır bir parça. Ya da hohlarsın saydamlaşır, arkanı dönersin rücu eder aslına.
Bu da bir nimet, perde peşinde koşmuyorduk hiç olmazsa. Mutfak camına da gazete yapıştırmışız, tül mül arama.   
Soba yakmayı beceremezdim, kurcalar kurcalar söndürürdüm sonunda. Bu alet kedi değil ki mıncıklayasın. Bizimki iyice ters, küsmek gibi bir huyu var.
Neticede kafam atar deviririm gaz bidonunu, içinde kara kara dumanlar dönmeye başlar. Uzaktan bir kibrit atarsın. Bum! İnfilak!
Nasıl parlar biliyor musun kapaklar zıngıldar.
Yangın mı?
Yok canım, ne eşyamız var ki yansın, dört taraf çıplak sıva. Sırılsıklam, badana bile görmemiş daha.
Henüz bacalar yapılmadığı için rüzgarlı havalarda geri basar, bir tütmeye görsün içerisi gıpgri duman. Cizre kömürü de nasıl pis kokar, üstünüze başınıza siner, kül tablasına çevirir adeta. 

 

ÇÖP EVDEN HÂLLİCE

O sabah bir arkadaşımızın annesi ile ablası gelecekti (tabii ki kız bakmaya, ne olabilir ki başka?)
Erkenden çıktık, terk-i mekân. Teyzemler bütün gece yol yapmış olacak, yatsın dinlensinler biraz.
Akşam bi geldik mutfak bomboş, bitmiş yağ tenekelerini, sirke şişelerini, turşu bidonlarını, pekmez kavanozlarını, kese kağıtlarını çöpe atmışlar.    
Cücüklenmiş soğanlara, morarmış patateslere acımamışlar. Hadi küflü kavurmayı, yeşillenen salçayı anladım da göğermiş peynire niye taktılar?
Yok, mercimeklerimiz kurtluymuş da filan, laf. Pişirip duruyorduk işte, hiç rast gelmemiştik onlara.  
Cam pervazlarını sarı sanıyorduk meğer beyazmış onlar. Vim, Fay, Pop’la bir girişmişler, Mintaksla babam Mintaksla. Bizim kararmış tencereleri tavaları telle ovmuş parlatmışlar. Bardaklar pırlanta kesilmiş, fayanslar akça pakça çıkmış ortaya.
Tamam anladık pistik. Ama delikanlı (kendi oğlu) azarlanıp, nam edilir miydi konu komşuya?

Bodrum ve çatı katı tarih oldu

PEKİ YA ŞİMDİ?

Şimdi de kolay değil. Büyük şehirlerde kiralık ev bulmak bi dert, tutmak ayrı dert. Daha eşya temin edeceksin de, elektrik, su doğalgaz, ısıtma, soğutma, kapıcı parası, site aidatı nasıl olacaksa.
Allah velilere kolaylık versin, orta direğin boyunu aşar.
Üstelik gençler hazıra alıştı, sanmam ki pazara çıksın, sebze ayıklasın, bulaşık yıkasınlar… Bir öğrenmişler sipariş. Parmaklar telefonun tuşlarında.  
Getir götür! Dağ mı dayanır hazıra?
Mevzu nereden açıldı diyeceksiniz? Geçen İhlas Vakfı Başkanı Mahmud Kemal Aydın’ı ziyarete gitmiştim, baktım veliler gelmiş yurt bakıyor çocuklarına.
Bir de bana anlatın dedim, talebe olsam kalır mıydım acaba?
“Bir kere ucuz” dediler, “İhlas Vakfı vergi muafiyetine sahip, yurtlarımızda kalanlara devlet beslenme barınma yardımı yapıyor. Ücretin yarısı öğrencinin banka hesabına yatıyor. Bu büyük bir fırsat, ev tutanlar yararlanamıyor.

 

AYDINLIK, FERAH, SICAK

Kahvaltımız zengin peynir, zeytin, yağ, bal, reçel, yumurta… Sınırsız çay, ekmek, sabah tok çıkacaksın yola. Öğlen üç kap yemek, bazen tatlı da olur yanında. Akşam desen ona keza. Aşçılarımız gerçekten mahir, kaliteli malzeme temin ediyoruz. İdareciler de aynı sofraya oturuyor. Evet anne eli başka ama bizimkiler de ev yemeğini aratmaz.
İstersen odanda (her talebeye masa) çalışabilirsin. Gece belli bir saatten sonra etüt salonuna.
Kaloriferli 24 saat sıcak su. Kantinde çay içebilir, tost yiyebilir, dev ekranda maç seyredebilir, pinpon turnuvalarına katılabilir, aletli spor yapabilir, kamelyada oturabilir, kütüphaneyi kullanabilir, 7/24 açık internetten ücretsiz istifade edebilirsin.
Belli günlerde doktor geliyor. Hepsi bir yana, yurtlarımızda kardeşlik havası hâkim, tarihî ve turistik mekânları geziyoruz. Boğaza, Adalara uzanıyoruz, tarihçi arkadaşlar yalıların konakların hikâyelerini anlatıyor. Her hafta bir açiğ köfte yoğuruyoruz sonra.
Daha evvel bizden mezun olanlar ara sıra uğrar, birikimlerini aktarırlar.  Yurdumuzdaki Afrikalı öğrenciler akıcı İngilizce ve Fransızca konuşuyor. Pratik yapmak için bulunmaz fırsat.
Alt sınıftakiler çözemedikleri problemleri ağabeylerine sorar.
Ayda bir ünlü bir ismi davet ediyoruz, bir konferansımız oluyor sohbet tadında.
Her katta mescidimiz var, isteyen Kur’ân-ı kerim öğreniyor.

 

MUHABBET OLUNCA…

Çocuklar biraz olsun telefonlarından ayrılıyor, konuşuyor şakalaşıyor, insan tanıyor, dostluk kuruyor.  Yoksa yalnızlığa vuracak, sıkışıp kalacaklar tuşla ekran arasında…
Annesine bile “yemek hazır mı” diye mesaj atan gençler burada gülmeye güldürmeye başlıyor, cemiyet insanı oluyor.
Ben okulumu vaktinde bitirecek, ailemin yükünü alacak, memlekete faydalı olacağım diyen varsa gelsin, yurtlarımız tam onlara göre. Branşını ciddiye alanlar bizim imkânlarımızla fevkalade başarılı olurlar. Zaten anne ve babaları da bunu bekliyor.
Anadolu’da 35 yurdumuz var. Bazı şehirlerde 2 -3 tane hatta. Diğerleri de üç aşağı, beş yukarı aynı ayarda…
Telefonumuz gün boyu açık 0212 451 49 00’dan bilgi alabilirsiniz pekâlâ.


.

Kraliçe’nin günah galerisi

 
A -
A +

Elizabeth, Şubat 1952’de tahta çıktığında sadece İngiltere’nin değil, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Afrika, Pakistan, Seylan’ın kraliçesidir. Jamaika, Bahamalar, Grenada, Papua Yeni Gine, Solomon Adaları, Tuvalu, Saint Lucia, Saint Vincent ve Grenadinler, Belize, Antigua, Barbuda, Saint Kitts ve Nevis de ona bağlıdır.
53 üyeli İngiliz Milletler Topluluğu’ndan, 14’ünün kraliçesi ve İngiltere Kilisesi’nin yüksek valisidir. 

 

BEST SELLER

Elizabeth, York Dükü ve Düşesi’nin büyük kızıdır, Londra’da doğar (Nisan-1926).
Kardeşi Margaret ile İskoçyalı dadıları Marion Crawford’dan sıkı bir eğitim alırlar.
Crawford daha sonra mürebbiyelik hatıralarını yazacak (The Little Princesses-1950) Elizabeth’in huylarından söz açınca, kovulacaktır âdeta.
Kız çocukları özense de prenseslik cazip bir şey değildir, sarayın kuralları vardır ve sandığımızdan yalnızdırlar. Bu yüzden ata, ite sarılırlar.
Kraliçelik mi?.. Kırk yıl düşünse gelmez aklına.

 

Kraliçe’nin günah galerisi
Musul

 

AMCA BIRAKINCA

Büyükbabası V. George ölünce (1936) teamül gereği amcası VIII. Edward kral ilan edilir. Ancak o sıra Amerikan sosyetesinden Wallis Simpson’la evlenmeye kalkar, kadın kocasından ayrılmamıştır daha.
Buna Kilise ve İngiliz Milletler Topluluğu hükûmetleri karşı çıkar. Edward krallıktan feragat eder, kardeşi Albert’e (VI. George) “Gel sen otur” der “tahta!”
Albert’in oğlu olmadığı için büyük kızı Elizabeth’i veliaht yaparlar.

 

SARAYDA BİR BAŞINA

Henüz on yaşındadır ve öğreneceği çok şey vardır. Eton College rektörü Henry Marten’dan anayasa tarihi dersleri alır. Tabii ki adının başında satırlarca unvanı olan bir prenses hoplaya zıplaya mektebe gidemez. Seksek oynayamaz, ip atlayamaz. Onun için sarayda hususi okul açar, yaşıtları ile temasta bulunsun diye birkaç asilzade katarlar yanına.
Veliaht da olsa çocuktur, annesi ve babası yurt dışı gezilere gittiğinde ağlar. Sırf annesinin sesini duysun diye “Transatlantik Telefon Hattı” yaptırılır hatta.

 

Kraliçe’nin günah galerisi
Yemen

 

ORDU SAFLARINDA

İkinci Dünya Savaşı hayli yıpratıcıdır. Londra defalarca bombalanır.
Bazı politikacılar hanedanın Kanada’ya yollanmasını teklif etse de aile ülkeyi terke yanaşmaz. Elizabeth ve Margaret bir süre İskoçya’da (Balmoral Kalesi’nde) saklanır. Sonra Norfolk’a, Sandringham House’a, Royal Lodge ve Windsor Castle’a taşınırlar.
Elizabeth, tahliye edilen çocuklara hitaben radyo konuşmaları yapar, askerler için yün toplar güya.

 

İNGİLİZ ANAHTARI

Bilahare ailesinin itirazına rağmen (!) ‘Anavatan Ordusu’na katılır.
Katılır derken elbette Normandiya çıkarmasında yer almaz. Emin bir kışlada, kamyonlarla oynar. Onu lastik değiştirirken gösteren fotoğraflar var. Sanmam ki kriko vursun, yarım devir bijon açmış olsun.
Arazi araçlarının çamurlu somunları benim diyen erkeği zorlar. Mizansen olduğunu şuradan anlayın önden yandan yüzlerce fotoğrafı var. Profesyonel işi. Sehpa kurulmuş, açı bakılmış, diyafram ayarında.

 

PHILIP, GEL BURAYA!

1947 yılında bir seyahat esnasında Yunanistan ve Danimarka Prensi, Kraliyet Deniz Kuvvetleri teğmeni (uzaktan kuzeni) Philip Mountbatten ile tanışır, nişanlanırlar.
Aynı yıl Westminster Abbey’de düğün yaparlar... Kral, damadını Edinburgh Dükü, Merioneth Kontu ve Greenwich Baronu yapar, unvanlara boğar. 

 

KRAL ÖLDÜ, YAŞASIN KRALİÇE

6 Şubat 1952. Elizabeth, Kenya gezisinde babasının ölüm haberini alır. Artık tahtı ondan sorarlar. Taç giyme merasimi televizyonda yayınlanır, aman o ne şatafat!
Peki Kraliçe, İngiliz Devletler Topluluğu’nda ne kadar söz sahibidir?
Elbette otoritesi vardır, Parlamento’yla zıtlaşmadığı sürece gerginlik çıkmaz. Zaman zaman Muhafazakâr Parti’ye müdahale etse de bunu usulünce yapar. “Majesteleri konseyin Lord Salisbury’ye danışması tavsiyesinde bulundular!”   
Düşünün Kraliçe, Churcill, Stalin, Truman devrinde siyasetin içindedir, 15 başbakanla çalışır, eskittiği nazırların sayısını hatırlamaz.

 

SIKINTILAR

Sonraları saraya çekilir, sempatik pozlar verir fotoğrafçısına. Eskisi kadar güçlü değildir. Margaret Thatcher ile yaşanan gerginlikte ileri gidemez mesela.
Hanedan yakinen takip edilir, dedikoduculara malzeme çıkar.
Aile içi çekişmeler, tacizler, kaçamaklar...
Prens Charles, Prenses Anne ve Prens Andrew boşanırlar.
Diana’nın geçirdiği kazayı biliyorsunuz. Sarayın bigâne tavrı vatandaşın canını sıkar. 

 

SKANDALLAR

Prens Andrew hakkındaki cinsel saldırı iddiaları, yine Andrew ile Sarah Ferguson’un FETÖ bağlantılı isimlerden rüşvet alması.
Sussex Dükü Prens Harry’nin Kraliçe’yi takmaması, eşi Düşes Meghan Markle ve oğlu Archie’yi de alarak yurdu terk etmesi, sarayı ırkçılıkla suçlaması.
Hani 70 sene de az değil, dört nesil ondan başka devletlü görmez, uzun iktidar metal yorgunluğu yapar.
Hatta bazı yazarlar “bu yaşlı kadın” diye söz açar ondan.

 

ÖVMEYENİ DÖVÜYORLAR

Kraliçe Babıali’yi de peşine taktı, uğruna renkli renkli sayfalar yapıldı, yok çocukluk hatıraları, yok gençlik fotoğrafları...
Tamam bir İngiliz’in duygularını anlarım, neticede dünyayı kemirdi, bunlara yedirdi.
Peki majestelerin bize ne gibi bir hayrı oldu? Hangi hadisede yanımızda durdu?
Churcill neyse Elizabeth de o. İkisi aynı tüfeğin demirinden. Bunu sevip ona sövüyorsanız tenakuz var ortada.
Birinin evine girerseniz, haneye tecavüz denir. Malını alırsanız hırsızsınız, zorlarsanız gâsıpsınız. Karısına sarkarsanız ırz düşmanı, kızını kızanını köleleştirirseniz esir tüccarı.
Güneş batmayan imparatorluk sömürge ile semirir. Dünyayı soyar, mimari eserleri bile söker Londra’ya taşırlar.   
Hindistan’ın iliğini kemiğini emerler, Irak ve Afganistan gözü yaşlı dullarla dolar. Beddua, beddua, beddua...
Onca yetimin hesabı nasıl verilir acaba?

 

HA BIÇAK, HA UÇAK

Cinayet cinayettir, ölene “maktul”, öldürene “katil” denir hukukta.
Bunun “bıçakla” ya da “uçakla” yapılması hükmü değiştirmez! Emri veren de tetiği çeken de vebal altında...
İslam dünyasının neresinde bir sıkıntı görürseniz eşeleyin, altından İngiliz çıkar mutlaka. Hicaz, Keşmir, Filistin, Irak, Somali, Uganda, Kerkük, Musul, Batı Trakya...
Kuzey Amerika ve Avustralya katliamlarına hiç girmeyelim, sayfa yetmez zira.
Sadece bir ölçü verelim. Beynelmilel krizler çıkınca Abdülhamid Han sorarmış, “İngilizler ne diyor bu hususta?”
-Efendim şöyle şöyle...
-Tersi hayırlıdır, alet olmayalım onlara. 

 

TAKTI TAKIŞTIRDI, TABUTA YAKIŞTIRDI

Kraliyet ailesi büyük bir servet üzerinde oturur. Kraliçe sadece terlik pabuçlarını dağıtsa bin garip düze çıkar.
Çantalar, şapkalar, eldivenler, şemsiyeler, mantolar...
Ailenin parayla alınamayacak mülkleri, vardır sonra, ehliyeti olmayan Kraliçe’nin garajında Rolls Royce’lar, Jaguarlar, Range Rover’lar yatar. (Cenaze arabası niye Mercedes acaba?)
Ama magazin basını döner dolaşır taçlarından bahis açar, mücevherleri  orta ölçekli bir ülkenin bütçesini aşar.
“Ayna ayna söyle bana!”
Hepsinin hikâyesi var ama sadece adlarını yazsak bir paragraf yapar.
Bir kısmı Kraliyet ailesinden kalmadır, bir kısmı sömürge kıyağıdır (Hint Monarkı Nizam’ın yolladığı Burma Yakutlu taç)
Bir kısmı da araklamadır. Mesela Bolin tarafından Çariçe Vladimir için tasarlanan ve ihtilal ile ailenin elinden alınan ünlü taç, bir İngiliz ajanı tarafından çalınıp Londra’ya kaçırılır.
Kraliçe tahttaki 70’inci yılını kutlarken takı yağmuruna tutulur, Bvlgari’nin tasarladığı taç ve saatten oluşan “Jubilee Emerald Garden” onlardan biridir ki, ortasında lotus şeklinde oyulmuş bilmem kaç karatlık Zambiya zümrüdü vardır.
Şimdi bunlar neye yarar, hesabını artırmaktan başka?

 

İNGİLTERE, KRALİÇE'SİNİ UĞURLADI

İngiltere’nin en uzun süre tahta kalan hükümdarı Kraliçe II. Elizabeth, 8 Eylül günü yaz tatilini geçirdiği İskoçya’daki Balmoral Kalesi’nde hayatını kaybetti. 96 yaşında ölen Elizabeth, 11 gün sonra toprağa verildi. Kraliçe’nin tabutu, dün askerî geçit töreniyle başkent Londra’daki tarihî Westminster Abbey Kilisesi’ne taşındı. Tabutunun arkasında yürüyenler arasında Elizabeth’in oğlu Kral III. Charles, Prenses Anne, Prens Andrew, Prens Edward, Galler Prensi William ve Sussex Dükü Prens Harry yer aldı. William eşi Kate Middleton, çocukları Prens George (9) ve Prenses Charlotte (7) ile Kraliyet’in istenmeyen gelini Harry’nin eşi Meghan Markle da ön sıralarda bulundu. Merasime ABD Başkanı Joe Biden ile eşi Jill Biden, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Kanada Başbakanı Justin Trudeau, İtalya Cumhurbaşkanı Sergio Mattarella, Ukrayna Devlet Başkanı Vladamir Zelenskiy’nin eşi Olena Zelenska başta olmak üzere 500’e yakın dünya lideri ve üst düzey isim teşrif etti. Türkiye’yi temsilen Dışişleri Bakanı Mevlût Çavuşoğlu gitti. Toplam 2 bin kişinin katıldığı merasimin ardından, ülke genelinde 2 dakikalık saygı duruşu yapıldı. Windsor Kalesi’ne getirilen Elizabeth, özel aile töreniyle annesi ve babasının yanına gömüldü. Aylin Albayrak İHA


.

Seviyoruz da… Kedimizi mi kendimizi mi?

 
A -
A +

Eskiden av ve ev hayvanları daha fazlaydı, her kapıda at ya da merkep olurdu mutlaka. Tavuklarla, oğlakların zevali yoktur, orda burda eşinir, akşam gelir girerler yuvalarına.
Gece köpeğiniz ulur, sabah horozunuz yırtınır durur. Hadi kalk gayri, müezzinin eli kulağında…
Ecdat tabiatta kendi başına yaşayamayan kuşları (muhabbet, kanarya) besler ama saka, serçe kır kuşudur, kafes zulümdür onlara.
Çatı arasına kumrular, anten üzerine kargalar, bacalara leylekler, kiremitlere martılar kurulur. Eğer kapınız kırlara açılıyorsa kurbağanız, kertenkeleniz de olacak, mutfağınız dolacaktır karıncayla. Metruk kulübeler harabeler ise baykuşlara mekân olur. Bence hiiiç elleşmeyin, felaket fare avcısıdırlar. Ama ev içine alamazsın, öyleyse bi kedi edineceksin kısa yoldan, avcı olsun olmasın fark etmez, kokusu yeter onlara.
Kediler evcimendir çabuk alışır ve kovsanız gitmezler bir daha.
Soba, sofa, sofra üçgeninde dolaşır, sıcağı bulan uyuklar.
Eski evlerden bahsediyorum tabii, bahçeli avlulu olanlardan.
Yoksa yirminci katta nasıl zapt edeceksin, Allah muhafaza ilk açık gördüğü camdan aşağıya.

MÜEZZA

Efendimizin sallallahu aleyhi ve sellem mahlukata şefkati çoktur. Atlarına, develerine kıymet verir, adlarıyla çağırırlar.
Uhud harbine giderken yavrularını emziren bir kedi görür ve ayakaltında kalmasın diye çekerler kenara. Cenk dönüşü (ki zor bir gündür) kediciği yavrularıyla birlikte alır hane-i saadete taşırlar. Onunla şakalaşır, konuşur ve adını Müezza (izzet veren, şereflendiren) koyarlar.
O geceyi zikirle geçirmişlerdir, sabah namazına çıkacaklar, baksalar ki yavrulardan biri eteğinde uyumuş. Yavaşça cüppeyi keser, kediciği kıpırdatmazlar.
Ezd kabilesinden Abdullah da kedi dostudur. Efendimizle ansızın karşılaşınca elindeki yavruyu mintanına saklar. Server-i âlemin gözünden kaçmaz, “Ebu Hureyre” (kediciklerin babası) buyururlar ona.
Mevlâna hazretlerinin dar-ül bekaya irtihallerinden sonra kedisi yemez içmez hayata küser âdeta. Son nefesini verir aynı mekânda. Hazretin hassas kızı Melike onu kefenleyip defneder ağlaya sızlaya.
Şair Meâli de ölen kedisine pek yanar, oturup bir ağıt (mersiye-i gurba) yazar ardı sıra.
Vefa semtine adını veren Ebûl Vefa hazretleri vefalı bir kedi dostudur, Sultan Fatih’i durduran kapı, pisilere açıktır daima.
Peki. Kedi nankör müdür?
Hayır o rızkı verenin Allahü teala olduğunu bilir, itibar etmez aracıya.

EFENDİ AĞA

Abdülhamid Han’ın kar beyaz bir Ankara kedisi vardır, temiz titiz ve ağır başlıdır. Padişah “ağa efendi” der ona.
Zaten çocukluktan itibaren kuş, kedi besler, marifetli bir papağanı vardır sonra.
Habeşistan Kralı II. Menelik ile bir anlaşma yapmış, memalik-i Osmaniye’deki Habeşilere haklar tanımıştır. Karşılığında tek şey ister: “Afrika’daki Müslümanlara iyi davranıla.”
Kral kabul eder, hatta devekuşu, şahin, maymun, pars, kaplan, zebra, zürafa ve misk kedisi yollar, anlaşmanın hatırına.
Çok makbule geçer, Sultan her biri ile yakinen ilgilenir, isimler takar.
Hareket ordusu Yıldız’ı bastığında kitapları yakar, fotoğrafları yırtar, eşyaları yağmalar. Hayvancıkların da yuvalarını tarumar eder, bırakırlar ortalıkta.
Abdülhamid Han’ın biricik atı Ferhan, İttihatçılar tarafından Bulgar çeteci Yane Sandansky’ye verilir.
Olacak şey mi? Sultanın atı, mimli bir Türk düşmanına!

