> Cüneyt Bitikçioğlu İSTANBUL Fahreddin Amcanın cenazesi bir koca ömür geçirdiği Selimiye Camiinden kalkmıştı. Eksikliği hissedilecekti, cemaat bunun farkındaydı pekâlâ... Bizim gazetemiz bir ailedir... Büyükçe bir aile... Dağıtıcılarımız kapılara gazete bırakmakla kalmaz sımsıcak dostluklar kurarlar. Bir süre sonra okuyucu kendini gazetenin ferdi gibi hisseder. "Şöyle olsa, böyle olsa..." diye başlayan teklifler yapar... Bunların dikkate alındığını görür, şevki muhabbeti artar. Rahmetli Fahreddin Amca da onlardan biriydi mesela... Bundan sonrasını arkadaşımız Cüneyt Bitikçioğlu'ndan dinleyelim... Yıl 1992... Erenköy'de oturuyoruz... Nasıl karlı, nasıl soğuk bir gün... Yerler takır takır buz, araçlar trafiğe çıkamıyor. Altımda kar lastikli bir Renault, serde ise gençlik var. İsterseniz cahilin cesareti deyin, havaya aldırmıyorum o zamanlar... Gazetede birlikte çalıştığımız bir abimiz yaklaştı. Elinde bir bidon gaz... "Sevaba girmek ister misin Cüneyt?" - Elbette... Kim istemez? - İyi öyleyse çek Selimiye'ye! Yolda anlatıyor "abonelerimizden bir Seyyid amcamız var" diyor, "gaz sobası ile ısınıyor. Şimdi yetiştik, yetiştik yoksa garibim hasta olacak!" Selimiye'nin sokaklarını bilen bilir, bodoslamasına Harem'e iner ki dik kere diktir. Hayret araba ne kayıyor, ne zorlanıyor, düzde gider gibi rahat. Bir kolaylık var ama anlayabilmiş değilim daha... İSTANBUL BEYEFENDİSİ Şerif Kuyusu sokaktaki Hayırlı apartmanının önünde duruyoruz. Bidonu yüklenip zile basıyoruz. Rahmetli sarındığı battaniye ile kapıyı açıyor. Burnu kızarmış elleri mor mor... Ama sımsıcak gülümsüyor. Yüzünde bir halavet, bir letafet var. Beyaz sakalı çehresini hale gibi sarmış, adeta nur saçıyor. İyi ki teklifi kabul etmişim diyorum, iyiki de gelmişim... Gazyağını eşiğe bırakıp müsaade istiyoruz. "Olmaaaz" diyor, buyrun içeri. Yakıtı sobanın haznesine dökmemiz vakit almıyor, üç beş dakika sonra oda ılınıyor ısınıyor. Suhunet normale dönünce yüzü pembeleşiyor, keyfi yerine geliyor. Çay çörek çıkarıyor, belli ki ikramı seviyor. Anladığım kadarı ile hali vakti pek yerinde değil, ev giriş katında ve en dişe dokunur kısmını merdiven boşluğu yiyor. Eşyaları kırık dökük, parçalar birbirine uymuyor. Sanırım eşten dosttan toplama, Ama Fahreddin Amca bin kıratlık elmas gibi parlıyor. Sohbeti öyle tatlı ve öyle doyurucu ki anlatamam. Her hadiseye hikmet nazarıyla bakıyor. Ehli tasavvuf olduğu belli. Daha evvel duymadığımız konulara giriyor, girift mevzuları anlayabileceğimiz seviyelere indiriyor. Duru, berrak, akıcı bir Türkçesi var ama Arabi ve Farisi'ye de en az Türkçe kadar vâkıf olduğu anlaşılıyor. O ilk sohbetin tesirinden günlerce çıkamıyorum. Tanışmama vesile olan ağabeye soruyorum, "bir kere daha ziyaret edebilir miyim acaba?" - Tabii! - Hani rahatsız etmekten korkuyorum da... - Ne rahatsızlığı. Aksine memnun olur... SEVİNÇTE DE TASADA DA Bu ruhsat cesaret veriyor. Neşeli olsam Fahreddin Amcaya koşuyorum, kederli olsam yine Fahreddin Amcaya. Zaten yolumun üstü, ufak tefek işlerini görüyor, hayır duasını alıyorum bu arada. Bir gün İHA'da vazife yapan kameraman arkadaşım Metin Başer'e "sen hiç Allah dostu gördün mü" diyorum. - Bilmem? - Gel öyleyse... Giriyoruz. Yine hoş bir sohbet, gönlümüz genişliyor, ufkumuz açılıyor. Bir ara Fahrettin Amca Metin'e dikkatli dikkatli bakıp soruyor "Evli misin yavrum" - Evet efendim! - Kaç çocuğun var? Boynunu büküyor, biliyorum çocuğu yok ve çok istiyor. Elindeki inciri uzatırken "üzülme evladım" diyor, "dilerim Rabbimden nur topu gibi bir kız evlat verir sana!" Birkaç ay sonra Metin geliyor, nasıl sevinçli uçuyor adeta... "Abi bebek bekliyoruz. O amcanın dediği çıktı sonunda!" - Çıkar çıkar, hem kız olursa şaşırma! Meğer yıllardır çocuk hasreti ile yanıyorlarmış. O günlerde doktor doktor dolanmış, çalmadık kapı bırakmamışlar. Hikâyenin sonunu biliyorsunuz. Evet, nur topu gibi bir kızı oldu, bıcır bıcır konuşup evlerini neşeye boğdu. AYAKLI KÜTÜPHANE Eğer cemaate gelip gittiği vakitleri de saymazsanız evden nadiren çıkar. Çok okur, okuduğu kitabın künhüne vakıf olur. Ne sorsanız cevabını alırsınız ama öyle pat diye değil, bir süre gözlerini yumar, sonra içeriden deri ciltli bir kitap getirir, sayfaları aralar. Yani cevap benden değil demeye getirir, mehazını gösterir sana... Bir gün genç bir hekimle konuşmalarına şahit oldum, o ne derin tıbbi bilgi... Tabip de duymadığı şeyleri öğrenmenin keyfini yaşıyor, yüzü gülüyor aydınlanıyor adeta... Çok cömertti. Güneşin ısıtmaya başladığı bahar günlerinden birinde "Fahreddin Amca hava çok güzel" dedim, "şöyle bir turlayalım ayakların açılsın." Hiç gerek yok filan dese de ısrar ettim, arabaya attım. Sahilde kuytu bir yerde durduk. Gidip ekmek arası bir şeyler yaptırdım. O anda kemikleri çıkmış bir köpek gördü, etleri tek tek hayvancağıza yedirdi. Onun da canı var dedi, nasıl yutkundururum o garibi dimi ama? Bir keresinde saçı başı dağılmış bir mekansız yolumuzu kesti. "Abi bir çorba parası!" Cebinde on lirası vardı, tereddütsüz uzattı. "Ya Fahreddin amca" dedim, "bunlar profesyonel!" - Olsun biz amatör kalalım da. - Peki ya şimdi gidip şarap alırsa? - Bana çorba dedi gerisine karışmam. İnsanları sorgulama salahiyetimiz yok, Allah indinde kimin üstün olduğu hiç belli olmaz. Ve bir beyit okudu oracıkta... "Harabat ehlini hor görme zahid, hazineye malik viraneler var!" NİYET HAYIR AKIBET HAYIR Evet herkese şefkat nazarıyla bakar, bardağın dolu tarafını görmeye çalışırdı ama bizi zarar görebileceğimiz insanlardan da uzak tutmaya çalışırdı. Açıkça filancaya yaklaşma dediği de olurdu icabında... Bazen de 'bak o arkadaşın çok candan, çok hassas, doğru dürüst bir insan" diye tavsiye ederdi, "Kıymetini bil, eteğini bırakma!" Onu hep dua ederken görürdük, biz ondan dua isteriz, o bizden dua... Dua, dua, dua... Eller karıncalanmış Yıldızlar avuçta, gök parçalanmış Dünya dua üzerine kurulmuş ve dua üzerine ayakta duruyor derdi. Duanın açamayacağı kapı yoktur, yüce Mevlam neye kaadir değil ki? Niyet hayr, akıbet hayr... Her işimizi Allah rızası için yapacağız, günlük işlerde de Cenab-ı hakkın rızasını arayacağız. Niyet çok önemli... Bir talebe "Ya Rabbi senin dinine hizmet için okuyorum, Müslümanlara faydalı olacağım" dese fakülte yılları boyunca ecr kazanır... Niyyeti şan şöhret para olan da vebal yüklenir aynı koridorlarda... Çok sakindi, asla panik yapmaz... Bir gün yolda gidiyoruz yağmur başladı. Aksilik bu ya, şemsiye de yok yanımda... "Şeker değiliz ki eriyelim" dedi, "çok çok ıslanırız bunu da dert edecek değiliz ya... " Islansak da aldırmayacaktım ama tuhaf şeyler oldu, kupkuru geldik eve kadar. MAL DA YALAN MÜLK DE Bir bayram günü elini öpmek için evine gittik. Masanın üzerinde fiyonklu bir paket var. Herhalde bizden evvel gelenler bıraktılar. Gözüne ilişti, ambalajını açtı ve çikolataların hepsini cebimize çantamıza doldurdu, kutunun dibi göründü bir anda. "Efendim gelenlere de ikram edersiniz" diyecek oldum, "adaam sende, sizden iyisini mi bulacam?" Fahrettin amca böyleydi işte gelen gider, bir an durmaz... Mübarek iki konunun çok üstünde dururdu. Şeriate ittiba, mahlukata şefkat! Muktefi Yazıcı Abiden dinledim. Bir gün Selimiye sokaklarında dolanıyorlar, kasap vitrinine bakan bir sokak köpeği görüyor. Ani bir kararla dükkana giriyor elini bir sağ cebine sokuyor, bir sol cebine sokuyor. Bulduğu yırtık pangınotları tezgaha koyuyor. Kasap şaşkın, 60-70 gram bir et kesiyor. "Sarmanıza gerek yok" diyor tutup hayvanın önüne bırakıyor. Sonra bir şey olmamış gibi "Eveeet nerede kalmıştık" deyip sohbetine devam ediyor. BİLLUR SESLİ HAFIZ Sanırım hadiseleri anlatırken hayat hikayesini kaçırdık... Fahreddin Amca ilmi ile amil bir alimin oğlu, nitekim genç yaşta hafız oluyor... Sesi çok güzel, hatta gazinocular kapısını aşındırıyor, "yıldız olacaksın" deyip sahne teklifinde bulunuyorlar. O Kur'an-ı kerimi asla geçim vesilesi yapmıyor, hassasiyeti yüzünden camilerde de vazife almıyor. Bir ara bankada çalışıyor, maaşı iyi ama bu para içine sinmiyor. Amirleri terfi ettirmeyi düşünüyorlar, o ceketini alıp çıkıyor. Ailesinde bir asalet olduğunun farkında, lakin bunu izah edemiyor. Beylerbeyinde sohbet ettikleri günlerden birinde Hüseyin Hilmi Efendi (Rahmetullahi aleyh) "büyüklerinize sorun efendim" diyor, "Allahü alem sizin damarlarınızda Server-i Kânatın (Sallallahü aleyhi ve sellem) kanı dolanıyor!" Çok şaşırıyor, babasına soruyor. Ne evet diyor ne hayır. "Sen iyi bir kul olmaya bak" deyip geçiştiriyor. Ancak son nefesini verirken eğilmesini işaret ediyor. Kulağına "o zatın söyledikleri doğrudur" diye fısıldıyor, şecerenin yerini söylüyor. Evliya kaldı mı? Açıkça söylemek gerekirse, etrafına insanları toplayan, yükseklere kurulup nasihat buyuran yaşlılardan hoşlanmazdım... Oldu ya denk geldi, zoraki otururdum... Fahreddin hocamla dayım Cüneyt Bitikçioğlu sayesinde tanıştım... Sanırım hesaplamıştı, yoldan geçerken, "gel bak seni bir amcaya götüreceğim, çok güzel dini sohbetler yapar" dedi. Yine sıkılacağımı sandım ama dayımı da kıramadım. Aman ya Rabbi vakit nasıl akmış, kendimi sohbete kaptırmışım. İçimde anlatılmaz bir ferahlık, aksi, kibirli yanlarım erimiş gitmiş, yerine çocukça bir neşe gelmiş, adeta arınmışım. İnanın kuzu kesildim, meğer böyle bir sohbete ne kadar çok ihtiyacım varmış. Bir insan bu kadar mı mütevazı olur? Yaşı sekseni aşmasına rağmen çayı eliyle dolduruyor, tek tek önümüze koyuyor. "Herhalde" dedim "evliya dedikleri böyle bir şey oluyor!" İlerleyen yıllarda bir çok fevkaladelikler yaşadım ve bu şüphemin yerini muhabbet aldı. Sormayı düşündüğüm meseleleri sohbetin tabii seyri içinde anlatıyordu, acabalarım azaldı. BAK NELER SÖYLÜYOR? Vefatına yakındı, bir gün yine ziyarete gitmiştim. Çok edepli duruyor, feyzinden istifade için çırpınıyordum. Aniden bana dönüp sordu "sence ben evliya mıyım?" Kendimden emin bir şekilde "evet" cevabını verdim. Çok güldü, aralıktan hanımına seslendi "Safiye bu Tayfur neler söylüyor böyle?" Sonra ciddileşti "Bak evlâdım" dedi, "Ben evliya değilim ama değilim diye yemin edemem. Sen de etme, kimse etmesin. Çünkü bazı evliyalar vardır ki evliya olduklarından habersizdirler. Evliyalık ibadetten ziyade çekmekle ilgilidir! Ne çekmekle? Dert, bela, sıkıntı, hastalık, fakirlik, bekarlık... Bizler, her şey, her varlık ona aidiz. O (Celle Celallühu) istediğini evliya yapar, istediğini yapmaz. Karışamayız, anlayamayız. Her şey onun değil mi? Bize n'oluyor? Dikkatli olmak gerek, yol kıldan ince zira... Bir veli bir meclise giriyor "acaba burada benden daha yükseği var mı gibilerinden" bakıyor. Oradaki insanların en alt seviyesine indiriliyor bir anda... Fahreddin Amca hallerinin anlatılmasından hoşlanmazdı hayattayken sırlarını açmadım. Vefat edince çok üzülmüştüm, dakikalarca ağladım, kendime hakim olamadım. Onu bu kadar özleyeceğim aklıma gelmezdi, şimdi kim bana vakit ayıracaktı, kim yanlışlarımı düzeltecek, sıkıntılarıma dert edinecek, teselli sunacaktı? Ama sonraki günlerde beni yalnız bırakmadığını gördüm. Vefatından sonra velilerin teveccühü artarmış. Buna da şahit oldum. Tayfur Şahin

 

Biri yalan söylüyor AMA?

İZ BIRAKANLAR İrfan ÖZFATURA irfan.ozfatura@tg.com.tr 11 Eylül'ün üzerinden 8 yıl geçti. Cevabı verilemeyen sorular var hâlâ... Bu saldırıyı kim planladı, kim oynadı, kime yaradı? Kimin canı yandı, kimler parmak yaladı? İskeleti çelikle kurulan İkiz Kuleler, mühendisliğin zirvesidir, değil uçak, Apollo çarpsa yıkılmaz! ABD Irak'da bir milyon ceset, iki milyon göçmen ve harap olmuş şehirler bıraktı. Tarım bitti, sanayi gitti, saraylar müzeler talan edildi. Şimdi Afganistan'da, Pakistan'da ellişer yüzer sivil katlediyor. Düğün alaylarını, taziye evlerini vuruyor, kadın ve çocuk ayırmıyor. İçimizden bazıları "ama onlar da kaşındı" demiyorlar mı cinlerim tepeme çıkıyor. Demek ki Usameli masallar hâlâ prim yapıyor... Gelin hadiselere bir başka zaviyeden bakalım bu defa... 13 mart 1962... Düzenlediği tertiplerle dünyayı huzursuz eden Pentagon bir ara Küba'ya takar. General Lemnitzer Beyazsaray'a bir operasyon planı sunar. Buna göre Guantanamo'daki ABD Deniz Üssüne saldırılacak, cephanelik uçurulacak, gemiler batırılacaktır. Miami, Florida ve Washington'da cinayetler işlenecek, terörzedeler için cenaze törenleri yapılacaktır. Ve nihayet uzaktan kumanda edilen insansız bir uçak Küba Hava Sahası üzerinde düşürülecek, böylece Amerikan halkı topyekun ayaklandırılacaktır. Başkan McNamara razı olmaz ve plan kaldırılır rafa... TUZAKTAN KUMANDA Demek ki Amerikalılar teyyareleri o yıllarda bile uzaktan sevk edebilmektedirler. 1 Aralık 1984'te yakıt araştırması için uzaktan kumanda edilen bir Boeing, Edwards Hava Üssü'nden havalanır, 10 kere iner kalkar ve 16 saat 22 dakika havada kaldıktan sonra kanadı üzerine yere çarptırılır. Ağustos 1997 Federal Acil Durum Yönetim Masası "Terörizme cevap" isimli bir rapor hazırlar, ki kapağında "İkiz Kuleler" vardır. Şubat 1998. Kuzey Hava Savunma Merkezi (NORAD) "Ya kaçırılan uçaklar Dünya Ticaret Merkezi ve Pentagon'a yönlendirilirse" şeklinde senaryolar yazar. Haziran 2000. Adalet Bakanlığı İkiz Kuleleleri hedefine alan bir "Terör El Kitabı" yayınlar. Eylül 2000. Aralarında Dick Cheney, Donald Rumsfeld, Jeb Bush ve Paul Wolfowitz'in de bulunduğu muhafazakâr düşünce grubu "savunmanın yeniden yapılandırılabilmesi için 'Pearl Harbour' misali dehşet verici hadiselere ihtiyaç duyduklarını deklare eder, altına imza atarlar. Ekim 2000... Genelkurmay MASCAL adını verdiği simülasyon eğitimine yoğunlaşır ki hadise bir Boeing 757'nin Pentagon'a çarptığını varsayar. Hava yolları işin içine fazlaca çekilmiştir, öyle ki Adalet Bakanı John Ashcroft asla yolcu uçaklarına binmez, sadece kiralık jetlerle uçar. MENFAAT ŞEBEKESİ 24 Temmuz 2001 (saldırıdan sadece 6 hafta önce) İkiz kulelelerin sahibi Larry Silverstein, kompleksi 3.2 milyar dolardan kiralar ve kontrata (terörist saldırıları ihtiva eden) 3.5 milyar dolarlık bir sigorta poliçesini ekler, ustalıkla. Eylül başında Birleşik Havayolları, Boing ve Amerikan Airlines hisseleri üzerine konulan "Put Opsiyon"lar günlük ortalamayı 4, sonra 5, derken 11 kat aşar. Bu şu demektir birileri hisselerin hızla düşeceğine inanır, yatırımı "krize" yapar. 7 Eylül... Bomba kokusu alan köpekler İkiz Kulelerden çıkarılır. Güvenlikçilerin mesaileri gevşer, asansör boşluklarından matkap sesleri gelmeye başlar. 10 Eylül... Yüksek rütbeli subaylar, uçuş iptal talebinde bulunurlar. (Newsweek) Condoleeza Rice'dan San Francisco Belediye Başkanı Willie Brown'a, bir ikaz gelir. "Yarın sabah uçma!" 11 Eylül 2001 sabahı Kuzey Amerika Hava Savunma Birlikleri'nin tamamı teyakkuza geçirilir, avcı uçakları "Kuzeyli İhtiyatı" adlı tatbikat için Alaska'ya yollanırlar. Andrews Hava Üssü'nde doğru dürüst uçak kalmaz. Washington korumasızdır adeta... Nitekim sivil bir uçağın önünün kesilmesi istendiğinde telaşlanırlar. Neler olup bittiğini anlamaya çalışırken bir Boing ikiz kulelere çarpar. GÖZ VAR HİZAN VAR Saat 9.38 Arlington Virginia. Söylenene bakılırsa Amerikan Havayolları'nın 77 sefer sayılı uçağı Pentagon'un zemin katına çarpmıştır. 2130 metreden inişe geçerek iki buçuk dakikada zemine inebilmek... Bunun için tayyarenin 853 km/h'lik hızla 330 derece dönmesi lazımdır ki bir Boing bu manevrayı yapamaz. Hele hele kokpitte Hani Hanjaur gibi bir acemi oturuyorsa... Pentagon duvarında iki insan yüksekliğnde bir delik vardır. 47 m.uzunluğunda, 13 m. yüksekliğinde ve 38 m. genişliğindeki bir Boing'i bu oyuktan sokmak iğne deliğinden halat geçirmeye benzer adeta. Haydi gövde geçti, her biri 6 şar ton olan motorlar binada iz bırakmalıdır en azından. Halbuki deliğin yanındaki pencereler bile dağılmaz. Her ne kadar 100 tonluk Boingin yangın esnasında buharlaştığı iddia edilse de Titanyum 1688 derecede erir. Jet yakıtı sürekli beslense dahi 1100 dereceyi aşamaz. Sağa sola bırakılan birkaç tayyare parçası içinde A 3 ScottWarrior'a ait Turbo jet motorun ön şaft yatak muhafazası tespit edilir. İhtimal hurdalıktan getirilmiş hadise mahaline atılmıştır. Ki bunlar hızla toplanır, paketlenip kaldırılırlar. DUY DA İNANMA! Hepsi bir yana uçağın çarptığı söylenen aydınlatma direkleri yerden itina ile sökülmüş ve yan yatırılmışlardır, darbesizdirler, dümdüz dururlar. Hem nedendir bilinmez uçağın sürtündüğü (!) alanda çimler bozulmaz. Uzun lafın kısası Pentagon roketle (TomaHawk olabilir) vurulmuştur. Patlama anındaki çıkan gri beyaz ışık ve nitrogliserin kokusu bunu doğrular. 2.3 km ötedeki Sheraton otelinde kalanlar çarpmadan ziyade patlamadan söz açarlar. FBI n'olur, n'olmaz diye civardaki kamera kayıtlarına el koyar. Gelelim Pennsylvania'da düştüğü söylenen uçağa... Resmi raporlara göre Cleveland Ohio arasında rotasından sapan tayyarede kavga çıkmış, kahraman yolcular korsanlara posta koymuşlardır da filan. İtiş kakış esnasında uçak düş-müştür güya. İyi de gösterilen yerde enkaz yoktur, birkaç kırık dal ve 4.6 m uzunluğunda külle hurdayla dolu bir çukur gösterirler o kadar. Ne koltuk, ne bavul, ne kol bacak, ne de kan! Halbuki zikredilen uçak Cleveland'a inmiştir çoktan. Delta Havayolları bilgiyi doğrular. İkiz kuleler mühendisliğin zirvesidir, düşünebiliyor musunuz 100 yıl sürecek kasırgalara bile dayanabilir, yangınlara aldırmaz. Bütün gökdelenler öyledir aslında. Nitekim 1945 yılında bir B-25 bombardıman uçağı State Empire'a çarpar, 14 kiyi ölür ama bina yıkılmaz. Hatta İspanya'da 30 saat boyunca alev alev yanan bir binada çeliğin vasfı bozulmaz, çökme yaşanmaz. İkiz Kuleler 200 bin ton çelikten ve 425 bin metreküp vasıflı betondan yapılmıştır, 103 asansörü, 43.600 penceresi vardır. Bu devasa binanın çarpmadan 56 dakika sonra ve sadece "on saniye içinde çökmesi" akıl alacak şey değildir. Malzeme o irtifadan (417 metreden) boşluğa bırakılsa ancak 9,2 saniyede düşer aşağıya. Betonun toz haline gelmesi, çeliklerin dilim dilim dilimlenmesi, jet yakıtının becereceği işler değildir sonra. Uzatmayalım bina "kontrollü olarak" çökertilir. Nitekim şahitler yıkılmadan az evvel mükerrer patlamalar duyduklarını açıklar. MUMU YATSIYA KADAR Araştırma Enstitüsünden Van Romero "Çökmelerin sistemli olduğu ortada" der, tayyareleri hiiç ciddiye almaz. Ha iki gün sonra fikri değişir (!) o başka. Çelik standardında söz sahibi olan müesseseler de iskelet eridi iddiasını komik bulurlar. Tenakuza bakın ki çeliği eriten alevler Arap pasaportlarını yakamaz. Mezkur evrak zarar görmeden sokağa uçar, gider FBI elemanlarının kucağına konarlar (!) İtfaiyeciler lobide karşılaştıkları tahribatı anlayamazlar. Duvarlar ritmli bir şekilde patlar, mermerler kopup fırlar. Her ne kadar bunlar asansör boşluğundan düşen "alev topuyla" açıklansa da o boşlukta hava bulunmaz, hava olmayan yerde alevden söz açılamaz. Sadece girişte değil diğer katlarda ve metro tünelinde de patlamalar yaşanır. İnfilaklerin ardından siyah dumanlar çıkar. Uzatmayalım burada planlı kontrollü bir yıkım mevzubahistir. Nitekim kameralar yukarıdan aşağı zincirleme uzayan parıltıları yakalar. New York gözlemevindeki Sismograflar patlamaları kaydeder, dosyalayıp isteyene sunarlar. Kuzey Kulesi çökmeden birkaç saniye evvel kamera sehpaları şiddetle titrer ki yayında da görülebilir pekâlâ. O akşam 17.20'de, hadiseden 90 metre uzaktaki Dünya Ticaret Merkezinin 47 katlı ofis binası hiç bir sebep yokken olduğu yere çöker, herşey 6 saniye içinde olur biter... Burada CİA ve Savunma Bakanlığının büroları vardır. İkiz Kulelerin güvenliğini Kuveyt-Amerikan ortaklı bir elektronik şirketi (Securacom) sağlamaktadır. Bakın şu işeki Bush'un kardeşi Marvin adı geçen firmanın Yönetim Kurulu'ndadır. Eğer enkaz incelenebilse çok şey açığa çıkar ama buna izin verilmez, molozu okyanusa döker, delilleri karartırlar. Laden'li mi Laden'siz mi? ABD Hükümeti Afganistan'ın Celalabad kentinde ele geçirilen (!) bir kaseti yayınlar. Güya Bin Laden Eylül saldırılarını itiraf etmektedir orada. Ancak mezkur şahıs Bin Ladin'e benzemez. FBI'ın internet sitesine göre Usame solaktır. Ama bizimki sağ eliyle yazar. Parmağındaki altın yüzük, düzmece filmi hazırlayanların cehaletini ortaya koyar. Bin Laden El Cezire'ye verdiği demeçte "Çıkar kovalayan insanlar tarafından tertiplendiği anlaşılan saldırılarla uzaktan yakından alakam yok. Afganistan'da yaşamaktayım ve bu ülkenin yöneticileri böylesi operasyonlara sıcak bakmıyorlar" der açıkça... Düzmece kayıtlar Karakutular... Evet bunlar bulunur ama kayıtlar sır olmuştur. Donald Rumsfeld pilot kabini ses kayıtlarının kurtarılamadığını açıklar utanmadan. Hostes Betty Ong kaçırılan uçaktan bir görüşme gerçekleştirmiştir sözüm ona. - İsmim Betty Ong. Lüks sınıfta bıçaklanan biri var. Sprey sıktılar nefes alamıyoruz. Mutfak hostesimiz ve kabin amirimiz bıçaklanmış durumda. Pilot kabinine giremiyoruz, kapı açılmıyor. Ama Bayan Ong çok sakindir, elindeki metini okuyor gibidir. Hiç de öyle cinayet görmüş gibi konuşmaz. Mark Bingham olduğu öne sürülen biri de annesini arar. -Anne? Ben Mark Bingham (resmiyete bak) Seni seviyorum anne. San Francisco'ya gidiyorum. Üç adam uçağı ele geçirdi, yanlarında bomba olduğunu söylüyorlar. Ve ilave eder "Bana inanıyorsun değil mi anne?" Sonra bir daha " Bana inan!" Telaşsız pürüzsüz bir üslup, adam rolünü acemice oynar. Halbuki yolcu uçaklarının seyir yüksekliğinden bu kalitede ses alınamaz. Eğer o günlerde bu kadar net görüşülebiliyorsa, Amerikan Airlines yeni ses sistemlerine niye onca masraf yapmıştır? Di mi ama? Hayali korsanlar Derken Adalet Bakanlığı ölü hava korsanlarının isimlerini açıklar. Gelgelelim Velid El Şehri turp gibidir, Fas Kasablanka'dan el sallar, Abdulaziz Al Ömeri ise "Saudi Telecoms"ta bir mühendistir o sıralar. Denver'da okurken pasaportunu kaybetmiştir o kadar. Wail M. Elşehri de hayattadır, Gaffar Elgani Suudi Elçiliğinde çalışmakta, Halid Almidar Mekke'de programcılık yapmaktadır. Selim Al-Hazmi Yanbu'da bir kimya fabrikasındadır, Said Elhamdi Tunus'ta pilot eğitimi almaktadır, Ahmed Alnami Suudi Havayolları'nda... Hepsi bir yana Muhammed Atta akrabalarını arayıp sorar... Nitekim otopsi listesinde de yer almazlar. FBI Başkanı Robert Mueller "failler hakkında derin şüpheler taşıyorum" derken sıkıntılı anlar yaşar. Normalde ikiz kulelerde 50 bin kişi çalışır. Ancak o gün pek tenhadır. Hadi Türkler geç kalktıkları için sıyırırlar ama Yahudi'ler şuurlu bir şekilde mesai yapmazlar. İlerleyen günlerde binada bulunan firmalar bilgisayarlarındaki portföylere, muhasebe kayıtlarına ulaşmak ister. Bir Alman firması (Convar) enkazdan çıkan sabit diskleri kurtarmaya başlar. Ve Eylül başında gerçekleştirilen anormal finans hareketleri, yasa dışı alım satımlar ortaya çıkar. Demek ki bazı beyler eylemi biliyor, bekliyordurlar. (Reuters) Convar eline geçen bilgileri FBI ile paylaşır, ancak soruşturma açılmaz. Yağmalanan altınlar İkiz Kulelerin altı Dünyanın en büyük altın depolarından biridir. Arapların yanı sıra New York Metal Borsası, Nova Scotia Bank, Chase Manhattan Bank, New York Bank, Hong Kong &Shanghai Bank da ciddi miktarda "Külçe Altın" saklar. (TimesOnline) Söylenenler doğruysa yekunu 160 milyar doları aşar. Altın altındır, toza bulanmakla değeri azalmaz. Ancak yıkıntıdan külçeler çıkmaz. Sadece tünelde 10 tekerli bir TIR'ın damperinde 238 milyon dolarlık altın bulunur. (Diğerleri yürümüş gitmiş, bu arıza yapmış anlaşılan) Ve enteresan bir tespit daha.. Mıntıkada tek ceset yoktur. (Routers) Demek ki amcalar, profesyoneldir, temiz iş (!) çıkarırlar. Enkaz kaldırılırken "Ground Zero"ya giriş yasaklanır, işçilere kırmızı çizgiler çizilir ve "tünele yaklaşanların vurulacakları" söylenir. Eh pis kara petrol için bir milyon Iraklıyı öldüren tiranlar, bu dudak uçuklatıcı meblağ için iki kuleye ve iki bin insana acıyacak değildirler ya... Yukarıdaki bilgileri Dylan Avery, Korey Rowe ve Jason Bermas'ın çektiği 'Bozuk para' adlı belgeselden aldım... Şimdi bilgisayarınızı açıyorsunuz Google'a "Loose Change Türkçe altyazı" yazıyorsunuz, çıkıyor karşınıza. Daha neler var neler? Tafsilatıyla... Zikrolunan film "Şu an kızgın mısınız?" sorusuyla bitiyor. Cast akmadan evvel son bir kelime geçiyor: "Olmalısınız


.