GÜNAH KEDİSİ

Orta Çağ’da Avrupalılar kedileri şeytanın elamanı görür, acımadan yakarlar. Hele kara kedileri (ki bence en güzeli onlar) kılık değiştirmiş cadı sanır, çuvala doldurur, vururlar duvara.
Peki sonra?
Sonra n’ossun? Fareler ortalığı basar ve veba merasimle gelir, bağıra çağıra.
Hayvanların hisleri kuvvetlidir, bizim göremediklerimizi görür, duyamadıklarımızı duyarlar. Karıncaların hareketlerini okuyan bir araştırmacı vardı. Zelzele hususunda isabetli tahminlerde bulunurdu mesela.
Bayezid Kütüphanesinin ünlü müdürü İsmail Saib Sencer el yazmalarını kedilerle korur, bilirsiniz fareler kâğıt kemirmeye bayılırlar. Çatıdan mahzene dek her yer evrak, kitap, ferman, harita...
Şimdi nasıl baş edeceksiniz onlarla.
Millet sahipsiz kedi yavrularını kütüphaneye getirir, hiçbirini geri çevirmez, hemen işe alır, mesaiye başlatır o saat itibarıyla.
Siz de şahit olmuşsunuzdur, yalnız yaşayan insanlar bir kedi edindikten sonra hayata bağlanırlar. Kedi en masrafsız hayvandır, yemek artıkları ile kifafı nefs eder icabında.
Pek de temizdir, kum bulamasa kahrolur, asla pislemez ortalığa.
Oyunbazdır, sokulgandır mırıl mırıl mırıldanırlar. Ama apartman katları onlara göre mi bilmiyorum. Ağaca çıkamayacak, güneşe uzanamayacak, yavrulamayı unutacaktır.
Bilmem hakkımız var mı buna?
Hangi halı serin çimin yerini tutabilir ki, bilirsiniz yalanan kedi yuttuğu tüylerden ot yiyerek kurtulur anca.

HEPSİ SİZİN

Bence sokaktakilerle dost olun, birkaç kere okşayın tamam. Sizinle birlikte asansöre binecek, kapınıza gelecek ve KDV’lerini alacaktırlar mutlaka. Hatta eşiğinize yavrular ve unutulmaz aylar yaşatırlar. Yarım düzine stres topunuz olur ne gam kalır ne tasa.
Kediler keyifli uyur ve güzel uyanırlar. Tadını çıkara çıkara gerinir, kocaman kocaman esnerler aslan edasıyla. Minikler gözünün çapağı ile uykucu kardeşe sataşır. Alt alta üst üste boğuşur, sırtüstü yatar, taklalar atar, tırmık ısırık birbirlerine dalarlar.
Bazen annesinin kaybolacağı tutar. Mecburen damlalıkla besler, sütannesi olursunuz bir bakıma. Sonra bir gün ana çıkagelir, yorulmuş hırpalanmıştır. Ne macera yaşadığını bilemezsiniz ama gözünüz parlar. Miniklerle sarmaş dolaş olur, tek tek yatırır yalar. Allah kimseyi yavrusundan ayırmaya.
Eyüp, Üsküdar ve Fatih kedi dostudur, mezarlıklarda irili ufaklı kedicikler yatar. Esnaf ve vatandaş dokunmaz, dokundurtmaz, evladı gibi bakar. Haddinize mi düşmüş kışşt diyesiniz onlara.
Evet kediler yemek ister ama daha da önemlisi ilgi ister, şöyle başına sırtına gıdığına dokunun memnuniyet tavan yapar. Kış günleri teklifsizce gelir kucağınıza otururlar. Soğuk zeminden iki dakika kopsa kâr.
Bisiklet, motosiklet selelerini sever, araba motorlarına girerler, enerji meselesi. Sıcak sıcaktır sonunda.

AH MUSTAFA!

Yıldız’da IRCİCA toplantısı vardı. Erken gelmişim geziyorum dışarıda. Saray penceresinde bir kedi gördüm, simsiyah, on numara. Makinemi doğrulttum çektim. Derken bir deklanşör sesi geldi arkadan. Döndüm baktım bir gazeteci. Tatlı sert “arkadaşım sil onu” dedim.
Şaşırdı, açtım ekranı gösterdim “telifi bende bak!”
Bozulur gibi oldu, elimi uzattım. “Şaka şaka” dedim, “ben Türkiye gazetesinden İrfan.”
“Ben de Mustafa Cambaz” dedi, “Yeni Şafak’tan.”
Allah rahmet eylesin iyi bilirdik, Rumeli’den hemşehrimizdi ayrıca.
Merhum Mehmet Şevket Eygi de kedisi Lâedri’ye değer verir “ben ölünce biri onu evlat edinsin” yazar, sağ olsun sevenleri vasiyetini emir saydılar.

***

‘Milliyetçiliği, İslam’ı gaye edinen anlayışla savunurdu’

Aramızdan 33 yıl evvel ayrılmasına rağmen büyük izler bırakan, hatıraları anlatılan, kitapları okunan, eğitimci, şair, yazar ve dava adamı Seyyid Ahmed Arvasi, Ensar Vakfının Süleymaniye merkez binasında düzenlenen toplantı ile yâd edildi.
Bu vesileyle konuşan Gazeteci Hüseyin Sarıkoç “Ahmet Arvasi Hoca, milliyetçiliği Batı taklidi bir tarzla değil, İslam’ı gaye edinen bir anlayışla savunurdu. Çünkü güçlü bir Türk Devleti bütün mazlum milletlerin ümidiydi.
Ahmed Arvasi adı üzerine seyyiddir, Evlad-ı Resuldür, ehl-i beyttendir.

Seviyoruz da… Kedimizi mi kendimizi mi?

Soyu Hazret-i Hüseyin ve Ali keremallahü vecheh ile Server-i Kâinat’a ulaşır. Sonra Arvasizadedir, bu aileden sayısız âlim ve veli çıkar. Onun doğduğu evde eğitim beşikte başlar, babası Abdülhakim Efendi Ağrı Doğubeyazıd’da mukimdir, gümrük memurluğu yapar. Ahmed de aile bütçesine bir şeyler katmayı arzular, gider Ağrı’da bir kuyumcunun yanında işe başlar. Bir gün dükkânın kapısı açılır, heybeti düğme ilikleten bir Allah dostu içeri girer, elini omzuna koyar, “Senin işin gönül sarraflığı olmalı” der ve çıkar... İşte o günden sonra bir yük biner omuzlarına.
Çok okur, uykusuz gecelerde yazdığı beyitleri “Sır” adlı manzum eserinde toplar. Ailesi onu “eli bir an önce ekmek tutsun” diye öğretmen okuluna yazdırmıştır. Bu arada evlenmiş barklanmış, genç yaşta çoluk çocuğa karışmıştır. Mezun olunca Tutak’ın Mollaşemdin köyüne tayini çıkar. Bir kış günü eşyasını at kızağına yükler, vururlar yola. Kızakçı “Bırrr” deyip dizginleri çeker: “Geldik hocam!”
-Nereye geldik?
-Okula!
-Hani okul?
Karın örttüğü bir tümseği gösterir “şurada!”
-Ya lojman? Öbür tümseği işaret eder: “Yanında!”
Ahmed Arvasi Bey sıcak odalar hayal ederken, sırılsıklam bir delik bulur.
Çocuklar cılız ve bakımsızdır, yırtık hasırın üstüne ilişir, birbirlerine sokulurlar.
Vatandaş Ahmed Hoca’nın farklı olduğunu anlar ona açılırlar. Önceleri müellim (elem verici) diye hitap eden köylülerin muallim demeye başlar.
Bir ara tayini Van Erciş’e çıkar, gelişmiş bir kaza. Ne ararsan var.
Oradan Balıkesir Savaştepe’ye gider, Doğudan daha perişan.
Anadolu çocuklarının yetişmesi, memleket idaresinde söz sahibi olması lazımdır. Bunun tek yolu vardır tahsil yapmak. Bu yüzden Gazi Pedagoji’ye yazılır gelecek nesiller için kafa yormaya başlar.
Dünyada var olan eğitim sistemlerini inceler ve her ülkenin kendi şartlarına, ihtiyaçlarına göre hazırladığını anlar. Biz 1920’li yıllardan bu yana yapbozla devam ediyoruz. Sürekli farklı eğitim modelleri tartışılıyor hâlâ” dedi.
Ardından konuşan Yaşar Bozkurt “Arvasi Hoca’nın iki türlü talebesi vardır. Biri Eğitim Enstitüsünde derslerine katılanlar. Bir de grup grup evine gelip sohbetinde bulunanlar.
Bana ikisi de nasip oldu. O yıllarda Arvasi Hoca ile Erenköy’de komşuyduk, gece gündüz gençlerle haşır neşirdi, yedirir, içirir, dert dinler, yol gösterir ve asla yorulmazdı.
Onunla Necip Fazıl’ın evine giderdik, üstad ceddine hürmeten koltuğu gösterir, kendisi yere otururdu, yaş olarak büyüktü oysa.
Arvasi Hoca millî eğitim şûralarına katılır, inandığı gibi konuşur muhteşem hitabetiyle ufuklarını açardı.
Sonra 12 Eylül oldu, bizi toplayıp hapishanelere aldılar. Arvasi Hoca’yı Mamak zindanlarına tıktılar. Kıyamda durulmayan secdeye varılmayan ıslak hücrede çok çile çekti, zaten bu yüzden hastalandı.
Gün gelecek aynı Genelkurmay kapısını çalacak, Doğu Anadolu meselesi üzerine bir çalışma yapmasını arzulayacaktı.
Bakın şu olgunluğa ki onlara hayır demedi, başkası olsa yüzlerine bakmazdı” dedi.



.

Çizgi romanlarda hayale sınır yoktu

 
A -
A +

Batı panayırlarında ticaret ile eğlence yanyana gider. Bir kısmı mal satar, bir kısmı çalar, söyler, göz boyar. 

Başına kalabalık toplayanlardan biri de hikayecilerdir, yeri geldikçe alakalı resmi (cartoon) çıkarıp gösterirler halka. 
Yani bir nevi çizgi roman. 
İlk defa kim yaptı bilmiyoruz, eşelersen taaa piramitlere kadar uzar ama ilk yayının adı belli: Richard Fenton Outcalt (1897) 
Bir gazete bandında ‘’The Yellow Kid‘’ (Sarı Çocuk)‘’ ismiyle çıkar Yazılar resmin içindedir, bilahare balon kullanırlar.
Diğerleri de topa girer hatta ilave verir, tiraj alırlar. Yetmez mecmua basar, eski fasikülleri ciltler, tekrar koyarlar rafa. Çocuklar için düşünülmüştür ama büyüyemeyenleri de sarar.
Çizgi romanda hayale sınır yoktur, şerif, haydut hikayelerinden tut, süper kahramanlara. Pelerinli men’ler dağları devirir, çayları çevirir, parmağıyla marşandizleri durdurur icabında.  
Bir kutuplarda, bir Afrika’da… Mekân mesele değil, uydur uydur karala.  
Çizgi romanlarda hayale sınır yoktu

SUPER SUPER MEN
930’lu yıllarda atölyeler kurulur, ressam istihdam eder, el altından adam ayartırlar. 
Bazıları silinir gider, bazıları tutar. Mesela Joe Shuster'in yazıp Jerry Siegel’in çizdiği Superman bir nesli peşine takar (1938). 
Bill Finger ve Bob Kane ortaklığından çıkan Batman ise suçluların tepesine çöker, devlet ilgilenmeyecektir nasıl olsa. 
Ardından kahraman enflasyonu... The Flash (Jay Garrick), Green Lantern (Alan Scott), The Spirit (Will Eisner) derken bir de abla (Wonder Woman) katılır halkaya. Sonra Okyanusların prensi Namor the Sub-Mariner... 
Ve sepetten bir android çıkar: Human Torch. 
Bazen iki kahramanı çarpıştırır, satışın dibine vururlar. 
Süper çocuklar da tutulur. Hatta Sidekick Robin satışları Batman'ı sollar. 
Sektör Yahudilerin elindedir, hem paranızı alır, hem ayar verirler kafanıza... 
Çizgi romanlarda hayale sınır yoktu

BİRAZ DA POLİTİKA
1940’larda herkes savaş konuşur, nitekim Captain America'nın yumruğu Hitler’in çenesinde patlar. 
Hayali kahramanlar Pasifik'teki Japon saldırılarını savuşturur, ABD donanmasını kurtarırlar. Bir ay sonra Pearl Harbor yaşanır o başka.
Savaş yıllarında kağıt sıkıntısı yaşanır, vatandaş çizgi romanları dönüşüme yollar. Bu yüzden nadir bulunurlar. Action Comics'in ilk sayısı kaça gider biliyor musunuz? 3.2 milyon dolara! 
Sonra saklayan çok olur ama meğer ki geçmiş ola. 
II Cihan Harbini müteakip radyo ve TV yayılır, dergilere talep azalır. 
Çizerler de korku, gerilim, kadın gibi aykırı mevzulara girer, uyuşturucuya alet olurlar. Mazbut çevreler hoş karşılamaz, sıkıntıyı Senato’ya taşırlar. 
Sansür Kurulu Başkanı Dr. Frederick Wertham'a göre, Superman "faşistin önde gideni", Batman ve Robin sapık, Wonder Woman ise genç kızları zehirleyen bir yosmadır. "Çocukların zihni ve fikri tekamülünü menfi etkileyeceği" iddiası ile yasaklanır.  
Sahi çizgi roman zararlı mıdır? 
İçinde ne olduğuna bağlı, bazı eğitimciler okuma alışkanlığı kazandırdığı için makûl karşılar. 

ÜLKELER ÖTESİNE
Sektör ABD'de boy gösterse de, Japonya daha öndedir, tiraj ve ciro altıya katlar. 
Ha şu var Amerikalı pazarlamasını bilir Superman, Batman, Spider-Man, Iron Man, Thor, Captain America, The Hulk, Daredevil, Silver Surfer, Black Panther, The Avengers, X-Men dünyanın dört bir yanına ulaşır, filmleri çekilir ayrıca. 
Poster satar, reklâm ve kıyafetlerde kullandırırlar. Ver para, ver para!
Peki Avrupa? Elbette geri kalmaz, Belçikalı Tenten değişik bir yol tutturur, Aya çıkar Rusya'da macera kovalar. Antikomünisttir, siyasetten kaçınmaz.  
Red Kit de (Lucky Luke) Belçika yapımıdır, orijinalleri poşetliktir dikkat! 
Fransız Asterix tarih dersi gibidir, Roma lejyonerlerinden ve Galya'dan haberimiz mi olacaktı yoksa?  
Türkiye'de iyi aile çocukları sinemaya girerken bir mecmua alır, iki film arasında okurlar. Paşa koltuğa yayılır Alaskasını yalaya yalaya dalar maceraya.
Harçlığın taştan çıkaran kopiller sinema çıkışında bunları 30 kuruştan toplar, bir sonraki matinede 50 kuruşa satarlar, okudukları da kar kalır yanlarına. 
Umumiyetle, Kinova, Kızılmaske, Tex, Tom Braks, Kaptan Swing, Zagor, Red Kit gider, "Teksastombiks" denir alayına.

Çizgi romanlarda hayale sınır yoktu
SGS (ESSE GESSE)
Biz onları Amerikan malı sanıyorduk meğer İtalyan Giovanni Sinchetto, Dario Guzzon ve Pietro Sartoris'in (S.G.S. EsseGesse) elinden çıkmışlar (1954). 
Maceralar birbirine benzer, kahramanlar Apaçileri vura vura kaçar ve bir vadide sıkışırlar. Kurşun bitince iş yumruklara kalır, tock, thump, smack. Şaplağı yiyen uçar. 
Sonunda yakalanır, direğe bağlanırlar. Tamtamlar başlar, yerliler ateş dansına kalkar. Kabilenin büyücüsü "kafa derileri yarın şafakla yüzülsün" buyurur.  
Büyük şef “Ugh” der. (Anlaşıldı tamam!) 
Ama biri kaçmıştır, gece gizlice kampa sızar ve nöbetçilerin kafasına vura vura (Dooinng sesi ve uçuşan yıldızlar) kankaları bulur, ipleri çözer usulca. 
Biz tabanca kabzası ile vurulan insanların muvakkaten bayıldığını ve "neredeyim ben" deyip ayıldığını sanırdık. Halbuki  24 saat müşahede altında kalmalıymış en azından... 
Kızılderili kötüdür, gringolar daha kötü. İngilizler kötünün de kötüsü. Karga burunlu, çukur gözlü, dişlek ve ukala....  
Kırmızı urbalı mı? Kaç anam kaç, eline geçme asla!

TEKSAS NE ALAKA?
Bakmayın adının Teksas olduğuna hadise Kuzey Amerika'da geçer aslında. 
Çelik Blek (Grande Blek) İngiltere'ye karşı bağımsızlık savaşı verir. Yancıları "Rodi" adlı bi ergen ile "Oklitus" adlı bir eylemsiz profösördür. Boston'da meskun Avukat Connoly gizli vazifeler verir onlara. George Washington ve Benjamin Franklin'in de adı geçer hatta. 
Tommiks (Capitan Miki) ise kanunsuzlara kök söktüren bir rançerdir. Coulver Kalesine (Nevada) bağlı çalışır. Attığını vurur, vurduğunu yıkar ve Yzb olur genç yaşta. Pis pasaklı Konyakçı (Doppio) ile eğitimli Doktoru (Salasso) almadan yola çıkmaz. İşi vardır Binbir Surat (Magic Face) adlı haydutla. 
Albay Brown'ın kızı Suzy ona aşıktır ama Tom başını kaldırıp da bakmaz. Bazen masada domuz olur, balona "hımm tavşan da lezzetliymiş" yazar zevahiri kurtarırlar.  
"Tommiks" CHP iktidarında (1961) kapatılır, siyasi bir tarafı yoktur oysa.
Efendim Sam Boyle ise, ailesi ile kızılderili saldırısına uğrar. Oğlu kaybolur, karısı mevta. Yerliler kafa derisini yüzmüş, öldü diye bırakmıştırlar. Amcam iyileşir, havaliye yerleşir ve müdahil olur vukuata. Keskin nişancı Long Rifle ve atı Bingo ile maceraya akar. Taktığı korkunç maske ile etrafa korku salar adı Kinova'ya çıkar. Kaybolan oğlunun yerliler tarafından büyütüldüğünü ve Kızıl Tüy adını aldığını öğreninceee... Bak sen olaylara! 

Çizgi romanlarda hayale sınır yoktu
ZAGOR, SWİNG, TOM BRAKS
Zagor ise Sergio Bonelli ve Gallieno Ferri tarafından hazırlanır. Süzme İtalyandır aslında. Pensilvanya'da Darkwood ormanlarında yaşar. Asıl adı Patrick Wilding'dir. Ailesi Abenaki Kabilesi tarafından öldürülürken nehre atlayıp kaçmış, bir avcı tarafından kurtarılmıştır. Babasının kızılderili katliamına karışan bir subay olduğunu öğrenince arıza yapar, Ahyaak, Kiayy diye garip çığlıklar atar. 
Arkadaşı Ciko (Felipe Cayetone Lopez Martinez ve Gonzales) Meksikalı bir soyludur. Korkak ve oburdur ama işe yarar ara sıra. 
Tom Braks da Made in Italy. Memleketinde Alan Mistero, Fransa'da Ombrax adıyla yayınlanır, kılık değiştirmekte ustadır. Yoldaşı Köfteci Tonton ayyaşın teki, Baron ise burjuva görünümlü kumarbazdır. İşi gücü hile hurda...  
Kaptan Swing ve Ontario kurtları ise İngilizlere karşı savaşır. Yanında Mister Blöf, köpeği Puik ve felaket habercisi Gamlı Baykuş vardır. 
Kalenin aşçısı sarışın Betty ona bayılır ama dönüp de kıza bakmaz. Habire kunduzlara saydırır, çevreci sayılmaz.
Phantom, Gordon, Mandrake ve Kızılmaske ne anlatır bilmiyorum, mahallede ikinci eli yoktu zira. 

YERLİLER YERSİZ Mİ?
Derken yurdum insanı da çızıktırmaya başlar. Suat Yalaz, Karaoğlan'ı; Sezgin Burak Tarkan’ı; Ayhan Başoğlu, Malkoçoğlu’nu; Abdullah Turhan, Tolga’yı; Rahmi Murat, Kara Murat'ı; Samim Utkun, Kaan'ı hazırlar. 
Tarkan mini etekli bir Hun fedaisidir, hain Kostak'tan intikam alacaktır, karşısına Camoka yarması çıkar. Günlük tefrika edildiği için tam uçurumdan düşerken yarım kalır. Hadi yarın sıkıysa gazete alma. 
Bizimkiler Bizans kalelerine rahat girer çıkar. Kılıç kesmez, ok batmaz, havada on takla atarlar. 
Kır, kır düşman bitmez, yakalanır, zindana kapatılırlar. Kral kara kara düşünür, iğneli fıçıda mı sallasa, yılanlı kuyuya mı yollasa?  
O gece prenses gizlice gelip kapıları açar ve alır delikanlıyı götürür yatağına. Bu romanlar zaten bunun için satar, poşetlik sahnelerle okuyucuyu peşine takar. Muhatapları ağzı süt kokan bebelerdir oysa.
Halbuki Çelik Blek, Yzb Tom ve Kaptan Swing kadın görünce utanırlar.  
Çizgi romanlarda hayale sınır yoktu
Çizgi romanda Türkiye Çocuk Dergisi de kilometre taşlarından biridir. Gürbüz Azak Deli Balta’sıyla; Vehip Sinan Topuz'uyla; Cem ve Beyit Ertürk Kurdoğlu'yla; Talat Güreli Hızır Bey’le milli kahramanların önünü açar. Samim Utkun markadır zaten, Şahap Ayhan ise hikâyelerinin gücüyle tanınır piyasada.







.

Sarayda tek başına

 
A -
A +

Geçen haftayı İngiltere Kraliçesi 2. Elizabeth ile geçirdik. 
Çocukluğu, genç kızlığı, tahta çıkışı, hırsları, zaafları, sömürgecilik anlayışı…
Biz hep Prenseslerin Kraliçelerin mutlu olduklarını düşünürüz. Sahi hayatları masallardaki gibi midir acaba? Yedikleri önlerinde midir, yemedikleri arkalarında? 
Şimdi müsaadenizle bir başka memlekete gidelim Fransa’ya!

Sarayda tek başına
*
İmparator I. Franz ve eşi İmparatoriçe Maria Theresa'nın 15’inci çocuğu olan Avusturya arşidüşesi Jeanne Marie Antoinette von Habsburg, Viyana Hofburg Sarayı'nda doğar. Kraliyet hekimleri "ufak ama sağlıklı bir bebek" diye müjde verir babasına. 
Kalabalık ve neşeli bir ailedir, çocuklara hususi dadılar bakar.  
Bir prenses kurallı yetişmelidir, annesi nasıl olmaları gerektiği hususunda hudutlar çizer. Ancak Marie en ciddi mürebbiyeleri bile güldürür, aklı hep eğlencede oyunda. 
Derken kızlar büyür ve Avrupalı aristokratlarla evlendirilip, kilit noktalara yollanırlar. 
O yıllarda Avusturya'nın Fransa ile arası açıktır. Ekslaşapel Antlaşması (1748) ile dargınlığa nokta koyarlar. Dostluğun devamı için kız alıp vermeli akrabalık kurmalıdırlar. Fransa tarafında bir damat adayı vardır: Veliaht Louis-Auguste! 
Evlilik çağındaki iki ablası sari hastalıktan ölünce Marie öne çıkar. Ve buyruk gelir “evleneceksin hazırlan!” Henüz 14 yaşındadır daha. 
Zavallının Fransızcası yoktur, pot kırmaktan korkar. Annesi Maria Theresa onu kızağa çeker, sıkı bir eğitime tabi tutar. 

Sarayda tek başına
Bİ KINA YAKMADIKLARI
Önce Viyana'da bir düğün yapılır, müstakbel eşi Louis-Auguste yoktur ortalıkta. Diyeceksiniz ki ne acele? Politika efendim politika.
Paris’e “Avusturya arşidüşesi değil, Fransa döfnesi” olarak giderse puan kazanacaktır halk nazarında. 
Viyana'yı ağlayarak terk eder, alıştığı insanlara veda etmek ağır gelir ona. Artık üstünde Fransız kıyafetleri vardır, annesi faytona bindirirken “millete öyle iyi davran ki” der, “seni melek sansınlar!" 
Yol boyunca geçtiği şehirler bayram yerine döner, meşaleler, maytaplar, şölenler verilir onuruna. 
Versay Sarayı'nda onu kraliyet ailesi karşılar. Eşi veliaht Louis-Auguste tuhaf bir gençtir, hiç de romantik sayılmaz. 
Düğünde Marie'ye muhteşem bir mücevher koleksiyonu hediye edilir. Takriben 625 kilo gelir, her gramı katır yüküyle para. 
Gelinliği elmas ve incilerle bezelidir, sanki oturup düşünmüşler "nasıl masraf edebiliriz başka?" 
Zenginlik şatafat tamam da Viyana’daki sıcaklığı bulamaz. Saray dedikoduyla çalkalanmaktadır, fahişeler köşe başlarını tutmuştur, dediklerini yaptırırlar. 
Güveneceği insan azdır. Hayat çekilmez olur bir süre sonra. 
Marie evlendikten yedi yıl sonra hamile kalır, halk bir veliaht beklemektedir oysa.

Sarayda tek başına

BIKTIRAN TEŞRİFAT
Kraliçelik ona göre değildir, yataktan uşaklar indirir, elbiselerini nedimeler giydirir, ağzını çalkalarken bile millet seyrine bakar. Sarayda yapayalnızdır. Ah kız kardeşi Maria Carolina olacaktır ki yanında...
Politikadan hoşlanmaz, ilgili de, bilgili de değildir. Onun bu bigane tavrı Avusturya Büyükelçisini (Kont de Mercy d'Argenteau) çıldırtır adeta. 
Derken efendim bir haber: Kral öldü, yaşasın kral (1774). 
O gün saraylılar önlerinde sıralanır sadakatlerini sunarlar. Koca Fransa’ya hükmedeceklerdir bundan sonra. Acemidirler, kocası 20 yaşındadır, kendisi 19'unda. 
Onu ilgilendiren tarafı kıyafetlerdir, bu ülkede sadece kraliçeler “à la Polonaise” giyebilir. Önce kafesler kasnaklar raptedilir, üstüne geniş etekler atılır, en kaliteli kumaşlar...
Vatandaş sıkıntılıdır, sefalet yetmiştir canlarına. Biliyorum şimdi onu soracaksınız. Kraliçe "Qu'ils mangent de la brioche" (ekmek bulamıyorlarsa pasta yesinler) demiş midir acaba?
Sanmıyorum. Marie Antoinette de huzursuzdur, el sallayan halk için bir şeyler yapmayı arzular. Kocası üzerinde tesiri yoktur, tayin ve terfilerde fikri sorulmaz. Yaptığı bir iki kaydırma da iş açar başına. Etrafı çapsız arsız insanlarla sarılmıştır, varsa yoksa eğlence, dans müzik kahkaha…
Taç giyme töreni hayli şaşaalıdır, ünlü terzi Rose Bertin hatırı sayılır bir servet kaldırır. 
Zamanla Marie de çevreye uyar, perdeli landolarla âleme akar… Çek, operaya, tiyatroya!   

AL KIZI VER PAPAZI

Sarayda kumar illettir, nitekim onu da oturturlar masaya. Kaybetmiş kazanmış kimin umurunda… Mangır zibil nasıl olsa. 
Derken Versay Sarayı uhdesindeki Le Petit Trianon Şatosu'na yerleşir. Vaktini bahçe düzeni ve dekorasyonla geçirir, mimarlara akıl öğretir.
Bildiğin kara delik, inşaat para emer adeta. 
Seveni de vardır, söveni de. Gazeteciler acımasızdır, belden aşağı vururlar. 
Zaten memleket gaile içindedir, eski savaşlar yüzünden borç gırtlaklarında. 
Kral bir ümit Amerikalı milliyetçileri destekleme kararı alır, bu hem İngilizleri kızdırır, hem yeni yükler getirir kasaya. 
Ve Marie Antoinette ilk çocuğunu (Thérèse Charlotte) doğurur (1778). 
Kraliçemiz ayılmış, bayılmıştır o sıra. Hayır, hayır, acıdan değil utançtan. Doğum asillerin gözü önünde vuku bulur zira. 
Sonra bir oğlu olur, küçük bey ve minik hanımlar onu hayata bağlar. 

ÇİVİSİ ÇIKMIŞ...
Ekselanslarının sadelikten hoşlanması da masraftır. Bir ara saray arazisi üzerinde bir köy (Petit Hameau - 1786) yaptırır, cins atlar aldırır... 
Halbuki Donanma para diye kan kaşınmaktadır. Bu macera başını ağrıtacak, “vay" diyeceklerdir, "paramızla çiftçilik oynamak ha!”
Halk monarşiden ümidini kesmiştir, israf ayyukta. 
Resmen çalar çırparlar, mani olamaz onlara. Çok huzursuzdur, sırf bu yüzden ikinci kızı Sophie Hélène Béatrix erken doğar. 
Büyük oğlu Louis-Joséph de (Veliaht prens) veremden ölür. Düşmanları çocuğu zehirlettiğini yayarlar, hadi gel de cevap ver onlara.
Fransız hükûmeti borçların altında ezilir, Soylular Asamblesinden de netice çıkmaz. Sınıflar Meclisi ise reform ister, monarşiyi tenkide başlar. 
Zemin kaymaktadır, Kral panikler, liberal Başbakan Jacques Necker'i alır, yerine Breteuil Baronunu atar. 
Muhalifler, Baronu acımasız diktatör olarak tanıtır. Propagandanın gücü işte, halk inanır. 

GEMİSİNİ KURTARAN 
Sonrasını biliyorsunuz devrimciler Bastil Hapishanesini basar, müdürü ve sağ görüşlü politikacıları linç ederler oracıkta. İsyan adım adım yaklaşmaktadır. Elini çabuk tutan yurt dışına kaçar. 
Marie çocukları ile uzaklaşmak ister. En azından monarşistlerin güçlü olduğu bölgelere gitmeli, kapanmalıdırlar bir şatoya. Ancak Kral Versay'dan ayrılmaz. 
Birileri sarayda tahıl ambarları olduğunu yayınca açlar dayanır kapıya. Antoinette “kaçalım” der, kocası reddeder, bilmem artık neyine güveniyorsa. 
Neticede asiler saraya girer, muhafızları katleder. Kraliyet ailesi kalakalır yatak odasında. 
Kalabalık saray avlusunu doldurunca Marie Antoinette iki çocuğu ile balkona çıkar. Dik durur, üzerine doğrultulan namlulara aldırmaz. Bir şey yokmuş gibi halkı selamlar. Cılız da olsa sesler yükselir "kraliçem çok yaşa!" 
Neticede hanedan derdest edilir. Dooğru Tuileries Sarayı'na! 
Artık Fayette markizi Gilbert du Motier’in kontrolü altındadırlar... Bu amca George Washington'un yanında savaşmıştır bir ara. 
Bazı hizmetkârlar onları terk etmez, canlarını koyarlar ortaya. Marie, serinkanlıdır, sükûnetiyle güç verir dostlarına. 

İNTİKAM HIRSIYLA
Bu arada Kralın kuzeni Philip Egalité İngiltere'den gelir, isyancılara katılır. Muhalifler ruhbanlara da saldırınca manzara netleşir, sıra geliyordur onlara…
Kutsal Roma İmparatoru II. Leopold, İsviçre Kralı III. Gustav ve Prusya Kralı II. Frederick arkalarındadır güya. Çariçe II. Katerina ise “halkın şikâyeti bitmez” der, “boş ver, aldırma!”
Ve bir çılgınlık yapar, o gece gizlice yola çıkarlar, Varennes’te atları değiştirirken cumhuriyetçiler onları tanır. Eh sen değil miydin poz poz resmini bastıran paralara. 
Enselenirler, Devrim düşmanlığından mahpus damlarına.
Bu arada Avusturya-Prusyalı Wilhelm Ferdinand manifesto yayınlar. “Hanedana bir zarar gelirse Paris'i yakarım, ona göre ha!”
Solcular felaket öfkelenir, saldırırlar inadına. 
Marie isyancıların karşısına çıkmaya niyetlenir ama etrafındakiler bırakmaz. Darbeciler saray muhafızlarını (İsviçrelidir bunlar) katleder, alel acele mahkeme kurarlar. “Tuileries Valisi Markiz Champcenetz’i idamına…”

KATIR MI / SATIR MI?
Sonrası çorap söküğü… Kral tutuklanır, monarşi kaldırılır, hanedan kaleye kapatılır. 
Darbeciler kraliyet yanlılarına acımaz. Çekiçle vura vura Prenses Lamballe’nın beynini ezer, kellesini kazığa geçirir kraliçenin camına yaslarlar. 
"Cumhuriyetin bilime ihtiyacı yok" der, ünlü kimyacı Lavoisier'i giyotine yollarlar.
Mahkemenin idam vereceği bellidir, önce kral kesilecek, sonra sıra Marie’ye gelecektir. 
Kraliçe, sabaha karşı uyandırılır, kızından ve görümcesinden ayrılır, Conciergerie Hapishanesi'ne kapatılır. Artık lakabı "Pelerinli Dul"dur ya da "280 numara." 
İthamlar aşağılayıcıdır, cevap verme lütfunda bulunmaz. Adamlar kararlıdır, kalem kıracaktırlar nasıl olsa. 
16 Ekim sabahı, bir gardiyan gelir ellerini arkadan bağlar, davar gibi saçlarını kırkar. Yük arabası ile sokak sokak dolaştırır, diz çöktürürler Concorde (Devrim) Meydanı'nda. Kraliçe cesur görünür, bir rivayete göre celladın ayağını basar. 
- Pardon mösyö. 
"Cumhuriyetle dalga geçmek ha!" Üstündekileri yırta yırta soyar. Kafasını koparır kaldırırlar havaya. 
Alkış, ıslık, şamata. 
Rezalet!
Bize "cumhuriyet fazilet" diye öğretmişlerdi okulda.


.

Düştü kalktı, battı çıktı

 
A -
A +

 

Efsane motosiklet Zündapp gazı Almanya’da (Nürnberg) açtı, frene Çin’de (Tianjan) bastı...

Almanların otomobilde olduğu gibi motosiklette de ciddi markaları var(dı). Adler, Brennabor, DKW, Hercules, Horex, Münch, Sachs, Simson...
Ama biz Türkiye’ye girenleri tanırız: BMW, MZ, NSU ve Zündapp.
BMW için hiçbir şey demeyeceğim, meraklısı çok, beni de okuturlar.
MZ’yi biliyorsunuz zaten, Doğu Almanya tarafında kalır, bilahare Kuralkan tarafından satın alınır, katılır aramıza.
NSU deseniz serde otomobilcilik de var. Wankel motorlu R 80 çağının önündedir, bilahare Audi olur düşer yollara.
Neyse, biz bugün Zündapp’ı anlatalım, onları daha sonra...

Düştü kalktı, battı çıktı

 

BAK SEN HIRDAVATÇIYA

Efendim zikrolunan firma bundan 105 yıl evvel Nürnberg’de kurulur. Sahibi Fritz Neumeyer gözü kara bir müteşebbistir, henüz yirmili yaşlarda iflas eden bir oyuncak fabrikasını (Köllisch) satın alır, “Thiel” markasıyla mal yetiştirir hırdavatçılara...
1917’de “Zünder- und Apparatebau G.m.b.H.” adı ile Krupp AG (Essen) için silah parçaları üretir. Ki bizim Çanakkale’de kullandığımız toplarda da emeği var.
Cihan Harbi bitince silah imali durur, onlar da bisiklet, motosiklet işine dönerler, mekanikçidirler ne de olsa.
1921’de piyasaya arz edilen Z22 basit ucuz ve sağlam bir makinadır. “Motorrad für Jedermann” (herkes için motosiklet) sloganı ile çıkar.
O günlerde 200 cc’lik motorlar bile ehliyetsiz kullanılır. Bu tölerans işlerine yarar.
Fritz ağır sanayiden de kopmaz, lokomotifler, traktörler, türbinler yapar… Yara saran Almanya’nın ihtiyacı vardır bunlara.
Patron 1935’te ölür, oğlu Hans Friedrich Neumeyer Zündapp’ı, Avrupa’nın ilk beş markası arasına sokar.
Savaş yıllarında Brunswick LF-1 Zaunkönig adıyla tayyare motorları yapar (1942), Naziler için sepetli motosikletler (Yeşil Fil- KS 750) hazırlar.
Zaten ona itibar kazandıran K serisi olur. Hareketi zincirle değil BMW gibi şaftla (tahrik mili) aktarır. İki silindirli boksör ve 4 silindirli karterli düz motor kullanır. Bunu Honda Goldwing’de göreceğiz yıllar sonra.

 

SAR BAŞA

Savaşta fabrika ağır hasar alır, yetmez gibi motosiklet imali de yasaklanınca...
1947 yılına kadar un değirmenleri ve dikiş makineleri ile oyalanırlar. Yok, dıştan takma tekne motorları, çim biçme makineleri, jeneratörler filan.
1952’den itibaren sahalara döner, 50 cc moped ile el sallar hayranlarına.
1953’te çıkardıkları Bella, Vespa’ya benzer ama daha güçlü ve konforludur. Yüz ağartır vesselam. 1958’de Münih’e taşınır ve sadece iki zamanlı çevik motorlar yaparlar.
1965’de çıkardıkları Zündapp Bergsteiger M 25 iki vitesli bir halk motorudur. Zincir koruması, ön ve arka süspansiyonu ile fark atar akranlarına. Hedef kitlesi 18 yaş altı gençlerdir, her evin önünde bir tane yatar. Mektebe, çarşıya, karşıya…
1967 Greenhorn Enduro yarışlarında Dave Ekins, 100 cc’lik Zündapp ile büyük motorlu rakiplerini toza boyar.
André Malherbe ise 125 cc 1973-74 Avrupa motokros şampiyonasını kazanır rahatlıkla.
Hâsılı sınıfında Alman pazarının üçte birine hâkim olur, 1.700 işçi çalıştırırlar. Ayrıca Portekiz’de Casal’a, Fransa’da Famel’e lisans verir, Solo ve Mars adıyla da çıkarlar pazara.

 

LAKİN, ANCAK...

1976’dan itibaren elektronik ateşleme kullanır, 175 cc’lik motosikleti büyük fren diskleri ve sulu soğutma ile donatırlar.
Ancak Japonlar müşteri taleplerini ciddiye alırken onlar eski tip marş motorları ve elle açılan yakıt musluklarıyla oyalanırlar. Bu kadar rahatlık da fazladır ama.
Buna rağmen iyi gidiyorlardır... Ah mevzuata takılmasalar.   
1978 yılında 50 cc kullananlara kask, ehliyet ve sigorta (450 DM iyi para) mecburiyeti gelir, “Kleinkrafträder” (moped) pazarı yok olur âdeta.
Öyle ya, adam ehliyet aldıysa, sigorta ödüyorsa gider büyük motorlara bakar. Niye binsin ki dagıl dugula?
Hâsılı meydan kalır mı Japonlara?
Boşta kalınca gider İngiliz markası Enfield için Hindistan’da (Ranipet) taşeronluk yapar. 50 cc iki zamanlı Silver Plus ve 3 vitesli Explorer hayli satar. 175 cc Fury Enfield (Zündapp KS175) ile 5 vitesli şanzıman, hidrolik disk fren gibi yenilikleri Hindistan’a taşırlar.
Gelgelelim Royal - Enfield, Hintli grup Eicher Goodearth tarafından devralınınca…
Eveeet beyler son durak, buraya kadar!

Düştü kalktı, battı çıktı

 

ZAMAN MESELESİ

Dört zamanlı motorlar daha temiz ve sessizdir. Bunları kullanan Japonlarla baş etmek zordur bundan sonra.
Bir yandan Suzuki, Kawazaki, bir yanda Honda, Yamaha…
1982’de havlu atar. 1984 iflas başvurusu yaparlar.
1987’de torun Dieter Neumayer bütün fikri ve mülki hakları Çinli Xunda Motor’a satar.
Hâsılı Nürnbergli Zündapp, Tianjanlı olur çıkar.
Biz niye uyanamadık ki? Koca marka hepi topu 16 milyon doçe marka...
Bağ bahçe parasına…
Alacaksan mirasçıdan al derler ya, hakikaten bedava.
Şu an Çinliler bilfiil Zündapp adıyla üretim yapıyor.
Binenlere sormak lazım, o kaliteyi ve karakteri taşıyor mu acaba?

 

VW OLABİLİRDİ

Malum Suzuki, Honda, Peugeot, gibi motorcular bilahare otomobil yapar, başarılı da olurlar.
Nürnbergli Fritz de1932 yılında Hitler’in kafasındaki Volks (halk) Wagen (otomobili) için kolları sıvar. Çok satacaklardır, devlet vardır arkalarında.
Yola birlikte çıktıkları Ferdinand Porsche “Tip 12”yi hazırlar. Ferdi, dört silindirli bir boxer motor düşünür, arkaya sıkıştırır kolayca.
Fritz ise 5 silindirli radyalde (tayyarelerde kullanılan yıldız motor) ısrar eder, artık ne gereği varsa?
Her iki araba da birbirine benzer, çizgileri o günlerde iddialı bir çıkış yapan DeSoto Airflow’dan aparmadır. Bizimkinin önü biraz köşelidir, patron teamüllere uyar, alışkanlıkları değiştirmek kolay değildir, itiyadı elden bırakmaz.
Ferdinand ise riski göze alır, Wanderer fabrikasında yuvarlacık şekil verir tosbağaya.

 

AH O BOMBARDIMAN

Zündapp’ın sedan ve cabriolet kasası Reutter’de yapılır, trenle Nürnberg’e taşınır şasiye bağlanır. Testler başlar, eksiklere noksanlara el atarlar.
Tam imalata geçeceklerdir kiiii...
Stuttgart bombardımanına yakalanırlar (1932) nesi varsa gider, prototiplerin izi tozu kalmaz.
1933’te Richard ve Xaver Küchen iki silindirli boxer motorlu, ekspres teslimat minibüsü yapsa da savaş bunaltıcıdır onu da kaldırırlar rafa.
Aradan yıllaaar geçer.
Bu defa oğul Hans Friedrich Neumeyer “herkes için otomobil” sloganını terennüme başlar. Ancak bir kapısı önde, diğeri arkada olan ve yolcuları sırt sırta oturtan minik arabası Janus pek talep bulmaz (1957-58).
6 bin tane yapar, zor satarlar.
Hâlbuki bu sevimli aracın motoru (tek silindir 248 cc) tam ortadadır (koltuğun altında), fevkalade dengeli yol tutar.
Neyse projeyi Bosch’a devreder de girdaptan kurtulurlar. Nürnberg tesisleri ellerinden gider o başka.
1958’de Zündapp iki kapılı Climax motorlu Coupe ile dikkat toplasa da artık girmez o toplara.
Motosiklet öz evladıdır. Ne demişler: Bildiğin işten şaşma!


.

Nerede o eski İstanbul

 
A -
A +

Geçen Hasib Abi, ilkokul yıllarını anlatıyor, 60’lı yılların Yedikule’si, 80 kişilik sınıflar, at arabası ile gidilen mesireler, bostanlar... Dedim; abi anlat da yazalım, okuyucumuz bayılır bunlara. Sen İhlas Vakfı Başkanı Mahmud Kemal Bey’i bulsana dedi, daha fazlası var onda.

 

Gittim, buldum, sordum. Çayımı söyledi ve hiç nazlanmadan başladı o tatlı üslubuyla: Biz Yedikule’de bayağı eskiyiz. Babam çoğunun öğretmeniydi, semtte ağırlığı var.

 

Nerede o eski İstanbul

 

Yazları Uşşaki Camii’nin Kur’ân-ı kerim kursuna giderdim, 8-10 yaşındayım o sıra.

 

Caminin hela bekçisi ak sakallı bir pirifâni, Latin harfiyle okuyamaz. O zamanlar akşama doğru müvezziler dolanır, “yarınki, yarınki” diye gazete satarlar. Hacı amca bir tane alır, yolumu bekler sabırla. “Mahmud evladım, şurayı okur musun bana?”

 

Şurası dediği pehlivan tefrikası. Koca Yusuf, Adalı Halil, Mümin Hoca... Yok, boyunduruk attı, yok tek daldı, paça kaptı.

 

Gözlerini iri iri açarak dinler, gardını alır, sanki kendisi var karşısında…

 

O söylemişti: Uşşaki Cami-i şerifinin yerinde dergâh varmış zamanında. Tekkeler kapanınca sahipsiz kalmış, hatta düğün salonu yapılmış. Menderes devrinde mahalleli satın almış, camiyi yapmışlar omuz omuza.

 

MİR AHUR CAMİİ

Az ötede İmrahor (mir ahur - ahır emiri) Camii vardır, geniş avlulu, oturaklı bir bina. Eskiden manastırmış. Ayasofya mahkûm edilince, onu da kapatmışlar. Bildim bileli metruk, tamirden geçse mükemmel bir eser olur, semte değer katar.

 

Bir aileye vermişler, bahçe geniş, bekçi gölgede uyuklar. Biz duvardan tırmanır içeri atlardık, incirlere dalardık pervasızca.

 

Ağaçlardan çitlembik toplar patlangaç yapardık. Yani bir nevi piston, basarsın hava sıkışır, tohumu mermi gibi atar. Olmadı üflersin o da işe yarar.

 

Zemin taş döşeliydi, mihrabı minberi yerindeydi hâlâ. Duvarlar sağlam, bi’ ahşap tavan çökmüş o kadar. Tarihî eseri kullanmak lazım, küsüyor yoksa.

 

Gelelim semte adını veren hisara.