Taif'in putunu yıkan sahabe Mugire-tebni Şu'be (Radıyallahu anh)

Ey Tâifliler! Bir de Arapların en akıllısıyız diye övünürsünüz, vah size! Lât dediğiniz nedir ki? Altı üstü taş. Görmez, duymaz, yararı da, zararı da dokunmaz. Bakın un ufak edeceğim onu, kıpırdayamayacak! Hazreti Mugire'nin valilik yaptığı Kufe. Hicri 5... Yer Taif! Yörenin güçlü kabilelerinden Mâlikoğulları Mısır meliki Mukavkıs'a bir heyet çıkarırlar. Sakîflilerden Mugire-tebni Şu'be'yi de yanlarına alırlar. Mugire'nin amcası Urve bin Mes'ûd tecrübeli bir insandır. Malikoğulları'nın nasıl mızıkçı olduklarını bilir, yeğenini engellemeye çabalar. Ancak Mugire görmeye öğrenmeye o kadar meraklıdır ki dayanamaz. Kafile sağ salim İskenderiye'ye varır. Mukavkıs, onları bir kilisede ağırlar. Bir süre dinlenir yorgunluk atar, akabinde saraya çağrılırlar. Kısa bir tanışma faslı... Melik, Taif ve Mâlikoğulları hakkında usulen bir şeyler sorar, dikkatini daha ziyade Hicaz bölgesindeki gelişmelere teksif eder, "Medine'den nasıl geçebildiniz?"der, "Nasıl oldu da sizi saldılar?" - Deniz yolunu tercih ettik, doğrusu çekiniyoruz onlardan! - Şüphesiz sizi de İslamiyet'e davet etmiş olmalılar? - Bizden kimse katılmaz onlara! - Peki ya kendi kavminden? - Uyan da oluyor, uymayan da... Kureyş ile iki defa savaştılar, birinde yendiler, diğeri ortada. ZEKAT NAMAZ - Onun insanlardan ne istediğini söyler misiniz bana? - Bir şey istemiyor. Sadece bir Allah'a inanmaya çağırıyor. Namaz kılın, zekât verin diyor. Günde beş kere saf tutar ibadete dururlar. Nisaba malik olanlar kırkta birini fukaraya ayırırlar... - Başka? - Muhammed hısım ve akrabâyı gözetmeyi, sözünde durmayı emrediyor. Riba, zinâ yasak. İçki içmiyor, hayvanları Allah'ın adıyla kesiyorlar. - Peki, O asil biri midir? - Evet kavminin nesep yönünden en seçkinidir. - Yalan söyler mi? - Asla... Kureyşliler "Emîn" der ona. - Daha ziyade kimler inanıyor? - Gençler! - Daha önceki Peygamberlere de ilk tâbi olan gençlerdi!.. Peki Medîne Yahûdîleri? - Ondan hiç hoşlanmadılar, arkadan vurdular ama yenildiler, dört bir yana dağıldılar. MUHASEBE ISTIRAP Bütün bunlar Mukavkıs'ın bilmediği şeyler değildir aslında... Bu davet Hatib bin Ebi Beltea (radıyallahu anh) tarafından ona da yapılmıştır zamanında... Kavminin tepkisinden korktuğu için kabul etmemiş, bile bile saplanmıştır batıla... Buna rağmen misafirlerine fikrini söylemekten korkmaz "Bilin ki Muhammed Peygamberdir" der, "Onu bizzat Îsâ bin Meryem müjdeliyor!" -Eğer bütün Arabistan da Müslüman olsa biz uymayacağız ona! Mukavkıs bu cüreti sevmez, yüzü ekşir, boşuna mı konuştuk gibilerinden bakar. "Eğer o, Kıptilere ya da Rumlara gelseydi, şüphesiz tabi olurlardı" der o kadar. Mâlikoğulları getirdikleri hediyeleri Mukavkıs'a sunarlar. Melik de misli misli mukabelede bulunur, zengin olurlar bir anda. Arkadaşları kazandıkları malın keyfini sürerlerken Mugîre'yi bir düşüncedir alır. Medine'ye gitmek o Serveri görmek için dayanılmaz bir arzu duyar. İskenderiye'de bulunduğu süre zarfında manastırları aşındırır, rahiplere son peygamberin vasıflarını sorar. MÜJDELENEN NEBİ Ebû Guseym kilisesi reisi dünya kaygılarından sıyrılmış bir ihtiyardır. Kıptîler onun rızâsını, duâsını almak için yarışır, hastalarını okuturlar. Ünlü rahip, Mugire'nin sorusunu büyük bir samimiyetle cevaplar: "Evet, o hatem-ül enbiyadır. Hazret-i İsa'nın haber verdiği Nebidir. İsmi Ahmed'dir. Arap'tır, ümmîdir. Ne uzun, ne de kısadır, ne esmer, ne de çok beyazdır. Gözlerinde hafif bir kırmızılık vardır. Saçını uzatır, kalınca kumaştan libas giyer, yemek seçmez. Kılıcını omzunda taşır ama sataşmayana çekmez. - Başka? - O, selem ağaçlarının yetiştiği yerden çıkar ve hurmalık bir yere hicret eder. Kendisinden önceki nebilerde bulunmayan hasletlerle donanmıştır. Diğerleri yalnız kendi kavimlerine tebliğ yaptığı hâlde, O, bütün insanlara gönderilmiştir! Diğer ümmetler mabetlerde ibadet eder ama onlar yeryüzünü mescit bilirler. Vakit nerede girerse, dönerler kıbleye. Dönüş yoluna geçerler... Aldıkları hediyeler heyettekilerin tavrını değiştirir, fazlaca sevinir, içer sızar taşkınlık yaparlar. Amcasının dedikleri çıkmaktadır, aralarında bir soğukluk başlar. Böyle giderse kılıçlar konuşacaktır ihtimal. İlk vuran Mugire olur ve rotayı Medine'ye çevirir ani bir kararla... Müslümanlar Hendek savaşına hazırlanmaktadır o sıralar. Münevver beldeye girer girmez Ebû Bekir (radıyallahu anh) ile karşılaşırlar. Hazret-i Sıddık'ın muhteşem bir hafızası vardır: "Siz Urve bin Mesud'un yeğeni değil misiniz?" diye sorar, alır onu evine götürür, nezaketle ağırlar. Mugire, "Benim yerim bu temiz ve nurlu insanların yanı olmalı" der ve başından geçenleri anlatır. Resul-i Ekrem de dinlemek ister ve çok memnun kalırlar. EFENDİMİZİN YANINDA Hazret-i Mugire o günden sonra Efendimizden ayrılmaz. Hudeybiye Antlaşmasında Fahr-i alemin yanı başındadır. Kureyşli müşrikler, Benî Sakîf reîsi Urve bin Mesûd'u elçi olarak yollarlar. Ki biliyorsunuz Hazret-i Mugire'nin amcası olur bizzat. Urve, Resulullah ile konuşurken bir ara mübârek sakalını okşar. Bu eski bir Arap âdetidir, samimiyetini gösterir güya. Mugire kılıcının tersiyle amcasının bileğine vurur, "Çek o elini, koparmayayım!" diye fısıldar. Gözleri ateş saçmaktadır adeta... Urve donup kalır. Yeğeni ne kadar değişmiştir böyle. Belli ki Müslümanlar Muhammed uğruna can vermekten kaçmazlar. Nitekim Kureyş ileri gelenlerine "Ben ne Kisralar, ne Kayserler, ne Necaşîler tanıdım" der, "Fakat böyle bir bağlılık görmedim. Gelin beni dinleyin, uğraşmayın onlarla!" Urve bin Mes'ud sözünün eridir, ilerleyen günlerde kendiliğinden gelecek ve hulûsu kalp ile kelimeyi şehadet getirecektir. Dahası kavmini davet için izin ister. Efendimiz Taiflileri iyi tanır, 'Seni öldürmelerinden korkarım!' buyururlar. SAKİF, TAİF Hazret-i Urve "Beni çok sever, uyandırmaya dahi kıyamazlar" dese de Efendimizin endişeleri yerinde çıkar. Hemşehrileri bu bilge insanı gözlerini kırpmadan şehit eder. Resul-i zişan çok müteessir olur, müminler cenge hazırlanıyorlardır ki haram aylar girer. Sakiflileri korku basar. Öyle ya bütün Arabistan, Müslüman olmuştur. Bu sele daha ne kadar dayanırlar? Sakifliler, Kinane bin Abdiyaleyl başkanlığında bir heyet teşkil eder Medine'ye yollarlar. Hazret-i Mugire onları gelişlerinden tanır ve çok sıcak karşılar. Efendimiz Sakiflileri bizzat Mescid-i Nebiye açılan odalardan birinde ağırlar. Heyet iman ile şereflenip döner ama Taifliler kibirli ve azgındırlar, fuhşu ve faizi bırakmaya yanaşmazlar. Zekatı masraflı, namazı zahmetli bulurlar. Arabistan'ın en verimli bağları onlardadır, şarapsız yapamazlar. Falcılık ayrı hastalıktır sonra... Heyet İslam'ı anlatsa da itibar etmez, ünlü putları Lat'a dönerler inadına... Çok büyük bir puttur bu, apartman gibi kat kat. "Rabbe" der, secdeye kapanırlar. Evet o orada durdukça Taif'de yeni bir devir başlamaz! Nitekim Efendimiz Ebû Süfyân ile Mugîre'yi (radıyallahu anhüm) Lat putunu yıkmaya yollar. Ebû Süfyân çok ihtiyatlı ve pek zekidir. Kendisi Zilherem'de kalır, Mugîre ve ondokuz genci Tâif'e sokar. Hazret-i Mugire akşamdan kabilesiyle (Muattiboğulları) buluşur, tedbirini alır. Sabah çarşının en kalabalık olduğu saatte elinde baltayla Lat'ın kapısını parçalar. Akrabaları silahlanmış köşe başlarını tutmuşturlar. Müşrik kadınları başlarını açar, saçlarını yolar, lanetler beddualar yağdırırlar. Oraya buraya koşar erkeklerini çarpışmaya çağırırlar. Taifli müşrikler hazırlıksız yakalanmış, bu ani gelişme karşısında tutulup kalmışlardır. Lakin şehirde ciddi bir güçleri vardır, kılıç kuşanmaları zaman almaz. Ebu Süfyan işte tam o kritik eşikte şehre girer, küfür cephesinin adeta kolunu kanadını kırar. Putu yıkmak mesele değildir, iş ki gönüllerdeki putlar yıkıla... Hazret-i Mugîre bunu yapacak, putperesliğin nasıl boş bir şey olduğunu gösterecektir halkına. ÇIĞLIKLAR ZILGITLAR Nitekim elindeki balta ile ilk darbeyi vurur ve kendini sırt üstü yere atar. Sanki ıstırap çekiyormuş gibi titremeye başlar. Müşrikler çok sevinir, kadınlar zılgıt atar, "Rabbe, onu öldürdü" diye çığlıklanırlar. Mugire uğultunun kesilmesini bekler ve sıçrayıp ayağa kalkar. "Ey Tâifliler" der, "Bir de Arapların en akıllısıyız diye övünürsünüz. Bu ne ahmaklıktır, vah size, vah ki vah! Lât dediğiniz nedir ki? Altı üstü taş. Görmez, duymaz, yararı da, zararı da dokunmaz. Bakın şimdi un ufak edeceğim onu, kıpırdayamayacak. Nitekim balyozlarla baltalarla girişir kısa bir süre içinde bir moloz yığını bırakırlar. Lât'ın kapıcısı Aclân bin Attâb'a göre ünlü put sabretmektedir ama temele inince çok kızacak(!) Sırf bu söz üzerine temellerini de söker sağa sola savururlar. Bakın şu işe ki altından hayli altın ve gümüş çıkar. Bunlarla bir süre evvel şehid edilen Urve bin Mes'ud'un borçlarını kapatırlar. Putla birlikte tabular da yıkılır, Taifliler fevç fevç İslama koşar, şehirden Kur'an sesleri yükselmeye başlar. Hidayet Allah'tan! (Celle Celalüh) Hazret-i Mugire, Bî'at-i Rıdvân'da da bulunur. Mekke'nin fethinde, Huneyn Gazvesinde, Tebük Seferinde mühim işler yapar. Derken Vedâ haccına katılır. Resûlullahın âhirete teşriflerinde techiz ve tekfininde vazife alır. Allah'ın habibi defnedilirken yüzüğünü düşürür. Hazreti Ali'nin izni ile nurlu kabre iner ve Server-i alem'in ayaklarını sıvazlar. İki cihan serverine son dokunan o olur bu dünyada. HAZRETİ MUGİRE ANLATIYOR Resulullah bir gece ayakları şişinceye kadar namaz kıldı. Sordum: Allahü tela sizin geçmiş - gelecek bütün "zelle"lerinizi afvetmedi mi? Cevap muhteşemdi: "Şükreden kul da mı olmayayım?" HALİFELERİN HİZMETİNDE Mugire (radıyallahu anh) Yemâme harbinde mürtedlere, Şam ve Yermük'de de Rumlara karşı savaşır, bu arada gözünden yaralanır. Hazreti Ömer'in hilâfetinde Irak'ın fethine katılır. Kadisiye Meydan Muharebesi öncesi Müslümanların sefirliğini yapar. O günlerde yeryüzünde üç imparatorluk vardır, Habeş, Sasani, Bizans! İran şahı Zü'l-Hâcibin takmış takıştırmış kurulmuştur tahtına. Muhafızları ipekli elbiseler, küpe ve bileziklerle dizilmiştir ardına... Mugire silahlarını vermeye yanaşmaz, bu yüzden iki güçlü muhafız koluna girer, alırlar araya. Kabul salonunda dağ gibi ilerler, harbesini yere vura vura! Metal sesi tak taak kubbede çınlar. Kıyafeti sadedir ama bir heybet, bir vakar! Şah: "Siz aç ve perişan bir kavimsiniz. Biraz yiyecek vereyim de dönün" der, alaya alır aklı sıra... Mugire bin Şube konuşmasına Allah'a hamd ve sena ile başlar; "Evet" der "Biz İslâm'dan önce dediğiniz gibiydik. Ancak Allahü Teâlâ aramızdan en asil, en şerefli, en eminini elçi gönderdi. O bize bu toprakların fethedileceğini müjdeledi. Resulü Zişan ne söylediyse çıktı. İnanın bu da çıkacak! Arkadaşlarım bu debdebeyi bitirecek, şu zenginliği elinizden alacak!" ÖPÜLECEK KILIÇ Ekabir takımının beklemediği sözlerdir bunlar. Şaşırır telaşlanırlar. Yenilgi tanımayan komutan Rüstem hiddetle öne çıkar. Mücevherlerle süslü kılıcını, Hazret-i Mugîre'ye gösterir ve "Sefir hazretleri" der, "Ben bu kılıcı çok öptürttüm, haberin ola!" -Kılıcını değil, kınını öpmüşlerdir. Alkışçılara aldırma! Sonra kendi kılıcını sıyırır "Bence bu daha keskin, kendi elimle bileyledim. İnanmazsan gel de bak!" Temaslardan bir netice çıkmaz ama İranlıların yüreklerine korku salar. Nitekim Kadısiye'de Sasani kurmayları akıl almaz hatalar yapar ve mağlup olurlar. Nihâvend ve Hemedan savaşları da zaferle neticelenir, binlerce yıllık mazisi olan imparatorluğu gömerler tarihin tozlu yapraklarına. Hazret-i Ömer (radıyallahu anh), Mugire'yi önce Basra (638), sonra Kûfe Vâliliğine tâyin eder. Vâliliği esnâsında gelir ve gider hesâbı tutar, faaliyetleri, tayinleri, vakaları yazıya döker, arşivleyip saklar. Halife bu usulü pek beğenir, diğerlerinin de tatbik etmesini arzular. Osman-ı zinnureyn devrinde Medîne'ye çağrılır, başkente güç katar. Sonra tekrar Kûfe Vâliliğine tâyin edilir. Bu arada hâricî isyânını bastırır, sükuneti sağlar. Hazret-i Muâviye de onu çok takdir eder, bilgi ve tecrübesinden istifadeye bakar. Vefâtına kadar Kûfe Vâlisi olarak kalır. 670 senesi Şaban-ı şerif ayında taundan vefât ettiğinde yetmiş yaşındadır. Mugîre radıyallahü anh, Arap dahilerinden biridir. İhtiyatlıdır, teşkilâtçıdır. Karışık meseleleri kolayca hâlleder, sıkıntılı durumlarda bir çıkış yolu bulur mutlaka. Hazreti Mugîre'den: >> Mugire radıyallahu anh hayli talebe yetiştirir, rivâyet ettiği yüz otuz üç hadis-i şerif geçer kitaplara. "Evlenmeden evvel, Server-i alem'e danışmıştım" der. Sordular: "Zikrolunan hanımı gördün mü?" - Hayır yâ Resûlallah. - Onu gör! Birbirinizi görmeniz, muhabbetinizi artırır zîrâ. >> Bir kimse evine girdiği zaman selâm verirse, şeytan, "Artık, benim burada duracak yerim kalmadı" der. Sofraya oturup yemeye başladığı zaman, Allahü teâlânın adını anarsa, "Benim burada ne duracak yerim, ne de yiyecek bir şeyim kaldı" der ve eli boş çıkar... >> Arkasından saç baş dağıtarak ağlanılan ölü, feryâd ve figân sebebiyle düçar olur azâba. >> Ölülere kötü söylemeyiniz, zîrâ bu sebeple hayâttaki yakınlarını incitmiş olursunuz.

Bir deste özlem...

27 Eylül 2009 01:00

 

A -

A +

Öğretmen, gazeteci, şair CEVDET SÖZTUTAN MAŞALLAH DEYİN Soldan sağa Ömer, Hanefi, Sadık, (arkadakiler) Mehmed, Cafer, Cevdet... Altı kardeş, altı gazeteci, altı ayrı yazar... Söztutanlar yazdıkları kitapları üst üste koysalar, boylarını aşar. Kolay yazan biri değilim ama üzerinde çok uğraşırım... İsterim ki yazı aksın, pürüzlerinden arınsın, berraklaşsın. Ama olmaz, bu bilgisayar denen alet içinizi bayıltır, ekran göz kapaklarınıza asılmaya başlar. Zaten satırları değil, ezberinizdekini okuyorsunuzdur, cümleler kontrolünüzden çıkar. Gazeteyi eline alınca bir bakarsın.. Aman ki aman! Ne hatalar, ne hatalar! Şimdi hatırlamıyorum ama yazının birinde bir tatsızlık görmüştüm yine. Gerçi öyle mana bozan bir şey de değil ama... Olmasa daha yakışacak. Önce canım sıkıldı, sonra "adaaam sen de" dedim "bunun kim farkına varacak?" Ne kadar geçti bilmiyorum. Cevdet abi geldi, "Bir şey söylesem darılır mısın?" - Estağfirullah. Tuttu tam da orayı gösterdi, "şöyle mi olsaydı acaba?" Baktım estetik kaygıları dorukta... Eee bir şair o... Ve şairler kolay yetişmiyor. MAHCUP MÜTEVAZI Yaş, tahsil, eser, statü... Nereden baksanız bizden yüksekteydi lakin daima alttan alır, boyun büker, yere bakar. Nasıl mahçup, nasıl edepli bir insan... Bir ara ünlülerin latifelerini toplamıştı... Ama öyle kah kih güldürenleri değil, düşündürenleri... Zekice olanları, en zarifleri... "Rica etsem bakabilir misin" demişti müsveddeleri uzatırken, "çizmek karalamak serbest, n'olur acıma!" İnanabiliyor musunuz Cevdet ağabeyin kitabına tek çizgi atamadan iade ettim. Bir insan bu kadar mı titiz olur ya? Ne editöre, ne musahhihe ihtiyacı var, ver gitsin baskıya... Efendim Söztutanlarla talebelik yıllarından tanışırdık... Erzurum'dan. Sarıkamış'a bağlı bir köydendiler (Sırataşlar). 6 erkek iki kız.. Hepsi de sınıfının birincisi... Teşekkürler, iftiharlar... Babaları gönlü zengin bir fukara... "Yeter ki okuyun" diyor "ceketimi satarım icabında!" Yakaları erimiş, soluk bir rençper ceketi... Hani kaç para yapacaksa? Adamcağız köy kahvesinde çocuklarının karnelerini gösterirmiş dostlarına. "Türkçe beş, aritmetik beş, hayat bilgisi beş... Baştan aşağı âlâ, çok da güzel okuyor kerata!" Tam oğulları maaşa geçer, adamcağız vefat eder, demek ki rahatlık yok dünyada. Cevdet Abi en büyükleriydi, hem öğretmenlik yapar hem de edebiyat fakültesinde okurdu üniversite yıllarımda. Derslerini çok ciddiye alırdı, onca talebe içinde belirmiş, sivrilmiş, Prof. Dr. Kaya Bilgegil'in gözdesi olmuştu bir anda... Kırık dökük bir maaş, çoluk çocuk, yetmedi onca kardeş başında... Ama dünya gailesini umursamaz, aksine idealistti hem dünyayı kurtaracak kadar. Aradan yıllar geçti kardeşi Mehmet, İhlas Dergi Grubu Başkanı oldu, diğer kardeşi Sadık, Spor Servisi Sorumlusu. Cafer Abi bulmaca sayfasını deruhte ediyor, Hanefi gece editörlüğü yapıyordu. Ömer Söztutan ise spor muhabiriydi, "Söz Market"e başlamamıştı daha. Olacak şey mi yani, beşibiryerde altıncısı dışarıda... İŞİ VER UNUT! Gazeteci olmayan tek Söztutan da dayanamadı, katıldı halkaya. Muhabirlik, musahhihlik ne dedilerse yaptı. İşi ver unut, tek başına ordu... Adeta Deli balta! Fotoğraf çeker, film yıkar, montaj pikajdan anlar... Haber de yazar, mizanpaja da kafa yorar. Nitekim aldığı ödülleri dizse burdan yol olur Şam'a... Gün geldi Erzurum baskı tesislerini kurmak gibi zor bir işin altına girdi ve çıktı yüzünün akıyla.... Mart 2003... Osman Sağırlı ile Irak'a gideceğiz. Oğlu Faruk İHA naklen yayın arabasıyla Bağdat'ta... Cevdet Abi utanıp sıkılarak bir paket kattı yanımıza. İki de bir "kusura bakmayın" diyor, "zahmet olmazsa..." Zaten ufacık bir çanta.. İçinde kazak, çamaşır filan var ve hiç unutmam bir de çikolata... Neyse Amman'dan çıktık yola... Belki bin kilometre gittik otobanda tek araba yok, gel de tırsma. Bağdat'a dışardan bakarsanız felaket! Ne kadar çukur varsa ham petrol doldurmuş yakıyor, sözümona dumanla perdeleme yapıyorlar. Uçaksavar mermileri bizim ilk mektepte çizdiğimiz sınır çizgileri gibi kesik kesik izler bırakıyor havada... Neyse arkadaşlarla buluştuk, Faruk da aralarında. Garibim başına bir madenci lambası takmış, gece botlarıyla yatıyor. Meğer yakınlara bombalar düşünce elektrikler gidiyor, çok işe yarıyormuş bu lamba. Botlara gelince.... Bombardımanda isabet almasanız bile camlar, fayanslar kırılıyor, yerlere saçılıyor. O heyecanla kalktın yürüdün ayakların yarılır maazallah. Zaten ülkede ilaç yok, hekim yok, sargı bezi bile karaborsa... Üç beş kesik yüzünden iş alırsın başına... BİRLİKTEN KUVVET... Bağdat kuşatma altında iken İHA ve gazetemiz dışında hiçbir kurum muhabir bulunduramadı orada. Haber yoğunluğu nasıl arttı anlatamam, akşam geliveriyor bir anda. Bombalara aldırmıyoruz artık, mazot ya da ekmek bulmak için daha büyük savaşlar veriliyor zira. Gündüzler hızlı akıyor ama geceler bitmiyor. B-52'ler uğuldayınca müezzinler minarelere çıkıyor yanık yanık sela okuyorlar. Bombalamada genelde bir hat tutturuyorlar, uçağın hangi doğrultuda ilerlediğini anlayabiliyorsunuz pekâlâ... Eğer ses ve sarsıntı yaklaşıyorsa fena, uzaklaşıyorsa vur kafayı yat, zinde çık sabaha! Sesiyle ışığıyla gelen patlamalar neyse de sessiz sedasız kopan sallantılar yok mu ödünüzü koparıyor. Karyolanız bir o yana bir bu yana gidiyor, kolonlar çatırdıyor. Bunu çözebilmiş değilim hâlâ, mermiler Dicle'ye mi düşüyordu yoksa? Hemen arkamızdıki apartmanda Fedayun-i Saddam'ın muharipleri kalıyor. Çatıda milisler, ağır makineliler... Hedefteler ihtimal.. Komşuyu vururlarsa ayvayı yedik, barındığımız bina zor kalır ayakta... Zamanla şamataya alıştık, Faruk da lambasını botlarını savurdu attı kenara. Camlara koli bandıyla şeritler çektik, evet kırılabilir ama dağılmazlardı bundan sonra. Hasılı karıştık gitti hayata, paso çay içiyor, şişe (nargile) çekiyoruz arada. Neşemiz yerine geldi. Dertleri zevk edinirsen kolay, salla gitsin aldırma... Ama aldıranlar da varmış.. Cevdet abi gibi mesela... Baba olmak kolay mı? Garibim kalemiyle dertleşmiş ve muhteşem bir eser çıkarmış ortaya... (Gül kül oldu Bağdat'ta!) Bir ayağımız Eyüp'te Gönül bağımız Eyüp'te Ümidim odur ki Hak'tan; Son toprağımız Eyüp'te... Sizin hiç... Siz, hiç gecenin bir yarısı acılar içinde kıvranan babanızın son sözlerine şahit oldunuz mu? "Çocuklar sana emanet hanım! Onları dinine milletine hayırlı evladlar olarak yetiştir" diye fısıldarken uyuyor numarası yaptınız mı? Sizin hiç ölüm döşeğinde "Hastane yollarında arabalarınızı kullandık. Hakkınızı helal edin n'olur" diyecek kadar ince düşünen bir ablanız oldu mu? Peki ya ağabeyiniz? "Hayat hayal. Babam kırk küsurunda gitmişti ben elliye vardım, şükürler olsun doya doya yaşadım" diyen bir ağabeyiniz? * * * Burnundan kıl aldırmayan doktorların, azarlamayı marifet sanan hemşirelerin kol gezdiği kirli, bakımsız bir devlet hastanesinde ziyaret etmiştim onu... "İki projem vardı sağlığım elvermedi" demişti. "Biri hastane koğuşlarında sürünen bir gencin romanı. İkincisi Sarıkamış'ın kitabı." -Abi yaparsın inşallah, tatile çıkarız olmazsa... -Ne zaman? -Yaza! - Ölme Cevdet, yaz gelecek... - Niye öyle söylüyorsun abi? -Tabiplerde ilaç yoktur yaramaa! Ansızın sustu, yanındaki boş karyolayı gösterdi parmağıyla. "Gencecik çocuktu, sabaha karşı vefat etti. Bak dün doluydu, bugün boş. Zaten dünya boş, bomboş! Şimdi sen kesin bir hikaye çıkarırsın bundan, sonuna da Yunus'un mısralarını ekle: "Ölür ise ten ölür, canlar ölesi değil!" Kanser kitlesi beyninin altındaydı. Gözünden burnundan sıvılar taşıyordu, halinden şikayet etmezdi ama ıstırabı dayanılmaz olmalıydı. Çarşafları mıncıkladığını görünce morfinle uyutmaya başlamışlardı. Kandil gecesi bir arkadaşı aradı. "Cevdet'i verir misin?" -Abim uyuyor. -Yaaa kaldır kardeşim. Mübarek gece! Böyle erkenden yatılır mı? Erkenden de yatılırmış! Ecel genç, yaşlı dinlemiyor. Vakti gelen gidiyor. > Sadık Söztutan NASIL unutulur? Mektebe başlamamışım henüz, haşarılık had safhada... Mahallenin yukarısında bir insanın ancak eğilerek geçebildiği bir tünel var, içinde koşuyoruz bir o tarafa bir bu tarafa... Yukarıdan biri saçımı çekti sanki. Tünelden çıktığımda ne görsem beğenirsiniz, üstüm başım serapa kan. Başımın yarıldığını neden sonra anladım, feryat figan. Babam koştu geldi, bir taksi tuttu. Hastaneye acilden girdik, klakson çala çala. (Ne önemli şeylerdi ama...) Neyse çıktık, babam bir koli çikolata aldı. "Bunları arkadaşlarına ver" dedi, "sadaka belaları def eder zira!" Sadece birini yedim, gerisini dağıttım. Küçümencik oğlanlara, saçı örgülü kızlara... Uzatıyorsun gülüyor, uzatıyorsun gülüyor. Paylaşmanın tadını aldım ilk defa. Babam belirli aralıklarla gazete bayilerini gezer, satış rakamlarını toplar. Eğer bir bayi iadesiz satış yaptıysa yüzünde güller açar. "Gir istediğini al" der, ya da atar elini cebine, bir beşlik sıkıştırır avucuma... Gazete satışları ile harçlığım arasında bir nispet kurulmuştu açıkça... Kim bilir belki de bu yüzden içimize işledi... Elimde değil, gazetemizin başarıları nabzımı artırır hâlâ. NE FİSKE NE AZAR Geldik ortaokula. Diplomayı önüne koyarsam bisiklet alacak bana. Öff ki öff... 2. sınıftayım daha! O gün bir mahalle arkadaşım bisikletini verdi, "haydi bir tur da sen at." Acemilik işte zikzaklar çize çize başladığım serüven, acı bir fren sesiyle bitti. Bana bir şey olmadı ama bisiklet bisikletlikten çıktı bu arada. Eve geldim, kimseye bir şey hissettirmeden daldım yatağa. Sabah kalktım hane halkının yüzünde tebessüm var. Ohh çok şükür, demek ki her şey yolunda. Gözüme bir parıltı ilişti. Baktım, aaa balkonda çil çil bir bisiklet. Heyecanlandım. Babam "önce kahvaltını yap oğlum" dedi, "sonra!" Lokmaları peş peşe yuvarlayıp balkona çıktım. Bir baktım dün otobüse ezdirdiğim bisiklet de yatıyor kenarda. Sonradan öğrendim... Meğer o gece arkadaşımın ailesi gelmiş, yağmış, gürlemiş babamı hırpalamışlar. Garibim ani bir kararla kalkmış, bir bisiklet onlara almış, bir bisiklet de bana... Ne bir fiske, ne iğneli bir söz... Söyleyin nasıl özlenmez böyle baba... YAZSAM İYİYDİ AMA... Babam çok yazar, benim de yazmamı arzulardı. Bir gün albenili bir hatıra defteri koydu önüme ve şu satırları karaladı ilk sayfaya... Sevgili yavrum! Hayat geriye bakıldığında hiç yaşanmamış gibi kısa; ileriye bakıldığında sırlarla dolu meçhul, uçsuz bucaksız umman. Geçmiş ve gelecek arasındaki o ince çizgi... "Şu an" var ya, işte odur önemli olan. O an ki, her an eskiyor, her an yenileniyor. Her an yeni bir sermaye sunuluyor sana. Bak oğlum her gününün muhasebesini yap, hatıralarını yaz! Belki gelecekte yolunu aydınlatacak ışıklar bulacaksın onda. Bugün sevindiğin ya da hüzünlendiğin hadiselere ileride daha farklı bakacaksın. Ki olgunluk diyorlar buna... Yavrum, günlük tutmak sana; yazma mesuliyeti, şuur, disiplin kazandıracak. Hatıralarına sahip çıktıkça kendine saygın artacak. Şu günlük senin hayatındır zira. Hayatının da, senin kadar güzel olmasını dilerim... Fi Emanillah! 23.01.2002... *** Ve üç gün sonra bir yazı daha... Ah be evladım! Görüyorum ki, günlüğünü eline bile almamışsın, bari tek bir cümle olsa! Biliyor musun, benim nazarımda sütünü içmeyen çocuk gibisin hâlâ! Öyle ya! Yazmadan nasıl besleneceksin ki? "Yazmak yaşamaktır" demiş bir edip. Okumak nedir peki? Okumak da mana kazandırmaktır hayata. Yaşadığının farkına varmak! Unutma, paylaşıldıkça artan iki şey var: Sevgi ve bilgi... Ve bir paragraf Saadet-i Ebediyye kitabından: Evlat ana baba elinde emanettir. Çocukların temiz kalpleri kıymetli cevherdir, onlar mum gibi her şekli alabilir... 26.01.2002 > Ahmet Faruk Söztutan Kabir alma, komşu al! Cevdet Abiyle hukukumuz eskilere dayanır, taaa Erzurum'da Matbaa Müdürü olduğu yıllara. Sakindir, mütebessimdir, yanlışlarımızı görmezden gelir, üstümüze varmaz. Yıllar sonra yine buluştuk İstanbul'da... Cevdet Abi bir Asitane hayranıydı, Eba Eyyûb hazretlerine karşı anlatılmaz bir muhabbeti vardı. Hatta "Bir ayağımız Eyüp'te / Gönül bağımız Eyüp'te / Ümidim odur ki Hak'tan; / Son toprağımız Eyüp'te..." şeklinde bir dörtlük yazmıştı. Vefat ettiği gün kardeşleri aradı, "Yakuplu'da kabir yeri alındı, kazıldı ama biliyorsun rahmetli Eyüp âşığı idi, zorlasak bir yer bulabilir miyiz acaba?" Derhal Mezarlıklar Müdürlüğüne gittim. Yok, yok, yok... Gazeteci filan da dinlemiyor, esnemiyorlar. Israr ısrar ısrar... Nitekim kapı araladılar. "Merkeze git, bir görevli al, boşluk bulursan ne âlâ?" Zincirlikuyu'ya koştum yanıma iyi niyetli bir adamcağız taktılar. Soruyorum burası olur mu? Elindeki dosyaya bakıyor "Hayır altında kabir var." Peki ya burası? "Yol olacak!" Ya bura? "Çok dar, tabut sığmaz!" Ümidim kırıldı, "n'apalım Yakuplu olsun artık" demek üzereyim ki bir köşe bulduk ama altı kaya... Namaza birkaç saat kalmış, "ha gayret" dedik giriştik, nasıl çalışıyoruz ama.... Ben böyle güzel bir toprak kokusu duymadım daha. Mis, mis... Anlatılmaz bir letafet var, yatasım geldi inanın. Marketçi Hamdi ağabeyimizin rahmetli hanımı çok saliha bir insandı. O gece rüyada görüyor, soruyorlar "Nasılsın?" - Çok şükür düşünemeyeceğiniz nimetler içindeyiz. Dün mübarek hocamız 'bir misafirimiz geliyor" buyurdular, "kalk sil, süpür, hazırla, komşunu karşıla!" Meğer o hanımefendinin yanı başını kazmışız iyi mi? Dönmüş dolaşmış gelmişiz o noktaya! > Osman Sağırlı


.

Bir hüzün şairi: CAHİT SITKI

4 Ekim 2009 01:00

 