 

Biliyorsunuz Osmanlı diğer ülkelerde daimi elçi bulundurmaz. Ama onların elçileri olur İstanbul’da. Eğer harp açtılarsa elçiyi Yedikule’ye alırlar ki kimse dokunmaya. Adı zindan ama kalenin içi mahalle gibidir, hayat devam eder kendi çapında.

 

Nerede o eski İstanbul

 

KÜRKÇÜ, KASAP

Burçlara gelmeden meydanda şirin bir camii göreceksiniz. Hacı Hüseyin Ağa yaptırmış, sultanın kürkçü başıymış zamanında.

 

Hasan Yavaş Hoca’yı orada tanımış, cemaatine katılmıştım. İyi anlaştık kaynaştık, eniştem oldu sonunda...

 

Hacı Evhaüddin adlı bir kasap da kesesinden külliye yaptırmış. Hem kime? Mimar Sinan’a!

 

Hamamı, mektebi ile tam tekmil. Hazirede sıra sıra mezar taşları, belli ki ulema, şuera, üdeba. Kim bilir kimler yatıyor orada.

 

Ben hâlâ çıkar sur içini dolaşırım vakit buldukça. Kocamustafapaşa, Küçükmustafapaşa, Kumkapı, Cankurtaran, Eminönü, Fener, Balat, Nişanca...

 

Eski bir taş görsem dururum, arkadaşlar “hah” derler, “buldu yine bi’ antika, şimdi saatle kalır başında!”

 

Birkaç vezinli mermer dikkatimi çekmişti, üzerinde eğreti bir gece kondu. Meğer Leylek Yuvası Camii’ne aitmiş, Hasan Hoca ön ayak oldu, yaptırıldı daha sonra.

 

Eski evler ahşaptır, yangın hızla yayılır, büyük sahalar açılır, oyun yeri olur çocuklara.

 

Uzuneşek, çelik çomak, saklambaç, kovalamaca…

 

Ne koşardık ama. Sabahtan akşama.

 

HÜRMETKÂRDILAR

Orucumuzu aksatmazdık, Anadolu’dan gelen bazı ailelerin çocukları tutmaz. Dikkat da etmez, sakınmazlar. Ne bileyim gazoz alır, köpürte köpürte yudumlar, çatır çatır çekirdek yer, dondurma yalar.

 

Lakin Yorgi, Agop, Kirkor asla.

 

Tembihlidirler, acıkırsa gider evine, sessizce atıştırır, hep perde arkasında.

 

Bu yüzden Ramazan-ı şerifler dolu dolu yaşanırdı, azınlık ağırlıkta bile olsa.

 

Yunus Emre Mektebinde okurdum, Alman Demir Yolu İdaresi için yapılan taş bina. Basit ama sağlam, tren geçerken camlar zıngıldar, alışırsınız bir süre sonra.

 

Yazın denize girerdik arkadaşlarla. Hisar önü soğuk olur, bu yüzden Samatya tarafı tercihe şayan. Meğer ılıklığı lağımdanmış, gelir miydi aklımıza?

 

Atını, itini sokan sokana, hayvanlarla yan yana. Bir şeycik de olmadı, aşılanıyor muyduk yoksa?

 

Şimdiki gibi arıtma tesisleri nerede? Çöpü bile sahilde yakar, kepçeyle iterler suya.

 

Tabii ilk lodosta iade eder derya, “alın çöpünüzü, çalın başınıza!”

 

SESLERİ KULAKLARIMDA

Manav Rum, ayakkabıcı Ermeni’ydi. Ayırmazdık, hangisi uyarsa hesabımıza.

 

Yoğurtçular omuzlarına bir sırık atar iki yana tepsi asar, çıngırakla dolanırlar. Kâseyle koşarsın önce darasını alır, sonra bakır küreği çalışmaya başlar. Kaymak bir parmak, şimdi nerede öyle yoğurtlar? 

 

Aksekili yağcılar vardı, beygirin etrafı çepeçevre teneke, şişenizi alıp gidersiniz litre ile ölçer, huniyle akıtırlar. Zeytinyağı, mısır özü, çiçek, pamuk, susam... Ne ararsan?

 

Mahrukat ihraktan gelir, ateşten. Odun, kömür satarlar. Eğinli ya da İliçlidirler. Erzincan’dan...

 

Yufkacılar ve şekerciler Kastamonuludur.

 

Karadenizliler ekmek işine el atmamıştı daha, fırıncı ya Eflâni’de yetişirdi ya da Safranbolu’da.

 

Bulgar bir fırıncı vardı; kekler, kurabiyeler de yapar... Bir nevi unlu mamuller diyebilirdiniz ona.

 

Nerede o eski İstanbul

 

LAĞIMCI LEHİMCİ KALAYCI!

Elinde kazma kürek ve altılık demirle dolanan lağımcılar olur, demek sık tıkanıyordu o sıra.

 

Lehimcilerin elinde pürmüz. Baca kenarlarını galvanizle dolar, peynir tenekelerini kapatır, banyo kazanlarını onarırlar...

 

Hallaçların omzunda yay elinde tokmak, kalaycılar körüklerini münhal bir arsaya kurar, nişadır kokusunu alan bakırlarla koşar.

 

Balıklı Rum Hastanesinden Tabip Niko haftada bir ücretsiz bakardı halka. Duyduk ki, Kıbrıs hadiselerinden sonra gitmiş Yunanistan’a... Rum İlkokulu vardı, kızlar, oğlanlar, azalıverdiler bir anda.

 

Alt komşumuzun oğlu Zoza adlı bir Rum kızına âşıktı, evlenmeye kalkmış, söz kesmişler aralarında. Oğlanın babası İstiklal Savaşı gazisiydi, mâni olmadı. Ama öbür taraf karıştı, kızı apar topar kaçırdılar Atina’ya!.. 

 

MİSİNA MANTAR ZOKA

Her çocuğun üç beş kulaç misinası olur kurşun, mantar, zoka... Boş kaldın mı midye takar salarsın suya.

 

Daha ziyade kaya balıkları takılır, pek tavaya gelmez, çorbası yapılır.

 

Sandal tutup açılanlar çapari ile istavrit tutar, her seferinde yedişer sekizer alır, hazneyi doldururlar.

 

Balık en çok da beyaz tüye atlar, kaz besleyenler, bütün mahalleye çapari yapar.

 

O gün bizim Mustafa ile Samatya’ya inmiş. Kıllı Talât’tan bi’ sandal kiralamıştık. Küçük güdük bir tekne verdi, biraz sağırca. Diğerleri sülün gibi süzülüyor, bu bilek zoruyla.

 

Altmışlı yıllarda plastik diye bir şey yok, her şey cam. Gemiciler güzel güzel şişeleri, iri kavanozları suya atmışlar. Avrupa malı, salça yapacak, turşu kuracaksan on numara.

 

Dur şunu da alalım, bunu da derken dalmışız, bir baktık Hayırsız Ada yanı başımızda.

 

Gidelim dedik hem ikindiyi de kılarız rahatça.

 

Deniz pırıl, tek tek taşlar görünüyor suyun altında. Çok da oyalanmadık ama hava kararır gibi oldu bir ara.

 

Döndük kayığa, küreklere asılıyoruz ama boşuna.

 

Hani “Az gittik uz gittik gece gündüz düz gittik. Döndük baktık bir arpa boyu” derler ya... Rüzgâr karadan esiyor, alıp bizi atacak Bandırma açıklarına.

 

Gün iyice döndü sular karardı, çaktırmıyoruz ama ufaktan panikledik yalanı yok ya.

 

BU DA DURMAZSA?

Balıkçı motorları da ağları toplamış dönüyor, bildik bir tekne yaklaştı, Samatya’dan gözüm aşina.

 

Hafiften gaz kesti “nerenin kayığı bu?” 
- Samatya’nın. 

 

Gülüştüler “buralara gelmesi kolay ama dönmesi zordur, bakalım nasıl varacaksınız kıyıya?”

 

Yürüdü gitti. Gelen gidiyor, gelen gidiyor, yok kürekle olmayacak, birisine takılmamız lazım mutlaka.

 

Son bir motor geliyor, başka da yok.

 

Sağ olsun yanaştı. “Biz Yenikapı’ya gidiyoruz” dedi, “sizi sahile kadar çekelim, ipiniz var mı?”
- Yok.
- Kendileri bir urgan buldular. Sandalı bağladılar. “Atlayın gelin motora!”

 

Kaç saattir kürek çekmişiz, dilimiz yapışmış damağımıza. 
- Susadınız mı?
- Hem de nasıl.

 

Testiyi uzattılar, lıkır lıkır içtik.
- Aç mısınız? 
- Eh işte biraz.

 

Bir somun getirip kırdılar. Yarısı bana, yarısı Mustafa’ya. Nasıl lezzetli geldi, pasta yiyoruz âdeta.

 

Kırıntıları bile topladık oh elhamdülillah.

 

YAK BURDAN

- Sigara içiyor musunuz?
Tiryakiye sorulur mu, demek ki kıvrandığımız belli oluyor.

 

Paketi uzattılar, yiyoruz âdeta. Üç beş fırtta dibine geldik. 
- Yak bir daha.

 

Motor güçlü tabii, hızla yaklaşıyoruz karaya. “Mustafa” dedim “cebindekileri boşalt ne varsa verelim bunlara.”

 

Üç beş eski pangınot çıktı, biraz da mangır kattık yanına.

 

Reisin kaşları çatıldı “ne bu?”
- Abi mazot parası diye şeyttirmiştik yani o bakımdan...
- Koy onu cebine, duymamış olayım bi’ daaa. 
- Abi hediye say. 
- Olmaz öyle şey! Can parası mı alacağız? Ölürdünüz len orada!

 

Neyse Samatya Hastanesi önlerinde sandala geçtik, gerisi kolay.

 

Baktık bir pat pat pat sesi, Kıllı Talât motorla çıkmış bizi arıyor. Görünce pek sevindi. Karşıdan “Moruk” diye bağırdı “Adaya mı gittiniz yoksa?”
- He ya!

 

İsterseniz tadında kalsın, bu hamur çok su kaldırır daha.


.

FAŞİZMİN AYAK SESLERİ "Ducessa'mız" oldu

Sesli Dinle
 
A -
A +

Avusturya’da, Fransa’da, Yunanistan’da derken İtalya’da da yabancı düşmanlığı ve İslamofobiyle tanınan bir lider, seçimleri kazandı. Giorgia Meloni, hâliyle Benito Mussolini ve icraatını getiriyor akla.

 

 

 

Forli, Falterone Dağı yamaçlarına yaslanan küçük bir şehirdir, önünde yemyeşil Po Ovası uzanır, halı gibi yayılıp deryaya varır. Beldenin nalbantlarından Alessandro, oğluna Meksikalı sosyalist Benito Juárez’in; İtalyan anarşist Amilcare Cipriani'nin ve kızıl mason Andrea Costa’nın adlarını koyar. Benito Amilcari Andrea… Üçü bir arada.  Olabilir ama soyadı Mussolini ise… Dur bir dakika!

 

Benito haylaz bir çocuktur; annesinin gittiği kiliseye taşlarla saldıracak kadar. Yatılıya yollanır, orayı da karıştırır. Arkadaşını yaralar, öğretmene hokka atar. Okuldan kovulduğunda 11 yaşındadır daha. Hâlbuki zekidir, istese yüksek notlar alabilir pekâlâ. Tahsilini iyi kötü tamamlarsa da iş hayatında dikiş tutturamaz.

 

Çok okur, Karl Marx, eylemci Auguste Blanqui ve şiddet yanlısı Georges Sorel’ın satırlarında militanlaşır, askerden yırtmak için yurt dışına kaçar. İsviçre’de kışkırtıcı siyaseti yüzünden takibe alınır, tutuklanır hapis yatar...

 

Derken “L’Avvenire del Lavoratore” (İşçi istikbali) gazetesinde işe başlar. Oradan sol politikacı Battisti’nin çıkardığı “İl Popolo” (People-İnsanlar) gazetesine atlar. Yazdığı “Cardinalin Metresi” adlı roman başını ağrıtır, kiliseyi aşağıladığı için kapının önüne koyarlar.

 

 

 

EŞ DURUMUNDAN

 

 

 

1914'te Milano’da güzellik salonu işleten Ida Dalser ile evlenir, oğlu Albino doğar. Sosyalist Parti'nin gazetesi “L’Avanti”de redaktörlük yaparsa da çorba, karısının kazandıklarıyla kaynar. 

 

Benito, “halklar arası” değil, “sınıflar arası” savaştan yanadır, cihan harbine, karşı çıkar. İngiltere ve Fransa'nın kazandıklarını görünce fikrini değiştirir, işgali savunmaya başlar. Teşkilatçıdır; “Fasci d’azione rivoluzionaria” (Devrimci eylem ışıkları) adlı sol örgütü kurar. Fascio balta etrafına bağlanmış değneklerdir, birliği ifade eder eski Sicilya'da. Benito bir ara Avusturya-Macaristan uhdesindeki Hırvatlara takar. Hükûmet niye Adriyatik’in doğusu ile ilgilenmiyordur? Orada da Katolikler vardır, Yugoslavya’ya girselerdir ya! Bu yayılmacı tavrı yüzünden Sosyalistler Parti'de barınamaz, o da kızar sağcı olur, kızıllara giydirmeye başlar.

 

Demek “izm” dediğin boş beleş bir dava, bugün buradasın, yarın orada!

 

 

 

SULAR BULANINCA

 

 

 

Savaş sonrası ortalık toz dumandır; İtalya 460 bin kayıp verir, birçok sektör batar. Pastayı İngiltere ve Fransa paylaşır, İtalya'yı çırak çıkarırlar.

 

Güçsüz hükûmetler, yürümeyen koalisyonlar… Halk yorgun ve bıkkındır. Rüşvet, iltimas, yağma… Komünistler aksaklıkları istismar eder, zemin tutarlar. Mussolini de “Fasci de Combattimento” (İtalyan Muharipler Birliği) adlı teşkilatı kurar. Roma'nın ihtişamını vadedince taraftar bulmakta zorlanmaz. Bilhassa gençleri peşine takar. Elemanları kara gömlek giyer, asker gibi davranırlar. Fedailerini (squadri) hasımlarının üzerine salar. Tehdit, yaralama, kundaklama…

 

Yıl 1921. Benito, “Partito Nazionale Fascista”yı kurar ve iktidara talip olur açıkça. Halk için 8 saat mesai, izin günü, 55 yaşında emeklilik ister. Sendikaların kâbusu olur, grevcileri döve döve hizaya(!) sokarlar. Karşılığında patronlar partiye finans sağlar. Seçimde 37 mebus kazanırlar. Liberal hükûmet ise acizdir, faşistlerden korkar. Mussolini bunu hisseder, binlerce militanıyla Roma’ya yürür ve Kral III. Viktor Emmanuel’i ikna(!) edip Başbakanlık koltuğunu kapar (1922).

 

 

 

AL BİR HİTLER DAHA!..

 

 

 

Yunanistan’la Korfu, Yugoslavya ile Fiume ihtilafını halledince itibar kazanır. O havayla hukuksuz işler yapar. Basını susturur, okulları propaganda sahası yapar. Matematik kitaplarına bile resmini basar, küçük faşistleri yavrukurt kılığına sokar. Yemlenen yazarlar “büyük liderlerin” kurduğu “otoriter rejimleri” meşru bulur ve İtalya polis devleti olur çıkar. Beline dipçik de yiyeceksin icabında...

 

Bu arada tarımda hareketlenmeler olur; yeni yollar, raylar, limanlar... Grevler durunca sanayi toparlanır, iş güç artar.

 

Mussolini her işten anlar, her tarafa koşar, başkomutanlığı da kimselere bırakmaz. Vatikan’a muhtariyet verir, papazlarla takışmaz. Sistem tıkır tıkır işlediğine göre muhalefete gerek yoktur(!) diğer partiler kapanabilir bundan sonra.  Afili üniformalarla dolanır, kahraman asker, yenilmez komutan, işçi dostu, büyük sporcu, en büyük havacı gibi sunulur halka. Ve tabii ki müşfik baba! Karısıyla oğlunu terk etmiş, metresi ile yaşamaktadır oysa. 

 

 

 

IMPERO MEDİTARRANEO

 

 

 

Yıl 1932... Mussolini, Dottrina del Fascismo (Faşist Doktrini) yayınlar, artık "Duçe" (ulu önder) denmektedir ona.

 

Roma merkezli Akdeniz imparatorluğunu kurmanın zamanı gelmiş de geçmektedir, Antalya’ya ilgisi biraz da ondan. Büyük ülkelerin sömürgeleri olur, öyleyse bir yerlere çökmelidir şu boşlukta. Önce komşularına sarkar, Arnavutluk ve Libya’ya el atar. Habeşistan’ı münhal ve münasip bulur, gider işgal eder fütursuzca.

 

Bu işleri kolay sanmıştır, elinde patlar. Tabutlar peş peşe gelince bocalar, çareyi kimyasal silahlarda arar. Yerlileri aileleri ile mağaralara kapatır, açtırır vanaları solukları kesilene kadar. Ortalık ceset tarlasına döner. Sorarsanız emperyalistlerle mücadele etmektedir orada.

 

Taraftarlar alkışladıkça havalanır, kucağına yavru bir aslan (Ras) alır, nizam çizer dünyaya. Bir eli Almanya’dadır diğeri İspanya’da. Madrid Roma Berlin mihveri güç kazanmıştır, Çekoslovakya’nın parçalanmasında Avusturya istilasında rol oynarlar. Kral Victor bunları tasvip etmez, endişe duyar. Kaç bin yıllık ordu geleneği bozulmuş, Alman mukallidi olup çıkmıştırlar.

 

 

 

EVDEKİ HESAP…

 

 

 

1 Eylül 1939. Hitler Polonya’ya girer. Benito’nun gözü ise Malta, Korsika, Tunus ve Balkanlardadır. Ancak işler beklediği gibi gitmez, direnişçileri aşamaz. Yetmez gibi müttefikler de dikilir karşısına. Pirince giderken bulgurdan olur, ülke savaş alanına...

 

Etiyopya’da 3,5 milyon insan öldürür; her üç kişiden biri toprağa! 

 

Kendi kayıpları da 300 bin civarındadır, büyük travma... Kral III. Viktor bakar olacak gibi değil, Benito’yu azleder, Gran Sasso'da içeri tıkar (12 Eylül 1943).

 

Almanlar yalnız kalmaktan korkar, Mussolini’yi kaçırır, Kuzey İtalya'ya Cumhurbaşkanı yaparlar. O artık robottur, düğmesine gestapo basar. Etraf boşalmış, çember daralmıştır. Sevgilisi Clara Petacci ile Nazi kıyafetine bürünüp İsviçre’ye kaçarlar. Sınıra birkaç km kala partizanlara yakalanırlar.

 

Mahkeme mi? Yok canım ne gerek var? Üç kurşuna bakar. Kızıllar cesetleri Roma’ya götürür, Loreto meydanında bacaklarından asar (28 Nisan 1945).

 

Peki, faşizm biter mi?

 

Sanmam. İtalyan futbol takımı Lazio o gün bugündür gol sevincini Duçe selâmıyla yaşıyor. Tribünlerdeki militanlar ırkçı pankartlar açıyor korkusuzca.

 

 

 

NASIL BİR “İZM”?

 

 

 

Mussolini Antik Roma’ya dair masallar anlatsa da Faşizm ırkçılığın yükseldiği yıllarda konur tezgâha. Bu rejimde onun bunun düşüncesi olmaz, en iyisini lider bilir, itirazsız itaat edersin ona. Teşkilatçıdırlar. İlkokuldan itibaren çocukları siyah önlüklere sokar, sabah antlarıyla yoğurur, “kanımın son damlasına kadar…” diye bağırtırlar.

 

Orta eğitimde yanaşık düzen eğitimi verir, cadde ve stat gösterilerine çıkartırlar. Şiirler ezberletir, marşlar söyletir, fener alayları ile coşkuyu yüksek tutarlar. Tenkit şansınız yoktur, basın yayın ve resmî zevat sürekli Duçe’yi alkışlar. Dinsizdirler, inançsızdırlar. Şedit İslam düşmanıdırlar. Fakat antikomünisttirler, Rus korkusunu kullanır halkı yanlarına alırlar.

 

Genellikle darbeyle gelirler, sandıkla kurtulamazsınız onlardan. Herkesi takip eder, jurnale, ihbara dayalı bir sistem kurarlar. Hukuka o kadar da gerek yoktur, bırakırsın fedailere, bakarlar icabına. Tarihi abartır, orduyu parlatır, barış yanlılarını pasifistlikle suçlarlar.

 

 

 

SUİ MİSAL EMSAL...

 

 

 

Faşizm sadece İtalya’da kalmaz, Avrupa ve Latin Amerika’ya da yayılır. İspanya’da Franco, falanjlarıyla iktidara el koyar. Portekiz’de António de Oliveira Salazar “Estado Novo” adlı bir rejim kurar.

 

T.C.'nin ilk yıllarında Hüseyin Cahit, Duçe'nin kitabını (Faşizm) basar yayar (1927). Başvekil İnönü bizzat Mussolini'yi ziyaret eder. Recep Peker ve arkadaşları İtalya'da ağırlanır, tesir altında kalırlar. CHP teşkilat şeması, tevhid-i tedrisat, halkevleri, gençlik kolları, yavrukurtlar (figlio della lupa) hep İtalya'dan aparmadır.

 

Cumhuriyet Halk Fırkası 1939 Kurultayında İnönü'yü kayd-ı hayat şartıyla "Millî Şef" ilan eder ki bir nevi Duçe'lik diyebilirsiniz ona…

 

Mussolini, Büyük Faşist Meclisi’nde Asya ve Afrika hedeflerini açıklar, Türkiye de vardır ilhak edilecekler arasında. Balkanlar, Boğazlar meselesinde mesafelidir, 12 Ada onun yüzünden elimizden çıkar. Hırvatistan'da Ustaşi’ler, yer yer Partizanlara üstünlük sağlar. Almanya ve İtalya vardır arkalarında. Faşizmin Japon versiyonu ise tam bir facia. Hirohito'nun hempaları kendilerini ari ırk sayar, Kore'yi, Endonezya'yı, Mançurya ve Çin'i kana boyarlar. Kadınları kışla kerhanelerine kapar, esirler üzerinde biyolojik silah denemeleri yaparlar.

 

Ve Yunanistan... 1967-74 arası Albaylar Cuntası çöker komşuya. Tarih ve sanat düşmanıdırlar, yakar yıkar Osmanlı eserlerini ortadan kaldırırlar. 

 

Şili’de ABD destekli darbe ile Allende devrilir ve Pinochet Faşisti kurulur koltuğa. Evrimciler de faşizmin yanındadır. Zayıflar ölsün, güçlüler kalsın ki genlerimiz arına. 

 

 

 

HIRÇIN VE ASABİ

 

 

 

Otuzlu yıllarda erkeksi tavırlar prim yapar. Politikacı ya asker olmalı, ya da yanaşmalıdır orduya. Günümüzde ise siyasete niyetlenen bayanlara oynamak zorunda. İşte “İtalya’nın Kardeşleri” hareketinin lideri Giorgia Meloni de onu yapar, kürsülerden “Benim adım Giorgia! Kadınım! İtalyanım! Hristiyanım” diye bağırır, birilerine parmak sallar.  Bu "dişi faşo" üslubu tutar, ırkçıların, feministlerin oylarını devşirir kolayca.

 

İtalya'da "faşistim" demek suç. Bu yüzden "biz anti antifaşistiz" diyor, kulaklarını enseden gösteriyorlar. Sosyalist babasına kızdığı için Faşizmi seçen Meloni'nin eş cinselliğe, kürtaja karşı olması, aileye sahip çıkması makul. Ama mülteci politikaları insafsızca. Bize de mesafeli. Rum ve Ermeni lobilerine kulak asınca...  Dileriz bütün bunlar "bekâra koca boşama" faslında kalır. Soğukluk yaşanmaz aramızda…


.

Yapmamak için yapılan araba

 
A -
A +

Yıl 1961... Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, otomobil sektörünün tartışıldığı bir kongrede münâkaşaya girer. Mühendisler yapılamaz (yürütülemez, sürdürülemez) fikrindedir, Paşa ise “bal gibi yaparız” havasında. Bir nevi bilek güreşi, haydi bakalım meydana. 

 

Gürsel’in siyaseten de ihtiyacı vardır buna. Millet, Menderes’e reva görülen zulmü unutmamıştır, lanet okumaktadır açıkça.  Barışmak için bir şov lazımdır. Mesela 29 Ekim’de merasim alanına yerli bir otomobil ile çıkacak olsa…

 

Yapmamak için yapılan araba

 

Otomotivciler bunu hayal olarak görür, hani yan sanayi hani pazar? Bir markanın ayakta kalabilmesi için en az 50 bin satması lazımdır, toplam yurt içi satış 30 bin bile değildir daha.

 

Paşa “yaparız ederiz” dese de işletme sermayesi, parça ve servis ağı yoktur kafasında. 

 

DPT raporu da menfi gelir: Çok gereksiz! Üretken olmayan bir saha!

 

YAPILACAK YAP!

16 Haziran 1961… DDY Eskişehir Cer Atölyesi idarecileri Ankara’ya çağrılır. Endişelidirler. Neden acaba?
“Size 4,5 ay müsaade” denir, “bir otomobil yapacaksınız, buyurun 1 milyon 400 bin lira.” 

 

1961 rakamlarıyla 13.084 cumhuriyet altını.    

 

Peki, fabrikanın aksayan işleri? Zarar kimin hanesine yazılacak bu durumda?  

 

İçi boş bir hamledir, sektöre hayrı olmaz. İstedikleri bir otomobildir, Anıtkabir’de fotoğrafı çekilsin tamam. Sonra çürüsün atıldığı kuytuda.
Süre tebliğ dâhil 130 gündür. Hatta o gün gider, kaldı mı 129, haydaa! 

 

Yapmamak için yapılan araba
Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel arabaya binerken çok keyiflidir ama...

 

Ortalık is duman. Hangi kulvarda yer alacak, kiminle yarışacaklar, hepsi muamma. 

 

Mühendis ve işçilerimiz buna rağmen cansiparane çalışır, eğeyle, kaynakla ve bürokrasiyle boğuşurlar...  Tek tek parçaları çizmeye modellendirmeye vakit yoktur, ustaya anlatırlar: Şuradan gelsin, buraya girsin tamam. 

 

KOPYALA YAPIŞTIR

Bakarlar en basit en ilkel motor hangisi? Polonyalı Warswaza! Tutar onu kopyalarlar. Lisans ücreti vermedilerse ayıp olmuş ayrıca.  
Sivas Cer Atölyesinde 10 tane blok döktürür, eli yüzü düzgünlerini ayırırlar. Piyasadan aldıkları parçalarla (sekman, rulman) donatırlar. Motor 3.600 devirde 40 BG (sonra 50) güç üretir. 2.070 cc’lik bir hacim için sefil rakamlar. 

 

Hâlbuki Gümüş Motor diye bir firmamız vardır, işi havale ediverseler ona.

 

İTÜ Motor Kürsüsü Başkanı Doç Dr. Necmeddin Erbakan’ın hayata geçirdiği müesese 1956’dan beri motor yapar. Sonraları “Pancar” adını alacak ve saat gibi çalışacaktır yıllarca. TeNe zeminin tozuna aldırır ne denizin tuzuna. 

 

Necmeddin Bey yanma odasındaki hadiseleri rakama döken müstesna bir beyindir, Almanya Deutz fabrikasında başmühendislik yapmıştır yıllarca. Lakin kışlaya siyaset sokan, sanayii de sokar, ehlini uzak tutar.  

 

Ne demek efendim Gümüş? Gümüşhanevi dergâhı mı işaret ediliyor yoksa? 

 

Yapmamak için yapılan araba

 

ORTAYA KARIŞIK

İstenen sadece bir tanedir ama yedekleriyle birlikte dört oto konur tezgâha. Elektrik aksamı, büji, karbüratör, meksefe, diferansiyel, far, fitil, silecek, baskı, balata, bilye... Alayı Avrupa. 

 

İthal göstergenin camını söker içeriden Türkçe yazarlar; “Su Sıcaklığı” “Yağ Basıncı”...  Ayıp diye bir şey var ya! 

 

Biraz Opel’den biraz FIAT’tan aparır, karıştırırlar ortaya. Arabaya cam uyduramayınca, cama araba uydururlar.  

 

Gönüllerinde Mercedes, Şevrole gibi alımlı arabalar yatsa da şartlar ortada. Çizgisi mütenasip olmaz, göz okşamaz bu durumda.  

 

Nefes nefese koşturur iki tanesini tamamlarlar, siyahı 28 Ekim akşamı boyanır anca. Pasta cilaları vagonda atılır, yani hiç olmıycak şey, isin tozun altında. 

 

O yıllarda trenler kömürlüdür. Bacadan fırlayan kıvılcımlar üzüntüye sebep olmasın diye benzini boşaltırlar. Kaldı ki talimat öyledir, uyulmak zorunda.

 

Sabah erkenlerden Ankara’ya varırlar. Otomobilleri aşağı indi         recek kadar benzin koyarlar. Motosikletli polisler bir anda etraflarını sarar “Hadi hadi durmayın” derler, “Paşa sizi bekliyor!” 

 

Bidonda benzin vardır ama hani huni? Bir gazete bulur kıvırırlar, o da ıslanınca döner mi hamura? Azı içeriye, çoğu dışarıya.

 

“Yürüyün Sıhhiye’den alırız” denir ama konvoy benzinciye uğramaz. Sağında solunda motosikletliler olunca şoför şeridinden çıkamaz. Ve Cumhurbaşkanı’nı arka koltukta görüverir, bir anda. “Çek evladım, gidelim atamıza!” 

 

Yapmamak için yapılan araba

 

OLMADI PAŞA’M

Gürsel’in eli havada, alkışlara cevap verir, büyük bir gururla. Lakin benzin biter, araba stop eder sarsıla sarsıla. Paşa öfkelenir “Şark kafası” diye laf sokar hışımla. 

 

Ya sen iyi misin amca? Siz de Şark çocuğusunuz, ne varmış Şark’ta? 

 

İşin gazı kaçar, onca ter, emek, para heba. 

 

Hâlbuki teşekkür etse, sırtlarını sıvazlasa… “Benzin mi bitti evladım? Olsun alırız” dese arabadan ayrılmasa. Biraz feraset olacak devlet adamında. Hiç Özal böyle bir şey yapar mı? Bir kere bizzat kendisi otururdu direksiyona. Sağı solu kurcalar, göstergelere bakardı mutlaka.

 

“Devrim” adında ısrar manasızdır sonra. 

 

Devrim de ne ya? Kimi devirdin, neyin şerefine, şanına? Niye bıçak çalıyorsun demokratların kanına? Hiç mi ortak paydanız yok? Sancak, bayrak, hilal olabilirdi mesela. TÜLOMSAŞ koysalar yakışmaz mıydı? Tesisin adı duyulurdu hiç olmazsa... Ve beklenen akıbet. Arabalar ambara.

 

PEKİ YA ANADOL?

Anadol öyle değil ama. Muhatabı vatandaştır, satılmak için yapılır. Seri üretimi, parça tedariki ve servis hizmeti planlanır. İyi olur, kötü olur, o başka. Böcek, STC 16 ve STW 1600’ün çizgileri sevimlidir, karakteri oturacaktır zamanla. Keşke İngiliz’le değil Alman’la başlanmış olsa... 

 

Kore bizden yedi yıl sonra çıkar yola. Şu an Hyundai dünyanın en değerli 40 markası arasında. KIA, Samsung, Ssangyong her biri ayrı dev kendi çapında.  

 

O yıllar önemli. Honda, Suzuki, Audi ve Subaru da 1960’larda başladı, netice ortada. 

 

Peki Türkiye’nin bir markası olmalı mı? 

 

Evet olmalı! Çünkü ileride sektör yön değiştirir, tatbikat imkânı vermezler sana. Mesela Hidrojen enerjisi hususunda birçok ülkenin önündeyiz (Nejat Veziroğlu). Ancak kendi markamız olmadığı için “UNIDO-ICHET Türkiye” projelerini geçiremiyor hayata. Bir minibüs üzerinde tecrübe yapmışlar, İtalyanlar eteğini tutup gelmiş, sıkıntı çıkarmışlar.  

 

Togg’umuz hayırlı olsun bu arada.


.

Beş duyuya hitap ediyor Mısır Çarşısı

 
A -
A +

Mısır çarşısı, Yeni Cami Külliyesinin bir parçası olarak yapılır (1664). Maksat üç beş kuruş aksın, bakımlar aksamasın.
Külliye lll. Murad’ın hanımı Safiye Sultan’ın arzusuyla başlar (1597). Temel işi tecrübe ister, iki adım ötesi deniz, akıntılar sızıntılar. Mimar Davut Ağa her tedbiri alır ve Yeni Cami’yi su basman üzerine oturtur sonunda. Onun ölümü üzerine Mimar Ahmed Ağa devam eder. İlk sıra pencereler hitama ermiştir ki lll. Mehmed (Safiye Sultan’ın oğlu) vefat eder ve gaileler girer araya. 

 

Beş duyuya hitap ediyor Mısır Çarşısı

 

Aradan 63 yıl geçer, Hatice Turhan Sultan bir külliye kurmak istediğinde ona “Efendim şu yarım camiyi tamamlasanız nasıl olur” derler. Kabul eder, onca yıldan sonra inşaat tekrar başlar. IV. Mehmed Han annesinin gönlünü hoş tutar, masraftan kaçınmaz. Mimar Mustafa Ağa da maharetini konuşturur, nakış gibi işler âdeta. Sadece Yeni Cami’yle kalmaz, Hünkâr Kasrı, Darülkurra, türbe, sübyan mektebi, çeşme, sebil ve arastayı tamamlar. Evet arasta... O zamanlar “Valide Çarşısı” denir halk arasında. 

 

Beş duyuya hitap ediyor Mısır Çarşısı

 

Çarşı Farsça ‘’cahar’’ (dört) ve ‘’su’’ (taraf) kelimelerinden gelir. Taş duvarlı, kubbeli olur, kardan yağmurdan korur. Malum İstanbul binaları ahşaptır, yangın çıktı mı esnaf, iflas. Ama taş çarşının demir kapıları sürgülenirse zayiat büyük olmaz. 

 

Peki ya yangın içeriden başlarsa? Derdine yan, yapacak bir şey yok ona (1691).

 

18. yy.da Mısır tariki ile gelen mallar ekseriyettedir. Nasıl 1960’larda kot, bot satılan mıntıkaya Amerikan Pazarı denildiyse onun da adı Mısır Çarşısına çıkar. Yani, yediğimiz mısırla alakası yok, ne köze yatırır ne de kazanda kaynatırlar.

 

TAŞ YAPI ÇELİK KAPI

Galeriler Kapalı Çarşı’dan daha yüksek ve ferahtır, kapılar battal boydur, binaya heybet katar. 

 

Aktar ve pamukçu esnafı ağırlıktadır. Çarşının altı kapısı vardır. Üçü (Balıkpazarı, Hasırcılar ve Ketenciler) baharatçı esnafına ayrılır, üçü de (Yeni Cami, Haseki ve Çiçek Pazarı) dokumacı ve yorgancılara. 

 

Beş duyuya hitap ediyor Mısır Çarşısı

 

Talimata göre kapılar akşam ezanıyla kapanır, sabah namazıyla açılır. Silahlı muhfafızları vardır, asayiş berkemal.
İki süpürücü gün boyu dolanır, çer çöp bırakmaz ayakaltında. İki civan da alıp götürür, imha. 

 

İki eleman bol su ile helaları yıkar, ibrikleri dolu tutar.  Esnafa da yardımcı olurlar, ağır yükler olur, el atarlar hayrına. 

 

Bunlar 8 akçe yevmiye alır, zamanına göre iyi para. 
Yıllar kapıları da, adlarını da aşındırır Yeni Cami’ye bakan Eminönü Kapısı olur, Balık Pazarına bakan tahmis ya da hasırcılar. Ketenci kalmadığı için Tahtakale’yi münasip bulurlar.

 

Çiçek Pazarı, Bahçe Kapı olur çıkar. Bakalım ileride hangi esnaf gelecek, ne gibi isimler alacak? Yok Adaptörcüler Kapısı, yok SD kartçılar...

 

Beş duyuya hitap ediyor Mısır Çarşısı

 

‘VAV’DAKİ MANA

Yenicami kapısında vavları göreceksiniz, sağ tarafta bir kapı, merdivenle yukarıya çıkar. Burada kadı oturur, muhtemel bir anlaşmazlık vukuunda, iki tarafı da dinler, şahitlere sorar, hemen oracıkta hükme bağlar. “Sen ver, sen al! Sarılın helalleşin bakayım.” Adalet gecikmez Osmanlıda. 

 

O mekân şimdi lokanta. 

 

Vav neyi hatırlatır? Vahid bir, Allah bir. Ebced hesabında karşılığı altı, imanın şartı. Müsennâ  yazılarda çift vav kullanılır 66, ki Allah lafzını tekabül eder. Dikkat! 66’ya bağlamak “Allah’a havale etmek” demek aslında. 

 

Bir de ikaz gizli, gereksiz yemin eden tüccarlara! Bazıları her cümleye valla diye başlar ya. Sakın ha!

 

Zikrolunan vavlar 1940 yangınından sonra ortadan kalkar. Çarşı mobilya ve beyaz eşyaya açılır, tadı kaçar.

 

Beş duyuya hitap ediyor Mısır Çarşısı

 

KOKUSU DOYURUR 

Helvalar tepsilere yayılır, yağlar yayıkta… Manda yoğurdu bakraç ya da çömlekle satılır, bi’ kaymağı olur parmak kalınlığında… 

 

Afyondan kaymak gelir ayrıca, malum ekmek kadayıfı onsuz asla... 

 

Sirke, zahter, nar ekşisi, zeytinyağı. 

 

Pul biberler, salçalar, kurutmalıklar, patlıcan, biber, bamya…

 

Kayısı Malatya, üzüm Manisa, Dutkuru Elâzığ’dan. Pestil, bastuk, her yandan.

 

Renk renk reçeller, petek ve süzme ballar. Pekmez, tahin, ağda…

 

Kuru yemişin envaiçeşidi, fındık, fıstık, badem, keçiboynuzu, ceviz ve hurma. Bir leblebi kavururlar ağzını ıscacık eder, çekirdekleri gevrektir, nefesine siner âdeta.

 

Aktarlar karabiberi önünüzde çeker, susamı ezer tahini uzatırlar. Tarçın, karanfil, ıhlamur, ada çayı, nane, kekik, her biri ayrı rayiha. Ah o kahveciler! Dibekleri kırılmayasıca. Bunlar var ya bunlar, adamı tiryaki yapar. 

 

Beş duyuya hitap ediyor Mısır Çarşısı

 

PEYKE SUNDURMA

Eski resimlere bakarsanız dükkânlar geceleri ahşap kepenkle kapanır, gündüz açılır, alttaki peyke olur, üstteki sundurma. Çivilere otlar, kökler asılır, süngerler sıra sıra. Hacım kerevete bir kilim yayar, kıvrılır uyur icabında. Kayluleden taviz verecek değildir ya. 

 

Bazen müşteri gelir yanına ilişir, derdini anlatır dizini belini tuta tuta. Amcam ağır hareketlerle kalkar, bir tutam ondan, bir fiske bundan, katar karıştırır uzatır. Şöyle kaynat, böyle süz, iksir yap. Şuruplaşsın, ağdalansın, macunlansın, ez, yuvarla, iç, yut, sür, ovala, artık ne gerekiyorsa. Dükkânda neler yoktur ki: Acıbadem yağı, ağaç kavunu, akanber, albakkan, anason, amber, andız otu, anzarot, ardıç katranı, asilbend, ayrık kökü, bağrıkara, baldıran, belileç, besbase, biberiye yağı, boyacı kökü, burçak, cebelihindi, cevzi bevva, çadıruşağı, çiros, çöğen, çörekotu, damkoruğu, darülfülfül, deve dikeni, ferfelek, gülhatmi, günlük, habbülmülûk, hardal, haşiş, hiyarşenbih, hünnap, hüsnüyusuf, incibar, inyas baklası, kâdıhindi, kâfur, kakule, kargabüken, karahalile, karafes, karanfil, kardeşkanı, karasakız, kişniş, kına, kınakına, kızılcık kurusu, kudret narı yağı, kurtluca, mahlep, mâ-i zerrin, mayasıl otu, meşe palamudu, merzenguş, meyan kökü, misk-i Arabî, mürrüsafi, mürver çiçeği, oğulotu, rastık, râvendi, râziyane, safran, sarısabır, sinameki, şerbetçi otu, taflan, tarçın, terementi, yasemin, yer somunu, yüksük otu, zamk-ı Arabi, zencefil, zırnık, daha ne gelirse aklınıza. Elbette dirhem, miskal, okka ve batmanla. 

 

Esnafın bir eli Hind’de, Sin’de, Türkistan’dadır, diğeri Afrika’da.

 

Okyanus adalarının efsunlu kokuları gezinir havada.

 

KENDİ İMALATIMIZDIR

Dükkânların arkası imalathanedir. Havanda dövülenler, kazanda kaynatılanlar. Nasıl bir şeker şerbet kokusu, esans n’eylesin yanında. Akideciler kavanozların ardından bakar. Parmağınızla gösterirsiniz “şundan, şundan bi’ de şundan!” Pirinç kapaklar kalkar, bakır kürekler dalar, alır koyarlar külaha.

 

Lokum, rahatü’l-hulkum. Nöbet, lohusa, horoz, elma şekeri, halka şeker, demirhindi şerbeti, kadayıf, baklava...

 

Kasapları mahirdir, bıçaklarını ustalıkla kullanırlar. “Ablam bunu küle bas, teyze şunu haşla, şunu güveç yap ver fırına.” Kapı açıktır, sinek girmesin diye boncuklar sallanır pervazda.
Dükkânlar umumiyetle birbirlerine benzer, isteyen önüne küçük bir at arabası ya da kalyon koyar, devekuşu yumurtaları, püskül, kandil ve üzerlikle şekil yapar.

 

Esnafı güçlüdür, Anadolu ve Balkanlara da mal yollar. Çuvallar, balyalar… İskele iki adım ötede, attın mı takaya, taaa dünyanın öbür ucuna…

 

Ceneviz, Venedik gibi şehir devletlerinden de hayli mal gelir. Haliç, silme yelkenli kaynar. 

 

Bezzazlar, kazzazlar, kavaflar, sarraflar, saraçlar, haffaflar, hattatlar, hallaçlar...

 

Derken dalgalanmalar olur, bir çeyizci, şalcı rüzgârı eser. Bir bakarsın parfümcüler, takıcılar, antikacılar hâkim olmuş havaya.

 

Yılı yılına uymaz, turist ne arzularsa...

 

Beş duyuya hitap ediyor Mısır Çarşısı

 

ŞEREFLİ ŞEREFE

Mısır Çarşısının iki ana koridoru vardır, biri kıble istikametinde uzar, diğeri şarktan garba. Tam köşede bir şerefe. Burada ezan okunur, sabah duası yapılır topluca.
Yeni Cami ve çarşı aynı avluya bakar, 1941 yılında aradan yol geçirir, ayırır koparırlar. Gerek yokmuş meğer, döner dolaşır araç trafiğine kapatırlar sonunda.
Diyelim ağır bir misafirin var, çağırmışsın iftara. N’apacaksın? Doğru Mısır Çarşısına! Ortalık mis gibi pastırma, sucuk kokar, zeytin seleleri, turşu küpleri, teke derisinden tulumlar. Ezine beyaz, Erzurum çivil, Erzincan tulum, Kars teker kaşar... Çerkez işi, Yörük işi, ip ip örülenler, tel tel ayrılanlar… Peynir tenekeleri açıldığı gibi biter, kaldırır atarlar kenara. Satıcıların elleri terazidir, misal 300 gram dediniz, bıçağı göz kararı vurur kalıba, ya 290 gelir ya 310… Artı eksi %3-5 yanılma payıyla. 
Esnaf cömerttir, neye baktın bilader? Koparır uzatır koca bir parça.
Dolaş karnını doyur. Al alma mühim değil, tadına baka baka.


.

Çeşnim çoktur hangisine banayım?

Sesli Dinle
 
A -
A +

Yabancının biri yoldan geliyor, bakıyor orman duman içinde, cepten itfaiyeyi arıyor; “Yetişin yangın var galiba!”
-Beyefendi siz neredesiniz şu anda?
-İstanbul girişindeyim, dur bakayım tabelada “Dülükbaba” yazıyor.
-Haa o mesele. Rahat olun efendim, kebap dumanıdır onlar. 

 

Gaziantepli altı gün çalışır, bir gün harcar. Mangalını semaverini alır, dooğru bi ağaç altına. 

 

Çeşnim çoktur hangisine banayım?

 

Amele maraba fark etmez, ırgat da eşraf kadar düşkündür boğazına. Zırhı kendileri çeker, şişi kendileri saplar, yelpaze sallar yorulasıya.  
*
Çin mutfağı, Fransız mutfağı, İtalyan mutfağı, Lübnan mutfağı ve Antep mutfağı...
Mutfak denince Gazi şehrimiz devleşir, boy gösterir “devletler arasında”... 
Kebaplara, tatlılara, çorbalara, pilavlara, hamurlara girersek çıkamayız, sayfa değil ansiklopedi lazım onlara.
O yüzden sadece kahvaltılıklara dokunacağız. O bile sığmayacak ya...

 

İLAÇ NİYETİNE

Sabah namazını kılan esnaf, cami çıkışı beyranını içer, güne kuvvetli başlar. Mübareğin içinde yok yoktur, eti, biberi, pirinci, sarımsağı, baharı, baharatı artık ne gerekiyorsa... Bakır sahanda gelir, kaşıklayıp kalkarsın zaman almaz. 

 

Çeşnim çoktur hangisine banayım?