A -

A +

Neylersin ölüm herkesin başında. Uyudun uyanamadın olacak. Kimbilir nerde, nasıl, kaç yaşında? Bir namazlık saltanatın olacak, Taht misali o musalla taşında. TESELLİYİ ŞİİRDE ARADI CAHİT SITKI TARANCI Cahit Sıtkı Tarancı'nın doğduğu ev şimdi müze... Şairlerin mevsimleri vardır, Cahit Sıtkı'ya da Ekim'i yakıştırırlar. Mısralarının güz ve hüzün kokması bir yana, böylesi bir Ekim günü (4 Ekim 1910) doğar, yine bir Ekim günü (13-Ekim-1956) toprağa bırakırlar. Hüseyin Cahit, Diyar-ı Bekir Cami-i Kebir Mahallesinde Akkoyunlu, Artuklu ve Osmanlı çizgileri taşıyan 3 asırlık bir köşkte (bir ara hastaneydi şimdi müze) doğar. Avlulu, havuzlu, oturaklı, ferah ve müzeyyen bir binadır bu. Salonlar, kilerler ve 14 yüksek tavanlı, oda... Güneyde kış köşesi, kuzeyde yaz köşesi... Bahara doğuyu ayırmış, sonbahara batıyı münasip bulmuşlar... Albenili kasr, siyah bazalt taşından yapılmıştır, mimarı yer yer ak mermerler de kullanır, dantel gibi oturtur yuvasına. Ev kalabalıkçadır, gün boyu aşçılar, seyisler koşturur. Dadılar, lalalar, halayıklar... Babası Bekir Sıtkı eşraftandır... Şehirde Pirinçcizade namıyla marufturlar. Bu saray parçasında sık sık meclisler kurulur, edebi sohbetler dem tutar... O devrin Diyarbakır'ı zaten çok nezihtir, Arabi Farisi bilmek, aruzdan, vezinden anlamak meziyet sayılmaz. Peki evin bir kütüphanesi? Herhalde yani, sorduğun şeye bak... Şimdi düşünelim, varoşun izbelerinde doğan, kitap bulamayan, destan dinlemeyen, ozan tanımayan, sütten kesilir kesilmez ekmek kavgasına başlayan ve beş gazoz kapağı için arkadaşının kafasını yaran biri şair olabilir mi? Olur ama nadirattan! Konak çocukları maça 1-0 önde başlar. GURBET ÖYLE ACI Kİ... Niye öyle yaparlar bilinmez Cahit'i el kadar tıfıl iken İstanbul'a yollar, Saint Joseph'e yazdırırlar. Zikrolunan mektep pek kasvetlidir, çocukcağız mösyü misyonerlerin elinde bunalmaya başlar. Zaten mariz olan ruhu iyice kararır, içine kapanmaya başlar. Annesi Arife Hanıma hüzünlü mektuplar yazar. Babasına yolladıkları daha bir ağdalıdır, uzun peşrevlerden sonra "tamamen duygusallaşır". Yok şu tarihe kadar şunca lira yollanmazsa şöyle olurmuş da filan... Zaman zaman kendine de mektuplar atar. Enim konum bekler ve zarfı heyecanla açar. Hatta anlatırlar bir keresinde yerde bir kız fotoğrafı bulur, yanına şiirler ilave eder kendine yollar. Hoş, aşkın en dertsizi hayaldeki değil midir? Kalem elinde nasıl olsa, uydur uydur yaz! Cahit Sıtkı karakterinin şekillendiği yıllarda kesif bir Batı bombardımanına tutulur, yat kalk Moliere, ye iç Lamartine! Rimbaud ve Mallarme kusturasıya kadar! Haliyle Frenk dili ve edebiyatının tesiri altında kalır. Bilhassa Baudelaire, Verlaine çocuğu peşine takar. Cahit, Saint Joseph'e hiç ısınamaz, nitekim ani bir kararla Galatasaray Lisesi'ne kaçar. İşte ahbabı akranı Ziya Osman Saba ile burada tanışır, birbirlerinin şiirlerini hikayelerini okurlar. Bir gün cesaretini toplayıp Servet-i Fünun'un kapısını çalar (1930), Halit Fahri'nin (Ozansoy) önüne 20 tane şiir koyar. İçinden biri seçilir ve yayınlanır. İmzasını gördüğü gün içi içine sığmaz, adeta göklerde uçar. Cahit Sıtkı "Sanat için sanat" umdesine bağlı kalır ve çoşkulu mısralara imza atar. Üslubu sadedir, girift, müphem, muğlak mecazlardan kaçar. Mevzuları hayatın içinden seçer. Yazdır, kıştır, bahardır, doğumdur, okuldur, düğündür... Bir de vefat tabii.. Kaçılmaz hakikat... Ki her nefis onu tadar. ÖLÜM KORKUSU OLMASA... Cahit ölümden pek korkar, kabir kefen dendi mi sıkıntılar basar, ağıtlar yakar. Bazen isyan çizgisinde dolanır, validesine dahi sitemler serzenişler yollar: "Anne sana kim dedi yavrunu doğurmayı?/ Sanki karnında fazla yaramazlık mı ettim?" Cumhuriyetin ilk yıllarıdır, değerler alt üst olmuştur, insaf izan alabora... Aydınlar bağnaz, yobaz ve aymazdırlar. Açar ağızlarını, gözlerini yumar, ecdada hakaret yağdırırlar. Basit 23 Nisan şiirleri yazanlar malı götürür, Cahit'i yok sayarlar. Osmanlıya söverek yükselmeyi o da bilir ama böyle bir yola asla sapmaz. Kafası karışıktır, boşa koyar dolmaz, doluya koyar almaz... Evet, Cahit Sıtkı da sistemin ürünüdür, lakin istenildiği gibi kupkuru bir materyalist olmaz. Şaşırdım kaldım nasıl atsam adım; Gün kasvet gece kasvet. Bulutlar, sisler içinde bunaldım; Gök mavisine hasret. *** Olmuyor seni düşünmemek Tanrım, Ummamak senden medet. Suyun dibine vardı ayaklarım; Suyun dibinde zulmet. *** Kalmadı ümidin soluk ve cılız Işığında bereket. Ve ölüm, kapımda kişner, sabırsız Bir at oldu Cahit, ölüm ve ötesini çok düşünür, kabir ve mahşer üzerine pek kafa yorar. İyi de akıl bir yere kadar... Ey her gün gölgesini omzumda duyduğum el, Gölgesi kendisinden bin kere beter ölüm Her gece karanlıkta karşıma çıkan heykel, Herkes gibi bana da bir gün mukadder ölüm. Eğer bir alimin dizi dibine çökebilse, bir mutasavvıftan ilim ve edep öğrenebilse Anadolu yeni bir Yunus'la tanışabilir ama olmaz. Yine de mısralarında tekke şairlerini andıran bir hava hissedilir ufaktan. Otuzlu yılların yazar çizer takımı gündüz Babıali'yi mekan tutar, gece Beyoğlu'na takılırlar. Bu çevre Diyarbakır'dan çok farklıdır, sigara yakmayanı, alkol kullanmayanı dışlar. Yazarlık para eden bir zeneattır, yersin içersin artar, hatta seni "Avrepo"lara bile yollar. Nitekim Cahit de Fransa'ya gider, bitmeyen eğitimini Sciences Politiques'te tamamlamaya karar kılar (1938-1940). Ayrıca Paris Radyosu'nda Türkçe spikerlik yapar. ZİRVEYE ÇIKARAN ŞİİR Tam düzenini kurmuştur ki 2. Cihan Harbi kopar. Vapur, şimendifer çalışmaz olur, sınırları tomofillere otobaslara kapatırlar. İsviçre'ye geçebilmek için bir velespit alır, günlerce pedal basar. Neticede sağ salim vasıl olur vatana... Askerliğini yaptıktan sonra bir süre İstanbul'da babasının işlerini kovalar. Sonra Ankara'ya gider, AA, TMO ve Çalışma Bakanlığı'nda mesai yapar. Henüz ünlü değildir, 1946 yılında CHP'nin açtığı şiir yarışmasında birinci olunca şöhreti yakalar. (Ne yalan söyliyeyim "1946 ve CHP" deyince "şiir edebiyat" değil, "baskı dipçik" geliyor aklıma...) Onu zirveye taşıyan manzumeyi hepiniz biliyorsunuz: Evet...Yaş 35, yolun yarısı eder... Ecelden kim kaçmış ki!.. Nedense Cahit Sıtkı'nın hep şiirinden dem vurulur, halbuki hikayeciliği de sağlamdır, hem Hüseyin Rahmi'ye "vay canına" dedirtecek kadar.... Genelde sokaktaki vatandaşı anlatır. Aylak, hayalperest, ürkek, tasavvurlarını tahakkuk ettiremeyen bir adam... Günübirlik dertler, borç harç, yuva hasreti, muhallebicide rast gelinen küçük kızlar, kaçamak bakışlar... Hikayelere pat diye girer, günümüz tabiriyle bodoslama... Öyle şairane tasvirlere de sapmaz, hani kahvede konuşurcasına... "Gerçekten uyandığıma inanabilmek için gözlerimi oğuşturunca ne görsem!.." Cahit Sıtkı, kırkına kadar bohemce yaşar. Zamanla bekarlık tak eder canına. Bir sıcak ev, bir müşfik hatun, bir tas çorba hasreti benliğini sarar. Bu akşam ilk olarak ağladım Bekar odamın penceresinde. Hani ev bark, hani çoluk çocuk? Ne geçti elime bu hayatın Meyhanesinde, kerhanesinde? Yatağım her gece böyle soğuk Saadet bu ömrün neresinde? Sonunda gözünü karartıp yuvasını kurar, üç mes'ud yılın ardından hastalanır. O çok korktuğu ölümün adım adım yaklaştığını hisseder ama parmağını bile kıpırdatamaz. Vücudu felç olmuştur zira. Son bir ümitle alıp Viyana'ya götürürler, ancak tabutla döner yurduna. Ve bir namazlık saltanatı olur taht misali musalla taşında! YOLCUDUR ABBAS! 'Haydi Abbas, vakit tamam; Akşam diyordun, işte oldu akşam. Kur bakalım çilingir soframızı, Dinsin artık bu kalb ağrısı. *** Şu ağacın gölgesinde olsun; Tam kenarında havuzun. Aya haber sal çıksın bu gece; Görünsün şöyle gönlümce *** Bas kırbacı sihirli seccadeye. ...Var git / Böyle ferman etti Cahit, Al getir ilk sevgiliyi Beşiktaş'tan, Yaşamak istiyorum gençliğimi yeni baştan.' SEN İSTANBUL BİLİR? Beşiktaş'taki sevgili tamam. Peki Abbas? Lambanın cini gibi gösterilen Abbas, Cahit Sıtkı'nın emir eridir. Mardin Midyatlı bir delikanlıdır bu. Saf, temiz, cefakar... Cahit Sıtkı o gece de sofrasını kurdurtmuş, Çakırkeyf olmuştur. Emir erine takılır: "Abbas Sen İstanbul bilir?" -Bilir komutan! -Göndersem gider? -Gider komutan! -Şimdi ben sana bir edrese verecek. Sen Karaköy gidecek, tramvay binecek, Beşiktaş inecek. Orada bi gız var, beni sevgili. Kaçıracaksın, getirecek!' Sabah ne görse iyi... Abbas tahta bavulunu hazırlamış, yola çıkmak için destur bekliyor... Demek ki kırklı yıllarda yedek zabitlere bile "emir eri" sunarlar. Bu çocuklar evinizi süpürür, çamaşırınızı yıkar, mezenizi hazırlar. Kafaya alabilir, dalganızı da geçebilirsiniz... Vatan borcu n'apsın? İçlerine atar, sabırla gün sayarlar. Sistem böyle bir şeydir işte, şair de olsa akıntıya kürek çekemez insan! Hava güzel n'apsın? Cahit Sıtkı'nın edip olacağı bellidir ama katiyetle iyi bir talebe olamaz. Girdiği mektepleri (Mülkiye, Ticaret) tamamlayamaz. Tembeldir, sebatsızdır, dersleri sallamaz. "Mülkiye'deyim. Olağanüstü bir Nisan günü... Zil çalmış, içimde bir pirelenme. Bu havada Sadık Sami'den medeni hukuk dinlenir mi? Çimlere uzandım, bir yandan sigaramı tellendiriyorum. Aradan bir çeyrek geçti geçmedi, yanı başımda bir ses: "Ne o Cahit Bey, derse girmeyecek misiniz?" İstifimi bozmadım: "Hayır efendim, hava o kadar güzel ki!.." Numaramı not defterine yazıp başını sallayarak uzaklaşan kişi, müdür yardımcımız Zeki Bey'di" Ortaya karışık Bugün cuma; Büyükannemi hatırlıyorum, ...Yere düşen ekmek parçasını Öpüp başıma götürdüğüm günler! O zaman inandığım gibi, Sahiden bir öbür dünya varsa eğer, Orada da cumaysa bugün, Başında bulutlardan beyaz örtüsü, Büyükannem namaz kılmaktadır, Namahrem eli değmez seccadesinde; Mekke-i Mükerreme'den getirilmiş. Dilerim duasında unutmasın beni; Günahkâr olduğumu hatırlayarak. *** Ne vefasız geçmişten hayır var Ne gelecekler imdada koşar Çoktandır tekneyi aldı sular Çoktandır ümitler sende ölüm. *** Affan Dede'ye para saydım Sattı bana çocukluğumu Artık ne adım var ne yaşım Bilmiyorum kim olduğumu Hiçbir şey sorulmasın benden Haberim yok olan bitenden Bu bahar havası bu bahçe Havuzda su şırılşırıldır Uçurtmam bulutlardan yüce Zıpzıplarım pırıl pırıldır Ne güzel dönüyor çemberim Hiç bitmese horoz şekerim... *** Herkes gibi teselliye muhtaç olsaydım eğer, Derdim ki: "Elbet bir ağlayanım olur benim de; Ramazan geceleri Yasin okuyanım, Baharda kabrime menekşe getirenim de.

Afili devrimci: Mao Zedung

11 Ekim 2009 01:00

 

A -

A +

BİZ OKUDUK DA N'OLDU? Mao gençlerin okumasından hoşlanmaz. Hanlin Akademisinde yaptığı konuşmada "Marksist yayınlara bile bakmayın" der "benim kitaplarımda her şey var!" Bu arada gizli muhalifler, Mao'nun kitaplarını yere göğe sığdıramazlar. Buna "hortlak haklamak" denir. Eski Çin inanışına göre bir şey ne kadar övülürse ömrü o kadar kısa olur zira. Aşırı yüceltilenler ansızın düşer ve parçalanırlar. Düşünebiliyor musunuz Mao methiyelerden bizar olduğunu saklamaz. Masallara efsanelere inandığına göre burjuvalıktan arınamamıştır hâlâ... Mao ve arkadaşları takriben 10 bin kilometre süren uzun yürüyüş esnasında... Mao Zedung, 1893 yılında Hunan eyaletine bağlı Şaoşan köyünde doğar. Havalinin sakinleri eskiden beri imparatordan hoşlanmazlar. Nitekim Tayping ayaklanmasına da yardım ve yataklık eder, bedeline katlanırlar. Mao'nun dedesi haşmetmaaplarının sadık bendelerinden biridir, idam edilen köylülerin arazilerine konarak kirli bir servet yapar. Annesi mutaassıp bir Budist, babası ise paragöz bir çiftçidir. Mao da önceleri akranları gibi tarlada tapanda çalışır. Dedesi bakar pek çelimsiz, "bari kendini kurtarsın" der mektebe yollar. Klasik Çin tedrisatına Konfiçyus'un öğretileri hakimdir, saygı, itaat gibi başlıklar öne çıkar. Mao inadına dik başlıdır, ölümüne isyankâr... Ne ele ne avuca sığar... EVERİN DÜZELİR! Mektebi bitirince eşkıya hikâyelerine dadanır, krallara posta koyan halk kahramanlarını taklide kalkar. Belki uslanır diye evlendirirler ki 14 yaşındadır daha... Hanımı 18 yaşında güzelce bir kızdır, lakin onu eve bağlayamaz. Mao ani bir kararla Çang Şa'ya gider, "kardeş" adlı terör örgütü ile dağa çıkar. Sonra Hsiang'da bir okula yazılır. Polis okulu, sabunculuk, hukuk tahsili derken iktisatta karar kılar. Lakin eğitim dili İngilizce olunca kıvıramaz. Fikirleri oturmuş değildir. Bir ara Almanlara bayılır, bir ara Fransızlara hayrandır. Cumhuriyetin kurucusu Sun Yat Sen'e de toz kondurmaz. Siyasetin sertinden hoşlanır, sağ ya da sol fark etmez. Habire "yaşasın"lı, "kahrolsun"lu cümleler kurar, boşluğa yumruk sallar. Parasızdır, el kadar odada bir sürü öğrenci ile birlikte kalır. Çok okur, kafası karışıktır. Kâh devrimci olur, kâh monarşizme sıcak bakar. Bir ara sadece vücudu ile ilgilenir, yağmur ve güneş banyoları yapar, kış günleri nehre girer, uzun uzuuun seyahatlere çıkar. İmzası ilk defa "Yeni Gençlik" adlı bir dergide görülür, beden eğitimi ile ilgili sıradan makalelerdir bunlar. Rus Devrimi Asya'da büyük akis uyandırır. Mao o günlerde "Uyanık Halkın Kültürel Birliği" adlı bir örgüte takılmaya başlar. Uzak Doğu, Sosyalizm ile Batılı Hıristiyanlar marifetiyle tanışır. Nitekim ABD Üniteryan Kilisesi adına komünistlik yapan Katayama Sen, Pekin Üniversitesine el atar. Ardından Endonezya Komünist Partisinin mimarı Hollandalı Henk Sneevliet Çin masasına atanır. Fransız Komünistlerinden sağlanan ayni ve nakdi yardımla faaliyete başlar. AFİLİ MİLİTAN Mao o günlerde öğretmen okulundadır ve Ahlâk Profesörü Yang Çangki'nin kızı Yang Kaihui'ye sırılsıklam âşıktır. Bu kız kıpkızıl bir militandır, eğer ideoloji üzerine konuşacaksan kolay, gelir oturuverir yanına... Mao diyalektikten girer, gönül meselelerinden çıkar ve bi şekilde kızı bağlar. (Bu kadın bilahare Çang Kay Şek'in giriştiği temizlik harekâtında boğdurulacaktır.) Çin'in Kominist önderlerinden Li Ta Çao, Mao ile yakinen ilgilenir, ona üniversite kütüphanesinde iş ayarlar. Partide de bir yere getirecektir ama şaşkın çocuk adresi unuttuğu için 1922 kongresine katılamaz. Hollandalı Sneevliet kontrolünde yayılan Çin kızılları itidalli gider, yer yer ulusalcılara yanaşırlar. Hedef olmaktan çekinir, Koumintang içine sızarlar. Cumhuriyetin kurucusu Sun Yat Sen ölünce sular bulanır, Moskova, ÇKP'nin başına teşkilatçılığı ile tanınan Mikail Borodin'i yollar. Borodin küçük hücrelerden yanadır, yer altına inerler bir bakıma... Mao ve hücresi Hunan'da toprak sahiplerinin nasırına basar. Ancak hasımları da dişli çıkar, bakar pabuç pahalı, Kanton'a kaçar. Bu arada yükselmenin yolunun silahşörlükten değil, kalemşörlükten geçtiğini anlar. "Siyaset Haftası"na yolladığı makalelerle hızlı bir çıkış yakalar. Aksi konuşur, başına buyruktur. Nitekim tarım ağalarıyla hesaplaşmak için Hunan'da "Güz Hasadı" adlı bir eyleme maya çalar. Lakin bu gereksiz çıkış pahalıya patlar. Cezalandırılmayı bekliyordur ki, merkez komiteye alınır, parti basamaklarında tırmanmaya başlar. Zaman zaman kovulsa da umursamaz, Borodin'in desteği arkasındadır nasıl olsa... KIZILA ŞİDDET GEREK Mao'ya göre devrim çiçek resimleri çizerek gelmez. Şiddeti egemen kılmak gerekir ki, o da onu yapar. Eylemler artınca askerler üzerlerine gelir. Mao kâh suları zehirler, kâh tarlaları yakar. Kazandığı küçük zaferlerle büyük isim yapar. Karısı ve kız kardeşi öldürülse de yılmaz, kargaşadan güçlenerek çıkar. Neticede Çin hükümeti onu Moskova'ya şikayet eder. Politbüro patronları "tamam, tamam kulağını çekeriz" deseler de aksine önünü açar. 1931'de kurulan Çin Sovyeti'nin başına oturturlar. Mao daima en alttakilere oynar. Kaybedecek şeyi olmayan çulsuzları ayağa kaldırır. Irgatlara göre devrim toprak sahiplerinin fildişi yataklarında yatmak, karılarına kızlarına sarkmaktır. Ve bunlar ihtilal için gün saymaktadırlar. Mao belli bir sayıya erişince (1932) "Uzun Yürüyüş"ü başlatır, ancak hükümet mekanize birlikleri yollayınca dağılırlar. Bir süre Jinggang dağlarında gizlenir, burada köy ağasının albenili kızı He Zizhen'e göz koyar. İtiraz ne mümkün? Devrimci bu, ya alır, ya yakar! Japon işgali "Uzun Yürüyüş" için yeni bir bahane olur. Mao inatla ve ısrarla ilerler, beşi buzullarla kaplı 18 sıradağı ve 24 büyük nehri aşar. Bilhassa derin vadiler içinde çılgınca akan Tatu Nehrini geçmek zor olur. Gönüllüler ahşap tabanlı asma köprüyü ele geçirebilmek için intiharı göze alırlar. İktidar hırsı böyle bir şeydir işte... Adamlarının onda dokuzu ölse de lider işine bakar. ORMANDA İKİ FİDAN Peki bu ordunun ihtiyaçları neyle karşılanır? Tabii ki yağma ve soygunla. Ellerine öyle mal ve para geçer ki artar, taşıyamadıklarını halka dağıtırlar. Bu arada garnizonları basar, silahlara el koyar. Hapishaneleri boşaltır, hırlıyı hırsızı peşlerine takarlar. Yaklaşık on bin kilometre yürür ve sık sık çarpışırlar. Uçaklar enselerindedir. Nitekim karısı He bombardımanda yaralanır. Mao çocuklarını bir köylüye bırakır. Bu yavrular daha sonra bulunamazlar. Kızıl lider sızlanan karısına "Hanım hanım!" der, "Yedi yüz milyon ağaçlı bir ormanda, iki fidanın lafı olmaz!" O günlerde Çin ordusu Japonlarla boğuşmaktadır... Mao devletin askerini arkadan vuran "hain" görüntüsü vermek istemez, Çan Kay Şek'e işgalcilere karşı birlikte vuruşma teklifi yapar. Çan Kay soğuk dursa da generalleri razı olur, başkana söylenecek söz kalmaz. Japonların silahları güçlüdür, iki tarafı da sustururlar. Çan Çungking'e sığınır, Mao ise Yenan'a. Bir mağaraya kapanır tam 12 yıl felsefe yapar, ünlü denemeleri "Pratik Üstüne" ve "Çelişki Üstüne"yi yazar. Bu arada "oportünistleri" tasfiye eder, partide pürüz bırakmaz. ÇAPKIN DEVRİMCİ Karısı He'yi tedavi görmesi için Moskova'ya henüz yollamıştır ki bir tiyatro kumpanyasındaki genç artiste (Jiang Qing) vurulur. Merkez konseyin itirazına rağmen çocuğu yaşında 'çıtır'la yaşar. Bu fettan kız Mao'yu parmağında oynatacak ve ilerleyen yıllarda Çin'in başına bela olacaktır. (Bkz. Dörtlü çete) Her devrimci gibi Mao da evhamlıdır, mevzu koltuk ise babasına bile acımaz. Yakın arkadaşı Çu En Lay'ın adını "ampiriste" çıkarır mesela. Hatta bir ara "haydi casusları yakalayalım" adlı bir kampanya başlatır. İhbar üstüne ihbar, canı yanan yanana... O günlerde Mao seyahatlerini Amerikan uçakları ile yapmakta, Amerikan silahları kullanmaktadır. Washington'lu diplomat Dixie ile aralarında su sızmaz. Millet katıra biner onun altında yayla gibi Chevrolet ambulans... Harpten sonra kaldığı yerden teröre başlar. Darp, cinayet, kundaklama... Başkan Çan Kay Şek güçlüdür ama gereksiz yere panik yapar, elindeki kartları oynamadan Farmoza'ya kaçar. Kızıllar Pekin'e ellerini kollarını sallayarak girerler. Mao'nun ilk mesajı hayli ağırdır: "Halk için demokrasi! Gericiler için dikta!" Demokrasiyi gören olmaz ama diktatörlük ortadadır ayan beyan. Halk mahkemeleri üç vardiya kalem kırar, mahkûmları diz üstü çöktürür, kafalarına kafalarına sıkarlar. Yerli yetikli insanları maymuna çevririr, kağıttan külahlar geçirip alaya alırlar. Hakaretin, tecavüzün bini bir para... Mâlum Çinliler Türklerden hoşlanmaz. Netice de Mao da bir Çinlidir ve gereğini yapar. Doğu Türkistan'da görülmemiş katliamlara imza atar. Mao'ya göre yeryüzündeki insanların yarısı ölse bile devrim için savaşılmalıdır. Hindistan lideri Nehru bu sözler karşısında dehşete kapılır adeta. Al sana bir Stalin daha... Dediğini de yapar, ülke acından kıvranırken nükleer silaha milyar dolarlar harcar. "ZEHİRLİ" ÇİÇEKLER! Mao'nun öngörüleri ne yazık ki pratiğe oturmaz. Ağaların elinden almakla toprakların verimi merimi artmaz. Eşitliği ancak dipte sağlayabilir, vatandaş doyamaz, ısınamaz, korku ile yaşar. Bir urba, bir kasket... Eğer imtiyazlı iseniz bir de bisikletiniz olur o kadar. Mao bakar işler sarpa saracak "100 çiçek" adını verdiği açılımla mesuliyeti paylaşmaya kalkar. Ülke aydınlarından en az yüzü çareler üretmeli ve bunlar programa konulmalıdırlar. Çiçekler ne yüzde, ne binde durur, artar da artar. Ancak çarelerin pek azı rejime sadık kalır. Mao bu çiçekleri "zehirli" ilan eder ve "zakkum" muamelesi yapar. Ardından "Büyük Sıçrama" hamlesini başlatırsa da umduğunu bulamaz. Bütün büyük önderler gibi o da kendini ulaşılmaz sanır, her konuda konuşur, bildiğine de bilmediğine de karışır. Alkış, alkış, alkış... Başı döner, çocuklaşır. Bırakın olgunları ağzı süt kokan tıfılları bile Maocu programa alır. Emrettiği yere yol açılır, dilediği noktaya liman yapılır. İyi de çelik üretimini planlarken ufak bir hata yapar. Tesisin kurulduğu yerde ne kömür madeni, ne de demir filizi vardır. Demiryolu hattı ile iş kurtulur ama astarı yüzünü aşar. Yine çiftçileri sanayiye kaydırmakla üretim artmaz, aksine tarım da dibe vurur, kıtlık başlar. 12 milyon insan telef olur bir yılda. Sahi, Bilimsel Sosyalizm böyle bir şey midir acaba? GEL OTUR, GİT DEFOL! Mao'nun en büyük yanlışı bedelini düşünmeden Kremline posta koyması olur. Kruşçev de Rus uzmanları geri çeker, zaten kör topal yürüyen sanayi hepten teklemeye başlar. "Büyük kurtarıcı!" bakar memleket düzelesi değil, topu taca atar. Marksizm üzerine derin tahliller yapması gerektiğini söyleyerek köşesine çekilir, yükü Çu En Lay'ın üzerine yıkar. (1957) 1958 Vuhan Kongresi ile Liu Şao Çi'yi eliyle cumhurbaşkanı yapar. Sonra pişman olur, Liu Şao Çi'yi revizyonist ilan eder ve ayağını kaydırır. "Gel" dediği gelecek, "git" dediği gidecektir. Parti yönetimi ve ordu elindedir nasıl olsa. 1966'da yeni bir şov peşinde koşar, tam 11 milyon kızıl muhafızı Pekin'e yığar. Düşünebiliyor musunuz 50 km uzunluğunda bir kafiledir bunlar. Ellerinde kitaplar, boyun damarlarını kabarta kabarta Mao'nun sözlerini çığırırlar. Gel de korkma! Ulu önder, artık karısı Jiang Qing ve yeğeni Yao Ven Yuan ile çalışmaktadır. Sen, ben, bizim oğlan... Aile boyu CacoCola! Ve teori ile bağdaşmayan şeyler olur, Halk Kurtuluş Ordusu, halkın canını yakar (1969). Kızıl muhafızlar karşı devrimcileri (!) öldürmekle kalmaz, etlerini kızartıp yakınlarının ağzına tıkar. Ceset ceset ceset... Kazıklar üzerinde kuru kafalar... Adam sanki Karpatlar'ın Voyvodasına nazire yapar. Köklü Çin medeniyetine dair ne varsa tahrip edilir, aydınlar sanatkârlar kör kurşunlara uğrar. Bu işgüzârlığın adını da "Büyük Kültür Devrimi" koyarlar. SENEDE BİR GÜÜÜÜN!.. Senede sadece bir gün (ekim başında) devrim hatırlanır. Kızıl bayraklar, Mao resimleri fora edilir. Kızlar, oğlanlar kaz adımı yürür, tayyareler uçar, tanklar, toplar... Sonra... Sonra n'olsun? Mersolar, Kadillaklar dökülür yollara... Deng Xiaoping DEVRİMİN 'DENG' HALİ Mao ölünce 1.50'lik bir adam (Deng Xiaoping) ipleri ele geçirir. Cüce Deng, Maonun dengi değildir ama dengeli gider. Meydan nutuklarında "kudretli Marx gökyüzünde oturuyor ve ne yaptığımızı görüyor" dese de Marksizm'in çare olmadığını bilir, Çin'i liberalleştiriverir. Cola ve sakızla başlayan macera fren tutmaz. Gençler dünyayı tanır, paranın tadını alırlar. Artık Çin'den de müteşebbisler çıkar ve ejderha kıpırdanmaya başlar. Sonrasını biliyorsunuz... Çin, milyonlarca milyonerli kapitalist bir ülke olur... Parfüm kokusu, fuhuş, kumar, taklit pazar, çakma markalar.

Yarıştırmacı gazeteci SIRRI KAPLAN

18 Ekim 2009 01:00

 

A -

A +

 11 Ekim Dünya Gazete Dağıtıcıları Günü... O kadar da aklımdaydı, atlıyorum telaşe arasında... Bizim gibi tirajının neredeyse tamamını dağıttıran bir gazete için bu konu çok önemli... Bir dağıtıcı hikâyesi... Bir dağıtıcı hikâyesi... Kimi anlatsam acaba? Durun, buldum galiba... *** Erzurum'da Üniversite kazanmışım, tıfılım daha... Şehir hakkında hiçbir fikrim yok. Ne yenir, ne içilir, nerede kalınır sonra? Kırk bilinmeyenli denklem... Muamma! O zamanlar gazete merkezimiz Cağaloğlu'nda. Gidip bir akıl sorsam mı acaba? "Cennet çeşmeyi bul, Hacı Sırrı'yı gör tamam" diyorlar, "Var git, hiç korkma!" Cennet Çeşmeyi kolay buluyorum. Hacı Sırrı deyince biriket ve oluklu sactan mamul bir barakayı gösteriyorlar. Bir marangozhane bu, önünde keresteler, tomruklar... İçeriden planya sesi geliyor. Giriyorum, ak sakallı, ay simalı bir ihtiyar. Kaş göz ile "içeri geç" diyor. Sonradan öğreniyorum iki parmağını hızara kaptırmış, makine başında konuşmuyor. Yazıhanede ben yaşlarda iki genç, biri tahta sedire uzanmış kestiriyor, öbürü kitap okuyor. Yaz sayılır ama soba harlı, yonga dumanı pek hoş kokuyor... Çivit renkli çinko çaydanlık hazin hazin iç çekiyor. Kitap karıştıranı alışkın ifadelerle "hoş geldin" diyor, "kayda mı?" -Evet. -Hangi fakülteye? -Diş hekimliğine... -İyi biz de tıptayız. Bursalıyım, adım Erdoğan. O sıra çaydanlık fak fak fokurduyor. Erdoğan yerinden kıpırdamadan "Doktor su kaynadı" diyor. Ufak tefek olanı sıçrayıp kalkıyor, demliğe biraz Filiz biraz Tomurcuk atıyor. Bardakları naylon leğenin içinde gıcırdata gıcırdata yıkıyor. Sonra camı açıyor, suyu kasımpatıların dibine savuruyor. Tanışıyoruz "Ankaralıyım" diyor, "adım Zeki ama doktor derler bana!" ÇAY NE? SAY NE? Çayın buruk kokusu henüz yayılıyor ki eğreti kapı (bi de marangozun kapısı olmaz diyorlar) açılıyor, Sırrı Amca'nın üstünde sırtı astarlı bir yelek. Çok içten kucaklıyor yüzümü göğsüne basıyor. Hoşça bir esans kullanmış, elleri iri iri, müsafaha ederken nasırları avucuma batıyor. Eski dostuz sanki, yıllardır görüşmemişiz de hasret gideriyor. "Abey nerden?" -İstanbul'dan, filanın filanın selamı var. "Ve aleyküm selaaam" derken, kalkıyor düğmesini ilikliyor. Sanki selam yollayanı ayakta karşılıyor. Çaylar ince belli bardaklarla dağılıyor, kaşık maşık yok. Hacı Sırrı ağzına ufacık bir şeker sıkıştırıp hüpletiyor. Üç yudumda bitirip uzatıyor. "Tezele Doktor!" Kapı biteviye açılıyor, birileri gelip sekilere oturuyor. Çay bitiyor, tekrar demleniyor... Bitiyor, tekrar demleniyor. El kadar yazıhanede bir düzine insan oluyor, bir neşe, bir neşe. Kahkahalar sokağa taşıyor. Bakıyorum da muhabbetin mayası Hacı Sırrı'da. Bu ihtiyar boş değil, gençle genç, yaşlıyla yaşlı oluyor. Latife yapıyor, şaka götürüyor. FKB'yi Ege Üniversitesinde okuduğum için o yıl fazla dersim yok, marangozhane ikinci adresim oluyor. Bildiklerini kendine saklamıyor, paylaşmaktan zevk alıyor. Mesela gençliğinde at beslermiş... Ciritçiler hakkında bir soruyorum, bir kitaplık malumat veriyor. Bir kuka tesbihi var, Osmanlı işi... Mart ayında üç kamyon ot teklif etmişler "ı ıh" demiş... Kış hitamında üç kamyon ot bir servet... "Amaan" diyor, "parayı n'ediym, rahmetli babamdan hatıra..." Ezan yaklaştı mı elini cebine atar, kösteklisini çıkarıp masaya koyar. Akrebe yelkovana baktığını sanırsınız, o porselen kadrana dalar. Meğer oğlu Celal ilk maaşı ile almış, "buyur baba" demiş elini öperken "sen daha iyilerine lâyıksın ama..." Oğlunu çok seviyor, torunlarını ona keza... Yanık yanık dualara ediyor gıyaplarında... Bir gün kereste geldi at arabalarıyla. Bakın şu işe ki kalfalar da yok ortada... Sordum "yardım edeyim mi?" -Eee iyi olur valla. Sırrı Amca Koca Yusuf gibi maşaallah. Kerestenin ikisini bir koltuğuna, ikisini öbür koltuğuna sıkıştırıp yürüyor. Arkadan ben tutuyorum ama yetişmek ne mümkün, elim, belim kopuyor. Neticede kütük ayağıma düşüyor. Dönüyor tüh tühlenen gözlerle bakıyor. "Bi şey olmadı ya?" -Yok sıyırdı geçti, acımadı Sırrı Amca... -Senin eyagından bene ne adam? Ben kerestemi soruyom!.. VATAN BORCU BİTER BİTMEZ Sırrı Amca vatan borcunu Gebze ve Derince'de yapıyor. Kırklı yılların İzmit'i işte... Her yer bağ bahçe, kiraz sepetleri yol boyuna taşıyor. O gün çarşı iznine çıkmışlar, arkadaşlarıyla güreş tutuyor. Üzüm toplayan bir ihtiyar laf atıyor, "tabii buldun acemileri, kumaş gibi katla! Var mısın benle tutmaya" -Bak yenersem üzümlerini yerim ama... İhtiyar gülerek "tamam" diyor ve Sırrı amcayı bir anda tuş ediyor. - Aaaa... Ayağım kaydı galiba. - Hadi, gel bi da... Hoop yine havaya.. "Ya n'oluyor böyle bana?" Aksakal "hiç uğraşma delikanlı" diyor, "kırk defa da tutsak yenerim, ben saray pehlivanıydım zamanında." -Tamam mağlubuz anladık, peki üzüm meselesi n'olacah? -Buyrun bağ sizin, yiyin yiyebildiğiniz kadar. Sırrı amca hiç öylesini tatmamış daha... Anlattığına bakılırsa çavuş üzümü, belki de kınalı yapıncak... Askerden evvel çalışmış, kenarda 20 bin lirası duruyor. Gidiyor yol kenarında 35 dönümlük bir bağ alıyor. İki katlı ev de caba... Ama tezkereyi kaptığı gibi Erzurum'a dönüyor. Bağı bir iki bin lira kârıyla satıyor, bakmıyor ardına. Ahh be Sırrı Amca" diyorum "E-5 kenarındaki araziler kaç para haberin var mı? Kesin dolar milyoneriydin şu anda!" Elini umursamaz bir şekilde sallıyor "adaaam sen de" diyor terekteki kitaplara bakarak, "zenginlik burada!" Efendim Sırrı amca yine asker... Yolu bir şekilde İstanbul'a düşüyor. O gün Bayezid Camisinde namaz kılıyor. Bakıyor sağda solda vaaz veren hocalar. İstikameti gönül pusulasına bırakıyor. Kalabalıklara hitap edenleri geçiyor, geçiyor, bir kuytuda sessiz sedasız ders yapan nurani âlimin halkasına katılıyor. Sırrı Amca az çok rahle-i tedristen geçmiştir, Alvarlı Mehmed Efendi'den okumuş zamanında... Lakin o gün dinledikleri çok başka. İnsanı saran kuşatan bir şeyler var bu zatta... Hocaefendi sohbeti müteakiben halini hatırını soruyor. "Aferin asker efendiye" diyor ve talebelerinden birine (Şakir Amca'ya) "ilgilenin" gibilerinden bir işaret yapıyor. Şakir Amca derhal koluna giriyor, götürüp güzel bir yemek yediriyor ve cebine bir sarı lira bırakıyor, kaşla göz arasında... Sırrı Amca hatırayı dizini döve döve tamamlıyor: "Ahh ki ah! O mübareğin Seyyid Abdülhakim Arvasi hazretleri olduğunu yıllar sonra anladım. Meğer ki geçmiş ola..." SEN KAŞINDIN AMA... 60 ihtilalinin olduğu günler... Yolcu bekliyor istasyonda... Aydınlının biriyle tanışıyorlar. "Vay, kimin hemşehrisi" diye fısıldıyor, "gözünü sevdiğimin Menderes'i..." Adam birden asabileşiyor, "Adnan'ın da, Berrin'in de..." - Tamam kardeşim sus, bi şey demedik ya. - Anasını da, bacısını da!.. Sesi gitgide yükseliyor. Etrafta devriyeler var. Tutup götürürler valla... Bakıyor iş uzayacak, üste çıkıyor. "Hayır beyfendi" diyor gür bir sesle, "Gürsel Paşama sövemezsiniz! O benim hemşehrim (Aşkaleli idi malum). Demirkıratçı olabilirsiniz ama bu size halkçılara hakaret hakkı vermiyor!" Adam şaşkın, apışıp kalıyor, "ben ettim sen etme" diye yalvarıyor, "sus, n'olur sus... Allah aşkına!" Öyle ya potansiyel suçlu, üzerinde "Aydın" yazan bir kafa kağıdı taşıyor. GÖNÜL SIRÇA SARAY Sırrı Amca sabah namazını Lala Paşa'da kılar, ajansı vilayetin karşısındaki kıraathanede dinler, ilk çayını yudumlar bu arada. Ecevitçi bir arkadaşı var, o da hacı. Kahvede Demirelciler Türkeşçiler çoğunlukta, buna takılıyor sıkıştırıyorlar. Hacı "yalnız buldunuz tabii" diyor, "yüklenin bakalım adaletiniz buysa..." O günlerde kahveye genç bir hattat takılıyor, ona kaş göz ediyorlar. Hacıya dönüp "bak arkadaş da sizden" diyorlar, "sırt sırta verin de kalmayın lafın altında!" Hacı gence bakıyor, bakıyor, bakıyor... "Bu bizden olamaz!" diyor. -Niye? -Çünkü sıfatında nur-i Muhammedi var! Halkçı Hacının Erzurum'da girip çıktığı nadir dükkanlardan biri marangozhaneydi. Sırrı Amca arkadaşını ayakta karşılar, yer gösterir, bize "elini öpün" diye işaret yapar. Tanıdıkça anladık ki hakikaten dürüst, güvenilir bir insan. "Eee ne var bunda" demeyin. 12 Eylül evvelinden bahsediyoruz, farklı partiden olanlar selam bile almazlar. DERT BABASI O zamanlar telefonu postaneye yazdırıyorsun yarım günde sıra geliyor. Hatlar matlar karışıyor, çınlıyor, zırlıyor... Talebeler yazıhaneye alışık, "Sırrı amca telefon..." - Git et, yerini mi soruyon? Biri gelir "amca para." - Aç çekmeceyi orda! Memleketten havalesi gelen borcunu uzatır. - Tamam tamam, aldığın yere bırak. Adı yardımsevere çıkmış, eteğini tutan geliyor "aman amca bize bir ev." Erzurumlular iyidir hoştur da içlerine kapalıdırlar. Apartman içinde talebe ney barındırmazlar. Lakin Hacı Sırrı aracı olunca iş değişiyor, "evsabisi" yokuş yapamıyor. Nitekim bize de Yoncalık otobüs durakları yakınlarında bir giriş katı ayarlıyor. Peki eşya? Yine Sırrı Amca'ya gidiyoruz, zorlamaya borcumuz var ya. Neticede iki ranza buluyor, kilim, perde veriyor. Tabak çanak, sünger yatak, bir de müstamel soba.... Arkadaşlardan biri soruyor: "Sırrı amca biz bu sobayı n'apcaz?" -Soba n'apılır? -Yakılır da... Yakacak? -Adam, görmirsen her taraf tahta! Sordugun şeye bah! Kömür o zamanlar devletin tekelinde. Tahsisat için aile reisi olmanız gerekiyor. Yok evlenme cüzdanı, yok ikametgâh... Biz yakılabilecek en pahalı şeyi yakıyoruz, jilet gibi tahtaları atıyoruz sobaya... Esnaf onu pek seviyor. Dediğini ikiletmiyorlar. O da kredisini talebeler için kullanıyor, teneke teneke zeytin peynir koparıyor, pekmez reçel artık ne olursa... Çok da nefis yemek yapar. Erkek yemeği tabii... Soğanlar iri iriymiş, eh olacak o kadar. Ramazan ayında evi dolup dolup taşar. Bir gün değil, iki gün değil, her gece iftar... O kadayıf dolmaları dağ gibi gelir. Yenilen yenir, artanı derler toplar, yanımıza katar. Kurban bayramında atölyeye eşten dosttan et yağar. Doktor Zekiyle birlikte kavurup, tenekelere basar. Nerde bir talebe evi var, gider kapısına bırakırlar... GELELİM MEVZUYA O günlerde gazetemiz iddialı değil. Var ama sureta... İstanbul'dan PTT ile yollanıyor. Postacılar biriktiriyor biriktiriyor üç beş haftalığı toptan bırakıyorlar. Taa geçen ayın hadiseleri, tabii sarmıyor. Biz sayfaları usulen çeviriyoruz, Sırrı amca ise basın ilandan gelen tebligatları bile didikliyor. Bilmiyorum artık ne buluyor? Bir gün baktık Sırrı Amcanın yanakları al al, bir heyecan, bir heyecan! "Abeyler gazetemiz artık dağıtımla yollanacah. Ne dersiniz, kaç istesah acaba?" Elli yeter diyen oluyor, yetmişbeş gelsin diyen oluyor... Dinliyor dinliyor ve sarılıyor telefona. "Şimdilik üçyüz yollayın, artırırız inşallah!" Çok geçmiyor gazete balyaları atölyeye inmeye başlıyor... Faruk Gürgür adlı bir ağabeyimiz var, bir insan iyisi, tam dadaş. "Emekliliğim geldi zaten" diyor "ayrılayım gitsin, gazetemizin bir satıcıya ihtiyacı olacak!" Dikkat edin dağıtıcı değil, satıcı... Yükleniyorsun gazeteleri koşturuyorsun. Kahve, dükkan, istasyon, garaj... Kolay değil sokaklar buz, hava ayaz... İşin tatsız yanı gazete kamyonu çoğu defa zamanında ulaşamıyor. Zaten dünkü gazeteyi satıyorsun, bir bakmışsın vakit yatsıya akıyor. (Erzurumda kışın yatsı 17.30'da filan okunuyor) Saat dört oldu mu istasyon, garaj kuruyor, Cürcikapısında bile adam kalmıyor.. Gazete vaktinde biterse Sırrı Amcanın keyfi yerine gelir, "hele doktor ver bi cigara!" Gazete elde kalınca efkarlanır, kahırlanır, gayri bu sıkıntıyı tütün bile paklamaz. Hasılı işe bi düzen vermek gerekiyor. Sırrı Amca çarıkları çekiyor, dostları tek tek dolanıp abone yazıyor. Onun Erzurum'da ne kadar sevildiğini o zaman anlıyorum. Üç yüz gazeteye müşteri bulmakta zorlanmıyor. "İyi, rahatlar artık" diyoruz ama o sil baştan telefona sarılıyor: "Alo İstanbul, gazetemizi 500 yapın, yetmiyo!" Beş yüz gazete kolay mı? Hani bi kuruş menfaati olsa... Durduk yerde iş alıyor başına... NEREDEN NEREYE? Tahsilat ayrı çile. Evet çamura yatan yok ama gecikiyor. Açıkları cebinden kapatıyor. Bu arada kendi işlerini boşladığını hissediyoruz, doğrama için gelenleri meslektaşlarına yolluyor. Derken Gazete'ye bir büro gerekiyor... Öyle ya bundan böyle ziyaretçiler olabilir. Ne bileyim komutandır, validir... Gemalmaz Çarşısında bir dükkan buluyor, Mahmut Sağırlı (TEK mühendisti) istifa edip geçiyor başına... Neyse biz mezun olup gidiyoruz... Aradan kaç yıl geçiyor bilmiyorum yolum düşüyor Erzurum'a... Aaa o da ne? Hilafsız iki esnaftan biri gazetemizi okuyor... Düşünebiliyor musunuz satışımız diğer gazetelerin toplamına fark atıyor. Bütün berberlerin, kahvelerin, lokantaların abone olduğunu düşünürseniz en az 100 bin okuyucuya ulaşıyor. Sonraki yıllarda da Erzurum'dan heyecan verici haberler geliyor. Muhteşem bir baskı tesisi açılıyor, ilaveler hazırlanıyor, muhabirler yetiştiriliyor... Cevval dağıtıcılar, iş bilen reklamcılar... Hem şehir hareketleniyor, hem de bünye içinde bir yarıştır başlıyor... 1 milyon 600 bin satmak kolay mı? O gayret, o muhabbet, o çalışma... Ve (Rahmetli) Hacı Sırrılar olmasa... Derince 1942... Kemal oğlu Sırrı asker ocağında... Belki otuz yıllık bir fotoğraf... Rahmetli Sırrı Amca üniversiteli gençlerle yan yana.