 

Beyran dediğin bir nevi haşlama, koyun boynu geceden bırakılır kaynamaya. Mümkünse tencere küle gömülür, sabaha kadar tıkırdar. Öyle ki kemiği sallasan etler dökülür iki yana. Onları ince ince dider, lime lime ederler. Önünüze koymadan evvel bakır sahana alır, alevle harlatırlar. Yani bir yandan biber yakacak, öbür yandan sıcak. Terletmezse para yok, gözlüğün buhar olacak. 

 

Çeşnim çoktur hangisine banayım?

 

Antepliler göre beyran “korona aşısı” ve “gripsavardır”. Tek doz kâfidir ama tercihan seriye bağlar, 1x1 alırlar. 
Deneyin göreceksiniz. Biiznillah!

 

SEHER VAKTİ

Eğer uykucu biri iseniz Antep size uymaz. Efendim saatimi dokuza kursam, onda dışarı çıksam? Abi sen yat, hiç kalkma. Boşa dolanırsın, canını sıkma.

 

Çeşnim çoktur hangisine banayım?
Antep’te hayat erken başlar, esnaf güneşi üzerine doğdurtmaz. Kim bilir belki de işin bereketi burada.
Mesela katmerciler imsakla hazır kıta. Yağlı hamuru fır döndürür, başının üzerinden aşırıp vururlar tezgâha. Fıstık atar, kaymak yayar, hafif bir şeker serper ve fıstık kabuklarıyla kızdırılmış fırına salarlar. Şerbetli olmadığı için baklavadan hafiftir. Çıtırdır, ağzınızda dağılır âdeta. 
Saat 7.30 dedi mi paydos. Kaçırdıysan bir başka bahara. Rezervasyon filan yok, önde kim varsa.
-Ama biz gazeteciyiz! 
-Yok öyle yağma, kaynak yapma! Sırasını kaptığın yutkunup kalacak sonra. 
Ebrar fırının önünden geçiyorum. Nefis bir mahlep, çörekotu, tarçın kokusu… Simit, kahke, galete, açma, poğaça… Hafif yiyenlere de çok çeşit var burada. 

 

Çeşnim çoktur hangisine banayım?
Kahke aslında bayram ikramı, çayın limonatanın yanında. Kilis çubuğu, un kurabiyesi, fıstıklısı, elmalısı, çikolatalısı… Sağlığın yerinde olacak, sağdan başlayacaksın, sıra sıra, tada tada...   

 

Çeşnim çoktur hangisine banayım?

 

TALEBE KEBABI

Meraklısı nohut dürümü kebaba değişmez. Sanmayın ki fukara gıdası, kelli felli adamlar bekleşir kuyrukta. Ekmeği tırnak pide, nohudu pazarda satılandan.  Yanında biber, soğan, maydanoz, nane, sumak, limon, kimyon gibi tanıdık dostlar... Kızarmış patates de yakışır olursa. 

 

“Böylesine” sıradan malzemelerle “öylesine bir” lezzet çıkarabilmek için Antepli olmak lazım galiba. 

 

Çeşnim çoktur hangisine banayım?

 

Cartlak kebabının (ciğer) dumanı bile iştah açıcı, bir bakmışsın ayakların götürmüş, çökmüşsün hasır oturaklara. Ciğeri genelde şişe dizer, mangalda çevirirler. Küppe dedikleri ekmeğin içine sıyırır, hudaratla (yeşillik) sunarlar. Başka yerde ciğer yemeyenler Antep’te nazlanmaz, kuzu şişi andırır zira.

 

İştahlıları tek dürüm kesmez, “ikile üçle” der çentik attırırlar kapıya... 
Çarşıda “kasap, manav, fırın” yan yanadır. Üçü bir arada.  Birinden etini, öbüründen sebzesini alır, fırıncıya bırakırlar. Amcam çömlekte pişirir, akşam getirir kapıya. Kalabalık misafirin mi var, hiç telaşlanma. Yemek işini erbabına devret, otur ilgilen         konuklarınla. 

 

YARASIN PAŞAM!

Şimdi kafe kahvaltıları moda. Koca bir tepsi geliyor, üzerinde yirmi küsur tabak. Üstten, alttan, yandan çekip sallıyorlar Instagram’a...  
Sucuklu yumurtaya banarken, dürümleri yutarken, poz poz atıyorlar ortama. 

 

Ohhh canıma değsin, biz zenginiz aslanım, neler neler yiyoruz baksana.

 

Hani israf haramdı, çoğu kalıyor masada. Eyptır, dulu, yetimi, hamileyi düşünmeden gözüne sokarcasına. 

 

Çeşnim çoktur hangisine banayım?

 

Hem Antep sofradan ibaret değil ki ciddi bir sanayii var, el sanatları var, mimarisi var, konakları, hanları, hamamları, parkları, bahçeleri, kaleleri, kuleleri var.

 

Dahası peygamber makamları (Hazret-i Yuşa) sahabe kabirleri (Ukaşe radıyallahu anh) unutulmaz velileri (Şeyh Fetullah, Pir Sefa) ve edipleri var. Evliya Çelebi’ye göre Ayntab divan şairi yetiştiren 200 şehir arasında ilk onda. 

 

Şehit Kâmil, Şahin Bey, Mehmed Molla (Karayılan) her biri ayrı destan. Mütercim Âsımlar çıkarabiliyorsa kalitesi ortada.
Ama sen camilere müzelere uğramazsan, tarihî sokaklarda kaybolmazsan, bir Antepliyle tanışmaz, iki lafın belini kırmazsan, ha bire kebapçı dolanır, beaklava sardırırsan.
-Yarasın paşam!
Başka ne diyem sana?


.

Bağ babadan, zeytin dededen

Sesli Dinle
 
A -
A +

Daha evvel çok zeytin haberi yaptık. İlk zamanlar bir heves saldırıyorsun etrafa, koş oraya, koş buraya. İkincide hızın kesiliyor, yeni mevzular arıyorsun ki düşmeyesin tekrara. Üçüncü, dördüncü derken dön dolaş, sar başa. 

 

Artık araziye çıkmasam bile dip zeytini, yağ asidi, erken hasat, soğuk sıkma, sızma, rivyera, tağşiş, kostik ve dâhilde işleme rejimi üzerine yazabilirim rahatlıkla. Yapacağım tek şey, Tariş ve Marmara Birlik’ten rakamları almak, Akhisar, Nizip ve Kilis ne minvalde ona bakmak. 

 

Bu sene işçi sıkıntısı var diye duydum, 300 liraya bile bulamıyorlarmış hatta. Hâlbuki aile boyu gelseler temizinden bin lira.  Bağ babadan, zeytin dededen
Az para değil!
Mi acaba?
Peki ben ırgatlık yapsam. Hadiseye bir de o zaviyeden baksam.
Tanıdığım en yakın zeytinci İHA’dan Orhan. Mudanya’da ağaçları var dededen kalma. Şaka yollu soruyorum “Amele lazım mı usta?” 
- Kime değil ki, vakit geçiyor. Bir an önce kaldırmamız lazım, yağmur yağacak yoksa…
- Bir gün ben de gelsem toplamaya?
- Buyur gel, üşür, yorulursun ama!

 

İMSAKLA YOLA

Neyse sözleşiyoruz, kardeşi Osman sabah altı civarı Bursa’dan alıyor. Düşünün ezanlar okunmamış daha. Bak şu işe ki o gün de zeytin sağan teyzeler fire vermiş. Birinin ayağına kramplar girmiş, öbürü tahlil için hastaneye gitmiş. Çoğu ununu elemiş, eleğini asmış hanımlar. Siyah feraceye bürünüyor ve ak tülbent takıyorlar. Besmele ile başlıyor, sürekli salavat getiriyorlar.  

 

Bağ babadan, zeytin dededen

 

Ağır sakin çalışsalar da iş ürüyor. Ya da elleri bereketli, bir bakmışsın kasalar lebalep dolmuş, yüklenmeyi bekliyor. 
Sabah ilk işleri şööle bi’ dolaşmak oluyor, rüzgârla dökülen taneleri (dip zeytini) toplayıp ayırıyorlar. Bunlar sofraya gelmez, yağları da asitli olur ayrıca. 

 

Orhan ve Osman gibi patronun olsun. Açma, simit, çörek, börekle geliyorlar. İlk işleri semaveri yakmak oluyor, yerler kuru dal dolu, odunlar çıtırdıyor, hazne hazin hazin iç çekiyor. Zeytin ağacının dumanı mis gibi kokuyor. 

 

Maşallah iki kardeş güzel anlaşıyor. Sadece Osman sergilerin dikine yayılmasından yana, ağabeyi ise alışmış yataya. Üç aşağı beş yukarı aynı zemini örtüyor, değişen bir şey olmuyor.

 

Bağ babadan, zeytin dededen

 

Hatırlarım da eskiden merdivenle çıkar sepete toplarlardı. Dalları örselemez, sürgünleri kırmaktan pek sakınırlardı. 

 

Başka vilayetlerde sırık kullanılırdı oysa. Ağacı döverlerdi âdeta. Şimdi omza asılan motorlar var, benzinle çalışıyor. Takıyorlar titretiyor, taneler patır pıtır dökülüyor. 

 

Tecrübe lazım ama öyle yerinden tutacaksın ki gevrek dallar kırılmaya. 

 

TARA, İNDİR, KASALA

Yine de onda biri filan kalıyor, onlar da eski usul sıyrılıyor. Elin yeterse elinle, olmadı tarakla. Sepete gerek yok, bırakın düşsün aşağıya. Sergen dedikleri yaygı, ağ branda arası, altta otlar var, topraktan yukarıda. Taneler zedelenmiyor berelenmiyor asla.  
İş bitti mi dört ucundan tutup katlıyor, deviriveriyorlar kasaya.  
Aman diyim canım kardeşim,  benim gibi kösele iskarpinle gelmeyin kauçuk altlı yumuşak bir pabuç geçirin ayağınıza. Kara lastik (Gislaved) de olur, hatta onlar daha makbul, vantuz gibi yapışır ağaca. 

 

İş basit, bilgi beceri istemiyor. Ancak insan az, ağaç çok, bıktırıyor bir süre sonra. 

 

Bir gün değil iki gün değil, koca sezon boyunca. Elbette üşüyorsun, elin yüzün çatlıyor, lodos rahatlatıcı ama bir de yakalanırsan poyraza?

 

Kış malum, günler kısa, öğle ikindi peş peşe geliyor ve hava bir anda kararıyor. Dönüp arkana bakıyorsun bir arpa boyu yol almışsın anca. Yamaçlar göz alabildiğine zeytinlik, meyveler çıngıl çıngıl duruyor hâlâ… 

 

Bağ babadan, zeytin dededen

 

TEMİZ HAVA BOL GIDA

Molalarda genellikle pratik şeyler yeniyor. Yağ, bal, yoğurt, helva, zeytinyağlı salça. Somunu kırıp bandırıyorsun iyi gidiyor. Ama bazen de canları sıcak aş çekiyor. Ah diyorlar şimdi bir çorba olsa.  
İşte o iş yaşlılara kalıyor, etlisiyle sütlüsüyle sofra donatıyorlar. Mutfaktan artan zamanlarını elek başında geçiyor, zeytini boy boy tasnif ediyor, akını, gökünü, dalını yaprağını ayırıyorlar. 
Küçümsemeyin o da bir iş başlı başına. Diyelim kırk kasa mal geldi, elinizden geçen ürün bir tonu aşıyor. 

 

İcabında zeytini yıkıyor paklıyor, salıyorlar salamura havuzlarına. Sepetlere, selelere, şişelere yatanlar da var ayrıca. Eski kurduklarını aksatmadan aktarıp döndüreceksin ki tuzunu ala. 

 

Eğer içilecek nefasette bir zeytinyağı istiyorsan taneler yarasız beresiz olacak, itinayla yıkanacak çeri çöpü ayıklanacak. Toplandığı gün sıktırılacak, çuvallarda beklemeyecek asla.

 

Yok biz zaten sabun yapçaz. O zaman mesele yok abisi, eciş bücüş, ezik büzük fark etmez, salla gitsin harmana. 

 

Eğer zeytinleriniz menekşe, mor derken siyahlaşmaya başladıysa buyurun hasada. Tanenin, bir ucundan basın, diğer ucundan çekirdek çıkıyorsa tamam. 

 

Zeytin yenmeyecek kadar acıdır, bakın şu işe ki bir başka acıyla (tuzla) tatlanırlar. 

 

Ancak sığırcıkların damak tadına uyar, bir kondular mı üçer üçer kaldırır, gagalarını pençelerini doldururlar. Seçmekte de mahirdirler tercihlerini duble tanelerden yana kullanırlar. 
Sürüler kalabalıktır bulut hâlinde iner, soyar soğana çevirirler anında. 
Ha faydaları da yok değil aynı hızla böcekleri de toplar yardımcı olurlar tarıma. 

 

Bağ babadan, zeytin dededen

 

UZAKTAN KUMANDA

Şimdi şehirli romantikler peydahlanmış, enim konum inmişler sahaya. Paradan yana dertleri yok, üçüne beşine bakmıyor, manzaralı bir zeytinlik alıyorlar. Sanıyorlar ki yılda bir toplamaya gelecek, mahsulü kaldıracaklar. Hâlbuki zeytincinin bahçeden ayrılma gibi bir şansı yok, daima ayak izin olacak ağaçların etrafında.  

 

Ya da köyden birini dost edineceksin, sürsün baksın, sahip çıksın. 
Aldığınız zeytinliğin deniz görmesi keyifli olsa da yola yağhaneye yakın olması kasalı traktörün girebilmesi daha önemli. Engebeli araziye bakmayın zaman alır ve yorar. 

 

Başını beklemezsen çalı çırpı sarar, içine bile giremezsin birkaç yıl sonra. 

 

Bir zamanlar ben de heveslenmiştim, şöyle on yirmi ağaçlık bir yer alsam, sadece evin yağını zeytinini çıkarsam. O işler kolay değilmiş öyle. Altı sürülecek, gübrelenecek, otu yolunacak, sulanacak, budanacak, ilaçlanacak.

 

İlaç deyince duruyorum. Sözde organikçiyiz ya. 
Yok abi diyorlar, ilaçtan kurtulamazsın. Bazen bakarsın bahçenin aşağı köşesinden beyaz böcekler sarmaya başladı, eve gidip gelesiye yayılır bütün ağaçlara. Gözelere musallat olur, bitirirler âdeta. 

 

Peki daha eskiden nasıldı? Hani ilaç olmadığı zamanlarda.
Dedemler de kükürt ve kireç serper, göz taşı atarlardı. Öyle ki ağaçlar maviye boyanırdı âdeta. Şimdiki gibi güçlü gübreler yoktu, zeytin var yılında olurdu, yok yılında arama.


.

Saat ustaları okulunda yetişiyor! Burada her şey tıkırında

Sesli Dinle
 
A -
A +

Saatçi Ali, Hafız İbrahim Bursevi gibi efsane ustaları yetiştiren Bursa, saat üssü olma yolunda...

 

 

 

Çocuk hamala soruyor saat kaç amca?

 

- Oootız.

 

- Hiç saat otuz olur mu?

 

- Hiç hamalda saat olur mu?

 

Şimdi var ama. Arabada, bilgisayarda, telefonda, garda, garajda... Hastane, postane nereye baksan karşında... Klasik saat takanlar da eksilmedi. Hatta arttı gibi geliyor bana...

 

Bursa saatçilerinden Hayreddin Akpınar büyüğümüz anlatıyor: Macron Japonya’ya inmiş. Baksa ki havaalanında bir kalabalık. Ellerinde hoş geldiniz pankartları, çiçek taşıyan kızlar, tıfıllar...

 

“Ben bu kadar seviliyor muydum yaaa?”

 

Sonra öğreniyor ki ünlü saat ustası Philippe Dufour’u karşılamak için toplanmışlar.

 

Adı geçen usta 48 doğumlu bir İsviçre vatandaşı, karmaşık saatler yapsa da sadelikten yana. Bu sevda çocukluk yıllarında başlıyor, orta mektebi müteakip Ecole d’Horlogerie de la Vallée de Joux’dan mekanik eğitimi alıyor ve Jaeger-LeCoultre tezgâhlarında mesleğe adım atıyor.

 

Şu an yaptığı tek saatle benim diyen mühendisin on yıllık maaşını kazanıyor. Saatlerinden biri (Grande et Petite Sonnerie 1’D) müzayedede 5 milyon 260 bin dolara gidiyor.

 

Saat ustaları okulunda yetişiyor! Burada her şey tıkırında

 

BU GÜNÜ DE GÖRDÜK YA

 

Bizim de ünlü saatçilerimiz vardı. Ahmet Eflaki Dede; Mehmet Şükrü Bey; Şeyh Efendi; Süleyman Leziz; Mustafa Aksarayi; Bandırmalı Osman Nuri; Mustafa Refik; Derviş Yahya; Ahmet Gülşenü’l-Mevlevi; Mehmet Muhsin; Bulugat, Şahin Usta; Selim Usta, Zihni Usta ve Mustafa Şemi gibi.

 

Yine de olabilir. Alman, Fransız ve İsviçreli ustalar saatçilik okullarında yetişiyor. Demek mektebin olacak bi’ defa. İşte yıllardır bunun için koşturduk, umduğumuza nail olduk sonunda. Artık Abdülhamid Han’dan yadigâr Tophane Meslek Lisesinde aydınlık ferah bir binamız var. Cihazlarımız da Avrupalılardan aşağı değil. Cenevre’nin en itibarlı okulunda dört Schaublin tezgâh varken, bizde 12’si yanyana... Bununla yapamayacağınız iş yok, her torna bir fabrika.

 

Bir ara İstanbul Kapalıçarşı’da bir kuyumcu arkadaşa uğramıştım. Aaa o da ne? Küflü bir saat tezgâhı duruyor kenarda. Ki kadran da yapılabilir bununla. Bir heves Almanya’dan almış, taşımış, kurmuş ama kullanamamış. Kıymetli bir cihaz, çürüyor boşuna. Okul adına talip oldum, kırmadı. Ki elinizde böyle bir cihazın olması büyük itibar. Hayır sahibi vefat etti, yıllar sonra yurt dışından oğlu geldi. Baktı alet boyalı, cilalı, hassas ayarları yapılmış bakımlı. Çok hoşnut kaldı.

 

Saat ustaları okulunda yetişiyor! Burada her şey tıkırında

 

SİNEĞE KALP AMELİYATI

 

İsviçre frezeleri çok hassastır. Hata payı %01 civarında... Stratejik cihazlar, ne Ruslara veriyorlar, ne Japonlara. Artık Türkleri de rakip görüyor, yaklaştırmıyorlar.

 

İyi ki daha evvel almışız. Kosovalı bir usta getirdik, kalibrasyonlarını yaptırdık, şimdi saat gibiler maşaallah… Konyalı Saat İstanbul’da Junghans’a parça üretirdi, o da tezgâhını okula bağışladı.  İstanbul’dan bir sanayicinin hediye ettiği cihaz ise ileri teknoloji ürünü, 3D yazıcının yaptığını yapıyor, çelik ve titanyum işleyebiliyor.

 

Sonra elektro erozyon makinemiz var, otoket labaratuvarında sıra sıra bilgisayarlar...

 

İsviçre’deki şahsi dostluklarımızdan dolayı bazı firmalar (mesela Rolex) destek oluyor. Yoksa bu makineler aramakla bulunmaz, parayla da alınmaz.

 

Binada epoksi zeminden, hareketli tavan lambalarına her şey hazır. Dört yıl sonra çocuklarımız piyasaya çıkacak, sektöre hız katacak.

 

Hoş, mikro mekanikçi sadece saat yapmaz, “Millî Muharip Uçağı”mıza parça da üretebilir icabında.

 

Saat ustaları okulunda yetişiyor! Burada her şey tıkırında

 

MEĞERKİ RAST GELE

 

Vakfımızın zaman, mekân, feza, coğrafya ve saat teknolojileri hususunda binlerce kitabı var. Bilhassa saat fabrikaları ve saatçilik eğitimi hakkında... Ünlü markaların asırlık katologları raflarımızda. Bazıları firmanın elinde bile yok hatta.

 

Saatçilik mecmuaları eksiksiz duruyor sonra.

 

Bir dostum Antikacılar Çarşısından Osmanlıca cep takvimi bulmuş, getirdi hediye etti. Açtım neler neler, nasıl yüklü bir muhteva. Yeter ki dertlisi ol, kapılar açılıyor art arda. Biz seferle emrolunduk, zafer Allah’tan. Nasip eder, etmez bilemeyiz, yola çıkacak, üstümüze düşeni yapacağız, şikâyet etmeyeceğiz asla. Evet yoruluyor üzülüyoruz ama gayretimiz eksilmiyor. Her işte “bir zorluk” vardır, hayır işlerinde “zorluklar” vardır. Müşkilat çıkıyorsa bil ki alamettir hayra.

 

Bursa’da Saatçi Ali Bey Köşkü var. Arkasında da zikrolunan şahsın fabrikası.

 

Ali Bey cömert bir insan. Mutfağın yanına dolap koymuş, sürekli aş bulunduruyor. Kimseyi görmeden ve kimseye görünmeden yemeğini alabiliyorsun rahatlıkla.

 

Şu an devletin elinde, Orman Müdürlüğü ayı postlarını, leylek kurularını sergiliyor. Hâlbuki Ali Bey saat üretmiş burada. Keşke o yönü anlatılsa.

 

Saat ustaları okulunda yetişiyor! Burada her şey tıkırında

 

MERKEZ İSTANBUL

 

Hemşehrisi olmakla iftihar ettiğimiz Molla Fenari Hazretleri devrin önde gelen matematik ve astronomi âlimi. Kadızade Rumi gibi bir dehayı yetiştiriyor. O da gidiyor Semerkand’a Uluğ Bey’i buluyor, Uluğ Bey ise Ali Kuşçu’yu keşfediyor.

 

Ali Kuşçu, Ayasofya kubbesinin sıfır noktası olarak belirliyor, Asitane merkezli enlem boylam hesaplarını koyuyor ortaya.

 

Hasılı 1884 senesine kadar İstanbul ayar veriyor bütün dünyaya.

 

Sonra İngilizler 44 ülkenin katıldığı toplantıda Greenwich’i teklif ediyor. O devirde Cemiyet-i Akvam (Kavimler Cemiyeti) üzerinde hayli müessirler, kabul ediliyor.

 

26 Aralık 1927’de yayınlanan bir kanunla biz dahi alafranga saat ve miladi takvime geçiyoruz.

 

Bahsi geçen saat kapitalist sisteme payanda. İşçiler vardiya vardiya fabrikalara kapatılsın, gece mi, gündüz mü anlayamasınlar asla.

 

Hâlbuki insan fıtratı güneşle hareket etmeye meyyal, hem gece 24.00’te ne oluyor da gün değişiyor? Bilen varsa anlatsın bana.

 

Saat ustaları okulunda yetişiyor! Burada her şey tıkırında

 

ZAMAN MÜZESİ

 

Son günlerde ABD biyolojik saat üzerine çalışıyor. Vücut endorfini ne zaman salgılar, beyin dosya tasnifine ne vakit başlar?

 

Hekimler en geç 11’de yatın diyorlar, derin rem uykunuzu alın, uyurgezer gibi dolaşmayın ortalıkta. İyi de hangi on bir? 23.00 Edirne’de başka, Van’da başka, yazın başka, kışın başka. Ama saatini gün batımında sıfırlarsan aliyyülâlâ.

 

Gelin adını koyun, alaturka deyin şuna!

 

Bir ara Merinos’ta bir toplantı yapıldı, beni de çağırdılar. Bursa’da neyi öne çıkarsak acaba?

 

“Zaman Medeniyeti Müzesi” yapalım dedim. Bakın sağlık ocağı çıktıktan sonra Yıldırım Medresesi metruk kaldı, göz göre göre çürüyor orada.

 

Birkaç gün sonra Vali Bey kahvaltıya davet etti. Yıldırım Belediye Başkanı da vardı yanında.

 

- Teklifiniz dikkat çekici, yapabilir miyiz acaba?

 

- Efendim, ben Batı’da pek çok müzeyi ve saatçilik okulunu gezdim, meslekte yarım asrı aşkın tecrübem var ayrıca. Biz, “Bakın bu saat 16. yy.dan kalma” deyip geçmeyecek medeniyetimizi anlatacağız satır aralarında. Hafız İbrahim Bursevi’nin Ulucami’deki saatini Oris’nin patronuna göstermiştim, yarım gün ayrılamadı başından.

 

Sağ olsun Vali’miz, Vakıflar Genel Müdürü’nü aradı. Yıldırım Medresesini kopardı tek telefonla.

 

Mimar Hilmi Bey nefis bir proje hazırladı, bir sunum yaptı, hayran oldular.

 

Yüzdük yüzdük, geldik kuyruğuna.

 

Ümitvarız, güzel şeyler olacak inşallah! 

 

Saat ustaları okulunda yetişiyor! Burada her şey tıkırında
MUTLU SON: Saatçi Hayrettin Akpınar yıllardır Bursa’ya bir saat ve mikromekanik okulu kazandırmanın hayalini kuruyordu. Çok kapı çaldı, uğraştı, dolaştı, ulaştı menzili maksuduna.

 

ÂLASINI YAPARIZ

 

Bizim medeniyetimizde saatin yeri mühimdir. Müslümanlar 5 vakit namazdan gayri seher, imsak, sabah, güneş, işrak, evvabin, dahve-i kübra, asr-ı sâni, kerâhet, isfirâr, iştibak, işâ-i sani, teheccüd vakitlerini de takip eder. Her beldede bir muvakkithane olur, muvakkitler müteyakkız dururlar. Yaşlılar Ay’a bakar takvimi söyler, araziye çıkar Güneş’i okurlar. Hâli vakti yerinde olan mutlaka bir saat alır, sokar kuşağına. Ancak son asırda yaşanan gaileler, göçler, savaşlar bizi sektörden koparır. Batılı markalar seri üretime geçtiklerinde rekabet edemeyiz onlarla. Hiçbir şey için geç değil, inanıyorum ki babayiğitler çıkacak, yerli ve değerli saatlerimizi taşıyacağız gururla.


..

1915'te Almanlar tarafından batırılan İngiliz transatlantiği: Lusitania Felaket bağıra bağıra gelmiş

Sesli Dinle
 
A -
A +

Risk ortadadır ama kaptan rota değiştirme zahmetine katlanmaz. Hâlbuki denizaltıların sürati mahduttur, dört bacalı bir transatlantiğe yetişemezler asla.

 


1900’lü yıllar...

 

Buharlı makineler, metal tekneler, çarklar, uskurlar derken devasa transatlantikler iner deryaya.

 

Yelken yok, kürek yok, ne istersin daha? Okyanus korkulur olmaktan çıkar, taciri, muhaciri düşer yollara.

 

Gemicilik iyi kazandırır, müteşebbisler peş peşe filolar kurar.

 

Neredeyse limana hanutçu koyacak “New York mu abi? Hemen kalkıyor” diye adam aparacaklar.

 

Biri fiyat düşürür, öbürü de kırar, rekabet sertleşir, ikramlar, promosyonlar…

 

Alman Norddeutscher Lloyd (NDL) ve Hamburg America Line (HAPAG) büyük, hızlı, modern gemilerle ağırlıklarını koyar.1903 imali Kaiser Wilhelm II ve Kronprinz Wilhelm sektörü hareketlendirir, yolcu sayısı artar.

 

Amerikalı milyoner JP Morgan ise Frederick Leyland & Co, İngiliz White Star ve Dutch Holland America Line’ın hisselerini alır, IMM (International Mercantile Marine) adlı bir şirket kurar. Ardından Fransız CGT ile el sıkışır ve Liverpullu Cunard Line’a teklifte bulunurlar. 
Cunard Line Başkanı Lord Inverclyde dik dursa da JP Morgan ile takışacak güçte değildir. Bunlar tekelcidir, dönüp dolaşıp önüne çıkacak, sıkıştıracaklardır sonunda.  

 

N’apsın? Gider hükûmete arzeder “omuz çıkın, ayakta kalamayız yoksa”. İlk kabine toplantısında karar çıkar, firmaya iki muhteşem gemi yaptırsın diye 2,6 milyon sterlin aktarırlar. Kredinin tek şartı vardır, vapurlar savaşta da işe yarasın, atıl kalmasınlar.

 

1915'te Almanlar tarafından batırılan İngiliz transatlantiği: Lusitania
Felaket bağıra bağıra gelmiş

 

USKURLU BUCKINGHAM

 

İlk gemi 1904-1906 arası İskoç tersanelerinde (John Brown & Company- Cyldebank) kızağa alınır. Çatışma ihtimali göz önünde bulundurulur ve silahların bağlanacağı yuvalar da hazırlanır. Elbette muhrip, kruvazör, fırkateyn ile dalaşamaz ama su yüzüne çıkan denizaltıları avlar hiç olmazsa.  

 

Ürkütücü unsur.

 

Kullanmasalar da silahı olsundur yanında.

 

Kabası biter, ince işçilik başlar. Sahipleri hiçbir fedakarlıktan kaçmaz, âdeta Buckingham Sarayı ile yarışırlar.  

 

Asansörler, gemiden telgraf imkânı, limanda şehir telefonuna bağlanma ve elektrikli aydınlatma.

 

Avizeler, aplikler, şamdanlar, göz kamaştıran salonlar...

 

Yemekhaneler, kütüphaneler, albenili mobilyalar.

 

BATTAL BEDEN XXLARGE

 

Lusitania büyük ötesidir, 31.550 ton gelir kabaca. Bir otobüs 8 ton desek, 4 bin tane dizeceksin yan yana.

 

Boy 240 metre, iki futbol sahasından kırk metre fazla. Kaptan “tam yol” buyurdu mu dört kazan fokurdar, mafsallar kudurur, bacalar volkan kesilir âdeta.

 

Her uskuru bir buhar tirbünü çevirir ve beheri 17 bin Bg gücündedir. Dört uskur var, yekûnu sen hesapla.

 

Bunlar, pistonlu motorlara kıyasla sarsıntısızdır ve daha az yakar. Sarfiyat önemli bir kalemdir yolcu vapurlarında.  

 

Leonard Peskett tarafından tasarlanan gemiye İber Yarımadası’ndaki eski bir Roma vilayetinin adı verilir: “Lusitania!”

 

Hızı 24 knottur, yani saatte 44 km civarında…

 

Bu dünya rekorudur ve kardeşi Mauretania suya inene kadar mavi kurdeleyi elinde tutar.

 

Rakipleri ancak Titanic, Britanic ve Olimpik ile cevap verebilir onlara.
Rüya gibi geçen 5 gün 4 geceden sonra makinelerin sakinleştiğini hissedersiniz, bakarsınız okyanus arkada kalmış, yanaşıyorsunuz limana...

 

1915'te Almanlar tarafından batırılan İngiliz transatlantiği: Lusitania
Felaket bağıra bağıra gelmiş

 

BRİTANYALI SEN DE DUR!

 

1 Mayıs 1915… ABD’deki Alman büyükelçiliği, gazetelere ilan verip, vatandaşı ikaz eder “Dikkat! Lusitania’yla seyahat etmemeniz hususunda...”

 

İngilizler mesajı alır, gereğini yapmazlar, şöyleydi, böyleydi... Laf ezerler boşuna.

 

Kaldı ki Kraliyet Donanması da Alman sularını ablukaya almış, sağı solu mayınlamış, gıda taşıyanları bile dibe yollamıştır.

 

Geminin kaptanı Daniel Dow gazete ilanlarını ciddiye alır ve müsaade ister kibarca.

 

Yook olmaz derler ayrılamazsın şu anda. Yazar dilekçesini, basar imzasını: “İstifa!”

 

Sevk ve idare Thomas Turner William’a kalır, o da tecrübeli bir kaptandır, yılları geçmiştir bu sularda..

 

Thomas, arkadaşının istifasını manasız bulur, “yoak canım” der, “ne zamandır gidip geliyoruz bi şi olmadı, olmaz da.”

 

Bir kere olur zaten, bir gemi kırk defa batırılacak değil ya!

 

Yetmez gibi New York’tan savaş malzemesi yüklenir, 173 ton patlayıcı istifletir ambara.

 

1915'te Almanlar tarafından batırılan İngiliz transatlantiği: Lusitania
Felaket bağıra bağıra gelmiş

 

YOLCU KALMASIN AŞŞAĞIDA!

 

“New York’tan Liverpul’a gitmekte olan Cunard turizmin sayın yolcuları! Kaptanınız hareket etmek üzeredir, biletli yolcu kalmasın aşşada!”  

 

İki keskin düdüğün ardından makaralar döner, tıngır mıngır demir alırlar. İstim ayarlanır, halatlar toparlanır, uskurlar dönmeye başlar. 

 

Kaptan milleti güverteye çağırıp, küçük bir tatbikat yapma lüzumu duymaz. Acil vaziyette nerede durulacak, nereye koşulacak, kim hangi filikaya?

 

1.266 yolcu almışlardır, 696 da mürettebat. Say baştan, cem’an 1.962 kafa.

 

Yolculuk sakin geçer, 7 Mayıs akşamı menzile yaklaşırlar. İrlanda’nın güney kıyıları uzanmaktadır sancak tarafında.

 

Saat 20.00 suları, sahilden 8 mil açıktadırlar, sular hafiften kararmakta. Gemi sis yüzünden hız düşürür ve avcıya gün doğar.

 

Kinsale Burnu’nu henüz geçmişlerdir ki pusuya yatan Alman denizaltı yukarı çıkar.

 

Hâlbuki rota değiştirebilirler kolayca. Denizaltıların sürati mahduttur, dört bacalı bir transatlantiğe yetişemez asla.

 

1915'te Almanlar tarafından batırılan İngiliz transatlantiği: Lusitania
Felaket bağıra bağıra gelmiş

 

SCHLAG EİNSİNKEN!

 

Denizaltı komutanı Walter Schwieger vazifesini yapar, “Schlag einsinken!” (Vurun batırın) der adamlarına. Torpidoyu tereddütsüz hedefe yollar.

 

Şiddetli bir sarsıntı! Gövde delinir, geminin gönyesi kaçar, hafifçe yan yatar.

 

İkinciye torpidoya gerek kalmaz içeriden büyük bir infilak kopar. O soru hâlâ cevaplanmadı. Patlamaya buhar kazanları mı sebep oldu, ambardaki mühimmat mı yoksa?

 

Henüz 6 filika indirebilmişlerdir ki (46 filika vardır) tekne tabak gibi kayar, batar suya. 1.198 yolcu ve mürettebat mevta, 128 de Amerikalı vardır aralarında.

 

Hadise ABD’yi kızdırsa da savaş sebebi saymaz. Adam çarşaf çarşaf ilan vermiş n’apsın daha?

 

1993’te Bob Ballard liderliğindeki dalgıçlar Lusitania’nın enkazına ulaşırlar. Ambarda dört milyon mermi bulurlar. Remington 303. Made in USA.

 

Artık sivil denilemez ona.

 

Propaganda malzemesi olur mu peki?

 

Tabii canııım, sonuna kadar.

 

Posterler pullar, acınası dullar.

 

Fırsat bu fırsat. Vurun Alman’a


.

Tarihin en 'ağır' zulümlerinden birinde Japon imzası var: Olmadı Samuray!

Sesli Dinle
 
A -
A +

 

İngilizlerin, Fransızların, Portekizlilerin, İspanyolların,Hollandalıların, Almanların, Çinli ve Rusların sömürge cinayetlerini bilirdik de Japonlara toz kondurmazdık asla. Meğer onlar da...

 

 

 

Cihan Harbi’nin yaklaştığı yıllar. Japonlar sömürge yarışında geç kalmanın telaşıyla Kore, Endonezya, Mançurya ve Çin’e saldırırlar.

 

Şanghay’ın işgali kolay olmaz, direnişle karşılaşırlar. Savaş gemileri nehirden gelip şehri bombalar. Bayraklarını asarlar ama büyük yıkım ve kıyımdan sonra (1937).

 

Çinli lider Çan Kay Şek, Japonların tarihî başkent Nankin’e de gireceğini hesaplar. O yıllarda “başşehri alırsanız, ülke size kalır” gibi bir telakki vardır halk arasında.

 

Başkan Çan, Vuhan’a çekilir. General Tang Shengzh’i Nankin’de bırakır ama sureta bir savunma.  

 

Komutan Tang halk kaçmasın diye yolları kapatır, tekneleri batırır. Hükûmet azaları ve belediye başkanı şehri terk edince kolu kanadı kırılır.

 

Bu arada beynelmilel bir komite teşkil edilir, Siemens Müdürü Alman John Rabe başkanlığında bir alan kurulur, 200 bin kişi koruma altına alınır.  

 

Şanghay’daki Japon askerleri savaşın bittiğini sanmakta eve dönüş hazırlığı yapmaktadırlar. Aldıkları emirle şoke olurlar. İmparator cenapları “Nankin’e girilecek” buyurur, “hemen derhâl!”.

 

Haydaa! Sar başa!

 

BALIK BAŞTAN...

 

Askerler çok bozulur, surat asar. Komutanlar astlarını ikna için yağma ve tecavüzü serbest bırakırlar. Çinli öldüren hesap vermeyecektir asla.

 

Japonlar 8 Aralık’ta Nankin’e dayanır. General Matzui “teslim olursanız size nazik ve cömert davranılacak” der “ama karşı koyarsanız acımayız asla!”

 

Bir gün, evet sadece bir gün müddet verir, saldırı başlayacaktır yoksa!

 

Bu arada Çinli askerler gıda ve değerli eşyaları yağmalar. Kendi halkını soyar.

 

Vatandaşta “Japonların bile bu kadar kötü olamayacağı” kanaati hasıl olur, “Şunlar gitsin de” derler, “kim gelirse gelsin başımıza.”

 

O gece 00.00’da Japonların verdiği mühlet dolar, modern silahlardan mahrum Çin ordusu zırhlılar karşısında tutunamaz.

 

Tarihin en 'ağır' zulümlerinden birinde Japon imzası var: Olmadı Samuray!

 

GELEN GİDENİ ARATIR

 

Japonlar şehre girer girmez katliama başlar. Henüz savaş ilan edilmemiştir daha. Bazı askerler teslim olur, sorgulamadan kafalarına sıkar, temizlik (!) yaparlar. Millet yanıldığını anlar ama meğerki geçmiş ola.

 

Yaşlıları da ayırmaz, oğullarının yanına yollarlar! Dikleneni sopalarla döve döve öldürür, sürüyüp atarlar suya.

 

Biz Çin işkencesini duymuştuk, meğer Japon’u da varmış. Diri diri gömmeler, ateşe atmalar, çivi çakmalar. Ahaliyi yalvartırlar âdeta.
Öldürülecek o kadar insan vardır ki ne yapsalar acaba?

 

Bir sivri zekâ çare bulur: Müsabaka!

 

Japon gazeteleri ‘Tokyo Nichinichi’ ve ‘Osaka Mainıchi Shimbun’a göre Japonlar yüzer Çinli dizdirir yolun kenarına. İki subay, kılıçlarını çeker, kafa kopara kopara bitiş çizgisine koşar. İlk varan yarışı kazanır, alkışlanır, cesetler ortada bırakılır.

 

KARA YILLAR

 

Kuomintang lideri Çan Kay Şek, bir yandan Japonları durdurmaya çalışır, diğer yandan yerli komünistlerle uğraşır.

 

Batı destek verince nispeten toparlanır. İyi de Avrupalı çökmesin bu defa? N’apsın, denize düşen yılana...

 

Güçler dengeye gelince savaş uzar. Japonlar, bu defa kimyevi silah kullanır. Göz yaşartıcı ve hapşırtıcıyla kalmaz, hardalla ciğer yakarlar.

 

Nankin katliamı 1938 Ocak’ına kadar sürer, altı haftada 300 bin cana kıyar, 80 bin kadın tecavüze uğrar.

 

Genç kızları toplar, kışla kerhanelerine kapatırlar.

 

“Yok artık” demeyin, katliam aletleri ve fotoğrafları Nankin Datusha Müzesinde sergileniyor hâlâ.

 

Kaldı ki Tokyo suçunu kabul eder, resmen özür diler (Murayama ve Koizumi Bildirileri), hatta tazminat öder paşa paşa.

 

Merak ediyorum, ebeveyni öldürülen bir çocuğa kaç yen vermeyi münasip buldular acaba?

 

Bazıları da abartıyor, Japonların nükleer saldırıya müstahak olduğunu söylüyorlar.

 

Ne münasebet? O da ayrı hata, Nankin’deki subayın hesabı Hiroşima’daki sübyandan sorulur mu? “Suçun şahsiliği” diye bir şey var hukukta.  

 

Ama siz de Kızılderilileri...

 

“Yaa yürü git” derler adama.

 

ZULÜM PAYİDAR OLMAZ

 

Ve II. Cihan Harbi hitama erer. Japonlar, savaştan mağlup çıkar, yelkenleri suya indirir, birbirlerini suçlarlar.

 

Korgeneral Sumio Tani, cinayetlerin Nakajima birlikleri tarafından işlendiğini söylese de darağacından kurtulamaz. Gerneral Iwane Matzui’nin akıbeti de hayrolmaz.

 

Hyaku Nin Giri (kafa koparma) müsabıkları, boy boy fotoğraflarına rağmen inkâr eder, gazeteyi asparagasla suçlarlar.

 

Prens Asaka ise Hanedan mensubudur, mahkemeye bile çıkmaz.

 

İçiniz karardı değil mi?

 

Öyleyse burada bırakalım, Stalin kılıklı Mao Zedong’un kanlı iktidarından hiiç bahsi açmayalım. Şu kadarını bilin; Japonlar, Kızılların yanında tıfıl kalırlar.

 

Tuhaftır, en acımasız katiller de katliama uğrayanlar arasından çıkar. (bk. Siyonistler. Şekil 1/A)

 

Tarihin en 'ağır' zulümlerinden birinde Japon imzası var: Olmadı Samuray!

 

NEHİRLİ ŞEHİR

 

Nankin; Pekin, Luoyang, Xi’an gibi Çin’in dört tarihî başkentinden biridir. Mazisi MÖ 5. yy.a uzanacak kadar derindir.  

 

Hanedanlar döneminde yüzlerce yıl Çin’e merkez olur, saray ve darphanelerle donanır.

 

İçinden deniz endamlı Yangtze nehri geçer, demir yolu da açılınca nakliye derdi kalmaz. Bilhassa tekstilde çok ileridir, saten, kadife ve brokarları dünya çapında.

 

Matbaacılık ve gemi inşa sanayiinde markadırlar. Colombus’tan asırlar önce Zeng He’yi yola çıkarırlar ki keşfedilen yerler arasında Amerika da vardır, şaşırma!

 

Şehir en parlak günlerini Ming hanedanı döneminde yaşar. Uzak Doğu’nun işlek limanlarından biri olur, eğlence mekânları artar.

 

Suyu bol, havası mutedil, toprağı bereketlidir. Sayısız göl ve göleti vardır, zambak soğanı, su kestanesi, nilüfer kökleri toplanır.

 

Kanallarda balık ve ördek sürüleri dolanır. Meralarında milyonla sığır otlar, süt ve yağ istemediğin kadar.

 

Eğitim, sağlık ve turizmde akranlarının önündedir. Çin ekâbiri de buraya demir atar.

 

Bilahare sanayiye döner. Çelik, mekanik ve kimya tesisleri açılır, yabancı yatırımcıları (FIAT, Sharp) ağırlar.

 

Çan Kay Şek komutasındaki Kuomintag ordusu (Milliyetçiler) 1927’de Nankin’i başkent ilan eder. Komünistler hâkim olunca (1949) merkez Pekin’e taşınır.

 

YOK BÖYLE İŞKENCE

 

Japonlar Mancurya’da Askerî Araştırma Enstitüsü (Unit 731) kurar, esirlere kobay muamelesi yaparlar. Tabip Tuğgeneral Shiro Ishii ve Masaji Kitano elde edilen neticeleri biyolojik silahlarda kullanırlar.

 

Zulme uğrayanlar ekseri Çinlidir, Moğol, Koreli ve Ruslar da vardır aralarında. Mahkûmlara maruta (kütük) der, acımadan doğrarlar.

 

Tecrübeler arasında yemek borusunu direk bağırsağa bağlamak, santrifüje atmak, X şualarına, gaz odalarına, elektriğe maruz bırakmak vardır.

 

Frengili gardiyanlar esirlere tecavüz eder, hastalığın seyrini izlerler sözüm ona.

 

El bombası ve alev silahı nasıl daha tesirli olabilir? İnsan üstünde dener, olmadı bir daha.

 

Mevzu çok... Vebalı pirelerin roketle yollanması gibi mesela… Shiro İshii bunun için porselen hazneler hazırlatır ki bin bomba çırak kalır yanında.  

 

Nitekim, Changde şehrinde salgın başlar, 580 bin mevta.  

 

Bağlara bahçelere su kaynaklarına şarbon, tifo, dizanteri ve kolera bulaştırırlar.

 

Cihan Harbi’nde vefat eden Endonezyalı sayısı Amerikalıların 20 katıdır. Niye? Çünkü Japonlar tetanos yaymıştır sahaya. 

 

MUHARRİR BAKIŞIYLA

 

Japon işgali Türkiye’den de dikkatle takip edilir. Ancak haberler sisli, sansürlüdür, muharrirler su ezer havanda. Bazı Türk aydınları Japonların yanındadır, güya İmparator Hirohito Çini ve Rusya’yı yıkacak, bizi de kurtaracaktır onlardan. Falih Rıfkı’ya göre Çin, Japon aleyhtarlığını bırakmalı, beyazlara karşı Tokyo ile ittifak (!) yapmalıdır. Ömer Rıza Doğrul ise Nankin düşse bile direnişin süreceğini yazar. “Çin büyük bir ülke” der, “kolay yıkılmaz ama bu macera Japonya’yı fena sarsar.”


.