Dünya kadınlarını terzi yapan Alman

25 Ekim 2009 01:00

 

A -

A +

 Sanırım 2005'ti. Yine böylesi bir kasım günü... Bir cenaze haberi... Gözüme Mercedes ordusu çarpıyor ilk anda... Öyle manda ya da balina kasa da değil, 8 metre olanlardan... Üç değil, beş değil, tam yüz tane gemi gibi araba... Baden Baden Senfoni Orkestrası çalıyor, Karlsruhe Devlet Tiyatrosu Korosu söylüyor... Bach'ın 3 Numaralı suiti ile başlayan dinleti, Mozart'ın 'Lacrimos"u ile devam ediyor... Almanya'nın önde gelen işadamları, medya patronları, hatta bakanları hizada... Erkeklerin tamamı takım elbiseli, kadınların etek döpiyesleri simsiyah. Gözlerde koyu gözlükler, kafalarda kara kara şapkalar... Tabii hepsi de marka. Sanırsın defile yapıyorlar. Dior, Armani, Pierre ya da Zenga... "Bu ne kolpa düzen" diyorum içimden, "ne dümenler dönüyor şu dünyada!" Bilirsiniz böyle girişlerin ardından söz Afrika'daki açlara getirilir, "aksırıncaya tıksırıncaya kadar yiyin, gözünüze dizine dursun emi" denir. Bir yandan atışa hazırlanıyor bir yandan da merak ediyorum. Kim len bu komprodor, mafia babası mı acaba? Ekranda bir kadın resmi beliriyor... Aenne Magdalena! Ben bu teyzeyi bir yerlerden hatırlıyorum ama... Aaa dur bi dakka... Tabiii ya... Aenne! Şu ünlü Burda dergisini kuran, hazırlayan, pazarlayan, evlerimize sokan, giydirip kuşatan Alman! KISKANANLAR ÇATLASIN Efendim Anna Magdalena Lemminger 1909'da Baden eyaletinde doğar. Buharlı şimendiferlerde çalışan çulsuz bir makinistin büyük kızıdır. Bu kasabadan bozma durgun şehirde uzayıp kısalacak değildir ya, o da demiryolcunun tekiyle evlenecektir, ihtimal... Annesi (Maria) kendi halinde bir kadındır. "Mesleği" maddesinin karşısına "ev hanımı" yazar geçer, fazlasını da arzulamaz. Anna önceleri kendini çirkin sanır, kimbilir belki de adını "yengeç"e çıkaran ev halkını ciddiye alır. Ama ilerliyen yıllarda üzerine kilitlenen bakışların farkına varır. Hem ayna diye bir şey vardır di mi ama? Hırslı bir kızdır, hedefini yüksek tutar. İyi giyinmeyi, mektebe ney faytonla gitmeyi arzular. Ailenin gücü bellidir, babasını zorlamaz. Komşunun kızıyla birlikte para denkleştirip kumaş alır, keser, diker, yakıştırırlar. Anna rüzgara yelken açan biri değildir, akıntılara kapılmaz, kalabalıklara inat tarzını ve farkını koyar ortaya. Mesela yaşıtlarının örgülü saçlarını savura savura yürüdükleri günlerde ense ve kakülleri kısacık kestirir "aaa kıyma onlara" diyenleri sallamaz. Sonra ani bir kararla adını değiştirir, bir şarkıdan aldığı "Aenne" ismini kullanmaya başlar. Offenburg'da bu ismi kullanan ikinci biri yoktur, ufak da olsa şöhret yapar kendi çapında... Ailesi aksi kızı dizginleyememekten korkar, rahibelerle dolu bir mektebe yatırırlar. Bir nevi gözetim altı yani... Burası onu hiiç sarmaz, ısrarlara itirazlara rağmen ayrılır ve nazar-ı dikkatleri üzerine celb edecek bir iş arar. Elektrik idaresinin veznedarlığı tam ona göredir, biçilmiş kaftan! O gün zengin yayıncının canti oğlu (Dr. Franz Burda) ödeme yapmak için vezneye yanaşmıştır. Aenne gülümser "buyrun bayım" der, kibarca... Nı nı nııın... Çocuk tutulur kalır ve film kopar! Neyse... Beyaz atlı matbaacısını bulan fettan kızımız teammüllere uyar. Bir iki ufak nazdan sonra yuvasını kurar (1931) Peşpeşe üç oğlan doğurur, Tayyip beyin görüşüne katılır bir bakıma... Doğrusunu isterseniz müşfik bir annedir, çocuklarını ihmal etmez, kaprislerini erteler, yavrularının sıhhat ve selametini önde tutar. Laf aramızda küçüğünü biraz daha fazla sever, paşanın bir dediği iki olmaz. Tabii Aanne'nin anneliği bizimkilere benzemez elinin altında aşçısı, dadısı vardır, sandığınız gibi saçını süpürge müpürge yapmaz. Çook çok keyfi yerindeyse mutfağa geçer, eşten dosttan aldığı pasta ve kurabiye tariflerini dener o kadar. Cerrah gibi çalışır, hizmetçilerine "şimdi un", "biraz da vanilya" diye emreder. Bulaşıkları ööölece bırakır. Ellerini yıkar, çıkar... By by! En büyük eğlencesi moda, yemek, mobilya mecmualarını karıştırmaktır, kendince arşiv yapar. ENKAZ DEVRALIR AMA... Kariyer kapısı mı? Valla kendiliğinden açılır. 1949 yılında (ki artık kırkındadır) kocasının işleri bozulur. Adam "nasıl iflas etsek de ucuza kurtulsak" hesapları yaparken, karşısına geçer, elini beline koyar. "Bana bir şans ver Franz" der "para nasıl kazanılırmış göstereyim sana!" Adamcağız çaresizdir, "nasıl istersen" diye mırıldanır. Eşek zaten ölmüş, kurttan korkacak değil ya... Aenne heyecanla kolları sıvar, işe 48 bıkkın personele gayret aşılayarak başlar. Ortalığı temizletir, aydınlatır, meyhaneye dönen kirli odalarda çiçek açar. O güne kadar Almanların giyim kuşam alanında bir iddiaları yoktur. Aenne, "Avrupa'da köylü diye aşağılanan Helgaların da, matbezel ve sinyoralar kadar şık olabileceklerini" ispatlar. Burda Moden dergisi ile "Paris, Roma, Milano, London" gibi moda merkezlerinin tekerine çomak sokar. Ünlü markalara yaklaşamayanlar patronları yere yayar, sabunla kumaş çiziktirmeye başlar. PATRONCU PATRONİÇE Aslında hadise basittir. Aenne en ünlü stilistleri bir araya getirir, en usta terzilere diktirir ve en alımlı mankenlere giydirir. Resimleri profesyonel fotoğrafçılara çektirir ve "işte elbise bu" der, "isteyen yapabilir!" Eli az çok makas tutan kadınlar "Burda Moden" sayesinde göz kamaştıran parçalar çıkarırlar. Aenne tezgahı doğru zamanda ve doğru yerde açar. Almanya İkinci Cihan Harbinden yeni çıkmıştır zira... Orta sınıf çökmüş, gelir gurupları arasında derin uçurumlar belirmiştir. Burda sayesinde ortadirek de zenginler gibi giyinebilir, zevahiri kurtarırlar en azından... Aenne'nin yola çıkarken "yosmaya değil basmaya baktırtacağım" gibi bir iddiası var mıdır bilmiyoruz... Ama elbiseler "burdayım" demeye başlar. Şirket katlana katlana büyür, ünü sınırları aşar. Gün gelir Burda 16 dilde yayınlanır, 89 ülkede vitrine çıkar. 5 bin kişi çalıştırır ve 5 milyon tiraja ulaşırlar. Düşünebiliyor musunuz Sovyetlere bile sızarlar. Aenne 1974'te Anna'yı, 1977'de Carina'yı, 1986'da Verena'yı yayınlar, 1987'de Hachette ile elele verip "Elle"ye imza atar. 1995'te İtalyan Rizzolini ile ortak olur ve 2.2 milyar mark ciro yaparlar. Diyeceksiniz ki peki senin merakın nerden geliyor? Anadan! Rahmetli anam ve teyzelerim enstitülüydüler, dikişten iyi anlarlar. Şişleri, tığları, gümüş renkli yüksükleri, sülfile makasları, rigaları, ruletleri, kömürlü ütüleri, içi düğme ve iğnelerle dolu teneke kutuları tekmil tamam... Para için değil, duasına çalışırlar. Şipşakçıdırlar, misal çocuk mintanları, poturları on dakikalarını almaz. Anam işe başlamadan evvel pantolu dikilecek velede "bundan kaç kilo et çıkar" gibisinden bir bakar. Ne mezura, ne cetvel. El terazi, göz mizan. Kara saplı makasıyla kırt kırt keser, ninesinden kalma tek kolluyla çeker, uzatıverir anasına... Hatta keyfi yerindeyse kıçına kapaklı cep bile yapar. Ama belinin lastiği ile uğraşmaz, paçaları ney bastırmaz. Küçük kızlara robadan kesim, bebe yaka elbiseler diker, kollarını pamuk prensesinkiler gibi kabartıverir icabında... O hapishane demirlerini andıran çizgili pamuklulardan bir filalde pijama çıkarır, adamı zebraya çevirir kaşla göz arasında... Eskiden kadınlara da elbise tasarlarmış, değerli kumaşlara makas atarmış korkmadan... Ta ki bu Burda nam dergi çıkasıya kadar... Patronlar DSİ haritası gibi yerlere yayılınca bilen bilmeyen terzi olmuş, ustalar ıskartaya... Ama kolu oturtamadılar mı gelirler. Şiraze kaydı mı, pot yaptımı yüzler aşağıda. Aman abla, n'olur bir el at şuna... Sarılar inatçı olur derler, öyleyim tamam. Ama anam bir yere gönderdi mi giderdim nazlanmadan. Bunu komşu kadınları da keşfetti. İrfanı yollasak astar alabilir mi acaba? Yok teyel ipi, yok ekstafor, yok telâ, makara... Adımız mutiye çıktı, mecburen katlancan bu saatten sonra... Üsküdar'da girip çıkmadığımı tuhafiyeci kalmadı, bonmarşe sonmarşe ne karın ağrısıysa... Doğancılar yokuşundaki Sümerbank personeli ile hısım oldum adeta... O yağlı kağıda ne denirdi bak dilimin ucunda? Milaj mıydı, pelür müydü yoksa? Kumaştan da anlardım kendi çapımda. Patiskayı pazeni, divitini kadifeyi, gobleni sateni ayırırdım en azından... Hatta büyüklerimden gördüğüm gibi yapar, üç parmakla buruşturup "tamam" derdim "ütü tutar." KALIN HESAP, İNCE AYAR Neyse gelelim mevzuya... Efendim beşi beş dooçe marktan beş milyon dergi n'apar? Kağıda şu kadar gitse, baskıya şu kadar. Dağıtımı, iadeyi, yırtılanı, ıslananı düş, tanesinde 20 fenik kalsa... Hayır, hayır, hesap o değil ablalar! Bunun hepsi kar olsa gene zarar. Peki kazanç nerde? Tabii ki reklamda! İşte orta direkçi Aenne de bu inceliği iyi kapar, bilerek isteyerek (teammüden diyorlar) lüks tüketime maya çalar. Sayfa sayfa makyaj setleri, boyalar, çamaşırlar, istenmeyen tüyler, kıllar... Bacı bacı, yeme içme epilasyon cihazı al! Kırışıklar için şu krem, noktalar için filan. Sıkın, sürünün... Hemen alın, sürüm sürüm sürünün! Türkün töresi kimin umurunda? İşte yılbaşı sofranız! Ortada hindi, inadına şarap, domuzuna salam... En janjanlı çam süsleri... Pratik Paskalya çöreği, boyalı yumurtalar... Bahar geldi etekler fora, yaz geldi bikini, mayo. Güneşinize göre bronz, kesenize göre yağ... Ve eldivenler serpuşlar... Tüllüsü, tüylüsü, yünlüsü... Dantelden fötr, hasırdan Meksika! Efendim Grace Kelly'nin kıyafetiymiş. Objektife dön sırıt, aynı poz, aynı eda...Ya ne kolay! Sen mantıları götür, onun yaptığı sporları yapma, fistanı giy tamam(!) Ve evimizin yeni sakinleri Pfaff, Singer, Bosch, Braun, Fakir, Tefal, Fa... Hoh hoh ho Hoover, Blapunkt, Siemens, Miele, AEG, Rowenta, Nivea... Doktor Oetker, pastalar ekler... Kühne, Becel, Kraft, Maggi, Kinder. Hazır çorbalar, krem şantiler... Turta örten jeller, jöleler (uzak dursunlar aman) kurabiyelere ekilen renkli kürecikler... Kek kalıpları, kıvam arttırıcılar, tatlandırıcılar... Seç seç al, Made in Germany bunlar... TÜKETİCİ TÜKENENE KADAR Burda'lar Almancılara ısmarlanırdı o zamanlar. Bu yüzden kadınlarımız Schinttbogen fadenlauf, wordere mitte, einreihen auf, umbruch, gummizug, neu gibi kelimelere aşinadırlar. Evet şimdi bunlar kullanılmıyor ama pli, pens, manşet, anvelop, straplez, bluz, şört, tişört, bolero, tunik, vatka, bermuda, süveter, trençkot, ekose, makosen gibi terimler kazık çaktılar... Lisan gitti mi erozyon başlar, ki büyüklerimiz buna "kültür emperyalizmi" diyorlar. Satın al, satın al, kullanmadan bi daha al! Farkında mısınız bilmem. İlk aşıyı Ayşegül ve Barbie ile yapıyorlar. Ayşegül tatilde, Ayşegül Paris'te... Barbie kayak takımlı, Barbie abiyeli, Barbie gecelikli, mini etekli... Örtülü sömürü neyse de, örfümüzü ananemizi bozmasalar. Bakın Avrupalının beyaz gelinliği nasıl da girdi hayatımıza? Papazkarası redingotlar ona keza... Yaa, hani Anadolu'da gelin ata binerdi de, başına "al duvak" atılırdı filan... Üç etek, bindallı, yelekmiş, cepkenmiş... Bazlamalarımız gözlemelerimiz varmış bizim, helvaymış, gömbeymiş, şerbetmiş... Çöküntü başladı mı fren tutmuyor. Valla Burda bile ağırbaşlı kaldı son yıllarda. Şimdi varsa yoksa daracık kot, yaşlısının gencinin üstünde bi karış fanila... Estetikten de nasipsizler, yağlarını mı sergiliyorlar acaba? AKLINA MI GELİRDİ Aenne hırslı bir kızdır ama bir imparatorluk kuracağı aklına bile gelmez o yıllarda DERGİ AL, TERZİ OL! Burda dergileri basittir, kolay anlaşılır. Kadınları tek derste "terzi" yapar.


.

Üsküp-İstanbul arasında YAHYA KEMAL

1 Kasım 2009 01:00

 

A -

A +

Sana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul Görmedim gezmediğim, sevmediğim hiçbir yer Ömrüm oldukça, gönül tahtıma keyfince kurul Sade bir semtini sevmek bile bir ömre değer! Vefa Lisesi Ulu Hakandan yadigârdır mâlum ve hayli ünlü yetiştirir zamanında... Adnan Adıvar, Hasan Âli Yücel, Hüseyin Cahit, Mehmet Âkif, Mithat Cemal, Sıddık Sami, Tarık Minkari... Evet, ben de Vefalıyım ama vefalı olamadım. Hiç değilse şu isimlerinden birini anlatabilirdim pekâlâ... Ama bu gün diyeti ödeyecek, mektepdaşlarımızdan birini yâd edip vaziyeti kurtaracağım inşallah. Değerli bir edebiyatçımızdan söz açacağım size... Yahya Kemal Beyatlı'dan... Söz açacağım dedim, doğru. Tamamen anlatmak için kitap çıkarmak lazım zira... Efendim, şairimiz Üsküp'ün köklü ailelerinden birine mensuptur, 1884 yılında bir zemheri günü doğar, adını Ahmed Agâh koyarlar. Tahsiline Üsküp'te başlar, idadiyi Selanik ve İstanbul'da tamamlar. O günlerde güçlü esen muhalefet rüzgârı onu da önüne katar, Jön Türklere kapılır, Paris'e doğru yelken açar. Siyaset daha caziptir ama babasına verdiği sözü tutar, fakülteye devam eder, Mülkiye diplomasını alır, duvara asar. Bu arada Avrupalı edebiyatçılarla tanışır, yeni tarzlar üzerine kafa yorar. Tuhaftır ama Paris'te Doğu Dilleri Okulu'na devam eder Arabi ve Farisi okur Fransızlardan... Paris'te geçirdiği 9 yılın ardından sıla hasreti ile yanar. Ani bir kararla yurda döner (1913) Darüşşafaka'da tarih, edebiyat muallimliği yapar. O zamanlar öyle memur seçme sınavları filan yoktur tabii, nazır beyi selamla, git ertesi gün işe başla! Derken Medresetü'l-Vaizin ve Darülfünun'da da derslere girer çıkar. Değişik bir üslubu vardır ve bu talebeleri pek sarar. MEBUS, SEFİR, MÜSTEŞAR Mütarekeden sonra Âti, İleri, Tevhid-i Efkâr, Hakimiyet-i Milliye dergilerinde yazılar yazar. "Dergâh" dergisini kurup bilfiil matbuat alemine adım atar. Milli mücadelenin yanındadır ama eline silah milah almaz. Kurtuluş savaşından sonra Lozan Konferansı'na katılır. Suriye ile sınır tespit komisyonlarında vazife alır. O da arkadaşları gibi isim değiştirme modasına kapılır. Soyadı hususunda dedelerine sadık kaldığı söylenebilir. Şeyh suvar (atlı bey) lâkabına küçük bir takla attırır "Beyatlı" da karar kılar. 1923'te Urfa mebusu olur. Şimdi Üsküplü'nün Urfa'da ne işi var diye sorup da beni zorlamayın. Zaten bildiğimiz manada seçim de sandık da yoktur ortada. Hal böyle olunca Urfa'yı ve Urfalıları tanıması icap etmez, şehrin dertlerini ondan soracak değillerdir ya? Aynen Yozgat ve Tekirdağ'ın problemlerini de sormadıkları gibi.. (Yozgat ve Tekirdağ'dan da mebusluk yaptığı anlaşılıyor inşallah) O yıllarda Çankaya'ya yakın duranlar bir nevi ulufe alır, mebus ya da sefir yapılırlar. Yahya Kemal her iki nimete de kavuşur, başına adeta devlet kuşu konar. Avrupa'nın çeşitli başkentlerine (Varşova, Madrid, Lizbon) elçi olarak yollanır. Doğrusunu isterseniz diplomatlıkta zorlanmaz. Hem mülkiyelidir, hem de temsil kabiliyetine haizdir, lisanı vardır en azından... Nedendir bilinmez korunur, kollanır, kayrılır. Hatta bir ara Halkevleri Sanat Danışmanlığı gibi bir makam sunarlar. İsmet Paşamızın milli şef olduğu yıllarda da değişen bir şey olmaz. Seçimler yapılır ama süreta... Valiler hem şehremini (belediye başkanı) olur, hem de CHP İl teşkilatını uhdelerine alırlar. Belli bir kadro işte... Tek kale maç yapar. Ki kitaplar buna zümre iktidarı (oligarşi) diyorlar. Paşa, Yahya Kemal'i de unutmaz, İstanbul milletvekili (1943-1946) olarak çağırır Ankara'ya. Yahya Kemal müzmin bekarlarımızdan biridir, Pakistan Büyükelçiliğinden emekli olduktan sonra bir süre İstanbul Park Otel'de (Gümüşsuyu sırtlarında lebiderya bir binadır) yaşar. Düzensiz hayatı yüzünden vücudu çöker, tedavi için Paris'e yollanırsa da şifa bulamaz. Son günlerini Cerrahpaşa'da geçirir ve böylesi bir 1 Kasım günü (1958) gözlerini hayata yumar. HALBUKİ, OYSA... Şimdi plağı çevirelim ve madolyanın öbür yüzüne bakalım... Yahya Kemal şairdir bir kere, sanatkârdır. Bu konuda dostu düşmanı mutabık kalır. O, ecdada sövmenin marifet sayıldığı günlerde büyük bir boşluğu doldurur, mısraları ile kâh bin atlı akınlara katılır, kâh Süleymaniye avlusunda secdeye kapanır. Üstüne basa basa "maneviyatçıyım" der ve bedeline katlanmaya hazırdır. Ki bu kararlı tavrı ile bazı amcaların ezberini bozar. Anadolu'ya, Rumeli'ye ve hassaten İstanbul'a saf temiz samimi bir sevgi besler, ancak tutkuyla bağlananların söyleyebileceği beyitlere imza atar. Uydurukçaya asla bulaşmaz, hece vezninin "kanun" olduğu yıllarda aruzdan caymaz (Dört Aruzcular). Büyük şair ve çok büyük bir alim olan Bakî'nin yolunda yürür, taklitçisin diyenlere aldırmaz. Devlet adamıdır. Mustafa Kemal'in sofrasına oturabilen sayılı isimden biridir ama devrin çapsız şairleri gibi "atam atam" diye çığırma basitliğinde bulunmaz. Hatta o davetlerden birinde Behçet Kemal Çağlar Atatürk'e ayaküstü bir şiir yazar, boyun damarlarını şişire şişire okumaya başlar. M. Kemal, Y. Kemal'e sorar: "B. Kemal'i nasıl buldun?" "O bir fenomen" der, laf sokar kibarca... Çıkarlar... Behçet Kemal övüldüğünü sanmaktadır, eğilir yılışır. Yahya Kemal elinin tersi ile yıkıl işareti yapar, "Git başımdan!" M. Kemal yine sofrasına çağırdığı gecelerden birinde sorar "Ankara'nın nesini seviyorsun?" "İstanbul'a dönüşünü!" der diğerlerinin şaşkın bakışlarına aldırmadan. "İstanbul'a dönüş" sarsıntılı bir şimendifer yolculuğu olmasa gerektir, mana içinde mana! Onun bu sağlam duruşunun sebebini araştırırsanız şunlar çıkar karşınıza. Çocukluğunda yaşadığı şehir, aldığı terbiye, ailesi.. Ki kısaca Üsküp ve Üsküplüler diyebiliriz buna. EVLAD-I FATİHAN Ona ait ilk kayda meşini yıpranmış bir Mushaf-ı şerifin ilk sahifesinde rastlanır."Mahdumum Ahmet Agâh dünyaya geldi. 20 Teşrinisani 1300... Saat on bir buçuk raddeleri" İshakiye Mahallesinde büyük valide Adile Hanımın konağında açmıştır gözlerini. O gece kar yağmıştır, Üsküp nadiren boyanır böyle buzlu beyaza... Babası bir ara Belediye Başkanlığı da yapan ehil bir memurdur. Dedeleri, büyük dedeleri hürmet edilen zatlardır. Annesi Nakiye Hanım, Leskofçeli İsmail Paşazade Dilâver Beyin kızıdır. Bilirsiniz bu aileden şairler çıkar. Her iki tarafın cetleri de Şehsuvar Paşa'da (III. Mustafa devri sancak beyi) birleşirler. Ki şeksiz şüphesiz evlâd-ı fatihandırlar. Şairimiz dadılar, uşaklar elinde büyür. Dadısı Fatıma Hatun hususi meziyetlerle mücehhez bir hanımdır. Çocuğu yoktur bu yüzden AA'a pek bağlanır. Nanasının (Fatıma Hatunun) kocası Ali Zaim asırlar evvelki kâhyaları andırır. Kadim bir insandır, pos bıyıklıdır. Vakurdur, heybetlidir, sadıktır. Özenle işlenmiş, mavi çakşır giyer, lâhor işi kuşak sarınır. Cepkeninin cebinden kösteğinin zinziri sallanır. Leskofçe muhacirlerinden Hüseyin Ağa sıradan bir uşaktır ama şairimiz önünde saygı ile eğilir ve Lala der ona. Battal Gazi Destanı'nı ilk kez ondan dinlemiştir zira. Hüseyin Ağa bazen yanık türküler mırıldanır, kâh gurbet havaları ile hüzün yüklenir, kâh kahramanlık ezgileri ile ağlatır. Üsküp'te şairimizin doğduğu ev ve mektebinin bulunduğu semt. AYAĞI ÖPÜLESİ ANA Bütün bunlar bir yana Yahya Kemal'in üzerinde annesinin inanılmaz bir tesiri vardır. Nakiye hanım Ehl-i takva bir kadındır. Gün boyu Muhammediye okur, şairimiz ilk Kur'ân-ı kerim derslerini ondan alır. Türkçe'yi onun dizi dibinde sever, güzel lisanımız için "anamın ak sütü gibi tatlı" diyecektir yıllar sonra... Annesi sık sık "bak uğulcaazım" der, "dünyada iki insanı çok seveceksin tamam mı?... Önce yüzü suyu hürmetine kainatın yaratıldığı Peygamber efendimizi sallallahü aleyhi ve selem, sonra Sultan Murat efendimizi!..." İyi de hangi Murat? Birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü, beşinci? Üsküplüler Murad-ı Hüdavendigâr'la, II. Murat'ı mecz eder, ikisinden ulu bir hayal kurar, götürüp Murat Camiinin bulunduğu tepeye oturturlar. Murat dendi mi "devlet" gelir akla, o sıralar tahtta kimin oturduğu pek de umurlarında değildir aslında... MÜREKKEP YALAMIŞ Şairimiz anlatır: "Annem, beni bir gün kucağına aldı. Gözleri yaşlıydı. Saçlarımı okşadı. 'Seni Mektep'e başlatacağız Agâh' dedi, 'korkma, sıkılma, orada oyun oynaycaksın akranlarınla' Çarşıdan bana savatlı bir divit ile sırmalı bir cüzdan aldılar. Mektep sabahı büyük annem Adile Hanımın Elini öptürdüler; ninem beni bağrına bastı ve bir sarı lira sıkıştırdı avucuma. Sonra annemin, teyzelerimin ellerini öptüm. Evin harem kısmında veda işi bittikten sonra beni selâmlığa çıkardılar. Aman ya Rabbi! Minderlerde çepçevre insan, kimisi bağdaş kurmuş, kimisi diz kırmış. Bana bakarak: Maşallah! Maşallah! Diyor, iltifat ediyorlar. Babam kolumdan tutarak Hoca Sabri Efendinin önünde diz çöktürdü. Önünde bir rahle, üzerinde de yeşil bir kâğıt var Sabri Efendi elimi tuttu, kamışı hokkaya daldırdık yeşil kâğıdın üzerine "Rabbi yessir..." yazdırdı. Güya ben yazmışım gibi aferin. aferin diyorlar. Sonra yazının üzerine toz şeker döktü, 'haydi göreyim seni mürekkebi yala' . Kâğıdı yaladım. Alkışlar alkışlar. Maşallah... Subhanallah... Derken eller açıldı, dua ... Mahalle arkadaşlarıma (ki artık mektep arkadaşım olacaklardı) şerbetler sunuluyor külah külah şeker dağıtılıyor bu arada. Beni faytona bindirdiler, çocuklar ardımızda.. Kafile mektep yoluna koyuldu, koro halinde başladık mı ilâhîye, sokaklar çın çın çınlıyor Şol cennetin ırmakları Akar Allah deyu deyu Çıkmış İslam bülbülleri Öter Allah deyu deyu Esnaf dükkanlarının önüne çıkmış gülümsüyor, kafes arkalarında, saçaklarda tülbentli başlar sallanıyor. Nitekim Saat Bayırından çıktık, Beyanbaba Türbesi denilen o muhteşem türbeden sonra Yeni Mekteb göründü. Hocam Gani Efendi beni yüksek tavanlı, geniş bir divanhaneye aldı. Kendi rahlesi, dipte, değirmi bir sofa hâlinde. Çocuklar postekiler üzerine çökerek okurlar... MEKTEPLİ AGÂH Agâh, annesinin özenle oyaladığı şilteyi Muallim Gani Efendinin arkasına koyar ve tedrisat başlar. İlk okuyabildiği eser bir ilmihal kitabıdır ve başında "Elhamdülillah biz Müslümanız... Din-î mübîne ser - beste - gânız!" yazar. Artık evde annesi ile Muhammediye okur, cennet cehennem sırat köprüsü hakkında sorular sorar. Sekiz yaşına girdiğim bir sonbahar günü beni Yeni Mektepten aldılar, hakikaten yeni bir mektep olan Mekteb-i Edeb'e yazdırdılar. İşte bu şarktan garba ilk geçişim oldu. On bir yaşımda iken buradan şahadetname aldım. Biricik validesi vefat ettiğinde 13 yaşındadır. Artık kendi deyişi ile sofu olmuştur, her gün İsa Bey camisine gider ve Yasin-i şerif okur anacığının aziz ruhuna... "Üsküp'te, biz Türkler, en maddî, riyazî ve doğru bir tarih hesabiyle, Milâdın 1392 senesinden 1914 senesine kadar tam beş yüz on sene oturmuştuk. Lakin 1392'de fethedilen Üsküp şehir filan değil bir kaleciktir. Yıldırım Beyazıt Üsküp'ü hem feth hem de tesis eder II. Murat ise mamur kılar Rumelinin önemli merkezlerinden biri yapar. Şehrin imarı ile uğraşan Paşa Yiğit adlı Türk beyi ile onun oğlu Oruç Paşa'nın adı mahallelerde yaşar. Üsküplüler II. Murat'ın kurmaylarından Sırbistan fatihi Gazi İshak Bey'i ve onun oğlu Gazi İsa Beyi (ki o da Fatih'in silâh arkadaşıdır) yaptırdığı muhteşem camilerden tanırlar. Şehrin ötesinde berisinde mezar taşları vardır ve hepsi hakkında bir şeyler anlatırlar." KULAĞINDAKİ EZAN Şehir o kadar Türk o kadar müslümandır ki kokusu sinmiştir toprağına. Üsküp ki Şar Dağında devamıydı Bursa'nın "O yaşlarımda ben, Üsküp minarelerinden yükselen ezan seslerini duyarak, içim bu seslerle dolarak yetişiyordum. Ezan-ı Muhammedi başladığı zaman evimizde ruhanî bir sessizlik olurdu. Galiba Üsküp'ün sokaklarında da böyle bir rüzgâr dolaşır, bütün şehri bir mabet sükûnu kaplardı. Annemin dudakları ism-i celâlle kımıldardı. 1300 sene evvel, Hazret-i Muhammed'in Bilâl-i Habeşî'den dinlediği ezan, asırlarca sonra hem dinî hem millî sedamız olmuştu. O anda semamızın mağfiret âleminden gelen ledünnî bir sesle dolduğunu hissederdim. Lâkin bu sesler, beni bütün ömrümde bırakmış değildir. Müslüman Türk çocuklarının dinî ve millî terbiyesinde ezan seslerinin büyük tesiri olduğuna inanırım. Paris'te iken bile, hiç münasebeti olmadığı hâlde, kulaklarımda Üsküp'teki ezan seslerinin akseddiği anlar olmuştur." İşte şairimiz, böylesi faziletli bir annenin evlâdıdır. Ve nurlu Üsküp, Skopje olmamıştır daha.

Yüreğimizdeki yara: SELANİK

8 Kasım 2009 01:00

 

A -

A +

"Beyaz Kule" Osmanlıyım diye bağıran bir eser ama ne bir tuğra ne kitabe bırakmışlar. Kulemiz Yunan Kültür ve Medeniyet Bakanlığınca Bizans eseri diye tanıtılıyor. Selanik'e büyük hayallerle gelen Türkler şaşırıp kalıyor. 1912'lerde varlığı bilinen 83 camiden biri bile açık değil, binalar değişik amaçlarla kullanılıyor. Selanik, Yunanistan'ın ikinci büyük şehri. Nüfusu bir milyon filan. Deyin ki İstanbul'un bir mahallesi... Şöyle camı açıp Sefaköy'den İkitelli'ye doğru bakıyorum, eh işte... Anca o kadar... Ama hatıra dersen yığınla... 5 koca asır geçirmişiz dile kolay. Efendim Selanik, İstanbul'dan 70 küsur yıl evvel 1. Murad devrinde alınır. Zaman zaman el değiştirirse de II. Murad kesinkes topraklarımıza katar (1430) Vardar Yenicesi'ndeki Türkler kente akar. Osmanlı, girdiği yerin halkını bizar etmez, şehrin Rumları ve Bulgarları yine eskisi gibi yaşar. Selanik, Vardar Nehrinin deryayla buluştuğu yerde kurulan ehemmiyetli bir limandır. Yollar geçitler eşiğinde düğümlenir âdeta. İstasyonundan hem Edirne ve İstanbul'a tren kalkar, hem Üsküp'e, Manastır'a, Belgrad'a... Karayolu ile Adriyatik'e de açılır, Tuna boylarına da.... Draç, Peşte, Mitroviça... Hasılı Selanik kimin elindeyse Balkanları ondan sorarlar. MAZLUMUN YANINDA Yıl 1492... İberik yarımadası. Köktenteslisçi İspanyolların Hıristiyan olmayanları kıtır kıtır kestikleri günlerde Bayezid Han üzerine düşeni yapar. Müslümanların yanı sıra Yahudileri de kurtarır, İstanbul İzmir ve Selanik'te yer açar. Avrupa'da sürek avı sürerken Osmanlı mülkünden huzur içinde yaşar, alır, satar, para kazanırlar. Kimse tavuklarına kış demez, nasırlarına basmaz. Hatta çarşıda pazarda İbranice konuşurlar. Gelgelelim 1666 yılında Sabetay Sevi adlı Yahudi, Mesih olduğunu iddia eder ve ırkdaşları içinde hayli taraftar toplar. Sıkıştırılınca kıvırır ama Sabetayistler dal budak salar. Bunlar Müslüman kisvesine bürünür, kendilerini ustalıkla saklarlar... 1906'da yapılan nüfus sayımına göre, Selanik'te Türkler ve Yahudiler ekseriyettedir, Rumların bir ağırlığı bulunmaz. Ha Türklerin içinde de Sabetaycılar vardır, o başka. Zaten belediye başkanlığına da dönmenin biri bakar. Osmanlı Kadı Siciline göre, Selanik'te 83 cami, altısı küçük 18 kilise ve 20 sinagog bulunur. 43 mahallede Müslümanlar, 16 mahallede Yahudiler, 12 mahallede ise Hıristiyanlar (Rum, Ermeni, Bulgar) otururlar. Ecdad Selanik'i birbirinden güzel eserlerle donatır. Sayısız han, hamam, sebil, mektep yapar. Hatta İstanbul'da bile yokken tramvay hattı döşer, Berlin'le Paris'le yarıştırırlar. Şehir bakımlı yüzü ile yatırımcıları cezp eder, oteller, mağazalar açılır, acenteler, konsolosluklar, bankalar... Tanzimat Fermanı'nın ilanını takiben azınlıklar şirazeden çıkar, içten pazarlıklılar bilhassa Selanik'te yuvalanır, masonlar, siyonistler cirit atar. Badehu Sabetaycılar, İttihat Terakki saflarına sızar. Örgütü emelleri doğrultusunda yönlendirir ve büyük güç kazanırlar. Türk yurdunda garip şeyler olmaktadır. Misal bölüğün parasıyla Makedonya dağlarına çıkan ve komutanlarına kurşun yağdıran Resneli Niyazi bedavadan kahramanlığı kapar. Yakup Cemil nasıl bir subaysa gider, Genel Kurmay Başkanının (aynı görüştedirler oysa) beynine sıkar. SÜRGÜNDEKİ SULTAN Sabetaycıların en büyük düşmanı Filistin'de bir Yahudi devleti kurulmasına izin vermeyen Abdülhamid Handır. Ulu hakanı devirebilmek için ayran gönüllü subayları kullanır, imparatorluğu akla ziyan maceralara sokarlar. İttihatçı subayların dediği olur, Kanun-i Esasi ilan edilir, dizginler sarayın elinden çıkar. Meşrutiyet ne yazık ki bölücülere yarar. Meclis-i mebusanda çeşitli milletlere mensup 133 vekil vardır, Türkler 127'de kalırlar. Neticede Bosna-Hersek işgal edilir, Bulgaristan ayrılır, Girit Yunanistan'a katıldığını açıklar. Müslümanların kanına giren çeteciler için umumi af çıkar, isyancılar dağdan iner, şehirli olurlar. İttihatçı eylemler fren tutmaz, Bu kez 31 Mart vakasını bahane eder, Rum, Ermeni, Sırp, Bulgar komitacılarla kolkola girip İstanbul'u basarlar (25 Nisan 1909). Abdülhamid Han muhafızlarının ısrarına rağmen kan dökmez, Hareket Ordusu denen başıbozuk güruhu kırmaz. Ama bunlar saldırgandırlar, Yıldız'ı yağmalamakla kalmaz, kütüphaneleri dağıtır, fotoğraf arşivlerini sokağa saçarlar. Bilahare içinde tek Türk bulunmayan bir heyet Abdülhamid Han'a "hal" kararını bildirir, sultanı yaka paça Selanik'e getirir, Alatini köşküne tıkarlar. Efendim Tahsin Paşa zamanında devlet malını zimmete geçirdiği için tenzili rütbe olan paragözün tekidir. Padişahın da kibarlığı işte... Bu adi cürme bile "ihtilastan menkub" gibi ağdalı bir isim takar, kabahatini yüzüne vurmaz. Hırsıza "hırsız" demekten hicap duyar. İttihatçılar sırf padişaha garez besliyor diye ol Tahsin'i Selanik Kolordu komutanlığına oturturlar. Tahsin Paşa ve avanesi ellerine düşen Sultanı bunaltır. Balkona bile çıkmasına müsaade etmez, üzerinde atış talimi yaparlar. Padişahın gazete mecmua okuması kesinkes yasaktır, musahiplerini de (sohpet arkadaşlarını) mahzenlere kapatır, dünyadan bi haber bırakırlar. SİYASET KIŞLADA Diplomasi ihtisas işidir, Abdülhamid Han dünyanın dört bir yanından gelen bilgileri derler toplar, hassas dengelere oynar. Mesela Balkan milletlerinin arasındaki kilise meselesini bilerek gündemde tutar. Kilise, manastırlar (ve onlara ait gayrimenkuller) genellikle Rumların elindedir. Sırplar, Bulgarlar bundan hiç hoşlanmaz. Gel gelelim İttihatçılar acemice işler yapar, düşman kardeşleri bir araya getirir, el sıkıştırırlar. Münakaşaya sebep olan kiliseyi en kalabalık guruba verir, diğerlerine devlet kesesinden kilise yaparlar. Eh ihtilaf bitince adamlar rahatlar, kafa kafaya verir Osmanlıya karşı ayaklanırlar. Rusya bir yandan ittifakı destekler, bir yandan da Babıaliye "Ben kefilim" der, "Balkanlarda savaş mavaş olmayacak!" Eski Hariciye Nazırı Asım Bey, Meclis-i Meb'usanda; "Balkanlardan imanım kadar eminim harb ihtimali yok" derken yeni Nazır Ermeni Gabriel Noradingiyan bildiklerini saklar. Başbakan Sait Paşa "Balkan Hükümetleriyle iyileşen münasebetlerimizden" dem vurup, Venizelos ve Sazanof'a övgüler yağdıradursun adamlar hazırlıklarını tamamlar. Le Tamps gazetesi Bulgar-Sırp anlaşmasını çarşaf çarşaf manşete taşırken, bizimkiler uyurlar. 120 Tabur talimli ve donanımlı askeri terhis eder, yetmez gibi 35 taburu da Yemen'e yollarlar. Bakın şu gaflete ki, Hükümet Sırbistan'ın Avrupa'dan satın aldığı silahların Selanik Limanı'ndan Belgrat'a sevkinde bir beis (!) bulmaz. Türkler asker bir millettir, evet bir cihat çağırısı ile yeni ordular kurulabilir. Ancak kışlaya siyaset girmiştir, subaylar cepheyle ilgilenmez, padişahları kovunca kime yaslansak, hangi rejimi oturtsak sualine cevap ararlar. Aralarında gruplaşırlar. Mektepliler, alaylılardan hoşlanmaz, redifler kurmaylara takar. Yok zadeganlar, yok halaskar zabitan... "Bizdendir işini yap", "salla gitsin yaramaz" çekişmeleri ayyuka çıkar. Savaş yayıldığında subaylar hâlâ politika konuşmaktadırlar, halbuki mevziler dağılmış, ricat başlamıştır çoktan... YA RABBİ KAHHAR ADINLA Selanik... Alatini köşkü... Gece yarısı Abdülhamid Han'ın kapısı çalınır. Muhafız Kumandanı Rasim Bey "Hazırlanın" der, "yolculuk var!" - Hayırdır İnşallah! - Sizden saklandı efendim, şu anda dört düvelle harp halindeyiz. Selanik düştü düşecek, yarına çıkmaz... - Dört düvelle mi? Kim bunlar? - Yunanistan, Bulgaristan, Karadağ ve Sırbistan. - Nasıl birleşirler, aralarında kilise kavgaları var. - Meclisi mebusân ve Ayan bu ihtilâfı hâlletti. Başımıza böyle işlerin açılacağını kim bilebilirdi ki? Sabah sizi gemiyle alacaklar, haberiniz ola! - Hayır! Selanik, İstanbul'un anahtarıdır. Bana bir tüfek verin, asker evlatlarımla şehri koruyacağım! Gidin kumandanınıza söyleyin, buradan ancak cenazem çıkar! İyi de ona fikrini soran yoktur ki, esir muamelesi yapar, getirdikleri gibi ite kaka İstanbul'a yollarlar. Sultan "Allah-ü teala bu felakete sebeb olanları Kahhar ismiyle kahretsin" der, "Devleti batırdılar!" Ağlamaklıdır, teessürünü saklayamaz. ORGANİZE İŞLER BUNLAR Halbuki Selanik'te kaybedilmiş bir şey yoktur henüz, düşman şehre girebilir ama göze alınamayacak zayiatlar verdikten sonra... Balık baştan kokar. Eğer bir komutan teslimden konuşuyorsa, işin çivisi çıkar. Nitekim emir komuta zinciri kopar, erler techizatı ve cephane sandıklarını arazide bırakır dağılırlar. Hatta top arabalarının koşumlarını keserler, atlara binen kaçar. Türk ordusu böyle bir zillete tarihi boyunca düşmemiştir, durun yapmayın diyenler de saldırıya uğrar. Sırp, Yunan, Bulgar kuvvetleri için de durum parlak değildir aslında. Hava soğuk, zemin ağırdır. Çamurda yatmaktan bıkmış usanmış, insanlıktan çıkmıştırlar. Kolera veba yaygındır, bakteriler baruttan fazla can yakar. Hepsi bir yana başlarında zafere inanan bir komutan yoktur, bıkkındırlar. Öyle ya savaş savaş nereye kadar? Denge politikasının hâlâ şansı vardır. Bulgarlar Ege'ye açılabilmek için Selanik'i çılgınca arzulamaktadırlar ki bu güç Rumlara karşı kullanılabilir pekâlâ. Ama Tahsin Paşa şehri Yunan'a teslimde kararlıdır ve bunu bir an önce yapar. Bulgar ordusu yaklaşmadan... Düşman şehre girerken askerimize istirahat emri verir, adeta misafir gibi karşılar. Evet! 97 yıl evvel böylesi bir 9 Kasım günü Selanik teslim edilir, üstelik dişe dokunur bir şey koparılmadan. 70 modern top, 70 bin tüfek, milyonlarca mermi, 1200 hayvan ve daha kullanmaya fırsat bulamadığımız tayyareleri düşmana bırakırlar. 25 bin er ve bin subay teslim olur. 15 bin er firar eder ya da bulunamaz. Bütün bunlara karşı lütfedilen şeyler komiktir, yok efendim subaylara kılıç taşıma hakkı bağışlanmış da filan... 470 yıllık Türk hâkimiyeti bir anda biter. Rumlar yollara dökülür, kızlar balkonlara... Çiçek atan atana. Caddelerde haçlı flamalar, mavi mavi bayraklar... İşin acı yanı bazı Yahudiler de galipleri alkışlar. Kral öldü yaşasın kral! Gidene ağam, gelene paşam! Yunan Veliahtı Konstantin'in yayınladığı bildiriye göre Osmanlılar serbest kalacak, şer'i mahkemeler işine devam edecektir güya... Rumlar verdikleri hiçbir sözü tutmaz, sakin geçen bir günün ardından yağma, cinayet ve tecavüzler başlar. Din hürriyeti lafta kalır, hoca efendileri sallandırır, camilere çan takarlar. Taşkınlıklar Kölnische Zeitung muhabirinin bile canını sıkar. "Rumlar Haçı kana boyadılar" der, "İnsanlık bu mu acaba?" Yunan hükümeti iaşesini taahhüt ettiği Osmanlı askerlerini aç bi ilaç bırakır. Çoğu vefat eder, fırsatını bulan kaçar. Firarlar domino taşı etkisi yapar, diğer birliklerin de moral ve disiplinini bozar. Panik sari hastalık gibi yayılır, mevziler boşalmaya başlar. Hasılı Selanik'in teslimi ile Garp Ordusu çöker, Edirne bile elden çıkar. AL RUM'U VER TÜRK'Ü Yunanlılar o hızla Bozcaada, Limni, Somatraki ve Taşoz adalarına da el koyar, bırakın itirazı kınayan bile çıkmaz. Çok tuhaftır Selanik misak-ı milli sınırları içine de alınmaz. Halbuki havalide çok miktarda Türk yaşamaktadır. Dedelerimiz bazı kasabalarda ezici ekseriyeti ellerinde tutmaktadırlar. Kavala, Serez, Drama... Yenice Vardar sonra... Bazı köyler beldeler % 100 Türk'tür. İdare değişebilir ama kendileri gibi kalmakta kararlıdırlar. Onları da "mübadele" denilen ucube karar yıkar. Hariciyecilerin "lanetli çözüm" diye andığı mübadele, tehcirden beter bir uygulamadır, iki taraflı can yakar. Fikir fitneci İngiliz'den çıkarsa da, teklif "ulus devlet peşinde koşan" Ankara ve Atina hükümetlerine cuk uyar. Az olsun benden olsun! Devlet dediğin büyük düşünür, kabileciler içlerine kapanırlar. İyi de Orta Anadolu'dan apar topar toplanıp Yunanistan'a yollanan Ortodoks vatandaşlar Türk asıllıdırlar. Alpaslan'dan 3 asır önce Orta Asya'dan gelen Karamaniler şaşkındır, "bizi gâvura niye veriyorsunuz" diye sorarlar. Bakın şu işe ki aradan dört kuşak geçmesine rağmen hâlâ Türkçe konuşuyor, hâlâ kuru fasulye pişiriyor, baklava börek açıyorlar. Helenlerle Pontuslarla kaynaşıp karışmadılar... İsterseniz bu mübadele işini bir başka yazıya bırakalım. Sadece ninemden dinlediklerimi aktarsam yeter de artar, inanın dizi çıkar... Ha bu arada Yahudileri unutuyoruz. Onlar da ikiye ayrılır. Bir kısmı aramıza katılır (malum Sabetaycılar Müslüman adı taşır) Türkiye'de el üstünde tutulur, Laik Cumhuriyetin kuruluşunda vazife alırlar. Bir kısmı da Yunan'a sokulur ve hayatının hatasını yapar. Rumlar Yahudileri baskı altına alır, bunaltırlar. 25 bin kadarı, Selanik'ten kaçar kurtulur. Kalanları (46 bin kişidir) Cihan Harbinde Nazilerin insafına bırakırlar

GDO'nun şaibeli milyarderleri

15 Kasım 2009 01:00

 

A -

A +

"Petrolü kontrol ederseniz ülkeleri yönetirsiniz; ama yiyeceği kontrol ederseniz, halkları da yönetirsiniz" ABD eski Dışişleri Bakanı Henry Kissinger  Bir ara İskandinavyalı geyikseverler kurtlara takıyor. Nerde parçalanmış bir ceset görseler heyheyleniyor, çatal boynuzluları korumak ve kollamak uğruna sürek avı düzenliyorlar. Degav degav degav! Urun kurtlara! Alayının bacağına ip bağlayıp sürüyor, postlarına ot dolduruyorlar. Sözüm ona ormanda huzur ve güven ortamı tesis ediliyor. Sonra? Sonra olan oluyor. Kış gelince vadiler dolusu geyik ölüsü buluyor, buna bir mana veremiyorlar. Ortalık leşten geçilmiyor. Bir ufunet, bir ufunet... Hastalıklar kapıya dayanıyor. Oturup inceliyor ve geyiklerde hiyerarşinin çok önemli olduğunu öğreniyorlar. Sürünün yaşlı erkekleri dururken gençler çiftleşmiyor. Eh ihtiyar babadan gelen yavrular da kışı çıkaramıyor. Hadiseyi çözdünüz di mi? Kurtlar yaşlıları ortadan kaldırıyor ve geyik nesline büyük bir iyilik yapıyor. * * * Efendim müteşebbisin biri küçük bir adada turistik tesis açmaya kalkıyor. Gelgelelim martı çığlıkları canını sıkıyor. Sabahlara kadar, cak cak cak! Biri akıl veriyor. "Birkaç tilki getir, barınamasınlar!" Öyle yapıyor ve hakikaten martılar uzaklaşıyor. İyi ama o günden sonra ortalık fıkır fıkır yılan kaynamaya başlıyor. Yapılacak şeyi biliyor artık. Tilkileri gönderiyor, martılara kucak açıyor... * * * Bir Fransız firması alakart restaurantlarda sunmak üzere iri kurbağalar isteyince yörenin Hintlileri sazlıklara koşuyor.. Bilmem kaç tanesi şu kadar franktan, sat, sat, para... Gel gelelim kurbağalar azaldıkça sinek ve haşerat artıyor, tahammül edilmez raddelere varıyor. Kullanılan kimyasallar yüzünden sular zehirleniyor, toprak kirleniyor, kaldırdıkları pirinç ellerinde kalıyor. Şimdi yeniden kurbağaları bekliyorlar. Gözleri ufukta... * * * Adamcağızın biri kozasından çıkmak için çabalayan bir kelebeği seyre dalıyor. Hayvancık saatlerce uğraşıp didinince dayanamıyor, çakısı ile kozanın ağzını yırtıveriyor. Ancak kafesinden kolayca çıkan kelebek uçamıyor, kaçamıyor, çiçeklere koşamıyor. Kanatları buruşup kararıyor. Meğer sır deliğin inceliğinde imiş. Kelebeğin vücudundaki mayiler ancak o çaba ile yayılabiliyor uçlara. *** Bundan 20 yıl kadar evvel Batılı ilaç firmaları anne sütünü "aratmayacak" mamalar yapmış "emzirmektense kaşıkla besleyin, doya doya yesin gelişsin" teorisini savunmuşlardı. Lakin bütün seri katiller, psikopatlar emzirilmeyen çocuklar arasından çıkınca şafak attı. Anne göğsünden sadece süt değil, merhamet, şefkat, aktığını da anlayabildiler sonunda... * * * Ben yabani hayatı çeken kameramanlara çok kızardım bir zamanlar. Şimdi büyük kedinin biri güzelim ceylanı gözlerinin önünde deviriyor, hiç karışmıyorlar. İnsan hareket mareket yapar, hışt hoşt der en azından. Elleri belinde seyrediyor, parmaklarını bile oynatmıyorlar. Doğrusu buymuş oysa... SİLAHSIZ SAVAŞ Lafı GDO'ya getireceğimi anlamışsınızdır. Sahi durup dururken organizmaların genetiği niye değiştirilir? Korkarım birileri yine dengelerle oynuyor. Muhaliflerin yazdıklarına bakarsanız GDO'lar hem bitki çeşitliliğini bitiriyor, hem toprağı kendine bağlıyor. Hani Sapanca Gölüne piranha salmak gibi bir şey. Girdikleri yerde hakimiyetlerini ilan ediyorlar ve çarklar sadece tohum üreten üç beş firma için dönüyor. Efendim balık geni eklenince domatesin mukavemeti artacakmış. Yüzgeçleri de çıkar mı bilmiyorum ama ihtimal içimizden birilerinin nesebi kuruyacak, bazılarımız da kanser olacak. Eee ekmesinler öyleyse... İşte o, o kadar kolay değil, adamlar üçüncü dünya ülkelerini ikna (!) için her yolu deniyor, sopadan anlayana sopa gösteriyor, paradan hoşlanana para veriyorlar. Projeye "Yeşil Devrim" gibi albenili bir isim takmış, Afrika ayağına bizzat Kofi Annan'ı oturtmuşlar. Eğer gelişmelerden bihuzur olanları dinlerseniz oyun büyük. Bu sayede Asya ve Afrika "savaşsız silahsız insansızlaştırılacak", Kuzey Amerika ve Batı Avrupa'da organik gıdalarla beslenen bir avuç mutlu azınlığa ise bomboş ve çok zengin bir dünya kalacak! Efendiler yeryüzünü yeniden keşfetmenin tadına varacaklar. İşte o mesud günler için Norveç'te Spitsbergen adasında bir dağın altına muazzam bir Tohum Bankası kurdular (Svalbard), her çeşit nebat için kafi miktar tohum tedarikleyip sakladılar. Bin yıl bile geçse bozulmayacak şartlar sağlandı, kapıyı kapattılar. Hadiseye biraz daha ılımlı yaklaşan uzmanlar... "GDO macerasının nerede duracağı belli olmaz, elimizin altında böyle bir depo olmasında yarar var" diyorlar... HANİ MAZİLERİ TEMİZ OLSA Sahi böyle bir şey olabilir mi? Ben inanırım valla. Sen işini kış tut da... Batılılar senin benim gibi düşünmez, kul hakkına inanmazlar. Onlara göre "ötekiler", sömürülebilir, kullanılabilir, öldürülebilir de icabında. Bu GDO meselesi de mıştırıklı... Arkasında sabıkalı isimler var zira. Bush'un Tarım Bakanı Ann Veneman ile Savunma Bakanı Donald Rumsfeld hiiiç itimat telkin etmiyor meselâ. Bu işle iştigal eden firmaların dosyaları kabarık. Hiroşima ve Nagazaki'ye atılan bombaları, Vietnam'da kullanılan kimyasalları (Agent Orange) üretmekten tutun da, tetanos aşısı dümeni ile Nikaragua ve Filipinler'de kadınların üreme kabiliyetlerini durdurmaya kadar... Hepsi bir yana, projenin masraflarını "nüfus eksiltme planları" ile tanınan Rockefeller Vakfı'nın üstlenmesi mide bulandırıyor. Rockefeller Vakfı bir zamanlar engellileri imha edip, insan neslini ıslaha kalkan Kayzer Wilhelm'in biyologlarına imkan sağlamış, "öjenik" adlı lanetli teoriye omuz çıkmıştı. Zikrolunan vakıf bugün Yahudi asıllı Henry Kissenger'in direktifleriyle çalışıyor. ÖRTÜLÜ SÖMÜRÜ YOLDA İşin tuhaf yanı GDO sanıldığı gibi verim artışı da sağlamıyor, daha az ilaca, daha az gübreye ihtiyaç duyduğu da kocaman yalan. Böyle bir şeyi niye yapsınlar ki? İlaç ve gübre satıldıkça petrolcüler kazanıyor. Bu GDO'lu tohumlar bizi hangi kılığa sokacak henüz meçhul, lâkin yapılan deneylerde fareler farelikten çıktılar. Hayvancıklar tel tel döküldü ve üreme kaabiliyetlerinden oldular. Yine GDO'cuların "dünyayı kurtaracağız" iddiası ile ürettikleri "altın pirinç" piyasaya verilemeden imha edildi, çünkü nergizden aldıkları genler yüzünden zehir kusuyor. Malum Hibrit tohumlar da önce hayal kurdurtmuş, sonra saç baş yoldurtmuştu. Küçük çiftçiler birkaç yıl iyi mahsul aldılar, şimdi ilaca ve gübreye verdiklerini bile çıkaramıyorlar. Toprağından vazgeçenler gidip büyük şehirlere sığınıyor. İşte bu işsiz yığınlar ucuz emek peşinde koşan sanayi baronlarının işine geliyor. Eisenhower'in Tarım Bakan yardımcısı John H. Davis ellili yıllarda "Zirai üretimde kontrolü aile çiftçisinin elinden almalı, şirketlere sunmalıyız" demişti ki aynen o yapılıyor. ABD'yi şirketler yönettiği için GDO "no prablım!" Zaten Monsanto, DuPont, Daniel Midland, Cargill gibi devlerle takışabilecek bir merci bulunmuyor. Basının lakaytlığına bakılırsa siyonistler de işin ucundan tutuyor. Off içim karardı... Hikâyemize dönsek iyi olacak. Rockefeller ve Bill Gates, Norveç'teki Spitsbergen adasında buzlarla kaplı bir dağın altına muazzam bir Tohum Bankası kurdu. Amerika'da itibarlı holdinglerin devasa gökdelenleri olur. Rockefellerlar da teamüllere uyar. VARYEMEZ AMCA ROCKEFELLER Amerikan halkının "tekelcilerin kralı, yolsuzlukların babası, petrolcülerin çarı, tiksinilen iş adamı" diye andığı John D. Rockefeller'in iş hayatına nasıl atıldığını anlatmıştık bir ara. Yalnız şu kadarını hatırlatalım, 1839 tevellüdlü J.D. Rockefeller dünyanın en büyük tekelini kurduğunda 43 yaşındadır daha... JDR girdiği sektörde tek olmaya bakar, ne yapar yapar rakiplerini köşeye sıkıştırır, çanlarına ot tıkar. Evet ABD'de anti tröst yasaları vardır ama Rockefeller için çalıştırılmaz, icabında siyasileri yemler, işine bakar. JDR çok kazanır, kazandıkça hırsı artar. Bir seferinde buğday yüklü teknesini yola çıkarmıştır. 150 dolarlık bir sigorta masrafı vardır ama yaptırmaz. Bakın şu işe ki o akşam Erie Gölü üzerinde fırtına kopar. Bu köhne tekne dalgalara dayanamaz. Rockefeller sabaha kadar giden paracıklarına yanar. Malı kurtarmanın tek yolu vardır, sigortacıyı kazıklamak. Sabah ilk işi ortağı George Gardner'ı sigortacıya yollamak olur. Gardner becerikli bir adamdır, alttan girer üstten çıkar, bir şekilde adamı bağlar. Müjde vermek için büroya döner ama poliçeyi gören Rockefeller yüzünü gözünü tırmalamaya başlar. Diyeceksiniz ki "Niye?" Az evvel gelen telgraf, geminin kazasız belasız menziline vardığını bildirmektedir zira. Hiç yoktan yatırdığı 150 dolar yüreğine oturur, evlad acısı gibi koyar. VAKIF PARAVANA JDR alkol yasağını var gücü ile destekler. Sakın müskirata karşı olduğunu filan sanmayın. Alkol dediğin, yer altına inince "para" yapar. JDR Vanezuela'daki petrol sahalarından Kızılderilileri sürüp çıkarırken, çok can yakar. Eğer Lâtin Amerika'da sol bu kadar güçlü ise onun da vebali var. Rocky petrolden büyük kazanır ama gözü doymaz, emlak, turizm, sigorta gibi alanlara da atlar. Bankalar, borsalar... Yeni yeni maceralar. Doktorları bakarlar ihtirastan gidecek, kenara çekilmesi yönünde tavsiyede bulunurlar. Rockefeller denileni yapar, bir vakıf kurar ve kendini hayır işlerine (!) adar... 1910-1937 yılları arasında tartışmasız dünyanın en zengini olan Rockefeller kurduğu vakıfla üçüncü dünya ülkelerine el atar. Gücünü kullanır, iktidarları sallamaya başlar. Vârisleri de dedelerinin yolunda gider hem Bilderberg toplantılarına yön verir, hem de TR (Triletateral Komisyon) ve CFR (Counsil on Foreign Relations) temelini atarlar. Bu örgütler "devletlerin de üstünde bir dünya devleti" için çalışır, "boğanın gözünü" (kendi tabirleridir) aileden gelenlere ayırırlar. Yine Rockefellerlar "Good Club" çatısı altında dolar milyarderlerini bir araya toplar ki Bill Gates, Warren Buffett, Oprah Winfrey, Ted Turner, John Morgridge ve George Soros gibi ünlüler göze batar. Kulüp üyeleri her yıl değişik konulara odaklanır ama değişmeyen bir gündem maddesi vardır: "İslam ülkelerindeki nüfus artışını sınırlamak!" Gün gelir Rockefeller Vakfı, Beyaz Saraya strateji üretmeye (tink tank) başlar. Genelde perde arkasında durur ama Irak, Afganistan ve değişen Çin hakkında araştırma yapanlar onu karşılarında bulurlar. Petrol, arazi ve su üzerine çıkarılan ne kadar savaş ve turuncusundan moruna ne kadar devrim varsa alayına parmak atar. Sandalye tekmelemeler, ayak kaydırmalar... Medya ile araları gaayet iyidir, JDR bir konuşmasında "sırlarımızı deşifre etmedikleri için basınımıza minnettarız" dese de "Gizli Dünya Devleti" adlı kitabıyla kendini ele verir. Satır aralarından komplo teorisyenlerine hayli malzeme çıkar. Bir zamanlar petrol sektörü külliyen Shell, Bp, Mobil, Exxon, Texaco, Gulf ve Chevron'un elindedir. Ki onlara "Yedi Kız Kardeşler" denir. (Son beşi Standart oil'in türevidir, yani Rockefeller'ın uhdesindedir). 4 BIÇKIN, 7 BACIYA! Ancak son yıllarda Rus Gazprom, Kazak Lukoil, Çinli CNPC ve Brezilyalı Petrobras da hızla büyüdü ve bu 4 delikanlı, 7 bacıları taciz ediyor. Maymun gözünü açtı artık, yarın kaynanalar, görümceler de çıkacak karşılarına. Türkiye Petrolleri sınır ötesine taşıyor mesela... Ve son bir bilgi... Birkaç hafta evvel ajanslara düşen Massachusetts mahreçli haber dikkatinizi çekti mi bilmem? Rockefeller & Co CEO'su ve Başkanı James S. McDonald (ailedendir), Boston kentinin 80 kilometre güneyinde ölü bulundu aracında. Bristol savcısı Gregg Miliote'a göre beynine sıkmış. Açıkça intihar! Dışardan bakarsanız bir eli yağdaydı, bir eli balda... Derdi neydi acaba?!. Çeşitli çap ve ebatlarda GDO'lu patatesler. Hadi pişirin yiyin, canınız çekiyorsa...

AFGANLININ ÇİLESİ BİTMİYOR

10 Aralık 2009 01:00

 

A -

A +

GÜNDEMİN YENİ ADRESİ AFGANİSTAN -1- İRFAN ÖZFATURA GÜNDEMDEKİ ÜLKEYİ GEZDİ VE YAZDI Hiçbir gücün bugüne kadar tutunamadığı ülke; açlık ve sefalet içinde. Başkent Kabil bile tel tel dökülüyor Karzai döneminde Afganistan'a 30 milyar dolar girdiği söyleniyor ama ne bir tesis açılmış, ne bir asfalt atılmış, başkent Kabil tel tel dökülüyor. Afganistan'da dünyanın en mazlum, en mütevekkil, en mütebessim insanları yaşıyor, içinde bulundukları nahoş şartlara aldırmıyorlar... Takdim Obama'nın yeni Afganistan stratejisi. Türkiye'den yollanacak askerler... Bir dönem daha koltukta kalan Karzai ve masaya çağrılması beklenen Taliban... Sanırım önümüzdeki günlerde Afganistan gündeme oturacak. Yazarlar, akademisyenler hadiseye değişik açılardan bakıyor, derin tahliller yapıyorlar. Dış politika ciddi bir iş. Bilgi, birikim ve tecrübe gerektiriyor. Biz yorumdan ziyade gördüklerimizi duyduklarımızı aktarmaya çalışacağız. Umarım konuyla ilgilenenlerin işine yarar.  Yola çıkarken endişeli değildim desem yalan olur çok kötü anlatılan bir memlekete gidiyorum zira... O gün İstanbul nasıl sisli, gece 23.55'de yapılması gereken sefer ertesi gün 14.30'a sarkıyor. Banklarda yatmaktan boynumuz belimiz tutuluyor. Sabırsız yolcular yetkilileri sıkıştırıyor, yer yer tartışmalar yaşanıyor. Afganların sert mizaçlı olduklarını sanırdım, halbuki neşeleri yerinde görünüyor. İçinde bulunduğumuz ağlanacak durumu umursamıyor, anlatıyor da anlatıyor, kıkırdaşıp duruyorlar. İlk intiba müspet... Belki ölçü değil ama "gülen" insanlar "güven" veriyor. Sefer duasıyla Nihayet Afgan Ariana hava yollarının Türklerden kiraladığı tayyareye biniyor, kemerleri bağlıyoruz. Pilot mikrofondan sefer duasını okuyor. Yolcular da katılıyor, eller yüzlere sürülüyor. Yanımdaki genç iş adamı ile dost oluveriyoruz. Adı Muhammed, kitap kırtasiye işi yapıyor. Tacik asıllı ama Türkçe konuşabiliyor. "Bayramda Kabil'de mi olacaksınız" deyip ekliyor: "Evim Hayırhane mahallesinde gelin misafirim olun. Allah ne verdiyse yeriz, iyi kötü bir döşek sereriz." Teklifinde samimi, çıkarıp telefon numarasını veriyor. Gideceğimden değil ama içim rahatlıyor. Ve mevzu gelip dayanıyor, "n'olacak bu Afganistan'ın hali" sorusuna... Muhammed acı acı gülüyor "Afganistan önemli bir coğrafya" diyor, "Babürşah buradan hareketle bütün Hindistan'ı, Bengal'i aldı, taa Çin sınırına dayandı. Gürganiye devleti tam 8 asır yaşadı. Oku tarihi göreceksin, Afganistan'da hiç bir emperyalist güç dikiş tutturamadı. İskender geldi dayanamadı, Cengiz girdi tutunamadı, İngiltere İngiltere olduğu yıllarda en acı yenilgisini aldı. SSCB dünyanın iki devinden biriyken batağa saplandı ki Amerika'nın da kalacağını sanmam. Bak sana ne diyeceğim İrfan Kardeş Afganistan'da Afgan tazısı, Afgan halısı, Afgan pilavı bulabilirsin ama kendine "Afganlıyım" diyen birini boşuna arama. Peştun Peştunum, Tacik Tacikim, Özbek Özbekim, Türkmen Türkmenim der. Beluci, Hazara ona keza... Biz ümmet olduğumuz yıllarda Asya'yı yönettik, ne zamanki kavmiyetçiliğe başladık, manzara ortada! Burası önemli bilahare gireceğiz detaya... KÖR KARANLIKTA Kabil'e gece yarısı iniyoruz. Ayaz çıkmış, içimiz ürperiyor. Bir araba kiralayıp adresi veriyoruz. Cadde lambaları yok, dükkanlar kapanmış tek ışık sızmıyor. Yollar delik deşik, araba sandal gibi sallanıyor. Ve korktuğumuz başımıza geliyor. Şoför kalacağımız şantiyeyi bulamıyor. İyi de kime yol sorulur? Ortalıkta bir Allah'ın kulu görünmüyor. Uykumuz var ve üşüyoruz, çamur diz boyu araba patinaj yapıyor. Ortalık zifiri zindan, binalar hayalet gibi üstümüze üstümüze geliyor. Son sekiz yılda Afganistan'a 30 milyar dolar girdiğini biliyoruz, bu kadar parayla hiç iş yapamamak inanın daha zor, güzelim Kabil tel tel dökülüyor. Uzatmayalım kalacağımız misafirhaneyi buluyoruz ve herkes yattığı yeri beğeniyor. İSTANBUL NE Kİ? Ve sabah... Sakin saatte çıkıyoruz güya. Düşüyor muyuz saç baş yolduran trafiğin tam ortasına... Kabil de trafiği katleden iki şey var. Biri çukurlar diğeri de Amerikalılar! Ki yaptıkları hareketlere seviyesiz bile diyemeyeceğim, çukurdan da çukurlar. Kabil 30 yıldır savaş yaşayan bir şehir ve hiç bakılmamış. Yıllar evvel isabet alan binaların molozları öölece ortada duruyor. Tamam lagayı, yamayı anlarım da yol ortalarında derin ve manasız delikler olmasa. Allah muhafaza tekerleği bir kaptırsan araba takla atar. Hava kuruysa toza bulanıyorsunuz, yağmurluysa çamur belinize çıkıyor. Polis sureta vazife yapıyor, şoförler şapkalıları sallamıyor. Bir iki sembolik lamba var ama alına yeşiline bakılmıyor. Arabaların % 90'ı Toyota geri kalanı da Nissan, Mazda, Honda... Bizim yollarımızda arzı endam eden markaların esamisi okunmuyor. Belli ki Pakistan'dan çok miktarda vasıta girmiş, çünkü bazılarının direksiyonları ters tarafta. Şoförün sağda oturması önemli değil de minibüsler sol kapılarını açıp müşteri çağırmasa... KÜRK MESELESİ... Eğer altınızda bir Land Crusier varsa kontrol noktalarında durmadan geçebilirsiniz. Yok kör topal bir araba tuttu iseniz sıkça çevrilirsiniz. Bu yüzden yemiyor içmiyor bir Toyota jip ediniyorlar. Sandığınız gibi pahalı da değil. Dubai'de ikinci ele düşenler burada 10-15 bin dolara gidiyor. Hele şöyle arması altın kaplamalı olanlardan uydurduysanız imparatorsunuz, sıkıysa selam durmasınlar! Sanırım araç muayene ve egzost pulu diye bir dertleri yok, arabaların büyük ekseri yağ yakıyor. Yol boylarına seyyar tamirciler yayılmış. Sadece çıkma lastik değil müstamel krank mili bile satılıyor. Hurdalar itina ile parçalanıyor son vidasına kadar değerlendiriliyor. İnsanlar munis, trafikte beklemesini biliyor, birbirlerine bağırmıyor, çağırmıyor, siz buyrun işareti yapıp yol gösteriyorlar. Onlar da arabalarını çıkartmalarla, fosforlarla süslüyor, kamyonların arkasına "yılan avlayan kartal" resimleri çiziyorlar. Şehirlerarası ulaşım otobüsçülerden soruluyor. 303'ler tekerlekli roket gibi, 600 kilometrelik Kabil Şıbırgan yolunu (ki arada Saleng geçidi gibi bir korku filmi var) 6 saatte alıyor, rekor denemeleri yapıyorlar. Zaten yeryüzünde ulaşımı otobüse havale eden dört ülke kaldı: Türkiye, İran, Pakistan, Afganistan. GÜLÜYORLAR AĞLANACAK HALLERİNE Afganlıların sert mizaçlı olduklarını sanırdım, halbuki neşeleri yerinde görünüyor. İçinde bulunduğumuz ağlanacak durumu umursamıyor, anlatıyor da anlatıyor, kıkırdayıp duruyorlar... HA GAYRET! Afganistan'da en ucuz şey insan. Garipler tonlarca yükün altına giriyor, ekmeklerini bileklerinin hakkı ile kazanıyorlar. MİNİBÜSÇÜLER SULTAN Kabil raylı sistemle tanışmamış bir kent. Belediye otobüsleri nazlı, tramvay yok, metronun hayali bile kurulmuyor. Yükü minibüsçüler omuzluyor, arı gibi çalışıyorlar. TESADÜF DEĞİL Resimde 6 araba görülüyor hepsi Toyota... 16'da olsa farketmez zira japonlar tek kale maç yapıyor. Afganistan iyi bir gösterge arabanın dayanıklısı burada belli oluyor. RAKİBİ HAVA YOLLARI Afganistan kaptanları arabaların arkasına "rakibim hava yolları" yazıyorlar mı bilmem ama Demiryolu ve Denizyolu ulaşımı yok. Otobüsler nefes nefese yollara düşüyor.

Sosyete giysisi Burka

11 Aralık 2009 01:00

 

A -

A +

GÜNDEMİN YENİ ADRESİ AFGANİSTAN -2- Hazırlayan: İrfan ÖzfaturaTEK MODEL YEK FİYAT Burka, ucuz ve kolay ulaşılabilen bir kıyafet. Gelir dağılımında uçurumların olduğu ülkede, zengini fakiri ayırt edilmiyor.  Afganistan'ı ne İngiltere, yıkabildi ne de Rusya... Ama bir film, iki roman... İtibar ayaklarda. Ne kadar uğraşırsan uğraş "sen osun artık." Adın çıkmış dokuza... Aslında şöhret peşinde koşan yazarların, yönetmenlerin sıkça kullandıkları bir yol bu. Eğer kendi insanına, kendi toprağına ve kendi değerlerine saldırabilirsen ödülün dünden hazır, röportajlar, söyleşiler, kapak resimleri ve dilediğince para... Afganistan denince akla Osama adlı film ile Uçurtma Avcısı adlı roman geliyor, ikisi de hadiselere Amerikan gözlüğü ile bakıyor. Bir zamanlar İranı "Kızım Olmadan Asla" filmi ile bizi ise "Geceyarısı Exspresi" ile değerlendiriyorlardı. Kendi hikayenizi yazmadığınız, kendi filminizi yapmadığınız müddetçe bu hep böyle olacak, adamlar tek kale maç yapacaklar. Topla tüfekle giremedikleri mevzileri ele geçirecek, kardeşi kardeşe kırdıracaklar. Ne dersiniz bir Afganistan romanı da biz mi kaleme alsak acaba? Yazdan kalma bir Kasım günüydü, sararan yapraklar ıslak kaldırımlara düşüyorlardı usulca... "O kadar da değil" dediğinizi duyar gibiyim, "sulandırma!" BAŞINA BURKA KADAR Malum cenah bir burkadır tutturmuş gidiyor, yok Taliban Afgan kadınlarını hapsetmiş de filan. Halbuki şu an öyle bir mecburiyetleri yok, burkadan niye vazgeçmediler acaba? Burkanın aslını astarını Afgan kadın Parlamenter Şükriye Barakzai'den öğreniyoruz. Burka Afgan töresinde yeri olmayan bir kıyafetmiş aslında. 1960'lı yıllarda gün gün dolanan amir, memur, zabit hanımları, makyajlarını silmemek, kıyafetlerini değiştirmemek, için böyle bir yol bulmuşlar. Diyelim üzerinizde abiye bir elbise var, bilezikler, küpeler, gerdanlıklar. Boyanmış bezenmişsiniz, sürmeler, allıklar filan. Şimdi erkek egemen çarşılardan nasıl geçeceksiniz di mi ama? Halbuki at başına bir burka, baban bile tanımaz. Bu kıyafet erkeklerden saygı görüyor, kimse laf atmıyor, yan bakmıyor. Öyle ya içinden ananız bacınız da çıkabilir icabında... Derken yoksullar da özeniyor, yırtık hırkalarını yamalı fistanlarını burka altında saklıyorlar. Onlara sorarsanız büyük rahatlık ve sanıldığından da ferah. Neredeyse tamamı mavi ve kumaş kaliteleri üç aşağı beş yukarı aynı ayar. Üzerine zarif oyalar yapmışlar ve fiyatı yaklaşık on dolar. Peki Afganistan'da açık kadın yok mu? Onların açık ölçüsü başka, mesela Şükriye hanım da kendini açıklardan sayıyor ama başına Benazirvari bir şal atmadan yanımıza çıkmıyor. Dar ve kısa giyinen yok, "bakın bana" basitliğine asla düşmüyorlar. HAKİMİYET KADINLARDA Efendim Afgan erkekleri kadınları eziyorlarmış. Ne mümkün efendim parlamentonun % 25'i kadınlara ayrılmış, 250 sandalye olduğunu düşünürseniz kafadan 62 sandalye düşüyor. Ama bu rakamla da yetinmiyor, her zaman kotanın üzerinde temsil ediliyorlar. Mesela şu anda 68 hanım mebus var. Bakanlar var, generaller var, hekimler, öğretmenler var. Evet çalışma hayatının içinde olmadıkları vakıa. Zira ülkede sadece iki sektör ayakta. Biri silahşörlük (askerlik, gerilla, koruma) diğeri uyuşturucu kuryeliği, mafia... Geriye kalıyor, amelelik, ırgatlık, çobanlık. hamallık, seyyar satıcılık... Hanımefendiler nasıl yapacaklarsa? Kadınlar çalışsınmış... Yaaa evet... Erkeklere iş buldular da! YİĞİDE PATU GEREK Dilerseniz biraz da erkek kıyafetlerini anlatalım, haksızlık olmasın. Afganlılar yaygın olarak şalvar kamis giyiyor sırtlarını başlarını iyi koruyorlar. Omuzlara battaniyeyi andıran bir Patu atılıyor. Bu yün dokuma çok işe yarıyor, yerine göre yatak döşek, yerine göre sofra seccade oluyor. Sıkıştılar mı yüklerini patuya sarıp omuzlarına vuruyorlar. Her eve lazım, sarındınız mı yabancı olduğunuz anlaşılmıyor en azından. Patu taşımayanlar ise boyunlarına bir poşu asıyor, ağızlarını yüzlerini sarıyor, tozdan, buzdan korunuyorlar. Kafalarda mutlaka kalpak, papak ama dizden aşağı yalınayak.. Ayaklar serin, başlar sıcak! Hastalıktan kaçmıyor, çabuk çöküyorlar. Hastaneler per perişan, bebek ölümleri ortalama ömrü aşağılara çekiyor. (İstatistiklere bakılırsa 42 - 43 filan) AİLE AYAKTA Afgan erkekleri ailesine bağlı ve çocuklarına düşkünler, bilhassa kızlarını hoş tutuyor, bir dediklerini ikiletmiyorlar. KIZLAR KIYMETLİ Erkek çocuklar oynaya dursunlar dede küçük hanımı kucaklıyor. Yok kızlar eziliyor, horlanıyormuş... Manzara ortada... YUVAYI DİŞİ KUŞ YAPAR Afganlılar Hanımlarına ve çocuklarına çok düşkünler ve çok hoş tutuyorlar. Ufaklıklar babalarının sırtlarından inmiyor. Çarşıda pazarda gördüğümüz kadarıyla "hanımların dediği" oluyor. Evet yokluk fukaralık var ama bu da bir nimet, bardağa dolu tarafından bakarsan. Bir Afgan kadını bayram arefesinde aldığı iki metre bez, üç karış halıfleks ile mutlu olabiliyor. Ufak bir kağıtlı şeker miniklerin yüzünü güldürmeye yetiyor. Kadınlar çok kıymetli. Misal çarşıda arabanla bir adama çarpıp devirdin bir şeycik olmaz, hatta azarlayabilir üste bile çıkabilirsin. Ama bir kadına dokunduysan çıra gibi yandın, hafiften sendelese bile cezası 7 bin dolar. Halbuki memlekette 800 bin tane dul var, erkeklerin kıymetli olması lazım hesaba vurulursa... DUY DA İNANMA Ben Afganistan'a gelmeden evvel çocukların kağıtları iple bağlayıp top yaptıklarını sanırdım. Aldanmışım. Veledlerin elinde elektronik oyuncaklar... Sokaklarda "bing bing, vong" sesleri çınlıyor. Batılı kaynaklar Afganistan'ı korku filmi gibi tanıtıyor, her yazılarında Taliban'ın uçurtma, misket ve oyuncak bebekleri yasakladığını duyuruyorlar. Peki sekseğe, saklambaca, ip atlamaya neden mani olmadılar acaba? Meğer Afganlılar uçurtmayı bizim gibi uçurmuyor, en güzelini yapanı, en yukarı çıkanı alkışlamıyorlarmış. Veledler alçaklarda dolanan katil uçurtmalar ediniyor rakiplerinin uçurtmalarını yıtmaya çalışıyorlarmış. Bunun için iplerini tutkala sokuyor, sabırla öğüttükleri cam tozlarına bandırıyorlarmış. O heyecanla ip ellerini kesiyor, üstleri başları kana boyanıyormuş. Derin yarıklar, iltihaplı vakalar... Dahası bu hırçın oyun genellikle kavga ile sonlanıyormuş. Eğer bir, Özbek, Türkmen, Hazara çocuğu Peştun asıllının ipini kesti mi cıngar çıkıyormuş, buyrun karakola. Ha Taliban Modonna, Sipaydırmen, Süpermen, Heeman tasvirleri taşıyan uçurtmalardan da hoşlanmıyor o başka. Yoksa uçurtma dediğinden ne olsun, altı kağıt, üstü çıta... Misket ise bir nevi kumar, hırsları kamçılıyor. Yutan kabarıyor, yutulan ağlıyor. Kibir, gözyaşı, husumet. Yazık ya, çocuk bunlar... Gelelim bebeğe. Küçük hanımlar bizim Kayseri Soğanlı'da yapılan bez bebeklerle oynasalar göze batmaz. Ayağı şalvarlı, saçları örgülü, omzu destili modeller prim bile yapar. Ama bu barbi bebekler yok mu çocuğun kimyasını bozar. Yok Barbi gece elbiseli, yok Barbi yatak kıyafetli, Barbi mini etekli, Barbi bikinili, Barbi kotlu montlu, Barbi kadillaklı şevroleli... Resmen kültür emperyalizmi, el kadar bebenin kodlarına giriyor, tüketime özendiriyorlar. EĞİTİM ŞART Hataların yanlışlarına rağmen Taliban'ın özlenen icraatları da var. Mesela onların devrinde kanlı köpek ve horoz döğüşlerine müsaade edilmiyor. Bir horozun, diğer horozun ibiğini koparmasından ya da bir köpeğin öbür köpeği boğazlamasından ne zevk duyulur bilmem ama bu zulmün altında da kumar hastalığı var. Büyük paralar yatırıyor, bahis oynuyorlar. Yine Taliban'ın hakim olduğu dönemde emniyet "kesinkes" sağlanıyor, altın çuvalını sırtına vur yola çık, kimse dokunamıyor. Sonra sahipsiz sokak çocuklarını toplayıp, eğitime almışlar. En azından yıkanmayı, paklanmayı, diş fırçalamayı, tuvalet kültürünü anlatmışlar. Okuma yazma, sağlık, sıhhat bilgileri artık ne kadar olursa... Şimdi eğitim gibi bir mecburiyet yok, yeni yetmeler arka ceplerine Amerikan sigaralarını sıkıştırmış, jöleli saçlarını taraya taraya volta atıyorlar. Ne iş, ne güç, ne meslek, ne mektep. Korkarım bunlarla işleri var. Sokak çocukları gelişmiş ülkelerin bile başını ağrıtıyor... Bu diyarda daha da büyük problem. Zira uyuşturucu bulmak, fırından ekmek almak kadar kolay! Bütün bunlara rağmen Afganistan'ın geleceğinden ümitliyim. İnanın ülke dürüst bilgili samimi bir yönetimin elinde sıçrama yapar. Bu genç nüfusla 10 yıl içinde İsviçre olurlar da dünya şaşar.


.

Türk'ün dumanla imtihanı

12 Aralık 2009 01:00

 

A -

A +

Çarşıda dolanırken kâh mangal dumanlarının, kâh yemek buharlarının cazibe alanına giriyorsunuz. Patates, balık, börek, tatlı kızartanlar... Zaman müthiş bir şey... İlk gün şok olduğumuz Kabil'e alışıveriyoruz gidiyor. Artık yerdeki çamurlar, külüstür arabalar ilgimizi çekmiyor. Hatta kâh şiddetlenen kâh ölü gözü gibi donan elektrik bile canımızı sıkmıyor. Bataryalar şarj olsun yeter, yoksa bu prizlere hassas cihaz bağlanmaz. Afganlılar hepten umursamaz olmuşlar. Diyelim bir yerde patlama oldu toz duman dağılınca bir bakıyorsunuz dolmacılar köfteciler yerlerini almışlar. Bir tarafta kan pıhtıları, paralanan arabalar, öbür yanda demlenen çaylar, açılan börekler, haşlanan mantılar... Bizim bir Eminönü'müz vardır, burada her sokak Mısır Çarşısı, her cadde Mahmutpaşa... Ortalık lebalep insan, ticaret canlı, alıyor satıyorlar.  Nan-ı Afgani Anadolu'da yoldan gelene yediğin içtiğin senin olsun denir, sen gördüklerini anlat.. Tamam gördüklerimizi anlatırız da yediğimiz içtiğimiz de bize kalmasın. Somun ve sudan başlayalım mesela. Çarşıda beş dükkandan biri fırın, soluk soluğa Afgan ekmeği yetiştiriyorlar. Ustası hamuru birkaç defa havada tokatlayıp uzatıyor, sonra bir yastık üzerine yayıyor. Tandırın duvarına yapıştırıp, nar gibi kızarmasını bekliyor. İnanın abartmıyorum sadece ekmek yeseniz yeter, mübarek kurabiye gibi, katık matık aranmıyor. Bir ekmek iki kişiyi rahat doyuruyor, fiyatı 8 Afgani, bizim paramızla 25 kuruş falan. Ama su dendi mi duracaksınız. Elinizi cebinize atıp Kıristal su alacaksınız. Kuyu suları mikroplu, şebeke ise ıslık çalıyor. Diyeceksiniz ki bu dar gelirli halk marka suyu nasıl alsın? Almıyorlar zaten, içmiyorlar da. Kendilerini çaya vermişler, ellerinden kase düşmüyor. Çay deyince bizim aklımıza kara çay gelir, Afganlar daha ziyade gök (yeşil) çay içiyor. Esnafın seyyarın yanında çaynakları (küçük çaydanlıkları) var. Peki sıcak su? Onu satın alıyorlar. Haşlak su ticareti pazarın en gözde işi. Alet basit, bir odun sobası düşünün bacası kazanın içinden geçsin. Veriyorsun alevi fıkır fıkır kaynıyor. Ne kaa para o kaa gaz... Tüpçülük geçerli meslek. Avuç içi kadarından yerinden kalkmayana değişik çap ve ebadlarda tüpler var. Boşunu götürüyorsunuz tüpçü teraziye koyup darasını alıyor. 1 kilo isteyene 1 kilo, beş kilo isteyene 5 kilo veriliyor. Ne kadar para o kadar gaz. Okkası 60 Afganiden, se kilo, çar kilo... Benzinin litresi 40 Afgani. Ha bu arada söyleyelim 50 Afgani bir dolar.  Dolar el kiri Gayrisafi milli hasılaya bakarsanız burası dünyanın en fakir 5 ülkesinden biri. İnsanları dolarıyla değerlendirmek ne kadar doğru bilmiyorum. Çin'in rakamları şüphesiz daha yukarılarda ama açlıklarını börtü böcekle yatıştırıyorlar. Afrikalılar mısır unuyla toprağı bulamaç yapıyor, nefis körletiyorlar. Halbuki Kabil çarşıları gözünün alabildiğine meyve, sebze... Her keseye göre bir şeyler var. Domates, patates, karnabahar, marul, turp, taze soğan... Elma, armut, ayva... Muz ve nar tezgahları dikkat çekecek kadar fazla... Muz Pakistan'dan geliyor, narı kendileri yetiştiriyorlar. İkisi bir okka, taneleri iri iri hakiki deve dişi... Seyyarlar narı ayıklıyor, küçük kaselerle sunuyorlar. Dilerseniz pudra şekeri de ekiyor, gülsuyu da serpiyorlar. Kasaplar dükkanlarının önünde kesim yapıyor, eti dilediğiniz gibi doğruyor, çekiyor. Fiyatı ucuz ötesi, bizdekinin yarısına bile ulaşmıyor. Canı tavuk isteyenler ise Meyvend Pazarına açılan aralıklara gidiyor, gözüne kestirdiği diyki mirişki, culuku (horoz, tavuk ve hindiye öyle diyorlar) koltuk altına sıkıştırıyorlar. Elbette kesmek ve yolmak size kalıyor. Zahmetli ama değiyor. Suyuna da pilav pişiriyorsunuz, hmmm "işte bu" dedirtiyor. Tatlı su balığı hem bol, hem de bol bol yeniyor. Balıkçılar sabahın erken saatlerinde Derya Kabili kesen Kerpiç Köprü (Pul Kişti) ayaklarında tezgah açıyor. Pullarını ayıklıyor, itina ile kesip dilimliyorlar. Mı acaba? Çarşıda dolanırken kâh mangal dumanlarının, kâh yemek buharlarının cazibe alanına giriyorsunuz. Seyyar tencerelerde kaynamış nohutlar görüyorsunuz. Kepçeyle sahanlara alıyor, üzerine bilmediğimiz baharatları ekip sunuyorlar. Tatsak mı acaba? Yemekten yana derdim yok da kaşıklara tabaklara güvenemiyorum. Laf aramızda, yarım ibrik suyla onca bulaşık şettiriliyor, kuruladıkları bezler iç açmıyor. Halbuki yanınızda plastik tabaklar olsa... Di mi ama. Patates kızartan, balık kızartan, börek kızartan, tatlı kızartan... Bu kadar kızartma yiyorlar, bari içlerinden biri kilo tutsa... Tatar usulü börek pek yaygın. Hani o Eskişehirlilerin şır (çiğ) börek dediklerinden. Ama bizim esnafımızın yağı kehribar gibi sarıdır, bunların ki mazotu andırıyor. Sırf bu yüzden tatlıcılara da yaklaşamıyorum. Halbuki çıtır oldukları belli, hem insanı yutkunduracak kadar. Peki seyyarlardan hiç mi bir şey almadınız diyeceksiniz? Alınmaz mı hiç? Misal kumda közlenen mısırlar şahane. Nohut, kestane ona keza...  Yemiş üssü Baharatçılar pazarında yüzlerce kuruyemişçi yan yana... İşleri de tıkırında. Yer fıstığı, Şam fıstığı (Antep diyelim hadi) yaygın ama bir de calguza adlı bir fıstıkları var ki nasıl anlatıla? Kuru üzümleri pırıl pırıl. Yeşilinden bordosuna kadar renk renk. Pembeler, sarılar, gökkuşağını andırıyorlar. Kayısı kurusu, erik kurusu, incir kurusu, elma kurusu. Pestil, bastuk, hoşaflıklar... Kuru dut onlarda da yaygın ama sadece akını değil karasını da kurutuyorlar. Dükkanın birinden, nasıl bir şeker miyane kokusu geliyor anlatamam, sanki alıp çocukluk yıllarıma götürüyor. Amcam helvalarını yumruk yumruk sıkmış, okkayla satıyor. Afganlılar meyve suyu hususunda aşmışlar, nar, havuç, elma suyuna bayılıyorlar. Sonra renkli arabaları ile dolanan seyyarlar görüyorsunuz. Hareketini ufak bir dizel motordan alan çarklarla şeker kamışını ezip sunuyorlar. Ne yazık ki bardaklar yapış yapış. Hınzır gribi H1 N1... Umurumuzda bile değil, tatmalıyız mutlaka. Bu da bir nevi aşı sayılır mı bilmem, şerbetleniriz en azından... Pilav milli yemekleri, içine mutlaka havuç katıyorlar. Havuç soyulmuş doğranmış bir şekilde satılıyor.

Yavru vatandan ata yurda KIBRISLI MUSTAFA

13 Aralık 2009 01:00

 

A -

A +

VAKIF İNSAN Mustafa Kıbrıslı Ağabey, yaşlıyla yaşlı olurdu, çocukla çocuk. Bir bakarsın profesörlerle, bir bakarsın garibanlarla... Bir ömür inandığı değerler için çalıştı. Vakıf insandı vesselam... Bizim müessesemizde çalışmak şanstır, yaşayanlar aranır, mevtalar anılır. Hatıraları öylesine canlıdır ki sanırsınız koridorda karşınıza çıkacak. İşte iki yıl evvel böylesi bir Zilhicce ayında kaybettiğimiz Kıbrıslı Mustafa Ağabey de bunlardan biriydi mesela. Onu, yakından tanıyanlara sormalı. İbrahim Ağabeyden başlasam iyi olacak, en yakınımda o var zira... Söze "Yıl 1974" diye giriyor "Hemşehri ziyareti için Ekmekçizade Ahmed Paşa Yurduna uğramıştım, Vefa'ya ... Yurt dediğin bir medrese eskisi, ortada genişçe bir avlu, dört tarafta revaklar. Vakit girdi, namaz kılındı, Kur'an-ı kerim okundu. Esmerce, güleç yüzlü bir genç rahleyi önüne çekti, nasıl bir sohbet ama... Tasvirleri canlı, üslubu heyecanlı, sesi kubbede çınlamakta. Bir şeyler öğretebilmek için çırpınıyor adeta... Sordum kim bu? Mustafa Abi dediler... Kıbrıslı Mustafa! Aynı zamanda yurdun mutfağına bakıyormuş, işini ciddiye aldığı belli... Hiç unutmam fırında palamut yaptırmış ki böylesi değme restoranlarda bulunmaz. O gün Ganalı bir misafire (Ebubekir Bey) üzüm yemesini öğretmişti. Diyeceksiniz üzüm yemenin de nesi var? Dinleseniz öyle demezdiniz ama... İTÜ'yü kazanınca İstanbullu oldum ve muhabbetimiz arttı. Bir kere Türk diline ve lehçelerine çok vakıftı, Türkmen'le Türkmen olur, Kazakla Kazak. Kelimelerin köklerine girer, bilmece gibi çözer, ufkumuzu açar. Sanırım Arabisi de vardı. Farisi bilmem dese de inanma. Bir gün yeri geldi "An ki sıransa kuned rube mizaç, İhtiyacest, ihtiyacest, ihtiyaç!" (Nedir aslanları tilki yapan mizaç? İhtiyaçtır, ihtiyaçtır, ihtiyaç!) beytini gediğine oturtuverdi zira... CEVİZLİ ŞİFRELER O gün Cevizlibağ'dan geçiyoruz, sordu "Burada Kosovalılar mı oturuyor acaba?" - Abi ne alaka? - Koshelvadan hatırla, kos ceviz değil mi? Kosu bulduktan sonra gerisi kolay, ha bağ olmuş, ha ova! Sohbetlerinde gençleri hoş tutar, yayılana bayılana karışmaz. Diz üstü oturmak için kendinizi zorlamayın der aklınız ayaklarınızda kalır sonra. Dostluğu sağlamdır, vefalıdır. Diyelim bir gerginlik yaşandı, önce o özür diler, gönlünüzü almaya bakar. Astragan kalpak giyer, bu onu daha da heybetli yapar. Otağını genelde Zeytinburnu'na kurar. Ata yurt muhacirleri alacaklı gibi kapısını çalar. Burs isteyenler, kursa yazılanlar... Çoğunun vatandaşlık meselesi vardır, ki işin Ankara ayağı hayli yorar. Diyelim, Balkanlardan beş on genç gelecek, onları karşılar, ağırlar. Boşnakça, Arnavutça bilen hafızlar bulur, temel bilgilerle donatır, hediyelere boğar, yollar yurduna. Birisi evlenecek, "haydi arkadaşlar bir kampanya!" Hasta ziyaretleri, cenazeler... Cüz dağıtır, hatim toplar. Birilerine yardımcı olmaktan büyük haz duyar. "BUĞD-I FİLLAH" İngilizlerden hiç hoşlanmazdı. Şarkıcı Lord Melody (Fitzroy Alexander) tarafından seslendirilen anonim ezgiyi tercüme etmişti bana... "Shame and scandal in the family" cümlesi ile başlayan parçada şöyle bir hikaye anlatılır: Evin oğlu evlenme çağına gelir. Bir kız bulur. Babası "onu alma" der. Niye? Bu kız senin kardeşindir aslında. Annen bilmez ama... Bir başka kız bulur. Babası, "sana yine hayır demek zorundayım evlad" der, "Bu kız da kardeşindir, annen bilmez ama..." Üçüncü tekrarda oğlan kızar, durumu annesine açar. Kadın bir kahkaha atar "ayol bu herif salak" der "seni kendi oğlu sanıyor!" Defalarca sohbetine katıl tek tekrar duyamazsın. Halbuki hatiplerin joker konuşmaları olur, değişik mekanlarda başa sararlar. Gençler tekrara düşenden hazzetmez, bir çırpıda siler atarlar. Duygusaldır da... Bazen dolar taşar, oturup beş dakikada şiir yazar. Tasnife üşenmese kırk kitabı olurdu inan. ZENGİN BİRİKİM İslam büyüklerine çok bağlıdır. Söz dinlemeyenlere pek kızar. "Seviyorum" diyen "ama" ilave etmemeli der. Muhabbete müdahene (gevşeklik) sığmaz. İkna kabiliyeti büyüktür. Tarihçiye tarih anlatır, ziraatçiye ziraat. Uzay, atom, gen teknolojisi gibi detay konularda uzman ağırlar... Tam bir cemiyet insanı, girift mevzuları berraklaştırır, misallerle süslemeye bakar. Sanki manyetik alan, sohbetine oturan kalkamaz. Eğer siyasete soyunsa kesin bakandı, ticarete atılsa holdingleri olabilirdi pekala. Ama dünyalık kovalamadı. Bazen yemek götürürdüm gözleri parlar. Anlarım ki evde bir şey yok, ben de getirmesem aç yatacak. Müminin üç alameti vardır buyrulmuş: İllet, gıllet, zillet. Evet illetliydi (hastaydı), gılletliydi (fukaraydı). Gurbette vefat etti, ki bu da büyük nimet. (İbrahim Kasabalı) PAYLAŞMANIN TADI Nasıl zamanında beni tutup tutup birilerinin evine götürdüyse bizim evimize de gençleri getirirdi. Düşünün yirmi yirmibeş delikanlı, en az iki manga. Hanım yedirmeye bayılır, değişik yemekler hazırlar. Kıbrıslı sevdi mi tam sever. Sanki aileden biri olur. Benim hiç haberim yok, Konya'ya gitmiş, annemi bulmuş, çayını çorbasını içmiş. Gurbetteyiz ya kadıncağızı rahatlatmış, kalbine serin su serpmiş... Kıbrıslı'nın iki yakası bir araya gelmedi. gelemezdi de. Gözetip kolladığı öğrenci evlerinin, erzaklarını temin eder, kiralarını ayarlar, hatta gider yemeklerini yapar. Bir bakmışsın gömleğin ipte, çamaşırlarını yıkayıp asmış sana sormadan. (Suphi Birpınar) BUYRUN SOFRAYA Ramazan 30 gün iftara davetlidir. O kendisini çağıranlara şart sürer. "Bak arkadaşlarımı da getiririm ama.. Sahura da kalırız ona göre hazırlan!" Top atılır, ev sahibleri "buyrun sofraya" derler. Yok önce namazımızı kılalım, sonra rahat rahat yemek yiyelim. Hakikaten sofra başında sohbet uzar. Teravihin ardından bir sohbet daha... Muhabbet öyle tatlanır ki bir bakarsın sahur olmuş, vakit daralmakta... Eve gün ışırken dönersiniz, yemeğe sohbete doyarsınız ama hasret kalırsınız uykuya. (Ahmet Sırrı Arvas) *** Adana'dayız. Bizim ailenin fırıncı olduğunu duymuş. Çekti beni kenara, soruyor da soruyor. Halbuki bunlar erbabının bilebileceği konular. Yok odun ateşi, yok nohut maya... İnce zevkliydi vesselam... (Ali Bal) HAYMANA Yeni tanışmıştık sordu. Nerelisiniz? -Haymana. -Haymana adı nereden gelir bilir misin? Ertuğrul Gazinin annesi Hayme Ana'dan. Bir de otlak manasına kullanılır ama bize birinci rivayet uyar. Yedirmekten çok hoşlanırdı rahmetli. Şimdi diyelim çorba yapıyor, kapı çalındı, elini hemen maşrapaya atar... Evet pişmiş aşa su... Ama onun yemekleri bozulmaz, suyunun suyuna bile doyulmaz. Sevgisini kattığından olacak. (Ahmet Demirbaş) *** Ben onun bir eve eli boş geldiğini hatırlamam. Geçen kızlarım çeyiz sandıklarına bakıyorlar, Hint işi başörtüler, şallar... Üzerinde bir not "Mustafa Amcanızdan!" Gel de Fatiha okuma... (Dr. Levent Saraç) *** Pazartesi Akşamları TGRT FM de Rumeli programı yapıyoruz malum. Yaşlı bir kadını aldık telefona. Nasıl heyecanlı. "Şükürler olsun Rabbime sen yaşıyorsun!" Kadıncağız sesimi Mustafa Ağabeyinkine benzetmiş. "O öldü" diyemedim, hiç bu kadar zorlanmamıştım radyoculuk hayatımda... (Halil Delice) O DA BİR MERTEBE Hiç unutmam bir menkıbe anlatmıştı... Efendim mollalar imtihandan geçiriliyor. Birini çağırıyorlar ve ilk sual geliyor: "Vallahi'nin başındaki vav, vav-ı atıfa mıdır, yoksa vav-ı kasem mi?" Talebe mevzuya vâkıf değil, sallıyor. Müderris "tamam geçtin" diyor, "çıkabilirsin!" Mümeyyiz "nasıl geçer" diye itiraz ediyor, "yanlış söylemedi mi?" -Bunun babasına da aynı soruyu sormuştum "hani vav" diye diretmişti. Bu hiç değilse inkâr etmiyor! Bir gün Üsküdar'dan vapura bindik, namazı Eminönü'nde kılacağız hesabımızca. Olacak bu ya vapur geç kalktı, vakit daraldı. Aşağı katta namaz tahtaları var ama suyu nerden bulacaksın şimdi? Dolanırken çımacılardan birinin ibriği dikkatini çekti, suyu kullandı ama içine de sinmedi. Oturup bir not yazdı dürüp sıkıştırdı sapına... "Suyunuzun bedelini ödemek isterim. Telefonum şu numara..." (Mehmet Okyay) GÖNLÜ ASYA'DA Mustafa Abi, Orta Asya'ya büyük bir tutkuyla bağlıydı. Nitekim hayatını kaybettiğinde de İran Bistam civarlarındaydı. Anadolu seyahatlerinde de bir durağı, bürolarımız olurdu mutlaka... NE DEDİLER? Olmayayor ama! Kıbrıs'ta dağıtıcıyım. Zaman zaman tayyare gecikir, dağıtım aksar, aboneler bozulurlar. Canımız nasıl sıkılır anlatamam. Mustafa Abi bir yolunu bulur havayı yumuşatıverir ustalıkla. Keyifli günlerimiz de olur. "Gelin bakayım, gelin bakayım!" Bizi etrafında toplar. Ellerini göbeğinin üzerinde bitiştirip anlatmaya başlar. Aramızda sigara tiryakileri de var ama aldırmaz. Ehil, na ehil bakmaz, herkesin kulağına bir şeyler gitsin diye çabalar. Biz Kıbrıs'ı ondan öğrendik, adayı avucunun içi gibi bilir, her adımında ayrı hatıra... Girnekapı'daki Askeri Müzede resmini görünce çok şaşırmıştım. Yanılmıyorsam Yüzbaşı Binbaşı gibi bir rütbe de yazıyordu isminin başında. Demek hayli yararlık göstermiş zamanında. Bizi Hellim peyniri ile o tanıştırdı, itina ile dilimler, kızartır. İnanın abartmıyorum sadece patlıcan üzerine 13 bölüm belgesel yapar. Şöyle bir çay kaşığı tatsın nerenin zeytinyağı olduğunu anlar. Şimdi böylelerine "gurme" diyorlar. Mustafa Ağabeyin eli yemeğe yakışır ama tarifini daha da güzel yapar. Hele iftara doğru tasvir kabiliyeti yükselir, alakasızlar bile yutkunmaya başlar. Bazen işgüzarlığımız tutar, bekar usulü yemek yaparız, çorba, makarna filan... Şimdi pilavda sıvı yağ kullandın di mi? Yandın! Büyük hata! Gözlerini iri iri açar ve o şirin Kıbrıs üslubu ile mırıldanır: "Olmayayor ama!" (Osman Sağırlı) Tevekkül ehli Eskişehirdeyim... Bir kış gecesi, nasıl soğuk, yağmur, rüzgar... Kapı çaldı, pencereden baktım ağzı yüzü sarılı bir adam. "Kim o?" - Benim abi, Mustafa! Bilirim soğuğa tahammülü yoktur, yukarı aldım. Meğer Adana'ya gitmek üzere çıkmış, yolda cüzdanını çalmışlar. Trenden inmiş, İlhan Abi'yi bulurum nasıl olsa... Sobaya odun attım, çay çorba artık ne varsa... Isınınca neşesi yerine geldi. Bir dizine oğlum Baha'yı öbürüne Ali'yi oturttu, başladı neşeli hikayeler anlatmaya... Onun dertlerini dert etmeme gibi dervişçe bir yanı vardı, para çalınmışsa çalınmış, vakit kaybolmuşsa kaybolmuş. Vardır bir hayır, kimin umurunda? İsmail Patlak diye bir dostumun babasıyla tanıştırdım, mandıracı. Ona bir peynir anlattı adamcağız dondu kaldı. Hani tereyağı bahsi açılsa onda da uzman. Bilhassa tıb, tarih ve edebiyata çok meraklıydı. Rehber Ansiklopedisi'ni hazırladığımız günlerde hızımıza hız kattı. Onun dalga boyunu yakala tamam, geçinmek kolay. Baktım mesai sıkıyor. "Sen kafana göre çalış" dedim anlaştık. Hava karardı mı keyfi yerine gelir, sabahlara kadar tıkırdar, bir gecede üç günlük iş atar. İslami ilimlerde ciddi bir birikimi vardı, eğer şeyhlik yapmaya kalksa binlerce mürid toplardı inan... Bir ara mesaisini dinî eserleri satmaya dağıtmaya adamıştı. Gençleri özendirmek için "gideceğimiz yerin şu şu yemekleri meşhurdur" der, "vay efendim şöyle kebaplar, böyle tatlılar..." Sonra? Sonra n'olsun, beş on somun, bir kasa domates alır. Isır ısır tuza ban... Gariplik işte, lokantalara götürmesini o da bilir ama... Ah para! (İlhan Apak) Buhara pilavı Mustafa Ağabeyin hayatı "doyurması gerekenlerle", "doyurulması gerekenleri" buluşturmakla geçti. Bu zor bir işti, katalizörlük yapayım derken reaksiyona da girdi, perhizleri erteledi. Misafirin şaşkını ev sahibine ikram edermiş o ikisine de ederdi. Zeytinburnu'nda garibhaneleri vardı, Türkistanlılarla birlikte Buhara pilavı yapar, tepsilerle sunar. Yanında ayran, üstüne gökçay. Ben onun kadar keyifli yiyen birini görmedim. Mesela imambayıldı geldi, efendim bu ismi nerden aldı, hangi paşa hoşlanırdı, patlıcanın iyisi nerede yetişir, domates biber nasıl seçilir? Yeme içme adabı ile ilgili birçok inceliği de öğretiverir bu arada... Bir gün radyoda adamın biri Osmanlıya sataştı. Yok efendim padişahlar hainmişler de filan... Kıbrıslı hiç germedi, adamı kibarca uğurladı. Sonra Osmanlıyı bir anlattı o kadar olur... Muhatabını tahkir etmeden ama... Okşaya okşaya... (Haldun Kalkan) * Menkîbelerde yazılır ya o gün gerçekten meltemliydi... Dergâhın avlusunda sırtını manolya ağacına yaslamış nefeslenmişti.. Yorgundu... Toprağı okşarken "şuracığa yatırıverseler" demişti "bilsen nasıl özledim o büyükleri" Kısa bir süre sonra vefat haberi gelecekmiş. Nerden bilebilirdim ki? (M. Sırrı Önür

KİRLİ TEZGÂH!

13 Aralık 2009 01:00

 

A -

A +

Üç çeşit yalan vardır derler: Yalan, kuyruklu yalan, istatistik. Afganistan'da da üç çeşit hırsızlık var: Aşikâre götürmek, gizlice araklamak, yardım yapmak! Geleneksel Afgan evleri dört kerpiç duvar, tavana beş on hatıl atmış, toprakla kapatmışlar. Bir odun sobası uyduruyor, iyi kötü ısınıyorlar. Yan toprak, üst toprak, yer toprak... Zaten topraktan gelmedik mi, hem dönmeyecek miyiz toprağa? Toprak evler daha sıcak ama yağmurlu havalarda zeminde hafif bir rutubet hissediliyor. Eh o kadar da olacak. Eski Kabil daha planlıymış. Nehir kıyısındaki düzlüğü, çarşıya, pazara, camilere, medreselere ayırmış evleri sarp tepelere yapmışlar. Her ailenin bir avlusu var, eve gelin, damat geldikçe bir oda ilave ediyor, koridorla bağlanıyorlar. Bahçe içinde irili ufaklı 5-10 bina düşünün, bazen sayı 20'yi buluyor. Minik bir aile cumhuriyeti, birlikten kuvvet doğuyor! Kabil'in en gözde semti "Vezir Ekber Han". Burada benzerini çok az ülkede görebileceğiniz saray yavruları diziliyor. Pahası milyon dolarlarla ölçülüyor, kiralar 10 bin dolardan başlıyor. Bir ev ne kadar albenili olursa emniyet tedbiri o kadar artıyor, villalar kameralar, ışıldaklar ve dikenli tellerle donatılıyor. Yetmiyor, kapıya kaleşnikoflu muhafızlar diziliyor. İnanın bu ülkede fakirler daha özgür. Köşk keşane sahipleri diken üzerinde, garipler gönlünce yaşıyor. YOL, SU, ELEKTRİK Evi iyi kötü yapıyorsunuz da elektrik su getirmek boyunuzu aşıyor. Su şebekesi var ama yok, musluğu açınca senfoni dinletiyor. Bu yüzden çoluk çocuk mahalle çeşmelerinde kuyruğa giriyor. Minikler cılız bedenlerine rağmen bidonları yükleniyor, yukarılara yukarılara vuruyor. Kâbil dünyanın en bakımsız şehri. Savaşta bombalanan binaların molozları hâlâ ortada duruyor, beton iskeletler kuru kafalar gibi sırıtıyor. Yol yok, su yok, elektrik yok, kanalizasyon yok. Aslında bu da bir fırsat. İstenirse çok planlı bir şehir kurulabilir, siteler, geçitler, alış veriş merkezleri yapılabilir. Zira "yıkım" gibi bir dert de yok. İlk gün trafik çilesinden bahsetmiştik biraz. Bunun iki sebebi var, bozuk yollar, ışıksız kavşaklar ve Amerikalılar. GEÇİŞ ÜSTÜNLÜĞÜ Kâbil'de devriye gezen ABD zırhlılarına 50 metreden fazla yaklaşmak yasak. Farkına varmadınız mı göğsünüzde kırmızı kırmızı noktalar beliriyor. Bunlar üzerinize namluların çevrildiğini ve tetiğin gerildiğini gösteriyor. Olur ya şaşkınlığınız tuttu adım attınız, degav degav! Buyrun cenaze namazına... Amerikan askerleri bu ülkede öldürdükleri insanlardan dolayı sorgulanmıyor, yargılanmıyorlar. Velev ki hatalı olsalar bile "takma kafana" buyruluyor. Bazı psikopatlar özellikle düğün konvoyu basıyor, en mutlu günlerinde insanların canını yakıp bizar ediyorlar. Petrol tankerini vurup 40 masumu kavuruyorlar, kimseden çıt çıkmıyor, bir Allahın kulu da "siz ne yapıyorsunuz" diye sormuyor. Bu başıboşluk Yankileri şımartmış, kasabanın şerifi gibi dolanıyor, babası yaşında adamlara el kol hareketi yapıyorlar. SİREN DUYDUN DUR Hele Büyükelçi cenaplarının konutundan çıkması tam bir felaket. ABD elçiliğinin bulunduğu cadde zaten kapatılmış, dikenli teller, bariyerler ve koruganlarla donatılmış. Mezkur yolun açıldığı Mes'ud meydanı da kesildi mi şehir felç oluyor. İtfaiye ve ambulanslar bile bekletiliyor. Diyelim haşmetmaapları sıradan bir iş için elçilikten çıkacaklar. Önce Afgan polisi tertibat alıyor. Hammerler görünmeden evvel Jammerler köşeleri tutuyor, frekans dağıtıyor. Cep telefonlarınızın devreden çıkması konvoyun hareketlendiği mânâsına gelmiyor. Beyler keyfleri ne zaman isterse marşa o zaman basıyor. Sonra var güçleri ile gaza yükleniyor, boşaltılan yolların tadını çıkarıyorlar. Başkent Kabil'i sandığımızdan da sakin buluyoruz. Direnişçilerde eylem koyacak potansiyel mevcud ama patlama çatlama duyulmuyor. Niye? Çünkü Amerikalılara saldıracak olanın, günahsız insanları da öldürmeyi göze alması lazım. Zira işgalciler kendilerini yerlilere korutuyor, etraflarına adeta etten duvar ördürüyor. En ufak kargaşada kalabalığa ateş açıyor, çocuk kadın ayırmıyorlar. Nitekim Hayırhane mahallesinde sivil araçları ezip içindekileri öldüren Amerikan zırhlıları mahalle çocukları tarafından taşlanınca, tereddütsüz silaha sarıldılar, ortalığı kana boyadılar. GuantanAmO'nun Afgancası İşgalden evvel Irak'a defalarca gitmiş biri olarak söylüyorum, inanın insanlar Saddam'ı arıyor. Huzursuzluk had safhada, akşam eve gelip gelmeyeceklerini bilmiyorlar. Bağdat New York olacak diyenler yanıldı, şehir her geçen gün geri gidiyor. Ne eğitim, ne sağlık, ne trafik meselesi çözüldü. Tek fark şu artık alkol fuhuş ve kumar meraklıları aradıklarını buluyor! Kabil'de de Amerikalıların çakılı çivisi yok ama halkın ahlakını bozmak için gözle görülür bir çaba sarf ediyorlar. ABD sigaraları sokaklara düşmüş, alkol serbest ve seviyesiz filmlerle yüklü CD'ler yeni yetmelerin elinde dolaşıyor. Burada en büyük korku bir gece kapınızın tekmelenerek açılması ve çoluk çocuğunuzun gözü önünde kafanıza torba geçirilmesi. Tutuklular alel acele Bagram'a kaldırılıyor ve çoğunun izi kayboluyor. Bagram Hava üssü adeta Amerikan kasabası. Hamburgerciler, pizzacılar, barlar... Bir binada tutukluların bilmem neresine elektrik verip bağırtıyor, bir binada Uzak Doğulu kızlara masaj yaptırıp keyifleniyorlar. İnsan diyemeyeceğim artık, acaip bir mahluk bunlar. Kâbil caddelerinde sülün gibi jipler süzülüyor. Ben oto sayfası yapmış bir adamım, fuarlarda bile görmedim daha...Toyota Land Crusierlerin, Lexus'ların, Hammerların 2010 modelleri dolanıyor ortalıkta. İçinde sarı sarı yabancılar. Böylesi arabalara bindiklerine göre mutlaka Vezir Ekber Han'daki villalarda kalıyorlar. Hırsıza yardım Meğer bunlar yardım kuruluşlarının temsilcileriymiş. Afganlının biri "bunlar gelmeden evvel, Kabil'de tek dilenci göremezdiniz" diyor, "insanlarımıza balık tutmayı değil el açmayı öğretiyorlar. Hiçbiri kalıcı proje üretmiyor, halka iş güç meslek belletmiyorlar. Zaten çoğu misyoner, gözlerine kestirdiklerine üç beş kuruş veriyor, propaganda yapıyorlar." Rakamlara bakarsanız ABD Afganistan'a 30 milyar dolar yatırmış, ortalıkta otuz kuruşluk eser görünmüyor. Yardım dümeni soygunun bir parçası. İhaleler ilk elde Bush'a yakın firmalara veriliyor. Diyelim 50 milyon dolarlık bir proje söz konusu, mezkur firmalar kafadan kırkını alıp buharlaştırıyor ve işi ölü gömücülere devrediyor. Türkler inşaat kalitesi hususunda taviz vermiyor, astarı yüzünü kurtarmayacaksa hiç bulaşmıyorlar. Ama diğer taşeronlar işe "kısa günün kârı" gibi bakıyor, malzemeden çalıyor, işçiliği şişiriyorlar. Acı ama Afganistan gibi bir fay hattında katil binalar yükseliyor. Bilirsiniz üç çeşit yalan vardır derler: Yalan, kuyruklu yalan, istatistik. Burada da üç çeşit hırsızlık var: Aşikare götürmek, gizlice araklamak, yardım örgütü kurmak. Eğer ihracat ve ithalat rakamlarına bakarsanız Afganistan diplerde geziniyor. Ancak bu ülkede uyuşturucu gibi para eden bir "mal" var ve hacmi milyar dolarlarla ifade ediliyor. Beyaz pazarlama hususunda kıran kırana bir rekabet sürüyor, bir yanda Peştun mafyası, öbür yanda yardım kuruluşu, gazeteci, müteahhit adı altında faaliyet gösteren Batılılar. Eğer Türkleri kenara alırsanız burada dolanan beyaz adamların hiçbiri iyi niyetli değil, alayı maskeli soyguncu, hepsinin bir hesabı var.  KIZIL ELMAYA HEY... Kâbil... Taaa Çin'e, Everestlere ve Hind Okyanusuna uzanan imparatorluğun mayası burada atılııyor.  NEYDİ N'OLDU Sayısız zirve eseri barındıran masallara konu olan Kabil tarihinin en karanlık günlerini yaşıyor. BEKLE İŞGALCİ GEÇİYOR! ABD devriyeleri geçerken yollar kesiliyor, insanlar ve araçlar bekletiliyor. En ufak bir hareketlenmede namlular üzerinize çevriliyor. GRAYDER GİBİ Amerikan askerleri şehir içinde "yürüyen kale"lerle dolanıyorlar, bunlar dar yollara sığmıyor, sivil araçları eze eze yollarına devam ediyorlar. YOKUŞLARDA SUSAMAK... Kâbil'in yaşlıları ovaya yayılan mahallelere bir mana veremiyor. "Bizim evlerimiz yamaçlarda olmalı, hiçbir bina diğerinin güneşini kesmemeli" diyorlar. GÖZ KULAK OLUYOR (!) Bu şirin zeplin yolcu taşımıyor reklam panosu gezdirmiyor. Üzerinde kameralar ve dinleme cihazları var, işgalciler şehrin nabzını tutuyorlar. BİDOOON OMZA! Kâbilli minikler çeşme başlarında sıraya giriyor, titrek bacaklarına bakmadan ağır kovaları yükleniyorlar. Üstleri sırılsıklam, genç yaşta romatizma olacaklar. AÇIK HAVA HAPİSHANESİ Dışarıdan bakarsanız hayat kendi ritminde akıp gidiyor; ancak Afgan halkı özgürlüğüne çok düşkün, yasaklarla sınırlanan hayat, sinirleri geriyor. CEVAPSIZ SORULAR Sayısız sabıkası ile tanınan Bush yönetimi Irak'ı mezarlığa çevirdikten sonra, "bu ülkede kitle imha silahı yokmuş, yanlış yapmışız" dedi. İyi de gülüm, Bade harab- ül Basra... Şimdi ise "Yeni fark ettik ki El Kaide başka, Taliban başkaymış" diyorlar. Fesubhanallah! CIA gibi bir namlı mimli örgütün bilgilendirdiği Beyaz Saray bu kadar saf olabilir mi? Amerikan halkına ne versen yutar ama ya Fransızlar, Britanyalılar, Almanlar? Oturup konuştuğumuz Afgan aydınları da bilmeceyi çözememiş. "ABD Afganistan'a bir şey almak için girdi ama o şey nedir anlayamadık hâlâ. Bush Afganistan'ı kesinlikle 11 Eylül yüzünden işgal etmedi, aksine işgal için şartları hazırladı. Yabancı askerlere kesinkes karşı çıkan efsane lider Ahmet Şah Mesud'un 11 Eylül tertibinden iki gün evvel şehit edilmesi tesadüf olabilir mi acaba? Abdullah Abdullah'ın seçimlerden çekilmesi ve hakimiyeti kayıtsız şartsız Karzai'ye bırakması nasıl izah edilecek sonra?" Bin bilinmeyenli denklem kapalı kapılar ardında bir şeyler dönüyor ama... 

Afgan halkı Türk dostu

14 Aralık 2009 01:00

 

A -

A +

Afganlılar diğer yabancılara nasıl davranırlar bilmiyorum ama Türkleri çok sevdikleri vakıa... Çay, şerbet, pilav ikram eden, evine çağıran çağırana...  Bunca yer dolandım böylesine munis mütebessim insanlar görmedim. Şimdi karşıdan biri geliyor diyelim, önüne geçiyor "icaze sormadan" şak diye flaş patlatıyorsun suratına... Ne kızan var, ne bozulan. Ekrandan baktın resmi beğenmedin mi. Dön diyorsun, hadi bir daha. Adamcağız ne derseniz yapıyor, sanki zorlamaya hakkımız var. Bir keresinde yanımda askerî bir araç durdu, "işte şimdi ayvayı yedik" dedim, ister misin başlasınlar sorguya. Meğer bizi niye çekmiyor diyormuş komutan, gücenmiş ağa. Belki üç bin kare resim aldım. Dönünce bilgisayardan da baktım bari içlerinden biri kaş çatıyor, somurtuyor olsa... Bir millet bu kadar mı güler yüzlü olur ya? Pes valla! BAYRAMLAR MI ESKİDİ? Afganistan'da Kurban Bayramı çok canlı kutlanıyor. Arefe yaklaştıkça celepler yollara dökülüyor. Fiyatlar makul, benim diyen koçlar 100 dolardan gidiyor. 400 - 500 dolarlık sığırlar semiz mi semiz, döndürüp baktırıyor, maşallah dedirtiyor. Hayvan pazarlarında bir şey dikkatimi çekiyor. Koca boğalar kuzu olmuş, sahiplerinin peşi sıra dolanıyor. Koyunlar pembe burunlarını çobanlarının ellerine değdiriyor. Eğer sen hayvanı okşaya okşaya büyütürsen elbette muti olur, eteğinden ayrılmaz. Bizimkiler niye huysuz? Sırtında sopa kırılıyor da ondan... Hayvan deyip geçiyoruz, demek ki sevildiğini anlıyor. Bazen hisleniveririm, hiç yoktan gözlerim dolar. Yine öyle oluyor, şurama bir şeyler tıkanıyor. Hayvanlarla çobanlar arasında gözle görünen bir elektrik var zira (isterseniz şefkat diyelim ona). Bu ne sabır ya, bu ne mülayim tavır? İnanın onlardan öğreneceğimiz çok şey var. BİZLER Mİ YAŞLANDIK? Bayram namazı için İydgâh Camiine gidiyoruz. Vaaz Peştunca. Hutbe Arapça. Aynen bizde ki gibi Resulullah Efendimize (Sallallahü aleyhi ve sellem) âline ve eshabına sâlat ve selâmlar yollanıyor. Aşere-i mübeşşerenin ve hassaten Hazret-i Ebu Bekir, Ömer; Osman ve Ali'nin (Radıyallahu anhüm) isimleri zikrediliyor. Namazdan sonra cemaat avluya diziliyor, tanısın tanımasın herkes kucaklaşıp tebrikleşiyor. Yaşlılar ceplerinden renkli çaklitleri (şeker) çıkarıyor, ufaklıkların avucuna sıkıştırıyor. Üstleri başları tertemiz belli ki yeni libaslarını giymiş, yıkanmış paklanmışlar. Cuma namazı kıldığım caminin imamı da namazdan evvel Farsça bir vaaz veriyor. Hutbe kısa ve tamamı Arapça... Aslı da bu zaten, demek bidatler ulaşamamış onlara... Vaaz sürerken iki kişi saflar arasında gezip katlanmış bir patu dolandırıyor. Belli ki "camiye yardım." Atan atıyor kimin ne verdiği belli olmuyor. İmam efendi "boş geçmeyelim aziz cemaat" muhabbetine asla girmiyor. ASLAN MERCAN Kabil Hayvanat bahçesi meşhurmuş bir zamanlar. Çocuklar Aslan Mercanı ziyaret ederlermiş her hafta... Aslan da aslan olsa bari, tüyleri dökülmüş, dişleri çürümüş, gözleri yumulmuş bir gariban. Tepesinde sinekler uçuşmakta... Kabil'in kadınları Aslan Mercan'ın sefil haline ağlar, çocuklar çikolatalarını, gofretlerini sunarlar... Diyeceksiniz ne işleri? Mercan'ın derdi onları mı gerdi? Aynen öyle, bu tutsak kral için şiirler mi yazılmaz, ağıtlar mı yakılmaz. Öldüğünü duyan defnine koşar, cenazeye hem erkan-ı devlet, hem basın ilgi gösterir, tam 18 kamera girer kayda... Tabii İHA da orda, haberi atlamıyor. (Hikayeyi zaten onlar anlatıyorlar.) BABÜR BAĞI Bazı mekanlar var ki anlatılmasa dizi noksan kalır. İşte Babür Bağı onlardan biri, Babür Şah gibi bir cihangiri bağrına basıyor zira. Burası Derya Kabil'e (şehri yaran nehir) tepeden bakan muhteşem bir bahçeymiş zamanında... Girişte bir medrese, talebe odaları, yukarıda şirin bir mescid, sanatlı kasırlar... Dev sarnıç, havuzlar, fıskiyeler ve ufukta kaybolan geometrik arklar. Hani deyin ki Kurtuba! Ve ünlü Türk büyüğü Babür Şahın kabri görünüyor ak mermerler arasında! Kabilliler cuma günleri çoluk çocuk Babür Bağına geliyor, hem ecdada Fatiha okuyor, hem bir köşeye çekilip mesire yapıyorlar. Babür Bağı Türklerin de yardımı ile elden geçirilmiş. Afgan Gazeteci Abdülmecid Turhan, Babürşah'ı anlatırken sesi titriyor heyecandan. Düşünün ünlü devlet adamı Kabil'den yola çıkıp bütün Hindistan'a hükmediyor, taaa Himalaya eteklerinden Hint Okyanusu'na ferman okutuyor. Hindular 8 asır Müslümanların yönetiminde yaşıyor ve bundan bizar olmuyorlar. Baburname gibi bir eseri kaleme alan sanatkar sultana "adalet" yakışıyor. SAHABE'NİN HUZURUNDA Kabil'in Eyyûb Sultanı, Şah du Şemşir hazretleri. O da Halid bin Zeyd gibi mücahid bir sahabe... Asıl adı Haris, Hazret-i Osman devrinde buralara kadar geliyor, taliplere ilim ve edep öğretiyor. Kafirlerin baskısı artınca elini kılıçlarına atmaktan çekinmiyor. Kılıçlarına diyorum çünkü cengte çift kılıç kullanıyor. "Du şemşir" (İki kılıçlı) lâkâbı da oradan geliyor. Mübarek defn olunduğu mahalde şehit düşüyor. Kabil halkı onu unutmuyor, hatırasını yaşatıyor. FAZLA TIRAŞ CİLDİ BOZAR Afganistan'a gitmeden evvel sakal bırak demişlerdi dikkat çekersin yoksa... Söz dinledim rahat ettim, laf aramızda yakışıyor da... Mecburi tıraş olduğumuz askerlik yıllarında yüzümüze ne eziyetler etmişiz meğer. Deri hassaslaşır, yanaklar al al yanar. Hele yanılıp bir kolonya değdirdin, cızzz! Sanki hançer sokarlar. Kabil sokaklarında dolandığım ilk gün bu ülkede ne çok sakallı var demiştim, birkaç gün sonra gözüm alıştı, beş on gün sonra sakalsızlar başladı mı batmaya... Bir erkeğin sabahın seherinde surat kazımasını eskiden de anlayamazdım. Hem enerji kaybı, hem vakit israfı, nerden baksan zarar. Jilet ürüten yabancıları zengin ettik hiç yoktan. Kabilde esnaf ve tüccarın kahir ekseriyeti sakallı, milli ordu uhdesindeki sakallı askerlerin sayısı da azımsanmayacak kadar. KÂBİL'İN KALBİ Şah du Şemşir (iki kılıçlı sultan) Kabil'in Eyyûb Sultanı gibi...İŞTE O KOMUTAN Kabilliler büyük Türk sultanı Babür Şahı yakından tanıyor, cuma günleri çoluk çocuk toplanıp ziyaretine gidiyorlar. HAYYALESSALAH... Afganlılar dindar insanlar, müezzin elini kulağına attı mı ortalık hareketleniyor, neşe ile camiye gidiyor, omuz omuza saf tutuyorlar. EVLADI GİBİ... Bu ülkede hayvanlar el üstünde, hepsinin bir adı var... Hayvan hakkı diye bir mefhumun ziyadesiyle farkındalar... MEZAR-I ŞERİF Hazret-i Ali Afganistan'a kadar geldi mi? Bunu bilmiyoruz, ancak yerli halk geldiğine inanıyor. Büyük halife dualarla yad ediliyor. TEBESSÜM STANDART Adamın işi zaten başından aşkın, yanı başında da bir yabancı dikilmiş resmini çekiyor... Ben olsam "haydi yoluna" derim ama o gülümsüyor. HER YER FOTOĞRAF Kâbil'de objektifi nereye çevirsen resim... Amcamın kıyafeti, seçtiği kuka tesbih, yüzündeki ifade... Bir fotoğrafçının aradığı her şey var fazlasıyla... Toprak deyip geçme tanı! Kabil ne kadar sefil ve bakımsız görünse de şehrin DNA'sında bir asalet var. Şeref-ül mekan bil mekin demişler, ummadığınız yerde karşınıza muhteşem bir cami, zarif bir türbe çıkıyor. Afganistan toprakları menkıbeleri ile büyüdüğümüz veliler, âlimler, şairlerle aydınlanıyor. Misal Belh'ten İbrahim bin Edhem ve Mevlana Hazretleri gibi zirveler yetişiyor. Ali Şir Nevai, Ahmed bin Hadraveyh, Dehhâk bin Müzâhim, Ebû Bekr Verrâk, Ebû Nasr Pârisâ, Ferîdüddîn-i Attâr, Hakîm Tirmizî, Hatim-i Esam, Hüsâmeddîn Pârisâ, Muhammed Tirmizî, Ahmed Berkî, Ahmed bin Mevdûd Çeştî, Ebû Ahmed Ebdâl, Hâce Mevdûd Çeştî, Hâce Muhammed, Hacı Şerîf Zendenî, Yûsuf bin Muhammed Çeştî, Halîfe Kızılayak, Ebû Ali Cürcânî, Hakîm Senâî, Radıyüddîn el-Gaznevî, Abdullah-ı Ensârî, Ahmed Nâmıkî Câmî, Alâeddîn Âbizî, Fahreddîn-i Râzî, Molla Câmî, Muhammed Harezmî, Muhammed Rûcî, Sa'düddîn Kaşgârî, Seyfeddîn Halvetî, Zahîrüddîn Halvetî, Zeyneddîn-i Hafî, Seyyid Kâsım Tebrizî, Dost Muhammed Kandehârî, Ebû Bekr-i Ebherî, Azîz Nesefî, Celâleddîn Ebû Yezîd Pürânî ve Ebû Abdullah Cavpâre... Gazetemizin dağıttığı Türk Dünyası Evliyaları adlı kitabı karıştırmakta fayda var, bu zatlar hakkında mufassal bilgiler bulunuyor. Afgan halkı bilhassa, adını bulunduğu şehre veren "Mezar-ı şerif"e çok saygı gösteriyor, ki burada (Allahü teala şefaatine nail eylesin) Esedullahi galip Ali bin Ebu Talib'in yattığı rivayet ediliyor. (Radıyallahu anh) 

Un var yağ var şeker var

15 Aralık 2009 01:00

 

A -

A +

GÜNDEMİN YENİ ADRESİ AFGANİSTAN -6- Hazırlayan: İrfan Özfatura Şu anda yeryüzünde eline çanta alıp dolaşan, iki millet var. Çinliler ve Türkler Afganistan güya dünyanın en riskli ülkelerinden biri, mühendislerimiz, müteşebbislerimiz cirit atıyor. Ki paraları da yok, GSMH 250 dolar civarında, tescilli fukara! Biz Türklerin bir başka özelliği elin derdini dert edinmek, vah vahlanmak. Nitekim kiminle konuşsam "N'olacak bu Afganistan'ın hali" sorusuna kafa yoruyor, oturup çare düşünüyor. Görünen en büyük problem işsizlik. Halbuki Afgan halkı hem sabırlı tevekkül ehli, hem de çok çalışkan. Alın teri ile geçinmekten hoşlanıyorlar. Bunu nereden biliyoruz? Çarşılardan. Ortalık sabah namazını müteakip hareketleniyor, herkes birbirine bir şeyler satıyor. Hiçbir şey beceremeyen kör topal bir araba uyduruyor, hayvan yerine kendini koşup yük çekiyor. Afganlı çalıştıran Türk iş adamları hallerinden memnunlar. Mutiler, sadıklar, kasanın anahtarını bırak, gözün arkada kalmaz. ASKERLİK PARAYLA Şimdi işsiz gençler önlerine çıkan iki ihtimali değerlendiriyorlar. Ya asker, ya gerilla olacak. Ya da uyuşturucu baronlarına çalışacaklar. Bu günlerde Orduyu Milli, Polis-i nizami hayli adam topluyor. Askerlik mecburi değil, kışlalara alınan gençlerin karnı doyuyor, kıyafeti oluyor, gece sıcak bir koğuşta yatıyorlar. 10 bin Afgani de maaş alıyorlar (200 $) ki burada iyi para... Keşke gençler sanat sahibi olabilseler de elinin emeği ile kazanmanın tadına varsalar. Ne yazık ki bir şey üretilmiyor. Ruslar Afganistan'da on yıl kadar kalmış ciddi projelere imza atmışlar. ABD de aynı süreye yaklaştı ama dikili ağacı yok daha... SU AKAR AFGAN BAKAR SSCB Saleng geçidini açmış, Celalabad Hidroelektrik santralini yapmış. Yüksekliği 35 metreyi aşan muazzam baraj su tutmuş, dolup dolup taşıyor. Lakin su akıyor, işgalci bakıyor. Dünyaya teknoloji satan koca ABD iki türbin getirip de elektrik üretmeyi beceremiyor. Halbuki elektriğe ilaç gibi ihtiyaç var, bu pırpırlanan cereyan ile üretim müretim olmaz. Enerjiyi çözemezseniz hiçbir sanayici tesis kurmaz, işsiz gençler de canınızı sıkar. Washington'un ülkeyi düze çıkarma gibi bir derdi yok, Ebu Gureypçiler dizginleri bırakmıyor. Asker artırmaktan, şiddetten terörden medet umuyorlar. Ki Afganistan'a yollanan her Yanki yılda 1 milyon dolara mal oluyor. TESİSLER ÇÜRÜYOR Kabil'de kurulmuş iyi kötü çalışmış bir çorap fabrikası var, şu an işletilemiyor. Yağ fabrikasının kapısında kara kilitler sallanıyor. Ruslardan kalma asfalt tesisi de çürümüş gitmiş, çalınan çalınmış, kaldırılamayanlar ortada... Bu metruk şantiyede gerilim filmi çevrilir ancak. Halbuki Kabil sokaklarının ne çok ihtiyacı var ona! İnşaat en hızlı sektör ama demir çimento gibi yükte ağır malzemeler bile Pakistan'dan geliyor. Yine Rusların kurduğu çimento fabrikası öölece bekletiliyor. Halbuki % 95'i bitirilmiş % 5 daha harcansa imalata başlayacak. TAŞI TOPRAĞI CEVHER Deneme üretimlerinde elde edilen ürün çok kaliteli çıkmış zira kullanılan toprağın hususiyeti var. Peki ne zaman çalışır? Bir başka bahara! Devletin böyle bir fabrikası olduğundan haberi var mı acaba? Afganistan'ı düze çıkarmak kolay değil ama nefes aldıracak sektörler de var. Bir kere kuru yemişte dünya standartlarının çok üstündeler. Kaldı ki suni gübre, tarım ilacı tanımıyorlar. Bedahşan eyaleti yakut, zümrüt, safir, topaz kaynıyor. Bunları torbalayıp satarsan para kazanmaz ama işleyip de sunarsan... Türk kuyumculuk sektörü son yıllarda sıçrama yaptı. Afganlılar bu tecrübeyi kullanmalılar! RENK ONDA AHENK ONDA Batılı milyarderlerin malikanelerini süsleyen Afgan halıları bizim Yağcıbedir halılarını andırsalar da daha özenli ve daha ince desenliler. Sağdan bakıyorsunuz başka renk, soldan bakıyorsunuz bambaşka. Sanki kadife gibi gölgeleniyor, ahenkle dalgalanıyorlar. KAPRİSLİ GÜZEL Afgan tazıları, meraklılarının edinebilmek için büyük paralar vermeyi göze aldıkları cins bir köpek. Siz bakmayın onun uzun saçları ile evin kızı gibi kırıttığına, kartal gibi hızlı ve kurt gibi yırtıcıdır icabında. En büyük hususiyeti hız kaybetmeden keskin dönüşler yapabilmesidir ki tavşanların ensesinde bitiverir bir anda. Afgan Hanları onu kar leoparlarını sıkıştırmakta kullanırlarmış. Neticede leopar da bir kedi, köpek dediğin kediyi kovalayacak di mi ama. Şefkatlidir de, civcivmiş, yavru kediymiş, dokunmaz asla... Avrupalılar ona kuşkuyla yaklaşırlar. Köpekse de köpekleşmez, kuyruk sallamaz zira... Kaştan gözden anlayacak kadar zekidir, tavrınızı hissederse küser, defterden silip atar. Kaprisli midir? Bilemem ama sanırım güzelliğinin farkında... DEĞERLERİMİZ ORTAK En sık rast geldiğimiz soru Müslüman mısın? İnanın bu kanıma dokunuyor. Başımıza poşuyu sarmışız işte, göğsümüzde nazlı hilal! Anadolu'dan gelen biri ne olabilir ki başka? Sanırım bazıları bu ülkede de ceberut CHP laikliğini pazarlamaya kalkıyor. Beyhude bir çaba, o malın, bu ülkede alıcısı yok! Oysa Vehhabi Suudi Arabistan ile Şii İran çok planlı gidiyor, % 85'i Sünni Hanefi Maturidi olan bir ülkede zemin tutmaya çalışıyorlar. Onların şu insanlara anlatacakları hiçbir şeyleri yok. Halbuki bizi aynı şeyler heyecanlandırıyor. Belh'li Mevlana'mız ortak, yetmez mi daha! FEDA OLSUN Yunus Gürbüz: Afganistan'a yaptığımız yatırımı Anadolu'ya bile yapmadık. Bu insanları seviyoruz, keşke daha fazlasını yapabiliyor olsak... KÂBİL'İN YÜZDE 70'İNİ BİZ YAPTIK Yunus Gürbüz genç bir iş adamı, 7 yıldır burada ve yaşı 30 bile değil... "Biz Karizma İnşaat olarak üst yapı işi yapıyoruz" diyor, "iki tane özel üniversite, hastaneler yaptık. Afganistan'ı yeniliklerle tanıştırdık ve tanıştıracağız da... Beton santrali kurduk, plastik doğrama işine de giriyoruz, ki bu tesiste de 300 civarında yerli çalışacak. Eskiden 90 Türk vardık şimdi 12 kişiyiz. Demek ki çok adam yetiştirmişiz. Piyasaya yaklaşık bin usta kazandırdık, bir zamanlar 120 dolar alıyorlardı, artık 750 - 800 dolara iş bulabiliyorlar. Afganistan'ın zengini çok zengin, fakiri pek fakir. Eğer, iyilik yapmak istiyorsan balık tutmayı öğreteceksin onlara. İşi bizim yanımızda öğrenenler NATO'dan ihale almaya, fabrika kurmaya başladı ki bu bizi çok sevindiriyor. Son günlerde Kâbil'de restoranlar beliriyor demek ki kazanç artıyor. İnsanlar işine gücüne döndükçe hadiseler de azalacak. Devletle iş yapmak kolay değil, zira senin anlaştığın adam başka yere tayin edilebiliyor. Evet paramız kaldığı da oldu ama iş işi açıyor. Yollara çıkıyoruz arabamız bozuluyor, hiç korku duymuyoruz çünkü Türk'sen kimse dokunmuyor. Kaza geçirdik hastanelerde yattık para almadılar. ÇIĞIR AÇTIK Kunduz yıllardır suya hasretmiş, 240 metreden tatlı su çıkardık bir hafta şenlik yaptılar. Baktık bırakmayacaklar kaçtık adeta. Sonra zemin etüdü yapmayı öğrettik onlara... Her hafta kat atınca şaşırıp kaldılar. Ancak yerlilerin inşaat kalitesi düşük, burası fay hattı ve bu beni çok korkutuyor. Bazen yarım binaları tamamlamamızı istiyorlar. Hayır diyorum hafriyatımı yapmadığım binaya başlamam. Beton istedikleri zaman kalıplara bakıyorum, içime sinmezse vermiyorum. Bence birçok binanın yıkılması lazım, hem iskeletleri cılız hem de yığma tuğla gibi ağır bir malzeme kullanıyorlar. Evet, ucuza mal ediyorlar ama pahalıya patlayacak. Burada büyük bir konut açığı var, Türk müteahhitlerine (Hatta TOKİ'ye) çok iş çıkar. Bunlar temiz efendi insanlar, sevildiklerini biliyorlar. Bir bahane ile ellerine 40-50 dolar tutuşturuyor, bu özenli çalıştığın için" diyorum, şaşırıyorlar. Halbuki arabayı sert kullanıp parça kırsa, bin dolara mal olacak bana... HABERİNİZ OLSUN... * Kabil'de Türk iş yerleri açılıyor. Şehirde hemşehrilerimizin işlettiği marketler, Antep işi kadayıf baklava şöbiyet yapan tatlıcılar var. * İHA Afgan gençlerine kamera, ışık, montaj seti kullanmayı öğretiyor, dahası naklen yayın arabası, reji, uydu bulma, gibi detay konularda yetiştiriyor. * Kâbil'de birçok Türk yardım cemiyeti kurban kesimi yapıyor. İhlas Vakfı biraz daha kuytulara açıldı, Şıbırgan'daki garipleri unutmadı bu bayram. * Aryana Afgan Türk okullarının büyük bir itibarı var. Çocuklara dört lisan öğretiyor, fen derslerinden şampiyonlar yetiştiriyorlar. * Afgan televizyonları Hind ve İran yapımı filmlerin tasallutu altında. Ancak son bir aydır reytingleri darma duman eden, iki dizi başladı. Bunlardan biri "Vadi-i Guran" öbürü "Esrar-ı dünya" Açıklayayım efendim biri "Kurtlar vadisi" diğeri "Sır kapısı!" * Bazı bölgelerde yabancıları "ayaklı dolar" gibi görüyor, adam kaçırıyorlar. Fidye rayiçleri makul, sürümden kazanıyorlar. * Sağda solda tahrip olmuş Rus tankları var ve güzel görüntü veriyorlar. Ancak mayınlar tanklar kadar şirin değil. Ortalık topuğu kopmuş gençlerden geçilmiyor. * Devlet dairelerinde rüşvetin yaygın olduğu söyleniyor ancak 2 hafta kalıyorum gümrüklerden geçiyorum, trafikte takılıyorum kimseden öyle bir talep gelmiyor. * Afgan halkı iyi hoş da nasihatten hoşlanmıyor. "Kadınları burkadan kurtarın çalışma hayatına katın" sözünden bıkmışlar. Kadın ve aileden sorumlu Bakan Banu Gazanfer bizim kızlarımız dilerlerse baş örtüsüyle de okuyabiliyor deyip laf sokuyor. * Halk İSAF'ın Taliban'a askerî malzeme verdiğine inanıyor. Her şey olabilir, zira ABD İngiltere çekişmesi gözden kaçmıyor ve bunlar birbirlerinden nefret ediyor. * Türk Ordusu muhabir güç bulundurmamakla en doğrusunu yapıyor. Ve kendini anlatmayı beceriyor. Kabil caddelerinde büyük reklam panoları. Sarıklı sakallı yaşlıların elini öpen Türk subayları görülüyor. Dileriz Anadolu insanı da kıyafeti yüzünden kışla kapısından kovulmaz bundan sonra. AKLIM KABİL'DE KALDI Aynı şeylere inanıyor, aynı şeylerden hisleniyor ve benzer tepkiler veriyoruz. Bu temiz, vefalı insanlar için ne yapabiliriz acaba? Unutmayın onlar İstiklal Savaşında bileziklerini küpelerini yolladılar Anadolu'ya.. SEYYAR BANKA! Afganistan sanıldığının aksine güvenli, amcanın önünde belki 100 bin dolar var, akşam torbayı omzuna vuracak evinin yolunu tutacak. YİNE ESKİSİ GİBİ Orduyu milli uhdesinde her millettten asker var ve iyi anlaşıyorlar. İşte bir Türkmen'le, bir Peştun birlikte poz verebiliyor. AFGAN NAYKLARI Afganlılar zeki ve üretken insanlar, gençler için kara lastiklere takla attırmış Nike formu kazandırmışlar. Yaşlılar ise yeleksiz çıkmıyor. YILIN MOTİFLERİ Renkleri ve motifleriyle daima zirveye oyanayan Afgan halıları zenginlere hitap ediyor. Üzerinde Kalaşnikof, RPG olan parçalar kara mizah! PARA DEĞİL VALLA Halı pazarında rastgeldiğimiz parçalara vuruluyoruz, pahalı da sayılmazlar. Sırf buradan halı taşıyan yükü tutabilir pekala... DOĞUŞTAN SANATKÂR Afganistan tamircileri en teknolojik otomobillerden bile anlıyor, icabında çıkma parçaları kullanıyor bir şekilde yürütüyorlar. BİTTİ

HAYATI VAKKO VİTALİ HAKKO

20 Aralık 2009 01:00

 

A -

A +

 Vitali, bir demiryolcu çocuğudur, İstanbul Yedikule'de azınlıkların çoğunluk olduğu bir semtte doğar (1913). Yanlarında bir bakkal vardır, mahallenin nabzı burada atar. Muhabbete Ladino ile (Yahudi İspanyolcası) başladılar diyelim bir bakarsın Rumca devam ediyorlar. Türklerle geçinip giderler, Osmanlıda kimse kimsenin nasırına basmaz. Babası ona bir Yom Kıpour günü büyük ve parlak düğmeleri olan bir ceket alır. Vitali elbisesinin kumaşına dikişlerine bayılır. Üç aplike cebi vardır ve omzunu dolanıp göğüs cebine giren kordonun ucundan bir düdük çıkar. O gün sinagogdadırlar, Vitali düdüğünü çalmak için dayanılmaz bir arzu duyar. Evet, bunu yapar ve hahambaşının gazabına uğrar. Karga tulumba dışarı atarlar. Müteşebbislik mayasında vardır. Bir ara Bizans dehlizlerinden birinde sinema oynatmaya kalkar. Gelgelelim gaz lambası devrilir, filmler yanar. Elde var hüzün, hiç yoktan sermaye de uçar. Ama yılmaz, bir gün Pera'da gördüğü şık beyler gibi giyinecektir mutlaka... ŞİMDİ OKULLU OLDU Yaşı gelir, Vitali'yi Kumkapı'da Fransız Misyonerlerinin deruhte ettiği bir okula yollarlar. Mezkur mektep paralıdır, bedeli babasının çalıştığı Frenk firması karşılar. Şirketin verdiği paso ile trene de bedava biner ayrıca... Okul hayta doludur bunu ufak tefek bulur elinden sefertasını alırlar. Yapayalnızdır, hiiiç arkadaşı olmaz. Lakin yeri gelince dişlenir, koskoca okul müdürüne "sizden değilim, bana kilise duası yaptıramazsınız" diyecek kadar... Vitali Cumhuriyetin ilanında 10 yaşındadır, dinlediği nutukların tesirinde kalır içi içine sığmaz. Ancak Cumhuriyet, demiryollarını devletleştirir ve babasını kapının önüne bırakırlar. Derken okul idaresi "para" istemeye başlar, pasosunun da hükmü kalmaz. Yapacak şey yoktur, tahsil hayatına mecburen nokta koyar. Annesi hamarat bir kadındır Bohçacı Behmorias'lardan iş alır, ablası ise terziliğe başlar. Derken babası Ayancık'ta bir iş bulduğunu söyleyip gider. Gidiş o gidiş, evin yükü omzuna çöker mi bir anda. Vitali, Mahmutpaşa'da Spiros adlı bir Rum tuhafiyecinin yanında iş bulur. Sabah dükkanı açar, malları asar ve çığırtkanlık yapar: "Buyruun hanımlar, içerde çeşitlerimiz var!" İşini sever, ipe astığı kumaşların renk desen uyumu gözden kaçmaz. Bu arada Kuledibi'ne taşınır (tanıdık Museviler vardır) ve Beyoğlulu olurlar. Zamanla ablası terziliği ilerletir, Vitali hem çalışır hem de Musevi Lisesinin spor kulübünde (Maccabi) aletli jimnastiğin inceliklerini kapar. Adım adım ünlü atlet Fintzi'nin rekoruna yanaşsa da Rus antrenörün yüzü gülmez. "Sen diğerlerinin derecesi ile ilgilenme" der "sporcunun rakibi kendisidir ancak!" Çarşıda Necati Bey adlı yakışıklı bir bezzaz vardır ama malları berbat mı berbat. Zaman zaman seccadesini yayar, göstere göstere namaz kılar. Ağzı kalabalıktır, yemin kasem bini bir para... Vitali bu adamın Kirkor adlı bir Ermeni olduğunu öğrenince çok şaşar. Kapalıçarşının en gözde mağazasını Kupidisler çalıştırırlar, Vitali hayrandır onlara... O nasıl bir vitrinse, çocukluğuna götürür adeta. Ve rüyaları hakikat olur Kupidislerin yanında işe başlar. Patronlar iki kardeştir. Anton aksi bir adamdır, Teodor ise Vitali'ye güvenir. Mübayaalara götürüp fikrini sorar. Kupidisler siyaseti yakinen takip eder şapka inkılabına hazırlıksız yakalanmazlar. Kapalıçarşının uyanıkları İtalya'dan gemi gemi şapka getirtmiş, depoları doldurmuşturlar. Kupidislerin şapka reyonuna da Vitali bakar ve büyük paralar kazandırır patronlarına... Şu fırsat her zaman ele geçmez, su akarken kapları doldurmalıdırlar. "... bir ülke düşünün ki Hilafetten Laik Cumhuriyete geçiyor ve halkın neleri giyip neleri giyemeyeceği dikte ediliyor. İşte önemli olan o anı yakalayıp o günkü ihtiyaca (isterseniz buna zorunlu ihtiyaç deyin) cevap verecek üretimi gerçekleştirmek ve..." (Bkz. Hayatım Vakko) Uzatmayalım ablası Bella ve eniştesi Rafael Elhadef'i ayartır, "Şen Şapka"yı kurarlar. ŞAPKADAN TAVŞAN... Vitali ileride ayağına takılmasın diye askerliğini de (bedelli olarak) yapar. Piyasaya çıktıklarında 20 yaşında bile değildir daha... Varını yoğunu ortaya koymuştur, lokantada yemez, sinemaya gitmez, cumartesileri bile çalışır, şapka yetiştirir soluk soluğa. Müşterileri modaya meraklı birkaç madamdır ama bu iş patlayacaktır, kokuyu almıştır zira. "Cumhuriyet dönemine kadar Müslüman Türk kadınları tabii ki şapka giymezlerdi Kemalist reformlar Doğudan batıya yönelişi tepeden tırnağa gerçekleştirmek amacı taşıdığı için kıyafet devrimi ile erkeklerde fesin yerini şapka almış kadınlarda ise çarşaf ferace yasaklanmıştı..." Vitali, Calibe adlı cazibeli bir kızı manken yapar. Calibe pek beterdir, içeri girene mutlaka bir şeyler satar. Yaşlı kadınlara üçgüllü kaplinleri kaptırır, sırtlarını sıvazlayıp uğurlar. Ama komikleşiyorlarmış, amaaan kimin umurunda? Bir gün motosikletli polisler gelir, "hazırlanın" derler, "birazdan Makbule Hanım burada olacaklar!" Calibe, ona neredeyse bir düzine şapka çakar, yetmez gibi sipariş de yazar. Malları bizzat eliyle götürür ve aldığı ihsan-ı şahaneyi sır gibi saklar. O günden sonra satışlar patlar. Hatta zaman zaman mağaza önünde birikenleri dağıtmak için polis çağırmak zorunda kalırlar. Bir başka Musevi Leon Acıman'ın Ortaköy'deki fabrikası gece gündüz çalışmakta, ivedi kaydıyla fötr yetiştirmektedir sağa sola... Vitali mutludur, artık annesi astragan kürk giymektedir, albenili takılar takmakta... Paris'ten dönen kardeşi Eli'ye de bir ajans (Faal Reklam) açar bu arada. Babası ise postu yeni kurulan Ankara'ya serer, başkentte mobilya leblebi çekirdek gibi gitmektedir zira... MİLLİ ŞEF KOLTUKTA... Derken İnönü devri başlar, ekmekler küçülür, yağ, şeker karaborsa... Tiryakiler kahve yerine kavrulmuş nohut içer, kendilerini kandırırlar. Halkçılar azınlıklara mesafeli durur, Vitali'yi ikinci kez askere alırlar. Trende Leon Günberg, Fredi Burla ve Tokatlıyan'ın Rum aşçısı Stefo vardır. İhtimal Stefo, Hadımköy'de kalacak komutana aşçılık yapacaktır. Vitali "beni de yamağım diye tanıt" der "Çok iyi salata yaparım, masalar donatırım icabında..." -20 papelini alırım ama! 10 kağıda işi bağlar. Ve askerliği boyunca havuç sürter, domates biber doğrar. Tam terhis günü gelmiştir ki, bir kez daha askere alırlar. Bu tertip tamamen azınlıklardan kuruludur, genç yaşlı demez (aralarında ak saçlılar da vardır) ailelerine bile haber vermeden Marşandiz vagonlarına doldururlar. Eniştesi de askere alındığı için mağazaya ablası bakar. Derken Milli Korunma kanunu meriyete girer. Güya karaborsa önlenecektir, gammazcılar, ihbarcılar... Onu atlatırlar, "Varlık Vergisi" çıkarılır bu defa. Vergi mükellefleri dörde ayrılır, yabancılar servetlerinin sekizde birini, dönmeler dörtte birini, gayrimüslimler ise yarısını vermek zorundadırlar. "Paran yoksa yürü Aşkale'ye, taş kırmaya!" Nakit kolay mı, keş para bu, ha deyince bulunmaz. Vitali perişandır annesini üzmemek için "sesinizi çıkarmayın" der "herhalde bizi unuttular!" Evdekileri sakinleştirip Anadolu'daki tuhafiyeci dostlarını dolanır. Ankara Anafartalar Caddesindeki Hacıbaba derdini dinler sabırla. "Allah kerimdir evlad" der cebine bir zarf atar. Çıkınca ne görse iyi... Ciddi bir para! Doğru defterdara koşar, alın size şu kadar. Bakiyesini de öderim ama n'olur taksit yapın bana. Sanırım 6,7 Eylül hadiselerinin de hangi mihraktan çıktığı ortada... Vitali'nin hayatında bu korku dolu yılların izi okunur açıkça. MÜTEDEYYİN BAYANLARA O günlerde Boncukçuyan adlı bir tacir bir sandık eşarp getirip bırakır dükkana. Bir kereliğine mahsus olmak üzere alırlar ama mal anında tükenir, millet ısrarla eşarp sormaya başlar. Zaten şapka devrimi devrini tamamlamak üzeredir, başörtüsünün ise sağlam bir zemini vardır, yayılacağı aşikar... Şimdi yeni bir marka ile ortaya çıkmalıdırlar."Nasıl şen şapka kadın şapkasıyla özdeşleşmişse Eşarp da Vakko markasıyla özdeşleşti..." Neyse modelleri hazırlar plasiyer Aleko'yu piyasaya salarlar. İlk gelen tepkiler can sıkar. Beyoğlu'nun ünlü mağazası Lion'un Leh asıllı sahibi Max Helpern malları beğenir ama yerliyi dükkanına sokmaz. Vitali, Max'ın "Journal d'orient" okuduğunu öğrenir ve gazeteyi reklama boğar. Nitekim Max bizzat arar, mal ister kibarca... Vitali'nin Paris'te Champs Elysee'de desenlerine bayıldığı bir dükkan vardır, bunları kime yaptırırlar acaba? Güya hediyelik seçmek için vakit geçirdiği günlerden birinde bir mobilet durur, kılıksız bir adam malları teslim eder patrona. Çıkınca önünü keser, tanışabilir miyiz der, size teklifim olacak. Adam motorunun arkasını gösterir "atla!" Rue du Bac sokağına gider, dar karanlık bir daireye girerler. İnce uzun bir kadın, bir elinde sigara, diğerinde fırça... İşte uzun yıllar hanımlarımızın başlarına taktığı "Boğazlı, Büyükadalı, Kızkuleli" modelleri o ressam yapar. ELİNİ TAŞIN ALTINA... Vitali dışarıdaki atölyelere iş verir ama içinde bir ilinti... Ya çekerse, sarkarsa, solarsa, boyası akarsa? Marka namusunu korumanın tek yolu vardır üretime soyunmak. Gider Kurtuluş'ta Rum mezarlığının karşısında bir fabrika kurar. Bu arada hanımın adını taşıyan Ketko (Kety Hakko) çantalarını üretir ve iyi kazanırlar. Kızı Sima'yı Lodrig'lerin oğlu Erol'a verir Cem ise Vakkorama'yı kurarak babasının oğlu olduğunu ispatlar. Cem bilahare Bettina ile evlenir ve iki çocuğu olur. Büyük torunu Katia'nın adını bir parfüme koyar, küçüğü Pia için ilk çocuk parfümü Piu Piu'yu çıkarırlar. Bir ara Şevket Sabancı gel seninle konfeksiyon işine girelim dese de olmaz. Vitali "dostum ben üç kere askerlik yaptım" der "dördüncü için Adana'ya yollama!" O yıllarda mazot, fuel oil yoktur kazanda katran yakar, Rum mezarlığını ve komşu evleri ise pise boyarlar. Şikayetler artınca oturup kafa yorar, bacaya uyduruk bir arıtma (bir nevi duş) takar, kurumu nispeten azaltırlar. Kurtuluş imalathanesi nefes nefese çalışsa da dar gelir, bir gün patlayan ampulden çıkan yangın tesisi kül eder bir anda. Vitali işçilerle el ele verir, üç ay sonra tesisi silbaştan üretime alırlar. Vitali aradığı o farklı desenleri Osmanlı kumaş ve kaftanlarında bulur, ecdadın motifleri ile Paris'te büyük sükse yapar. Modacı Mr. Chumsteg (ki Y.S.Lourent'in hamisidir) onu kutlar. Samimiyetle itiraf eder "İstanbul'u görmem lazım anlaşılan!" Nitekim tuğra ve hat sanatından ilham alan emprimeler çok tutar. Mesela Milano'ya bir numune götürür, hemen 2 bin metre yolla derler, ihracat başlar Vitali imalatı kovalar, Albert satışta ve dost edinmekte daha mahirdir zira. Vitali gözü karadır, Albert ihtiyatlıdır, birbirlerini dengeler hız kazanırlar. Derken Ermeni asıllı Zaven'den Beyoğlu mağazasını alır, ablasının oğlu Alberto'yu başına koyarlar. Erkek giyimi konunda da Nino Cerruti'nin tecrübelerine sığınırlar. Nino, Fuco adlı makastar verir onlara. Düşünün Armani de Nino'nun stilistidir o sıralar. MUSİBET NASİHAT İşler büyüyünce Merter'deki arsaya talip olurlar. Sahibi emekli bir albaydır, istediği büyük para. Dile kolay tam 600 bin lira... Vitali'nin dostları Sinto, Saltiel, İzak Kohen ve Roger Hisarlı ile bir araya gelir parayı bulurlar. Albay o gün 700 bine çıkar. Tamam derler yine yükselir ve arsa tam 980 bin liraya (milyon telafuz edilmiyordur henüz) mal olur onlara. İyi de Londra asfaltı arsayı ikiye yarar. Kenarlar ise yeşil alan. Rahmetli Menderes'in idamı ile yönetim değişir, belediye ile görüşüp ruhsatı alırlar. Merter tesislerinde apre, boya, biçki, dikiş yaparlar, dahası aksesuar, pazarlama, depolama... Aklınıza ne geliyorsa... Vitali sendikayı eliyle sokmuştur içeri, bedeline de katlanmak zorunda kalır. Bir gün bakar bağırışmalar çağırışmalar. İşçiler grev kararı almışlar. Babalarının malı gibi mutfaktan erzak çuvallarını çıkarır, ateş yakarlar. Sağdan soldan militanlar koşuşurlar. Sanki kale fethetmişler de zafer kutluyorlar. Yok efendim bu ürünleri emekçi halk giyecekmiş bundan sonra... Kendi tesisine giremiyorsun işe bak! Halbuki Kurtuluş fabrikası yandığında fedakârca çalışmıştır bu insanlar... Vitali siyasetin içinde değilse de dışında da kalamaz... Rotary üyesidir, TÜSİAD saflarında yer alır sonra... Çok siyasetçi tanır ama onu biri şaşırtabilir ancak! Rahmetli Özal. Eleştirmek için gittiği toplantıda Konvertibilite kararını duyar ve nutku tutulur adeta. Turgut Bey "almak" için gelen iş adamlarından mutlaka bir şeyler koparır devlet adına. Ne bileyim misafirimiz geliyor defile yapın, hediye hazırlayın filan... Çok da rahattır, bir gün Vitali'yi kaldığı otelin banyosunda ağırlar. O sıra Berber Kemal'e tıraş olmaktadır. Oturacak tek yer vardır, klozetin üstü. "Buyur, buyur" der "ayakta kalma..." Oracıkta sektörün sıkıntılarını dinler ve gereğini de yapar. Sonrasını biliyorsunuz. Vitali Hakko iki yıl evvel böylesi bir Aralık günü aramızdan ayrılır, Ulus Musevi mezarlığında bırakılır toprağa... Pierre Cardin, İstanbul ziyaretinde Vakko'nun emprimelerinden gözlerini alamaz.

Hangi Noel Baba?

27 Aralık 2009 01:00

 

A -

A +

Masal kahramanı mı yoksa reklam yıldızı mı? Noel Baba karakterini ilk defa 1863 yılında Thomas Nast adlı bir çizer tasarlar, Haddon Sundblum ise Coca Cola reklamlarında kullanıp dünyaya yayar BİR RESSAM Eskiden nerde böyle filmler, bilgisayarlar? Çocuk dediğin dünyaya çizgi roman kahramanlarının gözüyle bakar. (Tex, Teksas, Tommix, Tom Braks, Karaoğlan...) O yıllarda roman çizerliği geçer akçedir vesselam. İşte Harper Weekly çizerlerinden Thomas Nast da hayali kahramanlar tasarlar. Noel Baba fikri ilk defa onun kafasında şekillenir (1863) ama tutup tutmayacağından emin değildir. Kırmızı yanaklı, balkon göbekli bir ihtiyar miniklere sevimli gelecektir ihtimal. Nast, Norveçlilerin beyaz atlı mitolojik tanrısı Vodan'dan da hayli detay toplar, "8 geyikli uçan kızak" dümenini de William Gilley'in yazdığı bir çocuk şiirinden araklar. Kıyafet konusunda rahattır, o günlerde kabul gören bir tarz vardır zaten. Kürklü kaftanlar, kukuletalar... (Yedi Cücelerden hatırlarsınız mutlaka) Nast'ın hayal gücü sınır tanımaz, miniklerin aklına "uslularla yaramazların fişleneceği ve sabıka kayıtlarının Noel Baba'nın önüne konacağı" gibi bir vesvese sokar. Şömine önünde oyuncak bulmak isteyen "iyi çocuk" olmalıdır! O kadar! Nast'ın insanları bir şeye inandırmak gibi bir iddiası yoktur, adam nafakasının derdindedir, çorbasını kaynatmaya bakar. Lakin uydurduğu masallar, dal budak salar. İnanmayanlar yaftalanır, enim konum itham altında kalırlar. Noel Baba imajı kanlı Haçlı seferleri ve engizisyonlar yüzünden söyleyecek sözü kalmayan kiliseye uyar. Ruhaniler kampanyaya katılır ve propaganda başlar. Bakın şu işe ki her yıl yarım milyon çocuk Kuzey Kutbuna mektup yollar... BİR ŞERBETÇİ Eski eczacılar güneş kremi, plaj terliği, bıttım sabunu satarlar mıydı bilmiyoruz, lâkin formülü kendilerince malum ve kendilerinde mahfuz macunlar, allı morlu şuruplar yaparlar... Her derde deva, başağrısına, mide bulantısına! İşte Georgia mukimlerinden John S. Pemberton da kafasını 'ferahlatıcı şerbetlere' takar. O devirde eczacıyım diyen eczacıdır, diplomayı kim kaybetmiş ki o bula. John üç ayaklı pirinç çaydanlığında ağdalı mayiler kaynatır, bunları soğuk su ile karıştırıp müşterilerine sunar. Hergün yeni bir şeyler dener, nitekim limon, tarçın, ıhlamur özü, Hindistan cevizi yağı, vanilya, koka yaprağı ve kola tohumunda karar kılar. Bu formül pek beğenilir ve talipler bir bardak içebilmek için 5 cent vermeyi göze alırlar (1886). Bilhassa asabilere ve başı ağrıyanlara tavsiye eder, sanırım teskin edici hususiyeti de vardır o zamanlar. Günlerden birinde eczanenin tembel kalfası (Willys Venable) iksir hazırlarken üşenir, sürahiye uzanacak yerde, elinin altındaki sodayı devirir mi bardağa? Bakın şu işe ki yeni karışımın beğenileceği tutar, bi daha ver, bi daa, bi da derken "köpüren Cola" yok satmaya başlar. BİR PATRON Muhasebeci Frank Roobinson ise dile damağa olduğu kadar göze kulağa da hitap etmeliyiz der ve iki afilli 'C' arasına 'Coca Cola' yazar. Ürünü bilumum eczane ve dondurmacılara dağıtır, patentini alıp 'marka' olurlar. Pemperton ölünce (1888) Coca Cola sahipsiz kalır, Asa Candler adlı bir müteşebbis 2300 dolar verip (bu gün sadece adı 70 milyar dolar) haklarını satın alır. Hem ülke çapında yayılır, hem de fıçı yerine şişelemeye geçer ve bir ilke imza atar. Ona göre Cola ambalajıyla da göz okşamalı, kırılsa bile tanınmalıdır. Nitekim kakao tanesine benzetilerek hazırlanan şişeler çok tutar. Ünlü cam firması Root Glass üç vardiya mesai yapar. Asa Chandler gelirinin dörtte birini reklâma ayırır, Cola'yı süpermarket, benzinci ve spor salonlarında pazarlamaya başlar. Ücreti mukabilinde bayilik dağıtınca dolum tesisleri mantar gibi patlar, Meksika ve Küba'ya ne zaman açılırlar anlayamaz. Reklam için her yolu dener, ABD'de Beyzbol yıldızlarına, Kanada'da köpek yarışlarına, İspanya'da boğa güreşlerine omuz çıkar (1905). BİR REKLAMCI Candler ölünce, Coca-Cola Company'yi 25 milyon dolara Atlantalı bir konsorsiyuma satılır. Şirketin başına geçen Robert Woodruff yelkeni uzak limanlara açar. 2. Cihan Harbine katılan Yankiler yanlarında milyonlarca kutu Cola taşırlar. General Eisenhower vazifeli gibi çalışır, Coca Cola'ya adeta "kutsal su" muamelesi yapar. Başkan seçilince kara gazozu beyaz saraya sokar. Haddon Sundblum dahi Thomas Nast gibi bir ressamdır ancak o "duvarda resmin olcaana, alemde ismin olsun" der, reklam sektörüne oynar. Noel Baba'nın eline Cola şişesini tutuşturuverir ve kasası dolarla dolar. (1931) Hatta Baba'yı külahından çizmesine kadar kola renklerine (kırmızı beyaz) boyar. İlerleyen yıllarda Noel Baba sadece kapitalist çarkları yağlamaya yarar. Yok oyuncak şirketleri, yok çikolatacılar... Alışveriş merkezleri, hediyelik eşyacılar... Hele yılbaşı yaklaşmaya görsün, elini sallasan al urbalıya çarpar. Sağın solun takma sakal... BİR BESTEKÂR Gelelim "Cingıl beng... Cingıl beng" diye kulaklarımızda çıngıldayan Noel şarkısına... Bu parça Amerikalı bestekâr Lord James Pierpont tarafından bestelendiğinde (1857) ortada Noel Baba gibi bir mefhum yoktur daha. Zaten adam atlardan kızaklardan filan bahs açar. Jingle bells, jingle bells (Zilleri şıngırdat, zilleri şıngırdat) Jingle all the way (Yol boyunca hep şıngırdat) Oh what a fun it is to ride (Sürmesi ne de hoştur) In one horse open sleigh (Tek atlı açık kızak) Melodi yıllar sonra Noel Baba'ya monte edilir ve Hıristiyan dünyasının resmi şarkısı haline geliverir bir anda. BİR YÖNETMEN 2004 yılında gösterime giren Kutup Expresi bir Robert Zemeckis filmidir. Her dakikası 1 milyon dolara mal olan filmde Tom Hanks çizgi film karakteri şeklinde karşımıza çıkar, yetmez 6 ayrı karaktere de modellik yapar. Filmin oyuncusu, yardımcı oyuncusu yoktur ama seslendirmede Hollywood'un ünlü isimleri rol alırlar. İnsanın az biraz kamera tutmuşluğu montaja girmişliği olunca tekniğini de merak ediyor. Efendim burada "performans yakalama" adlı bir usül deneniyor. Tom Hanks var yok arası bir kıyafetle rolünü oynuyor. Üstündeki alıcılar vasıtasıyla hareketleri üç boyutlu olarak kaydediliyor. Sonra bunlar filmi sürükleyen karakterlerin orasına burasına yapıştırılıyor. Lakin el kadar tıfılın yüzüne koca adamın mimikleri yakışmıyor. Dudaklar gülse de gözler donuk donuk bakıyor. Sanki sıfatına suçunu saklayan katil ifadesi oturuyor. Sana bana "bitse de gitsek" dedirtse de çocukları peşine takıp götürüyor, o başka... BİR HİKÂYECİ Chris Van Allsburg'un 1986 yılında yazdığı hikâyeden beyaz perdeye uyarlanan filmde şüpheci veled gece yarısı yatağından fırlar. Evlerinin önünde koca bir tren durmuş islim toplamaktadır soluk soluğa... Kuzey Kutbundaki kahkaha vadisine giden şirin şimendifere binebilmenin tek şartı vardır: "İnanmak!" Seyahat hayli neşeli geçer, kurabiyeler, sıcak çukulatalar... Noel Baba'ya mesafeli duranlara "bak neler kaçırıyorsunuz" mesajı verilir, bir "taş olun e mi" denmediği kalır, yani o kadar! Sahneler ne hayattandır, ne rüya... İkisi arası bir yerlerde dolandırılır, ritm, renk, ışık, macera... Deyin ki lunapark! Ve Tom Hanks kıvama gelen seyirciye ana fikri açıklar (biz salağız ya). "Sometimes the most real things in this world are the things we can't see" buyurur üstüne basa basa... BİR KAÇ HURAFE Fidan süslemek karanlık çağlardan kalma bir putperest âdetidir. Batıda paganlar, doğuda şamanlar ağaçlara tapınırlar. Av dönüşlerinde, vurdukları hayvanları dallara asarlar. Görkemli ağaçlar sunak olur âdeta... Bu iş dilekçi teyzeleri pek sarar. Avrupalı kadınlar incik boncuk takar, Asyalı bacılar bez çaput bağlar... Kimin aklına geldi ve nereden çıktıysa 19 yüzyıl Almanya'sında ağaç süsleme geleneği yeniden yayılır. Hastalık önce Fransa ve Hollanda'ya sıçrar, sonra bütün Hıristiyan dünyasına... Gelelim "neden Hindi" sorusuna... Efendim o yıl bol mahsul alınmış, ambarlar dolup taşmıştır. Plymouth'un ünlü Valisi William Bradford "bunu kutlamalıyız" der ve bir şölen hazırlatır. Yarışlar, cambazlar, sazlar, kızlar... Hepsi unutulur gider, sadece sofraya konan hindiler kalır akılda... Şimdi bazıları "Noel Baba, Antalyalı Nikolas'tır" diyebilir ki asıl vahamet de orada... Eğer bir din adamı böyle kılıktan kılığa sokuluyor, ticarete alet ediliyorsa... BİR DE FIKRA... Kasabanın postacısı üzerinde "Noel Baba'ya" yazan karta merakla bakar. Fakir bir çocuğun yazdığı bellidir, garibim potin, palto ve uçurtma arzulamaktadır yana yakıla... Postacı yufka yürekli bir adamdır, tutar masraf eder, potin, palto alır. Bir torbaya koyup gizlice bırakır kapısına. Lakin uçurtma talebini umursamaz "amaaan kış günü n'apcak" deyip elini sallar. Üç beş gün geçer. Çocuktan bir kart daha: "Noel Baba sağ ol, yolladığın potin ve palto geldi. Yalnız haberin olsun, postacı şerefsizi uçurtmaları çalıyo


.