Dünyanın en büyük katili: Kurşunlu benzinin kâşifi Thomas Midgley Jr.

Sesli Dinle
 
A -
A +

Midgley, kurşunlu benzinin mahzurlarının farkındadır. İyi kazanır, maktul yakınlarını parayla sustururlar. Ölenler bir yana kemik erimeleri ve zihnî sıkıntılar başlar. Şu an atmosferimizdeki kurşun miktarı 1922’den 625 misli fazla.  

 

Buzdolapları ve spreylerde kullanılan ‘freon’ ise ozon tabakasını deler, büyük gaile açar yaşlı dünyamızın başına. Bakın bunu bilmiyor olabilir, kasıt var diyemeyiz bu hususta.   

 

 

 

Eski savaşlar bu kadar yıkıcı değildir, iki komutan askeriyle meydana çıkar. Biri diğerini yener, mağlup olan kaçar.

 

Siviller köyde, kasabada, şehirdedir, olup biteni elden duyar.

 

Ya da güçlü bir lider gelir kaleyi kuşatır, surları aşar, bayrağını asar.

 

Kazanan melik, hâkim, hakan, kral artık her neyse halka dokunmaz.

 

Ziraatın, ticaretin, sanatın devamı için ihtiyacı vardır onlara. Birileri çalışsın ki nemalana. Kimden vergi alacak yoksa?

 

İstisnaları var elbet, Cengiz Han’ın beklemeye tahammülü yoktur mesela. Nefes alan ne varsa öldürür, yağmalar, götüremediğini yakar, kül kokan bir harabe bırakır ardında.

 

Haçlı seferleri ona keza. Düzen kurmaya değil, yıkmaya gelmişlerdir, acımasız ve tahripkârdırlar. Kudüs’te Müslümanların kanı nereye varır biliyor musunuz? Atların karnına.

 

Korkunç İvan, Kazan’da halkı kırar. Camileri söküp götürür Moskova’da kilise yapar.

 

Özi’de de bunu yaşarız. Ruslar tek canlı bırakmaz. I. Abdülhamid Han fücceten ölür duyduğu zaman.

 

Derken sisli bir cuma vakti Sinop’u basar, hem donanmamızı hem şehrimizi yakarlar. Hâlbuki ilan edilmiş bir savaş yoktur ortada.

 

Kafkasyalıların neler çektiğini malum. Çarların kan dökme gibi bir huyları var... Bolşevikler onları da aratırlar!

 

Dünyanın en büyük katili: Kurşunlu benzinin kâşifi Thomas Midgley Jr.

 

KIZIL KIRGIN

 

Marksist ideolojinin temelinde sınıf kavgası yatar, kan, kin ve intikam. Gelgelelim öfkelerini burjuvadan değil Türklerden çıkarır, milyonlarca kardeşimizi kırarlar (Martin Malia). Parti içi mücadeleler de sert geçer, birbirlerini sosyal faşist, revizyonist, oportünist olmakla suçlarlar. Ayağa takılanlar ya casusluktan yatar, ya kliniğe kapatılırlar.  

 

Stalin “Bir kişinin ölümü trajedidir” der, “ama bir milyon kişinin ölümü istatistikçilerin ilgi sahasında!”

 

Biteviye katliam, Lenin’in rekorunu kırar sonunda. Malenkov, Kruşçev, Brejnev iktidarları kanlıdır. Kazakların elinden mahsulü ve hayvanlarını alır, bırakırlar ayazda… Sadece o yıl iki milyon insan mevta.  

 

Hiroşima ve Nagazaki’ye birer bomba atılır, hâlbuki Orta Asya’daki nükleer denemeler 468 bomba çapında. Aral Gölü kurur, topraklar ağulanır, adı konmadık hastalıklar...

 

Kırım Tatarını, Ahıskalıyı, yuvasından koparıp hayvan vagonlarına tıkar, aç biilaç sürerler bozkıra.

 

Afganistan ve Çeçenistan rastgele bombalanır… Kadınmış çocukmuş kimin umurunda?

 

İçlerinde en ılımlı görüneni Gorbaçov’dur, o da Azatlık Meydanı’na tanklarla dalar (Kara Yanvar). Rus birlikleri ile Karabağ’ın işgalini sağlar. Susa Hocalı, Marağa’da yüzlerce yüz kızartıcı vaka… Gözler oyulmuş, bedenler yakılmış, bebekler parça parça... Biliyor musunuz bir de Nobel Barış Ödülü verdiler buna!

 

Mao’nun Çin’inde insanın değeri yoktur. Zaten nüfus fazla! Sıkıntı çıkaranın, sıkarlar kafasına.

 

Kamboçya’da Kızıl Kmerler rekora koşar, Pol Pot, 7.8 milyonluk ülkede “1 milyon 871 bin” cesede imza atar.

 

Kuzey Kore’nin karnesi malum, Vietnamlılar ise hem Marksist çetelerin hem de Amerikalı işgalcilerin saldırısına uğrar. Yankiler keyif için insan vurur köy yakar (MyLay).

 

Dünyanın en büyük katili: Kurşunlu benzinin kâşifi Thomas Midgley Jr.

 

AL BİRİNİ VUR ÖTEKİNE

 

Irkçıların suçu da az değil, Hitler, Mussolini, Salazar, Franco ve Hirohito acımasızdırlar.

 

Almanlar Namibya’da, Belçikalılar Kongo’da, Fransızlar Cezayir ve bütün Afrika’da, İtalyanlar Habeşistan ve Libya’da, Japonlar Çin’de, Kore’de, Mançurya’da, Hollandalılar Endonezya’da, Yunanlar Mora ve Anadolu’da katliam yapar.

 

İngiliz dikkatlidir bak, sömürür ama halkla kötü olmaz. Maşa kullanır ve hakem rolünü ona buna bırakmaz. Baktı işler ters gidiyor adamını azarlar, olmadı değiştirir, yenisini yollar.

 

Baba ve oğul Bush’lar Irak’a demokrasi götürür güya, milyonla Müslüman kırar, adları şeytana çıkar. İngiltere ise kırıp dökmeden Basra’ya çöker, direkt vanaların başına.  

 

İsrail’de iktidara gelen isimlerin alayı teröristtir. Bilerek isteyerek cinayet işler ve bundan hoşlanırlar. Filistinlileri katledip kuyulara doldurur (Deir Yasir) göz göre göre evlerini, bahçelerini yağmalar. 
Müslüman’a BM kamplarında bile rahat yoktur, Ariel Şaron, Sabra ve Şatila’da katliama göz yumar.

 

Gazze milyonlarca insanın sıkıştırıldığı bir cezaevidir, siyonistler halkı tanklarla vurur, çocuklarını da alır gelir, şölene (!) katılırlar.

 

Kendilerine öldürme hakkı verildiğini mi sanıyorlar ne? Almanlar bizi kırdı, öyleyse vuralım Araplara. Ne mantık ama?  

 

Suudlar, Esad ailesi ve İranlı liderler nasıl hesap verecekler bilmem, aman iktidarım sallanmasın da....

 

Kasım Süleymani denilen katil 6 milyonluk Halep’i bitirdi.

 

Karındeşen Jack de kim? Hepi topu altı vaka. 

 

Dünyanın en büyük katili: Kurşunlu benzinin kâşifi Thomas Midgley Jr.

 

HAVAMIZA KURŞUN SIKTI

 

Thomas Midgley Jr. aldığı patenterle tanınan bir ailenin çocuğudur.

 

Babası Thomas otomobil lastikleri üzerinde çalışır, dedesi James Emerson ise “dişli testereyi” yapar.

 

Midgley doğma büyüme Pennsylvania’lıdır. İyi okullarda okur, mühendis çıkar, General Motors’ta işe başlar. O günlerde benzinler hem pis kokar hem de vuruntu yapar. Midgley kokunun tellürden geldiğini tespit eder, izalesi mümkündür, halleder kolayca. Vuruntuda ise sıkıntı ateşleme sisteminde değil, homojen olmayan yakıt karışımındadır. Valflerin içinde sıkışan düşük oktanlı benzin erken yanar, düzensiz patlamalar motoru tahriş eder zamanla. Thomas antiknock katkı maddesi TEL (tetraetil lead-kurşun-) ile bunu ortadan kaldırır. Gelgelelim kurşun netameli bir maddedir, ne raporlarda, ne de reklamlarda bahis açılmaz. “Etil” adı verir, hedef saptırırlar.

 

Evet hadiseyi etanol katarak da aşabilirsiniz ama patentli üründür, pahalıya patlar.  Amerikan Kimya Derneği, Midgley’e “Nichols” Madalyası sunar (Aralık 1922). Resmen ihanet, kurşunun mahzurunu en iyi onlar bilir aslında.

 

KİMYACI PARAGÖZ OLURSA

 

Zikrolunan malzeme, DuPont tarafından üretilir, Standart oil (Mobil Exxon) pazarlar. Gelgelelim Ohio tesislerinde de zehirlenmeler yaşanır, iki eleman mevta.

 

Milyarlarca galon satmış, iyi kazanmışlardır, müştekileri parayla sustururlar. Bir sonra sekiz arkadaşlarını koyarlar mezara.  

 

DuPont Bayway Rafinerisinde de halüsinasyonlar, çıldıranlar... Beş tabut daha... Kurşunun menfi tesirleri Romalılardan beri bilinmektedir oysa.

 

30 Ekim 1924... Midgley, ‘etil’in güvenliğini göstermek için New Jersey’de basın toplantısına çıkar. Şişenin kapağını açar, avucuna döker, uzun uzun koklar.

 

İnsanlık suçu, affedilmeyecek hata!  

 

Kurşunlu benzin uzun yıllar yakılır, havamıza, suyumuza karışır.

 

Sadece ABD’den her yıl 7 milyon ton kurşun atmosfere salınır. 2000 yılına kadar devam ettiğine göre hesaplayın.

 

Şu an vücudumuzdaki kurşun, 1922 yılından 625 misli fazla.

 

Kurşun nörolojik bozukluklara da yol açar, zekâmızı azaltır, saldırganlığımızı artırır. Ayrıca iskeletimiz kırılganlaşır, bilhassa kadınlar erken yaşlanır.  

 

KÜLLİ KEŞFUN MUZIR!

 

Önceleri buzdolaplarında amonyak, klorometan (CH₃Cl), propan ve kükürt dioksit (SO₂) kullanılır ki bunlar zehirli, parlayıcı ve patlayıcıdırlar.

 

Yanmayan, kokmayan ve toksik olmayan bir soğutucu aranınca Midgley kloroflorokarbonla (CFC) çıkar ortaya. Kısaca “Freon” denir ve astıma iyi geldiği söylenir satır arasında. Hem soğutucularda kullanır hem de itici gaz olarak aerosollere basılır.

 

Midgley yine ayakta alkışlanır, 1937’de Perkin, 1941’de Priestley Madalyalarını alır. Akademi üyelikleri, araştırma enstitülerinden ilave maaşlar, bilimsel derneklerde onursal başkanlıklar...

 

Sonra felç geçirir, ayakları tutmaz. Yatmakta kalkmakta zorlanır, mühendis ya bir makara sistemi tasarlar.

 

Ancak bir gün iplere dolanır ve kurduğu tertibat darağacı olur ona (1944).

 

Midgley tabiat tarihçilerinin deyimi ile “tek kişilik çevre felaketidir.” Time dergisi, “En Kötü 50 Buluş” listesine hem kurşunlu benzini, hem de ‘freon’u katar.

 

Hadi ‘freon’un ozon delici tesirini bilmiyor olabilir ama ‘etil’ dümeninde kesin suçludur; bilerek, isteyerek yapar, mahzurlarını saklar...

 

Milyonlarca ceset milyarlarca vaka.

 

Üç kuruş para uğruna.


.

Sömürgecilerin kâbusu: Emîr Hattâbî

Sesli Dinle
 
A -
A +

101 yıl evvel Fas’ta Cumhuriyya Rifiyya adlı bir devlet kurulur, ay yıldızlı bayrakla sömürgecilere meydan okur. 

 


Muhammed bin Abdülkerîm Hattâbî, Fas’ta el-Hasîma şehri yakınlarında Ecdîr kasabasında doğar (1882). Babası, Uriyagel kabilesinin şeyhidir, zengin ve itibarlıdırlar.

 

Hattâbî ufak yaşta hafız olur. İlk ve orta mektebi Tetilla ve Fes’te, liseyi Melilla’da bitirir, Kuraviyyun Üniversitesine girer, Salamanca’da (İspanya) hukuk okur ayrıca.

 

Sular seller gibi Fransızcası vardır, müstemleke idarecileri onu Sivil İşler Merkezinde istihdam eder, tercüme yaptırırlar. Derken İspanyol gazetesi Telegrama del Rif’in editörü olur, Arapça köşe yazar. Bu arada lisan dersleri verir okullarda.  

 

İşgalciler Berberilerin ekseriyette olduğu Rif bölgesinde tutunmak için Hattâbî ailesiyle geçinmek durumundadırlar, onu kadı yapar, kādılkudâtlığa (Başhâkim) getirirler hatta (1914).  Lakin Hattâbî onları tanıdıkça mesafe koyar. Bir kere ırkçıdırlar, yerli halkı horlar, dost değil, köle ararlar.

 

Cihan Harbi yıllarında Osmanlı “cihad-ı ekber” ilan eder. Hattâbî ailesi Halife adına taraftar toplar. Sultan V. Mehmet Reşad ne derse odur.

 

Tabidirler sonuna kadar.

 

Bu yüzden Muhammed dîvân-ı harbe verilir, dooğru mahpus damlarına.

 

Mahkemede dik durur, inandığı gibi konuşur, eğilmez, bükülmez, yalvarmaz.

 

Maksat babasını sıkıştırmaktır aslında. Hazret “Zannetmeyin ki oğlum elinizde diye vazgeçeceğim. Aksine ben, ailem, kabilem ve bütün Müslümanlar, zalimlerin karşısında yer alacağız sonuna kadar!” der.

 

Bakarlar işin rengi değişiyor, halka şirin görünmek için genç kadıyı bırakırlar.

 

 

 

Sömürgecilerin kâbusu: Emîr Hattâbî

 

 

 

ANUVEL ZAFERİ

 

Babasının vefatından (1920) sonra şeyhlik ona kalır, kardeşi ve amcası Abdüsselam ile hürriyet sevdalılarını peşine takar. Diğer tarikatlar, cemaatler de destek olurlar.

 

Elinde ağır silahlar yoktur ama gerillanın kitabını yazar. Ottan çöpten patlayıcı yapar, düşman kışlalarını basar, silah ve mühimmata el koyar.

 

200 sadık adamı ile Tafersit’i gibi mühim beldeyi ele geçirir, üs yapar. İspanyollar şaşırır kalırlar.

 

Mücahitlerin sayısı günden güne artar, sayıları 4 bine varır.

 

İspanyol vali Dámaso, General Silvestre’yi üzerlerine yollar. Kibirli komutan 25 bin 700 askerine ve ağır silahlarına güvenir, “Siz hiç merak etmeyin efendim” der, “o yalınayaklıları bir kaç saat içinde toplayacak, çayımı Hattâbî’nin evinde içeceğim hatta.”

 

Ve taraflar Anuvel’de karşılaşırlar. Üç bin Müslüman mükemmel savaşır, İspanyolların yarısı (13 bin 363) kırılır, bir kısmı kapana kısılır, sadece firar eden 600 işgalci kurtulur. General Silvestre utanç içindedir, tabancasını çıkarıp kafasına sıkar. Hadise “Annual Felaketi” diye geçer kitaplara.        

 

 

 

Sömürgecilerin kâbusu: Emîr Hattâbî
Melilla şehri hâlâ İspanyol işgali altında.

 

 

 

SİLAH MI? AL SANA!

 

Hattabî İspanyolları Melile’ye kadar sürer ama şehre girmez, teamüllere uyar. Çünkü  zikrolunan mahalde ecnebiler de meskûndurlar.  

 

Müslümanlar ganimet olarak 20 bin tüfek, 400 makineli ve 129 top alırlar. Milyonlarca fişek, pikaplar, kamyonlar, envai çeşit kamp malzemesi, askerî teçhizat, kıyafet, ilaç ve gıda. Yani aramakla bulunmaz, parayla da alınmaz.

 

Rif kuvvetleri durmaz, doğuya yönelir, 130 karakolu ele geçirirler.  Silah mermi zibil, istemediğin kadar.

 

Bu yüzden İspanya karışır. Hükûmet düşer. General Miguel Primo de Rivera idareye el koyar (1923).

 

Fransa ise Fas Valisi Mareşal Lyautey’i çeker kızağa.

 

Emîr Hattâbî İspanyol ordusunu bir kere daha bozguna uğratır (1924). 1925’te Varga Vadisi’ndeki Fransız ikmal üssünü ele geçirir, istese eski Fez şehrine girebilir ama yapmaz, nasırlarına basmaz.

 

Olacak şey değildir. Time dergisi, hususi muhabir yollar, kapaktan girerler, boy boy fotoğraflarla.

 

 

 

Sömürgecilerin kâbusu: Emîr Hattâbî
Time dergisi, kapaktan girer, boy boy fotoğraflarla.

 

 

 

NAZLI HİLAL

 

Hattâbî 19 Eylül 1921’de bağımsızlıklarını ilan eder.

 

“Devle el-Cumhuriyya Rifiyya!”

 

Ecdir’i başkent yapar, para (Rıffan) basar. Bayrağı ay yıldızlıdır, şerefle dalgalandırırlar.

 

Emîr, Berberi asıllı olmasına rağmen ayırılıkçılık yapmaz, Fas Sultanı’na saygılı davranır, kendi adına hutbe okutmaz.

 

Bir başbakan seçerler, kabineyi kurar, icraatı kabile reislerinin yer aldığı Meclis’e sunar.

 

Hattâbî’nin arzusu ülkesini raylarla, yollarla, limanlarla donatmak, halkını refah içinde yaşatmaktır. Sağlık eğitim ve imar faaliyetlerine el atar.

 

Peki para? İspanyol esirlerin fidyeleri hayli yekûn tutar.Halktan makul vergiler alır, akmasa da damlar. 16-55 yaş arası bütün erkekler askere alınır, 15 gün evinde, 15 gün kışlada sırayla...

 

Bu arada Cemiyet-i Akvam’a (o zamanların BM’si) müracaat eder, Rif Cumhuriyeti’nin tanınması için çaba harcar.

 

Bu teşebbüs sömürgecileri yerinden hoplatır. Bilhassa Fransızları telaş basar.  

 

 

 

Sömürgecilerin kâbusu: Emîr HattâbîFranco ve Henry Petain

 

 

 

YEDİ DÜVELLE

 

Rif küçük ve fakir bir bölgedir, iştah kabartmaz. İyi de ya emsal olursa? Fas’ı ,Cezayir’i, Tunus’u, Libya’yı, Mısır’ı ve Senegal’i peşine takarsa?

 

Fransa o panikle 325 bin asker hazırlar, 125 bin İspanyol ile birleşir yürürler mıntıkaya. Amerikalısı İngiliz’i yanlarındadır. Tanklar, toplar ve bilumum ağır silahlarla.

 

Paris, muzaffer general Philippe Pétain’i, Madrit ise asabi albay Francisco Franco’yu vazifelendirir. Tanıyor olmalısınız, iki kanlı cellat. 
Petain ilerleyen yıllarda Vicy iktidarının başına geçecek ve Nazilerle el sıkışacaktır. Franco ise dikta düzeni kuracak, canlarına okuyacaktır 40 yıl boyunca.

 

Merhametten nasipsizdirler, Cenevre Protokolü’nü imzalamalarına rağmen kimyasal silah kullanırlar. Aéronautique (Fransız Hava Kuvvetleri) 150 tayyare ile pazar yerlerini düğün konvoylarını taziye çadırlarını bombalar, kadınları çocukları hardal gazıyla boğar.

 

Hayvanları kırar, ekinleri yakar, suları kirletir; bağa, bostana zehir atar. Alman kimyacı Hugo Stoltzenberg’in vebali büyüktür, değer mi yani üç kuruş para uğruna? (Fas’taki gırtlak kanseri vakalarının %80’i Rif bölgesindedir hâlâ.)

 

ORANTISIZ SAVAŞ

 

Hattâbî düşmandan korkmaz, kurduğu pusu ve tuzaklarla 31 bin sömürge askerini tesirsiz hâle getirir, gemiler dolusu tabut yollar Avrupa’ya.

 

Zaten gerilla tarzı onunla başlar, Che Quavera, Alberto Bayo ve Vietnamlı Ho Chi Minh hayrandır ona.

 

Nigaragua’da Sandino ‘Rif’lilerden öğrendiklerini tatbik ederek kalır ayakta.

 

FKÖ lideri Yaser Arafat, Çin gezisinde Mao’ya akıl sorar: İsrail işgaline nasıl direnebiliriz acaba?

 

Mao “Senin benden taktik almaya ihtiyacın yok ki” der, “Hattâbî’yi tanımıyor musun yoksa?”

 

Fransız ve İspanyol ordusu mücahitler ile savaşmaktan kaçar, kolayı seçer, sivilleri vururlar. 150 bin insan kırılır, sokaklar cesetle dolar. Hepi topu 800 bindirler zaten, cenaze çıkmayan ev kalmaz.

 

Hattâbî bakar kayıp büyük “İstediğiniz benim” der, “tamam teslim oluyorum, asacaksanız asın ama dokunmayın halkıma!”

 

 

 

Sömürgecilerin kâbusu: Emîr Hattâbî
Muhammed bin Abdülkerîm Hattâbî

 

 

 

ZİNDANDAN SARAYA

 

Onu ailesi ile birlikte, Hint Okyanusu’na götürür, Reunion adlı küçük bir adaya kapatırlar.

 

Emîr 21 sene sürgünde kalır, sonra sıhhi sebeblerden ötürü Marsilya’ya nakil kararı alırlar (1947).  

 

Gemi Süveyş kanalını sükûnetle geçer, Port Said Limanı’nda ikmal için durunca Emîr ve ailesi gemiden ayrılır, Mısır’a sığınırlar.

 

Melik Faruk onları himayesine alır, Kahire’ye götürüp saraylarda ağırlar. Fransa baskı kursa da geri adım atmaz.

 

Emîr o yıl “Fas Kurtuluş Komitesi”ni kurar, milliyetçi gençleri etrafında toplar. Sık sık “Arapların Sesi” radyosuna çıkar, direniş çağrıları yapar. 
Müslüman olsun olmasın bütün mazlumların yanındadır.

 

“Sömürgecilerin galibiyeti bizim mağlubiyetimizdir” der, “özgürlüğün zaferi hepimizin zaferidir!”

 

Muhammed bin Abdülkerîm el-Hattâbî sürgünde çok yıpranmıştır, 6 Şubat 1963’te Kahire’de vefat eder. (rahmetullahi aleyh)

 

Meğer Faslıların İspanya ve Fransa maçlarındaki çoşkusu boşuna değilmiş. Kim bilir, ne acılar yatıyor altında?


.

.

 

Bugün 280 ziyaretçi (394 klik) kişi burdaydı!


Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol