 |
|
|
 |
|
| ABDULHAMİD HAN |
ABDÜLHAMİD HAN
Osmanlı padişahlarının 34'üncüsü olan Sultan II. Abdülhamid Han aklı, zekası ve ilmi fevkalade üstün olan bir zattı. Batılıların ve iç düşmanların asırlar boyunca devleti yok etmek için hazırladığı yıkıcı, sinsi planlarını sezip, önlerine aşılmaz bir set olarak dikildi. Hazırlayanları ve maşa olarak kullandıkları yerli işbirlikçilerini, sahte kahramanları işbaşından uzaklaştırdı.
İşte bu büyük zatın 10 şubat, 96. yıldönümü idi. Yıldönümü vesilesi ile Yıldız Üniversitesi ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi işbirliği ile iki açık oturumdan oluşan etkinlik düzenlendi. İlk panel Abdülhamid'in sağlık politikasıyla ilgiliydi. Oturum başkanlığını yaptığım bu panelde konuşmacılar özet olarak şunları anlattılar:
Prof. Dr. Hüsrev Hatemi; Abdülhamid'in çok iyi niyetli, sağlam karakterli ve vefalı bir insan olduğunu söyledi. Kendisinden çok devleti düşünürdü. 33 sene zalimlik yapmadan devleti ustalıkla idare etmişti. Ona atılan iftiralardan biri de pinti olduğuna dairdi. Bu çok çirkin bir suçlama olduğunu ifade etti. Aristokrat havada, halktan uzak yaşamamıştı. Atatürk'ün Abdülhamid'i küçümseyici veya kötüleyici bir sözünün olmadığını da ekledi.
Prof. Dr. Nil Sarı ise Abdülhamid'in sağlık alanındaki eserlerinden söz etti ve bazılarının fotoğraflarını gösterdi. Abdülhamid 90 adet gureba hastanesi, 19 adet belediye hastanesi, 89 adet askeri hastane ayrıca eğitim hastaneleri, kadın hastaneleri, akıl hastaneleri açmıştı. Bu hastaneler ülkemizden Lübnan'a, Yemen'den İsrail'e, Makedonya'dan Suriye'ye, Yunanistan'dan Libya'ya, Suudi Arabistan'dan Irak'a pek çok yerleşim bölgesine yayılmıştı. Ayrıca eczaneler, hapishane, sağlık merkezleri, fakirler, acizler ve hacılar için misafirhane de pek çoktur. Müthiş bir sağlık hizmetidir bu. Maalesef tahttan düştükten sonra bu eserlerin isimleri değiştirilmiş, bazıları yıkılmış ve bir kısmı da başka alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Kısacası bu büyük insan unutturulmak istenmiştir. Kasımpaşa, Haydarpaşa, Gülhane ve Mektebi Tıbbiye-i Şahane adlı eğitim ve üniversite hastanelerini açan da Abdülhamid olmuştur.
Doç. Dr. Adem Ölmez ise Abdülhamid Han'ın özellikle eğitim, sağlık, ulaşım ve asayişe önem verdiğini anlattı. Zamanında yeni bulunan aşıları ülkeye getirmiş, aşı ve kuduz hastalığı üzerine merkezler kurmuş, Bimarhaneleri yani akıl hastanelerini ıslah etmiştir. Akıl hastalarına zincir kullanımını yasaklayarak bugün bile saldırgan hastalarda kullanılan gömleği yerine koymuştur.
Dr. Şerif Esendemir konuşmasına Necip Fazıl'ın, "Abdülhamid'i anlamak her şeyi anlamak olacaktır." sözleriyle başladı. Abdülhamid'in tren yolları, bakteriyolojihane, cami ve mektepler yaptırdığını, çağına uygun yaşlılık politikası izlediğini, habitat yani biyosferi merkezi alan ekolojik politikaya önem verdiğini anlattı.
Bunları dinlerken aklıma hep başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan çağrışım yaptı. O da ülkeye duble yollar, hızlı trenler, Marmaray, üçüncü boğaz köprüsü, çok sayıda havaalanı gibi sayılamayacak eserler hediye etti. Sağlık alanında yeni hastaneleri hizmete açtı. Sağlık hizmetlerini halka yaydı. Eğitim alanını pek çok üniversite, sayısız derslik ve binlerce yeni öğretmenle destekledi güçlendirdi. Kısacası Abdülhamid'in çağdaş bir takipçisiyle karşı karşıyayız.
Abdülhamid Han'ı nasıl ki bir takım vicdansız, merhametsiz ve acımasız kişiler, iç ve dış düşmanların oyununa gelerek, maşası olarak bir saray darbesi ile düşürdülerse aynı komplo şu an başbakanımıza karşı düzenlenmektedirler. Bu ülkeye hizmet etmek bazılarının gözüne batmakta ve ellerinden geleni yapmaktadırlar.
Rabbim Başbakanımızı korusunu2026 |
|
|
|
|
 |
Geylân'dan doğan güneş Seyyid Abdülkadir
4 Ekim 2003 01:00
Hicri 471... Remazanın son günleri... Geylân'a bir kara kış çöker ki sormayın. Ortalık nasıl sis, nasıl duman? Bırakın hilali, gök bulunmaz. İyi de Şevval girmiş midir acaba? Öyle ya Ramazan oruçsuz olmaz, bayram oruçlu olmaz Ulema çare düşünürken biri "durun" der "ben bu işi çözdüm galiba." Derhal hanımını Ümmül Hayr diye anılan Seyyide Fatıma'ya yollar. Seyyide Fatıma nurlu bebeğini emzirmeye yeltenir ama çocuk huzursuz olur, ağzını saklar. Fatıma Hatun "Siz orucunuzu tutmaya devam edin" der, "eğer Ramazan çıkmış olaydı, Abdülkadir emmeye başlardı." Seçilmişlerin farkı Biliyor musunuz, bazı çocuklar doğuştan şanslıdırlar. Abdülkadir-i Geylani babası ile şeriflere, annesi ile seyyidlere mensuptur ve doğmadan müjdelere kavuşur. Bir gün, babası rüyasında Efendimizi görür. Server-i âlem ona döner ve "Ey Ebû Salih!" der, "Allahü teâlâ sana kâmil bir evlâd nasip eyledi. O benim oğlumdur. Evliya arasında derecesi çok yüksek olacak. Oniki imam haricindeki bütün veliler ondan feyz alacak." Geylanlı Abdülkadir de çocuktur ama çocukluk yapmaz. Koşmaz, kovalamaz, çelik çomak oynamaz. Öyle ya melekleri gören biri başka nasıl olabilir ki? Bir arefe günü tarlayı sürerken öküzü durur, nelerle uğraşıyorsun gibilerden bakar ve "sen bu iş için yaratılmadın" diye mırıldanır. Olup biteni anlamaya çalışırken ufuklar açılır, Arafat ovası önüne yayılır. O sıra hacılar vakfeye durmuş dua yapmaktadırlar. Abdülkadir orada olamadığına çok yanar. Evet, Geylân da güzel yerdir lâkin Abdülkadir, Bağdat'a gitmeli, âlimleri, velileri görmelidir. Annesi ona çok düşkündür ama söz ilimden açıldı mı boynunu büker. Rahmetli babasından kalan altınların yarısını kardeşine ayırır, yarısını cepkenin astarına diker. Ve ondan tek bir şey ister: "Yalan söyleme!" Altının var mı? Minik aşık ilk kâfileye katılıp yola çıkar. Hemedan'ı geçince, altmış atlı çıka gelir, kervanı basarlar. Herkesi soyar ama onu ciddiye almazlar. Haydutlardan biri, laf ola beri gele cinsinden sorar. -Senin de bir şeyin var mı? -Var -Hani şöyle çil çil altınlar -Hem de kırk tane -Astarına mı dikili? -Evet -Git işine, eğlenme benimle. Olacak bu ya bir başka şaki de aynı soruları sorar. Aynı cevapları alır ama inanmaz. Eşkıyaların reisi haninin kurdudur. Abdülkadir'in tavrı gözünden kaçmaz. Bu kez o sorgular: -Sahi altının var mı? -Var. -Kaç tane -Kırk tane. -Nerede? -Elbisemin kolu içinde -Göster bakayım -İşte. -İyi de bunu neden söylüyorsun? -Anneme söz verdim. Üç beş altın için yalan konuşacak değilim ya. Şahit olun ki... Bir an göz göze gelirler. Küçük dervişin yüzü öyle temiz, çehresi öyle nurludur ki reisin içinde bir şeyler kıpırdar. Önce dudakları titrer, sonra hıçkıra hıçkıra ağlamaya başlar "halbuki ben" der, "Rabbime verdiğim sözleri bile tutmuyorum." Sonra ani bir kararla denklerin üstüne çıkar ve "duyduk duymadık demeyin" diye haykırır: "Bundan böyle eşkıyalık yapmayacağım..." Önce açık açık tövbesini eder, sonra sebebini açıklar. Adamları bu konuşmadan çok etkilenir ve "yol kesmede reisimiz idin, yol bulmamızda da reisimiz ol" derler. Aldıkları malları iade eder, yolculardan yalvara yakara helallik dilerler. Geylanlı Abdülkadir, Bağdat'ta nice sohbetlere katılır, nice alimin önünde diz kırar. Kısa sürede fıkıh, hadis, öğrenir ve gün gelir hocası Ebû Sâid Mahzûmî'nin emriyle vaaza çıkar. Bağdatlılar bu kürsüde kimleri görmüşlerdir ama bu genç çok farklıdır. Zira o kulaklara değil, gönüllere hitap eder. Kalabalık sokaklara taşınca Abdülkadir-i Geylâni'nin sevenleri civar evleri satın alır, medreseye katarlar. Hatta genç bir kız kendisini isteyen delikanlıya "Senden mihr filan istemiyorum" der, "Abdülkadir-i Geylâni'nin mescidinde amelelik yap tamam."
.
Gavs-ül a'zam
6 Ekim 2003 01:00
Abdülkadir-i Geylani Hazretleri çok heybetlidir ama hiç kızmaz. Herkesi muhatap edinir, ardından konuşanlara aldırmaz. Elinden tutan çocuk olsa uyar, lâkin dini için geri adım atmaz. Az konuşur ama sözleri bir kitaplık mânâ taşır ve çok berraktır. Hiçbir zaman iki elbisesi olmaz, çünkü birini mutlaka bir fakire yollar. Parası oldu mu köle pazarına çıkar. Boynu bükük gençleri, yorgun yaşlıları satın alıp, hürriyetlerini bağışlar. Büyük velinin evi han gibidir, mutfağında iri iri kazanlar kaynar. Adamları ellerinde ekmeklerle yollara çıkar "yemek ve yatmak isteyen yok mu" diye bağırırlar. Evine geleni boş çıkarmaz, çakı, tesbih, misk gibi hediye verecek bir şeyler arar. Büyük veli çok vefalıdır, sevenlerini kesinlikle unutmaz. Mübareğe sorarlar: "İyi müridlerin hâli mâlum, peki ya kötülerinki ne olacak?" -İyiler kendilerini bize adadılar. Kötülere gelince biz de kendimizi onlara adadık. Sonra ellerini açar ve "Ya Rabbi!" diye yalvarırlar: "Ceddim, Muhammed aleyhisselâm ve kullarından takvâya erenlerin hâtırı için, hiçbir mürîdimin rûhunu tövbesiz alma." Abdülkadir-i Geylani hazretleri anlatılamayacak kadar sabırlıdırlar. Bir gün İbn-üs-Semhal onu zor kavrayan bir talebeye ders verirken görür. Aynı şeyleri defalarca tekrarlar ama muhatabı anlayamaz. Doğrusu bu tahammül insan ötesidir. Mübarek kendine hayran hayran bakan misafirine gülümser "bir hafta daha sabredelim bakalım" derler. Dediği gibi olur, süre bittiğinde vefat ederler. Buyurdular ki: * Şükrün esası, nîmetin sâhibini bilmektir. Bunu kalbinizle îtirâf edin ve dilinizle söyleyin. * Büyüklere muhâlefetten kaçının. Sabredin, sızlanmayın. Sâbit kalın, dağılmayın. Bekleyin, ümitsiz olmayın. * Çok tefekkür edin, çok ağlayın. Kalbinizdeki hüznü tebessüm ile saklayın. * İşinizle, gücünüzle, çoluk çocuğunuzla uğraşın ama kalbiniz Rabbinizle olsun. * Mümin, tüccara benzer. Farzlar sermâyesi, nâfileler de kazancıdır. Sermâye kurtarılmadıkça, kazanç olamaz. * Dünyâdan ne terkedersen, âhirette ondan hayırlısına kavuşursun. * Dünyada son gününü yaşadığını farzet, ahirete ona göre hazırlan. * Allahü teâlâdan her şeyin hayırlısını iste. Sakın; "Ben istiyorum. Allahü teâlâ vermiyor" deme. Duâya devâm et. Eğer istediğin şey ezelde takdir edilmiş ise, Allahü teâlâ onu sana gönderir. Yok, istediğin ezelde takdir edilmemiş ise, Allahü teâlâ seni o şeye muhtaç kılmaz ve başına gelenlere rızâ gösterme nîmeti ihsân eder. * Din kardeşinin nasîhatini dinle, ona muhâlefet etme. Çünkü o, senin kendinde göremediğini görür. Resûl-i ekrem; "Mümin, müminin aynasıdır" buyurdular. * Acele eden hatâ yapar, temkinli hareket eden, isâbet kaydeder. Acele şeytandandır. Dünyâlık toplama hırsı acele ettirir. Sen kanâat sâhibi ol, kanâat bitmeyen bir hazînedir. * Allahü teâlâdan hayâ edin. Gaflette olmayın. Yiyemeyecekleri şeyleri toplayıp, oturamayacakları binâları kuranlar hesap vereceklerini hatırlasınlar. * Belâ ve musîbeti, sabır ve sükûnla karşılayabiliyorsan Allahü teâlâyı seviyorsun demektir. Birisi Peygamber efendimize; "Sizi çok seviyorum" deyince; "Fakirlik için bir elbise hazırla" buyurdular. Kur'ân-ı kerîmde "Şüphesiz ki, Allah sabredenlerle berâberdir" buyuruluyor. * Ömrü fırsat bilin. Bir süre sonra dünyâdan ayrılacaksınız. Gücünüz yettiği kadar hayır yapın. Tövbe kapısı açıkken yalvarın yakarın. Sâlih kimselerle berâber olun ve velilerin kabirlerini ziyâret etmeyi unutmayın... "Bu ihtiyarı himaye etsin!" Abdülkadir-i Geylani hazretleri bir gece hoş bir rüya görür. İmâm-ı Ahmed bin Hanbel, Resûlullah Efendimizden ricâ etmektedir: "Ey Allahın Resûlü! Oğlun Muhyiddîn Abdülkâdir'e söyle de, bu zayıf ihtiyârı himâye etsin." Resûlullah Efendimiz tebessüm eder: "Ya Seyyid Abdülkâdir! Bu şeyhin ricâsını kabûl et" buyururlar. O gün sabah namazını Hanbelîlerin namazgâhında kılar. Mescidin imamı çok şaşırır, çünkü çoğu gün ya birkaç ihtiyar olur ya da onlar da olmaz. Abdülkâdir-i Geylânî hazretleri gelince, pek çok kimse de ardına takılır, saflarda yer kalmaz. O günden sonra Hanbelî fıkhına göre ibâdet eder ve bu güzide mezhebin unutulmasına mani olurlar.
.
"Dinamit Kralı" Alfred Nobel
7 Ekim 2003 01:00
İmanuel Nobel hayli hayal kırıklığı yaşamış bir kaşiftir. Büyük ümitlerle girdiği buharlı makine işinde dibe vurunca Petesburg'a kaçar. Burada mayın imalina başlar. Bu işle hem parayı, hem ünü yakalar. Kırım Harbine hazırlanan Ruslar ona avuç avuç ruble sayar. Ancak aldığı "ah"lar yanına kalmaz, en yüklü partiyi taşıyan gemi batar ve yolu silbaştan yoksulluğa çıkar... İmanuel'in oğlu Alfred kelimenin tam manası ile bir bomba hastasıdır, hatta o, babasını bile aşar. Stokcholm yakınlarında bir laboratuvar kurar, gece gündüz deney yapar. Burada kızkardeşi Emil'in ölümüne sebep olur, ama hızını azaltmaz. Nihayet "dinamit" denilen netameli maddeyi ortaya koyar (1866) ve bir anda sınıf atlar. Dinamit Kralı Mr. Nobel, Avrupa'nın birçok ülkesinde fabrikalar kurar ve adeta para basar. Alfred, başarılı bir müteşebbis olmasına rağmen içine kapanık bir adamdır. Kadınları hiçbir zaman anlayamaz bu yüzden önce sekreteri Berta Kinsky'i sonra da Sofie Hess'le yuva kuramaz. Ancak peşlerini de bırakmaz, bıktırıcı mektuplar yazar. İşte bu mektup merakı onu edebiyatla tanıştırır. Etrafındakiler kendisinden pek hoşlanmaz hele Fransızlar belirgin bir mesafe koyarlar. Aleyhine başlatılan kampanyalar artınca Paris'i terk eder, İtalya'ya (San Remo'ya) doğru uzanır. Son günlerinde yapayalnız yaşar ve dertleşecek tek dost bulamadan gözlerini yumar... Buna pişmanlık mı demek lâzım bilemeyiz ama ortaya bir "vasiyet" çıkar. Alfred, dinamitten gelen kanlı paralarla bir vakıf kurulmasını arzular. Bu vakıf beş değişik dalda (fizik, kimya, tıp, edebiyat ve barışa katkı) ödüller dağıtmalıdır. Oğlu uşağı olmadığına göre adını böyle yaşatmalı, insanlığa hizmet edip, vicdanını rahatlatmalıdır. Ancak ilk ödül kılıfına uydurulup eski sekreteri Berta Kinsky'e kaydırılır. Sofie ise Alfred'den gelen uygunsuz mektupları yayınlayacağını söyleyerek vakıftan yüklü bir para koparır. Ödüller yandaşlara... 1900 yılında İsveç Hükümeti işe el atar ve o yıldan sonra da "Nobel" ödüllerini düzenli olarak vermeye başlarlar. Fizik, kimya ve tıp ödülleri ne kadar yerini bulur bilmiyoruz ancak "barışa katkı" ve "edebiyat" ödülleri rüzgâra göre yön tutar. Kurul üyeleri kâh Nazileşir, kâh Yahudileri kollar. Bakarsın sosyalist kesilir, bakarsın kapitalist olurlar. Ortadaki para büyük olunca bezirganlar çoğalır. Hasılı Alfred'i elbirliğiyle aklarlar. Zaten ödül dağıtanın tek derdi vardır: "Meşrulaşmak!" Dünyayı yöneten güçler Nobel Vakfını başına buyruk bırakmaz. İşlerine geleni altınla tartar, gelmeyeni yok sayarlar. Söz konusu vakıf siyasetten bifane kalamaz. Mesela Almanların parladığı yıllarda kahir ekseriyet barış ödülünü Hitler'e yakıştırır. Çünkü o, bütün muhaliflerini susturmuş, tek çatlak ses bırakmamış ve gerçek (!) bir barış ortamı sağlamıştır. Hitler bu şerefe nail olamasa da Norveçli Knut Hamsun aldığı ödülü Nazilerin Propaganda Bakanı Joseph Gobbels'e bağışlar. Ancak rüzgârlar yön değiştirince Nobel Vakfı çalışma kamplarında sürünen Carl Ossietzky'nin adını anmaya başlar. Bazı beyler Churchill'in adaylığını ayakta alkışlar ama söz Gandi'den açıldığında hiddetle ayağa kalkarlar. Garanti belgesi gibi Nobel, kalemini kiralayanlar için kaçırılmaz fırsattır. Bir kere kitabınız çok satar ve birçok dilde yayınlanır. Kaldı ki 1 milyon dolar iyi paradır. Edebiyat elbette muğlak bir sahadır ve hangi yazarın ödüle daha lâyık olduğunu tespit etmek zor olmalıdır. Ancak Nobel Vakfı etik değerlerle uğraşmaz, kendisi gibi düşünenlere "göstere göstere" arka çıkar. Bugüne kadar (ülkesi ve ülkesinin değerleri ile çatışan Necip Mahfuz dışında) hiçbir Müslüman ödüle lâyık bulunmaz. İşin garip yanı Vakıf çok hata yapar. Mesela 1982 yılında Rigoberto Menchu Guetamala'daki iç savaşı ağaların istediği gibi yazar ve ödülü kapar. Ancak Menchu'yu tanıyanlar kitaptaki hikayelerin uydurma olduğunu söyler ve iddialarını ispatlarlar. 2000 yılında ödül sırf rejim muhalifi olduğu için Çinli yazar Gao Xingjian'a verilir. Çin hükümeti, Gao'nun satırlarında sanat adına ne bulduklarını sorar. Nobelciler, Soljenitsin'e de aynı kontenjanı kullandırırlar ama Tolstoy gibi bir ustayı atlayacak kadar edebiyat fukarasıdırlar... Nitekim kalemlerini kullandırmayan yazarlar Nobel'i yok sayar. Mesela 1958'de Boris Pasternak, 1964'te Jean Paul Sartre mükafatı ellerinin tersiyle iter, sahibine geri yollarlar. Dikkatle incelenirse Nobel alanların Yahudilerle iyi geçindiği görülecektir. Nijeryalı Soyinka emperyalistlerle takışmadığı için liste başı olur. İngiliz V.S. Naipul'un tek vasfı İslâm'la takışmasıdır. Düşünün, Hind Müslümanlarına "şiddet" uygulamayı savunan bir kafatasçı "barış"ı malzeme edinen vakıftan ödül alır.
.
Nurlu köle Bilal-i Habeşi
8 Ekim 2003 01:00
Hani "on parmağında on marifet" derler ya, Amir tam öyle biridir. Bir bakışta devenin kilosunu, atın yaşını, altının hasını kestirir, dokumanın, çeliğin, derinin iyisini bilir. Itriyat ve mücevher gibi ince ayar işlerde de mahirdir. Cesurdur, çalışkandır, tertiplidir, kolay kolay yaşa basmaz ve adama gelişinden not verir. Hepsi bir yana para edecek malın kokusunu önceden alabilir. Ama o bir köledir. Gerçi Ebubekir gibi birinin kölesi olmak rahatlık ve huzur demektir. Sahibinin izniyle kendine de çalışır ve kısa sürede 10 bin altınlık bir servet edinir. Evet hür değildir ama birçok hürü cebinden çıkaracak kadar zengindir. Habeşli Bilal, (Amir kadar becerikli olmasa da) dürüsttür, içi dışı birdir, güven verir. Sonra sesi çok güzeldir. Sahibi Ümeyye bin Halef onu düğün düğün, şenlik şenlik gezdirir, gazeller, kasideler söyletir. Kızgın zeminde günlerce yürüyüp mayışan develer onun nağmeleri ile silkinir, uyuz merkepler bile küheylan kesilir. Hatta öyle olur ki kervancılar hayvanların çatlamasından çekinir. Malûm Mekke sivri sivri, kara kara tepeciklerin arasına sıkışmış dar vadiciklerden ibarettir ve bu iklimde ne sebze ne de meyve yetişir. Ama Kureyşliler almayı satmayı iyi becerir, parası olan Medine'nin hurmasını, Mısır'ın tahılını, Taif'in yeşilini ayağına getirtir. Yanisi şu ki kutlu beldeye kervanlar gitse, kervanlar gelse gerektir. İşte böylesi seferlerden birinde Kureyş'in ünlü tüccarı Ebubekir ile köle Bilal birlikte yola çıkar, aynı yerlerde konaklarlar. İkisi de güleryüzlü, ikisi de cömerttir ve çok iyi anlaşırlar. Şam'a ulaştıkları günlerde Ebubekir gördüğü bir rüyanın tesirinde kalır. Yanına Bilal'i de alıp yaşlı bir rahibe danışır. Adamcağız nicedir beklediği bir haberi almış gibi sevinir, "size müjdeler olsun" der, "sadık bir rüya görmüşsünüz. Çok geçmeden ahir zaman peygamberi dinini tebliğe başlayacak. Siz onun hayatında arkadaşı, vefatında halifesi olacaksınız." Yıllar sonra Sıddık-ı ekber diye anılacak olan Ebubekir heyecanlanır ama Bilal daha çok heyecanlanır. O geldi, o geldi! Dolunayın tepsi gibi kızarıp büyüdüğü, rüzgarın ılık ılık dolanıp durduğu tatlı bir çöl gecesidir. Kandiller haniden sönmüş, şehir derin bir sessizliğe gömülmüştür. Pervaz hafifçe tıkırdar, hani "çalındı mı çalınmadı mı" dedirtecek kadar. Bilal'in uykusu hafiftir, hemen sıçrar, kapıya çıkar. Karşısında Hazret-i Ebubekir vardır. Sevinçle "müjde Ya Bilal" diye fısıldar "o geldi?" -Kim geldi? / -Ahir zaman peygamberi. / -Dur ben söyliyeyim Muhammed-ül emin mi? / -Başka kim olabilir ki? Bak, o güzel Resul bizi var ve bir olan Allah'a inanmaya davet ediyor, ki O Allah dağları, denizleri, yıldızları, seni, beni, bütün kâinatı yarattı ve yaşatıyor. / -Amenna! / -Resulullah bizi putlara tapınmaktan, yalandan, gıybetten, fuhuştan, hırsızlıktan, cinayetten men ediyor, din kardeşliğine çağırıyor. / -Senle ben kardeş olacağız öyle mi? / -Evet. / -İyi ama sen itibarlı bir tüccarsın, ben ise hazırken sayılmayan, olmayınca aranmayan, hesaba katılmayan bir köle... / -İyi ama hepimiz o büyük Allah'ın kulları değil miyiz. Güzellik burada işte. / -Peki Muhammed'e tabi olmak için ne yapmam lâzım. Para mı vermeliyim, senet mi imzalamalıyım, hediye mi almalıyım? / -Hayır, hayır. Kelime-i şehadeti söylesen yeter. / -Bu kadar kolay mı? / -Evet bu kadar kolay! Ama... / -Aması ne? / -Korkarım sonrası kolay olmayacak. / -Anlayamadım / -Sen Kureyşlilerin nasıl kinci olduklarını bilmezsin, bak Amir bile iman etmekten çekindi. / -Kime ne zararımız var, hem bize niye karışsınlar ki? / -Ah, senin haklı olmanı ne kadar isterdim... / -Korkma bi şey olmaz. Al gülünü ver gülümü Ama olur... Özellikle de Bilal'e olur. Ümeyye bin Halef kölesinin din değiştirdiğini öğrenince adeta kudurur. Bilal'in (radıyallahu anh) sırtında kaç değnek kırar, kaç kamçı paralar bilemiyoruz ama yorulasıya vurur. Sadece o mu? Mekke'nin önde gelenleri işlerini güçlerini bırakıp Bilal'in başında toplanırlar. Kimi sesini yumuşatıp başını okşar, kimi önüne para mücevher koyar. Kimi tekme tokat girişir, kafasını gözünü yarar. Lâkin Bilal'i döndürmeyi başaramazlar. Ümeyye bin Halef her yolu dener, aç bırakır, susuz bırakır, döver, söver, en sonunda kızgın kumlara yatırıp iri kayalarla gömer. Ama o, işkencelere gülüp geçer, nefesi yettiği, sesi çıktığı müddetçe tevhidi söyler. Tam Ümeyye işi hançerle halletmeye niyetlenmiştir ki Hazret-i Ebubekir çıkagelir ve doğrudan mevzuya girer. -Bilal'i bana satar mısın? -Önüme kese kese altın yığsan olmaz. -Peki Amir'le değiştirmeye ne dersin? -Nee Amir'le mi? -Evet Amir'le! -Bak bu hiç fena bir teklif değil işte. Bu yaştan sonra zengin oluyorum desene... Hemen, oracıkta anlaşırlar. Hazreti Ebubekir din kardeşinin üzerinden taşları indirir. Garip köleyi yedirir, içirir, giydirir ve elinden tutup Resulullahın huzuruna getirir. Efendimiz nasıl sevinirler anlatılamaz. Hazret-i Ebubekir Server-i âlemin sevincine sevinç katar, Bilal'i Allah rızası için bağışladığını açıklar. Tam o sırada Cebrail Aleyhisselam gelir ve Velleyl süresinin onyedinci ayetini getirir ki Hak teâlâ "Ebubekir'in cehennemden uzak olduğunu" bildirmektedir.
.
Bilal-i Habeşi Müezzinlerin piri
9 Ekim 2003 01:00
Cahiliye devri Mekkesinde müminlerin işi zor, ama garip müminlerin işi daha zordur. Efendimiz Bilal'in başına bir şey gelmesini istemez, hicret etmesini işaret buyururlar. Medine eşrafından S'ad bin Haysume onu sultanlar gibi karşılar, döşekler serer, sofralar açar. Efendimiz Medine'yi şereflendirince Hazreti Bilal ile ensardan Ebu Ruveyha'yı kardeş yaparlar. Bilal-i Habeşi, nasıl mutludur anlatılamaz. Kendini hem Mescidi Nebi'nin hademeliğine adar, hem de Efendimiz'in hizmetine koşar. O yıllarda müminler vakit girince mescide koşar, işine dalanları "Es-salâtü camia" diye uyarırlar. Ama yine de cemaati kaçıran olur. Efendimiz vaktin girdiğini duyurmayı çok arzular. Sahabelerden boru çalalım, ateş yakalım diyenler olur ancak Resulullah diğerlerine benzemeyi hoş karşılamaz. O gece aralarında Hazreti Ömer'in de bulunduğu sahabeler rüyalarında ezan-ı şerif okunduğunu görür, gelip anlatırlar. Resulullah çok ferahlar, "o güzel sözleri Bilal'e öğretin, yükseğe çıkıp okusun" buyururlar. İşte o günden itibaren "her mescidde ezan okumak" ve "ezanı yüksekte okumak" sünnet olur. Ezan dalga dalga yayılır Bilal-i Habeşi ezan-ı Muhammediye başladı mı Medine'de hayat durur. İslam düşmanları bile bu yanık sedâya kapılır, işlerini bırakırlar. Ezan bitince "niye karşı koyamıyorum" diye yakınır ama bir sonraki ezanda da aynı şeyi yaparlar. Şehrin Yahudileri kendilerince bir çare düşünür ve bir yolunu bulup Bilal'i borçlandırırlar. Anlaşmaya göre borç, süresinde ödenmezse Bilal köle olacaktır. Olacak bu ya Hazret-i Bilal o parayla yaptığı işlerden zarar eder ve sermayeyi tüketir. İşin acı yanı mühlet de bitmektedir. Kölelik umurunda değildir ama adamların niyeti onu ezan okuma nimetinden mahrum etmektir. Boşa koyar dolduramaz doluya koyar aldıramaz. İşte uykuyu dağıttığı gecelerden birinde Efendimiz çağırırlar. Allahın resulü "Ya Bilal" buyururlar "Şimdi şehre giren kervanda üzerindeki yükleriyle birlikte bana hediye edilen üç deve var. Onları sana verdim, borcunu kapat!" Evet, Müslümanlar saadet içindedirler, ancak müşrikler bu huzuru çekemez, yeri sarsan bir orduyla üzerlerine gelirler. Müminler onları Bedr kuyuları civarında karşılar. Hazret-i Bilal'in intikam almak gibi derdi yoktur ama eski sahibi (Ümeyye bin Halef) karşısına çıkar. Eh o da gerekeni yapar, azılı kafiri cehenneme yollar. Efendimiz mükerrem Mekke'nin fethedildiği gün asalarıyla putları devirir, şirin şehri küfür pisliğinden temizlerler. Sonra Bilal-i Habeşi ile gözgöze gelirler. Müezzinlerin piri, Efendimizin emrini bakışından anlar ve nurlu Kâbe'nin üstüne çıkıp elini kulağına atar. Bülbülleri imrendiren bir sesle ezan okumaya başlar. Bu ses keremli şehrin semalarında dalga dalga yayılır, ufukları tutar. Gün gelir Ezan-ı Muhammedi İzmit'te biter, İstanbul'da başlar, İstanbul'da biter Edirne'de başlar. Bağdat, Kahire, Endülüs, Delhi, Buhara derken dünyayı turlar. Yıllar sonra bir sabah Hazret-i Bilal, Efendimizin vefatına çok üzülür, Mescid-i Nebi'nin neresine baksa bir hatırası canlanır. O kadar müteessir olur ki Münevver beldede duramaz. Hazreti Ebu Bekir ve Hazret-i Ömer devirlerinde Şam-ı şerifin İslamlaşmasına çalışır. Aradan kaç yıl geçer bilemiyoruz ama bir gece rüyasında Efendimizi görür. Ona "Beni ziyaret etmeyecek misin?" buyururlar. Derhal yola çıkar, Ravda-i mutahharaya koşar. Öylesine his yüklüdür ki anlatılamaz. Mübareğin ezan okuyacak tâkati yoktur ama Hazreti Hasan ve Hüseyin'i kıramaz ve o sabah Mescidi Nebinin duvarına çıkar. Aman Ya Rabbi o ne sestir! Eshab-ı kiram yataklarından fırlar, Resulullah ile yaşadıkları günleri hatırlarlar. Sanki Efendimiz eskisi gibi mescide gelecek, eskisi gibi mihraba geçecektir. Öylesine bir haldir ki anlatılamaz, o huzurun bozulmaması için nefes almaktan korkar olurlar. Ancak sıra "Eşhedü enne Muhammeden Resulullah" cümlesine gelince müezzinlerin piri ağlamaya başlar. Medinelilerin tüyleri diken diken olur, şehri hıçkırıklar sarar. O gün akşama kadar Efendimizi anar, hatıralarını anlatırlar. Münevver Belde âdeta Efendimizli günlerinden birini yaşar. Ama Habeşli Bilal'in Resulullah hasreti başkadır o uzaklarda olan bir yakınlıktan yanadır. Artık ayrılık olmayan alemde buluşma zamanıdır. Buluşur da... Sıra ne zaman gelirdi? Anlattık ya Bilal-i Habeşi, Mescid-i Nebinin sadece müezzini değil, hademesidir. Neredeyse vaktinin tamamını burada geçirir. Bir gün Hazreti Ömer Mescide gelir, henüz namaza vakit vardır ve ortalık sakindir. Bir kenarda Bilal'i farkeder ki mırıl mırıl dualar mırıldanmakta, secdelere kapanmaktadır. Kâh güler, kâh hıçkırır, hareketlerinde anlatılmaz bir neşe vardır. Hazret-i Ömer sorar "ya Bilal, bu ne hal?" Cevap hem hoş hem şaşırtıcıdır: "Hidayet Allahtandır." -Amenna ama bu yaptıkların... Bilal-i Habeşi kısa bir sessizliğin ardından "Hepimiz biliyoruz ki Allahü teala kâinatı Efendimizin hürmetine yarattı lâkin hidayeti habibinin bile eline vermedi. Eğer vermiş olsaydı bu nuru önce akrabalarına dağıtsa gerekti. Sonra Kureyş kabilesi, sonra Mekke ahalisi, sonra Hicaz yöresi, sonra Arabistan ülkesi... Bilmem ki Habeşli Bilal'e sıra ne zaman gelirdi? Halbuki o ilklerden biriydi... Nasıl sevinmesindi?
.
Hakikati arayan edip Wolfgang Goethe
11 Ekim 2003 01:00
Eğer babanız kralın baş danışmanı, anneniz Belediye Başkanının (Franfurt) biricik kızı ise şanslı sayılırsınız. İşte Johann Wolfgang Goethe de aşçısı, dadısı, seyisi, mürebbiyesi, kütüphanesi olan bir evde doğar ve daha minicikken okumaya yazmaya başlar. Babası onun da kendisi gibi bir hukukçu olmasını çok arzular. Goethe babasını kırmaz, ilk, orta ve lise tahsilini hızla bitirir ve henüz 16 yaşında üniversiteye başlar. Ama ona kalsa kuytulara çekilip şiirler karalayacak, boş zamanlarında Göttingen'li David Michaelis'in dizi dibine oturup Arapça okuyacaktır. Lâkin onun işi ona kalmaz, istese de istemese de Leipzig'e gider hukuk tahsili yapar. Weimar Dükü Kral August, Goethe'yi oğlu gibi sever, elinden tutar. Hatta bir ara düklüğün idaresini ona bırakıp kendisi sayfiyeye kaçar. Goethe hem yöneticilik yapar, hem ufak ufak notlar tutar. Kendince şiirler yazar, hikayeler karalar. Aşk insanı yazdırır İşte devlet işleriyle uğraştığı günlerde (20 yaşındadır) Weimar Dükü'nü temsilen bir baloya çağrılır. Burada Lotte Buff adlı hanım hanımcık bir kıza gönlünü kaptırır. Lotte 19 yaşındadır lâkin 30 yaşında bir adamla dört yıldır nişanlı durmaktadır. İstese kızın kafasını karıştırabilir ama onun gibi ahlâklı ve ilkeli biri duygularını bastırmak zorundadır. Söyleyecek çok şeyi vardır ama hepsi içinde kalır. Goethe balodan kaçarcasına ayrılır, ancak aklı Lotte'de kalır. Yine o günlerde Ehrenbreitstein kasabasına yaptığı resmi gezi de Laroche ailesinin onuruna verdiği yemeğe katılır. Evin 16 yaşındaki kızı güzel Maximiliane ona çok sıcak davranır. Dahası Bayan Laroche, kızı Maximiliane yanına alır, Goethe'ye iade-i ziyarette bulunur. Evet mutlu bir evlilik için bütün şartlar hazırdır. Ancak Goethe "n'apsam, nasıl yapsam" derken bu treni de kaçırır. O mutlu bir yuva için inceden planlar yaparken Maximiliane'nın evlendiğini duyar. Şimdi oturup ağlamak faydasızdır, eline kalemi almalı, başına geleni yazmalıdır. Goethe masaya öyle bir oturur ki ancak üç ay sonra kalkar. "Genç Werther'in Acıları" adlı romanıyla dünya edebiyatının en etkili eserlerinden birine imza atar. Tamam, romanın konusu iskeleti yerli yerincedir ama asıl emsalsiz olan lisanıdır. Ev, aile, arkadaşlık ilişkileri, köylüler, hizmetçiler günlük bir dille anlatılırken, gönül sancıları, öfkeler, heyecanlar coşkulu bir üslubla tırmanır. Öyle ki zaman zaman satırlar duygu seline ayak uyduramaz. Kelimeler tıkanır, kopar, ama okur aldığı hızla maksadı kavrar. Orda bir dost var uzakta... Goethe hukuk tahsili almasına rağmen tabiat bilimleri üzerinde de çalışmalar yapar. "Renk Teorisi" adlı kitabının ardından bitkiler üzerine "ilmî eserler" yazar. Evet, Goethe renkler, sesler, bitkiler üzerine çok şey yazsa da en ünlü eseri "insanı" anlatan Faust'tur. Ona göre insan sürekli öğrenir ve bıkıp usanmadan kâinâtın sırlarını araştırır. Goethe buradan hareketle, "herkesin doğuştan iyi olduğu" tezini savunur ki bu teşhis kiliseye ters, İslâma uygundur. Nitekim onun Faust'u, zamanında şeytanla işbirliği yapan büyücü olmasına rağmen bataklıktan kurtulur, doğru yolu bulur. Goethe bu esere tam 60 yılını verir ancak yayınlandığını göremez. Goethe, kendinden sonra gelen yazar ve felsefecilere tesir eden nadir ediplerden biridir. Ünlü şair İslâm dînine ve Muhammed Aleyhisselam'a karşı duyduğu hayranlığı saklamaz. Kur'ân-ı kerîmin, hatalarla ve noksanlarla dolu bir tercümesini okumasına rağmen; "ifâdenin büyüklüğü, haşmeti karşısında hayrân kaldım" demekten kendini alamaz. Goethe kısacık bir ömre 140 cild eser sığdırır. Bunlar arasında en çok dikkat çekeni İranlı şâir Hafız'dan etkilenerek yazdığı Batı Doğu Divanıdır (Westöstlicher Diwan). Goethe eserini okuyucularına aşağıdaki cümleyle takdim eder: "Doğu-Batı Divanı'nın müellifi kendisinin bir müslüman olduğu şüphesini reddetmez." Kitapların kitabı Kur'an hakkında kim ne derse desin Ben şüphelere kulaklarımı tıkarım Müslüman olarak bana farz olduğu gibi Kitapların kitabı olduğuna inanırım Dalalet beni şaşırtmak ister Ancak sen şüphelerimi dağıtırsın İşlerimde şiirlerimde Yoluma istikamet verirsin ! J.W. Goethe
.
J. Wolfgang Goethe İslâm hayranı Alman
12 Ekim 2003 01:00
Goethe, hukuk tahsilini bitirdikten sonra doktora yapmak üzere Strassburg Üniversitesi'ne kaydolur (1770). O günlerde ünlü teolog Gottfried Herder de Strassburg'a gelir ve geçirdiği bir ameliyatın ardından hastahaneye yatırılır. Goethe Herder'e geçmiş olsuna gider ve dostça karşılanır. Onun sohbetlerinden öylesine keyif alır ki gün gelir Herder'in yanından ayrılamaz olur. Herder, hakikatleri bulmak için çabalayan genç edibi çok sever ve ona bir Kur'an-ı kerim tercümesi hediye eder. Bu tercüme aksaklıklarla, noksanlıklarla (hatta hatalarla) doludur ve elbette murad-ı ilahiyi aksettirmekten uzaktır. Goethe tercümenin ehil ellerce yapılmadığını fark eder ama yine de tesirinde kalır. Eğer o hakiki İslâm âlimleri ile tanışabilse çok farklı olacaktır. Doktorası biten Goethe Strasburg'dan ayrılır ama Herder'le düzenli yazışırlar. İşte o mektuplardan birinde "Kuran'da Musa'nın dua ettiği gibi dua etmek istiyorum" der, "Ya Rabbi şu dar göğsümü genişlet!" İlk basamak, son basamak Goethe o günden sonra açıktan açığa İslâm'ı savunur, mesela Eckerman'la yaptığı bir söyleşide "görüyorsunuz İslâm'ın hiçbir eksiği yok, kaldı ki bizim sistemlerimizin hiçbiri onu aşamadı. Zaten ondan daha ileri gidebilmek de mümkün değildir. Fazilet merdiveninde hangi basamakta durduğunu merak ediyorsanız Müslümanlara bakacaksınız, zira onlar ölçüdür. Bana sorarsanız biz ilk basamakta oyalanmaktayız, Hazreti Muhammed ise son basamağa çoktan varmış. Şüphem yok ki o hep zirvede kalacak. Mademki İslâm Allah'a teslim olmak mânâsına geliyor, öyleyse hepimiz İslâm'da yaşayıp, İslam'da ölmekteyiz. Bu sözlerin sahibi ben J.W. Goethe tevhidi (Allah'ın birliğini), teslise (üç Allah inancı) açıkça tercih ederim. Zira bir olan Allah'a iman ruhu yükseltir. Bu inanç, insana kendi iç aleminin vahdetini (birliğini) gösterir. Goethe'ye göre Kur'an-ı kerimin üslubu muhtevasına ve gayesine uygun bir şekilde kat'i, yüce, haşyet verici ve hakikaten muhteşemdir. Evet, Kur'anın içinde pek çok tekrarlar vardır. Ama bu tekrarlar insanı usandırmaz. Aksine sizi çekmeye başlar ve hayranlığınız gitgide artar. Bu kitap ebediyen tesirini kaybetmeyecek ve diğer milletleri de tesiri altına alacaktır. Uydum hazır olan imama Napolyon savaşları esnasında, Fransızlara karşı savaşan Ruslar, Weimar şehrine girer ve uzunca bir müddet şehirde kalırlar. Rus ordusunun içinde hatırı sayılır miktarda Müslüman vardır. Goethe onlarla tanışır, bu temiz yüzlü samimi insanlara tez ısınır. (Eğer, Prof. Robert Sommers, Carl Knetsch ve Bernt Engelmann gibi araştırmacılara bakarsanız zaten Goethe'nin soyu da Selçuklu Beylerinden Sadık Selim Sultan'a uzanır.) Şairimizin hatıra defterinden anlaşıldığına göre; Müslüman askerler Goethe'ye izzet ve ikramda bulunur, onu hoş tutarlar. Şairimizin evinden Müslüman misafirler eksik olmaz. Vazife uzayınca şehri tutan Başkırtlar Weimar Protestan Lisesi'nin salonunu mescide çevirir, namazlarını cemaatle eda etmeye başlarlar. "İnsanın yaptığı, söylediğinden iyidir. Bilmek ve istemek yetmez, yapmalı" diyen Goethe, Başkırtlarla birlikte saf tutar. Üstelik bunu kimseden saklamaz. Ömrünün son 13 yılında Kadir gecelerini kutlayan Goethe "İslâm, yaşıma uygun bir şiir ilham ediyor. 'Allah'ın sırrına varılmaz' iradesine teslimiyet, bir karar üzerinde durmayan dünyaya karşı rindane tavır, iki âlem arasında yalpalayan sevgi ve mecâzda ifadesini bulan has hâkikat... Bütün bunlar bir ihtiyara yetmez mi?" der. Yeter be üstad... Vallahi yeter!
.
Bahriye Nezaretinde bir imam Abdurrahman Efendi
13 Ekim 2003 01:00
Yıl 1865... Şamlı Abdurrahman bin Abdullah, Kaptan-ı Derya Ateş Mehmed Paşa'nın ricasını kıramaz, Bahriye Nezaretinde imamlığa başlar. O yıl Basra'ya iki gemi gönderilmesi hakkında irade-i seniyye çıkar. Yol uzun olunca kaptanlar Abdurrahman Efendi gibi hoşsohbet birinin seyahate katılmasını arzularlar. Diledikleri gibi olur, Bahr-i Sefid boyunca doyulmaz sohbetlere oturur, içli menkıbeler anlatırlar. O yıllarda Süveyş Kanalı henüz açılmamıştır, Basra'ya gidecek gemiler Cebelitarık'tan çıkıp Ümit Burnu'nu dolanırlar. Neyse, gemilerimiz Akdeniz'i kazasız belasız aşarlar ama Atlas Okyanusu'nda öyle bir fırtınaya tutulurlar ki kendilerini bir anda Brezilya sahillerinde bulurlar. Hava sertleşince Rio da Jenario limanına sığınmak zorunda kalırlar. Geminin subayları "o ki geldik bari şehri gezelim" deyip dolaşmaya çıkarlar. Abdurrahman Efendi de onlara katılır ancak cübbeli sarıklı molla Sudanlıların gözünden kaçmaz. Bu sevimli işçiler etrafını sarar, Portekizce bir şeyler mırıldanırlar. İslamiyetle ilgileri bellidir ama merâmlarını anlatamazlar. Gitmek mi zor kalmak mı?.. Aynı gün geminin müezzini vakit nemazı için elini kulağına atıp yanık sesiyle bir ezan okuyunca Sudanlılar teklifsizce güverteye çıkar cemaate katılırlar. Gemiciler onlara ikramda bulunur, onlar da tekneye değişik meyveler, yemişler taşırlar. Ortada hoşça bir hava eser ve kırk yıllık dost gibi samimi olurlar. Abdurrahman hoca muhabbeti ilerletir, tercüman aracılığı ile onlara güzel vaazlar yapar. Her geçen gün vaziyyet daha berraklaşır. Bunlar, zamanında Portekizli köle tacirlerinin Afrika'dan toplayıp getirdikleri insanlardır. Evet Güney-Kuzey savaşlarından sonra esir ticareti sona ermiştir ama onlar hâlâ boğaz tokluğuna çalışırlar. Hepsi iyi bir mümin olmak ister ama dinlerini bilmez, ibadetlerini bid'atlerden, inançlarını hurafelerden ayıramazlar. Mesela bir sağa bir sola eğilip anlaşılmaz şeyler mırıldanarak saf tutar. Yeri öpüp, hokkaya tükürdükten sonra namazdan çıkarlar. Elbette böyle şeylerin dinde yeri yoktur... Abdurrahman Efendi şu kısa zamanda onlara hakiki İslamı, doğru itikadı öğretmek için çabalar Olacak bu ya, tam o günlerde yerli halktan biri gelip Müslüman olmak istediğini söyler. Abdurrahman Efendi çok sevinir. Adamcağız avucundaki sarı liraları hoca efendinin önüne koyar ve ezile büzüle "benim 20 altına gücüm yetmez" der, "on tane versem olmaz mı?" Görünen o ki adamcağızın kendi de muhtaçtır ve bu altınları biriktirebilmek için ömründen irice bir dilim harcamış olmalıdır. Abdurrahman hoca altınları iade etmekle kalmaz, garibin cebine üç beş kuruş harçlık koyar. Onlara "İslama girmek için kimsenin bir şey vermesi gerekmediğini" anlatır. Bu, hepsinin hoşuna gider ve çok da şaşırırlar. Buna benzer olayları sıkça yaşıyan Abdurrahman Efendi balığın baştan koktuğunu anlar. İmamlık yapan beyaz adamı sıkıştırır. Adam, aslen Mağripli bir Yahudi olduğunu, Arapça bildiği için kendisine hürmet edildiğini ve zamanla işi ticarete döktüğünü saklamaz. Hatta ona ortaklık teklifi yapar. İşin doğrusunu öğrenen gençler birden parlar, palalarını sıyırıp sahtekâr Yahudiyi cezalandırmaya kalkışırlar. Abdurrahman hoca onlara mani olur, Yahudinin hidayeti için de dua etmelerini ister ve intikam defterini açılmamak üzere kapar. Bu arada geminin bakımı yapılmış, kaptan hareket etmek için sabırsızlanmaya başlamıştır. Hoca efendi şimdi zor bir kararın arefesindedir. Ya "bana ne" deyip, garip zencileri istismarcıların eline bırakacak ya da... Ya da burada kalacak bid'atlerle savaşıp hakiki İslâmı anlatacaktır. Zordur ama o ikincisinde karar kılar. Arkadaşları demir alıp, yelken açarken, o "tevekkeltü âlallah" der, el sallar. Silbaştan din eğitimi Portekizliler hem taassup ehli hem de saldırgandırlar. Bu yüzden hizmetlerin sessiz sedasız yürütülmesinde fayda vardır. Bunun için öğle ve ikindi namazlarını münferiden kılar. Diğer vakitler eski bir hangardan çevirdikleri mescidde toplanırlar. Abdurrahman Efendi kısa sürede Portekizce öğrenir ve aracılara muhtaç olmaz. O günlerde Riolu Müslümanların elinde çok az miktarda Mushaf-ı şerîf bulunur ama ilaç için arasanız okuyabilen yoktur. Kelam-ı kadimi bir hazine gibi saklar ve sadece özel günlerde çıkarır; öpüp, koklar, başlarına koyarlar. Abdurrahman Efendi "elifbeden" başlar. Birlikte Kuran-ı kerim okur, birlikte namaz kılarlar. İçlerinde hacca gidebilen yoktur, oruç ve zekat adına yapılanlar ise hakiki din ile bağdaşmaz. Çoğu alkol alır ama sigaraya mesafeli dururlar. Zor olur fakat Abdurrahman hoca sofralardan şarap çanaklarını kaldırmayı başarır. Buna özellikle kadınlar sevinir, ona çok yardımcı olurlar. Aile içi kavgalar azalır, babalar çocuklarının farkına varırlar. Ortalıkta öylesine hoş bir hava eser ki az zamanda inanılmayacak şeyler olur. Üç beş ay evvel Arabî harfleri terennüm edemeyen gençler amme cüzünü, Yasîn-i şerîfi, Tebarekeyi ezberden okurlar. Abdurrahman Hoca Portekiz lisanında bir risale hazırlayıp dağıtır. Amentüyü, Allahü teâlânın ve peygamberlerin sıfatlarını, 32 farzı ve günah-ı kebairi ulaşamadıklarına da anlatır. Hiç hesapta yoktur ama en fazla selâmı öğretmekte zorlanır. Çünkü bu insanlar birbirlerini görünce Japonlar gibi rükuya eğilir, saatlerce kıpırdamadan dururlar. Öylesine eziktirler ki "eğilmeden" yapamazlar. Abdurrahman Hoca onlara "dik durmayı" öğretir, erkekler buna nispeten uyar ama kadınlar alışkanlıklarından kopamazlar.
.
Brezilya'ya meşale oldu Abdurrahman Efendi
14 Ekim 2003 01:00
Dün anlatmıştık bir Osmanlı gemisi Rio limanına sığınmak zorunda kalır, burada sahipsiz Müslümanlarla tanışan gemi imamı Güney Amerika'da kalmak gibi zor bir karar alır. O günlerde Brezilya, Portekizlilerin elindedir ve Katolikler kendilerinden başkasına hayat hakkı tanımazlar. İşin acı yanı Müslümanlar Müslümanlıktan bihaber yaşar, istismarcıların oyuncağı olurlar. Allahü teâlâ onlara acır da Abdurrahman Hoca gibi gayretli, ihlâslı bir âlimi ayaklarına yollar. Bu mübareğin sohbetlerine rağbet öyle fazla olur ki birkaç hafta sonra mescid olarak kullanılan hangara sığmaz olurlar. Cemaat hızla artınca yeni yeni hangarlar tutar, kalabalığı dağıtırlar. Barakaların dış görünüşünü bozmaz ve ocakta sürekli kahve kaynatırlar. Namaz vakti girince hasırları yayar, bitince hızla kaldırırlar. Zira Katolikler Müslüman öldürmeyi suç değil, vazife sayarlar. Abdurrahman Efendi sessiz sedasız hizmet eder, göze batmaktan çok korkar. Ramazan bereketi Her hangara olgun, güleryüzlü bir imam atar, kendi düzenli olarak cemaatleri turlar. Müslümanlar arasında öyle bir muhabbet peydahlanır ki anlatılamaz. Bu arada Sudanlılar yerli arkadaşlarını (Amazonluları) da ellerinden tutup getirir, iman etmelerine vesile olurlar. Daha düne kadar aya, güneşe tapan zavallılar, kul hakkı, gönül yapmak, vakıf medeniyeti gibi incelikleri kavrar, alınlarını secdeyle nurlandırırlar. Hasılı müminlerin sayıları katlana katlana artar, gün gelir 13 bini aşar. Ramazan-ı şerif yeni bir heyecan getirir. Abdurrahman Efendi onlara silbaştan orucu öğretir. Zira daha evvel iftarı yatsı vakti yapar, kadınlarla konuşurlarsa oruçlarının bozulduğunu sanırlar. Kolay değil, köklerinden kopalı 60 yıl olmuştur ve ellerinde yazılı bir kaynak yoktur. Buna rağmen kurbanı usulüne göre keser, sünneti aslına uygun yaparlar. Gelgelelim Brezilya'da kilise devletten bile güçlüdür ve yeni doğan çocuklar vaftiz edilmedikçe nüfus kağıdı alamazlar. Müslümanlar bebeklerini kiliseye götürmeye, havuza daldırtmaya mecburdurlar. Civar çiftliklerin ağaları bu törenleri kaçırmaz, minik zencilerin vaftiz babası olurlar. Böylece çocuğun üzerinde hak iddia eder, büyüyünce topraklarında çalışmaya zorlarlar. Ölüm ayrı derttir, çünkü rahip onay vermedikçe kimse defin yapamaz. Bunları değiştirebilmek Abdurrahman Efendi'nin de boyunu aşar ama müminlere telkini, kefeni öğretir, beraber mevta yıkarlar. Brezilya şehirleri kalabalık ve hareketlidir, bu karmaşada Müslümanlar kendilerini rahatlıkla saklarlar. Nitekim Abdurrahman Efendi Müslümanların sadece Rio'da bulunmadıklarını öğrenir, diğer şehirlerden aldığı davetlere de icabet eder, gariplerin boynunu bükük bırakmaz. Bid'atlerle savaş Bunların da adetlerine ve ibadetlerine bid'atler karışmıştır. Mesela Bahialılar eş olarak seçecekleri kızları nikahsız götürür, bir süre birlikte yaşarlar. Memnun kalırlarsa alırlar, kalmazlarsa babasının evine yollarlar. Kadınlar Müslüman olmalarına rağmen yakınları öldü mü kiliseye koşar, sağa sola mum diker, rahiplere avuç dolusu para verip İncil okuturlar. Çocuklar matadorlar gibi giyinir, şapka takar ve yerli yersiz haç çıkarırlar. Abdurrahman Efendi bu şehirde tam bir yıl kalır. Herkesin nikahını kıyar, mihrini belirler, kaydını yapar. O ramazan birlikte teravih kılar, hep beraber rahle başına otururlar. Birkaç gençle hususi olarak ilgilenir, onları hoca ve muallim olarak bırakıp yine yollara çıkar. Daha yapılacak çok iş vardır, mesela kuş gibi çığlık çığlığa konuşan Amazonluların arasına girmeli, onlara da İslam'ı anlatmalıdır ama Pernambuco şehri Müslümanları ısrarla çağırınca onların yanına koşar. Burası çok sıcak bir şehirdir ama gökte bulut yerde su eksik olmaz. Beyazlar bu sıcağa tahammül edemedikleri için arazilerde Sudanlıları çalıştırırlar. Toprak güçlü yağış bol olduğu için kafa büyüklüğünde patatesler yetişir, para ceplerinden taşar. Bu şehrin Müslümanları daha zeki ve anlayışlıdırlar. Zira Yusuf Hoca adında genç ve nazik bir liderleri vardır. Ancak bazı cahiller fal bakar, remil atarlar. Abdurrahman Efendi dili döndüğünce doğruyu anlatır, uyan uyar, uymayanla uğraşmaz. Yerini ehil insanlara bırakır ve La Brillanti'ye uzanır. Burada dünyanın en ünlü elmas yatakları vardır ama Ekvator sınırında olduğu için sıcaklığa dayanılmaz. Elmas tüccarları gölge altlarında uyuklar, ocaklarda zencileri çalıştırırlar. Bu kentte meşrubat ucuzdur ama ilaç için arasanız su bulunmaz. Müslümanlar abdest ve gusülde çok zorlanırlar. Hasılı Abdurrahman Efendi Güney Amerika'yı baştan ayağa dolanır, nerede bir Müslüman varsa arar bulur, derdini sorar. Ona göre Asitane buraya onlarca Abdurrahman Hoca yollamalı, uzak ülkelerde bir meşale tutuşturmalıdır. Gördüklerini anlatsa tedbir alınacağından emindir. Bu yüzden alelacele İstanbul'a koşar ama o günlerde Hüseyin Avni gibi muhterislerle, Mithat Paşa gibi kibirliler işi gücü bırakmış, Abdülaziz Han'la uğraşmaktadırlar. Abdurrahmah Hoca çok kapı çalar lâkin devlet kademelerini parselleyen Tanzimatçılar onu dinleme lütfunda bile bulunmazlar. Uzak ülkelerdeki kardeşlerimiz "Ali, Ferid" gibi İslâm ismi taşısalar da sahipsiz kalırlar.
.
Müjdeyi Tevrat'tan aldı Abdullah bin Selâm
15 Ekim 2003 01:00
Selâm bin Hâris, Benî Kaynuka Yahûdîlerinin sözü geçen âlimlerinden biridir. Oğlu Husayn'ın da ilimle uğraşmasını ister ve onu özenle yetiştirir. Satır satır Tevrat okutur, ince ince tefsirini belletir. Evet Selam, kutsal kitapta geleceği bildirilen son peygamberin hususiyetlerini herkesten iyi bilir ama "Hârûn aleyhisselâmın neslinden (İsrailoğullarından) gelirse inanırım, gelmezse inanmam" diyecek kadar kavmiyetçidir. Resullullah'ı (Sallallahü aleyhi ve sellem) görse kararı değişir mi? Onu bilemiyoruz zira Efendimizin nübüvvetinden önce eceli gelir. Resûlullah Efendimiz, peygamberliğini açıklayınca Selâm oğlu Husayn'ı nasıl bir heyecan sarar anlatılamaz. Mekke'den gelen herkese onu sorar, hem işlerine, hem sözlerine bakar. Duydukları doğruysa işaretler babasının anlattıklarına bire bir uyar. Lâkin Yahudilerin ırkçılığı tutar, sırf Arab diye Server-i Kâinat'a karşı çıkarlar. Hatta Tevrat'ta açıkça bildirilen alâmetleri bile yok sayarlar. Bu güzel yüz... Husayn'ın ağaç üstünde taze hurma topladığı günlerden birinde arkadaşları "duydun mu" diye bağırırlar, "Arapların adamı Medine'ye gelmiş!" Husayn'ın yüreği nasıl çılgınca çırpınır, eli ayağı boşanır. Damarlarına yayılan ılıklığın adı "sevinç" olmalıdır. O güne kadar hiç yaşamadığı bir cezbeye kapılır ve "Allahü Ekber" diye haykırır. Onun tekbîr getirdiğini gören halası (Hâlide binti Hâris) "Vallahi" der, "sen Mûsâ bin İmrân'ın geleceğini işitmiş olaydın bundan fazla sevinmezdin." - Elbette, zira o da Hazret-i Mûsâ gibi bir Resuldür. - Ey kardeşimin oğlu! Yoksa babanın anlattığı ahir zaman peygamberi o mudur? - Ta kendisi... Hiç şüphen olmasın. Husayn dayanamaz, işini gücünü bıraktığı gibi Resûlullahın huzuruna koşar. Allahın sevgilisini görür görmez içi ısınır ve "bu güzel yüzün, bu tatlı sözlerin sâhibi yalancı olamaz" deyip iman etmeye karar kılar. O sıra Server-i Kâinat Medinelilerle konuşmaktadırlar. Yaklaşır ve dinlemeye başlar. Efendimiz "Selâmı aranızda yayınız, aç kimseleri doyurunuz, sıla-i rahm yapınız, yakın akrabalarınızı ziyâret ediniz! İnsanlar uykuda iken namaz kılınız! Böylece Cennete selâmetle girersiniz" buyururlar. Sonra ansızın ona dönüp sorarlar - Sen, Medîne âlimi İbni Selâm değil misin? - Evet. - Allah için söyle! Tevrat'ta benim vasıflarımı okumadın mı? - Okumaz mıyım Yâ Resûlallah. Resûlullah Efendimiz ona İhlâs sûresini kıraat buyururlar. Husayn, "De ki: O Allah birdir. Hiçbir şey O'nun dengi değildir!" meâlindeki âyet-i kerîmeyi işitince "Şehâdet ederim ki, Allahtan başka ilâh yoktur. Sen O'nun kulu ve resûlüsün" diyerek îmân eder. Resulullah Efendimiz o gün, adını değiştirir "Abdullah bin Selâm" koyarlar. Âlim mi zalim mi? Abdullah bin Selâm "Yâ Resûlallah!" der, "biliyorum şimdi Yahûdî'ler bana çok kızacak, olmadık iftiralar atacaklar. Onlar karalamaya başlamadan evvel beni onlara sorsanıza..." Bu teklif Efendimizin de hoşuna gider. Medineli Yahudilerin önde gelenlerini çağırtır. Sözü ustaca Abdullah bin Selâm'a getirip fikirlerini sorar. Yahudiler ona methiyeler yağdırmaya başlarlar. - O çok büyük bir âlimdir. Zaten babası da Tevratı en iyi bilenimizdi. - Onun gibisi az bulunur. O doğru sözlü, hayrı tavsiye edicidir. - Öl dese ölürüz, nereye gitse peşinden geliriz. - Peki ya "Müslüman oldum" dese... - Hiç olacak iş mi yani! - Allah onu da bizi de böyle bir şeyden korusun! - Sizin onu tanımadığınız belli. Allah'tan korkun! Abdullah bin Selâm dayanamaz. Saklandığı perdenin arkasından çıkar ve "Allahtan korkun!" der, "Vallahi siz Resûlullahın hak Peygamber olduğunu biliyorsunuz. Tevrat'ta yazılan alametlerin farkındasınız. Ama başka bir kavimden geldiği için inat ediyorsunuz. Ben şehâdet ederim ki, Allahtan başka ilâh yoktur. Ve yine şehâdet ederim ki, Muhammed aleyhisselâm Allahın kulu ve resûlüdür. Yahûdîler bir anda ağız değiştirir, saldırmaya başlarlar -Senin nasıl sahtekâr olduğunu bilmiyor muyuz sanki? -Aramızda senden daha kötüsü yok. Kavmine ihanet ettin değil mi? - Zaten baban da güvenilmez biriydi. - Hiç kavminin hayırlısı, atalarının dînini terk eder mi? Efendimiz az evvel yağdırdıkları methiyeleri hatırlatır ve "birinci şehâdetiniz kâfidir" buyururlar. Hz. Abdullah çok ferahlar, bu nimeti ailesiyle paylaşmak için evine koşar. Efendimizi öyle bir anlatır ki hepsi Müslüman olurlar. Yahudiler Efendimizin huzurunda aldıkları yenilgiyi unutamaz, gider gelir Abdullah bin Selâm'ı sıkıştırmaya başlarlar. Israrla "Araplardan peygamber çıkmaz. Senin adamın hükümdar olmalı" deseler de onu döndürmeye muvaffak olamazlar. Aksine o diğer insaf sahibi Yahudilere tesir eder, Sa'lebe bin Sa'ye, Üseyd bin Sa'ye, Esed bin Ubeyd seve seve Müslüman olurlar. Yahûdîler çaresiz kalır "İslâmiyete yalnız bizim kötülerimiz inandı" gibilerinden söz çıkarırlar. Bunun üzerine inen âyet-i kerîmelerde (Al-i İmran 113 ve 114) meâlen şöyle buyurulur: Onların, hepsi bir değildir. Ehl-i kitabın içinde bir cemâ'at vardır ki, onlar gece vakitlerinde secdeye kapanarak Allahın âyetlerini okurlar. Allah'a ve Ahiret gününe inanırlar, iyiliği emrederler, kötülükten vazgeçirmeye çalışırlar, hayır işlerinde birbirleriyle yarış yaparlar. İşte onlar salihlerdendir..
.
Eski bir Yahudi âlimiydi Abdullah bin Selâm
16 Ekim 2003 01:00
Medine Yahudileri ahir zaman peygamberinin geleceğine adları gibi inanırlar ancak Efendimize karşı "sırf kendilerinden olmadığı" için tavır koyarlar. Gelgelelim en itibarlı alimlerinden Abdullah bin Selâm'ın Müslüman olmasıyla kolları kanatları kırılır, güvendikleri dağlara kar yağar. Şimdi ne yapıp yapmalı onu tekrar kazanmalıdırlar. Israrla gelir gider, büyük sahabeyi cendereye alırlar. Hazreti Abdullah onların da saadetini arzular, "Tevrat'ı Allah kelâmı olarak kabul ediyorsanız içinde yazılanlara da inanmalısınız" der: "Dolayısıyle Hazret-i Muhammed'i ve Kur'ân-ı kerîmi kabul etmek zorundasınız. Hakikatleri saklayanlar zalimlerden olurlar." *** Bir gece Abdullah bin Selâm hoşça bir rüya görür. Anlatılmayacak kadar güzel bir bahçededir. Bahçenin ortasında demirden bir direk vardır ki kalın ve güçlüdür. Ucu göklere uzanır ve nihayetinde çember iriliğinde bir kulp vardır. Ona, "haydi bu direğe çık!" derler. Çekinir ama ısrar ederler. Nurani yüzlü biri sırtından kaftanını alır. Rahatlıkla direğin tepesine tırmanır, sıkı sıkı kulpuna yapışır... Uyundığında demirin serinliği avucundadır. Gelir rüyasını Efendimize anlatır. Resulullah "Gördüğün bahçe İslâm dînidir" buyururlar "o demir dînimizin direğidir, tevhîddir. O kulp sağlam olan îmâna işarettir ki, İslâm üzere yaşayacaksın, İslam üzere öleceksin demektir." *** Peygamber Efendimiz, Eshâbı ile sohbet ederken bir ara dururlar. "Şu kapıdan ilk giren, Cennet ehlindendir" buyururlar Eshâb-ı kirâm merakla beklerken eşikte Abdullah bin Selâm görünür. Sahabe-i kiram bilahare müjdeyi kendisine iletir ve sorarlar: - Yâ Abdullah, bu dereceye neyle ulaştın? - Ben zayıf bir kimseyim. Ancak kimseye kötülük beslemem ve boş sözleri terk ederim. Bunların beni kurtaracağını ümit ederim. *** Abdullah bin Selâm hazretlerinin hali vakti yerindedir. Sırtında odun küfesi ile evine doğru yürüdüğü günlerden birinde sevenleri sorar: "Biliyoruz çocuklarınız, hizmetçileriniz var. İsteseniz elinizi hiçbir şeye vurdurmazlar Böylesi basit işlerle yorulmanın ne manası var? -Peygamber Efendimiz bir keresinde "Kalbinde hardal tanesi kadar kibir bulunan, Cennete girmeyecektir" ikazında bulundular. Bir keresinde de "Meyve veya herhangi bir şeyi kendi eliyle evine götüren, kibirden uzaklaşmıştır" buyurdular. Bilmem başka söze ne gerek var. *** İsyancılar Hazret-i Osman'ın evini kuşattıkları zaman Abdullah bin Selâm nurlu halifenin yanına koşar, hasretle kucaklaşırlar. Hazreti Osman ona içini açar: -Bu gece rüyamda Resûl-i Ekremi gördüm şu pencerenin önünde durdular. Bana "Ya Osman, seni sardılar öyle mi?" diye sordular, "evet" dedim. "Seni susuz bıraktılar öyle mi?" diye sordular, yine "evet" dedim. Bana bir bardak su verdiler. Öylesine hoş idi ki serinliğini bütün göğsüme yayıldı, tadı damağımda kaldı. Sonra bana döndüler "İstersen seni onlara galip getirelim istersen yanıma gel (şehid ol) iftarı birlikte yapalım" buyurdular. -Şehid edilmeniz elbette sizin için hayırlıdır, lâkin onların felaketi olur. -Öyleyse çıkıp onlara nasihatte bulunur musun? Abdullah bin Selâm canını ortaya koyar, kalabalığın karşısına çıkar. "Tarihte peygamberleri ve halîfeleri öldürenler büyük sıkıntılar çektiler. Gelin bu işten vazgeçin! Hazreti Osman'ın hakkını ödeyemezsiniz. Ahirette bunun cezâsı ağır olur" şeklinde güzel bir konuşma yapar ama Mısırlı asiler nasihatlere kulak asmazlar. *** Recm hükmü Tevrat'ta da vardır ama zamanın Yahudileri bunu uygulamazlar. Zina yapanlar küçük cezalarla kurtulurlar. Efendimiz, onlara "recm cezâsı hakkında Tevrat'ta ne yazıyor" diye sorarlar. "Tevratta recm yok" gibi bir bahanenin arkasına sığınırlar. Efendimiz Abdullah bin Selâm'a bakarlar. Tevrat'ı Yahûdîlerden iyi bilen sahabe "yalan söylemeyin" der, "Tevratta recm âyeti olduğunu siz de biliyorsunuz." Bunun üzerine Tevrat'ı getirip açarlar. Yahûdîlerden biri elini recm âyetinin üzerine koyarak bundan önceki ve sonraki âyetleri okumaya başlar ama Abdullah bin Selâm'a yutturamaz. Mübarek kibarca "Elini kaldır" der ve ayeti okurlar. *** Eshâb-ı kirâmın âlimlerinden Mu'âz bin Cebel, Suriye taraflarında vebaya yakalanırlar. Hastalık gittikçe ağırlaşır ve vefatları yaklaşır. Mübarek, başucunda ağlayan talebesine (Yezid bin Amire'ye) sorar: "Neden ağlıyorsun?" - Ben ağlamayayım da kim ağlasın. Sizden ders okuyorduk, ilimden yana yetim kalacağız. - Merak etme benim vefâtımla ilim kaybolmaz. Benden sonra şu dört kişiden, Hazreti Ömer'den, Selmân-ı Fârisî'den, Abdullah bin Mes'ud'dan ve Abdullah bin Selâm'dan okumaya bak. Zira Resûlullah onun hakkında, "Cennetlik görmek isteyen, Abdullah bin Selâm'a baksın" buyurdular
.
Hindistan'ın güneşi Muînüddîn-i Çeşti
18 Ekim 2003 01:00
Seyyid Gıyâsüddîn Hasan çiftiyle çubuyuğla uğraşan sâlih ve müttekî bir biridir. Sırf bu yüzden Allah dostlarının çok olduğu Horasan ellerini mekan edinir. Çocuklarının da o velilere benzemesini çok ister ancak onların büyüdüklerini göremeden vefat eder. Efendim cenaze evi nasıl olur? Dostlar gelir gider, üç gün sonra işlerine dönerler. Devir, ıskat derken miras paylaştırılır, küçük oğluna da (Seyyid Muînüddîn) ufak tefek bir bağ düşer. İşte minik bahçıvan asmalarla salkımlarla uğraştığı günlerden birinde, yoldan geçmekte olan bir dervişi farkeder. Hemen koşar elini öper, gölge altına buyur eder. Altına döşek serer, sırtına yastık sürer. En iri taneli üzümleri koparıp, ikrâm eder. Fakat o mübarek (İbrâhim Kanduzî) meyvelerle ilgilenmez, koynundan kuru bir ekmek çıkarıp ona uzatır. Seyyid Muînüddîn ekmek parçasını ağzına koyar koymaz bir hoş olur. Dünyâdan da dünyalıktan da soğur, muhabbet-i ilâhî ile yanmaya başlar. Aşk veliyi gezdirir Yaşı henüz 11'dir ama tarla tapan neyi varsa fukaraya dağıtır, koşup Horasan medreselerine kapılanır. Burada kaç yıl kalır bilmiyoruz ama Kuran-ı kerimi ezberler ve astronomiden gramere onlarca ilimden hisse alır. Evet bu ciddi tedrisat ona çok şey kazandırır ama yetmez şimdi kabuğu aşıp öze dalmalı, zarfı açıp mazrufa bakmalıdır. Mesela Bağdat'a gitmeli, velilerin dizi dibinde oturmalıdır. Bu niyetle yola çıkar ama nasibi Hârun kasabasındadır. Mola vermek için kaldığı beldede Osman Hârûnî Hazretleri ile tanışır. Kısa bir sohbetin ardından onun bir derya olduğunu anlar ve ellerine sarılır. Hani muhabbet büyüklerden gelir derler ya Hârûnî Hazretleri de onu çok sever. Genç talibin mana basamaklarında yükselmesi için hususi bir ihtimam gösterir. Seyyid Muînüddîn arşı, semayı derken on sekiz bin âlemi seyretmeye başlar. Tuttuğu kerpiçler altın olur ama onun inciyle boncukla işi olmaz. Dile kolay tam 20 sene hocasının hizmetinde bulunur, hallere sırlara kavuşur. Vakti gelince hocası izin ve icazet verir, sırtını sıvazlar. Seyyid Muînüddîn ilk günkü aşk ile yollara çıkar diyar diyar dolanıp hikmet toplar. Mesela Sencer'de büyük âlim Necmüddîn-i Kübrâ ile tanışır, Hemedan'da Yûsuf Hemedânî Hazretlerinin kapısını çalar. Bu mürşîd-i kâmilden çok şey alır, herkese nasip olmayan makamlara tırmanır. Sonra yine izin ve işaretle Herat'ı, Belh'i dolanır. Hakk aşıklarının müşküllerini çözer, taliplere feyz dağıtır. Muînüddîn'i çağırın! Muînüddîn-i Çeştî, gittiği beldelerde önce kabristanları ziyâret eder. Sonra bir köşeye çekilip nasiplilerle sohbet eder. Eğer parmakla gösterilmeye başlandıysa durmaz, sessizce uzaklaşır. İşte o sene de şu şehir bu kasaba derken Arabistana uzanır, Hicaz ellerine varır. Kâbe-i muazzamayla hasret giderip, Medîne-i münevvereye geçer. Yıkanıp paklanıp güzel kokular sürer ve Server-i âlemin kabr-i şerîfini ziyâret eder. Bu nurlu şehre öyle bağlanır ki ayrılmak istemez. İşte Mescid-i Nebî'de ibadetle meşgul olduğu günlerden birinde, Ravda-i mutahheradan, "Muînüddîn'i çağırın!" diye bir ses işitilir. Türbedâr, cemaate döner "Muînüddîn!" diye seslenir. Mescidin değişik yerlerindeki "Efendim!" cevabı gelir. Tam türbedâr "hangi Muîniddîn" diye sormaya niyetlenmiştir ki, O tatlı ses "Muînüddîn-i Çeştî'yi çağırın!" der sonra ikazı tekrarlar... Türbedâr bu emir üzerine cemâate döner ve "içinizde Muînüddîn-i Çeştî var mı diye sorar. Seyyid Muînüddîn gözyaşları dökerek ve salevât okuyarak Peygamberimizin türbesine yaklaşır. Efendimiz "Ey Kutb-i meşâyıh içeriye gel" buyururlar. Büyük bir edeble türbeye girer ve Peygamber Efendimizi görmekle şereflenirler. Server-i Kâinat "Sen benim dînime hizmet etmeyi seversin, şimdi Hindistan'a gitmelisin. Seyyid Hüseyin adlı bir evladım Ecmir'de şehîd oldu. Yöre, kâfirlerin eline geçmek üzere, senin vesilenle İslâmiyet orada yayılacak, Allahın düşmanları hakîr olacak" buyururlar. Sonra ona bir nar verirler ki pusula gibi yol gösterir. Gideceği Ecmîr şehri ve civar dağlar besbellidir. Muînüddîn-i Çeştî hazretleri derhal yola çıkar. Kırk seveni ile Hindistan'a ulaşırlar. Yerli halk onlara büyük alaka gösterir, peşine takılırlar. Ecmîr racasını bir telaştır sarar, Muînüddîn-i Çeştî hazretlerinin görüldüğü yerde öldürülmesini emreder üzerine asker salar. Hindistana doğru... Muînüddîn-i Çeştî hazretleri öylesine heybetlidir ki Racanın adamları yanına bile yaklaşmazlar. Mübarek elini kolunu sallayarak Ecmîr'e girer. Talebeleriyle birlikte, bir ağacın altına oturup, sohbet ederler. Aslında burası Ecmîr racasının develerine ayrılan bir meydandır. Kervancı nefes nefese gelir ve "Ey fakirler" der, "bu oturduğunuz yerde Mihrâce'nin develeri yatar." Mübarek hiç karşılık vermeden kalkar, "yatsınlar bakalım" buyururlar. Develer öyle bir yatarlar ki kılıç vurulsa kalkmaz olurlar. Seyyid Muînüddîn ve talebeleri bir havuz başına konar, sohbet ve zikirle Ecmir'i aydınlatırlar. Nasipliler üçer beşer gelir halkaya katılırlar. Muînüddîn-i Çeştî ve talebeleri Allah'tan başka kimseden korkmaz hatta göstere göstere inek keser, çevire çevire kebap yaparlar. Hindular bir anda ayağa kalkar silahlanıp pusatlanıp üzerlerine varırlar. Muînüddîn-i Çeştî hazretleri yerden bir avuç toprak alır ve Âyet-el-kürsî'yi okuyup putperestlere doğru atar. Saldırganlar kaskatı kesilir, parmaklarını bile oynatamazlar. Mihrace geç de olsa bu işi zor kullanarak çözemeyeceğini anlar. Akla gelmeyecek bir şey yapar, büyücülere koşar...
.
Racaların korkulu rüyası - Muînüddîn-i Çeştî
19 Ekim 2003 01:00
Bilirsiniz, Hindistan'da geçmişi eskilere dayanan bir kast sistemi vardır ve insanları sınıflara ayıran düzen, bazı beylere yarar. Sıradan biri asillerin sokağından dahi geçemez, gölünde bile yıkanamaz. Hal böyle olunca "üstünlük sadece takvadadır" diyen Müslümanlar büyük alaka toplarlar. Zeminin kaydığını, saltanatının sallandığını hisseden Ecmir Racası şirazeden çıkar, Muînüddîn-i Çeştî hazretlerinin üzerine piyadeler, süvariler yollar. Gelgelelim büyük veliyi gören askerlerin eli ayağı tutulur, parmaklarını bile kıpırdatamazlar. Raca Müslümanları kılıç zoruyla susturamayacağını anlayınca büyüden medet umar, puthanenin cinine koşar. Cinfikirli cin onu dikkatle dinler ve en tesirli sihirlerini hazırlayıp meydana çıkar. Muînüddîn-i Çeşti hazretleri ne bağıra, cağıra üstlerine yürüyen kalabalığa aldırır, ne de büyücüleri ciddiye alır. Talebelerine "efsundan tılsımdan korkmayın" der, "Allahü teâlâ istemedikçe tesirleri olmaz." Yenilen pehlivan... Müslümanlara yaklaştıkça Hinduları bir ağırlık basar, belli bir mesafeden sonra ellerini kollarını oynatamaz olurlar. Büyücü cin büyük velinin nurlu yüzünü görünce, söğüt yaprağı gibi titremeye başlar. Bu hâlden kurtulmak için, putlarının ismini söylemek ister. Ama o "râm, râm" demeye çalışsa da, dili "Rahîm, Rahîm" diye zikreder. Bu güzel isim dilinden kalbine iner ve seve seve İslâmı seçer. Müslümanlar onu dostça kucaklar, adını "Şâdî" (şad olmuş, mutlu) koyarlar. Lâkin Raca yenilgiye doymaz, Hindistanın meşhûr sihirbâz Ecipâl'ı, Ecmir'e çağırır ki onu çocuklar bile tanır. Bu adam uçan bir ceylan derisi üzerinde dolanmakta ve uzak ülkelerden gelen binlerce büyücüye sihir okutmaktadır. Öyle ürkütücüdür ki görenin eli ayağı boşanır. Ancak Ecipâl, racanın teklifini kabul ettiğine çok pişman olur. Meydana çıktığında belki bin kez yaptığı sihirleri bile unutur, aklı fikri tutulur. Peki ya Müslümanlar? Onlar Allah'a (Celle Celalüh) güvenirler ve son derece rahattırlar. Büyük veli yere bir daire çizip talebelerini içine alır. Ecipal dağlardan yılanlar mı akıtmaz, göklerden ateşler mi yağdırmaz. Ama bunların hiçbiri çizgiyi aşamaz. Ecipal'in gücü gitgide zayıflar, altındaki ceylan derisi bile kontrolünden çıkar. Büyük velinin emrine girer ve sahibini hırpalamaya başlar. Ecipal, kerametle sihri ayıracak kadar uyanıktır. En doğrusunu yapar, kavgayı bırakıp, teslim olur. Muînüddîn-i Çeştî, Şâdî cine bir bardak verir ve "Şunu al havuza daldır" buyururlar. Şadi Yâ Bedûh diyerek bardağı daldırır, koca havuzda damla su kalmaz. Seyyid Muînüddîn bardağı Ecipal'e uzatır, ünlü sihirbaz suyu içince bambaşka biri olur, yüzü nurlanır, içi aydınlanır, küfürden, sapıklıktan arınır. Hace hazretlerinin teveccühü ile yüksek makâmlara ve üstün derecelere ulaşır. Şadi ve Ecipal'in katılması Müslümanlara kuvvet verir. O günden sonra dergâhlarını Ecmir'in tam ortasına kurar, açık açık İslâmı anlatırlar. Halk fevç fevç gelip halkaya katılır, fakat Raca'nın kalbindeki kilit açılmaz. Muînüddîn-i Çeştî hazretleri gözlerini yumup, kısa bir murâkabeye dalar ve "artık onu İslâm askerlerine teslim etmenin zamanı geldi" buyururlar. O günlerde Sultan Muizzüddîn Gûrî, Horasan'da bulunmaktadır. Rüyâsında Muînüddîn-i Çeştî hazretlerini görür. Mübarek ona; "Allahü teâlâ sana Hindistan sultânlığını ihsân etti. Hemen harekete geç" buyururlar. Sultan Muizzüddîn'in ordusu, Hace hazretlerinin himmetiyle zaferden zafere koşar. Sadece Ecmir racasını yenip esir etmekle kalmaz, Pethûra'nın ordusunu da mağlûb eder, Delhi'yi başkent yapar. İşte o günden sonra ülke kubbelerle donanır, mescidler Hindli kardeşlerimizle dolar. Maksadın neyse Günün birinde Seyyid Muînüddîn'in huzûruna derviş kılıklı biri gelir ki imrenilecek kadar edeplidir. Mübarek ona tebessüm eder ve "haydi" der, "seni yollayanın dediğini yapsana!" Genç adam kısa bir şaşkınlığın ardından elini koynuna sokar. Bir hançer çıkarıp cemaatin önüne koyar ve "cezama razıyım" diye ağlamaya başlar. Büyük veli genci elinden tutup kaldırır "bizim intikamla işimiz olmaz" buyururlar, "seni buraya gönderenin ismini de söyleme, yoksa yaralar kök salar". Muînüddîn-i Çeştî hazretleri, vefatlarından evvel Hâce Kutbüddîn-i Bahtiyâr Kâkî'yi vekîl tâyin eder. Nurlu talebesinin sarığını eliyle sarar, hocası Osman Hârûnî'nin âsâsını, kendi okuduğu Kur'ân-ı kerîmi, kaç kez gözyaşlarıyla ıslattığı seccâdesini, ibriğini, nalınlarını verir ve dualarla Delhi'ye yollar. Hâce Kutbüddîn'in dergâhını açtığı günlerde hayata gözlerini yumar. Aradan dört koca asır geçer. İkinci bin yılının müceddidi İmâm-ı Rabbânî (kuddise sirruh) Muînüddîn Çeştî hazretlerinin kabrini ziyârete gelir. Türbedarlar, kabir üzerindeki örtüyü ona sunarlar. İmâm-ı Rabbânî Hazretleri bu örtüyü öper, koklar, itina ile saklar ve.. ...Ve kendilerine kefen yaparlar
.
Hazret-i Osman (Radıyallahü anh)
20 Ekim 2003 01:00
Umre mevsimi başladı başlıyor, gidenler iyi bilir bu mevsimde Medine çarşıları arı kovanını andırır. Hele Mescid-i Nebi'nin dağıldığı vakitlerde iğne atsanız yere düşmez. Kasetçiler, tespihçiler, hurmacılar... Bulutuna girip girip çıktığınız kebabçılar, baharatçılar, ıtriyatçılar... Nargile kahveleri, billurcular, bezzazlar. Çekik gözlüler, siyahiler, beyazlar... Entariler, keyfiyeler, şalvarlar... Ve sesler: "Ne alırsan bir riyal"cılar... "Şerbete gel"ciler... "İnciye buyrun"cular... Biliyor musunuz bu çarşının garip bir özelliği vardır. Yıllardır görmediğiniz bir çocukluk arkadaşı ya da simasını unutmaklı olduğunuz bir baba dostu ansızın karşınıza çıkar. Birileri omuzunuza dokunuverir, dönersiniz "sürpriz!" İşte kaldırımları turladığımız günlerden birinde İstanbullu abilerimizden birine rast geliyoruz. Boşboğazlık değil mi lâf atasımız tutuyor. "Hacı hacı" diyoruz "buraya çarşı pazar dolanmaya gelmedin herhalde?" O bizi duymuyor bile. Girdaplaşan kalabalığa bakıp "Biliyor musunuz" diyor, "kimbilir, bu sokaklar nelere şahit oldu?" "Nelere şahid oldu" diye sormamıza fırsat vermeden iki menkıbe anlatıyor. Nasıl mı şöyle: Hazret-i Ali'nin (Kerremallahü vecheh), Resulullah Efendimizin (Sallallahü aleyhi ve sellem) edep ve hayâ timsali kızı Fatıma'ya (radıyallahu anha) talip olduğu ve kutlu nikahın müjdelendiği günlerdir. Gelgelelim o ordular dağıtan yiğit şaşılacak kadar fakirdir. Bırakın davetli ağırlamayı, kendini zor doyurur. Ev kurmak şöyle dursun, boş çömlek, kuru kâse edinecek gücü yoktur. O devrin Medine evleri çok sadedir. Hele yeni evlenenler için dört kerpiç duvar, bir yaprak çatı yeter. Hurma lifinden bir yatak, ufak bir hasır ve üç beş parça kapkacak... İyi de Hazret-i Ali'de metelik ne arar? Tek serveti kılıcı ve zırhıdır. Allahın arslanı sayısız hatırası olan kılıcına (Zülfikar'a) kıyamaz. Ama bundan böyle zırhsız da savaşabilir. Öyla ya herkesin zırhı mı vardır? Olacak bu ya (ya da bakın şu tevafuka) o gün Hazret-i Osman da (radıyallahu anh) pazar yerinde dolanmaktadır. Tellâlın elindeki zırhı görür ve tanır. Adamcağızı kenara çekerek sorar: - Sahibi ne istiyor buna? - 400 dirhem. - Pazarlık edebiliriz değil mi? - Az birşey kırmaya yetkimiz var tabii, yeter ki sen talip ol. - İtiraz etmeyeceksin ama. - Ne diyebilirim ki? Teklif edeceğiniz bedeli bilmiyorum daha. - 800 dirhem! - Anlayamadım? - 800 dirhem! - Alay etmiyorsunuz ya. - Buyur paranı. - Aklım almıyor. - İstersen aklını hiç yorma. - Böyle ticaret mi olur? - Asıl ticaret böyle olur. Tellal bedeli alır, zırhı bırakır. Tam ayrılırken Hazret-i Osman onu durdurur. - Senden bir şey daha rica etsem. - Tabii buyrun. - Şimdi bu zırhı al ve götür ver sahibine. Eğer satmakta ısrar ederse, bana getir yine. - Bir daha mı alacaksınız? - Evet, gerekirse bin kere. Tellal şaşkındır. Bir elindeki dirhemlere bakar, bir kucağındaki zırha. Hazret-i Osman mı? O çoktaaan karışmıştır kalabalığa. İşte o İstanbullu ağabeyimizin ibretli ibretli baktığı kalabalığa. İkinci menkıbe mi? O da yarına.
.
Osman-ı Zinnureyn
21 Ekim 2003 01:00
Medine'nin iklimi de insanı gibidir. Lâtiftir... Evet, gündüzleri azıcık sıcakçadır, ama geceleri iç ferahlatan bir rüzgâr gezinir. Kuyuları gür, suları serindir, bahçelerinde yeryüzünün en leziz hurmaları yetişir. Lâkin o sene... O sene ne hikmettir bilinmez, yere tek damla düşmez. Ayr Dağlarını mekân tutan bulutlar hiç görünmezler. Uhud ovasını ikiye ayıran nehir kurur, toprak helva gibi kavrulur. Ufukları buharlandıran sarı sıcak "daha bu ne ki" der gibidir, "zor günlere hazır olun hele!" Halife Ebûbekir (Radıyallahü anh) çaresizlik içindedir. Nitekim korkulan olur, kıtlık göstere göstere gelir. Buğday kervanı Biliyor musunuz bu coğrafyada buğday oldum olası kıymetlidir. Hele o günlerde tek tane cevahir kesilir, yarım avuç tahılı olan zengin gibi gezinir. İşte o günlerde Hazret-i Osman'ın kervanı Medine'ye girer. Deve böğürtüleri, çığlıklar, çıngıraklar... Kervancı zamanlamayı 12'den vuran insanların kıvancıyla şehirde tur atar ve çarşının ortasına tezgâh açar. Tam yüz deve, evet tam yüz deve yükü buğdayı döker ortaya. Bu başak sarısı tepecik muazzam bir servet demektir. Buğday da buğdaydır hani. Hele güneşin altında bir parlar, sarı liraları bile imrendirir. Haber şehre çabuk yayılır. Eteğini tutan tüccar, pazara koşar. İçlerinden biri Hazret-i Osman'a döner ve çok net konuşur. "Hesabını çıkar" der, "neye mal ettiysen, iki mislini vereyim, beklemeden çekelim ambara". Diğeri sözünü keser "Neden iki?" der, "burada üç katını veren varken!" Birden işin çivisi çıkar, tüccarlar mantıkla izah edilemeyen bir yarışa kalkışırlar. Bire dört, bire beş, bire altı derken eşraftan biri noktayı koyar: "Bire yedi!" Herkes sus pus olur. Tam 700 deve yükü buğdaya verilecek bir bedel. Medine pazarı kuruldu kurulalı bu rakamı duymamıştır. Sahi böylesi müthiş bir servetle neler yapılmaz ki? Malını satmış Hazret-i Osman, (radıyallahu anh) artırmayı dışarıdan biri gibi seyreder. Önce sakalını sıvazlar, sonra bebekleri parlayan gözlerini muhatabına diker. Kararlı bir sesle "Hayır!" der. -Ama niye? -Ben malımı sattım bile. -Kime? -Senden fazla verene. -Ama, sen de biliyorsun ki, bu mümkün değil. -Mümkün. -Hayır. Kimse benden fazla vermedi, veremez de! Hazreti Osman sakince "verir, verir" der, işine döner. Henüz beş on adım atmıştır ki adamları yetişirler. "Aman efendim" derler, "bu fırsatı kaçırmayacaktınız!" Mübarek, elini "boşversenize" gibilerden sallar ve akıllara zarar bir emir verir. "Çağırın fukarayı, hepsini dağıtın!" Sonra aklına birşey gelen insanların sendelemesi ile durur. "Şey.." der, "develeri unuttum, onları da kestirin, üleştirin gariplere!" Biliyor musunuz, saçları siyah, gözleri kara olsa da Arabların alayı beyazdır. Lâkin Hazreti Osman dikkat çekecek kadar sarışındır. Sakalları başak sarısıdır, gözleri denizleri andırır. Konuşmasında insanı rahatlatan bir yumuşaklık vardır. Eğer yüzüne ılık bir tebessüm oturdu ve gözlerinde mânâlı bir ışık parladıysa, "zamanı" demektir. Dudak uçuklatacak bir cömertliğe niyetlenmiş olmalıdır yine. O, daima mütebessimdir, hem gözleri o kadar sık parlar ki...
.
Katil mi, kahraman mı? Reginald Edward Harry
22 Ekim 2003 01:00
1919... İngilizlerin, Pakistan, Belucistan, Borneo, Aden, Somali, Brunei, Pasifik Adaları, Fiji, Kanada, Güney Afrika, Yeni Zelanda, Avustralya, Endonezya, Malezya, Guyana, Tanzanya, Nijerya, Kenya, Uganda, Tonga, Zambia, Grenada, Singapur Zimbabwe, Malawi, Hong Kong, Bangladeş, Kıbrıs, Mısır, Sudan, Nijer ve Bahama'ya hakim olduğu ve zırhlılarını İstanbul Boğazı'na dayadığı yıllar... Britanya'da bütün eli silah tutanları toplasanız 5 milyonu bulmaz ama Adalılar beş kıt'aya yayılır, üzerinde güneş batmayan bir imparatorluk kurarlar. Yanlış anlaşılmasın, onlar Osmanlıdan çok farklıdırlar. Ne medeniyet götürürler, ne da yatırım yaparlar. En kısa zamanda malı kaldırmaya bakar, sadece keselerine çalışırlar. Ancak onlarca ülkeyi ve milyarlarca insanı dipçik zoruyla zaptedemeyeceklerinin farkındadırlar. Bu yüzden havayı daima bulanık tutar, şeytani tertiplerle fitne kaynatırlar. Kâh ırk çatışmalarını körükler, kâh kardeşi kardeşe kırdırırlar. Ağlarını ustalıkla kurar, kendi milletinden, kültüründen iğrenenlerin önünü açarlar. İşbirlikçi zorbalar kraliçeden ziyade kraliçeci kesilir, işgalcileri aratmaz olurlar. Evet, İngilizler dünyanın çeyreğine çöreklenseler de Hindistan'ı ayrı tutarlar. Zira bu ülkeden bir buçuk milyon asker toplar, bir milyar rupye para çıkarırlar. Fukaranın kanı, garibin teriyle ayakta dururlar. Ancak "her kemâlin bir zevâli vardır" derler ya, hiç hesapta yokken Ghandi diye biri çıkar, çanlarına ot tıkar. Eğer hakaret etse, silah çekse çaresi vardır ama suskuna dikiş tutmaz. Bu ufak tefek adam beyaz bir beze bürünür ve oturur. Oturur da oturur. Bir başka direniş bu kadar taraftar bulabilir miydi bilemiyoruz ama gün boyu pineklemek Hint insanının yapısına uyar. İşe çıkmazlar, bahçeye uğramazlar, almaz, satmaz, tartmazlar. Bırakın otursunlar demeyin, bu eylem öyle bir yankı bulur ki İngilizler şaşırır kalırlar. Trenler işlemez, gemiler kalkmaz, çarşı, pazar şirazeden çıkar. Tabiri caizse Hintliler otura otura zafere koşarlar. Meydan değil mezbaha İşte Sih ve Müslümanların yoğun yaşadığı Pencap Eyaletinin Amritsar kentinde de "pasif direniş"e otururlar. Hintliler sabahın alacasında bağdaş kurar, çıt bile çıkartmadan akşamı yaparlar. Tam o günlerde (13 Nisan 1919) bir misyoner kadın kalabalığın içine dalar. Ama Hintliler ne ayağa kalkıp yol açarlar, ne de haçını öpüp saygılarını sunarlar. Evet kimse ona ses çıkarmaz ama "yok sayılmak" hanımın canını sıkar. O öfkeyle General Dyer'e çıkar, açar ağzını, gözünü yumar. General "bakın şu edepsizlere" diyerek alarm ziline basar. Cengâverlerini peşine takıp meydanı basar. Mitralyözler bir anda takırdamaya başlar ve 700 (yanlış okumadınız yedi yüz) Hintliyi öldürür, binlercesini yaralarlar. Ateş öylesine şiddetlidir ki ağaçları bile budar, güvercinleri dahi kırar (Hintliler duvarlardaki kurşun izlerini itina ile korumaktadırlar). Meydan on dakikada kan dolu leğene döner. Çırpınanlar... Kıvrananlar... Donuk gözlerle göğe bakanlar... O akşam binlerce çocuk babasızlığına ağlar, onbinlerle kadın ağıt yakar. General bununla da kalmaz ertesi gün çoluk çocuk bütün Amritsarlıları toplar ve arazide sürünmeye zorlar. Bebelerin ellerine dikenler battıkça, kahkahalar atar. Duranı dipçikletir, doğrulana süngü takar. Dahası ikinci bir emre kadar dükkanların açılmasını, fırınların çalışmasını yasaklar. Katillere kurdele takarlar Diyeceksiniz ki adam pisikopatın biriymiş, bunda İngiliz Hükümetinin ne suçu var? Öyle değil işte. Ghandi'nin arkadaşları olup biteni "Secretary of state for the Colonial departmant"a (Müstemlekeler Nezareti) yazar, soruşturma açılmasını sağlarlar. General Dyer (Reginald Edwad Harry) ifadesini alan müfettişler karşısında rahattır. "Bir İngiliz kadını onların tanrıları kadar mukaddes değil mi? Niçin saygıda kusur ediyorlar" gibi müstehzi bir savunma yapar. "Dükkanlar hâlâ kapalı, insanlar yiyecek bulamıyorlarmış" diye soran bir gazeteciye "bunlar insan olsalar sürünmezlerdi, bırakın hayvan gibi otlasınlar" diyebilecek kadar ağzını bozar. Ama bu yakışıksız tavır İngiltere'de büyük taraftar toplar. İngiliz basını yürekli (!) açıklamaları delicesine alkışlar, onu yaldızlı harflerle "kahramanlar listesine" yazarlar. Düşünün Lordlar Kamarası bile katile "aferin" buyurur, komisyondan ayni ve nakdi yardım kararı çıkar. Britanyalılara sorarsanız bu "zulüm" değil "vazifedir". Zira onlarda, onlarca Dyer vardır ve bu modeller "öyle" olurlar.
Lawrenslerin piri Mr. Hudson
23 Ekim 2003 01:00
İnsanın, Han-ı han Bayram Han gibi bir veziri varsa çok çalışmasına gerek kalmaz. İşte Hind Sultanı Ekber Şah da sırt üstü yatar. Yer, içer, gezer, felsefe yapar. Dalkavukları ne söylese alkışlar, hatta numaradan vecde kapılırlar. Hal böyle olunca gaza gelip "kurtarıcılığa" kalkar. Tutar "Din-i ilahi" adında bir yol kurar (1582). Aşure gibi, azıcık Hıristiyanlıktan azıcık Budizmden katar. Konfiçyüs'ten de bir şeyler alır ama özellikle kendi sığ fikirlerini ortaya koyar. Ekber Şah diğer kibirliler gibi saldırgandır, adamları onu iyi tanır, takışmamaya bakarlar. Bu devirde saray kapıları ulemaya kapanır, sapıklar baştacı yapılırlar. Ekber Şah bırakın insanların ahiretini kurtarmayı, dünya işlerinde bile hata yapar. Üç beş basit hediyeye kapılır, İngiliz manevralarını okuyamaz. Bahadır Şah ise Britanyalıların Kalküta'da arazi satın almalarına ses çıkarmaz. Bunlar bir yandan "topraklarımızı bekletiyoruz" bahanesiyle silahlı muhafızlar getirir, bir yandan da saraya sızarlar. Hele Ferrûh Sîr Şâh'ın hekimliğini üstlenince birinci sınıf tebaa olurlar. Ufak ufak müesseleri ele geçirir, gün gelir para bastırmaya başlarlar. Vaat et, sakın yapma! 2. Bahadır Şâh, din, devlet, millet aşkıyla yanan bir sultandır. Göreve gelir gelmez halkı kıyama kaldırır. Evet ismine hutbe okutmayı ve adına para bastırmayı başarır ama çok kan akar. İngilizler sadece Delhi'de 30 bin insanı öldürür, evleri, dükkanları yağmalarlar. İşgalciler kuralsız dövüşür ve çok hilekârdırlar. Çuval çuval para dağıtır, makam hırsıyla kavrulanları makasa alırlar. 2. Bahadır'ın tuttukları elinde kalır, ihanet üzerine ihanet yaşar. Saflık bu ya, komutanları Avrupalılarla çalışırlarsa ülkenin kalkınacağına inanırlar. Sultan boşa koyar dolduramaz, doluya koyar aldıramaz. İngilizler silahça üstündürler ve şehir savaşlarında kan dere olup akar. Şimdi zor bir kararın arefesindedir, sükunetle düşünebilmek için Kal'a i Mualâ'dan (kışladan) ayrılır. Hümâyün Şahın türbesine giderek kafasını toplamaya çalışır. Hainler haberi hemen Hudson'a ulaştırırlar. Hudson görünüşte sıkıcı vaazlar veren sıradan bir papazdır ama bütün istihbaratı ondan sorarlar. Nitekim Garnizon Komutanının (General Wilson) fikrini bile sormadan Türbeyi kuşatır. Yüzüne en sevimli tavırları, sesine en yumuşak tonları oturtup Sultanın yanına çıkar. "Size ve ailenize kesinlikle dokunmayacağız" der, "gelin birlikte güzel işlere imza atalım. Hindistan'ı tesislerle donatalım, şu fakir halkı yoksulluktan kurtaralım. Hem bugüne kadar çok kan aktı, bari bundan sonra akmasın." Öylesine inandırıcıdır ki koca Şahı teslim alır. Maskesini garnizona girince de çıkarmaz, güya Sultanın zindana atılmasına karşı çıkar ama Wilson'a karşı koyamaz. Yalan söyle, acıma!.. Gelgelelim İngilizler açısından tehlike henüz bitmiş değildir. Sultanın iki oğlu hâlâ arazidedir ve isterlerse bastırması zor bir direniş başlatabilirler. Hudson aynı taktikle onlara da ulaşır ve garnizona davet etmeyi başarır. Hırslı papaz, yolda Müslüman muhafızları öldürtür ve prensleri zincire vurdurur. Ama kini dinmez, bu gençlerin başlarını vurmalı, hanedanın dibini kazımalıdır. Delhi'ye yaklaştıklarında sultanın oğullarını ve torununu soydurur. Bizzat eliyle öldürüp yüreklerini çıkarır. Kafalarını kopartıp genel vali Henri Bernard'a yollar, cesetlerini kale kapısına asar. Sonra hapishaneye gidip İkinci Bahadır Şâh'ın hücresine uğrar. Bahadır Şâh ve hanımı günlerdir aç ve susuzdurlar. Ona verdiği sözleri hatırlatırlar. Hudson "ne kadar üzgün olduğumu anlatamam efendim" der ve derhal yemek getirilmesini emreder. Ancak ne Sultan ne de hanımı haşlamaya el uzatamazlar. Durup durup tabağa bakar, ısrarla "bu ne eti" diye sorarlar. Hudson "içinize mi doğdu" diye haykırır "tabii ki çocuklarınızın eti. Haydi tıkınsanıza!" Delhi dehlizlerinde kahkahalar hıçkırıklara karışır. Şah ve hanımı sarsıla sarsıla ağlar, işgalciler pis pis sırıtırlar. Sen misin İngiliz'e inanan?!. Şah, 29 Mart 1858 yılında duruşmaya çıkarılır ve "beyaz adamın ölümüne neden olmak" gibi bir suçla yargılanır. Onu Hind-i Çin zindanlarına tıkarlar, şartlar öylesine kötüdür ki çok yaşayamaz. Zaten ne iştir bilinmez İngiliz hapishanelerine düşenler tabutla çıkarlar. Mesela Allame Fadl-ı Hak gibi bir âlimi Andoman zindanlarında boğdururlar. Olur ya şimdi "İngilizler Müslüman kanı dökerlerken Osmanlı nerdeydi" diye sorabilirsiniz. O günlerde güç, Mithat Paşa'nın elindedir ama Paşamızın İngilizlerle takışması söz konusu değildir. Zira kendisi İskoç Mason Locası'na kaytlı bir "emir eri"dir. Yine bir İngiliz muhibi olan Mustafa Reşîd Paşa Hindistan'a giden İngiliz güçlerinin Mısır'dan geçmesine seve seve izin verir. 2. Bahadır Şahın ölümü ile sözkonusu hanedan tarih sahnesinden çekilir. İngilizler derhal soyguna başlar, Hind ve İslâm medeniyetine ait paha biçilmez eserleri müzelerine taşırlar. Soygunun devamı için halk birbiriyle uğraşmalıdır ki bunun en kolayı fitne çıkarmaktır. Nitekim Mirzâ Gulâm Ahmed adlı bir sapığa "Kâdıyânîlik" adında bir fırka kurdurur, İslâm dünyasının başına yeni bir gaile sardırırlar.
.
Bir hürriyet sevdalısı Mahatma Gandhi
27 Ekim 2003 01:00
Gandhi, sıradan bir çocuktur. O da akranları gibi sigara içer, ufak tefek hırsızlıklar yapar, 13 yaşında evlendirilmesine rağmen batakhanelere girer çıkar. Zekâsı vasattır, bazı dersleri anlayamaz ama kopya çekmeyi de başaramaz. Delikanlılık yıllarında gizli gizli et yer, zira o Hindu rahipleri gibi değil, İngiliz askerleri gibi olmaya bakar. Nitekim bir burs uydurup İngiltere'ye gider ve Londra'da hukuk tahsili yapar. Evet avukat olur ama kabuğunu kıramaz. Rüşvet veremez, komisyon dağıtamaz, yalan konuşamaz. Haliyle yerinde sayar, doğru dürüst iş yapamaz. İşte cepten yediği günlerden birinde uluslararası bir firmanın avukat aradığını duyar. Tereddüt etmeden Güney Afrika'ya koşar. Hintliler kendi memleketlerinde de tutsaktırlar ama Afrika'da gördüklerine dayanamaz. Belki buna kendi de şaşar ama o ufak tefek adam "beyaz dev"e kafa tutar. Talimatların aksine duruşmalarda sarık takar, beyazlara tahsis edilen kompartımanlarda yolculuk yapar. Kesinlikle yasak olmasına rağmen lüks restaurantlara oturur, yıldızlı otellerden oda istemeye kalkar. Defalarca kovulur, dövülür, arabadan indirilir ama geri adım atmaz. Uğradığı her haksızlığın ardından ilgili mercilere uzun mektuplar yazar, dava üstüne dava açar. Patronu Abdullah sıcakkanlı bir Araptır ve ona (başına iş alma riskine rağmen) sahip çıkar. Başlangıçta belki kuru bir inattır ama Gandhi'nin mücadelesi gitgide şekillenmeye başlar. Zira ezilmiş insanlar etrafında toplanır, ondan medet umarlar. Gandhi, sıkılgandır, hitabet özürlüdür ama çok doludur. İki kelimeyi yanyana getiremeyen çelimsiz genç onbinleri yönlendirmeye başlar. İlk işi Demiryolu İdaresi'ni ablukaya almak olur. Beyazların dışındakilere davar vagonlarını reva gören işletmeye davalar açar. Cemiyetçi Gandhi Gandhi, Hintlilerin ayak bastı parası vermemeleri, toprak satın alabilmeleri ve ticaret yapabilmeleri için çalmadık kapı bırakmaz ama netice de alamaz. Nihayetinde o da bir esmerdir ve hava karardıktan sonra sokağa bile çıkamaz. Düşünebiliyor musunuz yaya kaldırımları sadece beyazlara mahsustur ve polis kaldırımdan yürüyen karakafalıları coplayıp içeri tıkar. Bunu Gandhi'ye de yaparlar ama o inatla kaldırımları arşınlar. Hasılı Gandhi "şiddete başvurmaksızın" koca Güney Afrika hükümetine savaş açar. Birçok defâ tevkif edilir, işkenceye mâruz kalır ama yılmaz. Evet, zaman zaman kendisine tebessüm eden beyazlarla da karşılaşır. Gelgelelim bu adamlar ufacık tebessümün bile bedelini tahsile kalkar, din değiştirmesi için zorlamaya başlarlar. Artık o kendine her sırıtan beyaza misyoner gözüyle bakar. Gandhi'nin babası da bir Hıristiyandır, bu yüzden misyonerleri iyi tanır. Ona göre Hazreti İsa da bizim gibi insandır ve Allah'ın oğlu, kızı olamaz. Lâkin pek çok Hintli misyonerlere kanar ki Gandhi bunlara çok kızar. O yıllarda Afrika'daki okulların tamamı kilisenin elindedir. Gandhi gençleri "birer esaret kalesi" olan okullardan soğutur, "gidin taş kırın, daha iyi" demekten kaçınmaz. O, tam bir cemiyetçidir. Bıkmadan imza toplar, usanmadan dilekçe yazar. Broşür bastırır, makbuz keser, defter tutar. Dövülenleri doktora götürür, rapor çıkarıp dava açar. Hele bunlardan birinde tazminat koparınca işin şekli değişir. Artık ortada net bir emsal vardır ve bu hakkı sonuna kadar kullanırlar. Gandhi toplantılarda herkese söz hakkı verir ve bükük boyunlu Hintlilere dik durmasını öğretir. Artık onlar da yüksek sesle konuşmalı, fikirlerini korkmadan haykırmalıdırlar. Sivil itaatsizlik O yıllarda İngilizler şeker kamışı ziraatinde Hintlileri çalıştırırlar. Gelgelelim verdikleri ücreti "vergi" olarak geri alırlar. Gandhi Hintlileri ticaret ve inşaata yöneltir ve bu işten büyük paralar kazanırlar. Masaya güçlü oturur ve Güney Afrika hükûmetinden Hind toplumunun haklarını arttıran bir anlaşma koparmayı başarırlar. Bu zafer onun hayatına yön verir, benzeri hakları elde etmek için Hindistan'a koşar. Gandhi, Kalküta'dan Bombay'a giderken Ahmedâbâd'da treni kaçırır ama bakın şu işe ki bu vesileyle "The Pioneer" gazetesinin sahibi ile tanışır ve yazarlığa başlar. Güney Afrika'dan edindiği tecrübelerle Hind halkına "kendini yönetme" fikri aşılar. Kapağı yeşil olduğu için adı "yeşil"e çıkan broşürle sömürü çarklarına çomak sokar. Bunları postayla dağıtacak kadar parası olmadığı için çocukları kullanır. Pek onlar para istemezler mi? Hayır, onlar Gandhi'nin kolleksiyonundaki cicili bicili pullara tav olurlar. Gandhi o günlerde Güney Afrika'dan yine davet alır. Zira parlamento açılır açılmaz Zencilerle Hintillerin hakları oylanacaktır. Sahipsiz esmerlerin onun gibi bir avukata çok ihtiyaçları vardır. Ghandi dakika durmaz, zira burada elde edilecek haklar tüm ezilenler için emsal olabilir. Hoş İngilizler de işin farkındadırlar. Gandhi'nin Durban'a girmemesi için ellerinden geleni yapar, onu tam 23 gün karantinada tutarlar. Hatta açık açık dönmesini teklif eder, pazarlık yapmaya kalkışırlar. Gandhi bütün engelleri aşar ama şehre girerken ırkçı beyazların saldırısına uğrar. Hırpalayanlar evlerine gider, hırpalanan karakolda sabahlar. Bütün bunlar umurunda değildir ama hükümet alel acele çıkardığı bir kararla Hintlilerin ticaretini daraltır, sayılarına tahdit koyar. Bu iş Gandhi'nin canını çok sıkar, şimdi daha şuurlu örgütlenmek ve daha fazla çalışmak zorundadırlar.
.
Lider mi emanetçi mi? Mahatma Gandhi
29 Ekim 2003 01:00
İngilizler üzerinde güneş batmayan bir imparatorluğu asker gücüyle tutamayacaklarını iyi bilirler. Muhtemelen bir çok ülkede kurtuluş savaşı başlayacak ve çekilmek zorunda kalacaklardır. Ama bu savaşın liderlerini seçebilirlerse sömürü çarkı bir müddet daha işliyebilir. Hadiseye bu gözle bakarsanız Gandhi, titiz bir seçimdir. Bir kere babası Hıristiyandır, İngiltere'de eğitilmiştir ve alışagelen hürriyet savaşçılarından değildir. Kaldı ki Gandhi "bir İngiliz'in sahip olduğu hakları talep edenin, Kraliçeye sadık kalması gerektiğine" inanır. Hatta Afrika'da eyleştiği yıllarda İngiliz ordusuna yazılmaya kalkar. Askere alınmayınca Kızılhaç'ın emrine girer, sıhhıyelik yapar. Gandhi 1.Cihan Harbinde ısrarla İngiltere'nin yanında harbe girmeyi savunur. Yetmez, orduya katılmak için Britanya'ya koşar, Baker adlı bir albayın emrinde er gibi eğitime çıkar. Gandhi o günlerde "azad olmak isteyen köle, efendisine yardım etmelidir" gibi faraziyeyle çok taraftar toplar. Onun yüzünden milyonlarca Hint genci İngiliz saflarında dövüşür, taaa Çanakkale'ye kadar gelip, Osmanlı'ya kurşun sıkarlar. Bu teslimiyetçi tavırların Hindu kültüründen beslenen "satyagraha felsefesi" içinde yeri vardır ama bir Müslüman işgalcilerle asla uzlaşmaz. Hatta fırsatını bulsa silbaştan Babürşahlar Devletini kurmaya kalkar. En azından İngiliz yılanına ikinci kez elini uzatmaz, aynı delikten bir daha sokulmaz. Teknoloji düşmanı Gandhi bir Hindu olması hasebiyle hayvani ürünlere mesafelidir ama o bazı bitkilere de tavır koyar ve vücudunu fena halde hırpalar. Fındık, fıstık yiye yiye bağırsaklarını öyle bir bozar ki, lazımlığını yanından ayramaz. Malum yeri felaket hassaslaşır, sancıdan nefes alamaz. Ama efsanevi liderin mânâsız inatları vardır. Ona göre tek ilaç "su ve toprak"tır. Bu yüzden doktor çağırmaz, muayene olmaz, denenmiş ilaçları ağzına sokmaz. O devirde milli motiflerden taviz vermeyen liderler mahalli kıyafetler giyer bunun ne kumaşından olduğuna bakmazlar. Gandhi onların aksine İngiliz gibi giyinir, milliliği kumaşta arar. Onun başlattığı "dhoti" (bir nevi dokuma) üretme işi çocukçadır. Akıllı uslu tüccarları dinleyip sanayi hamlesi başlatacak yerde ilkel ve zahmetli işlere kalkışır. Yaşlı hallaçlar buldurur, millete tarak, çıkrık dağıtır. Eh 20'inci asırda tahta tezgâha dönerseniz kumaşınız kaba ve pahalı olur. Bu heves başladığı gibi biter sadece zamanlarını alır. Gandhi kesinlikle şiddetten hazzetmez, direnişi de zararsızdır. Gelgelelim onun başlattığı oturma eylemi akıl almaz bir hızla yayılır, bütün Hindistan'ı tesiri altına alır. Milyonlar perhize başlar, yüz milyonlar işi bırakır. İngilizler karşı konulmayacağını bildikleri için rahatlıkla kafa koparırlar. Oturan insanlara kurşun sıkar, kaçanları yalın kılıç süvarilerle dağıtırlar. Gandhi'yi de kolundan tutup içeri tıkarlar. Kraliçenin kurmayları hapse giren bir liderin kahraman olacağını bilecek kadar uyanıktırlar. Nitekim Gandhi kodesten çıktığı yıl "Hindistan Millî Kongresi"nin başkanı seçilir (1924) ve ölümüne kadar koltukta kalır. Paryanın ahı tutar Ghandi direniş günlerinde insana insanca yaklaşır. Ancak ipler eline geçince anlaşılmaz bir şekilde sınıfların kaldırılmasına karşı çıkar. Halbuki o bir "kurtuluş savaşı kahramanıdır" ve dilediğini yapabilecek makamdadır. Ama ısrarla sınıf ayırımcılığını savunur, paryaların ahını alır. 2.Dünya savaşı çıkınca İngilizler çekilir ama Hindistan'ı kendi haline bırakmazlar. Fitne uzmanları ince ayar çalışmalar yapar, Hindularla, Müslümanların arasını açarlar. Çarpışmalar bütün Hindistan'a yayılır ve çok kan akar. Ülkeden sürülen Müslümanlar Pakistan'ı kurarlar. Bir zamanlar bu topraklarda büyük medeniyetlere imza atan Müslümanlar kırılırken Gandhi gereğini yapmaz. Nitekim Hind milliyetçileri de bölünmeden Gandhi'yi sorumlu tutar ve onu bir militana vurdururlar. 30 Ocak 1948 Tesadüf olabilir mi? Bakın şu işe ki Hindistan'ın Gandhi soyadı taşıyan başkanların alayı suikaste uğrar. İndra Gandhi, bir Sih militan tarafından vurulur (1984), Rajiv Gandhi ise uzaktan patlatılan bir bombayla havaya uçar (1991). Mahatma Gandhi'nin İngiltere'de hukuk eğitimi aldığını söylemiştik, Nehru'nun kızı İndra Gandhi'de bir Oxford mezunudur. Rajiv Gandhi'de ise Cambridge'de tahsil yapar. İngilizler lider adaylarını yıllar evvelden makasa alır, zamanı gelince koltuğa oturturlar. Bir bayrak, bir marş Her ne kadar Gandhi bağımsızlık rüyası gören halklara meşale olmuşsa da Hindistan İngiltere'nin boyunduruğundan kurtulamaz. Bu ülkede trafik soldan işler, vidalar tersine sıkılır, uzunluk ölçüleri inch, food, yardadır. Hindistan'ın para eden ne kadar ürünü (baharat, meyve, maden) varsa borsası Londra'dadır, İngilizler'in ne kadar çevre katili fabrikası varsa Hindistan'a taşınır. Hepsi bir yana Hindistan okullarında tedrisat İngilizce yapılır. Yeni nesiller İngilizce düşüne düşüne "İngiliz gibi düşünmeye" alışır. Kafası çalışanlar toplanıp Britanya'ya götürülür, "hususi eğitime" alınır. Bürokraside sadece "Hindilizler" yükselir, Londra ile arayı düzen işadamları parayı bulurlar. Güya İngilizleri kovarlar ama kendileri İngiliz gibi olurlar. Adalılar burayı yine sömürür ama asker besleme külfetinden kurtulurlar. Hindliler belki bir marş ve bir bayrak kazanırlar o kadar. Çalar çalar, oynar, muhteşem merasimler yaparlar. Emperyalistler mi? Onlar işine bakar.
Hazret-i Hifa (Radıyallahü anha)
30 Ekim 2003 01:00
Medine'nin kadınları hem güleryüzlü, hem de güzeldirler. Ancak Hifa Hatun başka güzeldir ve bambaşka gülümser. Öylesine sıcakkanlı ve öylesine samimidir ki kadınlar onu canları gibi severler. Oğlu, abisi, erkek kardeşi olanlar akraba olmaya kalkar, hatta bazıları beylerine ister. Onu ciddi ciddi sıkıştırır, araya hatırlıları koyup, izdivaç teklif ederler. Hifa Hatun'un methi hızla yayılır ve çoook uzaklara gider. Bırakın hekimleri, tüccarları, vezirler, sultanlar sıraya girer. Ancak o Necaşi gibi bir İmparatoru bile reddeder sadece ve sadece Allah'ın rızasını diler. Ama taliplerin ardı arkası kesilmez. Kimi ayaklarına halılar serer... Kimi eşiğine cevahirler döker... Yüz kızıl tülü deveyi getirip kapısına bağlayanları mı sorarsınız, yoksa saray anahtarlarını önüne atanları mı? Hifa Hatun bütün bunlara dönüp bakmaz bile, Efendimizin huzuruna çıkıp "Ey Allah'ın Resûlü" der, "bana cennete götürecek bir şeyler öğretsene." Doğrusu o, Peygamber Efendimiz'in 'gündüzleri oruç tut' ya da 'geceleri namaz kıl' gibi bir tavsiyede bulunacağını sanır ama Server-i Kâinat "Önce evlenmen lâzım" buyururlar "zira bununla dininin yarısını emniyete alırsın!" Hifa (Radıyallahü anha) büyük bir teslimiyetle boynunu büker ve "siz kimi münasip görürseniz ben ona razıyım" der. Kim erken gelirse Mâlum o sıradan bir hanım değildir ve onu nikahına alacak erkeğin de "özel" olması gerekir. Lâkin Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) ne kimseye ümid verir, ne de kimsenin ümidini kırar. Her zamanki gibi basit ve pratik bir çare bulur "yarın sabah mescide ilk gelenle evlen" buyururlar. Bu teklifi herkesin hoşuna gider, talipler erken kalkmak için tedbirler düşünür, kendilerince hazırlık yaparlar. Bu haberi elbette Hazret-i Suheyb de duyar ama dikkate almaz. Zira o fakir ve kimsesiz biridir. Evi yurdu yoktur ve karnını zor doyurur. Kah ağaç altlarına uzanır, kâh mescid gölgelerine kıvrılır. Uzun boyuna rağmen o kadar zayıftır ki, rüzgar sert esse ayaklarını yerden kaldırır. Ama bakın şu işe ki o gece Allahü teâlâ bütün sahabelere derin bir uyku verir, Hifa Hatun'un talipleri gözlerine çöken ağırlığa yenilirler. Resulullah Efendimiz her zamanki gibi imsak sökerken mescide gelir ve büyük bir merakla talihli sahabeyi bekler. Nitekim mescidin eşiğinde bir gölge uzar ve Süheyb (radıyallahu anh) içeri girer. Resulullah Efendimiz namazdan sonra Hifa Hatunu çağırtıp neticeyi bildirir. Hazret-i Hifa büyük bir teslimiyetle kabul eder. Efendimiz güzel bir hutbe okur ve nikah akidlerini yaparlar. Sonra şanslı sahabeye döner "Ey Süheyb" buyururlar, "şimdi hanımına bir hediye al ve tut elinden evine götür." Suheyb Radıyallahu anh ellerini çaresizlikle iki yana açar. "İyi ama" diye mırıldanır, "benim ne bir dirhem gümüşüm, ne de sığınacak evim var." Müjde ki ne müjde Hifa Hatun kocasının boynunu büktürmez, ona içinde on bin dirhem gümüş olan süslü bir heybe gönderir ve "filanca yerdeki köşkümü sana hediye ettim" der. Alemlerin Efendisi çok hislenir onlara hayır dualar ederler. Süheyb radıyallahu anh o gün Medine sokaklarında dolanır durur, akşama doğru utana sıkıla konağa sokulur. Kendisi için hazırlanan muhteşem sofradan ya bir, ya iki hurma alır ve "Ya Hifa" der, "biliyorum sen benim için bulunmaz bir nimetsin, ben ise senin için sadece mihnetim. Ben şükretsem gerek, sen sabretsen gerek. İster misin şu geceyi taat ve ibadetle geçirelim zira Efendimiz (Sallallahü aleyhi ve sellem) "Cennette yüksek bir çardak vardır buyurdular, "Orada yalnız şükredenlerle sabredenler otururlar." Ve öyle de yaparlar. Seccadelerini gözyaşları ile ıslatır, kalplerini zikr ile aydınlatırlar. Cebrail Aleyhisselam olup biteni Resulullah Efendimize anlatır ve onları Allahü teâlânın cenneti ve cemaliyle müjdeler. Ertesi sabah, namazdan sonra Efendimiz Suheyb'i yanlarına oturtur "Ey Süheyb" buyururlar "geceki halini sen mi anlatırsın ben mi anlatayım?" Süheyb gözlerini kucağına indirir, zor duyulan bir sesle "Allahın Resulü en iyisini bilir" cevabını verir. Efendimiz onlara "ne mutlu size" gibilerinden bakar, "İkiniz de cennetliksiniz" buyururlar, "... ve Allahü teâlâyı göreceksiniz!" Süheyb derhal secdeye kapanır ve "Ya Rabbi!" diye yalvarır, "o ki beni mağfiret ettin, günahlara bulaşmadan canımı al!" Allahü teâlâ bu yanık duayı kabul eder, Suheyb Radıyallahu anh secdede kalakalır. Mescidde bulunanlar ağlamaklı olurlar. Resulullah Efendimiz "Size daha şaşılacak bir şey söyliyeyim mi? Şu anda Hifa Hatun da ruhunu Hakka teslim etti" buyururlar. Namazlarını yüzü suyu hürmetine yaratıldığımız o yüce Server kıldırır. İkisini yanyana toprağa bırakırlar. Baş uçlarına küçük bir tahta çakar. Birine "şükredenlerden Suheyb" yazarlar, öbürüne "sabredenlerden Hifa!" Şimdi bir Fatiha okunsa yeridir. İki güzel insanın temiz ruhuna
Oruç Reis
3 Kasım 2003 01:00
Osmanlının genişlediği yıllar... Türkler nazlı hilali Midilli burçlarına asar, kalenin muhafazası için üç beş yiğit bırakırlar. Ay, yıl dediğiniz nedir ki, zaman su gibi akar. Rumlar işine bakar, Türkler hisarda paslanırlar. Cenk eri değil mi oturmaktan bunalır, sıkıntıdan patlamalı olurlar. Sultan Fatih, onların kaleye kapanıp kalmasını uygun bulmaz "Erlerim, Rum kızlarından beğendiklerini alalar, hem akraba olalar, hem de İslâmı anlatalar" tarzında bir emirnâme yollar. İşte Vardar Yenicesi'nden sefere katılan Gazi Yakub da güzelce bir dilberle yuvasını kurar. Çok geçmeden hanım ablamız eline tesbihini alır, başına tülbentini bağlar. Ağzı dualı bir Anadolu kadını olur çıkar. Hem elinden geldiğince İslâmı yaşar hem de eşine dostuna anlatmaya çabalar. Hepsi bir yana İshak, Oruç, Hızır (Barbaros Hayreddin) ve İlyas gibi 4 mücahid yetiştirir ki Osmanlılar onlarla Tunus'a, Cezayir'e uzanırlar. Derya çağırınca Bunlardan İshak, ağır kamil bir gençtir, nitekim Midilli'ye yerleşip bir dükkan açar. Gelgelelim Oruç ve Hızır, birer deniz sevdalısıdırlar. Borç harç birer tekne yaptırır, deryaya çıkarlar. Hızır genellikle Selanik ve Eğriboz taraflarına takılır, Oruç ise İskenderiye dolaylarını turlar. Zeytin götürüp, tahıl getirir, kendilerince ticaret yaparlar. İşte Şam Trablusu'ndan döndükleri günlerden birinde Rodoslu korsanların saldırısına uğrarlar. Ellerini kılıçlarına atarlar ama ne fayda. İlyas şehid düşer, Oruç'u zincire vururlar. Hızır Reis ağabeyini kurtarmak için sağdan soldan bin altın borç eder ve bir kafire verip Rodos'a yollar. Bu adam Oruç'la görüşmeyi başarır ama Reis "al bu parayı geri götür" der "kardaşım borç altında kalmasın. Ben bu işi çok ucuza kapatacağım." Zira onun Rodoslular arasında Sunturoğlu adında bir ahbabı vardır eğer Sunturoğlu kendisini satın alabilirse işi kolaydır. İnceden planlar yapar uygulamaya geçerler. Sunturuoğlu korsanlarla muhabbet ederken güya Oruç Reis'in işi o yana düşer. Sunturoğlu iş olsun gibilerinden "şunu bana satsana" diye laf atar. Kaptan "neden olmasın" der "25 bin akçeye el sıkışırlar". Ancak Oruç reisin üzerinde payı olan diğer kaptan bin altınla dolanan Rumun kokusunu almıştır. Arkadaşının önüne 12 bin beşyüz akçeyi atıp "al payını aradan çekil" der. Artık Oruç reis bu zalimin malı olur. Körolasıca korsan Oruç Reisin ayağındaki prangayla yetinmez, boynuna demir bukağılar vurdurur ve yer altında bir mahzene atar. Atar ama ne Rum'dan ne de altınlardan haber çıkmaz. Sırf kardeşlerinin kulağına gitsin diye meydan yerinde falakaya yatırır, sırtında deyekler kırar, yüzünde kırbaçlar paralar. Oruç Reis küflü mahzenlerde gücü herşeye yeten Allahü teâlâya sığınır, O'nun (Celle celalüh) zikri ile kuş gibi ferahlar. Prangadan kurtulunca Şehzade Korkut'un güzelce bir âdeti vardır. O, her yıl mutemedini Rodos'a yollar, Türk esirlerini satın alıp hürriyetlerini bağışlar. O sene de 40 adam toplar ki Oruç dahi aralarında bulunmaktadır. Anlaşmaya göre Rodoslular esirleri Antalya civarında emin bir sahile bırakacak, kelle sayıp paralarını alacaklardır. Yolda gemiciler Oruç Reis'e takılır, "gel Hiristiyan ol. Bak Muhammed senin imdadına yetişemiyor" diye alaya alırlar. O "siz gelin Müslüman olun" der "bu putcağızların kendilerine hayrı yok, kaldırın denize atın." Kaptan bu söze çok kızar, onu küreğe çakar. O gece deniz birden kabarır. Gemiciler yelken ve halatlarla o kadar uğraşırlar ki gün ağarmalı olduğunda uyuya kalırlar. Oruç Reis Antalya yakınlarında olduklarını hisseder, zincirlerini koparıp suya atlar. Zor olur ama sahile ulaşır, bir Türk köyüne varır. Yaşlı bir kadıncağız ona sıcak bir çorba yapar, konu komşu gömlek kaftan bulurlar. Ertesi gün Rodosluları bulup karşılarına çıkar. Şovalyeler merakla sorarlar : O zincirleri demirciler kesemiyordu, sen nasıl kopardın? -Efendimiz Aleyhisselatü vesselâm yardımıma geldi. Söyleyin o kaptana kırk zincir de vursa Türkü tutamaz. Zira bizim adı güzel Muhammed gibi şefaatçimiz var. Kaptan hasis bir adamdır, tek kuruşun hesabını yapar. Oruç Reis'i satamadığı bir yana, ortağına verdiği 12 bin 500 akçe içine oturur. Hele Hızır Reis "biz onun için bin altını hazır etmiştik" diye haber yollayınca büsbütün kudurur, üzüntüsünden helak olur. El mi yaman bey mi? Oruç Reis uğraşır didinir kendine yeni bir tekne edinir. Ancak artık zeytin buğday ticareti yapmaz, kılıcını kınından çıkarır, Rodos'ta basmadık köy, yakmadık tekne bırakmaz. Ganimet aldıkça güçlenir, şovalye bozuntuları limandan çıkamaz olurlar. Halk o kadar ağlar sızlar ki Vali Grand Mastor 6 parçalık bir donanma hazırlar ama Oruç'u kıstıramaz. Aksine o Şehzade Korkut'un desteğini alır ve askeri gemileri vurmaya başlar. Foça'dan iki tekneyle çıkar dört tekneyle döner. Dört gemiyle çıkar sekiz olurlar, bu sayı katlana katlana artar. Onun malda mülkde gözü yoktur topladığı ganimeti getirip fukaraya dağıtır. Gariplerin kapısına arşınlarca kumaş, çuvallarla erzak bırakır. Ancak Şehzade Korkut, kardeşi Selim'e yenilince "Korkutçu" diye damgalanmaktan korkar. Ortalıkta görünmemeye bakar. Ama Sultan Selim "varın işinize bakın" diye haber yollar "deryayı küffara bırakmayın!" Denileni yapar, onları deryada dolandırmaz olurlar.
Akdeniz kartalı Oruç Baba
4 Kasım 2003 01:00
Oruç Reis, Ege sularını Rodoslulara dar ettiği yıllarda Hızır Reis ticaretle uğraşır ve iyi kazanır. İki kardeş yıllar sonra Cerbe'de karşılaşırlar ve Hızır Reis de tereddütsüz ağabeyine katılır. Artık Rumlar küçük gelir, İspanyol, Venedik ve Frenk hakimiyetini kırmak için Tunus sahillerini mekân tutarlar. Sultan, onlara Halk-ul-vad kalesini açar, onlar da ganimetin beşte birini getirip önüne koyarlar. Kâh keşiş dağı gibi barçaları, kâh yağ, bal, tahıl yüklü tekneleri zaptedip Tunus'a varırlar. Bunları fakir fukaraya dağıtır, dulların, yetimlerin gönlünü yaparlar. Gariplerin evleri gülistana döner, kilerler ağzına kadar erzak dolar. Bedevi kadınları bile atlas libas kestirir, prensesler gibi dolanırlar. Günün birinde Napoli'den, İspanya'ya asilzade götüren bir kalyona yapışırlar. Oruç Reis'in gemileri bunun yanında sandal gibi kalır ama peşini bırakmaz. Bu gemide yüzlerce muhafız onlarca top vardır ama Türklere dikiş tutturamazlar. İş gelip kılıca dayanınca teslim olurlar. Mahzene kapatılan komutanlar "eyvah başımıza gelene, bunlar daha çok gemi zapteder" diye ağlaşırlar. Tunuslular kalyonu görünce hayretten donakalırlar. İçinden sayısız silah, doğanlar, zağarlar çıkar. İşte Oruç Bey o günden sonra adamlarına top eğitimi verir, kurmayını yetiştirir. Artık askeri gemilere de rampa etmeye başlar, başlarına buyruk bir "donanma" olurlar. Önce kolunu verir Bu arada Avrupalılar toplantı üstüne toplantı yapar, amirallerini peşpeşe deryaya salarlar. Nitekim Cezayir sularında 11 dev gemi bunları sıkıştırır. Oruç Baba leventlerine "Ey yoldaşlar" der, "ne kadar çok olsa da ördek ve kaz. Yeter onlara bir şahin-i baz" Önce demir alıp, yelken kürek kaçmaya başlar, sonra aniden dönüp ikisini zapteder, birini batırırlar. Diğerleri büyük bir korkuya kapılır, Becaye Hisarı'na sığınırlar. Oruç Reis hızını alamaz, yanına kırk elli adam katıp kaleyi basmaya kalkar. Hızır Reis "etme ağam, yapma ağam" dese de "olacak olur sen kalbini geniş tut" deyip karaya çıkar. Altmış kafiri öldürür ama durmaz, cenk arzusu ile surlara yürüyünce müthiş bir top kurşun yağmuruna tutulurlar. Oruç Reis koluna isabet eden bir misketle yaralanır, cerrahlar, parçalanan dirseği tereddüt etmeden koparırlar. O günlerde İspanyollar, Endülüs Müslümanlarına akla gelmedik eziyetler yaparlar. Mescidlerini yıkar, evlerini yakar, kızlarına sataşırlar. Oruç Reis bunları yanlarına koymaz, İspanya sahillerinin tozunu atar. Sayısız gemi batırır, hesapsız ganimet kaldırır. Kurtarabildikleri kadar garibi Cezayir'e taşırlar. Bu arada Avrupalılar Akdeniz'i karış karış dolanır, onları ararlar. Nitekim Korsika önlerinde üzerlerine gelen donanmadan kaçar ama arayı açan kaptan gemisini göz açıp kapayıncaya kadar zaptedip bayrağımızı asarlar. Bir gün ellerinden kaçan avı kovalarken akşam olur. Kandilleri yakar kararan sularda kör ebe oynarlar. Sabah ne görseler beğenirsiniz, yanlarında ışıklarına sokulmuş 4 kafir gemisi yüzmüyor mu? Hem de ağızlarına kadar çuha dolu. Onlara sadece el koymak kalır, adamlar şaşkınlıklarına yanar, saçlarını başlarını yolarlar. Öyle ki sadece o ay 21 gemi ele geçirir, 3800 esir toplarlar. Ganimetleri yüklenip Tunus'a gelirler, fukara yine bayram yapar. Sonra canını... Oruç Reis, koluna mal olan Becaye kalesini unutamaz. Bu hisarın iki burcu vardır. Zor da olsa birini zapeder ama sıra diğerine geldiğinde barutları kalmaz. Gelgelelim Tunus Sultanı bu dar anda barut takviyesi yapmaz. Oruç Reis bunu bir kenara yazar ama hiç yoktan zaferden olurlar. Afrika sahillerinden İspanyolları kazıma hayalini bir başka bahara bırakırlar. Anlaşılan o ki Berberilerin cihad şuuruna erebilmeleri için biraz daha ekmek yemeleri lâzımdır. Eğer Müslümanlar Akdeniz'de kalmak istiyorlarsa önce eyyamcı sultanlardan kurtulmalıdırlar. Hoş, o günlerde Cezayirliler Oruç Reis'e gelir, küffardan çektiklerini anlatırlar. Onu yalvara yakara şehirlerine çağırırlar. Oruç Reis Cezayir'den İspanyolları kovar, şehri kendine merkez yapar. Haçlılar, Cicel, Becaye ve Cezayir'deki gelişmeleri dehşetle izler ve gecikmeden saldırırlar. Halk-ul-vad'da Hızır Reis'i kuşatır ama perişan olurlar. Küffar bu sefer kırk kadırga, 140 barça ve onbinlerce askerle Cezayir'e gelir, Oruç Reis'i sıkıştırırlar. Oruç öyle bir çıkış yapar ki gemilerine binene kadar onbeşbin İspanyolu kırar. Avrupa'da yas tutulur, günlerce matem çanları çalar. Ancak Haçlılar fesat kaynatmakta ustadırlar. İspanya kralı, kızını, Tlemsen beyinin yeğeniyle nişanlar. Bu saf oğlanın gözünü saltanat hırsıyla döndürüp Oruç Reis'in üstüne salar. Adi dönek, Müslüman beldelerine baskınlar verir, halka ezaya başlar. Gözyaşları ayyuka çıkınca Oruç Bey fitne yuvasını dağıtmaya kalkar. Ansızın Tlemsen üzerine varınca, haylaz yeğen Fas'a kaçar. Vahran kafirlerinin altınları ile bedevileri toplar ve 30 bin kişiyle gelip Oruç Babayı sarar. İspanyollar da bir o kadar asker getirip komutayı devralırlar. Kuşatma 6 ayı aşar, kalede açlık başlar. Doğrusu iki taraf da yorgunluktan bitap olurlar. Oruç Reis İspanyollardan "silahlarınızı ve mallarınızı alıp çıkabilirsiniz" gibi bir teklif alınca evlâtçıklarını kurtarmaya bakar. Lâkin Haçlılar sözlerinde durmaz kaleden çıkan leventlere saldırırlar. Büyük bir cenk olur, onlar kırmaktan yorulur, düşman kırılmaktan bıkmaz. Tâkâtsız kalıncaya kadar vuruşur ve Oruç Babalarıyla birlikte cennet bahçelerine uçarlar.
Büyük Türk denizcisi Hızır Reis
5 Kasım 2003 01:00
Oruç Reis'in şehadeti ile mesuliyeti bir anda omuzlarında bulan Hızır Reis'in "nerde kalmıştık", "ne yapmalıyım" deme fırsatı bile olmaz. Zira İspanyollar yüz barçalık bir donanma ile gelir Cezayir'e dayanırlar. Yetmez, Tlemsen beyinin uğruları çığlık çığlığa saldırıya kalkarlar. Küffar komutanı, deryayı adeta gemiyle kaplar ve gelip "kardeşine neler ettiğimi gördün, bari sen canını kurtar" diye haber yollar. Hızır Reis "ne yani" der "benden cennetten kaçmamı mı istiyorsunuz? Varın bildiğiniz gibi yapın." Hızır Reis iç kaleye çekilir gibi yapar, karaya çıkan küffara dokunmaz. Ne zaman ki mühimmatın indiğine kani olur, dehşetli bir ateş açar. Yirmibin kafir kırılır, beşbini elinden kaçar. Küffar bu kez limanı gemilerden vurmaya kalkar ama bakın şu Allah'ın işine hava felâket bozar, çoğu alabora olup batar. Denizden kaçanlar gazilerin eline düşer, bir deniz vurur, bir Hızır paralar. Mücahidler Cenab-ı Hakk'a şükr eder, birlikte secdeye varırlar. Hızır Bey hadise soğumadan Tilis'i feth eder ve silbaştan İspanya sahillerini vurmaya başlar. Deryada yüzen ne varsa Türklerin eline geçer, adamlar limanlarında mahpus kalırlar. Hızır Reis destanlaşır, adı bir anda Barbaraşo'ya çıkar. O yıl o kadar esir alırlar ki mahkumların sayısı nüfuslarını aşar. Aslında Müslümanlar kölelerine eziyet etmez, birlikte yer, beraber çalışırlar. Zincire vurmaz, canlarını yakmaz, ortalıkta dolanmalarına da ses çıkarmazlar. Ancak Kırando Kaptan adlı eski bir amiral mahkumları ayaklandırmaya kalkar. Hızır Bey rüyasında uyarılır ve onları suç üstü yakalar. İbret-i alem için alayını paralar, kör kuyulara atar. İspanya kralı Kırando'nun cesedi için hesapsız para teklif eder ama Hızır Reis "murdarın ticareti olmaz" der, bahsi kapar. Hızır Bey esirler için bir mahpushane yaptırır, Endülüs'ten kaçan Müslümanları yanına alır ve silahsız surları 400 topla donatır. Evet, Şimdi deryaya açılma zamanıdır. Hayreddin ve Nasreddin Hızır Reis kuru cengaver değil gönül adamıdır. "Başına buyruk bey olacağıma, Osmanlıya er olayım" der ve Hacı Hüseyin ağayı emsalsiz hediyelerle donatıp İstanbul'a yollar. Sultan Selim, onları hoş karşılar, Hızır Lâlâm "Hayreddin ve Nasreddin'dir" buyururlar. İşte o günden sonra Cezayir'de padişah adına hutbe okunur, burçlara Osmanlı bayrağı asar, deryada "üç hilal" dolandırırlar. Hızır Reis, yöre beylerinden çok bizardır. Kimi destekleyip koltuğa oturtsa ihanetine uğrar. Mesela göreve eliyle getirdiği Kadıoğlu ve Kara Hasan saltanatın tadını alınca bambaşka biri olurlar. Hızır Reis fesatçıları tek tek toplar, bunların nasıl fırıldak olduklarını bilir ama yine de kıyamaz. Cezayir'de süküneti sağlamak üç yılına mal olur, ne zaman ki rüyasında Serveri Kâinat'ın bizzat eşyalarını taşımaya geldiğini görür, hemen o gün derlenip, toparlanır. Ancak Kadıoğlu büyük bir pişmanlık ile gelip boyun kırar. Hızır Reis ne getirdiği hediyeleri alır ne de yüzüne bakar. "muradın bu muydu" deyip kale anahtarını önüne atar ve çıkar. Yıllardan sonra ilk kez deryanın bağrında yatar. Reis'in yeni üssü Cicel olur.. Cezayirliler yetim kalır, Hızır Babalarını çok ararlar. O günlerde Berberi ülkesi kıtlık yaşamaktadır. Hızır Reis kısa bir turun ardından 7 gemiyle döner ki tepeleme yağ, bal doludur. Aldığı 700 esir cabasıdır. İşleri rast gider, memlekette tuz bitse önlerine tuz gemisi çıkar. İspanyol kafirinin elinden binlerce Tunusluyu kurtarır, Afrikalı denizcileri aralarına alırlar. Cicel ve Cerbe zenginleşirken Cezayir'de aksaklık, zulüm alır başını gider. Endülüs'ten kaçanlara bile kapı açmaz, utanmadan üzerlerine ateş açarlar. Halk Hızır Reis'in kıymetini çok iyi anlar. Kadıoğlu'nu elleriyle paralar, Karahasan'ı İspanyollara sığınamadan yakalar ve boğarlar. Sıra gelir Tlemsen beyine. Hızır Bey kendi adına hutbe okutup, sikke kestirerek Selim Han'a kafa tutan beyi yakalar. Yerine oğlunu geçirirken "babanın başına gelenleri gördün" der "bak ayağını denk al!" Cezayir'e huzur gelir Kuzey Afrika'da öyle günler yaşanır ki kurtla kuzu dost olurlar. Ancak Ada Kalesi (limanın içine sokulmuş sarp bir hisardır) kafir kaynarken huzurları olmaz. Burası küffarın en uç üssü olduğu için içi zahire ve cephane kaynar. İki tüfeği olan İspanyol, birini buraya yollar. Cezayir'de ezan-ı Muhammedi okunsa, minareye ateş açarlar. Değil başını, parmağını gösterene kurşun yağdırırlar. Hızır Bey kaleyi ele geçirir ve tahrip ettikleri ne kadar ev, mescid varsa yine onlara onartır. Başlarına da liderlerini atar. Kafirler kendi komutanlarına "bu kadar yıktıracak ne vardı" diye çıkışırlar. İspanyol kralı, Ada kalesinin alındığından habersizdir. Burayı güçlendirmek için malzeme yüklü 9 kadırga yollar. Adamlar paşa paşa gelip yem olurlar. Hızır Reis onları sorgular, kralın Barselona'da olduğunu öğrenir. Aydın Reis o havalide yıkmadık şehir girmedik kale bırakmaz. Kral ortaya çıkacak yerde, üstlerine donanma yollar. Aydın Reis hal ehlidir, rüyasında Hızır Beyi görür "üzerinize 15 kadırga geliyor. Ansızın aralarına dal ve kaptan gemisine çat" buyurur. Aydın Reis denileni yapar, üçünü batırır, üçünü yakar ve kalan dokuzunu ele geçirip, peşine takar. Bu ganimet fukaranın yüzünü güldürür, nice kızcağıza çeyiz düzer, sayısız yetimin düğününü yapar.
"Barbaroşo" ya da Hızır Reis
6 Kasım 2003 01:00
Hızır Reis'e güç yetiremeyen Haçlılar kafa kafaya verip çareler ararlar. İşte o toplantılardan birinde Andrea Dorya adlı İspanyol amirali ortaya çıkar ve "siz Barbaraşo'nun işini bana bırakın" der, "Efrenç kralından 20 kadırga alın, görün, bakın neler yapıyorum." Krallar 20'yle kalmaz, ona 40 gemi donatırlar. Hızır Reis bu donanmanın hazırlandığını duyar ama "Allah'ın dediği olur" der işine bakar. Sinan Reisle küffar sahillerini yönelir, inadına liman basar, göstere göstere gemi yakarlar. Körfez körfez Andrea Dorya'yı ararlar ama ne fayda... Ünlü Amiral böyle bir iş aldığına bin pişmandır, Septe'ye doğru kaçıp, kapağı Şivilye'ye atar. İspanyol kralının azarlamasına filan aldırmaz. Aksine pişkin pişkin "olmuşu bırakın Haşmetmaap" der, "önümüze bakalım. Gelin Tlemsen beyini Barbaros'un başına saralım, onlar birbirlerini yesinler biz Osmanlıyı vuralım". Plan zekicedir, ancak Hızır Reis asilerin kulağını çekip, yerine oturtuverir. Üstelik üzerine yollanan 15 gemiden 14'ünü ele geçirir. İspanya kralı gemilerini, askerlerini, ticaretini ve itibarını kaybeder, kahrından yüreğine iner. Fitneci Andrea Dorya Yeni Kral 5. Karl onu da aratır. Endülüs Müslümanlarına görülmemiş ezalar yaptırır, bebekleri bile doğrayıp ateşe atarlar. Hızır Reis o hengamede 70 bin mümini Cezayir'e kaçırmayı başarır. Yolda rastladığı Hıristiyan gemilerine de el koyar, geceli gündüzlü muhacir taşırlar. Andrea Dorya, Barboros ile baş edemeyeceğini anlayınca siyasete soyunur. Büyük bir donanma ile Cezayir'i basacağı haberini yaydırır. Aklı sıra Hızır Reisi yuvasında tutacak, İspanya sahillerini emniyete alacaktır. Hızır Bey inanmış gibi görünür, hatta birkaç eski gemiyi bozdurur, sağa sola istihkamlar açtırır. Andrea "demedim mi ben size" havalarında tebrikleri kâbul buyururken, Hızır Reis Ceneviz şehirlerini basıverir ve koskoca donanmayı ele geçirir. Bu gemileri sahil kentlerinin önüne çekip yakar, Hıristiyanların kalbine korku salar. Hızır Bey Haçlıların elini kolunu bağlayınca İstanbul'a koşar, Kanuni'nin huzuruna çıkar. Sultan ona öyle imkanlar açar ki anlatılamaz. Artık önünde kafir durmaz, müstahkem kaleleri bile bırakıp kaçarlar. Akdeniz'in çıbanlarından Malta'ya bir girer, 8 bin esirle çıkar. Çitroz kalesini alır, limandaki 18 kadırgaya el koyar. Sonra Tunus'a yönelir. Tunusluların aklı başından uçar, beyi meyi dinlemez, getirip anahtarları Hızır Reis'e sunarlar. Ancak aynı adamlar bir süre sonra gazileri arkadan vurmaya başlar. Türkler ele başlarını bulup cezalandırır ve şehirde sükuneti sağlarlar. Çarşıda pazarda, "tek akçesi yiten bize gelsin. İğnesi gidene çuvaldız verelim. Biz buraya hayır dua almaya geldik" diye tellal bağırtırlar. Gelgelelim bunlar yine fesada alet olur, kum gibi kaynayan İspanyol askerine katılırlar. Hızır Bey Allah'ın izni keremiyle İspanyolları yener, asiler çöllere kaçar. Ama bu film tekrarlanacak gibidir, bir yöreye saplanıp kalmaz, deryaya çıkar. Tunuslular kaleyi şenliklerle İspanyollara devreder, ancak korkunç bir zulme maruz kalırlar. Alayı esir edilir, gemi ambarlarında Avrupa'ya yollanırlar. Hızır Reis Mayorka Adası önünde nice Haçlı gemisi yakalar, Tunusluları salar, İspanyolları küreğe çakar. Preveze'de sıkışınca Bu arada İspanya kralı adamlarına moral verme ihtiyacı duyar. "Barbaros'u yakaladım" diye şayia çıkarır ve bir idam mahkumunu yaktırıp, halkını rahatlatır. Hıristiyan alemi çılgınca şenlikler yaparken Hızır Reis Minarko adasını basar. Dahası leventler sarıklarını çıkarıp Mauna limanında pusuya yatarlar. Haçlı kadırgaları ayaklarıyla gelir, kapana kısılırlar. Barbaros emsalsiz ganimetle Cezayir'e döner, Papa, taç giymeye niyetlenen kralı fena haşlar. Hızır Reis bir kez daha İstanbul'a gelir ve tersanelere düzen verir. Osmanlılar, 280 baştankaradan mürekkep bir donanma ile Akdeniz'i kontrolu altına alırlar. Hızır Bey hepsini kullanmaya yetkilidir ama 40 gemiden fazlasına bakmaz. Önüne çıkan adaları ala ala Preveze'ye gelir ve yıllardır önünden kaçan Andrea Dorya'yı yakalar. Avrupa'nın belki de son şansıdır. Bu yüzden akıl almayacak kadar kalabalıktırlar. Dört yüz parça gemileri vardır ki bazısında ikibin tüfekli asker taşırlar. Hızır Bey onları ünlü hilalinin içine alır ve cenk başlar. Leventler ne ganimet, ne de esir peşinde koşar, sadece işlerine bakarlar. Kafir gemilerini ateşe verir, adeta deryayı tutuştururlar. Haçlılar Preveze'yi unutamadan, Nova kalesi şokunu yaşar, kahrolurlar. Bu arada İspanya kralı bizzat Cezayir'e gelir, aklı sıra Hızır Reis'e bir acı tattırmaya kalkar. Kral, Hasan Bey'den kalenin teslimini ister, Bey bu kibirli adama güler geçer. O gece ani bir baskınla İspanyolları ikiye böler. Kafirler sabaha kadar tüfek atar, birbirlerini vururlar. Lâkin Kral şirin şehri yıkmaya kararlıdır. İkiyüz devasa topu karaya çıkartıp, namluları çevirir. Ancak deniz nasıl kabarır, yağmur nasıl yağar anlatılamaz. Barutları ıslanır, barçaları batar. Hasan Bey vurup vurup kaçar, hesapsız İspanyol kırar. Adamlar kara yolundan ricata kalkar ama takibe alınırlar. Leventler Haraş Suyuna varıncaya kadar tam 12 bin kafiri cehenneme yollarlar. İspanyollar düşünmeden nehre atılır, kabaran sulara kapılırlar. Yer olacak ki yazacaksın, daha ne maceralar, ne maceralar... Not: Prof Dr. Ahmed Şimşirgil'in sadeleştirdiği "Kaptan Paşanın Seyir Defteri" adlı kitabı kaçırmayın. İnanın Oruç ve Hızır Beyleri çok sevecek, göz yaşlarınızı tutamayacaksınız. Babıali Kültür Yayınları.
Azad istemeyen köle Zeyd bin Harise
10 Kasım 2003 01:00
Düşmanlıkların ayyuka çıktığı ve ortalığın eşkıya kaynadığı cehalet devri. Evlerin soyulduğu, kervanların basıldığı, insanların tutsak edildiği yıllar... Yemenli bir ana oğul, sevdiklerinin hasretini dindirmek için yola çıkarlar. Ancak hasım kabilenin cengaverleri Suda Hatun ile oğlu Zeyd'i yakalar, esir tüccarlarına satarlar. İnsan tacirleri bunları hayvan gibi bağlar ve Ukaz Panayırına getirip satılığa çıkarırlar. Mekke eşrafından Hakim bin Hizâm mahzun bakışlı Zeyd'e kıyamaz. Onu satın alır ve şefkatle kucaklanacağı bir eve (halası Hazret-i Hatice'ye) bırakır. Hatice (radıyallahü anha) bu sevimli çocuğu çok sever, onu kocasına hediye eder. Hazret-i Muhammed köle kullanmaktan hoşlanmaz, boynu bükük yavrunun başını okşar ve hürriyetini bağışlar. Evet Zeyd'in yaşı küçüktür ama saf değildir. Uğruna Kâinatın yaratıldığı Server'in farkını fark edecek kadar akıllıdır. Hakiki hürriyetin "ona köle olmaktan" geçtiğini çok iyi anlar. Azad edilmesine rağmen bu kapıdan ayrılmaz. Hoş, ona ne annesi Hazret-i Hatice'den daha iyi bakabilir, ne de babası Muhammed Aleyhisselam kadar ilgilenebilir. Zeyd, fıtraten temizdir ama bu kutlu eşikte tevazu, merhamet, cömertlik, ahde vefa gibi güzel huylarla donanır. Güleryüzlüdür, tatlı dillidir, efendiliği ile göz kamaştırır. İnsana güven verir, görenin içi ısınır. Eh adı "emin"e çıkan bir Resul'ün terbiyesinden geçen biri başka nasıl olabilir ki. Aradan yıllar, uzun yıllar geçer. Efendimiz İslâmı duyurmakla vazifelendirildiğinde Zeyd seve seve iman eder ki, Hatice, Ebû Bekir ve Ali'den (radıyallahü anhüm) sonra dördüncü Müslümandır. Karar kendisinin Bu arada evlad hasreti ile yanıp tutuşan Harise deli divane olmuş, köşe bucak oğlunu aramaktadır. Hani öldüğünü bilse koşup mezarına kapanacaktır ama habersizlik daha acıdır. Nerede bir çocuk görse yüreği yanar, sabah rüzgarlarına, aya, güneşe haber sorar. Oğulları Kays, Amr, Yezid ve Cebel'e "vasiyetim olsun" der "Zeyd'imi bulun ve ona iyi bakın". Olacak bu ya o yıl Kâbe'ye gelen Yemenlilerden biri Zeyd'i tanır ve babasına çıtlatır. Adamcağız büyük bir heyecan ile Efendimizin kapısını çalar. Bir kucak dolusu dirhemi önüne döker ve "siz ikram ve ihsan sahibisiniz. Gönül almasını bilir, misafiri seversiniz, n'olur oğlumu bana satın" der. Efendimiz adamcağıza yer gösterir ve dirhemlerini yine ona uzatırlar. "tercih Zeyd'indir" buyururlar, "eğer sizinle gelmek isterse tek kuruş vermeden onu götürebilirsiniz, şayet yanımda kalmayı arzu ederse yanımda kalır. Allaha yemin ederim ki ben, beni tercih edeni terk edemem!" Harise bu cevaba memnun kalır, yanındakilere dönüp "işte adalet budur" diye mırıldanır. Efendimiz Zeyd'e misafirlerini gösterip sorar: "Bunları tanıyor musun?" -Evet. Biri babamdır, öbürü amcam. -Seni almaya gelmişler, onlarla gitmek ister misin? Zeyd iki göz iki çeşme ağlamaya başlar. "Siz benim hem babam hem amcamsınız" diye hıçkırır, "n'olur beni götürmelerine izin vermeyin, ölene kadar yanınızda kalayım!" Harise'nin şaşkınlığı, kızgınlığa döner, "yazıklar olsun sana" der, "demek köleliği hürriyete, sahibini ebeveynine tercih ediyorsun öyle mi?" -Bunu anlayamazsınız baba. Dünya bir yana, Allah'ın Resulü bir yana... O benim oğlumdur Efendimiz çok hislenir onu elinden tutup Kabe-i muazzama'ya götürürler. Hacer-ül esved'in yanıbaşında durur ve "şahid olunuz ki" buyururlar, "Zeyd benim oğlumdur. O bana varis, ben ona varisim." İşte o günden sonra onu Muhammed oğlu Zeyd diye çağırmaya başlarlar. Ta ki "Evladlarınızı babalarının ismiyle çağırın, Allah katında böylesi daha doğrudur" ayeti gelene kadar. Hazret-i Zeyd Efendimizle bir çok tebliğ seferine çıkar. Taif'te Serveri Kâinat'la birlikte taşlanırlar. Hicret emir buyurulduğunda düşünmeden Medineye koşar, Efendimiz onu Useyd bin Hâfız'la din kardeşi yaparlar. Zeyd'in ömrü mücadeleyle geçer bütün harblere iştirak eder ve sayısız seriyyeye katılır. Sadece Müreysi gazasında Efendimizin vekili olarak Medine'de kalır. Mute cengi öncesi Efendimiz 100 bin kişilik Bizans ordusunun üzerine üç bin kişilik bir kuvvet yollar ve "komutanınız Zeyd'dir" buyururlar, "O şehid olursa yerine Ca'fer geçsin, o da şehid olursa komutayı Abdullah bin Revaha alsın! O da şehit olursa..." Üçünün de şehadeti açıktır ve öyle de olur. Efendimiz harbin bütün şiddeti ile sürdüğü demlerde mimberdedirler. Birden yüzleri değişir gözlerinden yaşlar boşanmaya başlar "İşte Zeyd şehit oldu, bayrağı Ca'fer aldı. O da şehid oldu, bayrağı Abdullah aldı. O da şehid oldu bayrağı Halid bin Velid aldı. Cenab-ı Hak zaferi Halid'e müyesser kıldı" buyururlar. Bir defasında da Zeyd bin Harise'nin cennette deve derisinden yapılmış tulumlar gibi iri narlar arasında bulunduğunu haber verir Cennette, gözlerin görmediği, kulakların duymadığı, hatır ve hayalinize gelmeyecek nimetler vardır buyururlar. Efendimiz defalarca Zeyd'i meth ederler, ancak Kur'ân-ı kerimde adı açıkça zikredilen tek sahabe odur
Ümmü Eymen Radıyallahü anha
11 Kasım 2003 01:00
Bilirsiniz bazı kız çocukları merhamet yüklüdürler, onlar hiç çocuk olmazlar, doğuştan abladırlar. Yemez yedirir, içmez içirir, ellerindekini paylaşmaktan büyük bir zevk alırlar. İşte Abdullah'ın kölesi Bereke'de onlardan biridir. Bu siyahi kızcağız adı güzel Muhammed'in hayranıdır, ona bir şey olacak diye ödü kopar, gölge gibi peşinde koşar. Şefkâtli Bereke Peygamberimizin doğuşuna şâhit olur ve küçük yaşta O'na hizmet etmeye başlar. Efendimizin annesi Âmine Hâtun Medîne'ye giderken Bereke'yi de yanına alırlar. İyi ki de öyle yaparlar, zira dönüş esnasında (Ebvâ denilen bir mıntıkada) Âmine annemiz gözlerini hayata yumarlar. Bereke, göz yaşlarını içine atar, nurlu çocuğu bağrına basar. Allahın Habibini kâh elinden tutarak, kâh sırtına vurarak, Mekke'ye kadar getirir ve Abdulmuttalib'in kapısını çalar. O günden sonra Bereke bu evin kızı olur ve tabiri caizse Efendimiz'e annelik yapar. Zaten Server-i Kâinat onu annesi gibi sever, hatırını hoşça tutar. Efendimiz eline geçen ilk fırsatta Bereke Hatunu azad eder, kızcağız Mekkelilerden biriyle (Ubeyd bin Zeyd) yuvasını kurar. Bu evlilikten Eymen adında bir oğlu olur ve onu "Ümmü Eymen" adıyla anmaya başlarlar. Ancak dünyanın düzü yoktur, kocası vefât eder. Yine yokluklar, yine sıkıntılar... Cennet ehlinden biriyle Resulullah, İslâm'ı tebliğ etmeye başlayınca Eymen ve Ümmü Eymen tereddütsüz Müslüman olurlar. Efendimiz sıkça yanlarına uğrayıp hatırlarını sorar, eksiklerini gidermeye çabalar. Evet aç değil, açıkta değildirler ancak korunmaya muhtaçtırlar. Nitekim bir gün "Cennet ehlinden biriyle evlenmek isteyen Ümmü Eymen'i alsın" buyururlar. Efendimizin azadlı kölesi Zeyd bin Hârise, "Ümmü Eymen'den yaşça küçük olmasına rağmen" öne çıkar. Sanırım Ümmü Eymen'in zenci asıllı olduğunu söylemiştik, Zeyd ise diğer Arablar gibi beyazdır. Bu ikisinin sütlü kahve renginde çok şirin çok şeker bir oğulları (Üsâme) olur ve görenlere "Maşaallah" dedirtmeye başlar. Efendimiz Zeyd'e oğulları gibi davrandıkları gibi Üsâme'ye de dedelik yaparlar. Onu, nurlu torunları Hasan ve Hüseyn'den ayırmaz, kucaklarına alırlar. Üsâme, Ehl-i beytin ferdi gibidir, dilediği zaman hane-i saadete girer, çıkar. Hatta bir gün koşarken düşüp, alnını yarar. Hazret-i Aişe (radıyallahu anha) telaşla koşar, yüzünü, gözünü yıkar. Efendimiz yetişir kucaklarına alırlar. Saçlarını okşar, yanaklarından öpüp dua buyururlar. Mükerrem şehrin önlerinde Üsâme de büyükleri gibi hicret eder. Kureyş'in müşrikleri silahlanıp pusatlanıp Medine üzerine yürüdüklerinde boyuna posuna bakmadan cenk hazırlığı yapar. Efendimiz o ve onun gibi minik mücahitlerin heveslerini kırmaz, çok önemli bir işmiş gibi Münevver Beldede nöbetçi bırakırlar. Üç beş yalınayaklı çocuk çerden çöpten silahlarıyla Medine sokaklarını arşınlar, büyük bir ciddiyetle vazifelerini yaparlar. Üsâme Radıyallahu anh Mekke'nin fethinde de hazır bulunur ve kâh göğsünü ileri çıkararak, kâh parmaklarının üstünde yükselerek büyüdüğünü ispata kalkar. Hem İslâm ordusuyla birlikte mükerrem beldeye girmek ister, hem de "sen kenarda bekle" denilmesinden korkar. İşte bu endişe ile kıvrandığı dakikalarda Serveri Kâinat ile gözgöze gelirler. Efendimiz onu elinden tutar ve devesinin terkisine oturturlar. Kutlu Kusva'nın üstünde ve Alemlerin Efendisi ile birlikte şehre yaklaşır, mahşeri kalabalığı yara yara Kâbe-i Muazzamaya vasıl olurlar. Allah'ın Resulü, Bilal-i Habeşi ve Osman Bin Talha ile Kâbe'ye girer, Üsâme'yi de yanlarına alırlar. O sırada Hazret-i Ömer duvarlardaki tasvirleri silmekle meşguldür, Üsâme de yardımına koşar. Beytullahı, putlardan arındırıp, kapıyı kapatırlar. Efendimiz büyük bir hasretle iki rekat namaz kılar, Kâbe-i şerifin her köşesini tekbirlerle aydınlatırlar. Nihayet Eshabı kiramın karşısına çıkar ve o unutulmaz hutbelerini irad buyururlar. Düşünebiliyor musunuz böylesine tarihi bir anda, Kâbe-i şerifin içinde ve Âlemlerin Efendisi ile bulunabilmek ne büyük bir nimettir. Müminler böyle bir şeref için canlarını vermeye razıdırlar. Lâkin Serveri Kâinat bir kölenin çocuğunu, Yemenli Zeyd bin Haris'in boynu bükük kuzusunu yanlarına alırlar. İbrahim vefat edince Efendimiz'in, Mâriye Validemizden doğan oğulları İbrahim'in (nurlu çocuk 1,5 yaşındadır) ölümleri üzerine müteessir olurlar. Üsâme'de üzülür ama ne zaman ki Efendimizin gözlerinden akan yaşları görür, kendini tutamaz, feryad figan ağlamaya başlar. Efendimiz onun başını okşar ve "acımayana acınmaz" buyururlar, "ağlamak acımaktan ileri gelir. Lâkin feryat ve figan şeytandandır". Üsame "affedin efendim" diye mırıldanır "ama ben İbrahim'e ağlamadım, inanın sizin gözünüzdeki yaşlara dayanamadım". Olacak bu ya, o gün güneş tutulur. Bazıları bunu İbrahim'in ölümüne bağlarlar. Efendimiz "Ay ve güneş Allahü teâlâ'nın varlığını ve birliğini gösteren iki mahlûktur. Kimsenin ölmesi ve kalması ile tutulmazlar. Onlara bakıp Allah'ı hatırlayın" buyururlar. O gün tüm sahabeler oradadır ama Efendimiz, İbrahim'i toprağa bırakma şerefini Üsâme'ye bağışlarlar. Allah'ın Resûlü şirin kabrin başına bir taş diktirip, üstüne su döktürürler. İşte bundan böyle bu sünnet ihmal olunmaz.
Hazret-i Üsâme Radıyallahü anh
12 Kasım 2003 01:00
Hazret-i Üsâme, Resulullah Efendimizin dizi dibinde yetiştiği için sünnet-i seniyyeyi çok iyi bilir. Allahın Habibi çoğu kez sırlarını ona açar, onunla istişare yapar. Elbette bir çok mucize görür, vahyin geldiğine şahit olur ve bulunmaz sohbetlerden inci mercan toplar. Efendimiz onu çok sever "Üsâme bana herkesten yakındır" buyururlar. Resulü Ekrem bir keresinde eshabına döner ve "cennet için hazırlanan yok mudur diye sorarlar, Allahü teâlâya yemîn ederim ki, Cennet'te tehlike diye bir şey yoktur. Cennet, parlayan bir nûr, etrâfa yayılan hoş kokudur. Binâları kuvvetli, ırmakları gür, meyveleri bol ve tatlıdır. Orada temiz ve güzel zevceler vardır, onlar dâimâ neşelidirler. Cennetteki nimetler hiç bitmez, onun güzelliklerine akıl eremez. Aralarında Üsâme'nin de bulunduğu gençler; "zaten biz de ona hazırlanıyoruz" diye mırıldanırlar. Resûl-i ekrem "İnşâallah deyiniz" buyurur ve ehemmiyetini vurgulayarak "cihâdı" anlatırlar. Üsâme (radıyallahü anh) çocukluk yıllarında da gâzalara hazırlanır ancak onu ilk kez Huneyn'de saflara alırlar. Gelgelelim kılıcını öyle ustaca kullanır ki ünlü silahşörleri bile zorlar. Evet onun iyi bir asker olacağı bellidir ama komutan olacağını söyleseler inanmaz. Efendimiz, hayatlarının son günlerinde "Ey Üsâme!" buyururlar, "Allahü teâlânın ismiyle ve bereketiyle Şam'a, Belka sınırına, Filistin'e babanın şehit edildiği yere kadar uzan... Hedefine habercilerden önce ulaş, küffarı atlarına çiğnet. Yanına klavuzlar al, casus ve gözcülerden hızlı davran. Eğer Allah-ü teâlâ zafer ihsan ederse oralarda oyalanma." Sonra mübarek elleriyle sancağı bağlayıp Üsâme'ye uzatırlar, minbere çıkıp "Ey Eshâbım! Babası Zeyd komutanlığa nasıl lâyık ve katımda sevgili ise, Üsâme de komutanlığa öyle lâyık ve katımda öylesine sevgilidir" buyururlar. Genç komutan Üsâme hızla sefer hazırlıklarına girişir, ordunun eksiklerini gidermeye bakar. Bu arada annesi Ümmü Eymen'in dediğini yapar, Efendimizi ziyaret edip, duasını alırlar. Bu son görüşü olur zira Resulullah (Sallallahü aleyhi vesellem) dar-ı bekâya göçer, mücahidleri yetim bırakırlar. Efendimiz "Beni ehl-i beytim yıkasın" buyurdukları için Hazret-i Ebûbekir, vazifeyi Hazret-i Abbas'la, Hazret-i Ali'ye verir, Üsâme'yi de yanlarına katar. Üçü Allah'ın Habibini büyük bir edeble yıkar, kefenler ve kabr-i şeriflerine bırakırlar. Defn biter bitmez Üsâme adamlarını toplar ve yola çıkar. Sahabe-i kiramın önde gelenleri, Server-i Kâinatın ahirete irtihallerinden sonra, yalancı peygamberlerin çıkmasından, isyanların patlamasından ve münafıkların Medine'ye yürümesinden korkar, özellikle Hazret-i Ebubekir'in şehirde kalmasını arzularlar. Lâkin Ebû Bekir (radıyallahü anh) gençlerle birlikte Üsâme'nin peşine takılır, Efendimizin emr-i şeriflerini kimseyle tartışmaz. Üsâme, Hazret-i Ebubekir'i görür görmez atından atlayıp, dizginleri Sıddiyk-i ekber'e uzatır ama büyük sahabe "hayır" buyururlar, "sen komutansın, ata binmelisin. Koyver ayaklarım cihad yolunda tozlansınlar." Lütfen Medine'ye Hazret-i Üsâme, her ne kadar yanında Hazret-i Ebubekir ve Hazret-i Ömer gibi iki büyüğün bulunmasından hoşnutsa da şu anda onların Medine'de olması gerektiğine inanır. İlk mola yerinde hurmetle yanlarına yaklaşır ve "komutan ben miyim" diye sorar. -Elbette, sensin. -Öyleyse sözümü dinleyeceksiniz! -Ona ne şüphe. -Sizler hulusu kalp ile sefere katıldınız. Biliyorum ki ölümüne benimlesiniz. İşte yola çıktık ve Efendimiz'in emirleri yerine geldi. Şimdi sözümü dinlemeli ve Medineye dönmelisiniz! Allahü teâlâ'nın izniyle biz bu Rumların hakkından geliriz. Yeter ki siz ardımızdan dua edin. Genç komutan o kadar kararlıdır ki Hazret-i Ebubekir ve Ömer "ama..." bile diyemezler. Boyunlarını büküp şehre dönerler. Üsâme (Radıyallahu anh) aynen Efendimizin söylediği gibi rüzgâr gibi eser ve tırpan gibi biçer. Rumları püskürtmekle kalmaz mürtedleri de ezer, kırk gün sonra zaferlerle şehre döner. Onun babası, benden Hazret-i Ömer, halifelik yıllarında kendi oğluna 2 bin dirhem maaş tahsis ettiği halde aynı işi yapan Üsâme'ye 5 bin dirhem yollar. Abdullah bin Ömer cevabını iyi bildiği halde babasına sorar: "Neden bana iki, ona beş?" Ömer (radıyallahu anh) bir an gözlerini kısar, eliyle sakalını sıvazlayıp, geçmişe dalar. Nedeeen sonra "çünkü" buyururlar, "çünkü, Efendimiz aleyhisselatü vesselâm katında onun babası, senin babandan daha sevgili idi." İşte konunun "Ömerce" özeti. Bunun üstüne ne yazılabilir ki?
Canı pahasına Michael Servet
13 Kasım 2003 01:00
15. asrın başları... Yer İspanya... Villenovalı Micquel Serveto zamanında gitar mı çalar, sarenat mı atar bilmiyoruz ancak, müziğin ötesinde bir şeyler arar ve nasıl olursa olur Arapça'nın rüzgârına kapılır. Öyle ya, trampet takırtısını andıran sert ve kısa heceli İspanyolca nerdedir, şiir gibi akan, kulak okşayan Arapça nerede? Hoş o yıllarda Kurtuba sosyetesinde Arapça konuşmak pek modadır. Şehrin piskaposu buna çok kızmakta "Müslüman dilinde ne bulurlar bilmem" diye dert yanmaktadır. Emeviler henüz on yıl evvel Endülüs'ten sürülmüştür ama Serveto'nun çevresinde hatırı sayılır miktarda Arapça bilen vardır. Micquel, Arapçaya belki gel geç bir hevesle başlar ancak çok geçmeden bu lisanın sadece nağmeli olmadığını, belagatte eşsiz olduğunu anlar. Gramer kaideleri matematik gibi düzenlidir ve onu çok sarar. Emsile, bina, sarf, nahiv derken sıra gelir Arapça eserleri okumaya... Ve olanlar olur ona! Sivri dilli hekim Servet öğrendiklerini kendine saklayan "bana lâzımcı" takımından değildir, bilginin paylaşılarak arttığına inanır. Endülüs kaynaklarından öğrendiklerini kendine göre derler toparlar ve büyük bir heyecanla dostlarına sunar. Bir tıp fakültesi öğrencisi olduğu için öncelikle hekimlikle ilgili eserleri tarar ve kürsüye çıkıp kan dolaşımını anlatmaya başlar. Bunlar İbn-i Nefis'in yıllar evvel söyledikleri şeylerdir ancak halk ayaklanır, kimisi "vay be" der, kimisi ortalığı yıkar. Servet hemşehrilerine gözle görülüp elle tutulabilen şeyleri bile kabul ettiremeden "ruh, nefs, yaratılış" gibi detay konulara girer ve İslâm âlimlerinin söylediklerini tekrara kalkar. Açıktan açığa "Allah vardır ve birdir. Allahın oğlu kızı olmaz. Üç tanrı inancı sapıklıktır. Hazret-i İsa da sizin gibi insandır. Son peygamber Muhammed'tir, Müslümanlar kurtuluşa ereceklerdir" demeye başlar. Dahası günahın soyaçekim yoluyla intikal ettiğini söyleyen papazlara itiraz eder, vaftize karşı çıkar. Yani cesaretin bu kadarı da fazladır ve beklenen olur. Engizisyon onu yaka paça içeri tıkar. Eh, dava neticesini bilmek için arif olmaya gerek yoktur. Engizisyonda yargılanan bir adam ya yakılır, ya da yakılır. Ancak o kuzu kuzu oturup infazı bekleyecek kadar saf değildir, bir fırsatını bulup ülkeler ötesine kaçar. Mutaassıp katolikler onu gıyabında yargılar, ottan çöpten maketini yapıp ateşe atarlar. Alevleri sopalarla döver akılları sıra hırslarını alırlar. Avrupa kazan o kepçe Servet, Avrupa'nın derinliklerinde izini kaybettirir. Eğer istese kendi halinde bir şehre yerleşip hekimlik yapar, para kırabilir. Ama o inandıklarını dillendirmeden duramaz. Bedelini bildiği halde yüksek sesle konuşur. Yine engisizyona bulaşır ve yine kaçar. Bir ara Toulos'da hukuk okur ama kuruntulu Hıristiyanların kafasını karıştırınca şehirden kovulur. Strastburg'da eski dostları Buces ve Capito'nun kendine kucak açacaklarını sanır ama aldanır. Onlar bu asi ve günahkâr İspanyolu yanlarına bile yaklaştırmazlar. Servet, Almanya yıllarında teslisi ret eden "Kutsal Üçleme Hatası" adlı kitabını bastırır. Ancak bu konulara müsamahalı yaklaşan Almanlar bile ayaklanır, ona bu cüretini ödetmeye kalkarlar. Servet, gizlice Fransa'ya geçer ve ülkenin ünlü hekimlerinden Sylvius ve Fernel'in asistanlığını yapar. Onlardan muvafakatname alır ve Lombard Kolejinde ders vermeye başlar. Keyfi beyde yoktur ama huzur batar, sağda solda bildiği gibi konuşunca işinden olmakla kalmaz, Paris'te de barınamaz. Lyon, Avignon derken beş parasız kalır, bütün İtalya'yı aç bi ilaç dolanır. Bir ara protestanlar Ceneve'de güç kazanırlar. Eğer onları etkilemeyi başarabilirse batılla savaş yolunda mesafe alabilecek demektir. İşte "Hıristiyanlığı Yeniden Kurmak" adlı kitabını o günlerde yazar ve kiliseyi eleştirmekten korkmaz. Dost bildikleri... Servet, artık tecrübelidir, aşikare ortaya çıkmaz, mimli isimlerle birlikte bulunmaz. Evet Ceneve'de ki hareketin üzerine oynar ama kendisi Viyana'da bambaşka bir kimlikle hekimlik yapar. Hatta başpiskoposun kanatları altına sığınır, bir kitapçı aracılığı ile sağa sola mektuplar yazar. Ancak reformcu geçinen Calvin'in ihanetine uğrar, kilisenin adamları bir gece yalınkılıç evini basarlar. Onu yakalamakla kalmaz, kolunu, bacağını kırarlar. Sonra? Sonrasını ne siz sorun ne de biz anlatalım. Evet onun cezası kesinlikle idamdır ancak engizisyon adamı öldürüp sayfayı kapatmaz. Mahkum yalvarmalı, yakarmalıdır ki diğerleri ayaklarını denk alsınlar. Onu iğrenç bir zindana atar ve adeta unuturlar. Servet, kırık kemiklerine, delinen midesine, iltihaplanan bağırsaklarına katlanmaya çalışır. Lâkin bulutlar halinde dolanan pirelerle, tümen tümen saldıran tahtakurularından çok bizardır. Bunlar etini ısırıp kanını emmekle kalmaz elbiselerini koparacak kadar kuduzdurlar. Aradan ne kadar geçer bilmiyoruz onu bir kez daha engizisyonun karşısına çıkarır, kendini savunma şansı tanımazlar. Servet papazların beklediği gibi geri adım atmaz, aksine göğsünü gere gere inandıklarını tekrarlar. Onu işkence ile öldürür ve cesedini ateşe atarlar (1553). Servet'in aslında gizli bir Müslüman olduğunu söyleyenler de az değildir. Doğrusunu Allah-ü teâlâ bilir.
Sigmund Freud
17 Kasım 2003 01:00
Yıl: 1855... Yer: Çekoslovakya. Irkçıların her geçen gün güç kazandığı günlerde Avrupalı Yahudilerin işi gerçekten zordur. Osmanlı Yahudileri rahatça ticaret yapıp ellerini kollarını sallayarak sinagoglara giderken, onlar göze batmamak için özellikle büyük şehirleri seçer, varoşlara yerleşirler. İşte "Sigmund Freud" da her türlü pisliğin yaşandığı, çivisi çıkmış bir mahallede doğar. Aile deşifre olunca tekrar taşınma ihtiyacı duyar ve Viyana'nın sefil muhitlerinden birinde kendilerini unuttururlar. Burası eskisinden de beter bir semttir. Civardaki çocuklar tütün kullanır, hırsızlık yapar ve küfürlü konuşurlar. Sigmund da onlarla düşüp kalkmak zorundadır. Freudlar Viyana'ya gelmekle hata ettiklerini anlarlar ama geç olur. Zira bu şehir bir anda Yahudi aleyhtarlarının kalesi kesilir. Sigmund'un ömrü kendini saklamakla geçer, herkesten şüphelenir ve kelimeleri dikkatle seçer. Belki de bu yüzden kimseye güvenemez. Gençlik yıllarında Marta Bernays adlı bir kızla nişanlanır. Ancak evlenebilmeleri tam 5 yıllarını alır. Birbirlerine gereksiz problemler çıkartır, çile çektirirler. Evliliği ise tam bir hayal kırıklığı olur, yılları kâbus gibi geçer. Freud zeki biridir ancak teorisine zekasıyla değil, dışlanmışlık, ezilmişlik ve intikam hissiyle yön verir. Psikanaliz teorisine göre insanların bütün davranışları "cinsel hazza" yöneliktir ve bir erkek çocuk annesini, sırf bu yüzden sevmektedir. Freud "peki kız çocukları neden sever" sorusuna cevap veremez. Zaten kendi dar çevresinden ve küçük bir hasta grubu üzerinde çalışır ki, bunlar ekseri Viyana Yahudileridir. Zengin, doyumsuz ve marazlı tiplerdir. Freud aradığı malzemelere kolay ulaşınca "neticede hepimiz sapık değil miyiz" demeye başlar. Bunun için gereksiz ayrıntıları abartıp tezini doğrulamaya çabalar. Gün gelir teorisini Hans adlı bir çocukta ispata kalkar. Efendim bu Hans atlardan çok korkar. Zira bir gün ağır bir araba çeken at kayıp önüne düşmüştür. Bir kız çocuğu ata yaklaşmış, adamın biri de "sakın elini uzatma yoksa ısırır" diye bağırmıştır. Freud sadece bu hadiseden "Hans'ın annesine aşık bir homoseksüel olduğu" gibi bir netice çıkarır. Ama Hans, homoseksüelliği ret eder Freud ve "müridleri" bu işe çok bozulurlar. İlacı olsa başına Freud, kâh çok neşeli, kâh felaket tutuktur, onun dünyasında grinin yeri yoktur. Çalışma arkadaşlarını ya çılgınca sever, ya da nefret eder. Tenkide asla tahammül edemez, teorisine "acaba" diyenlerle selâmı sabahı keser. Günde en az 20 puro içer, akşamları alkol alır ve delicesine kokain çeker. Freud psikanaliz uyguladığı bir meslektaşına (Dr. Frink) "karından ayrıl ve git sevdiğini baştan çıkar" diyecek kadar arızalıdır. Ancak Frink bunları yapınca suçluluk duygusuna kapılır ve cidden hastalanır. Söz ne zaman Freud'dan açılsa "bırakın o şarlatanı" diye bağıracaktır. Freud, kendisine sarkıntılık eden baba dostundan yakınan bir kız çocuğuna "onu reddetme ve keyfine bak" tavsiyesinde bulunur. Zira ona göre nikaha ve aileye gerek yoktur, ancak kuralsız yaşayan yabaniler sağlıklıdır. Bir insan piskanalize ya inanmalı ya da inanmalıdır. İtiraz eden kendinden korkmaktadır. İşte bu yüzden birçok vaka psikanaliz uygulandıktan sonra ağırlaşır. Nitekim Dr. Van Rillaer "Psikanaliz faydasız bir gevezeliktir. Psikolojik sefaleti önlemek isteyenler bu sayfayı çevirmelidirler" der ve o defteri kapatır. Teori çatırdar ama... Freud, her davranışa cinsel açıdan bakar ancak Cihan Harbi başlayınca teorisi büyük eleştiri alır. Gözü kararmış insanların açtığı ateşi, döktüğü kanı psikanaliz ile izah edemeyince "cinsel isteğe", "saldırganlık dürtüsünü" de katar. İçine saldıranın intihar edeceğini, dışına saldıranın cinayet işliyeceğini savunur ve ona göre bunlar her insanda vardır. Ancak farklı cemiyetlerde farklı neticeler çıkar. Meselâ İslâm ülkelerinde intihar da, cinayet de yok denecek kadar azdır. İstatistikler Freud'u yalanlar ve bilimsel çalışanlar teoriyi kaldırıp çöpe atarlar. Çağdaş Psikoloji yayınlarından sadece % 0,17'si Freud'un görüşlerine yer verir, diğerleri adını bile anmaz. Hatta Freud'u ileri derecede nevrotik bulur ve tedaviye muhtaç olduğunu yazarlar. Ancak bu teori dinden, devletten, cemiyetten nefret edenlerin işine gelir. Hedonistlerin (zevkçilerin), ateistlerin, fuhuş tüccarlarının ekmeğine yağ sürer. Özellikle Siyonistlerle Marksistler, Darwin ve Freud'a sahip çıkar, onları ölümüne savunurlar. Nitekim Yahudi sermayedârlar, Freud'un Londra'daki evini satın alır, müze yaparlar.
Sapıkların babası Sigmund Freud
18 Kasım 2003 01:00
Freud, insanı belirli davranışlara zorlayan, dürtüleri olduğunu iddia eder. Ona göre acıkan karnını doyurur, yorulan uyur, ancak "cinsî içgüdüler" şuur altına itilir ve bastırılır. Freud, psişik hayâtımıza sadece seksüel dürtülerin yön verdiğini savunur ve tezini anormal vak'alardan hareketle tezini izâha çalışır. Freud'e göre çocuklar, birçok cinsî sapıklık modellerini peş peşe sıralayan komple bir "sapık"tırlar. Elbette bu marazî isteklerini cemiyet baskısı altında doyuramazlar. Onları şuur altına iterler ve bir takım iç çatışmalar başlar. İşte Freud'a göre ruh hastalıklarının tek sebebi budur. "Psikanaliz" ile şuur altının derinliklerine inilmeli, doyurulmamış sapık arzular bulunmalı ve "kabûl edilebilir hâle" getirilip tekrar sunulmalıdır. Yeni değil, çarpıtılmış Allahü teâlânın "kâinâtın en şereflisi" olarak yarattığı insanı, bir takım süflî içgüdülerin esiri gibi göstermeye çalışan bir teori elbette taraftar bulamaz. Kaldı ki insana "serbest irâde", "seçme hürriyeti" ve "iyiyi kötüden ayırt edebilme kâbiliyeti" verilmiş olmasa, "suç ve cezâ", kavramlarının içi dolmaz. Freud'un getirdiği "şuur altı" ibaresi "ona has" ve "yeni" değildir. İslâm âlimleri içgüdülere, "nefs-i emmâre" adını verirler ki, insana yükselme, kendini koruma ve neslini idâme gücü veren tahrik edici bir kuvvettir. Bulunması şarttır ama dizginlenmesi lâzımdır. Bunu tıpkı kazandaki buhara benzetebiliriz. Eğer kendi haline koyverirseniz kazanı patlatır. Ama kontrol altında tutarsanız koca lokomotifi, hedefine ulaştırır. (Rehber Ansiklopedisi) Yanlışta ısrar Freud, bu görüşlerini birebir münazaralarda sıkça savunur ancak "Histerinin cinsel etiyolojisi" üzerine verdiği bir konferansta açıkça dillendirince skandal çıkar. Öyle tepki alır ki, artık ne öğrencisi ne de çalışma arkadaşı kalır. Tam "bittim artık" dediği günlerde birileri gelip sırtını sıvazlar, onu tekrar psikanaliz üzerinde çalışmaya zorlarlar. Hatta elinden tutar bir anda (1902) profesör yaparlar. Bâzı arızalı doktorları bulup buluşturur, hizmetine yollarlar. Dahası Viyana'da Psikanaliz Enstitüsü kurar (1908) ve bu müesseye milletlerarası hüviyet kazandırırlar. Freud enstitü filan yönetecek kapasitede değildir, zihni dağınıktır. Bu yüzden kurumun idâresini öğrencisi Carl Gustav Jung'a bırakır. Ancak psikanaliz yaygınlaştıkça, teorideki çarpıklıklar, ortaya çıkar, dostları Freud'u yalnız bırakırlar. Freud'un en güvendiği isimlerden Adler ve Jung bile psikanalizde aradıklarını bulamaz. Rûhî hayâtın izâhını marazî modellere dayandırmayı, günahsız çocuğu birtakım cinsî sapıklıkların toplamı gibi görmeyi "insan" olma vasfına yakıştıramazlar. Adler insanoğlunun hâkim dürtüsünün "yükseklik ve üstünlük duygusu" olduğunu savunmaya başlar, Jung ise milletlere, kavimlere ve âilelere has ortak bir alt şuurdan, "kolektif şuur altı"ndan bahs açar. Fitneciler Londra'ya! Freud yenilgiye doymaz, psikanalizi antropolojiye uyarlar. Yaratılışı ret eden Darwin'e destek olmak için elinden geleni yapar. Freud Hitler'in Avusturya'yı işgali üzerine (1938) Londra'ya kaçar, İngilizler, Yahudi biraderlere (Darwin ve Freud'a) her imkânı açar, medyayı emirlerine verip, reklâmlarını yaparlar. Hakkında ne dediler? O, kendi zaferi için insanları kullanan bir egoistti. Hastalarının intihar eşiğine gelmesi umurunda bile değildi. Prof F. Crews / Freud araştırıcı filan değil, istediği neticeye varmak isteyen ahlâksız bir oportünistti. A. Esterson) / Çok psikanaliz yaptım ama hep sıkıldım. Hastalarımı hiçbir zaman tanıyamadım. Freud nevrotik bir insandı ve onun gibilerin bu saygıdeğer meslekten çekilmesi lâzımdı. Dr. Erich Fromm / Psikanaliz herşeye el atar ama hiçbir şeyi açıklayamaz. M. Johoda / Freud'u hekimden saymayın, o materyalist ideoloji için çalışan bir felsefecidir. H. Ellenburger / Psikanaliz masaldır, hem zararlı bir masal. P. Medawar / Psikanaliz çağımızın vebasıdır. Ona inananlar "dürtü" adına "tiran" kesildiler, artık bu kaosun bitmesi gerek. E. Levinas / Freud'a göre cömertlik, fedakârlık gibi kelimeler anlamsızdır. Bu piyesin oyuncuları kötü olmak zorundadırlar ve final daima ağlatır. M. Tournier... Kaldı ki Freud, "Ben ne ilim adamıyım ne de mütefekkir. Sadece maceracıyım ve bu hoşuma gidiyor" demekten çekinmez. ("Dünyayı Aldatanlar" Doç. Dr. Sefa Saygılı)
Mus'ab bin Umeyr (Radıyallahü anh)
19 Kasım 2003 01:00
Kanlı gösterilerin yapıldığı arenalar, her öğün esir paralayan aslanlar, mermer gözlü putlar... Gök renkli zırhlar, ormanlaşan mızraklar, küflü zindanlar... Dibinde firavunvari gölgelerin oynaştığı ehramlar, ateşgedeler, brahmanlar, şamanlar... Ata, ota, ite tapanlar, diri diri gömülen çocuklar ve tahrif edilen kutsal kitaplar... Hasılı ufukların karardığı ve son peygamberin hasretle beklendiği yıllar. El bebek gül bebek Mus'ab anasının babasının üstüne titrediği bir gençtir. Bir kere çok yakışıklıdır, gözleri boncuk boncuk, saçları lüle lüledir. Sonra zariftir, kibardır, efendidir, gönül almasını bilir. Atlas pelerinini omuzuna atıp keyfiyesini rüzgara verdi mi masal kahramanı gibi bir şey olur, emirleri bile imrendirir. Kuşağına mücevherlerle bezeli hançerler sıkıştırır, yakasına goncalar iliştirir. En cins atlara o biner, en körpe kuzular onun uğruna kesilir. Ona Çin'den Maçinden kumaşlar, Hint'ten Habeş'ten ıtırlar gelir, peşinden çiçek yüklü rüzgârlar estirir. Hangi sokaktan geçse mandallar tınkırdar, sürgüler çekilir, gıcırdıyan kapılarda kara gözlü kızlar belirir. Yani diyeceksiniz. Yani bir gencin başını döndürecek ne varsa Mus'ab'ın önüne serilir. Ancak... Ancak o yeyip içip keyfine bakamaz zira sırtındaki kaftanın da önündeki sofranın da birilerinin kanına ve terine malolduğunu öğrenir. Bu sömürü çarkından sebeplenen kim varsa alayından, put tacirlerinden, müstehzi silahşörlerden, kibirli asillerden, bir miskal gümüş için kırk takla atan soytarılardan ve faltaşı gözlü büyücülerden nefret eder. Fukaranın aranıp sorulduğu, kölelerin insanca muamele gördüğü hakça bir düzeni özler. Evet, Kureyş'e nizam verebilmek onun haddi değildir ama adalet vaad eden biri çıksa seve seve emrine girebilir. Haktan hukuktan bahseden bir lider için canını verebilir. Konaktan zindana... İşte bu düşüncelerle dolup taştığı günlerden birinde ayakları onu Dar-ül Erkam'a getiriverir. Nasıl olursa olur, içeri girer ve Âlemlerin Efendisi'nin sohbetinde umduklarına erişir. Mus'ab bin Umeyr kuşlar gibi hafifler, bu neşeyi, bu müjdeyi ebeveyni ile paylaşmak ister. Ancak annesi bu haberden hiç hoşlanmaz. Hele babası beklenmedik şekilde parlar, sırtında kırbaçlar koparır, belinde değnekler kırar. "Sen koskoca Rabioğullarının varisisin" diye haykırır, "belki yarın Mekke'ye emir olacaksın. Geleceğini ayaklar altına alamaz, bir yetimin peşinde koşamazsın." Mus'ab'ı (Radıyallahü anh), Efendimizin (Sallallahü aleyhi ve sellem) sohbetlerinden ayırabilmek için ellerinden geleni yapar ama başarılı olamazlar. Tutar gülyüzlü genci gün görmez bir dehlize kapar, aç ve susuz bırakırlar. Mu'sab tıkıldığı rutubetli mahzende boyun büker, el açar. Artık uğrunda ölünebilecek bir şeye sahiptir ve eziyetlerden tad almaya başlar. Yemez ama acıkmaz, içmez ama susamaz, ıslak duvarlara "Allah kerim" diye fısıldar. Sonra... Sonra yine falakalar, yine sopalar, dayaklar, kırbaçlar... Hasrete dayanılmaz Mus'ab tekmeden, tokattan korkmaz ama Efendimizin hasreti yaman sarar. Bir fırsatını bulup kaçmalı ve sahra aşmış seyyah gibi sohbete koşmalıdır. Zor olur ama onu yapar. Gelgelelim Mekke çok değişmiştir, dışarısı zindandan bile fenadır. Zira o günlerde müşrikler, müminleri tecrid eder, felaket bunaltırlar. Bedelini misli misline ödeseler bile mal satmaz, bir avuç buğdayı, bir tas sütü kıskanırlar. Dahası evlerini basar, tezgâhlarını kırar, yollarına pusular kurarlar. Efendimiz, gülyüzlü Musab'a kıyamaz eliyle Afganistan taraflarını gösterip, hicreti işaret buyururlar. Hazreti Mus'ab Necaşi'nin ülkesinde rahattır. Bir tüccar oğlu olmanın rahatlığı ile alır, satar, öyle veya böyle çorbasını kaynatır. Artık dar da olsa bir evi, az da olsa azığı vardır. Lakin Resulullah Efendimizin nurlu siması gözünden gitmez, sesi kulaklarında çınlar. Dar-ül Erkam'daki sohbetleri hatırladıkça burnunun kemiği sızlar. Elbette mahzunlaşır ve inanın çok ağlar. Hasret dayanılmaz olunca "ölümse ölüm" der, malını mülkünü fukaraya dağıtıp yola çıkar. Soluk soluğa Mükerrem Belde'ye koşar. Server-i Kâinat onu etekleri ipliklenmiş ucuz bir esvap ile görünce çok duygulanırlar. Hazret-i Ali'ye dönüp "Kalbini Allahü teâlânın nurlandırdığı şu kimseye bakın. Anne ve babası en iyi yiyecek ve içecekleri veriyordu. Allah ve Resulünün sevgisi onu bu hale getirdi" buyururlar. Medine'nin kandili Mus'ab bir ümit yine evlerine gider ve annesini bir kez daha İslâm'a davet eder. Kadıncağız bebek yüzlü Mus'ab'ını görünce bir hoş olur. Yiğidinin vücudu daha bir oturmuş, teni daha bir kavrulmuştur. Siyah sakalı ve uzun saçları ile koca adam olmuştur ama siması hâlâ bebek gibidir. Sanki alnı nurlanmış, bakışları derinleşmiş, yüzü mânâlanmıştır. Şu şirin çocuğu kucaklasa ne vardır ama o, kadife sesli, boncuk gözlü, lüle saçlı Mus'ab'ına yabancı gibi davranır. Şimdi Mekke eskisinden de tehlikelidir, zira babası işi şeref meselesi yapmış peşine kanlı katiller takmıştır. İşte tam o günlerde Akabe'de biat eden 6 Medineli kendilerine İslâmı öğretecek bir muallim isterler. Efendimiz Mus'ab'ı işaret ederler. ...Ve yedi mümin Münevver beldeye doğru yürürler
Mus'ab bin Umeyr - II - (Radıyallahü anh)
20 Kasım 2003 01:00
Medine denizleşen hurmalıklar arasına sokulan taş evleriyle göz okşayan sevimli bir beldedir. İnsanları munis, toprağı bereketli, havası serincedir. Mekke kara ve sivri tepeciklerin arasında sıkışan bir şehirdir. Yeşili azdır, evleri kerpiçtir. Öğlen sıcağında fırını bile aratır, insanları iklimi gibi serttir. Mus'ab, buna rağmen Mükerrem beldeden uzaklaşırken çok hislenir. Çocukluğunun geçtiği sokakları hafızasından silebilir ama kutlu Resul'den ve nurlu Kâbe'den ayrılmak kolay değildir. Medineli müminler gülyüzlü muhaciri bağırlarına basar, nasıl ağırlayacaklarını şaşırırlar. Genç muallim Esad bin Zürare'nin evini medreseye çevirir, kimine elif be öğretir, kimine tefsir, hadis belletir. Zengin fakir ayırmaz, her yaştan ve her sınıftan insanla bir araya gelir. Sayıları katlana katlana artar ve çatı altlarına sığmaz olurlar. İşte bu kıpırtı Medine emirlerinin gözünden kaçmaz, "muhtemel bir tehdide" karşı tedbir almalı yumruklarını masaya vurmalıdırlar. Öyle ya birileri insanları böylesine etkileyebiliyorsa saltanatları sallanıyor demektir. Önce Useyd İşte müminlerin koyu gölgeli bir hurmalıkta sohbeti koyulttukları demlerde Emir Sa'd, sağ kolu Useyd'i üzerlerine yollar. Güya esecek, gürleyecek, tehdit edecek ve kalabalığı dağıtıp işi bitireceklerdir. Useyd güçlü bir silahşör olmanın yanında hatırı sayılır bir ediptir. Kâh sanatlı tasvirler yapar, kâh içli beyitler yazar. Hurmalığa sessizce sokulur, konuşulanlara kulak kabartır.Her edebiyatçı gibi o da Kuran-ı kerimin cazibesine kapılır. "Bu sözler kesinlikle insan kelamı olamaz" der ve tereddütsüz aralarına katılır. Şimdi ne yapıp yapmalı Sa'd bin Muaz'ı kazanmalıdır. Eğer o, Kelime-i şehadet getirirse müminler çok ferahlayacak ama karşı durursa işleri hayli zorlaşacaktır. Sa'd, Useyd'in gelişinden bir fevkaladelik olduğunu hisseder, "ne o" diye gürler, "gelişin, gidişine benzemiyor?" - Beni tanır ve güvenirsin değil mi? - Bırak bunları, seni nasıl sevdiğimi bilirsin. - Öyleyse senden ufacık bir şey isteyeceğim. Gel, bir kez olsun gülyüzlü genci dinle. Ne söylediğini bilmeden ona düşmanlık edemezsin. Adaletiyle tanınan bir emire yakışan da bu değil mi? Sonra Sa'd... Sa'd bin Muaz insaf sahibidir, Useyd'e hak verir. Müminlerin arasına karışmalı, olup biteni gözüyle görüp karar vermelidir. Mus'ab'ı ilk görüşünde içi ısınır, zira o kendisi için bir şey istememektedir. İnsanların saadeti için çırpınmakta ateşe koşan insanlar için endişe etmektedir. Kaldı ki eski kavimlerden, geçmiş peygamberlerden ibretli kıssalar naklettiğine göre kaynakları sağlam olmalıdır. Evet Mus'ab'ın da lisanı fasih, üslubu beliğdir ama Kur'an-ı kerim bambaşka bir şeydir. O içli sesin ahengine kapılır ve kapılanır İslâma... Sa'd bin Muaz'ın ilk işi kabilesini toplamak olur. Bir taşın üstüne çıkıp sorar. "Ey kavmim beni nasıl bilirsiniz?" Cevap gökgürültüsü gibi patlar: "İyi biliriz." Sa'd (radıyallahu anh) "öyleyse" der, "benim gibi Allah'a ve Resulüne iman etmelisiniz. Putperestlikte inad edenler yanıma gelmesin!" Bu nasıl bir bağlılıktır bilinmez tek fire bile verilmez. Artık şehrin meydanında ard arda saflar tutar, aşikare namaza dururlar. Mus'ab'ın sohbetleri öyle tatlıdır ki Medine'li müminler nurlu Resul'e ve kutlu Kâbe'ye meftun olurlar. Bir hac mevsiminde Mekke'ye gelir ve çok dua alırlar. Bu arada Mus'ab evladlığını yapar bir kez daha evinin kapısını çalar. Annesini yalvar yakar İslama çağırır ama istediği cevabı alamaz, hatta onu yeniden yakalayıp zindana tıkmaya kalkarlar. Mus'ab bütün Medinelileri sever ama Halid bin Zeyd'e kanı çok kaynar. Zaten Âlemlerin Efendisi münevver beldeyi şereflendirdiklerinde ikisini kardeş yaparlar. Mus'ab'la Halid yan yana seriyelere çıkar, Bedr'de omuz omuza vuruşurlar. Ancaaak... Ayrılık ve vuslat Ancak Mus'ab bin Umeyr sancaktar olarak katıldığı Uhud'da şehadet şerbetini içer. Sancağı elinden melekler alır Efendimize ulaştırırlar. Server-i Kâinat Mus'ab'ın nurlu cesedine yaşlı gözlerle bakar ve "Mekke'de senden güzel giyinen yoktu" buyururlar, "şimdi başın tozlu ve üzerinde sadece bir hırka var." Savaş bitince nurlu naaşın başına gelir "Müminlerden öyle yiğitler vardır ki onlar Allah'a verdikleri sözde sadık kaldılar...." mealindeki ayet-i kerimeyi okur ve "Allahın Resulü de şahittir ki kıyamet günü şehit olarak haşrolunacaksınız" buyururlar. Sonra sahabelere döner: "Bunları ziyaret ediniz. Kendilerine selam veriniz. Allah'a yemin ederim ki kim bu aziz şehitlere selâm verirse kıyamette mukabele görecektir" buyururlar. O günlerde sahabe-i kiram fukaradırlar. Çok ararlar ama Mus'ab'a uygun bir kefen bulamazlar. Bir zamanlar atlas kaftanlarla dolanan genci soluk hırkasına sarar, toprağa bırakırlar. Evet bir kefeni bile olmaz ama kabrini ak çiçekler bürür ve bir başka ıtırlanırlar. Mus'ab Mus'ab güler, şehit şehit kokarlar... Halid bin Zeyd, bizim bildiğimiz adıyla Eyyûb Sultan ahiretliğini unutamaz. Ona lâyık kardeş olabilmek için her gazâya koşar, şehit olmaya bakar. Al kanlara bulanıp toprağa yuvarlandığında, şekiller silinip, sesler azaldığında, hani Azrail Aleyhisselam emaneti okşarcasına aldığında, gülyüzlü Mus'ab koşacak, onu kucaklayacaktır. Yıllar evvelki heyecanı ile Resulullah'tan söz açacak, belki de ellerinden tutup huzuruna çıkaracaktır. Öyle mi olmuştur bilemiyoruz ama yaşı yüze yaklaştığı günlerde onu İstanbul önlerine getiren sevda budur işte...
Charles Robert Darwin
24 Kasım 2003 01:00
Charles, durgun bir çocuktur ama annesini kaybettikten sonra iyice donuklaşır. Derslerini anlamakta zorlandığından olacak günboyu farelerle köpeklerle oyalanır. Gelgelelim avcılığa çok meraklıdır ve birşeyleri toplayıp biriktirmekten zevk alır. Meselâ kuş vurup, saman doldurmaya bayılır. Küçük Charles'ın iki derdi vardır. Birincisi Yahudidir ve o günün Avrupasında kendini gizlemek zorundadır. İkincisi çıkık alnından, iri burnundan ve şekilsiz dişlerinden bizardır. Hoş, herkes taşbebek gibi olmak zorunda değildir ama arkadaşlarının "Maymun Charles" diye çağırmalarına çok alınır. Babası onun din adamı olmasını çok arzular ama Charles'ın hahamlıkla filan işi olmaz. Gençlik yıllarında haşarı arkadaşları ile gezip tozar. Hatta önüne Cambridge'de okumak gibi bir fırsat çıkmasına rağmen o kumarhaneleri turlar. Babası satar, savar, borç yapar, onu son bir gayretle Edinburg Tıp Fakültesine yollar. Ancak Charles okuldan ziyade hayvanat bahçesine takılır, dersleri tekleyince kapının önüne koyarlar. Uydur uydur söyle Darwin hayal gücü yüksek biridir, ayaküstü teori üretebilir. Anlamadığı konularda bile saatlerce konuşabilir. Darwin uzun yıllar işsiz dolandıktan sonra Pasifik Adalarında araştırma yapan bir heyete katılır. Burada üç beş tane renkli kertenkele görünce nesli kesilmiş canlılarla, yaşayanlar arasında bir münasebet kurmaya kalkar. Teorinin ayakları yere basmaz ama işini ciddiye alır. Tam 20 yıl boyunca tezine uyacak malzeme araştırır. Evet, şüphe içindedir ve kendini kandırdığının farkındadır. Nitekim dostlarına yazdığı mektuplarda (mesela Dr Bertham'a) "bu işe neden girdim bilmem, teferruata indikçe tek türün bile evrim geçirmediğini görüyorum" der. Yine Asa Grey'e "umutsuzum! Çıkmaz bir sokakta dikiliyorum. Sanırım, her türün yaratılış maksadı var. Evrimmiş! Buna kim inanır ki?" diye yazar. Sezar'ın hakkı Sezar'a. Her ne kadar fikirlerine katılmasak da o bir araştırıcıdır. Nitekim canlıların gözlerindeki muhteşem ahengi yakalar. Dostlarına "ah bu gözler yok mu" diye dert yanar, "beni teorimden soğuttular." Zaman zaman "acaba ömrümü bir fantezi uğruna mı harcıyorum" diye düşünse de korka korka kitabını yayınlar. Mal bulmuş gibi... Darwin, kitabının tepki göreceğini, bilim adamlarının üzerine yürüyeceğini sanır ama materyalistler bu köksüz teoriye mal bulmuş gibi sarılırlar. Onu alelacele kürsülere çıkarır, çılgınca alkışlarlar. Gazeteciler (özellikle London Times) meccane bezirganlığını yapar, Kraliyet Cemiyeti allı pullu madalyalar sunar. Darwin zaman zaman hadiseye dışarıdan bakmaya çalışır ve bu suni ilgiden sıkılmaya başlar. Hatta dostu Hooker'e "başımı döndürüyorlar ama mütevazı olmalıyım" diye dert yanar. İş öyle bir noktaya gelir ki, o saaten sonra geri adım atacak hali kalmaz. Lakin samimi dostlarıyla başbaşa kaldığında içini açar "ben Allah fikrini çürütmek için yola çıkarken aklıma değil hislerime uydum. İnsanın basit varlıklardan türediğini savunmakta zorlanmadım ama çok gerileri hatırlayan ve çok ilerilere bakabilen zihni melekeleri bir yere oturtamadım. İnanın, henüz hiçbir şeye ışık tutamadım ve teori, başladığım yerde duruyor. Bazen düşünüyorum da, yıllarımı harcayıp ortaya çılgınca bir şey koyuyorum. Sonra insanların buna inanmasını istiyorum" der ve "söyleyin bana, sapık mıyım neyim" diye sorar. Darwin ileri yaşlarında bile çocukluk takıntılarını aşamaz. Mesela Lyell'a yazdığı mektupta "(haşa) tabiatta düzen olsa bu çirkin burnun yüzümde işi ne" yazar. Şapkadaki tavşan Darwin acabalarından kurtulamaz ama Siyonist Medya ve Marksist militanlar teoriyi "ispatlanmış kanunlar" gibi sunmayı başarırlar. Bu arada ressamlar hayal güçlerini konuşturur, milletin gözünü boyarlar. Mâlum cephenin çıkardığı ansiklopediler münkirlere destek olur, demirpedenin dinsiz ülkeleri eğitim sistemlerinde bu nazariyeye geniş yer ayırırlar. Ancak ilim adamları asılsız hipotezleri bir bir çürütür "türlerin kökeni" adlı kitabın bir "zanlar yumağı" olduğunu ispatlarlar. Gelgelelim Darwinciler pes etmez, hatta yeni yeni cepheler açarlar. Sosyal Darwinistler söz konusu nazariyeden "güçlü olan kalır, zayıf olan ezilir" gibi bir netice çıkarırlar ki, insanlığın başına dert olan Faşistler hareket noktasını buradan alırlar. Kapitalistler aynı sözü "büyük balık, küçük balığı yutmalı" gibi anlarken, Marksistler sınıf mücadelesine hisse çıkarırlar. Hasılı Darwinizm bütün batılların işine yarar. Lâkin yıllar teorinin aleyhine işler. Antropologlar söylenenlere güler geçer, moleküler biyoloji tartışmaya nokta koyar. Çürük faraziyeyi el birliği ile kaldırıp çöpe atarlar.
Kendine inanmayan adam: Darwin
25 Kasım 2003 01:00
Evrimi din edinenler tek bir şeye, "tesadüf"e tapınırlar. Ancak onlara, "haydi siz dediklerinizi şartlarını sağlayarak gerçekleştirin" derseniz fena bocalarlar. Nitekim birileri bunların ellerinden tutar, önlerine hesapsız imkanlar açar. Bütün Darwinciler kafa kafaya verir ama bırakın hücreyi, proteinleri, en basit aminoasitleri bile yapamazlar. Kimyasal evrimin mimarlarından Alexander Oparin modern laboratuvarlarda inatla çalışır ama görüşlerine yardımcı olacak tek bulgu yakalayamaz. Bir başka Darwinci Leslie Orgel ise DNA ve RNA'nın akıllara durgunluk veren yapısını öğrenince geri adım atar. Aslında bu teori farelerin buğdaydan, böceklerin yemek artıklarından oluştuğunu söyleyen Ortaçağ hurafelerine dayanır. Ateşli evrimcilerden Heckel toprağı canlandırabilmek için çok uğraşır ama kendini ihtiyarlatır. Aksi gibi o günlerde Pasteur "cansız cisimlerden hayat oluşmaz" deyince inkarcılar karaya vururlar. Neyse, masalı dinlemeye devam edelim... Efendim o bir hücre çoğalmış, doku olmuş, kimileri gel biz karaciğere takılalım demiş, kimileri bağırsakçılık oynamakta karar kılmış. Organlar bir araya gelip balık olmuş, balıklar kavağa çıkmış, yılanlar uçmaya kalkmış. Ağaç yapraklarına sulanan ceylanlar zürafa olmuş, otlayanlar keçi kalmış. Suda avlanan ayılar, balinalaşmış, karada dolananlar ayılıklarına yanmış... Cahillik parayla değil ya... O devirde biyokimya, mikrobiyoloji ve genetik üzerine çok şey bilinmediği için bunları çürütmek vakit alır. Ancak en basit hücrede bile 2 bin farklı protein ve her proteinde bin kadar aminoasit bulunur. Bunların tesadüfen dizilmeleri mümkün değildir zira protein sentezi DNA şifrelerine uygun olarak sürüp gitmektedir. Bir DNA şifresi kağıda dökülse bir milyon sayfalık kitap olur ki bu 40 tane Britannica Ansiklopedisi demektir. Yeryüzündeki bütün laboratvuarlar bir araya gelse tek protein yapamaz, çünkü tek aminoasit diziliminin doğru çıkma ihtimali 950 sıfırlı rakamlara karşı birdir ki, buna "sıfır" denilse yeridir. Bu bir farenin klavyenin tuşları üzerinde gezinip insanlık tarihini hatasız yazması kadar imkansız bir şeydir. İş aminoasitle de bitmez her hücrenin içinde enerji santralleri, bilgi bankaları, depolama sistemleri ve rafineriler vardır. Bitki hücreleri fotosentez denilen bir işlemle su, karbondioksit ve güneş ısısından nişasta üretirler. Hücreler üreyip çoğalabilir ve kendilerini koruyabilirler. Kısacası her hücre şehir gibidir ve görevini bilir. Bir hücre aslan yelesinde ayrı vazife yapar, kurt gözünde ayrı. Ama o devrin mikroskopları hücreyi flu bir su damlası gibi gösterdiği için Darwin hücrenin muhteşem yapısından habersizdir. Evrimci bilime düşman Kaldı ki her hayvan avlanırken, pusu kurar. Hepsi yavrularını korur ve doyururlar. Evrimciler kademe kademe gelişmeyi savunsalar da basite indikçe akıl almaz incelikler bulurlar. Mesela bir bakteri, kamçısıyla öyle şeyler yapar ki aynı iş onlarca elektrik motoru, sayısız sensör, termostat ve bunları yöneten güçlü bir kompüterle başarılamaz. Halbuki söz konusu kamçı sadece 250 molekülden meydana gelir ki basitleştikçe mükemmelleşir. İnsan gözü çok basit görünür ama birbiriyle uyumlu 40 sistemin varlığı tespit edilir. İşte bu "indirgenemez komplekslik" evrimcileri çılgına çevirir. Tribolitlerin petek gözlerinin içinde yüzlerce göz daha bulunur ki, bulanık su altında berrak görebilir. Bu mükemmel gözün 530 milyon yıl önce yaratılmış olması ve hiç değişmemesi nasıl izah edilir? Öyle ya eğer değişim var idiyse yüz milyon yıllık kaplumbağalar niye aynı kaldı sorusu akla gelir. Nitekim Kambriyen çağını inceleyen zoologlar hiçbir ortak ataya sahip olmayan yüzlerce tür bulurlar ve teori kendiliğinden geberir. Ahmaklık=Hatada ısrar Kurbağaları karaya çıkan balık gibi sunmaya çalışan Darwinciler pulların nereye gitiğini anlatamazlar. Kaldı ki balıkla kurbağanın iskelet sistemleri ayrıdır ve yüzgeçler asla ayak şekli alamaz. Hele sürüngenin uçtuğunu söylemek ham hayaldir. Zira kuşların sadece iskeletleri değil beslenmeleri ve solunumları da farklıdır. Bir kuş 8 bin metrede rahat soluk alır ve tüyleri hem genetik, hem fizyolojik olarak puldan ayrıdır. Nitekim tavus kuşunu inceleyen Darwin hasta olur, teorisinden soğur. Bir sivrisineğin kızılötesi görüş sistemine haiz olması, kan emdiği bölgeyi uyuşturması ve pıhtılaşmayı durdurması. Karıncaların şehirler kurması, yarasanın sonar kullanması, arılarının geometriden anlaması apaçık Allahü teâlânın varlığını gösterir. İnkar cephesi üst üste yenilgiler alınca akıl almaz bir sahtekarlığa kalkar. İnsan kafatasına orangutan çenesi uydurup gömer, güya kazıdan belge çıkarırlar. İsterseniz Piltdown adamı diye sunulan ve insanlığı 40 yıl oyalayan maskaralığı da yarın anlatalım...
Darwinci sahtekâr! Dr. Charles Dawson
26 Kasım 2003 01:00
Darwin'e göre şempanzeler kendiliklerinden ayağa kalkar, nasıl ederlerse eder beyinlerini büyütürler, kıllardan arınırlar ve konuşmaya başlayıp insan olurlar. Evrimciler konuyla ilgili çarpıcı resimler çizerler ama bu ara döneme ait tek örnek bulamazlar. Fanatik inkarcılardan Raymond Dart insan yüzüne benzeyen bebek şempanzelerin kafataslarıyla kafa bulandırır ama bunlar büyüdükçe maymunlaşırlar. Evet, Avustralyalı aborjinlerin de kafa yapıları değişiktir ama onlar modern bürolarda çalışır, otomobil, bilgisayar kullanırlar. Hoş, homo erectusun (ara model) yaşadığı iddia edilen yıllarda insanlar şehirler kurar, muhteşem gemilerle denizleri aşarlar. "Kaybolan ırk" olarak sunulan Neandertal insanının flüt, dikiş iğnesi ve takılar yaptığı ortadadır. Yalancının mumu... Eğer bugün aramızda dolansalar onları kimse ayıramaz. Yanisi şu ki çirkince insanlarla yakışıklı maymunların iskeletlerini toplar ama bir neticeye varamazlar. Bir kere maymunlar koyun, köpek, inek gibi dört ayaklıdırlar ve hiçbir zaman doğrulamazlar. Kaldı ki iskelete bakarak yumuşak dokuların belirlenemeyeceğini evrimciler de bilir ama habire resim karalarlar. Sırf "yaratıldı" dememek için her canlıya bir kulp takar, takla üstüne takla atarlar. Yıl 1912... Evrimci militanlardan Charles Dawson (mesleğinde başarılı olamayan şaibeli bir hukukçudur) arkeolojik kazılara katılır ve kör topal işin tekniğini kapar. Londra Tabiat Târihi Müzesi Müdürü Arthur Woodward'u nasıl kandırırsa kandırır ve İngiltere'nin Sukses şehri yakınlarında (Piltdown'da) bir kazı başlatırlar. Burada tam istedikleri gibi bir fosil bulurlar. Darwinistler bunu gürültüyle kutlar ve oturup insanoğlunun tarihini yeniden yazarlar. Tam 40 yıl boyunca resimler yapar, konferanslar düzenler, kürsüleri yumruklarlar. Kendilerine katılmayanları baskı altına alır, "bilim düşmanı" olarak yaftalarlar. Âdem aleyhisselamı alaya alır, mukaddes kitapları mizah konusu yaparlar. Dawson'a doktor payesi vermekle kalmaz adeta putlaştırırlar. Ölümü üzerine devasa heykelini yapar, manevi huzurunda selâma dururlar. Ancak ne hikmetse bu fosili tetkik etmek isteyen bilim adamlarına zorluklar çıkarırlar. Ancak onları hiç ummadıkları biri yıkar. British Museum'un paleontoloji bölümünden Kenneth Oakley (onu kendilerinden sanırlar) yeni bir yaş belirleme metodu olan flor testini Piltdown adamına uygular. Teste göre çene kemiği çok çok birkaç yıl toprak altında tutulmuştur, kafatası ise bin yıllık filan olmalıdır. İşin detayına girilince çene kemiğinin yeni ölmüş bir orangutana ait olduğu anlaşılır, dişler ise ustaca aşındırılmış, yaşlı görünmesi için potasyum bikromat ile boyanmıştır. Oakley'in ısrarlı takibi üzerine kazı ekibinden hayatta kalanlar bulunur. Bunlar kafatasını önce gömüp, sonra çıkardıklarını saklayamazlar. Sahtekârlığı ortaya çıkaran ekipten Le Cros Clark ve J.S. Weiner "bunun düzmece olduğu o kadar belli ki insanları kırk yıl nasıl oyaladılar, aklımız almıyor" açıklamasını yaparlar. Skandal üzerine "Piltdown adamı" sergilenmekte olduğu müzeden apar topar çıkarılır, "muhteşem belge" sırra kadem basar. Evrimciler bunca yenilgiye rağmen kuyruğu dik tutarlar. Öylesine saldırganlaşırlar ki Dawson'un heykeline kimse dokunamaz. Dişe yüz, yüze vücut... 1921 yılında Dr. Davidson Black ve adamları, Pekin civarında iki azı dişine rastlar ve daha fazla delile gerek duymadan, "Pekin Adamı"nı cümle âleme duyururlar. Ekip 1927'de bir azı dişi daha ve 1928'de de kafatası parçaları bulur ve Darwin'in zaferini alkışlarlar. Ancak ne hikmetse Piltdown skandalından sonra bu materyaller de kayboluverir, Dr. Davidson herkesten kaçmaya başlar. Evrimci ressamların hayal gücü o kadar yüksektir ki 1922'de Nebraska'da bulunan bir dişe çene, çeneye yüz, yüze vücut, vücuda eş, eşe çocuklar, aileye çevre yakıştırırlar. Ancak buldukları dişin bir domuza ait olduğunu öğrenince fena yıkılırlar ki devrin biyologlarından O'Connel "bu yüzkızartıcı bir sahtekârlık. Şeytanın bile aklına gelmeyecek hîleler yapıyorlar" diye dert yanar. Ne dediler? Bunca bilim adamının teoriye destek vermesinin tek sebebi var: "Yaratıcının varlığını inkâr!" Biyolog Michael Walker / Gelecek nesiller bu teoriye gülecek, bizimle alay edecekler. Felsefeci Malcolm Muggeridge / Evrim bilim filan değil, zandan ibârettir. Bu bir dünya görüşü, bir inanç sistemidir. Bütün jeolojik delillerden anlaşılan şudur ki, yeryüzünde hayat birdenbire başlar, mercanlar mercan, ahtapotlar ahtapot olarak yaratılırlar." Prof. T. D. Gish / Önce tek hücre, sonra basit gruplar, dokular... Bütün bunlar ham hayal. Canlılar başlangıçtan îtibâren muhtelif tiplerde yaratıldılar. Prof. Vialleton / Darwinizm bir hatâ olmaktan ziyade ahlâk kurallarını çiğneyen bir kirliliktir. Prof. Guiseppe Sermonti / Efendim maymun gelişip (!) insan olmuş. Maydanoz ne duruyor? Gelişip çınar olsa ya... Seyyid Ahmed Arvasi.
.
Yalancı biyolog Ernst Heackel
27 Kasım 2003 01:00
Alman asıllı Ernst Heackel, inançsız bir adamdır ve Darwin'in teorisiyle çok heyecanlanır. Çorbada tuzum olsun kabilinden teorinin ucundan tutar, "Embriyolojik Rekapitülasyon" adlı bir teori ile batıla koltuk çıkmaya çalışır. Heackel embriyoların anne karnında evrimsel süreci tekrarladığını iddia eder. Yani çocuk balık olur, yılan olur, kuş olur, maymun olur ve insanlaşır. Bunu söylemekle kalmaz embriyo çizimleri üzerinde sahtekârlık yapar, fotoğraf makinesi olmasına rağmen hayali resimler karalar. Tutar ana karnındaki bebeğe solungaçlar yakıştırır, yüzgeçler, kuyruklar takar. Sıkıştırılınca yaptıklarını itiraf eder ama kınanmaktan utanmaz eline yeni fırsatlar geçse, yine sahtekârlıklar yapacağını saklamaz. "Java adamı" olarak ileri sürülen varlık ufak bir kafatası parçası, bir uyluk kemiği, iki büyük, bir küçük azı dişinden ibârettir. Evrimci ressamlar hemen ellerine fırçalarını alır, ödevlerini (!) karalamaya başlarlar. İşi o kadar abartırlar ki ateşli bir evrimci olan Dr. Douglas Dewar bile vitesten atar, "hayali resimler belge gibi sunuluyor, insanları kandırıyorlar" diye dert yanar. Haydi yapın görelim! Hani düşen uçakta ateist kalmaz derler ya fosilleri bulan Mr. Dubois de ölmeden önce gerçeği îtiraf eder. "Java adamı olarak ileri sürdüğüm varlığın kafatası bir gibbon maymununa, uyluk kemiği de insana aitti. Bu parçalar, Doğu Hind Adalarında birbirinden uzak mesâfelerden toplandılar" der ve vicdanen rahatlar. Alexander Oparin'in "kimyasal evrim" kavramını destekleyecek hiç bir belge sunamayıp çaresizliğini itiraf etmesi diğer evrimcileri çok kızdırır. Amerikalı kimyacı Stanley Miller, kollarını sıyırıp laboratuvara gömülür, metan ve amonyak gazlarına elektrik vererek aminoasit oluşturduğunu iddia eder. Halbuki bir deneyin bilimsel olabilmesi için müşahede edilebilmesi, tekrarlanabilmesi ve aynı şartlarda, aynı neticeleri vermesi gerekir. Ama aminoasit imali tekrarlanamaz, takip edilemez... Kaldı ki atmosferde boğucu azot ve parçalayıcı oksijen varken hiçbir aminoasit bozulmadan duramaz. Nitekim Miller de bu çalışmaların hayatın kökenini açıklamaktan uzak olduğu gerçeğini kabul eder. Ancak onun izinden giden kimyager Sidney Fox çok özel ortamlarda bazı aminoasitleri birleştirmeyi başarır ama bunlar düzensiz bileşiklerdir ve protein olmaktan uzaktırlar. Evrimciler laboratuvarlarda terlerken bir bakıma hayatın tesadüfen oluşamayacağını ispatlarlar. Çünkü kendilerine sağlanan korkunç imkanlara rağmen bir aminoasit halkası yapmaktan bile aciz kalırlar. Nerde kaldı bunlardan protein, proteinden hücre, hücreden doku, dokudan organ, organdan canlı oluştursunlar. Patatesle akraba mıyız? Teknoloji geliştikçe bilim adamları evrimden soğur, hele DNA şifreleri çözüldükçe teori çatırdar. Öyle ki bazen birbirlerine çok benzeyen iki sürüngen arasındaki fark, uçanla kaçan arasındaki farktan büyük çıkar. Evrimciler canlıları basitten mükemmele doğru sınıflandırdıkları hâlde, kromozom sayılarında düzenli çıkışlara rastlanmaz. Meselâ; insanın da patatesin de kromozom sayısı 46'dır. Evrimciler 800 kromozom taşıyan tek hücrelileri izah edemez ve en önemli kozları ellerinde patlar. Yine onlara göre insan vücudunda en az 100 bin gen olmalıdır ama umduklarını bulamazlar. İnsanlar, gen sayısı bakımından bırakın maymunu, atı, köpeği; solucanın bile altında kalırlar. Eğer bu teori doğru olaydı insandan 200 misli fazla geni olan "amip" mükemmellikte zirveye oynardı. Evrimci Prof. Max Westenhofer, "Araştırma ve İlerleme" adlı eserinde türler arasında geçiş formlarına rastlayamadığından, yakınarak; "balıklar, sürüngenler, memeliler dünyâ yüzünde birdenbire ve esas şekilleriyle beliriverdiler. Bir türün diğerine dönüştüğüne dâir hiçbir işâret yok, değişim ancak türler içinde mevcuttur. Çevre şartları sapmalara sebeb olsa bile, türler, hususiyetlerini korurlar. Adaptasyon, seleksiyon, mutasyon gibi ibareler türün kendi içindeki değişmeleri ifâde eder. Yoksa türün, başka bir türe dönüştüğünü göstermez" der. Bilim adamları köpekbalığı, yunus ve penguenin sırayla balık, memeli ve kuş olduklarını ama asla evrimleşmediklerini ispatlarlar. Evet, biyologlar işlerinin gereği insan ile hayvan arasındaki farkı, madden incelemek durumundadırlar. Halbuki insanla hayvan arasındaki en büyük farkı, "rûhu" gözden kaçırırlar. Türkler aşağı ırk mı? Einstein "atomu parçalayabilirsin ama peşin hükümlüyü ikna edemezsin" demiş. Modern firavunlar için de "Darwinizm" âdetâ yeni bir "din" haline gelir ve bunların alayı taassup ehlidir. Karl Marks ve Friedrich Engels bu teoriyi "materyalizm için bulunmaz şans" olarak değerlendirir. Evrim, Adolf Hitler'in de işine gelir, kafatasçı gestapolar akılları sıra "arı beyaz ırkın, maymunlara benzeyen zencilerden çok farklı ve çok üstün olduğu" tezini savunma fırsatı yakalarlar. Ve günün incisi: Efendim Darwincilere göre Türkler de aşağı ırktanmışlar.
..
Devrinin şair-i âzamı Abdülhak Hamid
1 Aralık 2003 01:00
Bombay'dan yola çıkan yolcu vapuru hırçın dalgalarla boğuşarak yol almaktadır. Bir tekne ne kadar büyük olursa olsun okyanus üstünde ceviz kabuğunu andırır. Olacak bu ya rüzgâr iyice sertleşmiş, gemi çalkalanmaya başlamıştır. Deniz kabarmış, gök kararmış ne gam, bizi ilgilendiren kamarada sarı benizli bir kadın yatmakta, yanıbaşında efendiden bir adam oturmaktadır. Kadın uzun uzun gemici fenerinin oynattığı gölgeleri seyrettikten sonra ansızın doğrulur ve genç adamın ellerine yapışır. Kesik kesik kelimelerle "öleceğim galiba" der, "beni sakın unutma e mi?" Konsolos bey ağlamamak için dudaklarını ısırır, zoraki de olsa gülümsemeye çalışır. Eşinin saçlarını şefkatle okşar ve titrek bir sesle "hayır" diye fısıldar, "önümüzde uzun bir ömür ve mutlu yıllar var..." Lâkin buna kendi de inanmaz. Çünkü hanımı nicedir yemeden içmeden kesilmiş, göz göre göre eriyip gitmektedir. Düşünebiliyor musunuz bir zamanların şen şakrak Fatıma'sı ne çiçeklere bakmakta ne de şiirlerle ilgilenmektedir... Söylemesi zordur ama galiba o "verem"dir! Ölüm bu kolay mı? Gitmek... Gelmemek üzere gitmek... Fatıma'nın yeri ayrı Evet, geminin en seçkin yolcuları arasındadırlar. En güzel kamarada kalır, hizmetin âlâsını alırlar. Gelgelelim ayrılık acısı yüreklerine çöreklenir, içleri kan ağlar. Beyrut'a vardıklarında genç kadın hafiften açılır, belki güneş iyi gelir, belki rüzgar ferahlatır. Aylardan sonra ilk kez gülümser, ilk defa şakalaşır. Birlikte şehre inmeye kalkarlar. Şöyle başbaşa bir yemek yeseler, sahilde turlasalar... Suda taş kaydırsalar, martılara ekmek atsalar.. Heyhat! Genç kadının ansızın gözleri kayar, bakışları donar... Konsolos bey, kucağında kala kalan biricik hanımını gurbet elde, adını bilmediği bir tepeye defneder ve dönüp gelir aynı kamaranın kapısını açar. Fatıma birkaç saat evvel şu yatakta yatmıştır, şu yastığa baş koymuş, şu bardağı eline almıştır. Tokalar, terlikler, komodinde duran lavanta kolonyası... Neye baksa Fatıma'yı hatırlatır. Hasılı, hanımını mezara bıraktıktan sonra, dünya mezar olur ona. Yemez, içmez, gülmez, uyumaz. Kimseyle konuşmaz, denileni anlamaz. Bazen sarhoşlar gibi dolanır, bazen sabit noktalara mıhlanır kalır. Nasıl olursa olur bir gece hokka ve divitini önüne çeker. İçinde kopan fırtınaları kağıda döker... Unutulmaz bir şiir olur. Adına MAKBER derler. Makber bambaşka Abdülhak Hamid, tam dört kez evlenir. Dört eşi de vefat eder. Yeni eşleri için de şiirler yazar, onların da ayrılıklarına kalem oynatır. Fakat Fatıma Hanım'ın yeri ayrıdır. İlk ölen eş onunki değildir elbet. Fakat her eşi ölen de MAKBER gibisini yazamaz ki. Makber, vefa, sadakat, hasret ve dolu dolu ıstırap kokar. Belki de aşk denilen şey budur. Kim bilir? Her şairin, öne çıkan bir eseri olur, "şair-i azam"ın adı anıldığın akla "makber" (mezar) gelir. Hem, biliyor musunuz, sanatçı Hamiyet Yüceses'in okuduğu "her yer karanlık pür nur o mevki" diye başlayan şarkının sözleri ile Abdülhak Hamid'in şiirindeki mısralar aynı değildir... Konak çocuğu, diplomat Şairimiz, İstanbul'da doğar. Babası da diplomattır, bu yüzden çok ülke görür, özel hocalardan eğitim alır. Dedesi hekimbaşı, olduğu için evlerinde entelektüel simalar eksik olmaz. Tahsilini Paris'te tamamlar, Londra ataşeliğine atanır. Bir ara Maliye ve Sadaret Kalemi'nde çalışır. Mütareke yıllarında Viyana'da yaşar, 1928'de İstanbul Mebusu yapılır. 1937'de ölür, kabri Zincirlikuyu'dadır. Abdülhak Hamid, Ebüzziya ve Recaizade ile iyi anlaşır. Hindistan ve İran'da bulunduğu için Hint ve Fars kültürüne aşinadır. Hem doğu ve hem de batı edebiyatına hakimdir. Kelimenin tam mânâsı ile İstanbul Efendisidir, zarafeti ile karşısındakine düğme ilikletir. Biz gidelim Necip Fazıl, gençlik yıllarında yazdığı şiirleri sadece Abdülhak Hamid'e gösterir, onun tenkidlerini ciddiye alır. Bu zarif insana karşı büyük bir hürmeti vardır. Bazen yanına gider, uzun uzun sohbet ederler. Necip Fazıl, yaşlı şairin tasavvufa olan meylini hissedince onu hocası Seyyid Abdülhakim Efendi ile tanıştırmak ister. Bir gün hocasına Hamid'den bahseder ve "ziyaretinize getirmek istiyorum" diye arzeder. Abdülhakim Efendi, "o, yaşça büyüktür" derler, "bizim ona gitmemiz daha münasip olur
.
Kelâmcıların gözdesi Ebü'l Hasen Eş'arî
3 Aralık 2003 01:00
Hicri 3 asır. Yer Basra.. Ebü'l Hasen ilme hevesli bir gençtir, gece gündüz ulemanın peşinde gezinir. Evet fakihlerden, muhaddislerden, müfessirlerden kıymetli şeyler öğrenir lâkin üvey babası Ebû Ali el-Cübbâî, Mûtezile fırkasının önde gelen isimlerinden biridir. Bu zeki ve meraklı genci avucuna alır ve halefi gibi yetiştirir. Ona öylesine güvenir ki birçok münazaraya "vekil" olarak gönderir. Dilerseniz kısaca Mutezile'yi de özetleyelim... Hani bazı nasipsizler kuyuya düşseler ıslanmadan çıkarlar ya bu fırkanın lideri Vasıl bin Atâ da Hasen-i Basri hazretlerinin derslerine katılır ama hisse alamadan çıkar. Cennet-cehennem, mümin-kâfir gibi mevzuları kendine göre yorumlar, hele Allahü teâlânın zatı ve sıfatları hakkında sığ aklına uyunca Hasen-i Basri hazretleri "I'tezile annâ Vasıl" (Vasıl bizden ayrıldı) buyururlar. Talebeleri sapıklıkta onu da aşar, kimi cine, şeytana inanmaz, kimileri de kaza ve kader hakkında ileri geri konuşmaya başlarlar. Zaten memlekette hava sıkıntılıdır. Hind ve Yunan felsefesine takılanlarla, mecusi adetlerinden arınamayanlar zihin bulandırıp durmaktadırlar. Ortalıkta adam kıtlığı da yoktur ama Mürcie, Kaderiyye, İbahiye mensupları meydanı boş bulurlar. Ebul Hasen, Mutezile'yi savunmakla kalmaz, milleti de peşine takar. Belki bin kez kürsüye çıkar, sayılamayacak kadar münazara yapar. Geceli gündüzlü çalışıp yerinden kalkmayan kitaplar yazar. Davetin böylesi... Aradan uzuuun yıllar geçer ve yaşı gelir, dayanır kırka... Ebül Hasen, bir ramazan gecesi rüyasında yüzü suyu hürmetine kâinatın yaratıldığı Server-i âlemi görür, Efendimiz ona "Benden nakledilen yola yardım eyle" buyururlar. Ebü'l Hasen "başüstüne" der ama neyi yapacağını, nasıl yapacağını anlayamaz. Çok geçmez, Efendimiz yine rüyasında görünür "sana emrettiğim vazife ne oldu" diye sorarlar. Bunun üzerine kelâm ilmini bırakıp, tefsir ve hadis üzerinde çalışmaya başlar. Ancak Efendimiz bir kez daha rüyalarına girer ve "ben senden sünnetime yardımcı olmanı istemiştim" buyururlar ki açıkça Mutezileyi terketmesi işaret edilir. Halbuki bu işe tam 30 yılını vermiş ve iyi kötü bir yerlere gelmiştir. Emekleri gözünde bile değildir, lâkin bu adamların nasıl güçlü, ne denli saldırgan olduklarını iyi bilir. Efendimiz "endişelenme, meded-i ilahi yanındadır" buyurunca yüreğine sular serpilir ve o saat işe başlar. Münâzara ustası Ebü'l Hasen silbaştan kelâm ilmine yoğunlaşır, şefaat, keramet, miraç, rüyet gibi mevzuları derinlemesine tarar. Allah'ın yardımı ile bulanık ne varsa aydınlanır, perdeler peş peşe aralanırlar. Hemen o cuma kürsüye çıkar, cemaate hisli bir konuşma yapar. Mutezile'nin nerelerde tökezlediğini bir bir anlatır, tek tek delillerini sunar. Basralılar hep birlikte iman tazeler, ehli sünnet şemsiyesi altında yeni bir hayata başlarlar. Evet sıradan biri için " tövbe ettim, vazgeçtim" demek kolaydır ama onun gibi bir âlimi kendi haline bırakmazlar. Zira o yıllarda yörede Mutezilenin korkunç bir ağırlığı vardır. Valilik, kadılık ellerindedir, askerler iki dudaklarının arasına bakar. Ancak Ebül Hasen'in ani dönüşü ile büyük bir itibar kaybı yaşarlar, sınıf iktidarı sallanmaya başlar. Yapacakları iki şey vardır ya onu susturmalı, ya da onu susturmalıdırlar. İlk anda bir kiralık katil bulma fikri ağır basar, lâkin halkın tepkisini almaktan korkarlar. Bu yüzden işi gücü bırakır, İmam-ı Eşari'yi yenecek bir âlim ararlar. Ancak bu kolay olmaz, zira İmam onları onlardan iyi tanır ve rakibi konuya giremeden cevabını önüne koyar. Adamlar kendi sözleri ile vurulunca şaşırıp kalırlar. Devletlüler bakar olacak gibi değil, karşısına hocası ve üvey babası Ebû Ali Cübbâî'nin başkanlık ettiği bir heyet çıkarırlar. Ebü'l Hasen o güne kadar babasının yanında söz söylemiş değildir, ancak bu kez babasının söyleyecek sözü kalmaz. Allah'ın yardımı ile hepsini yener ve tartışmaya "net" bir nokta koyar. Babası öyle çaresiz kalır ki, alelacele meclisten çıkar. Basralılar o günü "alayını böcek gibi küçülttü ve serçe parmağı ile ezdi" diye anlatırlar. Alimler hadlerini bilir ama devlet erkanı yenilgiye doyamaz. Bir sonraki hafta, aynı yerde, aynı saatte buluşmak üzere söz alırlar. Ebü'l Hasen söylenilen saatte, belirlenen yerde olur ama karşısına kimse çıkmaz. İşte o günden sonra Bağdat-Basra ekseninde Ehli sünnet rüzgârları esmeye başlar. Kıtaları aydınlatır İmam-ı Eşari konu "inanç" olunca "münakaşa başlatan taraf" olmaktan "ısrarla" kaçar, sadece "müdafaa" yapar. Karşısına çıkanlara müşfik davranır, onları rezil rüsva edecek donanıma haiz olmasına rağmen asla aşağılamaz. Kimsenin kalbini kırmaz, sabırla insan kazanmaya bakar. Nitekim hasımlarının çoğu Ehl-i sünnetin müdafii olurlar. Resulullah Efendimizin müjdelediği yardım sayesinde ehli sünnet itikadı Irak'a yayılır, Suriye ve Filistin'i de sarar. Selçuklu eliyle Horasan'ı, Eyyubilerle Mısır'ı aydınlatmaya başlar. Nasıl ki İmam-ı Âzam Hazretleri fıkh bilgilerini topladı, kollara ayırıp, usûllerini koyduysa, Ebü'l Hasen de kelâm ilminde onu yapar. Mükemmel talebeler yetiştirir, İmam-ı Muhammed Şeybânî, Ebû Bekr-i Cürcânî, Ebû Nasır-ı İyad ve Ebû Mensûr-i Mâtüridî gibi âlimler birer kandil olurlar. Ehl-i sünnetin itikadda "tek" mezhebi vardır ve bütün kelâm âlimleri "aynı" imanı anlatırlar. Resulullah Efendimizin bildirdiklerinden "kıl kadar" ayrılmazlar. "Peki, Eşari ve Matüridî arasındaki fark ne" diye sorarsanız, sadece "münazara usûlleri değişiktir" o kadar
On parmağında on marifet Leonardo Da Vinci
4 Aralık 2003 01:00
Leonardo, Floransa yakınlarındaki "Vinci" kasabasında dünyaya (1452) gelir. Babası anlı şanlı bir noter, annesi köylü kızının tekidir. Bu ikisinin arasında nikah olmadığı için Leonardo sahipsiz kalır, ne özel bir eğitim alır, ne okula gidebilir. Lâkin o müthiş bir gözlemcidir, kendini yetiştirmesini bilir. Hani "on parmağında on marifet" derler ya Leonardo öyle biridir. Pergel kullanmadan kusursuz çemberler çizebilir, dahası sağ eliyle resim yaparken sol eliyle yazı yazabilir. Leonardo usta ne hikmetse yazıları soldan sağa doğru yazar belki de bu küçük hileyle cahil papazların baskısını hafifletir. Ancak defterleri bir ayna karşısında açıkça okunabilir. Diyeceksiniz ki onun defterlerinde neler vardır? Neler yoktur ki, 5 bin sayfayı bulan notlarında matematikten girer, fizikten çıkar. Astronomi, anatomi, botanik, zooloji üzerine duyulmadık şeyler yazar, akla hayale gelmedik tasarımlar karalar. Portre kolay, bakış imkansız Leonardo'nun planları lafta kalmaz, toplar döker, mermiler yapar, kanallar açar, bataklıklar kurutur hatta Floransa'ya gemileri yanaştırmak için Arno nehrinin yatağını değiştirmeye kalkar. Asla boş duramaz çalışma odasına "Nulla dies sine linea" (tek gününü boş geçirme) yazar. Leonardo iyi bir binici, iyi bir yüzücü ve mükemmel bir avcıdır. Müzikle arası yoktur ama Milano Valisi Sfortza onu ite kaka saray sanatçısı yapar. Leonardo merakı ve birikimi olmadığı halde şaşılacak şiirler söyler, besteler yapar. Bunları bizzat kendi buluşu olan bir müzik aleti ile (ut gibi bir şeydir) seslendirir, opera sanatçılarına fark atar. Ressam Leonardo renklere fena takar, kendi imal ettiği boyalarla değişik tonlar arar. Resim sanatına "perspektif" ve "altın oranlar" kuralını kazandırır, renkleri ufka doğru donuklaştırıp matlaştırarak uzaklık duygusunu yakalar. Ona göre insan çizmek kolay ama bakış çizmek imkansızdır. Zira bir insan aynı anda endişeli, erdemli, korkulu, ümitli olabilir. Elbette onun en ünlü tablosu "Mona Lisa"dır. Bu kızcağız otuzunda gibi görünse de henüz 16 yaşında filandır. Kaşları neden yok, onu bilmiyoruz (belki saçı da yok, peruk kullanıyor) ancak ifadesiz gülüşüne bakılırsa yüz felci geçirmiş gibi bir hali vardır. Bazı kalbi karalar "aslında o kadın filan değil Leonardo'nun erkek arkadaşı" diye mide bulandırsalar da onun Floransalı Marchese Francesco di Bartolomeo di Zanobi del Gioconda'nın (isme bak saat ayarla) karısı Madonna Liza olduğunu herkes bilir. Eğer usta gördüğünü çizdiyse ya kadının eli kemiksizdir, ya da bileğine iyi huylu bir tümör yerleşmiştir. Tanıyanlar resimdeki kadını Ekaterina'ya da (Leonardo'nun annesi) benzetirler. Zira gariban Ekaterina çok eziyet çeker ve ağlanacak haline güler. Leonardo, hayatının son yıllarında serserice dolaşmaya başlar. Ülke ülke, şehir şehir gezerken Paris'e gelir ve Kral François'ın hediye ettiği kuleli bir köşke yerleşir. Mona Lisa'yı da burada bitirir ve işte tablo bu yüzden L'ouvre Müzesi'nde sergilenmektedir. Leonardo eserleri üzerinde yıllarca ve sabırla çalışır. Bunlardan, Duka Sfortza'ya ait "Atlı Heykel" Milano'ya giren Fransızlar tarafından parçalanır. Talebeleri perişan olurlar ama o hiçbir şey yokmuş gibi yoklama yapar, dersine bakar. İyi bir gözlemcidir... Leonardo suyun borularla iletilmesi üzerine çok çalışır ve şato koruma sistemleri üzerine çok kafa yorar. Gidonuyla, zinciriyle kusursuz bir koşma arabası (bisiklet) tasarlar. Optik üzerinde derinleşir ve kontakt lens fikrini ortaya atar. İyi bir gözlemci olduğunu söylemiştik kuşların kanat ve kaslarını inceledikten sonra uçmaktan ümidini keser. Ancak Helikopter ve paraşüt üzerine çalışmalar yapar. Onun yaptığı paraşüt "tahliye deliği olmadığı için" yan yatar, canını sıkar. Leonardo kabzalı oklar, havai fişekler ve makas yapar, çarklı vapurlar, denizaltılar, dalgıç takımları, yaylı motorlar, atsız arabalar, zırhlı araçlar tasarlar. Medicilerin (yörede hüküm süren bir aile) sarayından çaldığı idam mahkumlarının cesedleri üzerinde kadavra çalışmalarında bulunur. Ceninin şeklini ve pozisyonunun resimlerle anlatır. Ay'ın yüzündeki engebeleri görür, Jüpiter'in uydularını ve samanyolunu bulur. Eş zamanlı salınım ve ilk hız üzerine kurallar koyar, ışığın gözden yayılmadığını cisimlerin ışığı olduğunu ispatlar. Fiziki kaideleri formulüze eder, fen ilimlerine matematiği sokar. "Bilginin anası deneydir. Deneyden doğmayan fen, yanılmalarla doludur. Hiçbir araştırma, matematik ispattan geçmedikten sonra, ilim adını alamaz" diyen Leonardo, Bacon'dan aşağı yukarı yüzyıl önce, ilmi metodun kurallarını koyar. Devrin padişahı 2. Bayezid, Leonardo'yu dikkatle izlemekte ve takdir etmektedir. Ona her türlü imkanı açarak Haliç üzerinde bir köprü yapmasını arzular. Leonardo'nun Pera-Cibali arasında tasarladığı köprü 600 arşın boyunda olacaktır. Ünlü mimar çok heyecanlanır çizimleri çabucak hazırlar, gece gündüz çalışıp hesaplarını yapar, ancak Papa'dan baskı görünce geri adım atar. Zira o devirde bir Hıristiyan, İslâm beldesine çivi bile çakamaz. Dar kafalılar dünyamızı bir pırlantadan mahrum bırakırlar.
.
İpten dönen Rus yazar Dostoyevsky
8 Aralık 2003 01:00
Zincirler şakır şakır çözülür, paslı kapı gıcırtıyla açılır. İçeriye keskin bir ışık sızar, mahkumlar kamaşan gözlerini oğuşturup geleni seçmeye çalışırlar. Önce bir çift çizme belirir sonra, meşin kırbaç şaklar. Bet sesli gardiyan adeta gırtlağını yırtar: "İdam mahkumları hazır olsunlar!" Koridorda yankılanan ses yeteri kadar ürkütücüdür ama mahpuslar ciddiye almazlar. Sadece meraklı bir ihtiyar kemikleşmiş parmaklarıyla soğuk parmaklıkları kavrar, kimler eksilecek gibilerden bakar o kadar. Gardiyan kimsenin kıpırdamadığını görünce çileden çıkar "Sen Feodor Mikhalioviç" diye haykırır, "bugün infaz olunacağını bilmiyor musun?" -Biliyorum. -Niye kıpırdamıyorsun peki? -Ne bileyim uykum var. -İyi ya, uzunca bir uyku seni bekliyor. Feodor Mikhalioviç (bizim bildiğimiz adıyla Dostoyevsky) "Hürriyet" diye mırıldanır, "hürriyet yaşamakla yaşamamak arasında fark görmeyenlerin hakkı olmalı. Zindanda yaşamaya yaşamak denilemeyeceğine göre bir de ölüme bakmalı." -Çok cesursun! -Olmasam ne değişir ki? -Hayret, eskiden mahkumlar benden korkarlardı. Yaşlanıyor muyum ne? -Ya da devir değişti, etrafına baksana.. -Filozof gibi konuşup kafamı bulandırma. Sana "haydi" denildi. Çabuk ol sallanma! Gardiyanlar idamlıkları derler, toplar avluya çıkarırlar. Adet yerini bulsun diye son arzularını sorar ama hiçbirini dikkate almazlar. Eller bağlanır, gözler kapatılır, tam cellatlar maskelerini giyip baltalarını ellerine almışlardır ki bir subay yıldırım hızıyla avluya dalar. "Duruun" diye bağırır, "Çar hazretleri mahkumları serbest bıraktılar!" Bakın şu işe ki ölüme aldırmayan mahkûmlardan çıldıranlar olur, bazılarının yüreciği sevinci kal- dıramaz. Hiç yoktan telef olurlar. Acıların çocuğu... Dostoyevsky, Moskova'da doğar. (1821) Babası ünlü bir doktordur, belki bu sebepten oğluna zaman ayıramaz. Çocukcağız 15-16 yaşına kadar yuvarlanır gider ama annesini kaybedince yalnızları oynar. Babası onu St. Petersburg'da Askeri Mühendislik Okulu'na yazdırır ve olmayan ilişkileri iyice kopar. Belki bu yüzden sürekli kendini dinler, insan arasına karışmaz. Çok okur, çok yazar ama eğlencelere katılmaz. Doktor bey oğlunu unutmuş olamaz ama üç beş kapik olsun harçlık yollamaz. Bir gün canına tak eder, babasına "hakaretamiz" bir mektup yazar. Cevap beklerken, babasının ölüm haberini alır ve hayatı boyunca bu pişmanlıkla yaşar. Öyle ki sara krizlerine tutulacak kadar... Avukatlığa kalkınca... Dostoyevski okuldan mezun olur ve üsteğmen rütbesi ile kışlaya atanır. Ancak sivil elbise alacak parası bile olmaz. Subaylıkta aradığını bulamayınca kalemi ile dertleşmeye başlar. Birileri onu keşfeder, elinden tutarlar. 1846'da ilk romanı (İnsancıklar) çıkar ve büyük sükse yapar. Artık onun da menejerleri vardır, önemli kişilerle tanışır, ışıklı salonlarda nutuklar atar. Ama ne yazık ki İnsancıklar'ı takip eden romanları fazla prim yapmaz. Bilirsiniz bazı insanlar kendi başlarını ağrıtacak sözlerden kaçar ama birilerini gaza getirmekten hoşlanırlar. Aykırı fikirli Dostoyevsky tam onlara göredir, bu şaşkını kolayca doldurup piyasaya salarlar. Dostoyevsky, ilericilere (liberaller) katılır, kural dışı ve gözü kara yazılar yazar. Ancak bütün ihtiyar yöneticiler gibi Çar da gençlerin siyaset konuşmasından hoşlanmaz. Alayını derler toparlar, içeri tıkar. Dostoyevsky, Omsk hapishanesinde, konuşacak tek adam bulamaz, soğuğa, açlığa, hastalığa dayanır ama yalnızlığa katlanamaz. Zira asil bir aileden geldiği için sıradan mahkumların arasına katılamaz. Okul arkadaşları onu önce Semipalitinsk'e yollar, sonra Çar'a gider, gelir cezasını kaldırtırlar. St. Petersburg'a dönen Dostoyevsky, bir yandan kitap yazar, bir yandan dergiler yayınlar. Sibirya yıllarında Maria Dimitrievna adlı bir dulla evlenir ama mutlu olamaz. Bir ara Polino Suslova adında bir kadınla yaşar ama huzuru evde değil yeşil çuhalı masalarda arar. Uçan kuşa borç yapınca yayınevleri ile "çılgınca" anlaşmalar yapar. Gece gündüz müsfedde karalar, "Suç ve Ceza" ve "Kumarbaz" gibi eserleri yazar. Cebi üç kuruş para görünce sekreteri Anna Grigorievna ile evlenir ve Rusya'dan kaçar. Cenova ve Vevey'de Budala'yı; Dresden'de Ebedi Koca ve Ecinniler'i yazar. Sonra Karamazov Kardeşler'i bastırır. Evet, şöhreti dünyayı tutar, lakin bu işten dünyalık kazanamaz..
.
Harlem'in küçük serserisi Malcolm Little
9 Aralık 2003 01:00
Yıl: 1929... Yer: Amerika... Nebraska'ya bağlı Omaha kenti sıkıntılı günler yaşar. Kafalarına kukuletalar geçirmiş hayalet kılıklı ırkçılar (klu klux klan) ellerini kollarını sallayarak zencilerin evlerini basar, onları polisin gözü önünde tartaklarlar. Nitekim bir gece yarısı gariban 'Little'ların da evini kuşatır, camlarını çerçevelerini kırarlar. Çocuklar yataklarından fırlayıp titreşirken içeri neftli bezler, alevli çıralar atarlar. Baba Earl, dışarı çıkıp çıkmamakta mütereddittir. Öyle ya, kapıda görünür görünmez üzerlerine mermiler yağabilir. Ama bu dumana ne kadar dayanabilirler ki? Alevler yükselip duvarlar çatırdayınca kendini siper ederek kapıyı açar. Bir kadın ve biri bebek 8 çikolata renkli çocuk (Malcolm henüz 4 yaşındadır) dışarı çıkar. Ev göz göre göre yanar, itfaiye sadece seyrine bakar. Little ailesi ister istemez bir başka semte taşınır, baba Earl kırık dökük bir dükkan açar. Lâkin onu yine bulur, bayıltasıya hırpalar ve raylara uzatırlar. Zavallı adam üzerinden tramvay geçince öyle bir hale gelir ki, onu karısı bile tanıyamaz. Ms Little bu ülkede siyahla evlenmenin "bedeli" olduğunu iyi anlar. Anlar ama ne fayda... Zulüm, baskı, açlık... Sigortadan gelen para Bay Earl'ın cenaze masraflarını bile karşılayamaz. Ms Little ne iş bulursa yapar, taş siler, sebze çapalar, temizlik işlerine koşar. Ama onun siyahi çocukları olduğunu anlayanlar anında değişir, vebalı muamelesi yaparlar. Kovmaktan beter eder, parasına emeğine el koyarlar. Gariban aile üç beş sente bile muhtaç olur, gün gelir hindiba ağacı yapraklarını kaynatıp karınlarını doyururlar. Bir ara Ms Little siyah bir adamla evlenmeye kalkar; ancak adam sekiz çocuğu görünce sırra kadem basar. Zavallı kadıncağız bu olaydan sonra çöküntüye uğrar, daldan dala geçip kendi kendine konuşmaya başlar. ABD Aile Kurumu yetkilileri Ms. Little'ın çocuklarına bakamayacağını anlar, aileyi dağıtma kararı alırlar. Diğer kardeşleri devlet yurtlarına yollar, Malcolm'u (belki de derisinin rengi nispeten açık olduğu için) orta halli bir ailenin yanına bırakırlar. O yıllarda bütün Amerikan kahramanları, Teksaslar, Tommiksler, Zagorlar beyazdırlar. Zenciler masallarda bile kölelik yaparlar. Otellerde konaklayamaz, lokantalara sokulamaz, cafelerde oturamazlar. Tiyatro ve sinema kapılarında iri kırmızı harflerle "zenciler ve köpekler giremez" yazar. Minik Malcolm için tek yol kalır: "Beyazlamak!" Bu yüzden çok süt içer, tıkanasıya makarna yer ama çikolatayı ağzına sokmaz. Yüzünü diş macunu ile yıkar ve derisini kazırcasına banyo yapar. Avuçlarının içine, tabanının altına ve pembe diline bakılırsa, olacak gibidir, bir gün arınacağından emindir... Avukatın siyahı olur mu? Aradan yıllar geçer, Malcolm zeki ama isyankâr bir talebe olur. Kendini kimseye ezdirmez, icabında öğretmenlerine bile posta koyar. Eh hal böyle olunca hem okuldan kovulur, hem de evinden olur. İster istemez sokakla tanışır, çalar, çarpar, kavga çıkarır ve soluğu ıslahevinde alır. Islahevi yetkilileri ona bir şans daha tanırlar, Malcolm kendisine güvenenlerin yüzünü kara çıkarmaz. Çalışkanlığı ile akranlarına fark atar, onu sınıf başkanı yaparlar. Malcolm sınıfının tek siyah öğrencisidir. Bir gün baş başa kaldıklarında öğretmeni sorar: "Sahi Malcolm, ne olmak istersin?" Çocukcağız bunu hiç düşünmemiştir, laf olsun diye "Avukat" der. Kadıncağız "gerçekçi olmalısın Malcolm" diye ikaz eder, "sen bir zencisin. Niçin marangoz olmayı filan düşünmüyorsun?" Bu yerinde bir nasihattir, lâkin Malcolm'u derinden yaralar. Garip zencimiz ıslahevinden kurtulunca Boston'a (ablasının yanına) gider. Evet o mütevazı işlere de razıdır ama patronların yanına yaklaşamaz. O devirde işi rast giden bir zenci garsonluk yapar, hele demiryolu işçisi ya da otobüs biletçisi olabilenler iyiden iyiye şanslıdırlar. Malcolm ışıklı müzikhollere takılır, ünlülerin ayakkabılarını boyar. Onlar gibi topukları mahmuzlu çizmeler, renkli pantolanlar, uzunca ceketler giyer, saçlarını ütületip "maça" yapar. Bu arada ırkçılar gemi azıya alır, habire zenci kırarlar. Dört kardeşinin de ölüm haberini alan Malcolm şirazeden çıkar. Gider Harlem'e sığınır ve intikam peşinde koşar. Ardı sıra "pis zenci" diye fısıldayanların yakalarına yapışır, altıpatlarının namlusunu ağızlarına sokar. Önceleri kinini dindirmekiçin yol kesip, gasp yapsa da zamanla "kadrolu eşkıya" olur. Harlem'in zencileri gettoya sıkışmış akbabalar gibidirler ve üç kuruş için birbirlerini kırarlar. Ayakta kalmak isteyen güçlü ve acımasız olmalıdır, hoş o da onu yapar, oyunu kuralına göre oynar
.
Zenci lider Malcolm X
10 Aralık 2003 01:00
Alman-İngiliz rekabetinin savaşa dönüştüğü ve alevlerin Avrupa'dan, Pasifik'e sıçradığı yıllar... İkinci Cihan Harbinin uzayacağı anlaşılınca, her genç gibi Malcolm'u da orduya çağırırlar. Delikanlı, askere gitmemek için her yolu dener. Hasta ve sakat rolü yapar, acaip acaip ilaçlar yutar ama bu hileleri subaylara yutturamaz. Görüşmeye çağrıldığında en uçuk elbisesini giyer, saçlarını kırmızıya boyar. Sıraya filan bakmadan; milletin önüne geçer ve bankodaki çavuşa "hey seen! Hadi koçum bitir şu işi, gel beni general yap" gibilerinden saçmalar(!) Onu aralarında psikologların da bulunduğu heyetin karşısına çıkarırlar. Malcolm omuzu en kalabalık subayı seçip kulağına eğilir ve "bak babalık" der, "boşver bu Pasifik dümenlerini sen en iyisi beni Güney'e yolla. Bir an önce zencileri örgütleyip, beyazları temizlemem lâzım. Vaktiniz azaldı, hepinizin gırtlağını sıkmazsam namerdim!.." Adamlar ne düşünür bilmiyoruz ama onu kapıdan içeri sokmazlar. Askerlikten yırtar ama... Malcolm her ucuz serseri gibi kendini sokakların kralı sanır. Sivilleri gözünden tanıyacak kadar uyanık geçinse de polis onun attığı her adımdan haberdardır. Zira barmenler, garsonlar ve çalıntı malları paraya çeviren ölü gömücüler federallerin adamıdır. Kapkaç yapmak, kadın pazarlamak, uyuşturucu satmak... Evet "Sam amca" bütün bunlara katlanabilir ama bir zencinin, itibarlı bir beyazın kızıyla (Ms. Sophia) arkadaşlık etmesini kaldıramaz. Kızın babası şikayet dilekçesini verdiği gün Malcolm'u takibe alır ve arakladığı saati satarken yakalarlar. Doğru dürüst "anan kim, baban neci" demeden 10 yıl ceza verip, içeri tıkarlar. Malcolm'un nasıl hırçın ve saldırgan olduğunu, ayyaşların, kumarbazların arasında yetişip, gaspa, hırsızlığa bulaştığını anlatmıştık. Hapishaneye düşünce uslanacak yerde, hepten şirazeden çıkar, içerinin uyuşturucu trafiğine el koyar. Gardiyanları bile yıldırır, nasihate kalkışan papazlara söver, sayar... İslâmla tanışınca... Bir gün ziyarete gelen kardeşi Reginald ona Eljiah isimli siyah liderden bahseder ki bu adam kendini peygamber sanan sapığın tekidir. İslamiyet'le tek ilgisi Müslüman olduğunu söylüyor olmasıdır o kadar. Elijah, hilali kullanan bir ırkçıdır, "şeytanın beyaz adam kılığına girdiğini" söyleyerek zencileri etrafına toplar. Malcolm, belki başlangıçta sırf beyazlara inat Müslüman olur ama bu yolda aradığını bulur. Uyuşturucuyu, kavgayı bırakır, kitaplarla tanışır. Abdest alır, namaz kılar ve münazaralara katılmaya başlar. İçeride koca koca yıllarını harcayan ve çok değişen Malcolm, hürriyetine kavuşur kavuşmaz Müslümanların yanına koşar. Onların birbirlerine "kardeşim", "bacım" diye hitabetmelerine bayılır. Bir fırsatını bulup Elijah Poole ile görüşür ve ona bağlanır. Artık gece gündüz lideri için çalışır. Afrika'da iken ailesinin taşıdığı soyadını bilmediği için kendine "X" gibi bir soyadı yakıştırır. Hem sömürü ve zulüm çarkına "çarpı" çeker, hem de isyanını haykırır. Salonları çınlatan adam! Sohbetler, toplantılar, konferanslar derken örgüt içinde ciddi görevler alır ve aynı teşkilattan bir hanımla evlenip inandığı gibi yaşamaya başlar. "Sokaklarda kavga eden, volta atan, uyuşturucu kullanan birçok erkek ve kız kardeşimiz varken, bu sıralarda boş kalmamalı" der, "sen kim olduğunu bilmiyorsun. Zira beyaz şeytan, seni senden gizledi. Sen, zengin krallıkların, el değmemiş uygarlıkların parçasısın ama adını bilmiyorsun, dilini konuşamıyorsun. Beyaz şeytan ve uşakları, seni yurdundan çaldı, adını sildi, ırzına geçti, kirletti, katletti..." Malcolm X, özellikle kiliseler dağılırken siyahları çevirir ve özenle hazırladığı broşürleri ellerine tutuşturur. "Kardeşlerim" der, "Beyazlar bizi niçin Hristiyanlığa çağırıyorlar? Çizmeleriyle ensemize basabilmek, terimizi ve kanımızı emebilmek için... Köle tacirleri seni ülkenden koparıp, sömürürlerken papazlar 'dert çekmenin erdem olduğunu' anlatıyorlar. Peki yeryüzünün nimetlerinden kim yararlanıyor: "Beyazlar!" Malcolm X artık efendiden bir adamdır, lâkin mevzu "ırk ayırımı" olduğunda "ya beyazlara yaptıklarını ödeteceğim, ya da öleceğim" diyecek kadar gözü karadır. Surdaki delikler 1955'te 14 yaşında bir çocuk olan Emmet Till, beyaz bir kadına "güle güle bebek" diye laf attığı için feci bir şekilde öldürülünce zenciler ayağa kalkar. Yine o günlerde belediye otobüsünde oturan yaşlı bir siyah, beyazlara yerini vermeyince arabadan indirilir ve ortalık çok gerilir. Malcolm bütün zencileri boykota çağırır. Otobüs idaresi ciddi zararlar eder ve uygulama yumuşar. Derken Afrika kökenli James Meredith, Mississipi Üniversitesine tayinini ister, beyazlar buna kesinlikle izin vermezler. Dönemin Başkanı John F. Kennedy olaya el koyar. Bu iyi bir jesttir ama milyonlarca siyah çocuk ilkokullara bile sokulmazken yaraya pansuman olamaz.
El-hac Mâlik el-Şahbaz
11 Aralık 2003 01:00
Malcolm X, "Bizden niye nefret ediyorsunuz?" diye soran bir beyaz muhabire, "Bizi yüzyıllar önce buraya getiren, tarihimizden, kültürümüzden, dilimizden ayıran, hayvan gibi alıp satan beyaz adamdan nefret edip etmediğimi nasıl sorabilirsin? Bu bir tecavüzcünün iğfal ettiği kızcağıza "benden niye nefret ediyorsun" diye sorması gibi bir şeydir. Artık siyah adama söyleyecek sözünüz kalmadı. Sizin süreniz doldu, geminiz kalktı. Beyaz şeytanı çalkantılı denizlerde, sert rüzgarlar bekliyor. Zalimler devrilmeye mahkûmdurlar, beyinleri yıkanmış 'Tom amca'lar da birlikte helak olacaklar!.." Malcolm X, bu kadar sert konuşmasına rağmen göstere göstere "kansız devrim" ibaresinin altını çizer. Aslında istedikleri çok şey de yoktur. Dertleri okumak, mevki sahibi olmak, yemek salonlarına, tiyatrolara, parklara ve... Ve bir de beyazların girdiği tuvaletlere girebilmektir, o kadar. Sen yoluna ben yoluma Malcolm X, müthiş bir hatiptir. Elijah'ın teşkilatına bir anda onbinlerce taraftar toplar. Artık televizyon programlarına katılır, siyah Müslümanlar adına ülke gündemini meşgul etmeye başlar. Elijah, Malcolm'un daha da meşhur olmasını ister, zira o ünlendikçe bağlıları artar... Malcolm insan üstü bir gayretle çalışadursun, toz kondurmadığı liderinin adı sekreterleriyle çıkar. İş dedikodu sahifelerine kadar düşünce Malcolm dayanamaz, Elijah'a bunların doğru olup olmadığını sorar. Elijah yaptıklarını saklamayacak kadar pişkindir. Malcolm ölümüne bağlandığı liderinin zaaflarını öğrenince fena yıkılır. Artık onun söylediklerini de sorgulamaya başlar ve birçok tenâkuz yakalar. Evet, Malcolm da diğer hatipler gibi bazen ölçüyü kaçırır "Beyaz adam seni Kore'ye, Almanya'ya, Pasifik'e yolladı itiraz etmedin. Sizler, kanınızı beyaz adam emredince dökersiniz. Beyaz adam, "havla" der, havlarsınız, "ısır" der, ısırırsınız. Bizim dinimiz nazik, barışçı, kanunlara saygılı olmayı emreder. Herkese saygı göster, fakat biri kalkıp da seni ezmeye çalışırsa... Onu mezara yolla!" şeklinde sert konuşmalar yapar. Hükümet özellikle "dış güvenlik" konularında konuşanlardan hoşlanmaz, çemberi daraltınca Elijah onu satar. "Malcolm da kim, öyle birini tanımıyorum" demeye başlar. Bana bir beyaz gülümsedi Cemaat içinde soğuk rüzgarlar eser, Malcolm'un etrafındaki insanlar dağılırlar. Ancak genç bir boksör (Muhammed Ali) onu yalnız bırakmaz. Malcolm arkadaşını dinler, hac mevsiminde Haremeyn'e koşar. Mukaddes beldelerde gördüğü manzara karşısında şoke olur. Çünkü burada siyahlarla beyazlar kol kola, omuz omuzadırlar. Türkler, Hintlilerle lokma paylaşır, Ugandalıyla Boşnaklar aynı sofraya otururlar. Gelene geçene su, süt, hurma uzatır, bir şeyler ikram edebilmek için çırpınırlar. Ortalık National Geographic dergisi gibi rengarenktir ve müminler kardeşleri için yaşarlar. Malcolm o günlerde hanımına yazdığı mektupta, "İnanamayacaksın ama" der: "Tenleri beyazdan beyaz insanlarla aynı bardaktan su içtim, aynı tabaktan yemek yedim ve aynı çadır altında gölgelendim. Kimse cildimin rengiyle ilgilenmedi ve ben artık ırkçı değilim. Peygamberler diyarı olan Mükerrem Beldede 72 milletin mensubu var ve hepsi de insan incitmekten çok korkuyorlar. Beyazlar bana öylesine cana yakın davrandılar ki şaşkınlıktan dilim tutuldu, ilk kez hitabetim sekteye uğradı, uzun süre konuşamadım. ABD Hükümetinin kesinlikle İslâmı tanıması gerek. Çünkü güzel ülkemizi ırkçılık belâsından kurtarabilecek tek çare budur. Kafatasçıların Almanya'nın başına neler açtığını gördük, yöneticilerimiz bundan ders almalıdırlar. Saygılarımla El-Hacc Mâlik El- Şahbaz" Hakk'ı haykırınca... Hasılı, eskiden beyazlığı bir düşünce sistemi gibi gören Malcolm X, onun sadece cilt rengi olduğunu iyi anlar. Burada ismini de değiştirir. Artık imzalarını "El-hac Mâlik El-Şahbaz" adıyla atar... Mekke'den Amerika'ya dönünce bir basın toplantısı yapar, "ırkçılığın çıkar yol olmadığını, kuracağı cemaate beyazların da katılabileceğini" açıklar. Amerikan basınında ilk kez İslâmiyet hakkında müspet yazılar çıkar. Irkçılıktan başka sermayesi olmayanlar bunu elbette hoş karşılamazlar. Onunla hesabı olan herkes, uyuşturucu tacirleri, muhabbet tellalları ve CIA ajanları birlik olurlar. Elijah, fedailerini Malik'in üstüne salar ama genç mücahid tehditlere aldırmaz. Evi kundaklanır, arabasına çarparlar, koruması başkalarının adamı çıkar, otoyolda sıkıştırırlar ve ufak ufak namlular doğrulmaya başlar. Polis buna rağmen korumayı kaldırır ve konuşma yapacağı salonlarda silah taraması yapmaz. Nihayet beklenen olur, onu hakikatleri seslendirmek için çıktığı kürsüde kurşun yağmuruna tutar, hanımı ve dört çocuğunun gözleri önünde vururlar. (21 Şubat 1965) Bakın şu güzelliğe ki, ömrü beyazlara sövmekle geçen bir zenciye en çok beyazlar ağlar. Dünya Müslümanları şehidini unutmaz, Malik kardeşlerini dualarla anarlar..
Hasretin esiri şehzâde Cem Sultan
15 Aralık 2003 01:00
İstanbul feth edileli 6 yıl olmuştur ki Çiçek Hâtun çiçek gibi bir oğlan doğurur. Bu sevimli çocuk çabucak okur ve henüz 4 yaşında iken ezbere oturur. Öyle ya, Fâtih Sultan Mehmed gibi bir padişahın oğlu başka nasıl olur? Cem, 5 yaşına gelince, Kastamonu'ya yollanır ciddi bir tedrise alınır. O devir Kastamonu'su kelimenin tam manası ile ilim merkezidir. Her sokakta bir cami her, mahallede bir medrese vardır, ilme talip olanlar çok şey kazanır. Fâtih, büyük oğlu Mustafa'nın vefâtı üzerine Cem Sultan'ı Karaman eyâletine gönderir. Şehzademiz Konya yıllarında hem tahsilini tamamlar, hem de savaş sanatı üzerinde yetişir. Cem, çevik ve güçlü bir gençtir, attığını vurur, vurduğunu devirir. Çılgın gibi at sürer, değme pehlivanların bileğini büker. Belki de bu yüzden Karaman ahalisi onu çok sever. Kaldı ki o kuru bir cengaver değil, eşi zor bulunan bir yöneticidir. Harâbeye dönen Larende'yi şenlendirir, şehri hanlarla, saraylarla, bedestenlerle süsler, çarşıya, pazara renk getirir. Kahire, Hicaz, Konya Fatih sırlarını sakalının telinden saklayan bir sultandır. Nitekim ani bir kararla meçhul bir sefere (Mısır'a olduğu söylenir) çıkar, (1481) ancak ömrü yetmez. Asitane padişahsız kalacak değildir ya, yerine alel acele 2'nci Bâyezîd'ı getirirler. Ancak Cem Sultan, Uzun Hasan Seferi sırasında babasına vekâlet ettiğini belirterek, tahtın hakkı olduğunu iddiâ eder. Osmanlıda bunun net bir adı vardır: "Muhalefet!" Hoş, ahali Cem Sultan'ı padişah görmek ister, hatta bir ara Bursalılar topyekûn onun emrine girerler. Cem, gerginliği tırmandırmaz, kan dökülmesin diye memleketten uzaklaşır taaa Kâhire'lere gider. Sultan Kayıtbay onu merâsimle karşılar, ayaklarına halılar serer. Ancak o, Osmanlı'nın başını ağrıtacak temaslardan kaçınır, dünyevi arzulardan arınıp hac farizasını eda eder. Lâkin Karaman Beyliğini yeniden kurmak için yanıp tutuşan Kasım Bey adeta musallat olur ve şansını bir defa daha denemesini ister. Cem, saltanat meraklısı değildir ancak milleti cem edeceğine (birleştireceğine) ve Osmanlıya hız katacağına inanmaktadır. Hasılı Türk tarihinde sıkça şahid olduğumuz tatsız çatışmalar yaşanır ve çekilmek zorunda kalır. Zindanlaşan Rodos! Sultan İkinci Bâyezîd, Konya Ereğlisi'ne kadar gelir ve müzâkere ister. Cem Sultan'a Anadolu'nun birliği için Kudüs'te oturmasını teklif eder. Cem Sultan ise imparatorluk toprakları içinde bir bölgenin kendisine tahsisinde ısrar eder. Rumeli'de ayak basacağı bir bölge ararken Rodos'a uğrar ve "esaret" başlar. Şövalye Pierre d'Aubusson, Cem Sultan'ın eline istediği zaman Rodos'tan ayrılabileceğine dair bir senet vermesine rağmen sözünü unutur. Bâyezîd Han'dan, Cem Sultan'ın bakım masrafı olarak 45.000 duka altını koparır. Hıristiyan dünyası böylesine kıymetli bir rehineyi Anadolu'ya yakın bırakmaz, önce Nis'de, sonra Şambri ve Puy kalelerinde göz hapsine alırlar. Avrupalılar Cem Sultan'dan âzami derecede istifâdeye bakar. Fransa, Macaristan, Venedik, hattâ Memlük Sultanları bile Rodos şövalyelerinin peşinde koşar. Cem Sultan'ın Alman İmparatorunun eline düşmesi ihtimâli üzerine endişeye kapılan Fransa, onun Papa'nın himâyesine bırakır. Cem Sultan Vatikan'da tutulmaktan çok rahatsız olur, ağabeyine yolladığı mektuplarda "beni küffâr elinde bırakma" diye yalvarıp içli şiirler yazar: "Sen bister-i gülde yatasın şevk ile handan, / Ben kül döşenem külhan-ı mihnette sebeb ne?" (Sen gül döşenmiş yatakta neşeyle gülerek yatarken, ben zahmet ve eziyet içinde küle batayım, neden?) Sultan 2'nci Bayezid şiire şiirle karşılık verir: "Çün rüz-i ezel kısmet olunmuş bize devlet, / Takdire rıza vermeyesin böyle sebeb ne? / Haccacü'l-Haremeynüm deyüben da'va kılarsun, / Ya saltanat-i dünyeviye bunca taleb ne?.." Papalığın oyunları Vatikan'da tutulduğu günlerde Papa 8'inci İnnocent, Cem Sultan'ı çağırır. Şehzademiz, teşrifât memurunun bütün ısrarına rağmen kavuğunu çıkarmaz, diz çökmeye râzı olmaz. Papa onun salatanat hakkını bahane ederek Osmanlılar üzerine bir Haçlı seferi açmaya kalkar. Cem Sultan buna şiddetle karşı çıkar, değil Osmanlı pâdişahlığı, dünyâ emrine verilse, müslümanlara kılıç çekmeyeceğini açıklar. Papa dediklerini yaptıramayınca kendi lisaniyle sayıp sövmeye başlar. Cem Sultan fasih bir latince ile "ayıp olmuyor mu" diye sorunca koca adam yerin dibine batar. Cem Sultan mahkumiyet günlerinde sabahlara kadar el açar; "Yâ Rabbî! Eğer bu kâfirler beni bahâne edip İslâm üzerine yürümeye kalkarlarsa, canımı al!" diye yalvarır. Papa, Cem Sultan'ı kullanamayacağını anlayınca berberin eline zehirli bir ustura sıkıştırır. Bu soğuk alet cildine değer değmez Cem Sultan'ın gözleri kararır. Bir şubat sabahı şehâdet getire getire rûhunu teslim eder ki, henüz 35 yaşındadır. Haber İstanbul'a ulaşınca, görülmedik burukluk yaşanır. Mahalleler ölü evine döner, dükkanlar kapanır, kahveler boşalır. Lokmalar dökülür, aşlar kaynatılır, helvalar basılır. Sultan 2. Bayezid fukaraya ve gurabaya emsalsiz para dağıtır. Ülkenin dört bir yanında hatimler indirilir, gıyabi cenâze namazları kılınır. Cem Sultan'ın naaşı ancak 5 yıl sonra memlekete getirilir, ağabeyi Mustafa'nın yanıbaşında toprağa bırakılır.
Taşları konuşturan adam Mimar Sinan
16 Aralık 2003 01:00
Kayseri yöresi oldum olası taş ustaları ile bilinir. Hele Gesi, Bürüngüz ve Ağırnas'ta taş işlemek meslekten öte sevda gibidir. Zira civar ocaklardan çıkarılan taşlar peynir kadar yumuşaktır ve rahat işlenir. Ama beş on gün güneş gördü mü kemik gibi sertleşir. Hele üstünden mevsim geçince "taş" kesilir. Eh, elinizde böyle bir malzeme olduktan sonra aklınıza geleni yapabilir, evinizi raflarla, kemerlerle süsleyebilirsiniz. 1500'lü yıllar filandır. Gözlerinde ışıl ışıl zeka parlayan bir çocuk bıkıp, usanmadan kalfaları izler. Her gördüğünü kapar, aynı usulle minik kubbeler, minyatür köprüler yapar. Ondaki kaabiliyeti kim keşfeder bilemiyoruz, ama birileri sırtını sıvazlar, İstanbul'a yollarlar. Kimsin, kimdensin demez, en bilge müderrislerin önüne oturturlar. Kahramanımız tedrisatını tez tamamlar, ama yerinde duramaz. İçindeki çoşkunun seline kapılır, orduya katılır. Kâh Çaldıran'a yürür, kâh Mısır'a koşar. Tebriz'in, Bağdat'ın, Rodos'un, Belgrad'ın fethini yaşar. Onlarca ülke, yüzlerce belde gezer, gittiği her yerde kemerlerle kubbelere bakar. Kimine hayran olur, kiminin eksiğini bulur. Gemiler, silahlar, arabalar... Hasılı insan elinden çıkan ne varsa ona birşeyler fısıldar. Hepsinden hisse kapar, ince ince notlar tutar. Yayabaşından mimarbaşına Van kuşatmasının sürdüğü yıllar... Osmanlı ordusu göl cihetinde çaresiz kalınca komutanına çıkar, "isterseniz size tekneler çakabilirim" gibi ciddiye alınacak bir teklif yapar. Güngörmüş paşalar sakallarını sıvazlar, vezirler kavuklarını sallarlar. Bu inanılacak bir şey değildir ama, denemekte faide bulurlar. Esrarengiz asker kısa bir süre sonra gelip selâm verir ki, gölün üzerinde basit ve kaba sallar değil, sülün endamlı kalyonlar dalanmaktadırlar. Ardından Karabuğdan seferinde sahneye çıkar. Onlarca mimar Prut nehrinin kaypak zeminine bir köprü oturtamaz, orduyu sahradan çıkaramazlar. Kahramanımız münasip bir lisanla müsaade ister ve sadece 13 gün sonra "buyrun" diye fısıldar. Yaptığı köprü kelebekten zarif, örsten sağlamdır. İşte bu hizmet Kanuni'nin dikkatini çeker ve "sen" der, "bundan böyle reis-i mimaran-ı dergâh-ı âlisin!" Bizim anlayacağımız şekliyle "mimarbaşısın" yani. Haa söylemeyi unuttum bu askerin adı mı. Sinan'dır elbet. Koca Sinan! Sinan, 40 yaşından sonra mimarlığa başlar ama kendisine güvenenleri utandırmaz. O sadece tasarımla kalmaz imparatorluk sınırları içinde satılan malzemelerin standartlarını oturtur, kontrolunü yapar. Diğer devlet inşaatlarını da denetler ve hassa mimarlar ocağında geceli gündüzlü teknik-estetik tartışırlar. Yani o hem bayındırlık bakanıdır hem de fen işleri müdürlüğüne, zabıta amirliğine bakar. Sinan çok çalışır, memleketi camiler, medreseler, köprüler, imaretler, şifahaneler, hanlar, hamamlar, ambarlar, mutfaklar ve kervansaraylarla donatır. Enteresandır ama hiç bir eseri diğerine benzemez. Daima kalıpları kırar, sürekli kendini aşar. O kısacık mimarlık dönemine 477 eser sığdırır. Hıristiyan âleminin çok öğündüğü ve "benzeri yapılamaz" denilen Ayasofya'dan daha geniş ve yüksek bir kubbeyi Selimiye'ye oturtur. Üstelik daha zarif ve aydınlık bir mekân yakalar. İsler ve sesler Mimar Sinan'ın yaptığı camilerin kandillerinden çıkan isler asla tezyinatı batırmaz, havada belirli helezonlar çizerek kubbeye yükselir ve katran odacıklarında toplanırlar. Hattatlar bunlardan yapılan mürekkeplere bayılırlar. Zira müminleri aydınlatırken kararan katranın yazıya mânâ kattığına inanırlar. Hepsi bir yana büyük ustanın akustikte vardığı nokta günümüz mühendislerini bile hayran bırakır. Bakın, bunu denemenin kolay bir yolu var. Şehzadebaşı, Süleymaniye, Selimiye gibi bir Sinan camisine gidin, mihrapta hafifçe fısıldayın ya da tesbihinizi şıkırdatın. Ses katlana katlana artıp, taa kapı önüne ulaşmazsa gelin yanıma. Hele davudi sesli bir hocaefendinin kıraat buyurduğunu düşünebiliyor musunuz, işitmemenin imkânı mı var? "İyi de.." diyeceksiniz şimdi, "her sütuna bir cızırtılı bir kolon asıp, sesleri yankılandıra dalgalandıra birbirine karıştırmanın mantığı ne?" İnanın onu ben de anlayamadım. Anlayanlar bana da anlatsınlar
Çağını aşan usta Koca Sinan
17 Aralık 2003 01:00
Sinan, büyük bir mimar olmanın yanında bir "şehircilik dehası"dır, eserini bulunduğu muhite yakıştırır. Binanın oturacağı alanda uzun uzun çalışır, çevredeki mimari dokuyu dikkate alır. Sonra zemini araştırır, gerekirse kuyular açtırır, kazıklar çaktırır. Ona göre sağlam eser ille de kalın duvarlı, küçük camlı ve basık olmamalıdır. Usta dediğin hafif malzeme, geniş kubbe ve aydınlık mekânla da mukavemeti yakalamalıdır. Hani "insanı gam, taşı nem öldürür" derler ya mimarımız öncelikle rutubetle savaşır. Yapının sağına soluna kuyular kazdırır, suyu mahalle çeşmelerine bastırır. Hasılı rutubeti bir şekilde tahliye edip, zeminden uzaklaştırır. Dahası taş çürümesin diye temeli dehlizlerle donatır, kanallarda sertçe esintiler dolandırır. Yaz ve kış arasındaki ısı farklarını dikkate alır, bu yüzden esneyen ve nefes alan Horasan harcı kullanır. Mimar kaybolunca! Meşhur hikayedir, Sinan Süleymaniye'nin temelleri ile çok uğraşır ancak sıra duvarları yükseltmeye gelince ortadan kayboluverir. İki sene... Tamı tamına iki sene kaçaklar gibi dolanır. Zira padişahın gözüne gözükse "tiz camiyi bitiresin" diye ikaz olunacağının farkındadır. Kanuni artık ondan ümidini kesmiştir ki kapı çalınır, karşısında Mimar Sinan. Sultan öfkeyle sorar: "Neredesin bre?" Sinan, "Kızacağınızı biliyordum sultanım" der: "Ancak bu eseri alelacele bitirmek istemedim. Temellerin üzerinden iki yaz, iki kış geçti, taşlar yerine oturdu. Şimdi gönül rahatlığıyle işe başlayabilirim..." İşte tam o günlerde İran şahından bir torba mücevher gelmesin mi? Yanında iğneleyici bir not. "Ey Kanuni! Duydum ki bir cami yaptırmaya niyetlenmişsin, inşaat yarım kalmış. Şuncağızları nakde çevirip eseri tamamlayasın. Adını da Şah Camii koyasın" Kanuni bu mücevherleri gerçekten caminin yapımında kullanır. Nasıl mı? Önce havanda dövdürüp un ufak ettirir, sonra harca kattırır. 1950'li yıllarda Süleymaniye semtinin Haliç'e doğru kaydığı anlaşılır. Gerçi hareket milimler mertebesindedir ama yıllar sonra "yekûn" tutabilir ve tedbir almak için "çok geç" olabilir. Devrin Hükümeti konuyu ciddiye alır, Japonya'dan bir heyet çağırır. Bunların içinde dünyaca ünlü jeologlar, hidrologlar, inşaat mühendisleri bulunmaktadır. Adamlar kırk yere sondaj atar, uzun uzun etüdler yaparlar. Neticede caminin batı cihetine 18 adet payanda yapılmasına karar kılarlar. İlgili bakanlık caminin kurtarılması için hiçbir fedakârlıktan kaçmaz, kesenin ağzını açar. Uzmanlar ilk noktayı belirler ve kazarlar. Hayret! Orada zaten mükemmel bir payanda vardır. İkinci noktayı eşerler karşılarında yine bir payanda... Japonların tespit ettiği 18 noktada da "aranan şartlara haiz" payandalar çıkar. Hatta adamlar "şimdilik" gerek duymadıkları bir noktada da payanda bulurlar. Minare nasıl düzelir? Süleymaniye Külliyesinin son rötuşlarını yapıldığı günlerdir... Ufak bir çocuk, gölgesine girdiği minareye bakakalır. Eh o mesafeden minare her seyredenin üstüne abanır, duvarlarda sahte bir kavis yaylanır. Çocuk kendine göre ölçer biçer ve "bunlar eğri" diye söylenmeye başlar. Koca Sinan ufaklığı ciddiye alır. "Bak iyi ki ikaz ettin" der: "Hemen düzeltelim yıkılmasın." Sonra minarenin gövdesine bir halat bağlayıp çekmeye başlar, ta ki çocuk "şimdi oldu" deyinceye kadar. Mimar Sinan yardımlarından dolayı minik dostuna teşekkür eder, onu adam gibi uğurlar. Görüyorsunuz değil mi? Sinanımız kuru bir hesap adamı değil hâzâ insandır. Belki de onu böylesi çok eser yapmaya iten şey mahlukata beslediği şefkâttir. Kimbilir? Selimiye'nin sırları Edirne'ye girdiniz, nereden bakarsanız bakın karşınıza Selimiye çıkar. Şehre İstanbul yolundan sokulanlar, yanına yaklaşıncaya kadar camiyi iki minareli sanırlar. Selimiye o kadar zariftir ki bibloyu andırır, belki de bu sebeble olduğundan sevimli ve küçük görünür, gözü aldatır. Lâkin içine gireni azameti ile sarar, mühendisleri bile şaşırtır. Selimiye'nin "saç örgüsü" gibi birbirine dolanan minare merdivenleri akıllara ziyan bir tasarımdır. Her yol, ayrı şerefeye çıkar. Şimdi gelelim şekildeki sırlara. Caminin 4 minaresi dört kitaba, dört meleğe, dört halifeye işarettir; dört hak mezhep için dört ayrı kürsü vardır. Selimiye'nin 999 tane penceresi, 5 sıra halinde dizilir İslâm'ın 5 şartını hatırlatır. Arka minarelerdeki 6 yol iman edilecek 6 şartı, külliyenin kapıları, 32 farzı fısıldar. Müezzin mahfilindeki lâle "öylesine bir motif" gibi görünse de tasavvufçular onda ince işaretler bulurlar. Zira "laleh" kelimesi Allah lafzı ile aynı harflerle yazılır ve ikisi de ebcet hesabında 66 rakamına çıkar. Onlar "66'ya bağlanmak" deyiminden tevekkül etmeyi ve işi Allah'a (Celle Celalüh) havale etmeyi anlarlar.
Şehid oğlu şehid Ulubatlı Hasan
18 Aralık 2003 01:00
Mevzu nedir bilinmez ama II. Murad Han o güne kadar yapmadığını yapar, bir anda talimgâhta biter ve "yiğitlerim" der, "mühim bir vazife var. Bu işi kim yapar?" Askerlerin hepsi de "sağına soluna bakmadan" bir adım öne çıkar, "ben" derken, hançerelerini yırtarlar. Sultan sakalını sıvazlar mütereddit bir ifadeyle "ama" der, "gidip de dönmemek, dönüp de görmemek var." Levendler bu güç görevin şehadetle neticelenebileceğini anlarlar. Lakîn zerre kadar tereddüt etmeden bir adım daha atar ve gönüllü olduklarını haykırırlar. Murad Han bakar olmayacak, kendisi seçmeye kalkar. Yanıbaşındaki uzun boylu, geniş omuzlu, gür bıyıklı, ateş gözlü yiğide döner "mesela sen" der, "bu işe ne dersin?" -Bu büyük bir şeref, beni seçtiğiniz için dua ederim. Sultan askerini kenara çeker. Elini dostça omuzuna koyar ve "peki benden istediğin bir şey yok mu" diye sorar. Yiğit, başını öne eğer. Sultan "söyle" der. -Devletlü Efendim, benim Bursa Karacabey'de, Ulubat Gölü kıyılarında yaşıyan bir hatunum, bir oğulcağızım var. Hani diyorum ki Hasan'ım da okusa, devlete millete hayrı dokunsa... Asker cümlesini tamamlayamaz, Murad Han "sen gönlünü ferah tut" diye fısıldar, "bundan böyle hanımın kızımdır, sultan kızı gibi kollanacak. Oğlunu Bursa'nın en gözde alimleri okutacak. Var git şimdi, sana görevini anlatsınlar." Levend'in yüzünde sımsıcak bir tebessüm belirir, " ferman padişahımındır" der, diz kırar. Genç askerin adeta kuşları uçar, lâkin sultanın kuşcağız omzuna beş batman yük bırakırlar. Ah o vasiyet!.. Beklenen olur, birkaç hafta sonra ateş gözlü yiğidin ölüm haberini ulaştırırlar. Sultan Murad'ın kolu kanadı kırılır, derhal adamlarını Ulubat'a yollar, yanlarına para ve erzak katar. Gelgelelim kadıncağızın izini nişanesini bulamazlar. Ararlar, tararlar, sorarlar nafile... Vali, kadı, subaşı. Hepsi de "maalesef" der ellerini çaresizlikle iki yana açarlar. Murat Han fevkalade müteesir olur, artık Ulubatlı'yla yatar, Ulubatlı'yla kalkar. Geceleri uykuyu dağıtır, gündüzleri uçan kuştan haber sorar. Bir ömür azap içinde geçer, ölümü yaklaştığında oğlu Mehmed'i (Fatih) çağırır, "vasiyetim olsun, Ulubatlı Hasan'ı bul, ona sahip çık" diye fısıldar, "yoksa baban rahat yatamaz!" Sultan Mehmed arar, sorar ama ne fayda! Lâkin vasiyeti unutmaz, hadiseyi zihninin bir köşesine yazar. İstanbul kolay bir şehir değildir. Surları güçlü, askeri eğitimlidir. Önde hareketli birlikler, arkada alçak mazgallar, derken yedi metre derinliğinde bir hendek ve devasa surlar. Arada bir boşluk sonra bir daha surlar... Düştüğü yeri yakan Rum ateşi, misket atan toplar, yağ fıkırdayan kazanlar, oklar, taşlar, mızraklar... Kimdir bu bre! Kuşatma 50'nci gününü doldururken henüz dişe dokunur bir ilerleme sağlanamaz. O gün savaş yine kızışır. Yorgun ve yaralı askerler geri çekilirken ellerinde iri pala ve küçük kalkanları olan otuz kadar gönüllü surlara atılırlar. Görünüşleri dervişvaridir ancak yeniçerilerden iyi vuruşur, adeta düz duvara tırmanırlar. Göz açıp kapayıncaya kadar bir burcu ele geçirir, Rumları dağıtırlar. İçlerinden biri göstere göstere sancağı dalgalandırır ve adeta temreni taşa çakar. Nazlı hilali gören askerlerin maneviyatı nasıl artar anlatılamaz . Bir tekbir... Bir uğultu... Bir anda surlar sallanmaya başlar. Evet fetih görünmeli olmuştur ama hilali burçlara çeken yiğidi ok yağmuruna tutarlar. Şimdi ne alâkası varsa babasının vasiyeti gong olur Fatih'in beyninde çınlar. Söz konusu birliğin komutanını çağırıp sorar: "A be kimdir bu yiğit?" / - Ona Hasan derler sultanım, kendi halinde sessiz sedasız bir civandır. / -Neredendir bre? / -Bursa taraflarındandır. / -Sakın Ulubatlı olmasın / -Belî sultanım ama siz onu nerden bilirsiniz? Sultanlar da ağlar!.. Fatih "seni geç buldum Hasanım" diye mırıldanır, "umarım kavuşmak, konuşmak nasip olur." Lâkin olmaz! Derviş Hasan belki otuza yakın isabet alır ve Sultanın gözü önünde şehadet şerbetini yudumlar. Fatih'in yüreciği cızz eder, burnunun direği sızlar. Bir yumruk gelip boğazına dayanır, bir ateş bağrını yakar. Ah bir padişah olmasa, şöyle çekilse kuytulara, doya doya hıçkırsa... Sahi sultanlar niye ağlayamazlar? Neden hep duygularını saklamak zorundadırlar? Ulubatlı ile birlikte surlara tırmanan dervişlerden 18'i şehid olur, kalanlar canları pahasına sancağı korurlar. Surlar yıkılır, kapılar açılır ama Fatih şehre girmeden Ulubatlı'nın naaşına koşar. Mübarek çocuğun ağzından inceden bir kan sızmakta, ortalık gül kokmaktadır. Sultan genç şehidin başını dizine koyar, saçlarını okşarken "ah be Hasan" diye mırıldanır "seni ne kadar aradık bilemezsin. İnşallah baban bizden davacı olmaz." Şehidin yüzünde hayal meyal bir tebessüm belirir, belli ki nimetler içindedir. Kuralın da bu kadarı fazladır hani, Fatih bu kez gözyaşlarını tutamaz, koyverir yoluna, sarsıla sarsıla ağlar. Neden sonra yanındakilere döner ve "padişahlık da ne ki" diye fısıldar, "şah ona derim ki Ulubatlı gibi ola!"
Modern kimyanın babası Antoine Lavoisier
22 Aralık 2003 01:00
Bir zamanların Fransa'sında aristokratlarla, papazlar el ele verir halkın ümüğünü sıkarlar. Kral saray üstüne saray kurdurur, kraliçe hazretleri "ekmek bulamıyoruz" diye yakınanlara "pasta yemelerini" tavsiye buyururlar. Ve İhtilalle roller değişir, bambaşka bir devir başlar. Adı kralcıya çıkanlar gece yarıları evlerinden alınır, apar topar giyotine yollanırlar. Hakimler, hekimler, subaylar yargısız infaz edilir, din adamları bir kaşık suda boğulurlar. Bu kez malı Cumhuriyetçiler götürür, pastayı jakobenler paylaşırlar. Halk için değişen bir şey olmaz, zira özgürlük şarkıları karın doyurmaz. Yine sürünür, kuru lokmaya muhtaç kalırlar. İşini bilenler anında Cumhuriyetçi kesilir, bir elleri yağda bir elleri balda yaşarlar. Düşünün, Napoleon İtalyan asıllı bir Korsikalı olmasına rağmen Fransızların omuzlarına basar, "Bakın ben gidersem kralcılar gelir ha!" korkusunu pompalayarak saraya kazık çakar. Kendi yediği yetmez, oğullarını ve torunlarını da imparator yapar. Kaşiflik züğürdün haddi mi? Bir ara kimyacı Jean-Paul Marat ateşin "sıcak bir sıvı" olduğunu iddia eder ve oturup bu konuda koca bir kitap yazar. Ancak bu kitab ilmi çevrelerce ciddiye alınmaz. Marat bir hile tezgâhlar, "Jurnal de Paris" gazetesinde "Bilimler Akademisi'nin görüşlerini desteklediği" şeklinde bir haber yayınlatmaya kalkar. Akademi başkanı Lavoisier yapılan sahtekarlığı "ahlak dışı" diye niteler ve kesin bir dille yalanlar. Eh Marat da bunu bir kenara yazar. Siz de yazın, zira anlatacağımız hikayenin bu adamla çok ilgisi var. Dikkat ederseniz ünlü yazarlar ve unutulmayan kaşifler genelde zenginlerden çıkar. Bunların "geçim derdi" gibi bir dertleri olmadığı için işlerine bakar, icabında bir proje üzerinde yıllarca çalışırlar. Lavoisier de öyledir, hazırdan yer ve deneylerinin sıhhati için hiçbir fedakarlıktan kaçınmaz. Sırf ışık kaynaklarının şiddetini ölçebilmek için 45 gün kör karanlıkta oturur, bir sigara içimliğine bile dışarı çıkmaz. Bu işler için (o devrin parasıyla) tam 100 bin frank para harcar. Kimse ona "Sen ne yer, ne içersin? Para mara lâzım mı?" diye sormaz. Lavoisier sırf babasının hatırı hoş olsun diye hukuk okur ama gönlünde kimya yatar. Yaşı henüz 22 iken Paris caddelerini daha iyi aydınlatan bir sistem geliştirir, Belediye Başkanı, Fen Akademisi ve bizzat Kral ona "payeler" bağışlar. Lavoisier o güne kadar yazılmış ağdalı kitapların yerine çok sade, kolay anlaşılır ve "deneye dayanan" bir kitap yazar. Sadece dört kimyasal element (toprak, hava, ateş, su) var diyen Aristoteles'i yerin dibine sokar. Buna itiraz edenler çıkarsa da; kükürt, fosfor, karbon, antimon, gümüş, arsenik, kobalt, bakır, kalay, demir, mangan, cıva, molibden, nikel, altın, platin, kurşun, tungsten ve çinko gibi elementleri keşfedip önlerine koyar. Yetmez, oksijenin varlığını ve ateşin sırrını açıklar. İşte bu yüzden onu "Modern kimyanın babası" diye anarlar. Lavoisier, insanoğlunun maddeyi var ya da yok edemeyeceğini savunur, yani "kütlenin sakınımı kanununu" ortaya koyar. Bir başka deyişle bileşenlerin (reaksiyona giren kimyasal maddelerin) ağırlıkları toplamı, bileşimin ağırlığından eksik ya da fazla olamaz. Lavoisier ortaya teori atmakla kalmaz, iddialarını tecrübeyle ispatlar. Temiz yağmur suyunu kapalı bir sistemde buharlaştırıp, damıtarak tam yüz gün kaynatır, eksilen bir şey olmaz. Hem ona göre 1 gram kütle enerjiye dönüştüğünde 20 bin ton TNT'nin patlaması kadar enerji açığa çıkar. Madalyonun öbür yüzü O günden bu yana elbette çok şey değişti, eğer şimdi bir düzenek kurup birşeyleri izlemek isteseniz Selanik Pasajı ve Karagül İşmerkezi'nde tüpler, camlar, aynalar, kablolar, mercekler ve kimyasal maddeler bulabilirsiniz. Gelgelelim o devrin kaşifleri bütün bunları kendileri yapar ya da yaptırırlar, kimyasal maddeleri bizzat arındırırlar. Her ne kadar Lavoisier bir toprak ağasının oğlu idiyse de masraflar zaman zaman boyunu aşar. Bakar, bu işin sonu yok, belli bir yüzdeyle kral adına vergi toplayan bir şirkete ortak olur (kralı görüyor musunuz, o yıllarda özelleştirmeyi başarmış) ve kazandığı paraları deneylerine harcar. Bir ara vergi kaçakçılığını önlemek için Paris'e duvar çekilmesi fikri çok tartışılır. Lavoisier ortak olduğu şirketin selameti açısından bu projeye mâkul bakar. Her ne kadar tahsilatla mahsilatla işi olmasa da adı "vergici"ye çıkar. Eh, bilirsiniz insanlar vergicilerden hoşlanmazlar. Lavoisier çalmaz, çırpmaz, kimsenin canını yakmaz lâkin Fransız İhtilali ile başlar ayak, ayaklar baş olunca göze batar. Bir zamanlar ona özenen çulsuzlar, parasının hesabını sormaya kalkarlar.
.
Giyotine yollanan kâşif Antoine Lavoisier
23 Aralık 2003 01:00
Ne iştir anlaşılmaz, şu bilim adamlarının birbirine ettiğini, düşman düşmana yapmaz. Dün hafif yollu bahsetmiştik, ateşi "sıcak sıvı" diye açıklayan ve refüze olan Jean Paul Marat karışık günlerde siyasete soyunur ve ihtilalin liderlerliğine oynar. Gücü eline geçirdiği gün Lavoisier'den intikam almaya kalkar. Bizzat çıkardığı gazetesinde "Peki, bütün bu alengirli buluşların gürültücü babası Lavoisier'e ne demeli?" diye yazar. "Bu sahtekârın keşifle ne işi olur, sadece başkalarının fikrini çalar. Bari onları da anlamış olsa. Bu adam ayakkabı değiştirir gibi kuram değiştirir, ikide bir fikrinden cayar. O yer, içer şöhretin tadını çıkarır, dalkavukları reklamını yapar. Şarlatanların korobaşı, bir toprak yağmacısının oğlu, Cenevreli borsa tellalının (Necker'in) öğrencisi, mültezim, Barut Komisyonu ve Bilimler Akademisi üyesi olan bu herifi... Adıyla sanıyla Antoine Lavoisier'i açıkça ihbar ediyorum. Onun kahrolası bir duvarla şehrimizi hapisaneye çevirdiğini unutmayın! Yok, efendim Lovaisier Paris'i aydınlatmışmış... Onu en yakın lamba direğinde sallandırın, içimiz aydınlansın!" Kimyacının fesatçısı Olur mu demeyin olur, bu muhbirin çağrısı muhatap bulur. Lavoisier'i dipçikleye dipçikleye tutuklar ve ite kaka duruşmaya çıkarırlar. Mahkeme başkanı Coffinhal ayak üstünde Cumhuriyet düşmanı üreten vehimli bir aferin delisidir. Hukuki tartışmalarda sürekli kaybettiği için duruşmayı kısa keser ve her geleni giyotine gönderir. O gün Paris'in şarapçıları, serserileri, ayak takımı, aristokratların acınası haline "oh" çekmek için hazır bulunurlar. Savcı, Lavoisier'i bilerek ve planlıyarak devleti soymakla suçlar ve Fransa'yı kasıp kavuran bütün kötülüklerin faili olmakla yaftalar. Lavoisier'in bilime olan katkıları ortadadır ancak Coffinhal'e göre bunlar hafifletici sebep olamaz. Sesine en kararlı tonları oturtarak "Cumhuriyet'in bilim adamlarına ihtiyacı yok" der, sonra parmağını boğazına sürer. Dilini çıkarıp, gözlerini şaşı yapar. Kalabalık kafa koparma kararını çılgınca alkışlar. Ünlü kimyacı o günlerde yıllarını verdiği bir projeyi bitirmek üzeredir. Yargıçtan sadece üç gün izin ister, ama Coffinhal alaycı bir üslupla "Cumhuriyetimizin kimya deneylerine de ihtiyacı yok" diye ekler ve "git deneylerini cehennemde yap" buyururlar! Bu cevap büyük bir coşku ile karşılanır, ortalık ıslık ve naralarla çınlar. Mutlu kalabalık, Lavoisier'i askerlerin elinden alır tekmeleye tokatlıya cellat Sanson'un önüne atarlar. İğrenç konvoy sokaklara dökülür, ünlü kâşife kaba hareketlerle sataşır akla gelmedik hakaretler yaparlar. Kalabalık güle oynaya Conciergerie Hapisanesine varır, Lavoisier'i büyük bir neşeyle giyotine yatırırlar. Gözlerime bak ve yaz! Lavoisier başına gelebilecekleri az çok tahmin ettiği için duruşma öncesi arkadaşı (astronomi alimi ve matematikçi) Joseph Langrange'ı kenara çeker "biliyorum bunlar beni giyotine yollayacaklar" der, "ancak ölümle ilgili merak ettiğim bir konu var, acaba kafası kesilenlerin şuuru ne kadar açık kalıyor? Şimdi beni iyi dinle, kafam giyotinden sepete düştüğünde gözlerime bak; eğer kirpiklerim iki kere açılıp kapanıyorsa bil ki, insan, kafası kesilir kesilmez ölmez, bir müddet daha muhakeme yapar." Dediği gibi olur Lavoisier'nin kesik kafası arkadaşına iki defa göz kırpar, hatta "bunları yaz" gibisinden bir işaret yapar. Olayı acıyla izleyen Joseph Langrange yüzünü kapar ve "kafasının koparılması için yarım saniye yetti. Halbuki öyle bir kafanın yetişmesi için belki yüz yıl bile yetmeyecek" diye fısıldar... Fransızlar o günden sonra da pek değişmez, ilme, fenne ve özellikle dine mesafeli dururlar. Sadece yiyip, içip, eğlenmeye bakar, zevkleri için yaşarlar. Dünyanın kendi etraflarında döndüğünü sanır, başkalarını insandan saymazlar. Afrika'dan gemiler dolusu zenci kaçırır, kırbaç zoruyla metro ve baraj inşaatlarında çalıştırırlar. Gurebanın iliğini emer, ezilenlerin çığlıklarına "Fransız" kalırlar. Lügatlarında "Allah korkusu" gibi bir kelime olmadığı için Fas, Cezayir ve Tunus'u kana boğar, Antep'te, Maraş'ta katliam üzerine katliam yaparlar. Hani, diyorum, "durup dururken" ve "hiç yoktan" başörtü tartışması başlatan Jack Chirac'ın ruh halini anlamak için bunları bilmenizde yarar var!..
İtirafçı İngiliz Hempher
24 Aralık 2003 01:00
1700'lü yıllar... İngiliz Müstemlekeler Nezaretinin adamları köy köy dolanır, zeki ve dikkatli çocukları toplarlar. Onları gölgesi Thames nehrine düşen, kalın duvarlı, sivri çatılı, kasvetli binaya kapatır, yoğun bir eğitime alırlar. Önlerine çeşitli zarflar atar, bin türlü denemeden sonra on tanesini kenara ayırırlar. Bunlar çevreye kolayca uyabilen ve ustalıkla rol yapabilen çocuklardır, öyle kılıklara girerler ki anaları görse tanıyamaz. Okul görünüşte manastırı andırır ama erkekler molla gibi diz kırıp rahle başına otururlar, kızlar oynak birer rakkase olur, fettanlık üzerine ihtisas yaparlar. Mâlum Britanya denilen yer senenin üç yüz günü sisle kaplı ıslak bir adadır ve ne tarafa yürüseniz karşınıza okyanus çıkar. Uzak ülkelerdeki zenginlikleri hortumlayabilmek için titizlikle ajan yetiştirmeli, sağa sola yollamalıdırlar. Önce İstanbul... İngilizler'in Hindistan'dan yana endişeleri yoktur zira burada değişik insanlar ve değişik inançlar vardır. İcabında Hindu mahallesinde sığır keser, kargaşa çıkarmakta zorlanmazlar. Budizm ve Konfüçyüs gibi ölü dinlerin hakim olduğu Çin'den yana da dertleri olmaz, zira bu uyuşuk kalabalıklar güdülmekten pek hoşlanırlar. Gelgelelim Müslümanları bir türlü istedikleri kalıba sokamaz, ne Ortaasya ve Ortadoğu'da, ne de Kuzey Afrika ve Kafkasya'da dikiş tutturamazlar. İslâmiyet'i yıkabilmek için yeni yeni "İbn-i Sebe"ler yetiştirmelidirler ki, Hempher'den çok ümitvardırlar... Hempher, işe İstanbul'dan başlar. Türkler, İngilizler gibi şüpheci değildirler, öküz altında buzağı aramazlar. Bu dost canlısı insanların arasına kolay sızar, Ahmed Efendi isimli bir âlimin derslerine devam etmeye başlar. Efendimiz'in adı geçtikçe gözleri dolan sevimli ihtiyar ona bir kere bile "kimsin, necisin" diye sormaz. Takma adı Muhammed olduğu için onu diğerlerinden ayrı tutar, birlikte abdest alır, beraber namaz kılarlar. Hempher, ilerliyen derslerde yüce kitabımıza hayran olur, insanoğlunun Kelam-ı kadimi yazamayacağını çok iyi anlar... Anlar ama taasubu ağır basar. Hempher iki şeyden; sık sık abdest almaktan ve misvak kullanmaktan hoşlanmaz, lâkin bir süre sonra cildi durulur, diş etleri pekişir, ağız kokusu kalmaz. Hempher, Mervan adlı bir cami hizmetkârının yanında kalır. Garip adam yemez yedirir, içmez içirir, döşek serer, üstünü örter, sobasını yakar, ona oğlu gibi bakar. Hempher'e bir marangozun yanında iş bulur, hatta evermeye kalkarlar. İstanbullular sultanlarına ve ulemaya çok bağlıdırlar ve dünyadan ziyade ahiret saadetini arzularlar. Hempher bir ara "biz bu insanlarla niye savaşıyoruz ki" diye bocalasa da işine bakar. Doğrusu gördüğü muameleden çok etkilenir İstanbul'dan ayrılırken gözyaşlarını tutamaz... Yıllar sonrasına... Hempher, dişe dokunur bir netice alamayınca "yoksa işe yaramıyor muyum" gibi bir hisse kapılır ve istifasını sunar. Amirleri çok kızar, "sen bu çalışmaların çabucak meyve vereceğini mi zannettin" diye çıkışırlar, "ektiğimiz tohumların yeşerdiğini, sen de, biz de göremeyeceğiz. Bir kere halkı cahil bırakmadıkça, dinlerini bozamayız. Dinini bozmadıkça yanlarına yaklaşamayız.. Bu yüzden öncelikle ulemanın aleyhinde konuşacak, hadisler hakkında 'uydurmaydı, değildi' tartışmaları başlatacaksınız. Kuran'ın bir harfini bile değiştiremiyeceğimize göre ayetleri çarpıtarak yorumlayacaksınız. Belki ondan sonra bir netice alırız." Müstemlekeler Nazırı, bir gün Hempher'i, elinden tutup gizli bir toplantıya sokar. Katılanlardan biri Şeyh-ül İslam kıyafeti giymiş, biri İran şahının kılığına girmiştir. Her biri de önüne getirilen mevzuda aslı gibi hüküm verir. Yanisi şu ki İngilizler halifenin, şahın, şeyhülislamın nasıl refleks vereceğini iyi kötü tahmin edebilir. Ancak Müslümanlarda ırk, dil, adet taassubu yoktur, faiz, zina, kumar, alkol, ve fuhşa yaklaşmazlar. Alimlerine toz kondurmaz, "haydin cihada" denildi mi işi gücü bırakır kışlalara koşarlar. Yavaş yavaş... İngilizler önce gıybet ve suizanı yayar, cemaatlerin, cemiyetlerin arasını açarlar. Çatık kaşlı muallim resimleri çizip, falakalı fıkralar anlatarak çocukları mektepten soğuturlar. Köpeklere "arap", böceklere "karafatma" gibi isimler koyar, İslâmi değerleri eğlence malzemesi yaparlar. Milleti partilere, fırkalara, takımlara ayırır, boş işlerle oyalarlar. İdam cezasını kaldırtıp eşkıyanın yol kesmesini sağlar, memuru rüşvete alıştırırlar. Ayetlere keyfi mânâlar verir, hadis-i şerifleri hafife alırlar. Alimleri, mezhepleri, hatta bizzat Peygamber Efendimizi yok sayarlar. Bazı saflar "Hıristiyanlar da aynı Allaha inanmıyor mu? Aramızda ne fark var" demeye başlarlar! Bunu söylemesi zor ama ne yazık ki "Hempherler" başarılı olurlar
Britanyalı terörist Hempher
25 Aralık 2003 01:00
Hempher ile İslâm ülkelerine gönderilen on ajandan biri Müslüman olur, biri ölür, birinin izi kaybolur, biri de saf değiştirip Ruslar hesabına çalışmaya başlar... Yani şimdi ellerinde daha az adam, daha çok iş vardır. Londra'daki ağalar Hempher'i bu kez Irak'a yollar, "Müslümanların arasına gir ve o vücudu mafsallarından ayır" buyururlar! Hempher gözünü dört açıp koparacağı fitne için malzeme arar. Yöreyi adım adım dolanır, kâh şiilere, kâh sünnilere "zarf atar"... Önce Şeyh Ömer Tai adında sünni bir imama yaklaşır, ancak şeyh ona peş peşe sorular sorar ve cevaplarına inanmaz. Kaldı ki konakladığı hanın sahibi Mürşid Efendi onun sabah namazlarına gönülsüz kalkmasına takar. Gün doğarken herkes Kur'an-ı kerîm okur, o zıbaracak bir köşe arar. Hancı "beni ne ilgilendirir kardeşim, parama bakarım" demez, bu fırıldak herifi derler toplar, kapının önüne koyar. Hempher bu kez yolsuz kalmış Azeri kılığına girerek Abdurrıza adlı şii bir marangozun yanına takılır. İşte o günlerde Farisi ve Türkçe bilen Necdli bir gençle (Muhammed bin Abdülvehhâb) tanışır. Bu çocuk aşırı kibirli ve çok asabidir, kendini allame-i cihan sanır. Sünni olmasına rağmen mezhep tanımaz, Kur'an-ı kerîmi kafasına göre yorumlar. Şedit bir Türk düşmanıdır, halifeye ve ulemaya sövmeden duramaz. Hasılı Hempher mumla arasa böylesini bulamaz... Kurtarıcımız sensin! İkiyüzlü İngiliz ona hayranmış gibi davranır. Hatta çizmeyi aşar, kulağına eğilip "sen Hazret-i Ömer ve Ali'den bile büyüksün" diye fısıldar, "İslamı cihana yayacak biricik güç sendedir, diğerleri Kur'an'ı anlayamıyorlar..." Hempher bu acemi gencin ağzından girer burnundan çıkar ve onu nicedir beklenen "kurtarıcı" olduğuna inandırır. Eh kurtarıcılık kolay iş değildir, eski olan ne varsa yıkılmalı ve yeni yeni inkılâblar yapılmalıdır. Hempher acele etmez, zira yeterli vakti vardır. Bu genci sabırla yoğurur ve avucunun içine alır. Başlangıçta ret etmesine rağmen onu muta nikâhına ikna eder ve Müstemlekeler Nezaretinde çalışan İngiliz kadınlarından biriyle (kod adı Safiyye) bir haftalığına âkidlerini yapar. Bu kadın Necdliye çok tesir eder, ona "içtihad yaparak kuralları delme" cesareti verir. Gündüz Hempher , gece Safiye'nin makasına giren delikanlının kafası iyice bulanır. Nitekim "kendi sığ aklıyla" hükümler çıkarır ve uygular. Kadeh tokuşturup, şakır şakır oynamaya başlar. Lakin Hempher'in "oruca ve namaza ne lüzum var" gibi telkinlerine şiddetle karşı çıkar, "sen beni dinimden mi etmek istiyorsun" deyip yolunu ayırmaya kalkar. Hempher ustalıkla manevra yapar. Önce "seni denedim ve kazandın" der, ardından "ibadetler imandan parçadırlar (aslında değildir). Terk eden dinden çıkar. Gafiller ve günahkârlar katl olunmalıdırlar" fikrini Abdülvehhâb oğlunun aklına sokar. Onu samimi ama günahkâr müminlerin üstüne salar, terörden medet umar. Tezgâh üstüne tezgâh Hempher ile Safiyye, kâh alttan alır, kâh geri adım atar, onu sünnilik ve şiiliğin dışında üçüncü bir yolun liderliğine hazırlarlar. Bu ukâla gence "Şeyh-i Necdi" gibi albenili bir isim yakıştırır, yanında saygıyla boyun büküp, el oğuştururlar. Hempher demirin tava geldiğini hissedince bir rüya uydurur. Güya Abdülvehhâb oğlu nurlar içindedir. Ansızın Resulullah Efendimiz belirmiş ve "sen benim varisimsin, artık ilmini açıkla" demiştir. Şaşkın çocuk bunun yalan olabileceğine ihtimal bile vermez, derhal mezhebini kurmaya niyetlenir (1713). İşte dengesiz bir gencin kurduğu bu köksüz mezhebe "Vehhabilik" denir. Hempher, kendini finale hazırlamıştır ki İngiltere'ye çağrılır. O, "işim yarım mı kalacak" diye telaşlanadursun, diğer İngiliz ajanları "Şeyh-i Necdi"yi kuşatır, cendereye alırlar. Casus Safiyye onunla Isfahan'da iki ay daha muta nikâhı ile yaşar. Hempher'in yerini alan "Abdülkerim" kod adlı ajan ona Safiyye'den daha zeki, daha neşeli ve çok cazibeli bir kadın (Asiye) ayarlar. Asiye bir Şiraz Yahudisi olup nazırlığın en gözde ajanlarından biridir. Abdülvehhâb oğlunu dilediği gibi yönlendirir, istediği kalıba sokar. Kardeşi kardeşe... Ne yazık ki çöl eşkıyaları asabi gencin ardından koşar, şirazeden çıkarlar. Düşünün yüzü suyu hürmetine kâinatın yaratıldığı Server'e bile mesafe koyar, işlerine gelmeyen hadisleri yok sayarlar. Türbeleri ezer geçer, tarihî camileri göstere göstere (sonraları restore bahanesi ile) yıkarlar. Eskiyi hatırlatan ne varsa (han, hamam, kışla) ortadan kaldırır, miladın kendileri ile başladığını sanırlar. Necdliler zaten kavgacı ve yağmacı insanlardır ama Vehhabileştikten sonra soygun ve katliam için "bahane" sahibi olurlar. Puta tapanlara gelen ayetleri kafalarına göre yorumlar, halis Müslümanlara müşrik muamelesi yaparlar. Çok can yakar, çok kan döker, müminlerin mallarına el koyarlar. Abdülvehhâb'ın diğer oğlu Süleyman, ilim ehli bir zâttır. Kardeşinin söylediklerine mükemmel cevaplar veren bir risale hazırlar. Ancak Müseylemet-ül kezzâb'ın soyundan gelen haydutlara mani olamaz... Hempherlerin biri gelir biri gider, İngilizler habire yara kaşırlar. Silahlanan çakallar Haremeyne hademe olabilmek için dostlarından ve yurtlarından ayrılan fidan boylu Mehmetçikleri arkadan vururlar. İngilizler mermi sıkmadan zafer kazanır, birbirini kıran Müslümanlara bakar, zevkten kudururlar. İngiliz Casusunun İtirafları (Hakikat Kitabevi)
Giardino Bruno
29 Aralık 2003 01:00
Giardino "hazır ol" çektiğinde on binleri hizaya sokan bir İtalyan generalin oğludur ve elbette sümüklü mahalle veledlerindan farklı yaşar. Peşi sıra uşaklar, dadılar dolanır, mürebbiyeler, müzisyenler, binicilik hocaları selâma dururlar. Özel odalar, cibinlikli yataklar, ipekli pijamalar, faytonlar, piyanolar, kemanlar... Senyor Bruno bir gün oğlunu kenara çeker ve "Bak Giardino" diye fısıldar: "Eğer benim gibi subaylığı seçersen çabuk yükselir, nazır bile olabilirsin. Önünde ele geçmeyecek bir fırsat var..." Gelgelelim Giardino'nun makamla mevkiyle işi olmaz. Henüz çocuk yaşta birçok tarikata girer çıkar, kendince hakikati arar. O devir papazları böylesi meraklılardan hoşlanmaz, "teslis" gibi hassas konuları kaşıyanlara "dinden sapmış" muamelesi yaparlar. Anında biletini keser, cehennemden yer ayırırlar! Ama koskoca Senyor Bruno'nun oğluyla uğraşmak onların da boyunu aşar. Giardino riskini bilmesine rağmen onları sual yağmuruna tutar, cevap alamayınca eleştiriye başlar. Giardino'ya göre en üstteki düğme yanlış iliklendi mi alta kadar hepsi kayar. Papa istikamet bulmadıkça, papazlar hizaya sokulamazlar. Artık Hıristiyanlar takkelerini önlerine koymalı, "baba-oğul-Ruh-ül kuds" üçlemesinden kurtulmalıdırlar. Lâkin konunun muhatapları ısrarla tartışmadan kaçarlar. Hasılı büyük bir iştiyak ile girdiği ruhanilerin arasında da aradıklarını bulamaz. Garibim boşa koyup dolduramaz, doluya koyar aldıramaz. İşin içinden çıkamayınca saçlarını yolmaya, yüzünü tırnaklamaya başlar. İşte tam o günlerde bir dostu Endülüs eserini önüne koyar. Bu kitaplar Giardino'yu önce sarsar, sonra sarar. Tutar öğrendiklerini savunmaya kalkar, özellikle astronomi üzerinde kilisenin görüşüne kafa tutar. O sadece güçlü bir şair değil, iyi bir matematikçi, orta halli bir hekim ve yumuşak sesli bir hatiptir. Hal böyle olunca şehir şehir gezer, üniversitelerde günü birlik dersler verir. Bu avare hayat işine gelir çünkü her konuşmasından sonra ortalık gerilir, o engizisyoncular uyanamadan mekân değiştirir. ? Doğrucuyu dokuz köyden... Giardino kürsüye çıktı mı mutlaka "vahdaniyet" adına bir şeyler söyler ve kiliseye dokundurmadan yapamaz. Evet çok alkış alır ama düşmanları da bir o kadar artar. Methiye düzenlerle, lanet yağdıranlar karşılıklı atışınca Roma engizisyon mahkemesi soruşturma açar. Dostları onu apar topar Milano'ya kaçırırlar. Burada da ağaların nasırına basar, onu babasının hatırına kurtarır, adeta ipten alırlar. Giardino'nun çenesi Venedik ve Nis'te de durmaz, o konuştukça kara kukuletalılar rapor tutar, çemberi iyice daraltırlar. Cenevre, Lyon, Toulousse derken kaçacak şehir, sığınacak delik kalmaz. Dostları "seni anlıyoruz ama biraz olsun susamaz mısın" deseler de geri adım atmaz. Çok daralınca Fransa Kralı'nın himayesine girer ve oturup kitap yazar. Tutar "eleştirilemeyen, eleştirilmesi teklif bile edilemeyen" Batlamyus'un tekerine çomak sokar. Bir ara Paris Üniversitesinde geleneksel olarak yapılan "Eflatun mu, Aristo mu" münakaşasına katılır. Milletin şaşkın bakışları arasında "al birini vur ötekine" der: "Geçmişi silin gitsin. Bu adamlara niye saplanıyorsunuz ki? Bilim adamı dediğin azıcık etrafına bakar!.." Şimdi bunda ne var diyeceksiniz, ama Rektör bey bu küstahlığı (!) af etmez, ona karşı cephe açar. Ortalık tatsızlaşınca toplar bavulunu, kapağı İngiltere'ye atar, Oxford'ta astronomi anlatmaya başlar. Ancak yine rahat durmaz kâinat, sonluluk, sonsuzluk ve gezegen hareketleri konusunda kiliseyle karşı karşıya gelince onu münazaraya çıkarırlar. Rakiplerini defalarca susmaya mecbur bıraksa da İngilizlerin taassubunu kıramaz. Bruno'ya göre "ahmaklara hakikat anlatmak, domuzlara inci sunmaya" benzer ve Britanya'nın ahmak ortalaması diğerlerine "fark" atar. Söz "Allah aşkı"ndan açıldığında "kalbimin ateşini, Kafkasya'nın karları bile söndüremez" dese de onu dinsizlikle itham eder ve pusuya yatarlar. Bruno, Almanya, Avusturya ve Macaristan'ı da dolanır, gezdiği yerlerde inandığını anlatır. Bir kurtulur, iki kurtulur ama bir gün yakalanıp yargılanacağının farkındadır. ? Yaksak da mı saklasak!.. Nitekim kendini davet eden bir ikiyüzlünün oyununa gelir, kapana kısılır. Engizisyonun şakası yoktur, başka biri olsa, ilk celsede cellada yollarlar ama ona bir şans daha tanırlar. Üstüne basa basa "ne sen böyle şeyler söyledin, ne de biz duyduk" der, korumaya alırlar. Gelgelelim o inatla "hayır" diye haykırır, "ne söylediğimi iyi biliyor ve ısrar ediyorum. Var ve bir olan Allah'a inanıyor, Hazret-i İsa'yı sizden fazla seviyorum. Beni kimse kilisenin yanlışlarını savunmaya zorlayamaz!.." Papazlar "bunu sen istedin" der, "kanını dökmeden öldürülmesine" karar alırlar, ki bu "yakılacak" demektir. Giardino hükmü titrek sesle okuyan yargıca "bakıyorum da siz benden fazla korkuyorsunuz" diye takılır, "çünkü batıla hizmet ediyorsunuz". Önüne yığılan kütüklerin ateşlenmesini alaycı gözlerle izler ve öpmesi için uzatılan haçı elinin tersiyle iter. Alevler eteklerini tutuşturduğunda "ben mücadele ettim ya, bu da yeter" der, "zafer kazanıp kazanmamak elimde değildi, ancak gelecek nesiller hakkı teslim edecek, Giardino ölümden korkmadı diyecekler. Ben hakikat için ölümü seçtim, siz ölü gibi yaşamayı yeğlediniz!" (1601) Bakın şu işe ki onun dediği çıkar. İtalyan Hükümeti Giardino'nun yakıldığı yere heykelini diker (1889), eserlerini özenle basar. Birçok Batılı düşünür hareket noktasını Giardino Bruno'dan alırlar.
.
İslâmı seçen papaz Abdülmecid Duchemin
30 Aralık 2003 01:00
Osmanlı'nın can çekiştiği yıllarda Avrupalılar değişik havalara girer, bir tuhaf olurlar. Mesela Jean Marie'nin öğretmenleri yeri gelsin, gelmesin her ders Müslümanlara sataşır, çocukları kinle nefretle doldururlar. Abdestle, namazla, oruçla zekatla, hacla, cihadla dalga geçer, kılığımızı kıyafetimizi, mescidimizi, seccademizi, ibriğimizi, şadırvanımızı alaya alırlar. Ancak Jean yaşından olgundur ve bu tahkir edici üslûptan sıkılmaya başlar. Anlatılanların aksine dinlerine uymak için samimi bir çaba sarfeden cömert ve cesur insanlara karşı içten içe sempati duyar. Onların da kurtulmalarını arzular, hatta İslâm ülkelerine gidip İsa ve Meryem sevgisi aşılamaya kalkar. Misyonerler, bu tıfılı "bir başka bahara" diye oyalarlar, ama o cep harçlığını bile teşkilata bağışlar. Jean liseden sonra rahiplik eğitimi alır ve okulun kütüphanesinde İslâm'dan bahseden kitaplara rastlar. Evet, bunlar yobazca hazırlanmıştır ve insafa sığmayacak kadar yanlıdırlar. Gelgelelim Resulullah Efendimiz hakkında hayal meyal de olsa fikir sahibi olur ve içine sıcak sıcak bir şeyler akar. İlk aşkı "Fatiha!" Jean Marie mezun olunca sağda solda köy papazlığı yapar. Bir ara tozlu raflar arasında birkaç surenin Fransızcasını bulur ve o günden sonra, dualarına Fâtiha-ı şerifi de katar. Evet bir İslam ülkesinde çalışabilmeyi çok arzulamaktadır ama bu iş onun boyunu aşar. Hasretini Paris Camii'nde dindirmeyi düşünür, müminlerin secde ettiği mekanda dua etmek için karşı konulmaz bir istek duyar. Tepki çekmemek için bir turist kafilesine katılıp külliyeyi gezer ve rehber caminin mimarisi hakkında bilgiler verirken o müminler gibi ellerini açar. Hemen o gün bir Kur'ân-ı kerim meâli satın alır ve başucuna koyar. Bu kitaptan nasıl bir tad alırsa alır, elinden bırakamaz. Şimdi bir yolunu bulmalı ve mutlaka Müslümanlarla tanışmalıdır. Bu nasıl samimi bir dilektir bilinmez onu "ivedi kaydıyla" merkeze alır, mültecilere bakan bir kuruma atarlar. Vazifesi, yardım verdikleri insanlara Hıristiyanlık hakkında bir şeyler anlatmaktır ama o yanına gelen Mağriplilerden İslâm'ı öğrenmeye bakar. Çekilir kuytulara halifelerden, sahabelerden, abidlerden, ariflerden konuşurlar. Hatta onlar için bir oda tahsis edip mütevazı bir mescid açar. Ancak bir rahibin ön ayak olduğu mescid bazılarının içine sinmez, ardında bir "hinlik" olabileceğini sanır, mesafeli dururlar. Jean Marie buna rağmen İslâm'a olan hürmetini kaybetmez, bu tepkiyi mâkul karşılar. Zaman zaman Müslümanların perişan hallerine ibretle bakar ve sûfîlerin kitaplarında anlatılan "o harikulâde İslâmı" arar. Arayan bulur... Allahü teala hakikati arayanların yardımcısı olur derler ya, iyice daraldığı günlerden birinde birkaç Pakistanlı ile tanışır. Bu sevimli gençler onu ülkelerine götürür, şehir şehir dolaştırırlar. Jean Marie Katolik papazı olduğunu saklamadan çarşıda pazarda dolanır ve İslamiyet hakkında sorular sorar. Halk onu umduğundan da hoş karşılar, yardımcı olmak için kendilerini paralarlar. Kimse ondan öyle bir şey istemez ama Jean Marie kendine domuz eti ve alkollü içkileri yasaklar. Ramazan-ı şerifte oruç tutup, beş vakit namaz kılmaya başlar. Ve gün gelir yolu bir "kavşağa" çıkar. Ya Hıristiyan kalmalıdır (ki başta teslis olmak üzere, vaftiz, günah çıkarma gibi birçok şeyi içine sindiremez) ya da yarım yamalak değil dört dörtlük Müslüman olmalıdır. Bu tercih için önce samimi bir niyet eder ve silbaştan arar, tarar, sorar. Bir kere Kitab-ı Mukaddes'e insan eli değdiği açıktır. Hangisi hakiki ayet, hangisi Tarsuslu Pavlus'un öğrencilerine aittir ayıramaz. Müslümanlar Meryem Validemizi ve Hazret-i İsa'yı Hıristiyanlardan iyi tanır, onlara karşı en ufak bir saygısızlığı "dinden çıkma sebebi" sayarlar. Şüphesiz Hazret-i İsa kendisinin ilahlaştırılmasından hoşnut değildir ama Avrupalılar alıştıklarını yapar, nasıl Helen krallarına ve Roma imparatorlarına tapındılarsa onu da tanrılaştırırlar! Hakikat ortada Mevcud İncillerin en eskisi havarilerden 4 nesil sonra yazılmıştır, halbuki Sahabe-i kiram gelen vahiyleri anında ezberler ve derhal kağıda aktarırlar. İşte temelleri böylesine sağlam olduğu için İslam devleti 40-50 yıl içinde üç kıtaya yayılır. Müslümanlar, yeryüzünde ne kadar zalim varsa karşısına çıkar, Kisra'nın tozunu atar, Roma İmparatorlarına kafa tutarlar. İnsan hakları beyannamesinden 14 asır evvel gayri müslimlerin haklarını da teslim eder ve herkese adil davranırlar. Eh bunca şey ortada iken yapılacak tek şey vardır: "Müslüman olmak" Nitekim bir gün kendisine "Mösyö Jean" diye hitap eden arkadaşlarına "hayır" der "Jean öldü, karşınızda Abdülmecid duruyor." Abdülmecid yakınlarının da İslâm'a gelmesini çok arzular ama o kadar katıdırlar ki yanına bile yaklaşmazlar. Nitekim Efendimizin (Sallallahü aleyhi ve sellem) bir sünnet-i seniyyesine daha uyar, hicret edeceği ülke arar. Fransızca konuşulan "Fas" tam ona göredir ve bundan böyle ezan sesine hasret kalmaz. Son nefesini orada verir ve oraya defnedilir. (6 Eylül 1988)
.
Asrımızın Yesevîsi Seyyid Ahmet Arvasi
31 Aralık 2003 01:00
Onbeş yıl evvel, yine bu gece... "Noel"cilerin sokağa döküldüğü demler... Dışarıdan sarhoş naraları ve oynak müzik sesleri gelmektedir. Hoca acı acı "yazık, burası bizim yurdumuz, bunlar bizim gençlerimiz" diye mırıldanır. Ölüm var, hesap var, cennet var, cehennem var diye haykırmak ister, dinleyeceklirini bilse ayaklarına gidip yalvaracaktır. Gözü emektar daktilosunun silik tuşlarına kayar. İyi de şimdi ne yazmalı, nasıl yazmalıdır? Bu çile ne kadar sürer bilmiyoruz, sürgünlerde zindanlarda feri giden yorgun bedeni oracığa düşüverir. Hoca için ne ölüm ilanları verilir, ne de haber saatlerinde adı geçer. Ama cenazesine onbinler koşar, kalabalığı caddeler kaldırmaz. Doğunun garip çocuğu!.. Ahmed Arvasi Hoca Doğubeyazıt'lıdır. Öğretmen okulundayken evlenir ve genç yaşta çoluk çocuğa karışır. Mezun olunca onu Tutak'ın Mollaşemdin Köyü'ne yollarlar. Bir kış günü eşyasını at kızağına yükleyerek yola vurur. Ancak sıcak bir lojman hayal ederken sırılsıklam bir dam bulur. Evet onun gibi bir idealistler tek göz odadan da tad almasını bilirler, lâkin okul perişandır. Bırakın masayı, sırayı, odun bile yoktur. Cılız çocuklar yamalı bir hasırın üstüne oturur, birbirlerine sokulurlar. Arvasi Beyin ilk işi eğreti bir soba uydurmak ve bir miktar tezek bulmak olur. Çocuklar önce ellerinin buzlarını çözer, sonra samanlı kağıtlara eğri büğrü harfler çizerler. Bu garipler kimsenin umurunda değildir, işte sırf onlar için yüksek tahsil yapma kararı alır, eğitim yılını bitirince Gazi Üniversitesi Pedagoji bölümüne yazılır. Gelgelelim burada köy enstitülülerin kesin bir hakimiyeti vardır. Anadolu'dan gelen temiz gençler karargâha dönen okulda geleneklerinden inançlarından koparılmakta, beyinleri yıkanmaktadır. Ahmed Arvasi Bey bu güçlü sele ecdad sevgisi ile karşı koyar. Ancak arkadaşları kaybolur gider, mâlum cenaha katılırlar. İşte o günlerde derin fikir çileleri çeken Arvasi Hoca "Kendini Arayan İnsan" kitabını kaleme alır. Balıkesir Savaştepe Öğretmen Okulu'nda ders vermeye başladığında anlatacak çok şeyi vardır ve dağarcığındakileri temiz Anadolu çocuklarına aktarır. Seyyid Ahmed Arvasi "İnsan ve İnsan Ötesi" ve "Türk İslâm Ülküsü"nün ardından şirin bir şiir kitabı çıkarır. Fikirtepe Eğitim Enstitüsü'nde "İlmihal" ve "Doğu Anadolu Gerçeği" isimli akademik eserini kaleme alır... Büyük mütefekkir emeklilik yıllarında çalışma dozunu artırır. Gazetemizde günlük makaleler yazar, peş peşe kitap çıkarır. Evi gençlerle dolup taşar, onlara "Asr-ı saadet" yıllarını, alperenleri, derviş gazileri anlatır. Elceğiziyle çay, çörek taşır, tek tek hatırlarını sorup gönüllerini alır. İl hududunda yakılan sigara! Arvasi Hoca sevdirir, kızmaz, müjdeler, korkutmaz. Çocukları adam gibi karşısına alır dertlerine derman olmaya bakar. Her ne kadar saklasa da maaşının irice bir bölümünü muhtaç öğrencilere dağıttığını cümle âlem bilir. Dersini misallerle renklendirir, son üç beş dakikada ilmi, insani, İslâmi öğütler verir. Lakin... Lakin, sigarayı biraz fazlaca içmektedir... Bir gün muallim arkadaşlarından biri "çocuklar size özeniyor hocam" der, "sigarayı aynı sizin gibi yakıyor, izmariti sizin gibi söndürüyorlar." Hiçbir şey söylemez. Derhal kantine girer, gençlerin şaşkın bakışları arasında cebinden paketini çıkarır ve parça parça edip ortaya atar. Çocuklar mesajı alırlar. Eller bellere, çoraplara, gider, büyük bir hınçla paketlerini paralarlar... Döşemede bir anda tütünden bir tepecik yükselir. Belki inanmayacaksınız ama o günden sonra okulda sigara içen tek talebe kalmaz. Aradan yıllar, uzuuun yıllar geçer... Hoca öğretmenliği bırakır, yazarlığa başlar. Memleket sıkıntılıdır, zira aydın geçinenler başka tellerden çalarlar. Birilerinin onlara cevap vermesi lâzımdır. Sıhhati de iyi değildir ama seminerler konferanslar düzenlemeli, bildiklerini gençlerle paylaşmalıdır. Yükü öylesine ağırdır ki uyuduğu geceler sayılıdır. Çok yoğun çalışır, sadece çay ve sigara ile ayakta kalır. İşte bu hengame içinde yolu bir zamanlar öğretmenlik yaptığı Balıkesir'e düşer. Dostları tabakalarını çıkarır kehribar renkli tütünleri sarıp hocaya uzatırlar. Olacak şey değildir, Hoca sigaraya "hayır" der, yüzüne bile bakmaz. O gün, sonraki gün ve daha sonraki gün bütün teklifleri red eder, tek dal yakmaz. Ta ki yola çıkana ve "Bursa il hududu" tabelasını görene kadar. Zira bu ilde verilmiş bir sözü vardır ve Hoca verdiği sözü asla unutmaz! ("Herkesin Bir Hikâyesi Var-2" kitabından)
.
Özlenen mütefekkir Arvasi Hoca
1 Ocak 2004 01:00
Ahmed Arvasi Hoca gariban bir gümrük memurunun oğludur ve çocuk yaşta çalışmak zorunda kalır. İşte kuyumcu çıraklığı yaptığı günlerden birinde dükkana gelen bir Allah dostu "senin işin gönül sarraflığı olmalı" deyince işi bırakır ve mânâ rüzgarlarına yelken açar. Her içi yanan genç gibi o da şiirden başlar ve uykusuz gecelerin ardından "Sır" adlı manzum kitabını yazar. Arvasi Bey üniversite yıllarında dinine, diline, inancına sataşanlara karşı çıkar. Arkadaşlarının mâlum zihniyetin mengenesine sıkıştığını görünce kahrolur, üstadın deyimiyle beyninden kalemine kan çeker ve yazar. Sayfalar, dosyalar dolusu yazar. Aklının kopma noktasına geldiği anlarda kalemini İmam-ı Rabbani hazretlerine bırakarak rahatlar... Arvasi Hoca'da tasvir edemeyeceğimiz bir Peygamber sevgisi vardır. Söz Efendimizden (Sallallahü aleyhi ve sellem) açıldığında dizlerinde derman, gözlerinde fer kalmaz. Mübarek ömrünün son yıllarında namazlarını Erenköy İstasyon Camii'nde kılar. Mahallenin dilencileri ona da laf atar "çocuklarının başı için", "Allah işini rast getirsin" gibi bilinen duaları sıralarlar. Herkes gibi Arvasi Hoca da bunları ciddiye almaz, ancak içlerinden biri "Resulullah aşkına" diye haykırınca, tutulup kalır üstünde ne kadar para varsa adamın önüne atar. Uyanıklar bu inceliği iyi yakalar ve kullanmaya başlarlar. Arvasi Hocanın elindekini cebindekini, üstündekini başındakini kapar, adeta ayaküstü soygun yaparlar. Dostları "amaaan Arvasi bey, dilencilere niye itibar ediyorsun. Bunların ne kadar fırıldak olduklarını bilmeyen mi var" deseler de Hoca dayanamaz. Zira o "Resullullah aşkına" diyen birine karşı koyamaz. Yanlış mı yaptım? Arvasi Bey 12 Eylülden sonra bir müddet Mamak Cezaevi'nde yatar... Hoca hapisteki ilk akşamını hiç unutamaz, zira aynı hücreyi paylaştığı gazeteci arkadaşının saçları sabaha kadar beyazlar, adamcağız kendini tanıyamaz. Evet Arvasi Bey, sıkıntılardan tad alır ve derdi vereni sevdiği için dertlerinden de hoşlanır. Ancak bir gece alnını secdeye koyamadığı için içi yanar, gözlerini yumup Ankara Bağlum'da yatmakta olan Seyyid Abdülhakim Arvasi Hazretlerine sığınır o kadar... Aradan ancak dakikalar geçer, bir yedeksubay tabib hışımla koridora dalar. Onca mahkum arasından onu seçer, tansiyonunu ölçer, nabzını sayar, "sen burada kalamazsınız" deyip Mevki Hastahanesi'ne yollar. Arvasi bey ömrü boyunca o ana yanar, niye sabretmedim diye kendini sorgular. Ahmed Arvasi Beyin sohbeti doyulmayacak kadar tatlıdır, zira o anlattıklarını yaşar. Karşısındakileri nurlu yüzüyle cezbeder, hitabetiyle peşine takar. Gençlerin yazdığı hikayeleri okur, mısralarına kafiye uydurur, denemelerine ilaveler yapar. Bunlar elbette acemice karalamalardır ama o kimsenin hevesini kırmaz, sabırla adam yetiştirmeye bakar. Görmezden geldiler Eğer Arvasi Hoca, Avrupa'da yaşamış olsaydı yıllarca konuşulur, adına enstitüler kurulurdu. Gelgelelim aydınlarımız onu görmezden gelir, söylediklerine kulak tıkarlar. Ancak kulak tıkayanlarla, kulak tıkananların cenaze törenleri karşılaştırılırsa kimin unutulup kimin unutulmadığı ortaya çıkar. Gazeteci Yazar Veysel Gani anlatıyor: Bir gece Saat 12, telefon çaldı. Baktım Ahmed Arvasi Hoca. "Meraklanma Veysel" dedi, "öylesine aradım, şöyle bi halini hatırını sorayım dedim. Hani birlikte çok çalıştık, üzerimizde hakkın var." Ben "ne hakkı efendim" dedim "varsa helal ettim gitti." Dedim ama buna bir mânâ veremedim. Ertesi gün ölüm haberini alınca hiç şaşırmadım. Zira o sadece iyi bir eğitimci ve muhteşem bir sosyolog değil, sayıları az kalan gönül ehillerinden biriydi. Günümüzün ediplerden Olcay Yazıcı'nın ifadesi ile Türkiye'nin problemi ne terör, ne enflasyon, ne de AB'ye girememektir. Türkiye'nin tek meselesi vardır: İkinci bir Seyyid Ahmed Arvasi çıkaramamak
.
Resulullahın övdüğü şair Urfalı Nâbî
5 Ocak 2004 01:00
Sıcak, gözle görünür mü? İnanın görünür, o gün toprak helva gibi kızarır, ufukları buram buram buhar sarar. Güneş tepsi gibi büyür, zemin bakılamayacak kadar parlar. Yolcular kızgın sac üzerinde yürür gibi seker, taşa toprağa dokunmamaya bakarlar. Kervancılar dayanılmaz suhunete rağmen keyfiyelerini kafalarına dolar, karlı dağ başlarında tipiden kaçar gibi kumdan sakınırlar. Hasılı zor bir gündür, rüzgâr dinip gök açıldığında, gün batıp yıldızlar çıktığında ılık kumlara çöke kalırlar. İştahı kalanlar ellerini heybelerine daldırır ağızlarına üç beş parça tayın atar, zoraki yutarlar. Çoğunun çul çaput sermeye bile mecali olmaz, oturdukları yerde uykuya dalarlar. Medine-i Münevvere'ye takriben bir günlük yol vardır ama Nâbi uyuyamaz. Bir kuytuya çekilip günahlarına ağlar, "hangi yüzle" diye kendine hesap sorar. Kâh kuşla böcekle dertleşir, kâh aydan yıldızdan haber sorar. Evet çok yaklaşmışlardır ama eşiğine kadar gelmişken Efendimize kavuşamamaktan korkar. Onu, onun şiiriyle... Şâirimiz oturmaktan bile hayâ ederken, kervandaki devletlülerden birinin sereserpe yattığını, üstelik ayaklarını kıbleye uzattığını görür. Bir üzülür, bir üzülür... Ağzından "Sakın, terk-i edebden..." diye başlayan o muhteşem beyitler dökülür. Muhatabı hemen ayaklarını toplar. Ancak gafletinin şiirleştirilmesine sıkılır ve bu mısraları unutmasını söyler. Nabi buna çoktan hazırdır, zaten elinde yazılı bir metin yoktur ve adamcağız ayaklarını topladığına göre konu kapanmıştır. Kafile, ertesi gün şafak sökerken Münevver Beldeye girer. Nâbi'nin yüreği yerinden fırlayacak gibidir, o nasıl sevinç, o nasıl heyecan... Daracık sokakları telaşla geçer bir meydana açılırlar. Mescid-i Nebi birden karşılarına çıkar. Tam o esnada müezzinler minarede görünürler ve... Duyduğu şeye kendi de inanamaz. Evet, evet onun şiirini, hani "sakın terk-i edebden...." diye başlayan mısraları okurlar. Nabi onlardan birini minarenin kapısında yakalar ve "Allah aşkına söyle" diye sorar, "okuduğun kasideyi kimden öğrendin?" -Bu gece rüyamda Kainatın Efendisini (Sallallahü aleyhi ve sellem) gördüm, bana: "ümmetimden Nâbî adlı bir âşığım geliyor. Onu, onun beyitleriyle karşılayın" buyurdular. Ben emredileni yaparım. Niyesi, niçini bu fakiri aşar. -Eminsin değil mi? Ümmetimden mi buyurdular? -Evet. Mübarek sesleri hâlâ kulaklarımda. Nabi'ye bu kelime yeter. Öyle sevinir, öyle sevinir ki kendinden geçer. Öyle ya, ona (Aleyhissalatü vesselâm) ümmet olmaktan büyük mertebe... Düşünülemez bile... Urfa'dan İstanbul'a Asıl adı Yusûf olan şairimiz Urfa'da (1642) doğar. Bu aileden eskiden beri alim çıkar, o da eğitimini ciddiye alır akranlarına fark atar. Urfa'da çok sevilir ama vâlinin tavsiyesini dinler, İstanbul'a koşar. Vezir, Muhasip Mustafa Paşa üç dilde şiir yazabilen bu kabiliyetli genci bağrına basar. 'Asitane'de birçok şâirle (özellikle Nailî ile) görüşür ve onlardan çok şey kapar. Yusuf, mütevazı bir gençtir, nitekim Arapçada "yok" mânâsına gelen "nâ" ve "bî" eklerini birleştirerek "Nâbî" yi mahlas yapar, kendini "hiç" sayar. Nâbî birçok gâzâya katılır. Hatta Lehistan (Polonya) seferinde, Kamaniçe'nin fethi üzerine yazdığı "Düşdi Kamençe kısmına nûr-ı Muhammedî" şiirini kale kapısına kazırlar. Musahib Mustafa Efendi, Kaptan-ı deryâ olunca Nâbî'yi de yanına alır, birlikte Akdeniz'i dolanırlar. Fırtınalı denizlerdeki zor günleri, tatlı sohbetlerle atlatırlar. Nâbî bu Paşanın vefâtı üzerine Haleb'e yerleşir ve orada yuvasını kurar. Halep Valisi Baltacı Mehmed Paşa sadrâzam olunca, Nâbî'yi yanına katar. Onu Darphâne emîni ve Anadolu Muhâsibi yapar. Nâbî altı pâdişâhın saltanatını görecek kadar yaşar. Devrin sultanları onun şiirlerini çok beğenir, ikrâmlarda bulunurlar. İşte 4. Mehmed Han yukarıda bahsettiğimiz "Surre alayı"na onun katılmasını çok ister ve gördüğünüz gibi isabet kaydeder. Nâbî hac yolunda yazdığı Tuhfet-ül-Haremeyn (Hicaz Hediyesi) isimli eserini Padişaha arzeder. Şairimiz İstanbul'da vefât eder onu Karacaahmed Mezarlığına defnederler. Edebiyatçıların "Şeyh-üş-Şuarâ" (şairlerin şeyhi) unvânını yakıştırdığı Nâbî'nin şiirleri öylesine sağlamdır ki mısralarının çoğu vecize olur, halkın diline dolanır. İstanbul Türkçesini çok iyi kullanan Nâbî'nin eserleri Fransızca'ya tercüme edilir ve Paris'te yayınlanır. Ahlâk kaidelerini hoş bir üslûpla anlatan "Hayriyye" yıllarca ders kitabı olarak okutulur. Diğer eserleri: Hayrabâd, Dîvançe-i Gazeliyât, Tercüme-i Hadîs-i Erbain, Sûrnâme, Fetihnâme-i Kameniçe, Siyer-i Veysi ve Münşaat'tır..
.
Muhammed bin Yûsuf Senûsî Hazretleri
6 Ocak 2004 01:00
Asrın başları... Sömürgecilik yarışında geç kalan İtalyanların gözü ne zamandır, Libya topraklarındadır, lâkin Abdülhamid Han'ın dirayetli idaresi yüzünden buna imkân bulamazlar. Ulu Hakan tahttan indirilir indirilmez harekete geçer, Trablusgarb'a çıkartma yaparlar. İtalyan kurmaylarının hesaplarına göre işgali çok çok 15 gün içinde tamamlamalıdırlar. Gelgelelim bir avuç Osmanlı askerinin organize ettiği Araplar mükemmel direnir, işgalciler sahil şeridinde sıkışıp kalırlar. Olacak bu ya, Balkan Harbi başlayınca Osmanlılar Libya'daki askerlerini geri çağırırlar. İtalyanlar rahatlayacaklarını sanar ama çok aldanırlar. Direniş aksine sertleşir, kışlalardan çıkamaz olurlar. Bu kez yıldırma harekatına başlar, hayvanları öldürür, mahsulleri yakar, kadınları kaçırırlar. Yeteri kadar korkuttuklarına kani olunca sırıtan maskelerini takar, barış çağrıları yaparlar. Ancak Mücahidlerin lideri Şerif Ahmed es Senusi işgalcileri muhatap bile almaz. İşte tam o günlerde I. Cihan Harbi patlar. Şerif Ahmed, kargaşaya karışmak istemez zira Fransız ve İtalyanlardan çektikleri yeter, birde İngilizlere karşı cephe açarsa çok yıpranırlar. Ancak Osmanlı subaylarının ısrarına dayanamaz ve sırf cihaddan kaçmamak için savaşa katılırlar. İtalyanlar yetmez gibi... Çölün dilinden iyi anlayan Senusi kuvvetleri İngilizleri şaşkına uğratır ve üstlerine düşeni fazlasıyla yaparlar, ancak Cemal Paşa emrindeki Osmanlı birlikleri Süveyş'te tutunamayınca zor durumda kalırlar. Senusiler, İngilizlerin karşı hücuma geçmesi ile ağır kayıplar verir ve çöle sığınırlar. Bu çatışma Libyalılara Mısır yolunu kapatmaktan başka bir işe yaramaz, hem düşmanları artar, hem erzaksız kalırlar. Şeyh Ahmet zor durumuna rağmen Halife'nin çağrısına uyar, mücadeleyi yarıda bırakarak payitahta koşar. Vahdeddin Han onu şâşâa ile karşılar ve Anadolu'ya yollar. Şeyh Ahmed, Kuva-i milliye güçlerine destek olmak için cepheden cepheye koşar, zira onlar, İslâm aleminin sahipsiz kalmaması için öncelikle Anadolu'nun kurtulması gerektiğine inanırlar. Aradan yıllar geçer, İtalya'da yeni bir devir başlar. Benito Mussolini liderliğinde faşistler yönetimi ele geçirir (1922) ve Libya için kara planlar yaparlar. İtalya'yı Roma imparatorluğu devrindeki azametine döndürme hülyaları kuran "Duçe" hazretleri (!) üç beş yalınayaklı bedevinin yürüttüğü direnişin derhal ezilmesini, liderlerinin derdest edilip getirilmesini emir buyururlar! Mücahidler, faşistlerin saldırılarına karşı yeni bir lider etrafında toparlanırlar. Bu liderin adını çok duymuş olmalısınız: "Ömer Muhtar!" Gerilere gidersek... O yıllarda çölün derinliklerinde yaşayan göçerler Senusi büyüklerinden feyz alırlar. Kimsenin ciddiye almadığı çoban kılıklı bedeviler böceği bile incitmez ama düşmanlarına kan kustururlar. Zor bir iş yapar, ne mücahededen geçer ne de mücadeleyi bırakırlar. Peki kimdir bu dağdaki çobana bile tasavvufi terbiye veren Senusi büyükleri? Muhammed Senûsî hazretleri, Tilmsân şehrinde doğar, ufacıkken rahle başına oturur, hayatı boyunca ilim meclislerine koşar. Onu, soyu Hazret-i Hasan'a dayandığı için "şerif"; yörenin önde gelen alimlerinden olduğu için "Şeyh-ul-allâme" adıyla anarlar. Büyük veli, Allahü teâlânın muhabbeti ile doludur ve bu muhabbetin elden gitmesinden çok korkar. Tatlı dilli fakat hüzünlüdür, yüzü güler, içi ağlar. Vaazlarından herkes hissesini alır, sohbette bulunanlar "kendileri için konuşulduğunu" sanırlar. Senûsî hazretlerinin mahlûkata karşı anlatılmaz bir şefkati vardır. Yürürken daima önüne bakar, ola ki bir karıncaya basarım diye adımını dikkatli atar. Talebeleri develerine, merkeplerine bile kibarca davranır, kaş çatmayı unuturlar. Büyük veli, hasımları barıştırır, yetimleri kollar, muhtaçları arar. Sırf bir garibin gönlü hoş olsun diye günlerce katiplik yapar, yüzlerce mektup yazar. Mübarek, dünyâda mahkum gibi yaşar, Dâvûd aleyhisselâmın yaptığı gibi gün aşırı oruç tutar. "Niyetli misiniz" diye soranlara ne "evet", ne de "hayır" der, zira kendisini "hakîkî oruçlulardan" saymaz. Geceleri uzanıp yatmaz, azıcık daldı mı "hem cehennemden korkuyor, hem de uyuyorsun" diye nefsini azarlar, sabaha kadar ibâdetle meşgûl olmaya bakar. Vefât ederken "Hak sübhânehü ve teâlâ bize ve sevenlerimize son nefeste Kelime-i şehâdeti söylemeyi nasîb etsin" buyururlar. Öyle de olur, ruhunu teslim ettiklerinde ortalık gül bahçesi gibi kokar. Yanmayan et! Ağızdaki tükürüğün bile kuruduğu sıcak bir yaz günüdür. Arabın biri çarşıdan et almış evine götürmektedir. Bu esnada ikâmet okunduğunu duyar, hem cemaate uymak ister, hem de etinin bozulacağından korkar. Tereddütünü yenip imama (Senûsî Hazretlerine) uyar, namazdan sonra tadına doyulmayacak bir sohbet başlar. Saatler su gibi akar. Talebe artık etten ümidini kesmiştir, şimdi olabildiğince feyz almaya bakar. Eve akşama doğru varır. Hayret! Et sanki yeni kesilmiş gibi tazedir. Tencereye koyup saatlerce kaynatır pişmez, ızgaraya yatırır, küle basar "ı ıh!" Bırakın kızarmayı, üzerindeki kanlar bile kurumaz. Bunda bir hikmet olmalı deyip dergâha koşar. O esnada Senûsî Hazretleri sevenlerine "Öyle ümîd ediyorum ki, Allahü teâlâ, dostlarıyla namaz kılıp, sohbete oturanların etini ateşte yakmaz" buyururlar. Talebe öyle içten bir "amenna" (inandım) çeker ki bunun ne mânâya geldiğini bir tek büyük veli anlar..
.
Çöl Aslanı" Ömer Muhtar
7 Ocak 2004 01:00
Ömer Muhtar, Batnan adlı şirin bir çöl beldesinde doğar (1862). Babası hac yolunda vefat edince ona Seyyid El Giryani adlı bir aile dostu sahip çıkar. Adamcağız, Ömer'i kendi çocuklarından ayırmaz, en seçme okullarda okutup, Cağbub'taki İslâmi Bilimler Akademisi'ne yollar. Ömer Muhtar her işten anlayan bir sanatkar olmasına rağmen liderlik vasfı ile öne çıkar. Yaşlıları arar, dulları kollar, aşiretler arasında hakemlik yapar. Bir taraftan Kasur ve Ayn Kalak zaviyesi şeyhliğini yürütür, diğer yandan işgalcilere karşı koyar. O günlerde İtalyanlar yerli halkı insandan saymaz, kural kaide tanımazlar. Sadece direnenleri değil, kendi halinde otlayan hayvanları bile kurşunlar, asırlık zeytinlikleri, canım hurmalıkları, güzelim bağları çatır çatır yakarlar. Ömer Muhtar, karargâhını Cebel-i Ahdar (Yeşildağ) adlı bir kuytuya kurar, lâkin Senusi dervişleri kılıktan kılığa girer, İtalyan garnizonlarındaki en ufak kıpırtıyı merkeze duyururlar. Nitekim Vali Teruzzi, "Senusiler karşısındaki askerî üstünlüğümüz var ama para etmiyor. Çünkü bunlar düzenli ordu değil, aramakla bulunmuyorlar. Hedef olmaktan bıktık, bize sadece savunmak kalıyor. 10 bin askerle yaptığımız operasyonlardan bile netice alamadık, bugün burayı basıyor, yarın 100 km ötede çıkıyorlar. Düşünebiliyor musunuz bu insanlar başka bir bayrak altında yaşamayı 'zulüm' sayıyor ve ölmekten çok hoşlanıyorlar" şeklinde bir rapor yazar. Ev, araba, bol para... Bir ara Ömer Muhtar Mısır'da destek çalışmaları yapar. İtalyanlar onu Kahire'de bulur ve cazip tekliflerde bulunurlar. Bingazi'de nefis bir köşk, ömür boyu bitiremiyeceği kadar para, atlar, arabalar, uşaklar... Ömer Muhtar "ya kazanırız, ya ölürüz. Bilin ki cellatlarımızdan daha uzun yaşayacağız. Bizi bitiremezsiniz" der, işine bakar. İşgalciler dönüş yolunda pusu üstüne pusu atar ama başarılı olamazlar. İtalyanlar ellerinde sadece "çakaralmaz" tüfekleri olan mücahidleri tayyareler ve zırhlı araçlarla sıkıştırmaya çalışır ama dişe dokunur bir başarı sağlayamazlar. Sadece Sirte çatışmasında 13 subay ve 300 askerlerini toprağa bırakırlar. Henüz bu yarayı saramadan 50 araçla pusuya düşer, bir anda 350 askerlerinden olurlar. O yıl pek çok düşman uçağı düşürülür, çok sayıda üst rütbeli subay öldürülür. Mücahidler ele geçirdikleri cephane ile güç kazanırlar. Küfür cephesi mücahitlere karşı dikiş tutturamayınca hıncını halktan çıkarır, zemini al kana boyar. Senusilerin sığınabileceği her yeri özellikle ormanları yakar, görülmemiş bir çevre katliamı yaparlar. Dile kolay 142 bin küçük ve büyük baş hayvanı ve (kendi verilerine göre) 4329 direnişçiyi öldürür ama mukavemeti kıramazlar. Hal böyle olunca beş yılda beş vali değiştirmek zorunda kalırlar (Bongiovanni, Mombelli, Teruzzi, Sciliani ve Graziani...) İşin çivisi çıkar... General Mezetti artık "bizden iyi savaşıyorlar" demekten çekinmez ve cepheyi içten çökertmenin yollarını arar. Bıkıp usanmadan "gelin barışalım" sakızı çiğnemeye başlar. Yer yer muhatap da bulur çünkü savaş çok uzamış, katliam ve kıtlık dayanılmaz olmuştur. Ömer Muhtar bütün kabile reislerini Kasr el Mecahir'de toplar, herkes reyini ortaya koyar. Hava gerilince Çöl Aslanı "ne Mısır'a gitmek isteyenlere gitmeyin derim, ne de teslim olanlara mani olurum ama ben şehadete ermeden bu dağları terk etmeyeceğim" der ve noktayı koyar. Onun kararlılığı karşısında hepsi özür dilerler ve toplantıdan "mücadele" kararı çıkar. General Mezzetti bir halk hareketi ile karşı karşıya kaldığının farkındadır. Senusi mukavemetinin kaynağını kurutmak üzere halkı esir kamplarında toplar, sahrada kuş uçurtmazlar. Tayyareler gün boyu dolanır, zırhlılar kontak kapamadan tur atarlar. Özellikle Eritre'den topladıkları çapulcular çadır, deve, kadın, çocuk tanımaz, kıpırdayan her gölgeye mermi sıkarlar. Sağ kalanları önlerine katar, davar gibi toplama kamplarına kapatırlar. Buna rağmen mukavemet durmaz. 1929'da Valiliğe atanan Badoglio, "genel af" ilan eder ve en ufak direnişi zulümle bastıracağını duyurur. Bunu yapabileceğini Berka'da gösterir ve "Berka Kasabı" namıyla anılmaya başlar. Lakin direniş inadına sertleşir, gerilla saldırıları daha da artar. Ömer Muhtar vakit kazanmak için vali yardımcısı Sciliani ve Badoglio ile görüşmeler yapar. Tabiatıyla anlaşamaz ve tekrar silaha sarılırlar. 8 Kasım'da Mücahidler Bingazi'deki İtalyanları tamamen imha eder, karargahı havaya uçururlar. Sömürgeciler bu büyük hezimet karşısında tutulur kalırlar. İtalyan Genelkurmayı "çekilelim" kelimesini telaffuz etmeye başlamıştır ki, Mussolini duruma bizzat el koyar ve harekâtın başına insafsız bir faşisti "General Rodolfo Graziani"yi atar. (Ocak 1930)
İnsafsız işgalci General Graziani
8 Ocak 2004 01:00
İtalyanlar büyük bir hevesle girdikleri Libya'da ummadıkları bir direnişle karşılaşır, yıllarca çölü tırmalarlar. Mussolini bu işten çok sıkılır ve acımasız bir faşisti (General Graziani'yi) bölgeye yollar. Graziani, Duçesine ölümüne bağlı bir karagömleklidir, (o yıllarda Mussolin'in fedaileri kara gömlek giyerler) lideri emretti mi babasına bile acımaz. Senyör Graziani, Libya'ya gelir gelmez subaylarını toplar ve bir durum değerlendirmesi yapar. Görünen o ki direniş Senusi kaynaklıdır ve mücahidler az kayıpla savaşırlar. Evet, Ömer Muhtar iyi bir liderdir ama hareketi grup veya şahsa indirgeyen hata yapar. Böylesine bir potansiyelleri varken Müslümanlar daha çoook lider çıkarırlar. Graziani işe hızlı başlar, öncelikle Senusi tekkelerini kapatır, şeyhleri ülkeden kovar, malvarlıklarına el koyar. Silah aramalarını arttırır, seyyar mahkemeler şipşak hüküm çıkarır, üç vardiya idam yapar. Yerli memur ve askerleri hainlikle suçlar, kâh ayakkabısının boyasına, kâh pantolonun ütüsüne takar, zindana atar. Derken bütün ülkeyi abluka altına alır, beşiktekileri bile toplama kamplarına tıkar. Bunca insanın barınması, yiyeceği umurunda değildir, gülyüzlü bebeler açlıktan kırılırlar. Özellikle Cebel'ül Ahdar'ı kurutmaya çalışır, çölde kuş uçurtmaz. Mısır'la olan her türlü ticareti yasaklar, hatta hududu "boydan boya" dikenli telle sarar. Graziani eser, gürler, yakar, yıkar ama Libyalılara geri adım attıramaz. Mücahidler 11 Nisan 1930'da El Faidiyye üzerine büyük bir saldırı düzenler ve İtalyanları unutamayacakları bir hezimete uğratırlar. Ömer Muhtar zafer şenliği yapan savaşçılarına hitaben bir konuşma yapar, "şayet" der, "Bingazi'den, Cebel'ül Ahdar'a doğru bir aslan kükremesi duyarsanız korkmayın, zira o kürkün içinde bir merkep var!" Kufra düşünce... Graziani bu işe çok kızar, 16 Haziran 1930'da bizzat komuta ettiği 15 bin kişilik bir orduyla intikam seferi açar. Zaferinden o kadar emindir ki, şenliğe Vali Badoglio'yu da katar. Ancak Ömer Muhtar kuvvetlerini küçük gruplara ayırarak alâkasız yerlerde pusu atar. Graziani hem kayıp verir, hem de haybeye çöl turlayıp masraf yapar. Zira mücahidlerin güçlü bir istihbarat ağları vardır ve atılan her adımdan haberdar olurlar. Ömer Muhtar öyle bir kurttur ki İtalyan karargâhında bile fısıltılar çıkartır, adamlar asılsız ihbarlar yüzünden uykuya hasret kalırlar. Ancak Graziani süzme bir faşisttir ve Duçe'sinin karşısına başaramadan çıkarsa başına gelecekleri iyi bilir. Bu yüzden eskilerin yapamadığı bir işe girişir ve Libya'nın güneyinde İtalyanların ulaşamadığı tek yer olan Kufra'yı işgale niyetlenir. Yıl boyu hazırlanır ve 1931 Ocağında çölü aşar. Kufra'da hafızalardan kolay kolay silinemeyecek bir katliam yapar. İtalyanlar halkın gözleri önünde Mushâf-ı şerifleri parçalar, "haydi peygamberiniz gelsin de sizi kurtarsın" diye bağırırlar. Çoluk çocuğun bile ırzına geçer, alimleri uçaklardan atarlar. Köprüleri bombalar, hurmalıkları dağıtır, kuyuları doldururlar. Hepsi bir yana Mehdi Senusi'ye ait tarihi kütüphaneyi ateşe verir, binlerce el yazmasını çıra gibi yakarlar. Kufra'nın elden çıkmasıyla mücahidlerin elinde sadece Cebel'ül Ahdar kalır ki çember her geçen gün daralmaktadır. Ömer Muhtar, yakınlarına "başka yolu yok. Allah'a aidiz ve O'na döneceğiz" der. Mücahidler kadınlarını ve çocuklarını Mısır'a yollar, arkalarına bakmadan savaşırlar... Güzel son... Ömer Muhtar ve arkadaşları bir ara çok daralır, biraz olsun ferahlamak için Sahabe-i kiramdan Sidi Rafi Hazretlerinin (Radıyallahu anh) kabrini ziyaret için yola çıkarlar. İtalyanlar onların varlığını haber alır ve küçük konvoyu zıhlı araçlarla kuşatırlar. Vadiyi her yönden saran muazzam kuvvetleri yarmanın imkanı yoktur. Mücahidler son nefeslerine kadar çarpışırlar. Ömer Muhtar atı vurulunca yalnız kalır ve tek kişilik bir müdafaa hattı kurar. Yaşı yetmişi geçen ihtiyar muharip son fişeğine kadar direnmeye kararlıdır ancak elinden yaralanınca tetik çekemez olur, işgalciler üzerine çullanırlar. Graziani, Ömer Muhtar'ı ele geçirir ama rahatlayamaz, aksine çatışmalar kontrolden çıkar. Ömer Muhtar'ı çağırtıp mücahidlere "teslim olun" çağrısı yapmasını ister. Eğer buna rıza gösterirse idamdan kurtulacak rahat yaşayacaktır. Büyük mücahid kafasını verir ama davasını satmaz. General "onun vakarına hayran oldum" demekten kendini alamaz. Hatıra defterine "ben onun kadar inancına, akidesine bağlı bir adam görmedim. Değerlerine saldıranlara büyük bir heyecan ve azimle karşı koyardı. Fakirdi ama satın alınamazdı. Mütevazıydı ama tavizsizdi" diye yazar. Ömer Muhtar kendini idama mahkum eden sıkıyönetim mahkemesine "Hüküm ve karar yalnız Allah'ındır" der, lütfedip savunma bile yapmaz. Aynı gün (15 Eylül 1931) toplama kamplarından getirilen binlerce Libyalının önünde sakince idam sehpasına çıkar. Yakınında olanlar onun fecr suresinin son ayetlerini (Ya eyyetuhennefsül mutmainne....) okuduğunu duyarlar... İnna lillah ve inna ileyhi raciun
.
Dâhi mi, deli mi? Albert Einstein
12 Ocak 2004 01:00
Einstein, Almanya'nın Baden Wurttenberg şehrinde doğar... (1879) Babası kendi halinde tıkırdayıp duran ama bir türlü parayı bulamayan bir mühendis, annesi ise kemanı bırakıp, pianoya oturan, yaylısından vurmalısına sazların alayını çalan, lâkin şöhreti yakalayamayan bir müzisyendir. Şüphesiz Albert zeki biridir ancak 4 yaşında konuşmaya başlar. Okulu sevemez, çekilir köşesine, hâyâller kurar. Işık demetlerine filan binmeye kalkar... Albert iletişim özürlüdür ama kendine çok soru sorar. Günlerce çiçek böcek peşinde koşar, işine yarasın yaramasın bilgiye dönük bir şeyler arar. Hatta bir keresinde Milano'dan girer, Cenova'dan çıkar, 160 km. yolu ne zaman kat ettiğini anlayamaz. Sonra eline geçen aletlerin mutlaka içini açar, pusulaları dağıtır, saatleri bozar. Bir ara Öklit geometrisinin büyüsüne kapılır, çizer çözer, çizer, çözer gün boyu masadan kalkamaz. Aslında araştırıcı yetiştiren Zürih Politeknik Okulu tam ona göredir ama diploması yetmediği için imtihana alınmaz. Delikanlı bu okula girmeyi kafasına koyar ve Aarau'daki Cimnazyum'da okumaya başlar. Eh bu arada çamdan çime çok şey görme fırsatı bulduğu için İsviçre'ye hoşça bakar. Anlaşılmaz teoremler... Albert'e göre bir insanın bilgiye ulaşmak için yüksek okula gitmesi gereksizdir, meraklısı bunları kitaplardan da öğrenebilir. Yüksek okul dediğin kitaplardan öğrenilemeyecek şeylere kapı aralamalı, açıkçası zekayı sivriltmeli, zihni bilemelidir. Neyse uğraşır çalışır neticede Politeknik Okul'una girmeyi başarır, lâkin hocaları onu anlayamaz. Einstein mezun olunca, ekmek derdine düşer. Önce yedek öğretmen olarak çalışır, sonra patent dairesinde işe başlar. Bu arada Mileva Mariç adlı bir fizikçiyle evlenir, iki oğlu olur. Einstein devinbilim ve ısıldinamik üzerine çok kafa yorar, ancak fen yobazları "e eşittir em ce kare" formulüne önceleri karşı çıkarlar. Einstein'in 1916'da yayımladığı "Görelilik Kuramı" ilim dünyasında bomba gibi patlar, 1921'de "Fotoelektrik etki ve Kuramsal fizik" üzerine yaptığı çalışmalarla Nobel Fizik Ödülünü alır. Yeri gelmişken söyliyelim "görelilik" denilen şey zaman ve madde adacıklarının bulunduğu noktalarda uzayın eğriselleşmesi (anlayamadım ki anlatabilsem) kaidesidir. Ahmet ağa ABD yolunda Einstein dünya çapında bir üne de kavuşsa bir Yahudidir ve Nazi Almanya'sında yapamaz. Baskılar artınca pılısını pırtısını toplar Belçika'ya kaçar. Mâlum, Yahudiler ne zaman sıkışsalar Osmanlı mülküne sığınırlar. Einstein de İstanbul'a gelmeyi düşünür, hatta Dışişleri çalışanları "Ahmet Tektaş" adına bir pasaport çıkarıp eline sıkıştırırlar. Ancak o bilimsel altyapısı olan ABD'yi tercih eder, kendince doğrusunu yapar. Haklarını yemeyelim Amerikalılar ne isterse verir ve ondan çok şey umarlar. Einstein, diğer bilim adamlarının aksine fizik üstü konulara meraklıdır. Mesela "Zihinsel Radyo" ve "altıncı his" olaylarına çok takar. Hatta, insanların telepatik yollarla iletişim kurabileceklerine inanır. Zaman ve mekân üzerine enteresan şeyler söyler, mesela ışık hızıyla ilerliyebilen bir uzay gemisinde seyahat edenlerin, çocuklarından genç kalacağını iddia eder. Einstein sanıldığının aksine kararsızdır, sık sık kuramlarından cayar. Çok şey söyler ama pek azını ispatlar. Bir kısmının da yanlış olduğu ortaya çıkar. Elbette boş atıp, dolu tutturmak gibi bir maksadı yoktur ama ıskalamaktan yorulmaz. Mesela gravitasyon, elektrik, manyetik ve nükleer gücü tek formül altında toplayabileceğini sanır ama başaramaz. Einstein'in matematikle arası yoktur, belki de bu yüzden derdini anlatamaz. Fizik üstü az felsefe İşin doğrusu Einstein fizik üzerine felsefe yapar ve diğer filozoflar gibi sıkça bocalar. Her ne kadar kuvantum mevzuunda Heisenberg'in kafasını karıştırsa da laf gevelemekten hoşlanmaz, koskoca doktora tezi bile birkaç sayfayı aşmaz. Eğer "daha güvenli bir buzdolabı motoru"nu da saymazsanız hayatı kolaylaştıran hiçbir pratik çalışma içinde bulunmaz. Sürekli girift konularla uğraştığı için basit hadiseleri kavrayamaz. Einstein'in laboratuvarında ayaklarına dolanan bir kedisi ile yerinde duramayan bir köpeği vardır. Hayvanlar elbette çok sıkılır ve ikide bir eşiği tırmalarlar. Einstein kalkıp onlara kapıyı açar ama masasına dönünce konuyu toparlayamaz. Bu yüzden kapının altında köpeği için irice, kedisi için minikçe bir delik açtırmayı planlar. Çağırdığı marangoz çırağı "büyüğünü açalım yeter" der, "buradan ikisi de girer çıkar." Einstein böylesine pratik bir çare bulduğu için ufaklığı kucaklar. "Biliyor musun, sen bir dâhisin" diye fısıldar.
.
Amerikan solcusu Mr. Albert Einstein
13 Ocak 2004 01:00
Einstein bir mesele üzerinde saatlerce düşünür, sonra birden hareketlenir ve neticeyi açıklar. Tez canlıdır, bazen tutturur, bazen ıskalar. Birilerinin hoşlanmasına ya da kızmasına aldırmaz, sadece işine bakar, ya da bakar gibi yapar. Einstein bakımlı bir adam değildir lâkin (manyetik alan üzerinde çok çalıştığından olacak) kadınlar üzerindeki çekim etkisi tartışılmaz. Meslektaşı Mileva'yla (hamile kaldığı için) zoraki bir evlilik yapar, ancak güzel kuzeni Elsa, sekreteri Betty, Avusturyalı sarışın Margarette ve milyoner Estella ile de adı çıkar. Belki de bu şekilde kendini saklar. Zira Amerika'da yaşamasına rağmen sosyal demokratlığa oynar. Amerika'da aranan komünistlere (mesela Hilaire Noulans ve adamlarına) yardım ve yataklıktan kaçınmaz. FBI, onun hakkında 1.500 sayfalık bir rapor hazırlar ama başkan bile şöhretinden (belki de Ruslara kaptırmaktan) korkar. O da bundan aldığı cesaretle antimilitarist beyanlarda bulunur, savaşanlara savaş açar. Einstein, "devlet halkını korumalı, halk devleti değil. ABD, bizi askerlik yapmaya zorlayarak bu ilkeyi ihlal ediyor. Güvenlik silahlanarak değil, savunma harcamalarını kısarak sağlanır. Sıradan bir caninin bu savaşa katılan askerlerden ne farkı var?" diye bas bas bağırsa da, Rusların askerlik yapmasından ve Kızıl Ordunun güçlenmesinden rahatsız olmaz. Nagazaki'nin vebali... Einstein her ne kadar silahlanmaya karşı gibi görünse de bilim adamına yakışmayan bir iş yapar, Roosevelt'in kulağına cevher-ül ferd (atom) bombasının sırrını fısıldar. Gelin bakın şu işe ki bomba onun beklediği gibi Almanların değil, Japonların başında patlar. Lâkin pişkinliğe vurur, Hiroşima ve Nagazaki'nin vebalini üstüne almaz. Einstein bir ara atomdaki elektronları sıçratarak tek frekanslı bir ışık demeti elde etmeye uğraşır ve bunu (ölüm ışınını) nispeten başarır. Bu çok tehlikeli bir silahtır ama aklı başında araştırıcılar ışını (laser) terbiye eder, kâh metal kesmekte, kâh ameliyatlarda kullanırlar. Einstein'ı öldükten sonra otopsiye alırlar. Dr. Thomas Harvey, onun dehasıyla ilgili ipuçları bulabilmek için beynini çıkarır, sanılanın aksine Einstein'ın beyni, normal insandan % 12 oranında hafif çıkar. Ancak düşünce sinirlerini besleyen "gliyal hücre" sayısında bir fazlalık göze çarpar. Hayranları söz konusu beyni Wichita'da yaşlı bir doktorun evinde saklarlar. Ben kimim burası neresi? Ünlü araştırmacı bazen yemek yemeyi unutur bazen de yemeğe oturur, saatlerce tabaklara bakar. Bir keresinde telefon kulübesinden evini arar ve titreyen bir sesle "kayboldum, gelin beni alın" diye ağlar. Halbuki söz konusu kulübe ile evi arasında 50 metre mesafe vardır, o kadar... Bir gün sokakta şirin bir kız çocuğunun başını okşar, "güzel kız söyle bakayım" der, "senin adın ne?" Kızcağız öfkeyle cevaplar: "Suzi baba!" Einstein'dan inciler... Ünlü fizikçi çok konuşmaz ama konuştu mu taşı gediğine koyar. Nasıl mı, şöyle: * İzafiyet teorisini ispatlayabilirsem Almanya benim bir Alman olduğumu iddia edecek, Fransa ise dünya vatandaşı olduğumu söyleyecek. Yok ispatlayamazsam Fransızlar zaten bir Alman olduğumu mırıldanacak, Almanya ise Yahudi olduğumu açıklayacak. * Geleceği mi? İnanın hiç düşünmedim. Zira gelecek düşünmesek de gelecek. * Üç şeyden nefret ediyorum: Emirle gelen kahramanlıktan, gereksiz şiddetten ve ırkçılıktan. * Aslında sıradan insanlar, sıradışılardan hoşlanmaz. Ama beni neden sevdiklerini çözemedim, keşke biraz da anlamaya çalışsalar. * Üçüncü Cihan harbi neyle yapılacak bilmiyorum ama dördüncüsünde taşlar ve sopalar kullanılacak. Savaşı kazanan kazandı, önemli olan barışı kazanmak. * Kainatın sonsuz olduğunu söyledim ama emin değilim. Gelgelelim ahmaklık sonsuzdur, kesinlikle eminim. Çalışırsanız atomu bile parçalayabilirsiniz ama ön yargıları asla!
.
"İkinci Hazreti Ömer" Ömer bin Abdülazîz
14 Ocak 2004 01:00
Bir insan niye kral, tekfur, imparator olmak ister? Elbette muhteşem saraylarda oturmak, cins atlarla dolaşmak, atlas kaftanlar kuşanmak, mükellef sofralara oturmak, altınla gümüşle oynamak ve tek hecelik bir emirle onbinleri hizaya sokmak için... Bu imkanlar şüphesiz sultanlar ve halifeler için de vardır ama ümmet-i Muhammedin vebali öyle ağırdır ki çoğu uykuyu dağıtır, lokmalarını bile yutamaz olurlar. Gelelim hikayemize... Ömer bin Abdülazîz Mısır Valisinin oğludur ama kendi halinde yaşar. Gelir Medine'ye, Enes bin Mâlik'ten (Radıyallahu anh) feyz almaya bakar. Genç yaşta babasını kaybedince amcası (halife Abdülmelik) onu Şam'a çağırır ve kızı Fâtıma'yla evlendirip Haremeyn'e vâli yapar. Ömer bin Abdülazîz devlet işlerinden anlamaz, ancak anlayanları bile imrendirecek bir iş yapar, gider ulemanın kapısını çalar. "Değerli büyüklerim" der, "gelin bana yol gösterin, usul erkan belletin. Gece gündüz Haremeyn'e hademelik edelim." Onlar söyler, Ömer yapar... Onlar söyler, Ömer yapar... Mükerrem şehirde, Münevver beldede çiçekler açar. Ortalık şenlenip kıpırdar, pek çok kimse, memleketini terk edip, Hicaz'a yerleşmeye bakar. Her Resulullah aşığı gibi o da Mescid-i Nebî'ye hizmet için can atar, hem genişletir, hem de esaslı bir tâmirat yapar. Hücre-i seâdeti yontma taşlarla silbaştan bina eder, etrafını kapısı olmayan ikinci bir duvarla sarar. Nurlu camiye bir mihrâb ve dört minâre daha katar. Nakkaşlar maharetlerini konuşturur, dört bir yanı ayetlerle donatırlar. Halîfe Abdülmelik iki oğlu olmasına rağmen Ömer bin Abdülazîz'i halef yapar. Vefât edince vezîri Recâ emirleri toplar, mühürlü ahidnâmeyi açar ve yüksek sesle okumaya başlar. Mesaj açıktır: "Yeğenim Ömer bin Abdülazîz'in halife olmasına..." Ne? Ben, halife mi? Genç adam bir anda halifelik gibi bir makamla karşı karşıya kalınca çok bocalar. Yarım yamalak kelimelerle "yapamam, edemem" diye kekelese de onu kaale almaz, tek tek gelip bîatta bulunurlar. Ortalık bir anda yaver, seyis kaynar, onu hilâfet konağına götürmek üzere cins atlar getirir, muhafızlar hiza alırlar. Mübarek, bu seremoniden sıkılır, atları ahırlara, askerleri kışlasına yollar, hilâfet otağı yerine kıl çadırına koşar. İlk işi kölelerini ve cariyelerini azad etmek olur. Sonra hanımına döner, "eğer" der, "benimle yaşamak istiyorsan ziynetlerini beytülmâle bırak!" Hoş, Fatıma da, Hazreti Fâtıma gibi mânevî süslere taliptir, mücevherlerini seve seve bağışlar. Ömer bin Abdülazîz tüm servetini (elli bin altını vardır) dağıtır, sırtında bir elbisesi kalır. Genç halife bütün Ümmet-i Muhammed'in vebalini omuzunda hisseder ve kul hakkından çok korkar. Yaşlıları anası babası, gençleri kardeşi, küçükleri evlâdı bellediği için derdi artar. Bütün tebaasına evindekiler gibi muamele eder, dedesi (Hazret-i Ömer) gibi olmaya bakar. Hele Ehl-i Beyte hususi bir saygı gösterir, onları tek tek arar, sorar. Efendimizin (Sallallahü aleyhi ve sellem) vakıf ettiği Fedek bahçesini oniki imamdan Muhammed Bâkır'ın emrine sunar. Ülkeler ötesine... Ömer bin Abdülaziz kararı sora sora alır ama anında uygular. Bu yüzden mücahidler kıtaları aşar. Bir yandan İstanbul'u kuşatırken, öbür yandan İspanya ve Fransa'ya uzanırlar. Düşünün taaa Narbonne'a üs kurar, Avrupalıya İslâm'ı anlatırlar. Malatya'yı yüz bin esir karşılığı Rumlar'dan alır, Berberîler topyekun Müslüman olurlar. O günlerde ıssız dağ başlarında koyun otlatan bir çoban Mâlik bin Dinâr hazretlerine sorar. "Halife değişmiş olmalı, kimdir bu adil insan?" -Sen onun adil olduğunu nereden biliyorsun? -Halîfe adaletle hükmedince hayvanlar bile hakkına razı olurlar. Kurtlar bütün sürüyü kırmaz, yemeyecekleri kuzuları boğmazlar. Hasılı Emevi ülkesi huzur içinde yaşar, zenginler fukara için çırpınırlar. Ortalıkta zekat alabilecek fakir kalmaz. Hem işlerini, güçlerini kovalar, hem de ibâdete vakit ayırırlar. Birbirlerine "şu sureyi ezberledin mi, filanca gün oruçlu olmaya bak" diye nasihatte bulunurlar. Eh bu arada yalan dolan kalkar, herkes birbirinin gönlünü yapmaya, duasını almaya bakar. Bid'atler unutulur, sünnete ittiba artar. İlim talipleri aradıklarını bulur, muhaddisler Hadîs-i şerîfleri toplayıp kitaplaştırırlar. İnsanlar bir araya geldiler mi, ölüm hâllerinden ve mahşer meydanından konuşur, gözyaşıyla tövbeye otururlar. Öyle ki dışarıdan gelen biri her evden cenaze çıktı sanar. Bir gün Halife'nin yüzünü kireç gibi görür, "bu ne hâl" diye sorarlar. Ömer bin Abdülazîz "eğer ölümümden birkaç gün sonra mezarımı açsaydınız gözlerimin çıkıp yanaklarımın üzerine akdığını, dudaklarımın dişlerimi kapayamadığını, ağzımdan irin ve cerahat boşaldığını, karnımın şişip göğsüme oturduğunu, bağırsaklarımın döküldüğünü, burun deliklerimden kurtların çıktığını görürdünüz. Söyleyin bana rengim gitmiş çok mu? Aklı olan sararmayana şaşar.
.
Âdil ve zahid halife Ömer bin Abdülazîz
15 Ocak 2004 01:00
Ömer bin Abdülâziz nerede bir cenaze olsa mutlaka koşar, defni kendisi gömülüyormuş gibi izler, etrafına hikmet nazarıyla bakar. O gün de bir dostunun cenaze namazını kılar, naaşı getirip toprağa bırakırlar. Üstünü alelacele örter, yanık yanık dualar okurlar. Derken merasim biter, millet dağılır, oğulları bile uzaklaşırlar. Adil Halife kabristandan çıktıktan sonra ansızın geri döner ve bir kuytuya otururlar. Dostları da ona uyar, aynısını yaparlar. Mübarek, kısa bir murakabeden sonra sorar "niye döndüm biliyor musunuz?" -Bilmiyoruz. -Kabir arkamdan seslendi, "ey Ömer" dedi, "dostlarını ne yaptığımı sormuyorsun?" Sordum "ne yaptın?" -Onların kefenlerini yırttım, kanlarını emdim, vücutlarını parçaladım. Etlerini yedim, azalarını dağıttım. Ellerini kollarından, pazularını omuzlarından, kalçalarını uyluklarından, dizlerini ökçelerinden, parmaklarını bileklerinden ayırdım. Ben makam mevki tanımam, genç yaşlı ayırmam. Lâkin insanlar birkaç günlük lezzet için âhireti unutuyorlar. Hani, sizden önce yaşıyanlar? Onlar da büyük şehirler kurdular, derin kanallar kazdılar. Sıhhatlerine, paralarına, kuvvetlerine aldandılar, günahlara daldılar. Herkesin imrendiği sultanlar göz açıp kapayıncaya kadar yaşadılar. Kurtlar böcekler kemiklerini sıyırdı, şimdi toprak oldular. Onların da evleri eşyaları, oğulları uşakları vardı, ne zenginlere zenginliği yaradı, ne de fukaranın muhtaçlığı kaldı. O çoşkulu nutuklar atan hatiplere sor, dilleri neden oynamıyor? O zeytin gözlüler, keman kaşlılar, niçin gülmüyorlar? Nerede o nâzik tenler, güzel yüzler, mânâlı bakışlar? Bu çukurun haşeratı onlara n'aptı? Dostları çoktaaan unuttu, üzerinde haşereler dolaştı. Hanımları evlendi, çocukları yetim kaldı. Söyleyin bana ölümden kim kaçmış, hem kim kaçar? Peki sen, yarın bu kabirlerin sâkini olacak insan, dünyâda devamlı kalacağını mı sanıyorsun? Elinde senedin mi var? Hoşça bir rüya görüyorsun o kadar. Uyan artık, n'olursun uyan!" Sen misin gıybet eden! Bir gün adamın biri üstüne vazife gibi halifeye söz yetiştirir, "filan kimse, sizin için şöyle, şöyle söylüyor" der. Ömer bin Abdülazîz; "Öyleyse bu işi yargıya intikal ettirelim. Eğer yalancı isen, Hucurât sûresinin altıncı âyet-i kerîmesine; yok yanıldın ise, Kalem sûresi on birinci âyet-i kerîmesine göre yargılanırsın ve her iki hâlde de mesûl olursun. İstersen üçüncü hâli tercih edip, seni affedelim, bu mesele de unutulsun gitsin" deyince adamcağız tövbe eder. Bir daha birilerinin aleyhinde konuşmak mı? Ne mümkün, hem ne haddine... Bir dirhemi olsa... Bir gün evlerinin önünden üzümcü geçer, ama ne ondan, ne de hanımından bir dirhem para çıkmaz. Üzümcü uzaklaşır gider çocukları için üç beş salkım alamazlar. Lâkin onlar böyle şeylere aldırmaz, ahiret günü mahzun olmamaya bakarlar. Ömer bin Abdülaziz'in yer altında bir mahzeni vardır, gece olunca oraya iner ve boynuna kalın ve soğuk demirler bağlar. Sabaha kadar Allahü teâlânın korkusuyla ağlar, "böylesi Cehennem'de zincirlenmekten iyidir" buyururlar. Ömer bin Abdülazîz hazretlerini, önceleri boylu poslu ve gürbüz bir kimsedir. Halîfe olduktan sonra öyle zayıflar ki kaburgaları ortaya çıkar. Bir vâliyi görevlendirirken "ellerini Müslümanların kanından, mideni malından uzak tut" buyurlar. Tam o günlerde oğlunun bin dirheme bir yüzük taşı satın aldığını duyar. Ona iki dirhemlik bir yüzük yollar ki üzerinde "Allahü teâlâ haddini bilene merhamet eylesin" yazmaktadır. Oğlu mesajı alır, yüzüğü satıp bin garibe yemek çıkarır. Halife vefat edince, rahipler bile üzülür "yeryüzünün güneşi battı" diye ağlaşırlar. Bazı alimler (Süfyân-ı Sevrî ve İmâm-ı Şâfiî hazretleri); "Halîfeler beştir; Ebû Bekir, Ömer, Osman, Ali.... Ve Ömer bin Abdülazîz" buyururlar. "Dili dönen, zâhidim deyip duruyor. Zâhid, Ömer bin Abdülazîz gibi olur. Dünya ayağına geldi, dönüp de bakmadı." Mâlik bin Dinâr Buyurdular ki: Âhiretini dünyâ için satan ahmaktır, âhiretini başkasının dünyâsı için satan ahmak kere ahmaktır. Allahü teâlâ bir kuluna verdiği nîmeti alıp da karşılığında sabr verirse kıymetini bilsin, şükretsin. Ölümü çok hatırlayın. Eğer rahatlık içindeyseniz bu size ürperti verir, yok darlık içindeyseniz ferahlatır. Siz, üzerinden çağlar geçmiş bir kökün dallarısınız. Sahi, kökleri çürümüş bir dalın hayâtından ne çıkar? Her yolculuğun azığı vardır, âhiretin azığı takvâdır. Hesap günü dağ olsanız erir, yıldız olsanız kararırsınız. Allahü teâlânın vereceği nîmetleri görmüş gibi sevinin, azâbından da görmüş gibi korkun. Ya Cennet, ya cehennem... Ahirette başka bir yer yok. Yerini seç ve ona göre hazırlan!
.
Ölü gibi yaşayan sultan Ömer bin Abdülazîz
16 Ocak 2004 01:00
Ömer bin Abdülazîz ölü gibi yaşar ve sevdiklerine hep ölümü anlatırlar. Vefatından üç beş gün önce hutbeye çıkar "Ey cemaat" buyururlar, "şunu iyi bilin ki lüzumsuz yaratılmadık ve yaptığımız işlerden hesaba çekileceğiz. Gelmiş ve gelecek bütün insanlar mahşer meydanında toplanacak, adâlet terâzileri kurulacak. O mahkemenin tek hâkimi, azamet ve kibriyâ sâhibi yüce Allah olacak. İnsanlar kardeşinden, evlâdından ve hanımından kaçacak, çocuklar bile ihtiyarlayacak. Cenâb-ı Hak celâliyle tecellî edince, kimsede kuvvet ve tahammül kalmayacak. O azamet, peygamberleri ve melekleri dahi titretecek. Ama Allah'ın rahmetinden ümid kesmeyin. Biliniz ki; Allah'tan korkanlar hesap gününde emniyet içinde olacaklar. Görüyorsunuz, gelenler durmuyor, gidenler dönmüyor. Mevtaları kara toprak altında yataksız, yastıksız bir tenhaya bırakıyoruz. Onlar ölüm acısını duydular, gaflet uykusundan uyandılar. Şimdi incir çekirdeği kadar hayırdan medet umuyorlar. İnanın, Allahü teâlânın rahmet ve mağfiretine en muhtaç olanınız benim. N'olur bu garibi dualarınızdan unutmayın... " İşte tam burada sesleri titrer, hıçkırmaya başlarlar. Niye güçlendireyim? Ömer bin Abdülazîz çelimsizdir ve zayıftır, ancak yüzünde mânâlı bir derinlik vardır. Genç yaşta ağaran sakalı yüzünü hâle gibi kuşatır ve ona çok yakışır. Evet, onun devri huzuruyla tanınır, ancak huzur birilerine batar. Dumanlı havayı seven fitneciler bir araya gelip suikast planı yaparlar. Halifenin hizmetçisini kandırır, önüne bin altın koyarlar. Cahil adam eline tutuşturulan zehiri mübâreğin yemeğine katar. Ömer bin Abdülazîz bir lokma almıştır ki zehirlendiğini anlar. Derhal kölesini çağırıp sorar: "Benim sana bir fenâlığım dokunmadı, bu ihâneti neden yaptın?" -Yâ Emir-el-müminîn! Bana bin altın verdiler. -Nerede o altınlar? -Evimde sakladım. -Hemen getir o altınları beytülmâla bırak. -Beni öldürtecek misiniz? -Öyle bir şey aklıma bile gelmedi... Altınlar hazineye girer, köleyi affederler ama benzeri zor bulunacak halife gitti gider. Alnına terler yürür, rengi küle döner. Gücü kuvveti kesilip takatsız kaldığında eşi dostu yanında biter, "beytülmâldan âilene bir şeyler vasiyet et, sıkıntıya düşmesinler" diye akıl verirler. Adil halife "çocuklarım sâlih olurlarsa, A'raf sûresinin 196'ncı âyet-i kerîmesi onlara yeter" der, "yok kötü olurlarsa, ben onları niye güçlendireyim ki?" Tek gömlekli sultan Ömer bin Abdülazîz eskiden de nazik bir insandır kimseyi kırmaz. Ancak halife olunca insanlara ayrı bir değer vermeye başlar, yalınayaklı veledleri bile muhatap alır, herkesin gönlünü yapmaya bakar. İki buçuk yıl sürmeyen hilâfetinin sonunda yirmi beş yıl zekât verilecek kimse bulunamaz. Lâkin onun ikinci bir gömleği bile olmaz. Gece yarılarına kadar çalışır, sabahlara kadar uyumaz, varını yoğunu tebaasına harcar. Durmadan ağlar, eşine dostuna 'bu milletin beyazına siyahına halîfe oldum. Allahü teâlâ fukaranın gurabanın hesâbını benden soracak' diye dert yanar. Onun vefatından sonra vazifeye başlayan Halîfe Zeyd ibni Melik, Fâtıma binti Abdülmelik'e beytülmâla bıraktığı mücevherleri iâde etmek ister. Fâtıma; "Vallahi kabûl etmem" der, "ben Ömer'e sağlığında itâat ettim, vefâtından sonra isyân edemem!" Cenâzesi Humus yakınlarına (Deyr es-Sim'an) defnedilir. Nice sultanın adı esamisi kalmaz ama onun ziyaretçisi hiç eksik olmaz. Süt meselesi Mâlum, yükü omuzlayınca Hazret-i Ömer'in de (radıyallahu anh) uykuları kaçar, gece yarısı çıkıp sokakları arşınlar. İşte Medîne'de kol gezdiği bir gece kulağına bir ses gelir: "Şu suyu süte katsana!" -Ama anne Emîr-ül-Müminîn süte su katmayı yasak etmedi mi?" -Amaaan boşveer. Ömer nerden görecek? -Allahü teâlâ görüyor anne! O her şeyi biliyor. Hazret-i Ömer bu sesin sahibini merak eder, araştırır soruşturur, karşısına hanım hanımcık ve çok ihlaslı bir kızcağız çıkar. Bir gün ansızın kapılarını çalar ve onu oğlu Âsım'a nikahlar. İşte bu kızcağız üç gündür anlatmaya çalıştığımız Ömer bin Abdülaziz'in ninesidir. Farkında mısınız bilmem, mesele geliyor dolaşıyor sütte düğümleniyor. Sütü temizlerle, sütü bozuklar arasında bir mücadeledir sürüp gidiyor
İstanbul'un garip muhaciri: Osmanoğlu Mazhar
21 Ocak 2004 01:00
1890'lı yıllar... Açlık, sefalet dizboyu... İstanbullular çocuklarını leyli okutmaya bakarlar. Talebenin cebi deliktir ama unutulmaz dostluklar yaşarlar. Koca koğuş kimi gün el kadar helvayı kırışır, kimi gün bir kangal sucuğu paylaşırlar. Kendi hali perişanına bakmaz, başkaları için yaşarlar. Hamasi şiirler yazar, içlerinde "on defa vatan, yüz defa hürriyet" geçen, süngülü, bıçaklı ve de bol kanlı mısralar karalarlar. Gırtlaklarını yırtarcasına "padişahım çok yaşa" diye bağırır ve cepheye koşmak için çırpınırlar. Ancak çok yaşa diye bağırdıkları olgun padişah (Abdülhamid Han) savaşın adını bile anmaz. Anmaz ama sadece mektep çocuklarını değil, büyük veledleri de susturamaz. Üç lirayı denkleştirip baskısı kirli bir dergi çıkartan, 'Ulu Hakan'a sataşmaya başlar. Kimi "şeriat istiyoruz" diye yırtınır (sanki memleket başka şeyle yönetilir), kimisi de yapış yapış taklitçiliğe kalkar. Kâh Ergenekon hülyaları kurar, kâh Fransız'ın, Alman'ın düdüğünü çalarlar. ? Filinta gibi tıbbiyeli... Neyse bizim, ufak tefek ve çelimsiz Mazhar'ımız, baklava börek yiyemese de sınıflarını birincilikle atlar. Hatta zaman zaman "ölmüş eşek kurttan korkmaz" deyip ceplerindeki son kuruşlarla fayton tutar, Çamlıca'yı turlarlar. O da her idadili gibi Ermeni fotoğrafçılara poz verir, külhani bakışlarla objektifi keserken, elini arkadaşının omuzuna atar. Eh bu arada memleket meselelerine bigane kalmaz, iktisadi ve içtimai gidişatı "vaziyet etmek" için Cağaloğlu havası alırlar. O yıl hüzünlü geçer, önce babası işini, sonra annesi canını kaybeder. Genç kadını soğuk bir günde Bülbülderesi'nin kuytularına bırakırlar. Artık üç kızkardeşin yükü de omuzlarındadır, mesuliyetini düşündükçe yaprak gibi titrer. Öyle ya da böyle mektep biter, eline al kurdeleli bir şehadetname tutuşturup, alnından öperler. O günlerde mülkiye ve mühendishane çok caziptir ama o Gülhane'ye girer. Niye? Çünkü Askerî Tıbbiye'de para istemezler. Ayrıca yatacak yer gösterir, iyice sayılacak bir karavana verirler. Hepsi bir yana yenleri yakaları kadife kaplı setresiyle, iri metal düğmeli kaputu yeter. Sonra ibrişim şeritler, özene bezene yapılmış bir hançer ve sağlam potinler... Sırtı hiç bu kadar ısınmamış ve bu güne kadar ona kimse böyle imrenerek bakmamıştır. Fesini hafiften yana yatırır, göğsünü ileri çıkarır. Potinlerini tatlı tatlı gıcırdatır, kıskananları çatlatır. Devletin zor günleridir, ancak Ulu Hakan gençlere verebildiğinin en iyisini vermeye bakar. Sarayın yanıbaşında, dünyanın en güzel manzaralı binasını bağışlar. Yeryüzünün en ünlü hocalarını İstanbul'a getirtir ve laboratuvar imkanları ile asrı yakalar. Buna rağmen gençler değişik cereyanlara kapılır, Osmanlıya "aykırı" bakarlar. Padişahı hürmetle değil, nefretle anarlar. Mazhar siyasetten hoşlanmaz, çalışır, didinir, sadece işini yapar. Evet teorik derslerde arkadaşlarına bariz bir fark atar, ancak eline alet yakışmaz. Bistüriyü kama gibi tutar, enjektörü kemiğe kadar sokar. Gün gelir hastalara ziyan vermekten korkar, sırf bu yüzden insanlarla en az temasta olabileceği dallara yelken açar. Pek de heves etmediği halde asabiye ve akliye bölümünün kapısını çalar. ? Batılıdan batılı sultan Bu saha çok muğlaktır, cerrah keser, biçer, dahiliyeci tahlil ister, ilaç yazar. Ama o günlerde mecnunlar dertlerine yanarlar. İstanbul, Toptaşı'nda bir bimarhane vardır ama hekimler ne eskiye dönebilir ne de çağı kovalarlar. Abdülhamid Han bu konuya da el atar. Bizzat Wilhelm'i araya koyar, Kayzer dünyaca ünlü asabiyecileri (Prof. Rieder ile Dr. Deycke'yi) İstanbul'a yollar. Sultan, onlara elbette yüksek ücretler verir, rütbe ve nişanlar bağışlar. Yetmez eski Gülhane Rüştiyesini emirlerine sunar, 150 yataklı bir hastahane kurarlar. Osman oğlu Yusuf Mazhar, 1904 yılında mezun olur. Artık babasının borçlarını ödemeli, kızkardeşlerini evlendirmelidir. Hatta kendi de evlenmeli refikası, mahdumu, kerimesi olmalıdır. Tabip yüzbaşımız ilk vazifesine Gülhane'de başlar. Ancak aldığı eğitimle kalmaz ele geçirdiği her asabiye kitabını okur, ince ince notlar tutar. Genç doktor, Avusturyalı Freud ve pisikanalizi hiç tutmaz ama Alman Kraepelin'i adeta ezberleyip yutar. Bir ara Haydarpaşa Hastanesi'ne başhekim olarak atanır, bir ara muallim muavinliği yapar. Artık o da Enver Paşa gibi uçları elmacık kemiğine uzanan bıyıklar bırakır ve devrin ünlü yazarları ile görüşme şerefini yakalar. Ancak yakından tanıyınca onları boşuna gözünde büyüttüğünü anlar. Mesela hayranı olduğu Abdülhak Hamid, Madam Lusyen'in peşinde köle gibi dolanan zavallı bir ihtiyar, Tevfik Fikret sadece kendini beğenen ve önüne gelene öpmesi için elini uzatan bir hastadır. Abdullah Cevdet "Türk ırkını ıslah için Macaristan'dan damızlık erkek getirmeli" diyen bir budala,"İctihad Evi" denen yer tam bir fitne ocağıdır. Bu arada uyuşturucu müptelası olan Neyzen Tevfik ve bunalımlı Muallâ (Fikret Muallâ) ile sıkça karşılaşırlar.
Yeşilay'ın kurucusu :Mazhar Osman
22 Ocak 2004 01:00
Geçtiğimiz asrın sonlarına doğru talebeler nümayiş üzerine nümayiş yapar, ortalığı "Filibe'ye Sofya'ya" sloganları ile çınlatırlar. Abdülhamid Han, etin çelikle tokuşamayacağını iyi bilir ama kimseye anlatamaz. Hareket Ordusu Sultan'ı "hal" eder ve Balkanlar'da hareketlenme başlar. Mazhar, Manastır'a yollanır, mütevazı imkânlarla çalışan seyyar hastahane geceli gündüzlü yaralı bakar. Ortalık çok karışıktır, Bulgarı Yunanı da "hürriyet" diye bağırır, Türkler de "hürriyet" diye naralanırlar. Askerden çok çeteci vardır ve sabotajlar, tecavüzler birbirini kovalar. Gençler şişenin dibine vurur, zikzak çize çize dolanırlar. Bir tarafta Sırplar, bir tarafta bizimkiler demlenir, Arnavutlar ayrı telden çalar, Ulahlar başka havadan oynarlar... Sahi vatan neresidir, milet kimdir, hem dindar hani? Ağzını açan tebaayı hizaya koyacak bir inkılaptan bahseder ama kimse kendi işini doğru yapmaz. Mazhar, burada kitle psikolojisinin mantığını kavrar ve tecrübelerini notlarına katar. İşte tam o günlerde onu yeniden İstanbul'a çağırırlar. Mazhar, artık mesleğinde zirve olma yolundadır, gece gündüz çalışıp kitabını (tababet-i ruhiye) tamamlar. İyi de tam o günlerde tayini Yemen'e çıkar. Bunu durdurmanın tek yolu vardır bir kurs ayarlamak. Asabiye ve akliye kürsüsünün hocaları (Özellikle Herr Wieting) ona bu iyiliği yapar, Berlin'de ihtisas yapmasını sağlar. Türk gibi çalışkan!.. Mazhar Osman, üzerinde yıllardır çalıştığı kitabını bastırıp üç beş kuruş para kazanınca hiç durmaz. Kendini "Enverland (Enverin ülkesi)-Berlin" yazan şimendifere atar. Almanya'yı, beklediğinin de fevkinde bulur. Gecenin bir vakti inmesine rağmen ortalık ışıl ışıldır, caddelerin temizliğine düzenine hayran kalır. Sabah yaylı ve fayton takırtısı ile değil otomobil ve klakson sesleri ile uyanır. Gecikmeden ihtisas yapacağı kliniğe koşar ve hayranı olduğu Prof Kraepelin ile tanışır. Bu hoca çok Türk görmüştür ve laçkalığımızın farkındadır. Hatta tembel ve dalgacılara "Türk gibi" diye takılır. Ancak Mazhar çok farklıdır. Gülhane'de Alman hocalarla ve schwesterlerle (hemşirelerle) çalıştığı için hem lisanı kafidir, hem de disiplinlidir. Mazhar bu adamların neden hoşlanacaklarını ve neye kızacaklarını iyi bilir. Nitekim Kraepelin notunu verir, ona çok şey öğretir. Bu profosör ağzına bira bile sürmeyen bir alkol düşmanıdır ve sigaranın adını dahi andırmaz. Mazhar'ın ne içkisi ne sigarası vardır bu yüzden onu çok tutar. Mazhar bu sürede alabileceğinin azamisini almaya niyetlidir ancak korktuğu başına gelir. İstanbul'da işler karışır ve onu Yemen'e yollamak için geri çağırırlar. Şimdi Mazhar aradan geçen aylardan sonra ülkesindeki değişiklikleri gözlemelidir. Zira o da arkadaşları gibi Meşrutiyetten çok şey beklemektedir. Heyhat! Memleketin hepten çivisi çıkmıştır, yol boyunda kaldığı oteller haşerat yuvasıdır ve kafasını vurup hiçbirinde uyuyamaz. Hele o güzelim İstanbul'u tanıyamaz, ortalık dilenci, sakat, sefil kaynar. Yağlı, kirli esvaplar, soluk benizli çocuklar, saman arabaları, bakımsız faytonlar... Doğrusu Abdülhamid'li yılları çok arar. Almanya'da okumuş şekerim O günlerde Topkapı Bimarhanesini ziyaret eder gördüğü manzara karşısında adeta donar. Hastalar kürek mahkumları gibi loş kasvetli hücrelere tıkılmışlardır ve pisliklerinin üzerinde otururlar. Üzerlerinde ordular halinde bitler gezinir, cildleri çorak toprakları andırır. Bir an önce gebersinler diye ellerine çiğ sebzeler verilmiş, hele cüzzamlılar hepten terkedilmiştir. İttihatçıların Bastil'e benzettikleri bimarhane den ne aydın, ne şair çıkar, mecnunlardan gayrisi bulunmaz. Mazhar, Yemen için hazırlanırken Gülhane'deki Almanlar (özellikle Dr. Wieting) bir güzellik yapar, tayinini durdururlar. Onu "Asabiye ve Elektroterapi" hocası yaparlar. Her ne kadar yoğun olsa da zaman zaman uzak semtlerdeki paşa konaklarına hasta ziyaretine gider, kar çamur demez üç beş mecidiye toplamaya bakar. O devirde Almanya görmüş bir asabiyeci çok prim yapar. Şişli ve Nişantaşı sakinleri randevu için sıkıştırmaya başlarlar. Cüzdanı azıcık kalınlaşınca Divanyolu'nda bir muayenehane açar ve gördüğü talebe kendi de şaşar. Bir asabiyeci olarak insanların hayatlarını da araştırır ve sükutu hayale uğrar. Ne yazık ki o günlerde İstanbul'da afyon kullanımı patlar, tangocu kılıklı fahişeler sakalı çıkmamış çocuklara sataşırlar. Azıcık postu düzenler metres üstüne metres tutar, sahipsiz kızları olmadık hayallerle avuturlar. Gözü açılan kapatmalar erkek milletinden intikam almaya kalkarlar. İstanbul'da hiç görülmeyen şeyler olur ve frengi yayılmaya başlar. Bu yüzden olacak Mazhar Osman, ısrarla teaddüt-ü zevcadı (çok eşliliği) savunur ve kurduğu Hilali Ahdar (Yeşilay) Cemiyeti ile uyuşturucuya savaş açar. Mazhar Hoca sigara içenlerin fincanlarını bile çöpe attırır, "ulan sizi it bile ısırmaz" diye aşağılar. Hasılı bu millet ne eskisi gibi doğulu kalabilir ne de batılı olabilir. Avrupa'dan sadece pislik ithal eden özentiler koca imparatorluğu girdaba yuvarlarlar. Mazhar, Almanya görmüş bir ziyalı (aydın) olarak batının müspet vechesini anlatmak için kendini hırpalar. Hem konferanstan konferansa koşar, hem de çıkardığı dergiyle Münih'in aydınlık evlerini, Berlin'in kanalizasyon sistemini, su şebekesini, ulaşımını, eğitimini ve en önemlisi hastaya yaklaşma şekillerini yazar...
Yorulmak bilmeyen adam Mazhar Osman Uzman
23 Ocak 2004 01:00
Osmanlının Almanya ve İngiltere gibi sanayileşebilmesi için sükunete ihtiyacı vardır ancak gel-geç hevesli İttihatçılar akıl almaz bir maceraya kalkışır, tarihe ad yazdırmak hevesiyle harbe bulaşırlar. Mazhar, bu milletin savaşacak hali olmadığını iyi bilir ama kimseye anlatamaz. Ortalık karışınca onu Lüleburgaz'a yollarlar. Ancak daha Sirkeci'den trene binmeden, ordumuz dağılır, Bulgarı Çatalca'da zor durdururlar. Manzara anlatılacak gibi değildir. Sahipsizlik, başıbozukluk diz boyudur, subaylar panikler, acemi erler ne yapacaklarını şaşırırlar. Gariban Anadolu çocukları birikinti sularını yudumlar, at leşleriyle karın doyururlar. Yaralıları karga-tulumba trenlere atar, Çatalca'ya ulaştırırlar. Mazhar Osman bir hekim olarak onlara sıcak bir çorba, berrak bir çay verememenin burukluğunu yaşar. Bir ara ishal vakaları sıklaşır. Mazhar bunların "kolera" olabileceği hususunda yırtınır ama amirleri rütbe basar, "hayır dizanteri" der, mevzuyu kapatırlar. Vakaların kolera olduğunu anladıklarında pişman olurlar ama neye yarar? Nice fidan boylu çocuk tek fişek atamadan erir, abdesthane köşelerinde kıvranırlar. Kolera öylesine yayılır ki Bulgarlar rahatlıkla aşacakları savunma hatlarından uzaklaşır, bizi derdimizle başbaşa bırakırlar. Asabiye neye yarar? Derken akıl olmaz bir şey olur. İttihatçılar, Akliye Asabiye bölümünü, Nisaiye (kadın doğum) gibi değerlendirir "kapatılsın! Askere yaramaz" buyururlar! Halbuki Asabiye servisine en fazla lüzum olduğu günlerdir, zira Cihan Harbi çıkmış ve Enver, Cemal, Talat üçlüsü Almanların tatlı hatırı için sonu belirsiz bir serüvene atılmışlardır... İttihatçılar mitralyözlü mevzilere süngü hücumuna kalkar, insan kaybını ciddiye almazlar. Mazhar, Haydarpaşa Hastahanesinde canla başla çalışır. Cepheye indiği gün vurulan acemi erlerin tedavileri ile uğraşır. Askerlerin alayı bitlenir, hatta hekimler bile tifüse yakalanır. Bunlardan biri de Mazhar'dır. Savaş bütün acımasızlığı ile sürerken ayak kaydırmaca, alkış, iltimas ve yalakalık artar. Mazhar Osman gördüğü bütün aksaklıkları İstanbul Seririyatına yazar, bir nevi safra atar. Yıllar geçer onu Toptaşı Bimarhanesi'ne yollarlar. Mazhar Osman bunu nicedir arzulamaktadır, vazifeye hızlı başlar güvendiği asistanlarını yanına alıp, kolları sıvar. Pislikten geçilmeyen binayı baştan ayağa yıkar, boya badana yaparlar. Yıllardan sonra ilk kez temiz çarşaf ayarlar, bitli yatakları dışarı atarlar. Mecnun diye itilen insanlar ilk kez ısınır ve ilk kez doyarlar. O günlerde cüzzamlılar başlarına buyruk yaşar, gözden ırak semtlerde hayvan besleyip yaralı elleri ile süt sağarlar. Mazhar Osman onları toplar ve önlerine mütevazı da olsa bir kumanya koyar. Ancak Valide Camii'nin yanıbaşına ilişen daracık medrese eskisinde bu kadar olur, bimarhanenin şeraiti sıhhıyesi bundan fazlasına imkan tanımaz. Halbuki düzgün bir bina meselâ Darülaceze'yi verecek olsalar neler yapılmaz. Oradaki yaşlılara da bakmaya hazırdır ama olmaz. Hayaller gerçek olunca... İşte tam o günlerde Bakırköy İncirli arasında eski bir süvari kışlası olan metruk Reşadiye kışlasını gösterir "ne dersin" buyururlar. Ne desin? Körün aradığı bir göz, önüne 1100 dönümlük bir arazi koyarlar. Mazhar Osman birileri "dağ başı" dese de kışlayı çok sever ve derhal çalışmaya başlar. Zira yağmacılar metruk binaları dağıtır, kiremitleri bile kapışırlar. Soğuk ve yağışa rağmen pavyonları elden geçirip sağlam hastaları taşırlar. Sirkeci'den Bakırköy'e kadar trenle gelir, dar ve kaygan yolları öküz arabalarıyla aşarlar. Zuhuratbaba civarında enteresan bir konvoy uzar, mecnunlar bağırır çağırır, kimi uygun adım yürür, kimi kumandan gibi selama durur. Böylece İstanbul Emraz-ı Akliye ve Asabiye Hastanesi kurulur. (1926) Mazhar Osman hasta kaynayan ve çil çil altın kazandıran muayenehanesini unutur, evine günlerce uğramaz. Güçlü kuvvetli ve laftan anlayan hastalara kanal kazdırır, duvar yaptırır. Kimi taş kırar, kimi sebze soyar. Temizliği sıkı tutar, taşıma suyla başlar ve alelacele bir artezyen vurdurular. Cereyan gelene kadar petrol lambası ile idare eder, çalı çırpı yakarak ısınırlar. Sonra helalar banyolar şekillenir, mutfakta kazanlar kaynarken elde edilen ısı hamama sıcak su sağlar. Açık hava hepsine iyi gelir ve gözle görülür ölçüde rahatlarlar. Hastalar her işe "he" der seve seve ot yolarlar. Onun hayalindeki hastahane tatil köyü gibi bir şey olmalıdır. Şu fıstık çaml0arının bittiği yerde kiraz ağaçları uzanmalı, sonra bir bağ kurmalıdırlar. O devirde üzüm iyi para eder, belki ticaret yapar, tahsisat için ona buna el açmaktan (istedikleri sadece 20 bin liradır) kurtulurlar. Ah bir kendi imkanları ile ayakta kalmanın yolunu bulsalar!.. Neyse o zor günler de geçer. Bakırköy şekillenip ortaya çıkar ve büyük ün yapar. Minibüs muavinleri "kalkıyor!.. Mazhar Osman'a bir iki!" diye bağırmaya başlarlar
Şehit Derviş Gülbaba
26 Ocak 2004 01:00
İnsanın "nereden nereye" diyesi geliyor. Bir zamanlar İstiklal Caddesi'nin bulunduğu yerde güpegündüz kaybolabilir, saatlerce yürüseniz bir Allah'ın kuluna rast gelemezdiniz. Zira Galata surlarının hemen dışında yabani bir hayat başlar, tabiri caizse in cin top oynar. Meraklılar bu civarlarda ava çıkar. Tünelde kapan kurar, Taksim'de pusu atarlar. Acemiler "keklik uçmasaydı, tavşan kaçmasaydı" diye bahane ararken ustalar sadağındaki ok sayısınca bıldırcın vurur, keyifle mangal başına otururlar. II. Bâyezid, dervişmeşrep bir sultandır, can yakmaktan hoşlanmaz ama sıkıntılı geçen birkaç günün ardından "şöyle bir açılsak ferahlarız" diyen vezirlerini kıramaz. Hamlığımız gitsin deyip atlarına atlar, bahsi geçen havaliye vururlar. Muhafızları keskin gözlerle uçanı kaçanı keser, o tesbihinden tane yuvarlar. Hava kararınca İstanbul havası değil mi güven olmaz, nitekim ansızın döner, çatır çatır bir ayaz çıkar. Yüksek dallarda inceden bir uğultu başlarken kül renkli bulutlar semayı kaplar. Artık doluya mı tutulurlar tipiye mi yakalanırlar bilinmez ama bu kuytu köşede yıkık ahır bile bulunmaz. Tam Çukurcuma'dan Galatasaray'a doğru çıkmalı olmuşlardır ki davetkâr bir dumanın farkına varırlar, patika şirin bir kulübeciğin önüne çıkar. Hayret bu bahçede ne soğuk vardır, ne de rüzgâr. Ak sakallı bir derviş sanki yaz günüymüş gibi güllerini sular. Bütün yamaç kara ve grinin tonlarına bürünmüşken bahçe alev alev yanar. Bir yanda kehribar sarısı tomurcuklar, öbür yanda kan kırmızı goncalar. Sanki bir yerlere gül yağı fıçısı devrilmiştir, ortalık mis kokar. Nur yüzlü veli, misafirlerini dostça karşılar, kapısını muhabbetle açar. Minik bahçede sanki mevsim değişir, adeta baharı solurlar. Üstelik el kadar kulübeye iki manga asker sığar, bir sahan pilavla alayı doyar. Sonra ancak nasiplilerin kavuşacağı bir sohbet başlar. Kâh ümitlenir, kâh korkarlar, içli içli gözyaşı döker, kirlerden paslardan arınırlar. Gönülleri Allah ve Resulünün aşkı ile dolar, yürekleri dolu dolu vurmaya başlar. Kar, bora, fırtına... Artık ne yağarsa yağar, hava durulur, güneş açar. Bayezid-i Veli ayrılırken Gülbaba'ya bir arzusu olup olmadığını sorar. Sevimli ihtiyar kendisi için bir şey istemez ama belli belirsiz sesle "Sultanım şu tepeye bir mektep kurdursan ne iyi olur" buyururlar, "mâlum devletimizin okumuş adama çok ihtiyacı var!" Galatasaray'a mektep Padişah bu arzuyu kırmaz, koca araziyi duvarla çevirir, içine bir cami, her biri 200 talebe alan üç koğuş, mutfak, hamam yaptırır, başına becerikli bir adamını (Ak Ağa'yı) koyar. Birkaç yüz istidatlı çocuğu tedrise alır, giydirip kuşatırlar. Arabi, Farisi, kıraat, hüsn-u hat okutur, kimini süvari, kimini kemankeş olarak ayırırlar. Gülbaba da himmet eder, gençlere ruh kazandırmaya bakar. Kanuni bu mektebi teşkilatlandırır, Galatasaray'dan icaze (diploma) alanları hazine-i hümayun ve kiler ağalığına atar. Hasılı pırıl pırıl gençler devlet hizmetine koşarlar. Aradan yıllar geçer. Sultan II. Mahmut gençlerin Frenkçe okumasında bir beis görmez. Böylece fen ve tıp alanında birçok yenilikten haberdar olurlar. Tuna boylarında Neyse biz yine Gülbaba'mıza dönelim... Kanuni, Macaristan Seferi'ne çıkınca ihtiyar derviş de orduya katılır bu kez asker evladlarını etrafına toplar ve o güzel üslubu ile saadet asrını, Medine Devletini, dört halifeyi, ehl-i beyti ve sahabe-i kiramı (radıyallahü anhüm) anlatıp ufuklarını açar. Sultan Süleyman'ın yiğitleri Macarları, kan dökücü ve baskıcı bir devlet olan Avusturya İmparatorluğu'nun kıskacından kurtarırlar. Gülyüzlü Gülbaba, Macarların da gönlünü kazanır, ahali sarıklıları bağrına basar. Ancak Budin'in fethi kolay olmaz, gök renkli zırhlara bürünen şovalyeler iri atlara biner ve dalgalar halinde saldırırlar. İşte o hengamede kâfirin biri kırılasıca mızrağını Gülbaba'nın nurlu göğsüne saplar... Cenaze namazını Ebûsuud Efendi kıldırır, ardında cihan padişahı saf tutar. (1541) Onu Tuna nehrinin yamaçlarında toprağa bırakırlar. Macarlar da unutamaz Gülbaba Hazretleri, Ahmet Yesevi, Şah-ı Nakşibendi ve Hacı Bektaşi Veli'nin izinde gider. Kitaplarda yazanları maharetle yoğurup kıvamında sunar. İşte bu yüzden Macarlar Gülbaba'yı unutamaz, mübareğin filmlerini yapar, kırk değişik şekilde sahneye koyarlar. Macar ressam F. Eisenhut, "Gül Baba'nın Şehâdeti" adlı tabloya çok özenir, ne kadar marifeti varsa ortaya koyar (bu tablo Macar Büyükelçiliği'nde asılı durmaktadır). Hatta Danimarkalı Andersen bile bu sevgiden etkilenir, tutar hayatını (1841) yazar. Hasılı Macar edebiyatında, sinemasında ve operasında Gülbaba önemli bir yer tutar. Ya Bayezid-i Veli'inin açtığı mektep? Galatasaray Sultanisi imparatorluğun en gözde eğitim yuvalarından biri olur, buradan vatanına milletine bağlı gençler yetişir, küffar Çanakkale'ye yüklendiğinde istisnasız bütün talebeler cepheye koşarlar. Galatasaray Sultanisinde okuyanlar Gülbaba'nın hatırasını yaşatmak için kulübesinin bulunduğu mıntıkaya sembolik bir mezar yapar, mezun olanlar mutlaka bu nurlu eşiğe gelir, bir fatiha okuyup vedalaşırlar. Bu âdet halen devam eder, Galatasaraylılar o güzel insandan feyz ve hız alırlar.
Ebu Zer-i Gıfârî (Radıyallahu anh)
27 Ocak 2004 01:00
Delikanlı tüyleri kadifeyi andıran siyah atının kulağına eğilir. "Ne dersin karabiberim" der, "azıcık soluklanalım mı?" Yelelerini rüzgâra veren asil hayvan yavaşlar, sahibini en yakın vahaya atar. Delikanlı ayakları yere basar basmaz atını kucaklar. Kendi kaftanını çıkarıp hayvanının sırtına yayar, "çok terlemişsin" diye fısıldar. Zeki hayvan sevildiğini bilir, güzel burnunu sahibinin eline değdirir. Evet vücudu diri ve adalelidir ama siması bebek gibidir. Gibisi fazla o zaten bebektir, gözleri sürmeli sürmeli, ağzı burnu gül bembesidir. Delikanlı onun doğduğu günü hatırlar, ayakta zor duran çırpı bacaklı tayın bu kadar sürede serpileceğini söyleseler inanmaz. Yaşlı seyisin sözleri kulaklarında çınlar, "onun emsalsiz bir at olmasını istersen güzel şeyler söyle, bunlar sevildiğini bilir, laftan anlarlar." Karabiberin ak akıtmalı alnını okşarken "biliyor musun" der, "sen mükemmel bir küheylan olacak, çok can yakacaksın. Belki Hatem-i Esam'ın atını bile unutturacaksın. Öyle ya koca Arabistan'da aslı nesli belli olan, uğruna allı pullu şecereler yazılan kaç at var?" Genç yolcu abdestini alır, namazını kılar. Atını önce irice bir şeker parçası ile ödüllendirir sonra körpe otların bulunduğu bir yeşilliğe salar. Deyin ki sıcaktan, farzedin yorgunluktan içi geçer, uykuya dalar. Şirin hayvan yanı başlarındaki bağın çitini kolayca aşar, ekşi yaprakları, ballı salkımları yuvarlamaya başlar. Delikanlı öfkeli bir narayla uyandığında, bahçe sahibi bağırıp çağırmakta, atına taşlar yağdırmaktadır. Bugüne kadar tek kem söz duymayan daima sevilip okşanan şirin hayvan bu hiddeti anlayamaz, sürmeli gözlerini iri iri açar, şaşkın şaşkın asabi ihtiyara bakar... Ve olan olur. Bağ sahibi irice bir taşı karakızın alnına çakar. Siyah inci sanki boşluğa basar, yerinde sallanır, gözleri belerir ve zemin kayar... Delikanlı çılgınca koşar. Koşar ama ne fayda... Bir süre atının öldüğüne inanamaz. "Üç beş salkım üzüm için değer miydi" gibilerinden sitemkâr bir hareketle taşı savurup atar. Olacak bu ya, taşın ihtiyarın kafasına rastlayacağı tutar. Genç yolcu atının acısını unutup ihtiyarın yardımına koşar ama ölmesine mani olamaz. Bir kefil bulursan Sonra... Sonra elbette onu tutar, hakimin huzuruna çıkarırlar. İhtiyarın oğulları hiçbir şekilde anlaşmaya yanaşmaz "kısasa kısas" diye mırıldanırlar. Hüküm açıktır, hakime yapacak çok şey kalmaz. Genç yolcu "cezama razıyım" der, "ancak bir isteğim olacak" -Buyur söyle? -Bir yere para saklamıştım, izin verin onu çıkarıp kardeşlerime üleştireyim. Anamın elini öpeyim, akrabalarımla helalleşeyim. Üç günde işimi bitirip gelirim. -Sen benim yerimde olsan izin verir miydin?. -Bilmiyorum, bir yolu yok mu acaba? -Var. Var ama... -Ne şartla? -Biri yerine kefil olursa. Delikanlı, boynunu büker, "ama buraların yabancısıyım" diye inler, "beni kimse tanımaz..." -O zaman yapabileceğim bir şey olmaz. Genç mahkumun omuzları düşer. Ümitsizce etrafına bakınır, davayı izleyenleri tek tek süzer ve... "İşte bu adam" diye bağırır, "bu adam beni kırmaz!" Bu adam dediği kendi halinde bir gariptir. İri yarıdır, pehlivan kalıplıdır lâkin gözlerinde anlatılmaz bir sıcaklık vardır. Hakim usulen sorar: "Bu gence kefil olur musun?" Cevap çok sarihtir: "Evet!" Kalabalık donar kalır. Hakim sorusunu tekrarlar. "Anlamadın galiba. Eğer bu delikanlı dönmezse, sen öleceksin." -Biliyorum. Kabul ettim! Üç gün mü, üç yıl mı? Genç, kefiline teşekkür eder ve var hızıyla uzaklaşır. Kalabalık işi gücü bırakıp kefile sataşır: "Canına mı susadın mübarek" derler, "bu velet, bir daha dönmez." Bir gün, iki gün, derken üçüncü gün girer... Saatler peş peşe ilerler, kalabalık aynı noktada toplanır delikanlıyı beklerler. Mühlet dolmalı olur ama sahrada bir hareket görünmez. Etrafındakiler kefile döner, "gördün mü bak" derler, "gelmedi işte. Hem niye gelsin ki?" Kefil oralı değildir, hadise nasıl biterse bitsin, sonuna razı gibidir. Tam süre dolmak üzere ufukta inceden bir siluet belirir ve gitgide irileşir. Delikanlı meclise ulaştığında nefes nefesedir. Yaşlılardan biri dayanamaz, sorar: "Kaçsan kurtulabilirdin, niye geldin?" Genç adam "geldim işte" der, "geldim ki kimse ahde vefa kalmadı, diyemesin!" Aynı adam kefile döner. "Bu adamı tanımadığını biliyoruz. Peki ölümü göze alman için sebeb neydi? -İstedim ki kimse "bu dünyada mertlik öldü" diyemesin! Eh dava sahipleri de insandır "öyleyse biz de davamızdan vazgeçtik" derler, "bu dünyada affeden kalmadı demesinler!" Haa aklıma gelmişken söyliyeyim menkıbe Münevver beldede geçer ve zikredilen kefil, Sahabe-i kiramdan Ebu Zer-i Gıfari hazretleridir
İlk gazi, ilk selâm Gıfarlı Cündeb
28 Ocak 2004 01:00
Cündeb bin Cünâde uzun boylu, geniş omuzlu, gür saçlı, bileğine güçlü bir gençtir. Hem kara gözlüdür, hem gözü kara bir cengaverdir. Korku nedir bilmez, daima önde gider. Sert görünür ama kimseye "hayır" diyemez, kabilesinin gençlerini kıramaz, birlikte yol keserler. Kureyşli kervancılar onlardan çok çeker, ikiletmeden haraçlarını verirler... Cündeb ve arkadaşları o gün yine bir kervanı durdururlar. Tüccarlar buna alışıktırlar ama bir aile panik yapar. Çocuklar korkuyla analarının bacaklarına dolanırlar, kadın içli içli ağlar. Cündep bir altınlara, bir onlara bakar, ne topladıysa kervancıbaşının önüne atar ve kaçarcasına sahraya koşar. O günden sonra asla bir soyguna katılmaz, bırakın kalp kırmayı, karıncayı incitmekten korkar. Kâh yeşil vahaların berrak sularına bakar, kâh eflatun renkli çöl gecelerinde yıldızları tarar. "Bu muhteşem kâinatın bir yaratıcısı olmalı" der, "hem kulluğunu bilmeyen neye yarar?" Ebû Zer-i Gıfarî âlemdeki muhteşem nizamı gördükçe bir hoş olur, lakin putları hatırladıkça yüzü buruşur. Şiddetle "La!" (hayır) der "Onlar asla ilah olamaz!" Gün gelir "La ilahe illallah" cümlesini tesbih edinir, yüksek sesle haykırmaya başlar. İman edenler Bir gün çölde karşılaştığı seyyah "Hayret!" der, "Bu cümleyi söyleyen biri daha var!" -Nerede? -Mekke'de! Aşığa Bağdat sorulmaz, Cündeb'e Mekke hiç sorulmaz. Hele adı güzel Muhammed'in tebliğ ettiklerini duyunca yerinde duramaz. Mükerrem beldeye koşası gelir, ancak zamanında sayısız kervanını çevirdiği şehir onun için tekin değildir. Önce kardeşini yollar, ki Üneys, Arabların yetiştirdiği ender ediplerden biridir. Üneys, Mekke'de Efendimizle (Sallallahü aleyhi ve sellem) görüşür ve geri döner. Merakla bekleyen ağabeyine hoşça şeyler söyler: "O, kahin, şair, sahir (sihirbaz) değil. Yalancı hiç değil!" -Peki ya ne? -Kendisi ne diyorsa o! -Yani? -Bir peygamber! Esselâmü âleyküm Gıfarlı Ebû Zer'in yüreğine bir kordur düşer. Düşünmeden Mekke'ye yürür, "hakikat yolunda ölüm şereftir" der. Cündeb hava koklamakta ustadır. Mekke'de kimseyle görüşmez ama Kureyşlilerin Efendimizden hoşlanmadıklarını hisseder. Kendisi için çekinmez ama inananları sıkıntıya sokmak istemez. Efendimize sessiz sedasız ulaşmalıdır. Ama nasıl? Acele etmez, Kâbe'nin yanına oturur ve sabırla bekler. O günlerde Hazret-i Ali henüz çocuktur ama gün boyu zemzem içen garip yabancıyı bir başına bırakmaz, elinden tutup evlerine götürür. Sofralar açar, döşekler serer. Ertesi gün onu aynı yerde görür ve yine misafir eder. Sonra yine... Sonra yine... Artık samimi olurlar, Cündeb, Hazret-i Ali'ye ne aradığını fısıldar ve... Ve açılır yollar. Ebû Zer, yüzü suyu hürmetine Kâinatın yaratıldığı Server'i görür görmez aşık olur ve "Esselâmü âleyküm!" der. Efendimiz de cevaben "Allah'ın rahmeti üzerine olsun" buyururlar. İşte selâmlaşma sünneti o gün başlar. Ebû Zer, Server-i âlem'in sohbeti ile şereflenince "Vallahi doğru söylüyor" der, "işte yıllardır beklediğim buydu, aradığım bu!" Susturamazlar! Ebû Zer muhabbetle dolup dolup taşar ve Kabe-i şerifin önüne gelip yüksek sesle şehadet söylemeye başlar. Müşrikler onu taşa tutar, sopa ve kemiklerle vururlar. Yüzü gözü kan içinde kalır ama aldırmaz. O sıra Hazret-i Abbas yetişir "Onun Gıfar aşiretinden olduğunu görmüyor musunuz" der, "bundan böyle o havaliden nasıl geçeceksiniz?" İş ticaretlerine dokundu mu Kureyşliler dayanamaz. En azılı müşrikler bile "inanç başka, kazanç başka" der, altının kızılı varken putun karası ile oyalanmazlar. Ebû Zer'i salıverir ama susturamazlar. Mübarek var gücüyle haykırır. Mekke sokaklarında tekbirler çınlar. Eh bu kadarına da dayanamazlar. Onu yere yıkar, yoruluncaya kadar vurur, zerre kadar acımazlar. "Dön ve bekle!" Efendimiz, ak harmanisi al kanlara bulanan gözü kara mücahidi görünce bir hoş olur. "Şimdilik kavminin yanına dön ve haberimi bekle!" buyururlar. Ebû Zer "Başüstüne der, Gıfarilerin arasına döner. Dostları ondaki değişikliği çabuk farkeder "sana ne oldu ya Cündeb" derler, "eskiden hepimizin önderiydin, şimdi bir çocuk tutsa elinden, gidiyorsun peşinden?" Ebû Zer, Efendimizi anlatır onlara ve Efendimizin anlattıklarını. Gözyaşları yanağında nurlu izler bırakır. Habibullah'ın hasreti burnunu sızlatır, sesini titretir. Ki aradaki fark çok nettir. Nerede o eski şaki, nerede şunun hali? Önce kardeşi Üneys ve kabile reisi Haffaf kelime-i şehadet söyler, sonra diğerleri diz çöker, "n'olur daha anlat" derler. Halka günden güne genişler ve koca kabile İslâm'a döner.
Garip geldi garip gitti Ebû Zer-i Gıfârî
29 Ocak 2004 01:00
Müminlerin Tebük Seferine koştuğu demler... Gıfârlı Ebû Zer, orduya güç katmak için bir deve edinmek ister. Bedeviler ona yaşlı ve yorgun bir hayvan verirler, zira parası o kadarına yeter. Yola hep birlikte çıkarlar ama garip mücahid devesini boşuna dehler. Yularından çeker, semerinden iter "ı ıh!" Eğer bu kaplumbağa hızıyla ilerleyen hayvanın keyfine kaldıysa çok bekler. Belki de meydana vardığında gaza bitmiş olacak, Allah'ın Resûlü ile yan yana savaşma şerefinden mahrum kalacaktır! O telaşla devesinden iner, hayvanı ilk gördüğü çayıra salar, eşyasını sırtına vurduğu gibi yola düşer. Orduya kan ter içinde yetişir ve ilk molada bir kuytucuğa çöker. Efendimiz (Aleyhisselatü vesselâm) tek başına yolculuk eden ve tek başına konaklayan garip sahabesine bakar, bakar ve "Allahü teâlâ Ebû Zer'e rahmet eylesin" buyururlar, "O yalnız yaşadı, yalnız ölecek ve yalnız haşrolunacak!" Ebu Zer, fakr-u zaruret içinde yaşar ama dünyaya dönüp bakmaz. İşte bu yüzden onu "Mesih-ül İslâm" lâkabıyla anarlar. Efendimizle sırdaş Ebû Zer ilim öğrenme hususunda çok gayretlidir ve aklına takılanları bizzat Resulullah'a sorar. Server-i âlem onu yanlarına oturtur, kimsenin duymadığı, bilmediği şeyleri anlatırlar. Bu hususi sohbetler gece yarılarına kadar uzar, garip sırdaşları için "Dünyaya Ebû Zer'den sadık kimse gelmedi" buyururlar. Resulullah Efendimiz son nefeslerinde garip dostunu çağırır evladından ayrılır gibi vedalaşırlar. Ebû Zer-i Gıfârî, Server-i Kâinat'ın vefatı ile çok mahzun olur. Her sokakta onun kokusunu duyar, her köşede onun simasını hatırlar. Yanık aşık hasretin böylesine dayanamaz, çeker çarıklarını uzak illere koşar. Her bahane ile Efendimiz'i anlatır, insanlara bir kelime öğretebilmek için kendini paralar. Ancak yeni neslin köşkler keşâneler yaptırmasına, seyisler, uşaklar çalıştırmasına dayanamaz. Uğraşır didinir ama müminleri kuşatan rehavet çemberini kıramaz. Neticede Medine'ye dönmekte karar kılar. Gelgelelim Medine de eski Medine değildir. Efendimizle yaşadığı saadet yıllarını çok arar. Ebû Zer "bu insanlar vakitlerini neden mescidlerde geçirmezler" diye hayıflanır, "hem neden dünyaya bu kadar dalarlar?" Mübarek sahabe "Acı da olsa hakkı söyle" hadis-i şerifine uyar, önüne geleni çevirip nasihata kalkar. "Malınızın iki ortağı vardır" buyurur, "biri afetler, diğeri çocuklar. Malından nasibi olan onu Allah yolunda harcar. En zor an kabre konulduğunuz an değil midir, insan malını zor anlar için saklar. Kabrin karanlığından korkan gecenin karanlığında namaz kılar, mahşerin hararetini düşünen, gündüzün sıcağında oruç tutar!" Hoş ona göre müminin ömrü oruç gibi olmalıdır, ölümü iftar!.. Gün gelir, insanları yolundan çevirip, "daha ne biriktiriyorsunuz" diye sormaya başlar, "yarına çıkacağınıza dair senediniz mi var? Hırsınızla yarışmayın, o size fark atar!" Lakin nasihat dinlemek nefse zor gelir. Onun hakkında Halifeye (Hazret-i Osman'a) şikayette bulunurlar. Osman-ı Zinnureyn "Seni iyi anlıyorum" buyurur, "lâkin kimseden, abid ve zahid olmasını isteyemeyiz ki? Takva zorlamakla olmaz, insanın içinden gelmeli!" Yaşadığı gibi ölür Yıllar evvel Resul-ü Ekrem, ona "Ya Ebâ Zer! Evler sel dağına ulaştığı zaman sen Medine'den ayrıl!" buyururlar. İşte o sözün hikmeti şimdi ortaya çıkar. Hazret-i Osman ona birkaç hayvan verir ve Rebeze denilen kuytu mevkiyi emrine açar. Garip sahabe taş taşır çamur karar, mütevazı bir mescid yapar. Ebû Zer, sevenlerine "gün deve gibidir" buyurur, "başını tutarsan bedeni sana tabi olur. Sabahleyin hayırla başlayan akşama kadar hayır yapar." Rebeze'de hayat zordur, ne meyve sebze gelir, ne de bir kervan uğrar. Vefakâr hanımı Ebû Zer'in yıpranan elbisesini "nasıl yenilesem" diye düşünedursun, mübarek "bize elbise değil, kefen lâzım" buyururlar. Onun boş konuşmadığını bilen hanımı telaşlanır. Öyle ya, eğer emr-i Hak vaki olursa onun namazını kim kılar, defnini kim yapar? Ama büyük sahabe rahattır, "cenazeme gelenleri aç aç yollamayalım" der koyunlardan birini keser. Hanımı da fırına ekmek sürer. Nitekim vadinin ortasında gölgeler uzar, beş on mümin onlara doğru yönelirler. Mübarek gelenleri görünce kıbleye döner "Bismillahi ve billahi ve âlâ milleti Resulullah" diyerek ruhunu teslim eder... Ya da... Bir rivayete göre de Rebeze'de bir müddet yaşadıktan sonra içine yine cihad sevdası düşer. Kutlu müjdeye mazhar olabilmek için orduya katılır, İstanbul önlerine gelirler. Sonrası soğuk hava, zorlu kuşatma ve elbiseleri ile gömülen şehitler... Ayvansaray'da ahşap bir mescid... Bahçesinde münzevi bir kabir. Doğrusu nedir bilemeyiz ama bir İstanbullu olarak "ikincisi" işimize gelir.
Bileği bükülmez yiğit Hattapoğlu Ömer
2 Şubat 2004 01:00
Ukaz, ne sıradan panayırdır, ne de öylesine bir festival. Koca Arabistan'ın kültür şenliğidir sanki, belki de kongresi. Silahşörler, süvariler hep bugünü bekler, edipler, şairler marifetlerini sergilerler. Her dalın ünlü isimleri vardır ve şampiyonlar üç aşağı beş yukarı bellidirler. Kuytu vahalarda ömür tüketen bedeviler koca yılı burada gördüklerini anlatarak geçirirler. Elbette azıcık ballandırır, birine bin eklerler. O gün ortalık kıpır kıpırdır, Mekke insan kaynar. Her kabilenin kendine has bir kıyafeti vardır, allar, morlar birbirini kovalar. Davullar, ziller, naralar, kovanlaşan uğultular... Bir ara parmaklar dudaklara gider, ortalıkta keskin bir "Şışşşt" sesi çınlar, bu "şiir okunuyor" demektir ki kalabalık donar. Ayaklarının ucuna basarak Kâbe'ye akarlar. Şair noktayı koyduğunda bir alkıştır kopar. Sonra bir başkası çıkar... Ve yarış başlar. O sene onca namlı ismin arasından umulmadık biri sivrilir. Kelimelerle raks eden gür sesli genç öyle mânâlı beyitler söyler ki değme sanatkarlar kenara çekilir. Mısraları beliğdir, fasihtir, hem Arabların üstüne titredikleri neseb ilmini iyi bilir. Koca koca ozanlar başlarını öne eğer, "hatip böyle olur" derler, "hitabet buna denir!" Malum Kureyş'in at sevgisi muhabbet hudutlarını aşmış, dayanmıştır aşka. Eh böylesi bir panayır, yarışsız olamaz asla. İsimleri, lâkapları hatta şecereleri olan soylu atlar sanki günün farkındadırlar. Huysuz huysuz eşindiklerine bakılırsa en az süvarileri kadar heyecanlıdırlar. Her dalın birincisi Uçuşan yeleler, kıvılcımlı nallar, çığlıklar, toz, duman... Yarışı kazanan genç keyfiyesini sıyırdığında kalabalıktan bir hayret nidası kopar. Bu, hitabet yarışmasında ediplere kök söktüren yiğit değil midir? Ve sıra gelir dayanır güreşe. Her kabilenin namlı mimli pehlivanları vardır. Âdet üzere müsabaka öncesi gösteri yapar, rakiplerini ürkütmeye çalışırlar. Kafasıyla kaya kıranlar mı ararsınız, avuç avuç kor yutanları mı? Deve taşıyanlar, zincir koparanlar, sini yırtanlar... Bir ara genç şairin ağır ağır meydana girdiği görülür ki uzunca boyuna, geniş omuzlarına bakılırsa boş değildir. Yaşlılar "Evet, o iyi bir hatip ve fevkalade binici" derler, "iki elle kılıç kullandığını ve mükemmel bir silahşör olduğunu da biliyoruz ama güreş işi onu aşar. Şimdi kafasını koparıp eline tutuşturacaklar." O gün güreşleri seyredemeyenler çok şey kaçırırlar. Şairimiz dağ cüsseli pehlivanlar karşısında zorlanmaz. Bu insan azmanlarını kaldırıp kaldırıp yere vurur ve yine kürsüye çıkar. Ertesi sene de benzer şeyler olur. Sonrakinde yine... Ve gün gelir Ukaz'ın tadı kaçar. Eğer o varsa, kimse meydana çıkmaz. Mekkeliler "hatip o!" derler, "süvari o, pehlivan o, muharip o!" Peki kimdir o? Ömer'dir!.. Ama onu buralarda "Hattaboğlu" diye tanırlar. Kim Muhammed'i öldürürse! Kureyşli müşrikler Hazret-i Hamza'nın Müslüman olması ile korkunç bir panik yaşarlar. Dar-ül Nedve'de bir araya gelir, bu gidişe "dur" demenin çarelerini ararlar. Ebu Cehil, misli görülmemiş bir telaş ile "Kim Muhammed'i öldürürse 100 kızıl tüylü deve!" der ve ekler "ayrıca 40 bin dirhem gümüş!" Ebû Cehil her ne kadar ortaya konuşuyorsa da muhatabı Hattapoğlu Ömer'dir. Hoş, buna cesaret edebilecek başka biri yoktur zaten. Müşrikler anlaşmış gibi Ömer'in sırtını sıvazlar, kâh alkışlar, kâh yalvarırlar. Ömer'in "kim haklı, kim haksız" diye düşünecek vakti olmaz. Eteğine yapışan insanlar için bir şeyler yapması gerektiğine inanır ve kılıcını kuşanıp yola çıkar. Bu kararlı yürüyüş Hazret-i Nuaym'ın gözünden kaçmaz. Ömer'in maksadını anlar ve mani olabilmek için "Hayrola Ömer" diye laf atar, "böyle celalli celalli nereye?" -Kardeşi kardeşe düşman edenleri öldürmeye! -Zor iş! -Kolay olsa, bana vermezlerdi herhalde. -Eshabı, etrafında pervane gibi, ona yaklaşamazsın. Kaldı ki Abdülmuttaliboğulları bunu yanına koymaz. Kureyş ikiye bölünür ve kan davaları başlar. İnan Mekke bugünleri arar. -Ne biçim konuşuyorsun ya Nuaym? Yoksa sen de mi onlardansın? -Sadece ben mi? Hakikati gören herkes. Kız kardeşin ve enişten bile. -Hattaboğulları dedelerinin dininden dönmezler? -Sen öyle san. Zamanı gelmedi mi? Bu haber ünlü silahşörü çok kızdırır. Hemen kız kardeşinin evine koşar. O sıra Fatıma ile kocası Said (radıyallahu anhüm) Taha suresini okumaktadırlar. Ömer kapı önünde durur. Bir süre bunları dinler ve aniden içeri girip Said'in yakasından tutar. Fatıma araya girmek ister ama kız kardeşinin yüzüne öyle müthiş bir tokat aşkeder ki sesi duvarlarda çınlar. Bu darbe değme yiğitleri susturacak kadar güçlüdür ancak o elif endamlı kızcağız fırlayıp karşısına çıkar. Gözlerinde ne korkudan eser vardır, ne de zerre kadar kin. Ağzından sızan kanı elinin tersine siler ve şefkat dolu bir sesle "Allah'tan utan ağabey" der, "n'olur ayetleri duy artık, mucizeleri gör ve hakikate gel!" Ömer bir tuhaf olur. Utanç ile pişmanlık arasında gidip gelmeye başlar. Yüzü kor olur yanar, yüreğini bir sıcaklık basar. Bunu yapmayacaktır işte, gül yüzlü Fatıma'ya vurmayacaktır. Hay eli kırılsa da... Ama onu asıl şaşırtan kulağına çarpan ayetler olur. Evet kendisi de ediptir ama böylesini yazamaz. Peki o yazamazsa kim yazar? Hiç kimse! Öyleyse..
Adalet denilince... Hazret-i Ömer
3 Şubat 2004 01:00
Hazret-i Ömer'in annesi Hantame bint-i Hişam bir başka Ömer'in (Ebû Cehil'in) kızkardeşidir. İşte dayı yeğen bir köşeye oturup konuşurlarken Resulullah Efendimiz onları görür ve "Ya Rabbi, bu dini iki Ömer'den biriyle kuvvetlendir" diye dua ederler. Ömer'in (radıyallahu anh) katılması ile müminler güç kazanır ve tekbirler getirerek Harem-i şerife giderler. En önde Hazret-i Ömer, ardında Hazret-i Ali birkaç adım gerilerinden Âlemlerin Efendisi, sağlarında Hazret-i Ebubekir, sollarında Hazreti Hamza... Hazret-i Ömer'den "Muhammed'i öldürdüm" haberini bekleyen müşrikler, onu müminlerin arasında görünce donar kalırlar. Hele mübarek ortaya çıkıp da "Beni bilen bilir, bilmeyen öğrensin ki Hattaboğlu Ömer'im. Eğer anasını ağlatmak, karısını dul, çocuklarını yetim bırakmak isteyen varsa önümüze çıksın" diye haykırınca Amr bin Hişam'ın (Ebu Cehil) eli ayağı boşalır, büsbütün yıkılır. İşte tam o günlerde Enfâl suresinin 64'üncü ayet-i kerimesi nazil olur ki "Ey peygamberim. Allah ve müminlerden izinde gidenler sana yetişir!" buyurulmaktadır. Medine'ye doğru... Derken zor günler başlar. Kureyşli müşrikler müminleri tecrit eder, bedelini ödeseler dahi onlara bir avuç buğday, üç beş hurma vermezler. İnananlar ne ziraatla uğraşabilir, ne de ticaret yapabilirler. Evlerini, işlerini kaybeder, anlatılmaz sıkıntılar çekerler. Gençler dal gibi kurur, kadınlar yaprak gibi solar, bebeler açlıktan kıvranırlar. Hele fakirler ve köleler anlatılamayacak kadar perişandırlar. Zira hakim güçler hırslarını gariplerden alırlar. Hepsine katlanmak mümkündür, ama İslam'ı gönüllerince yaşayamamak var ya, işte ona dayanamazlar. İnananların önünde tek yol kalır: Hicret!.. Emir de öyledir zaten. Sahabe-i kiram gizli, saklı sahraya düşer, sessiz sedasız Münevver beldeye yürürler. Ama Ömer (Radıyallahu anh) yayını omuzuna asar, kılıcını beline takar, kalkanlar ve mızraklarla ortaya çıkar. Önce 'Nurlu Kâbe'yi tavaf eder sonra göstere göstere koyulur yola. Ona mani olmak mı? Kim düşünebilir, hem kimin haddine? Hazret-i Ömer putperestlerin korkulu rüyasıdır. Ama az, ama çok hepsi ondan korkar. Mesela Bedir Harbi öncesinde Benî Adiy kabilesi baskılara rağmen Kureyşlilere katılmaz. Sebebi sorulduğunda "Ömer'le karşı karşıya gelmek istemiyoruz" diye fısıldarlar "çünkü o ne yapar yapar, bunun hesabını sorar." Hazret-i Ömer bütün muharebelere katılır ve malını mülkünü cihad yolunda harcar. Hayber'in fethinden sonra kendisine düşen araziyi "insanlığa" bağışlar ki açtığı çığır "vakıf Medeniyeti" olarak anılır. Hazret-i Ömer, Efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) dar-ı bekâya irtihallerinden sonra Hazret-i Ebubekir'e biat eder aynı heyecanla hizmete koşar. Sahifeler halinde olan Kur'an-ı kerimi iki kapak altında toplar. Halifelik makamında Halife Ebûbekir ölümüne saatler kala Hazret-i Osman'a "Yaz!" buyururlar, "bu dünyadaki son, ahiretteki ilk günüm. Size vasiyetim olsun halife olarak Ömer'i düşünün!" Hoş, müminler de öyle düşünür ve oybirliği ile Hazret-i Ömer'i halife seçerler. Hazret-i Ömer çıktığı ilk hutbede "Din-i İslamı Allah'ın kullarına duyurmak isteyenler nerede" der ve uzakları gösterir. Nitekim kısa bir süre sonra İslam devletinin sınırları Kafkasya'dan Yemen'e, Cezayir'den Türkistan'a uzanır. Ki onun zamanında tam 1036 şehre İslam sancağı dikilir ve yeryüzünde 4000 yeni cami yükselir. İslâm Devleti Hicaz, Suriye, El Cezire, Basra, Kufe, Mısır, Filistin, İran, Horasan ve Kirman gibi eyalet merkezlerinden yönetilir. "Vilayet, kasaba, nahiye teşkilatları"nı kurar, emin idareciler atar. İlk defteri, ilk muhasebeyi, ilk divanı hizmete sokar. Yol asayişini ve gece emniyetini sağlar. Adalete çok önem verir, valilerini başlarına buyruk bırakmaz. Müslümanlar ilk kıblemiz olan Kudüs'ü uzun bir süredir sıkıştırmaktadırlar. Tam dört ay süren kuşatma Kudüslülerin sinirlerini bozar. Evet, kutsal kentin savunması yorgundur ama şehri düşürmek kolay olmaz. Kudüs önlerinde... Müminler son darbenin hazırlıklarını yapadursunlar, ruhani lider "kenti direnmeden de teslim ederim" der, "ancak, halifeniz buraya buyururlarsa!" Hazret-i Ömer derhal yola çıkar. Yanında bir kırba ve bir torba vardır o kadar. Heybenin bir gözüne hurma doldurur, bir gözüne süveyk (bir nevi kuru ekmek) koyarlar. Ama develeri bir tanedir ve hizmetçisi ile ortaklaşa binerler. Kudüs'e yaklaştıkları demlerde sıra kölededir. Ahali bir anda deveyi kuşatır, üzerindekine iltifatlar yağdırmaya başlarlar. - Hoş geldiniz ya Emir-el müminin. - Şehrimize şeref verdiniz. Kölesi donar kalır. Yuları tutan hırkası yamalı zâtı gösterir ve zor duyulan bir sesle "Ömer o" diye mırıldanır. Evet, Ömer o olmalıdır. Zira dağları imrendiren heybet ve gönüllere su serpen tebessüm ondadır. Yahudiler, Halifenin şehre girişi için muhteşem merasimler hazırlarlar. Ebu Ubeyde (Radıyallahu anh) nefis bir at ve ak kumaştan tiril tiril bir elbise ile gelir ve "lütfen bunları giyin" der, "hani devletimizin şerefi için!" Hazret-i Ömer bu masum isteği ret edemez. Ancak cins attan bindiği gibi iner ve kaftanı savurup atar. Tekrar soluk harmanisine bürünürken "Kalbinde zerre kadar kibir olan cennete giremez!" hadisi şerifini nakleder, "şeref olarak imanımız yeter, n'olur ısrar etmeyin, Ömer helak olmasın" der.
Huccet-ül İslâm İmam-ı Gazâlî
9 Şubat 2004 01:00
Hicri 460 seneleri filan... Bugün İran sınırları içinde kalan Tus kentinde yün eğirip satan garip bir esnaf vardır. Bu adamcağız çok istemesine rağmen ulemâ arasına katılamaz ama oğullarının (Ahmed ve Muhammed Gazali) okumasını çok arzular. Öleceğini hissettiğinde bir dostunun kapısını çalar, ne kadar parası varsa eşiğe yığar. Şaşkın adama "n'olur bunlarla çocuklarımı okut" der ve ağlar. Ama nasıl ağlar... O devirde bu işler parayla pulla olmaz, yeter ki siz istekli olun, medreseler kapılarını sonuna kadar açar. Muhammed Gazâlî tahsiline Tus'da başlar, kendisine ne verilirse alır ve yeni bir şevkle Cürcân'a koşar. Büyük âlim İmâm Ebû Nasr İsmâilî'nin derslerinden öyle bir zevk alır ki tek cümlesini bile kaçırmaz. Bu işte nakil esas Bir gün medrese önünde kulleteyn havuzuna bakan sekilerde oturuyorlardır ki köylünün biri gelir ve "ilk tehiyyatı unutan n'apar?" gibilerinden basit bir soru sorar. Hocası hiç erinmez, adamı peşine takar, birlikte kütüphanenin derinliklerinde kaybolurlar. Mübarek, bir köşede durur, merdiveni dayar. Basamaklara tırmanır, üst raflardan yerinden kalkmaz bir kitabı kucaklar. İndirir, rahleye koyar, sararan sahifeler arasında istediği cümleyi bulur ve adama okur: "Secde-i sehv yapar." Olacak bu ya ertesi gün bir başka garip yine aynı soruyu sorar. Hocası yine kalkar. Yine kütüphane, merdiven, basamak, kitap. Yine aynı sayfa, aynı cevap... Bakın şu işe ki daha ertesi gün bir başka adam. Gene aynı soru... Ve aynı zahmet silbaştan... Muhammed Gazali dayanamaz "cür'etimi bağışlayın efendim" der, "bu meseleyi adınız gibi bildiğinizden eminim, velev ki öyle olmasa bile açıp okudunuz öğrendik. Neden her seferinde aynı şeyi yapıyor, kendinizi yoruyorsunuz?" Mübarek mânâlı mânâlı güler "bu ûlum-u nakliyedir der, nakledileni kıymetlidir, kaynağına sadık kalınmalı. Birde akıl ilimleri var ki (fizik, kimya, tıp) eskisi gibi kalmamalı, her gün üzerine birşeyler konmalı. İşte Muhammed Gazâlî o günden sonra hocasından duyduklarını kelimesi kelimesine yazar, büyük bir aşkla kitap edinmeye bakar. Verin şuna kitaplarını Bu tedrisat normalde kaç yıl sürer bilemiyoruz ancak Muhammed Gazâli'nin anlayışı mükemmel, zihni berrak olduğu için derslerini üç yılda tamamlar. İcazetini katlayıp kuşağına koyar ve notlarını yüklenip yola çıkar. Gelgelelim birkaç fersah gidemeden kervanın önü kesilir, şakiler defterlerini, kitaplarını elinden alırlar. Muhammed Gazâlî yalvar yakar eşkıyabaşına çıkar. "Bunlar altın değil, gümüş değil" diye ağlar, "işinize yaramaz." Adam müstehzi müstehzi bakar. "Peki senin işine yarayacak mı" diye sorar. -Elbette yarayacak onları toparlayabilmek için üç yılımı harcadım. -Marifet kâğıttaysa mesele yok, ben bunları yüklenince âlim oldum gitti desene. -O kadar kolay değil. -Bence de değil... Bak delikanlı, ilim odur ki satıra değil, sadra (göğüse) yazıla! Bu nasıl öğrenmek ki elinden üç beş kağıt aldık cahil kaldın. Verin şuna notlarını kendini âlim sansın! Bu sözler Muhammed Gazâlî'ye çok tesir eder. Kendi kendine; "Allahü teâlâ yol kesiciye hikmet söyletti, bu ikazı ciddiye almalıyım" der ve gereğini yapar. Üç yıl çalışarak notların hepsini ezberler, öyle ki bütün kitaplarını kaybetse oturup yeniden yazar. Ama onun asıl kârı bu süre zarfında büyük velî Ebû Ali Fârmedî hazretlerini tanıması olur. Zihni fıkh, hadis, tefsir ile parıldarken gönlü gökler kadar genişler, kapılar aralanır, manevi mertebelere yelken açar. Bağdat gibi diyar... Muhammed Gazâli aldığı işaretler üzerine yörenin kültür merkezi olan Nişâbur'a gider. Burada büyük âlimlerin (Cüveyni, Mervezî, Rezekânî ve Yûsuf en-Nessâc) sohbetlerine katılır ve çok şey elde eder. Çok istekli ve pek gayretlidir, onun dünya çapında bir âlim olacağı o zamanlardan bellidir. Zira en girift mevzuları bile kolayca kavrar ve kolayca izah edebilir. Bu yüzden halk tarafından çok sevilir. Yanisi şu ki hem ilim dolu dağarcık gibidir, hem de neyi nasıl takdim edeceğini iyi bilir. Selçuklu'nun bilge vezîri Nizâm-ül-Mülk ona ilk görüşünde vurulur ve adeta kırmızı dipli mumla Bağdat'a davet eder. Peki o gider mi? Elbette. Mübareğe "hizmet" denilsin yeter..
Devleti nizama koyan vezir Nizâm-ül-mülk
12 Şubat 2004 01:00
Batılılar her başarılı erkeğin arkasında bir kadın arar, Doğulular ise "hocası kim" diye sorarlar. Doğrusunu isterseniz Ahmed ibn-i Kemal Paşa'nın gölgesine girmese Yavuz, Yavuz olamaz, Akşemseddin ve Molla Gürani cesaret vermese Fatih İstanbul'a yaklaşamaz... Timur'un ardında Şah-ı Nakşibend Hazretleri vardır, Osman Gazi'nin elinden Şeyh Edebali tutar. Zenbilli Ali Efendi, Ebu Suud Efendi, Yahya Efendi ve Aziz Mahmud Hüdai, sultanların ufkunu açarlar ki, zaten onlar "hünkar şeyhi" diye tanınırlar. İşte Anadolu kapılarını aralayan Alpaslan'ın da (babası Çağrı bey ve oğlu Melikşah'ın da) hayatını okursanız adres "Nizam-ül mülk"e çıkar. Hasen bin Ali, Horasan illerinde doğar. Asrın müceddidi İmam-ı Gazâlî hazretleriyle aynı beldenin (Tûs) çocuğudur ve aynı dönemde yaşar. Hasen ilimden konuşulan bir evde büyür ve kardeşi (Ebü'l Kâsım) ile birlikte medreseye koşar. O, farklı bir çocuktur arkadaşlarının "be bi bü-ce ci cü" diye heceledikleri günlerde büyüklerin sohbetine oturur, girift mevzulardan hisse kapmaya bakar. Alpaslan'ın hocası Yıllar geçer, onu kim keşfederse keşfeder, devlet kapısına sokar. Hasen bin Ali, kör-topal yürüyen işleri anında düzene koyar, Horasan Valisi Ebû Fâzıl fevkalade rahatlar ki bu gayret Gazne sultanının gözünden kaçmaz. Hasen bin Ali çok insan tanır ama Çağrı Bey'in yeri başkadır. Çağrı Bey oğlu Alpaslan'ın yetiştirilmesi işini ona bırakır, iyi de yapar. O yıllarda bütün kilit noktalar mutezilenin işgalindedir. Hele Vezir Kündûri süzme zalimdir. İbn-i Muvaffak gibi bir âlime etmediğini bırakmaz. Cüveynî ve Kuşeyrî gibi az yetişen büyükleri zincire vurup sokak sokak dolandırır ve ite kaka içeri tıkar. Hasen bin Ali, Tuğrul Bey'in vefatı ile kardeşler arasında baş gösteren taht mücâdelesini tatlıya bağlar ve Alpaslan'ın yanında hizmete başlar. Alpaslan'ın ilk işi Kunduri'nin kafasını vurmak olur ve hocasını vezir yapar. Halife Kâim bi-emrillah bu vezirin büyük işlere imza atacağına inanır, zaten "Nizam-ül mülk" adını o takar. Siyasetin kitabı... Alpaslan, Malazgirt'e giderken vezirini Hamedan'a yollar. Eğer muharebe istedikleri gibi sonlanmazsa dizginleri ele almasını ve devleti derleyip toparlamasını arzular. Nizam-ül mülk adlî, idari, mâlî, askerî sahalarda birçok yenilikler yapar, şairlere, ediplere, hattatlara, mimarlara sahip çıkar. Yetim ve dulları arar, fakiri fukarayı kollar. Bağdat, Belh, Nişabur, Hirat, Isfahan, Basra ve Musul gibi kentlere Nizamiye medreseleri kurar, buralara İmam-ı Gazali gibi zirveleri atar. Ünlü vezir abdestsiz yere basmaz, senenin çoğu günleri oruç tutar. İşi ne kadar çok olursa olsun, ezanı dinler, müezzin minaredeyken parmağını bile oynatmaz. Efendimize öyle bir muhabbeti vardır ki, Muhammed adlı emir erini çağırırkan ayağa kalkar. Koca devlet, elinin altındadır ama dünyaya dalmaz. Önemli mevzuların tartışıldığı bir gün garibin teki içeri girmek ister, muhafızlar mani olurlar. Adamlarına "sakın ha" der, "bu kapı onların kapısı, kimseyi çevirmeyin, yoksa Hasen çıra gibi yanar." Nizam-ül mülk kolay öfkelenmez, kimseye kızmaz. Bir keresinde sakarın teki kıymetli evrakın üstüne mürekkep hokkasını devirir, üstü başı batar, mübarek bir şey olmamış gibi işine bakar. Sefere çıktıkları günlerden birinde şiddetli bir rüzgâr çıkar. Çadırı yırtılır, kağıtları uçar, yatağına kürek kürek kum dolar. Kırk tane hizmetçisi olmasına rağmen birini bile çağırmaz, hem hiçbirini "siz neredeydiniz" diye azarlamaz. Haşhaşi fitnesi Nizâm-ül mülk, Sabbah'ın fedaileri ortada dolanırken bile kapısını kapamaz. Dostları onu çok uyarırlar ama halkla arasına mesafe koymaz. Bir ramazan günü yine sofralar kurdurtur, adsız sansız garipleri sultanlar gibi ağırlar. Tam teravih namazı için mescide gidiyordur ki birinin yaklaştığını görür. Belki bir ihtiyacı vardır diye bekler, hatta elini omzuna koyar. Adam ansızın hançerini çıkarır ve büyük vezirin göğsüne saplar. Sadece onu katletmekle kalmaz Melikşah'ın da kolunu kanadını kırar. Nizam-ül mülk'ün ölümü güzel olur, onu Isfahan'da (Mahalle-i giran) toprağa bırakırlar. Ama Nizam-ül-mülk'ün tecrübeleri zayi olmaz, Türk sultanları onun kaleme aldığı "Siyasetname"den çok yararlanırlar. Demedik mi? Nizam-ül mülk, hacca gitmeyi çok ister ancak Melikşah "baba" diye çağırdığı veziri olmadan adım atamaz. Yine de onun mukaddes beldeleri görme arzusuna mani olmaz. Mütevazı bir kafile kurup yola çıkarlar. Bir fersah kadar yol alıp Dicle kenarında konaklarlar. Gece bir derviş gelir elindeki kağıdı kafiledekilerden birine verir ve Nizam-ül Mülk'e ulaştırılmasını ister. Kağıdı alıp, vezire götürürler, okuyunca beti benzi atar. Hemen dışarı çıkar, sağa koşar yok, sola koşar yok, sanki derviş sırra kadem basar. Kağıtta ne mi yazmaktadır? "Rüyâmda Efendimizi gördüm. Bana "vezir Hasen nereye gidiyor? Ona sultanının yanında kal ve ümmetimin yardımına koş demedik mi?" buyurdular. Gerisini söylemeye lüzum var mı? Nizâm-ül mülk derhal geri döner ve kaldığı yerden işine bakar.
.
Teröristlerin piri Hasan Sabbah
13 Şubat 2004 01:00
Elbruz sıradağları arasında sarplığı ile dikkat çeken bir tepe... Önünde yılan gibi uzanan gümrah vadi, üstünde kartal yuvasını andıran bir kale... Alamut'un kırmızı urbalı uğruları liderlerini dikkatle dinler, eylem ve propaganda üzerine derinleşirler. Dailerden ikisi belirgin bir şekilde öne çıkar ki bunlardan biri müthiş bir hatiptir, öbürü gözükara cengaver. Lider talebelerinin birazdan krize gireceğini bildiği için dersi kısa keser. Haşhaşiler köşelerine çekilir, çılgınlar gibi afyon tütsülerler. Tam o sırada nar çiçeği renkli elbiselere bürünmüş muhafız komutanı görünür, iki genci yanına çağırıp "ne mutlu size" der, "pirimiz Hasan Sabbah sizleri görmek ister!" Çocuklar heyecanlanır, üstlerine başlarına çekidüzen verirler. Alel acele Sabbah'ın şatosuna götürülür, yüksek tavanlı koridorlardan geçer, altın şamdanlar ve kızıl kadifelerle döşenmiş muhteşem bir salona girerler. Sahte cennet Ya üç, ya beş dakika geçmiştir ki davullar vurulur, perdeler ard arda aralanır. Batınilerin önderi Hasan Sabbah dört zencinin taşıdığı tahtırevanla ortaya çıkar. Sırtında paha biçilmez bir pelerin vardır, sorgucundaki elmaslar göz alır. Bu sivri çeneli, gök gözlü adam ürkütücüdür ama gülümser. Hatta ellerini gençlerin omuzlarına koyar, "siz ikiniz arkadaşlarınıza fark attınız" der, "fedai olmaya hak kazandınız. Bunun karşılığını fazlasıyla alacaksınız!" Hasan Sabbah gençlerin sırtına birer kızıl kaftan koyar, kuşaklarına tatlı tatlı şıngırdayan keseler sokar. Fidan boylu sakiler gelir gider, soğuk şerbetler sunarlar. Ancak ilk yudumda göz kapakları ağırlaşır ve hiç yaşamadıkları bir rahavet benliklerini sarar. Gençler uyandıklarında gün kararmalı olmuştur. Kendilerini hayal bile edemeyecekleri bir bahçede bulurlar. Ağaçlar, çiçekler, kameriyeler... Eşi görülmemiş evler, hamamlar, kurnalar, yumuşak kadifeler, somaki mermerler... Duvarlarda hayalgücü yüksek ustaların yaptığı resimler... Bal, süt, şarap akan derecikler ve birbirinden alımlı güzeller. Kimi saz çalar kimi def döver kimi rakseder. Yelpaze sallayanlar, göz kırpanlar, gerdan kıranlar... Gençlerin önüne en güzel kebabları koyar, dallardan en olgun meyveleri koparırlar. Hele dolunay çıkıp ay ışığı havuzlarda yıkanmaya başlayınca gençler mest olur, kadehleri ard arda yuvarlarlar. Prenses edalı kızlar döner dolaşır bu nimetin Hasan Sabbah tarafından bahşedildiğini fısıldarlar. Gençler o kadar içerler sarhoş olup sızar, sabah kendilerini koğuşlarında bulurlar. Akılları başlarına geldiğinde tekrar Hasan Sabbah'ın huzuruna çıkarılırlar. Batıni lideri onlara "Cenneti mi nasıl buldunuz" diye sorar. Gençler büyük bir şevkle "güzel bulduk" diye mırıldanırlar. -Peki orada ebedi olarak kalmak istemez misiniz? -Elbette isteriz. -Öyleyse üstadınıza gidin, size vazifenizi öğretsin. İki genç emredildiği gibi Musul'a gelir ama bir arada bulunmamaya özen gösterirler. Biri sefil bir dilenci kılığına girmiş, öbürü derviş hırkası giymiştir. Vazifeleri kolay değildir, Cuma günü Ulucami de, üstelik halkın gözü önünde ünlü Türk komutanı Emir Porsuk'u öldüreceklerdir. Eylem gününe kadar kenarda köşede pinekler, birbirlerini tanımazdan gelirler. Camiye farklı kapılardan girer efendi efendi boyun bükerler. Hutbeyi öylesine huşu içinde dinlerler ki aksakallı kocamışlar bile imrenir, üstüne basa basa "maşaallah" derler. Camide cinayet Porsuk Bey'in yanında muhafızları vardır, başındaki tolgaya, sırtındaki zırha bakılırsa böyle bir saldırıya hazırlıklıdır. Müezzin her zamanki gibi kamet getirir, cemaat her zaman ki gibi ayaklanır. Derviş kisveli dai muhafızların önüne geçer, dilenci kılıklı olanı bir hamlede emirin gırtlağını keser. Sanki suikast değil şov yaparlar. Katil gözlerini iri iri açıp sırıtarak paralanmayı beklerken, öbürü ulu perdeden nutuk atmaya başlar. Bu ince bir planın ürünüdür, Porsuk Beyi safdışı etmekle kalmaz, halkı dehşet içinde bırakmayı başarırlar. Artık kimse hayatından emin değildir, beklenmedik yerde ve umulmadık zamanda saldırıya uğrayabilirler. İnsanlar korku ve şüpheyle yaşar, huzura hasret kalırlar. Hasan Sabbah efsane olur, koca koca beyleri haraca bağlar. Fedailer kervanları göstere göstere soyar, hac kafilelerini aşikare basarlar. Kadın çocuk demez müminleri dilim dilim doğrarlar. Dehşet salarlar Sabbah'ın fedaileri Selçukluların bilge veziri Nizamülmülk'ü halka açık bir iftar sofrasında katleder, Melikşah'ı zehirleyerek öldürürler. Bir gece Sultan Sencer'in yatak odasına kadar girer, onu başucuna bıraktıkları hançerle tehdit ederler. Öyle ya o hançeri (ki felaket zehirlidir) oraya kadar getiren adam, pekala sultana da saplayabilir. O yıllarda Asya'yı dolanan Marco Polo, Alamut kalesini ve Sabbah'ın sahte cennetini hatıratına yazar. Batıni dailerin ünü bir anda ülkeler ötesine yayılır. Hoş batı dillerindeki "assassin" (katil) ve "assassination" (suikast) sözcükleri "haşhaşi"den gelmektedir. Başta Melikşah olmak üzere Sultan Berkyaruk ve Muhammed Tapar, Alamut'u düşürmek için çok uğraşırlar ancak kale çok sarptır ve Sabbah ambarlarını nevalesiz, sarnıçları susuz koymaz. Peki kimdir bu Sabbah, hem bu eylemler kime yarar? Tafsilat yarına.
Şiir silah olunca... Abdullah bin Revâha
16 Şubat 2004 01:00
Fahr-i âlem'in İslâmı tebliğ ettiği yıllarda yörenin bütün gençleri şiir yazar. Ama Abdullah çok farklıdır, Hicaz gibi şair kaynayan bir diyarda öne çıkar, unutulmaz beytlere imza atar. Her edip gibi o da söylenmeyen sözleri söylemeye, yazılmayan mısraları yazmaya bakar, taaa ki... Ta ki Kur'an-ı kerimle tanışıncaya kadar. Hani altının kıymetini sarraf bilir derler ya, ayet-i kerimeleri görünce şairliğinden utanır, karalamalarını yırtar atar. Şimdi yapılacak tek şey vardır, Allah'ın Resulünü bulmak ve ona teslim olmak. Abdullah bin Revâha ve arkadaşları "İkinci Akabe Biatı"nda Server-i Kâinat ile buluşma şerefine nail olurlar. Efendimiz onları nezaketle İslâm'a davet eder ve "Allahü teâlâ'dan başka ilâh olmadığına ve benim Allah'ın Resûlü olduğuma şehadet etmeli, namazınızı kılacağınıza, zekat ve sadaka vereceğinize, neşeli ve neşesiz zamanlarınızda sözlerimi dinleyeceğinize, emirlerime boyun eğeceğinize, darlıkta ve varlıkta muhtaçlara yardımcı olacağınıza, kimsenin kınamasından korkmaksızın Allah için hakkı söyleyeceğinize, iyiliği emredip kötülüklerden sakındıracağınıza söz vermelisiniz" buyururlar. Sadık sahabe Medineliler sorarlar "Ya Resulallah bunları yapanlara ne var?" -Allahü teâlâ'nın rızası ve Cennet var! Onlar da iman ve biat eder, ikisine birden kavuşurlar. Efendimiz (Sallallahü aleyhi ve sellem) Hicreti müteakiben Muhacirlerle, Ensarı kaynaştırmaya çalışır, Revâha'nın oğlunu da Mikdâd bin Esved ile kardeş yaparlar. Her sahabe gibi Hazret-i Abdullah da Server-i âlem'e ölümüne sadıktır. Bir keresinde mescide yaklaşmıştır ki Efendimiz cemaate "oturunuz!" buyururlar. Hazret-i Abdullah yol ortasında olmasına rağmen derhal diz çöker, hutbe bitinceye kadar kıpırdamaz. Efendimiz çok hislenir "Hak teâlâ, Allah'a ve Resulüne itaatte hırsını artırsın" buyururlar. Oktan tesirli O günlerde Yahudilerin başına geçen Esir bin Zürâm'a huzur batar, olmadık bahanelerle fitne kaynatır, kan dökmek için fırsat arar. Yetmez Gatfan Aşiretini de ayağa kaldırır çirkin hesaplar yapar. Abdullah bin Revâha 30 arkadaşı ile yanlarına gider ve Züram'a yaptıklarının hoş olmadığını anlatır. Onu "sükunetin tesisine" ikna eder, hatta anlaşma için Medine'ye çağırır. Züram da yanına 30 adam alarak onlara katılır. Ancak bir konak bile gitmeden cayar, geri dönmeye kalkar. Gerginlik alevlenir, Yahudiler ellerini kılıçlarına atarlar. Bu coğrafyada eller kabzaya gitti mi dönüş olmaz. Sayıları eşittir ama mücahidler tek fire vermeden Yahudi silahşörleri kırarlar. Bu fitnenin susması ile müminler çok rahatlar. Server-i Kâinat, Hudeybiye Anlaşmasının ardından umre yapmayı arzularlar. Mekke'ye girdiklerinde şirin Kusva'nın (develerinin) yularını Abdullah bin Revâha tutar. Bir yandan yol açar, bir yandan da emsalsiz beyitlerle müşriklere çağrı yapar. Haddi zatında sahabeler Resulallah'ın yanında seslerini yükseltmez, hele hele Harem-i şerifte çıt çıkartmazlar. Hazret-i Ömer bir kaş göz hareketiyle bunları hatırlatırsa da, Efendimiz "Mani olma Ya Ömer" buyururlar: "Allahü teâlâ'ya yemin ederim ki onun sözleri müşriklere ok yağdırmaktan daha çok tesir eder. Ey Revâha'nın oğlu sen bildiğin gibi yap!" Vakit gelince Hicretin 8 yılında Busra Emiri, Resulullah'ın mektubunu taşıyan elçiyi katleder ve durduk yerde Müslümanlara savaş açar. Efendimiz 3 bin kişilik bir ordu hazırlar, başına Zeyd bin Harise'yi atarlar. Resûl-i Ekrem "Zeyd bin Harise şehid olursa yerine Cafer bin Ebî Talib geçsin, o şehid olursa yerine Abdullah bin Revâha geçsin o da şehid olursa kumandan olarak aranızdan münasip birini seçin" buyururlar ki adı geçen mücahidlerin şehid olacakları bellidir. Allah'ın Habibi bu orduyu "Vedâ yokuşu"na kadar uğurlar, Hazret-i Abdullah'a dönüp "Sen yarın Allah'a pek az secde edilen bir diyara varacaksın" buyururlar "orada namazları çoğalt!" -Ya Resulallah bir nasihat daha... -Daima Allahü teâlâ'yı zikret, zira zikr umduğuna ermende yardımcı olur. -Başüstüne ey Allah'ın Resûlü. -Haydi şimdi Allah'ın ismi ile gazâ edin, Allah düşmanlarıyla çarpışın. Nasranilerin kiliselerinde halktan ayrılmış kendilerini ibâdete vermiş birtakım kimseler bulacaksınız, sakın onlara dokunmayın. Ne bir kadın, ne süt emen bir çocuk, ne de bir pir-i fani ağlasın. Ne bir ağaç yakın, ne de bir ev yıkın. Sadece şeytanların yuvalandığı başları koparın!" Abdullah bin Revâha, Efendimizi bir daha dünya gözüyle göremeyeceğinin farkındadır, hasret şimdiden dayanılmaz olur, ayrılık acısı yüreğini dağlar. Hüzünlü bir sesle: "Eyvah! Arkada kaldı Allah'ın sevgilisi / Eyvah! Uzakta kaldı dostların hayırlısı" diye mırıldanırlar. Yola çıktıklarında Abdullah çok ağlar. Sebebini soran arkadaşına "Kur'an-ı kerim'de buyuruldu ki" der "Muhakkak biliniz ki içinizden / kimse yoktur ki geçmesin cehennemden / Şimdi o cehenneme nasıl dayanırım ben? / Mağfiret diliyorum Rahman olan Rabbimden / Vücudum al kanlara boyansın darbelerden / Naaşımı görenler desinler 'bu ne saadet' / Abdullah mı? Şehit olmuş nihayet! (Not: Bu şiirlerin Arapçaları fevkalade sanatlı ve kulak okşayıcıdır. Tercümesine bakıp aldanmayın.)
.
Asrının müceddidi Hâlid-i Bağdâdî
24 Şubat 2004 01:00
Bağdat mümbit bir beldedir, şehrin âlimi, velisi eksik olmaz. Ancak dahasını isteyenler asrın müceddidine koşar Mevlânâ Hâlid'den feyz almaya bakarlar. Hâlid-i Bağdadi, Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin dergâhına yerleşir, insanları Hakk'a hakikate çağırırlar. Öylesine farklı ve öylesine ihlaslıdır ki, şehrin müftîsi bile (Seyyid Abdullah Hayderî) onun kapısını çalar. Mübarek bir müddet Bağdat'ta kalır, sonra aldığı işaretler üzerine Şam'a uzanırlar. Mahmûd Paşa, Mevlânâ Hâlid hazretlerinin üstünlüğünü çok iyi anlar. Ona şirin bir dergâh yaptırır ki buradan Şeyh İsmâil Şirvânî, Şeyh Ahmed Eğribozî gibi pırlantalar çıkar. Ama fitneci takımı boş durur mu? Çekemeyenler, 2'nci Mahmûd Han'a gidip "asker ve silâh topluyor, güçlenip baş kaldıracak" diye müzevirlik yaparlar. Şeyhülislâm Mekkîzâde "Ey müminlerin emîri!" der, "siz fitnecilere bakmayın. Fikrimi sorarsanız iki güvenilir adam yollayın. Gidip havayı koklasın!" Neye niyet neye kısmet Padişah iki sadık adamına derviş elbisesi giydirip Şam'a yollar. Gelenlerin niyeti Mevlânâ'ya mâlum olur. Onlara oda oda evini açar, dergâhını dolaştırır. Görünen o ki ne silah, ne asker vardır. Hani gelenler de boş değildirler, Hâlid Bağdâdî'nin büyüklüğünü anlar, hürmetle ellerine kapanırlar. Hatta talebesi olup huzûrunda kalmayı arzularlar. Fakat Mevlânâ hazretleri; "önce vazife" der onları İstanbul'a yollar. Ve beklenen olur, mübareğin ünü 'Asitane'yi de tutar. Birçok İstanbullu huzurlarına gelip hallere sırlara kavuşmayı arzularlar. Mevlânâ hazretleri onları yormaz, sadık halifelerinden Abdülfettah-ı Akri hazretlerini ayaklarına kadar yollar. Nasipliler (meselâ Gümüşhanevi hazretleri) ondan çok şey alırlar. Bir ara İranlılar Osmanlı şehirlerini işgâl eder, kütüphaneleri yağmalarlar. Yöre âlimleri Hâlid-i Bağdâdî hazretlerine gelip hallerini anlatırlar. Mübarek hiç düşünmez, bütün kitaplarını 'ki on yedi bin adet el yazmasıdır' onlara bağışlar. Vebadan kaçılır mı? Mevlânâ Hâlid hazretleri Şam'da (Kunvat'ta) büyükçe bir konak satın alır, misafirlerini yedirir, içirir, ağırlar. Zamanla konağın yanına bir mescid yaptırır, talebeleri civara yerleşip nurlu bir köy kurarlar. Mevlânâ Hâlid hazretleri bir ara Kudüs'e gitmeyi arzular, ancak o günlerde Şam'da vebâ salgını çıkar. Talebeleri, "hiç durmayın, kaçmaya bakın" diye yalvarsalar da o, "şimdi sabrolunacak zamandır" buyurur, bir nevi karantina uygularlar. Bu arada birisi gelip; "Efendim duâ edin de bana tâûn bulaşmasın" diye yalvarınca, ona duâ ederler ama kendileri için böyle şeyler istemekten çok sakınırlar. Nitekim çok geçmeden beş yaşındaki şirin oğlu Muhammed Behâüddîn tâûna tutulur ve göz göre göre can verir. Bu temiz yavruyu henüz Kâsiyûn Dağına defnedip dönmüşlerdir ki diğer oğlu Abdürrahmân'da da hastalık emareleri başlar. Hâlbuki Abdürrahmân gâyet zekî, duygulu ve hâl ehli bir çocuktur. O da vefat eder, onu da büyük bir olgunlukla yıkar, paklar, aynı yerde toprağa bırakırlar. Evlad acısı kolay değildir ama ne hikmettir bilinmez Nakşibendi büyükleri böyle imtihan olunurlar. Mevlânâ Hâlid hazretleri sıranın kendisine geldiğini hissedince üzerindeki emânetleri sâhiplerine yollar, vasiyetini yapar. "Eğer insanların, 'Mevlânâ Hâlid kerâmet izhar ediyor' demelerinden korkmasaydım, bütün dostlarımla vedâlaşırdım" buyururlar. Kendisi için sofra kuranlara "siz hem ölümü isteyen hem de yemek yiyen birini gördünüz mü" diye sorarlar. Efendim rüyamda... O esnâda talebelerinden İbni Âbidîn içeri girer "Efendim!" der, "dün gece rüyâmda Hazret-i Osman vefât etmiş. Büyük bir kalabalık vardı, cenâze namazını ben kıldırdım..." -Ey İbn-i Âbidîn! Pek yakında cenâze namazımı kıldırırsın, çünkü ben, Hazret-i Osman'ın evlâdındanım! Vakit yaklaştığında Mevlânâ Hazretleri, sevdiklerine vasiyette bulunur: "Sakın şekil ve şemâilimi sayarak ağıt yakmayın. Beni seven, Allah rızâsı için bayramlarda kurban kessin, sevâbını rûhuma bağışlasın. Ardımdan Kur'ân-ı kerîm okusun, hatim dualarında adımı ansın. Yaşım elli, kaza borcum yok ama siz yine de 35 yıllık farzları iskat etmeyi unutmayın!" Mevlânâ Hâlid hazretleri, o gece yatsıdan sonra çoluk çocuğunu yanlarına çağırır, helalleşir ve son namazlarına dururlar. Bundan böyle sadece Allahü teâlânın kudretini tefekkürle meşgûl olurlar. Her âzâları, hattâ mübârek saçları Hakk'ı zikreder, ev halkı buna ayan beyan şahit olurlar. Cenâze namazını emredildiği gibi İbn-i Âbidîn kıldırır ve onu da birçok nebi ve velinin yattığı Kâsiyûn Dağına bırakırlar... Önce helallik sonra dua... Mevlânâ hazretlerinin methini duyan, Bağdât Vâlisi Saîd Paşa bir gün dergahın kapısını çalar. Onu içeri alır baş köşeye oturturlar. Ancak vali, Mevlânâ Hâlid'in heybetine dayanamaz, diz çöküp titremeye başlar. Büyük veli ona "kıyâmette, herkese nefsinden suâl olunur" buyururlar, "sana ise hem kendinden, hem de emrin altındakilerden sorarlar. O günün dehşetinden analar evlâdını unutur, hâmileler vakitsiz doğururlar. Nice harp görmüş cengaverler korkudan sarhoş olurlar..." Paşa yaprak gibi titrer ve "n'olur bana dua edin" diye ağlamaya başlar. Mevlânâ hazretleri "elbette" der "elbette dua ederim ancak bir mazlumun ahını aldıysan faydası olmaz. Vakit geçirmeden helallik almaya bak!
.
Babıâli'nin "bir bilen"i Ahmet Mithat
26 Şubat 2004 01:00
Ahmet Mithat Efendi öncelikle romancıdır ama herkesten bilgili ve görgülü olduğu için sık sık parantez açar, açıklamalar yapar. Mesela diyeceksiniz: Madam Noralya telefonu kaldırdı. (Mâlum, telefon kabloya bağlı, üzerinde numerolar olan siyah kutu şeklinde bir zerzevat olup yüzünü göremediğimiz insanlarla konuşmaya yarar. İki ana kısmı vardır ki birinin adı ahize, diğerinin adı...) Bazen tam romanın kahramanı eline kaşığı almıştır ki hazret "fasulyenin faydalarından" bahse kalkar. Adamın romandaki rolünü unutup Frenklerin tarıma nasıl önem verdiklerinden girer, yemek tariflerinden çıkar. Eh bu arada "kalaysız sahanların tehlikelerinden" ve "asri pişirme kaplarını kullanma zamanının gelip de geçiyor olduğundan" söz açmadan yapamaz. Derken kahramanımızın yolu limana düşer, Ahmet Mithat Efendi fırsatı kaçırmaz, batılı ansiklopedilerde "buharlı makineler" üzerine yazılmış ne kadar mâlumat varsa peş peşe sıralar. Hele hele birisinin dili sürçmeye görsün romanın akışı durur, günlerce "gramerin lüzumu ve ehemmiyeti" üzerine yazar, içinizi bayar. Okuyucuya göre final İstanbullular buna rağmen her sabah büyük bir merakla Tercüman-ı Hakikat gazetesi alır ve alelacele yarım kalan romana bir göz atarlar. Evi Beykoz'dadır, sabah vapuru ile Köprü'ye gelinceye kadar hikayenin kahramanlarını bir yerlere yollar, küstürür, barıştırır, evlendirir, boşandırır ve bol bol akıl satar. "Eşekten doğma katır / ne hal bilir, ne hatır!.. Kaymağı seven, mandayı cebinde taşır..." gibi sözleri sıkça kullanır ki o devirde bunlar "iyi prim" yapar. Bazen yolcular önünü keser "o hain dadı ile körolasıca seyis dururken gencecik kızı niye öldürdün" diye hesap sorarlar. Hatta kalabalıklar toplar, nümayişe kalkışırlar. Efendi, kimseyi kırmaz dadıyla seyis bir şekilde cezalarını bulur, genç kız silbaştan "beyaz atlı prens"ini beklemeye başlar. Ahmet Mithat Efendi uzun boyu, geniş omuzu, enfiye çekmekten derisi köseleleşmiş burnu, yuvarlak çenesi, çıkık elmacık kemikleri ve heybetli kafasıyla ortalıkta telaşlı telaşlı dolanır ve kimseye aldırmaz. Kimin ne giydiği umurunda değildir o kendine göre "maça" yapar, yeni yetme özentiler gibi Figaro gazetesini (başlığı görünecek şekilde katlayıp) setresinin cebine sokar. Pantolonunun arka cebinde bir rovelver (tabanca) parıldar, koynundan, çantasından mürekkebi akmış müsveddeler sarkar. "Daire-i Ümur-i Sıhhiye Reis-i Sanisi Atufetlu ve devletlü Ahmet Mithat Efendi Hazretleri" gibi bir unvan ile anılsa da, başında kalıpsız ve yağlı fesi, elinde çoban değneğini andıran kalın bastonuyla halktan biri gibi yaşar. Her mevzuda uzman! Dile kolay Ahmed Mithat Efendi tam 226 adet eser yazar. Bazen Jules Verne gibi coğrafi ve fenni mevzulara girer (Acaib-ü âlem) bazen Aleksandr Dumas gibi serüven kovalar (Hasan Mellâh, Hüseyin Fellâh). Ne Şerlok Holmesvari polisiye romanlardan geçer (Hayret, Esrar) ne de gerilim (Cinayet) ve seyahat yazılarını (Avrupa'da Bir Cevelân) atlar. Zaman zaman peşrevsiz nasihate kalkar (Avrupa'da Adab-ı muaşeret ya da Alafranga), astronomi, fizik, iktisat, tıb, tarım, mimari farketmez, o her konuda yazar. Eh, tarih gibi ciddi bir dalı da atlamaz, sağolsun dünya tarihi üzerine "Kâinât", Osmanlı tarihi üzerine "8 cild Mufassal", Tanzimat devri üzerine "Üss-i İnkılâb" adlı kitapları yazıp ufkumuzu açar. Hasılı bir koltukta iki değil beş karpuz taşımaya çabalar. Macera ve zabıta romanlarında fevkalbeşer hadiselere ve akıl almaz tesadüflere sığınırken günlük hayatı tasvirde pot kırmaz (Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Henüz 17 yaşında). Ahmet Mithat Efendi her rüzgârdan etkilenir ve hayat mektebini bir türlü bitiremez. Okuyucuyu yetiştirirken yetişir ki Tanpınar onun için "öğretmek için öğrendi" demekten kaçınmaz. Ahmet Mithat Efendi hadiselere okuyucuları da katar ikide bir onlara dönüp düşüncelerini sorar. Dostlarına "Sulfatoyu (acı bir ilaç olmalı) bile çocuğa, şekere bulayarak yedirirler. Halka da bilgiyi öyle vereceksin" der. Alıcısı hazır, takipçisi sadıktır, bu yüzden "reyting endişesi" yaşamaz, üslup kaygısı taşımaz. Ağzına geldiği gibi çalakalem karalar... Kısacası ömrü boyunca "hayatı kullanma kılavuzu" yazar. Siz misiniz alaya alan! Ancak üstâd bir ara okunmadığının (ya da hafife alındığının) farkına varır ve çok darılır. Hayranlarını romansız bırakır, intikamını acı alır. On parmağında on marifet olduğu için alır başını gider, Dâr-ül-fünun (fen fakültesi gibi bir şey). Dâr-ül-muallimât (kız öğretmen okulu), Medreset-ül-şâizin ve Dâr-üş-şefaka'da genel tarih, felsefe, pedagoji, dinler tarihi okutmaya başlar. Ancak yazamamak onu tez yıpratır, tam yeniden yazmanın hesaplarını yapıyordur ki ecel yakalar. (28 Aralık 1912) Ahmet Mithat Efendi'nin fikirlerine katılmak mümkün değildir (zira sık sık fikir değiştirir), tarzı ve üslubu da tartışılabilir ama millete okuma zevki aşıladığı bir hakikattir. Ondan bir paragraf Biz maarif istiyoruz! Adam olmak istiyoruz! Bunların gözleri açılırsa zapt-u raptları müşkül olur diye bize maarifi imsak ediyorlar. Pekala gözümüz açılır ise neyi göreceğiz? Bir fenalık var da onu görecek isek, o fenalık niçin oluyor? Ey asaf! Biz saadet isteriz. Sehrah-i medeniyyette herkes yol aldı, menzil-i maksuda vardı. Onlar sadr-i saadette murabbanisin (bağdaş kuran) oldular. Biz ilerleyemedik! Biz geride kaldık! Onların saadetine nazar-i tahassurle bakıyoruz. Ah biz bu derecede kalacak adamlar mıydık?
Çamlıbel efsanesi Köroğlu
1 Mart 2004 01:00
Efendim biz söyleyenlerin yalancısıyız, vakti zamanı evvelinde Bolu'da bir bey yaşar. Adam iyidir hoştur da bazen solundan kalkar. Ne yemek içmek umurundadır, ne kıyafete, mefruşata bakar ama "at" dendimi kuşları uçar. Bir ara yaşlı seyisinden kendisi için emsalsiz bir tay seçmesini arzular. İstediği kadar izin verir, kuşağına kese kese altın sokar. Yaşlı Seyis (Yusuf Ağa) işinin kurdudur, köy köy, oba oba dolanır taa Fırat kıyılarına kadar uzar. Aylar sonra sıpa simalı bir tay bulup, beyinin önüne koyar. Bey, ayakta zor duran çıta bacaklı, çirkince çepişi görünce fena kızar. Seyisin "ama"lı ve "ancak"lı cümlelerini dinlemez, "kör müsün" diye fırça atar. Seyis de "evet körüm" gibi kinayeli bir cevap verince Bey çileden çıkar, hemen çıkışını verir, emekli ikramiyesi olarak da tayını yanına katar. İşte Yusuf Ağa'nın "kör" lâkâbı oradan gelir, yoksa kadıların, sultanı bile ayakta diktiği bir ülkede kimse kimsenin gözünü çıkartamaz. Çıkaranınkini de çıkarır, kısasa kısas yaparlar. Neyse seyisimiz pılısını pırtısını toplar, postu Çamlıbel'e atar. O zamanlar henüz on yaşlarında bir çocuk olan oğluna içini açar, "İşte Ruşen Ali hal böyleyken böyle" diye dert yanar. Sözü biter bitmez kafasının yana düştüğünü ve oğluna heceleye heceleye "öcümü koma" dediğini söyleyenler varsa da hiçbir baba bacak kadar veledi valinin üzerine salmaz. Zaten bizim insanımız kin tutmaz... Tutmaz ama film tam oralarda bir yerlerde başlar. Ozanlar sazlarına bir başka vurur, ulu perdeden "Mert dayanır, namert kaçar / Meydan gümbür gümbürlenir" diye haykırırlar. Körün Oğlu Ruşen Efendiiim, Seyisin oğlu bu cılız tayla birlikte büyür. On beş yaşına geldiğinde attığını vuran, vurduğunu yıkan bir yiğit olur. Kırat üçünde kuş, beşinde taş kesilir, çimdeki ve kumdaki bütün rekorları kırar. Tabii o devirde ganyan filan yoktur, hem Anadolu halkı iddia ney bilmez, kumara harama yanaşmazlar. Hasılı biri yağız dilaver olur, öbürü şahbaz küheylan. Köroğlu ıspanak pırasa yetiştirse, kırat sütçü beygirliği yapsa daha iyidir ama şeytana uyar şakiliğe kalkarlar. Öteye beriye pusu atar, geleni geçeni haraca bağlarlar. Bizim folklorculara sorarsanız Köroğlu yanık sesli bir hayduttur ve "popstar" adayları gibi türkü çığırmadan duramaz. Şiirleri ortadadır ama saz faslını birileri uydururlar. Eh ortalıkta böylesi bir yiğit dolansın da hakkı yenenler ona koşmasınlar. Henüz "çek sened mafyası" gibi bir yapılanma yoktur ama Köroğlu vaziyetten vazife çıkarır. Zalimlerin kâbusu olur, batakçılara kan kusturur. Anında tahsilat yapar, bahşiş olarak verileni alır, öper başına koyar. Zaten Robin Hood da onun izinde yürür, "Birmingham kırsalının Köroğlusu" olmaya bakar. Anadolu'yu adımlayan ozanlar Köroğlu'nu kılıktan kılığa sokar, "gıyabında tutuklama kararı" olmasına rağmen onu devletinin hizmetine koyar, kâh Urus üstüne yürütür, kâh Bağdat önlerinde Acem kırdırırlar. Sözün özü Köroğlu şakî de olsa "kızılelma" kovalar, al kanlara bulanıp şehit olmayı arzular. Azıcık da Kırat... Bu arada Kırat'ı unutmayalım. Kırat, göz kamaştıran bir afet olur, sırtına Köroğlu'ndan başkasını oturtmaz. Ruşen Ali dizginleri boşalttığında Subaru İmpreza gibi patinaj yapar. Kişnedi mi dağlar yankılanır, eşindi mi zemini sallar. Hele bir koşmaya görsün, süvari birliği hücuma kalktı sanırlar. Kırat hendek-dere, iniş-yokuş, gece-gündüz tanımaz. Uzaktan görenler çölü yırtarcasına (Bolu'da çöl ne arıyorsa) ilerleyen beyaz lekeyi hayra yoramazlar, zira ardından "bizon sürüsü geçmiş gibi" toz kalkar. İşte böyle bir atı olduğu için Köroğlu, Bolu vilayetinin dört bir yanına girer çıkar, edeceğini eder, yapacağını yapar, kendini kovalayan muhafızlara el sallar. Bey düşünür taşınır ve onun altından Kırat'ı almadıkça aşayişi sağlamanın mümkün olamayacağında karar kılar. Adamlarına tedbir sorar, hayatı boyunca bir baltaya sap olamamış dilenci kılıklı bir at hırsızını bulup karşısına çıkarırlar. Bu hilebaz Çamlıbel'e sokulur ve kendini acındırıp seyislik yapmaya başlar. Kırat, bu adamdan hoşlanmaz ama sırf Köroğlu rıza gösteriyor diye sırtına almaya başlar. Üç ay, beş ay derken adam Kırat'ı kendine alıştırır ve bir gece basıp Bolu'ya kaçarlar. Baytar kılığında Ancak Kırat sahibinin hasretine dayanamaz. Ahırları dağıtır, çitleri kırar, yanına kimseyi yaklaştırmaz. Gariban hayvanı zincirlere vurur, fellik fellik baytar ararlar. İşte o hengamede Köroğlu "kır atlar üzerine doktora yapmış" veteriner edasıyla kapılarını çalar. Kimsenin sokulamadığı atı sakinleştirir, sürmeli gözlerinden öper, ipek yelelerini okşar. Atı alıştırmak bahanesi ile eğer vurur, üstüne çıkar. Tam o esnada at hırsızı Köroğlu'nu tanır ve bağırmaya başlar. Birden kışlalar boşanır, kapıları kapatırlar. Kırat askerlerin üstünden sıçrayıp burçlara çıkar. Arkalarında binlerce çeri, önlerinde deli Tuna. Dinleyenler ozanın muhacirliğine verir "A be Tuna'nın Bolu'da işi ne" diye sormazlar. Zaten o da en heyecanlı yerinde sazını kenara koyar, "bir ayran olsa içerdik" ya da "bahşiş veren de yok acaba öbür köye mi gitseydim" gibilerinden yokuş yapar. Uzatmayalım, Kırat kunduz gibi suya dalar ve alabalık gibi yüzerek karşıya çıkar. Sonrası mâlum, artık onu kuş olsa tutamazlar
.
Zor Beyin Oğlu Kiziroğlu Mustafa
3 Mart 2004 01:00
Efendim rivayetlere bakarsanız Köroğlu, Bolu civarlarında zor işler başarıp efsane olunca, uzak illere de el atar. Tutar Bolu gibi şirin bir memleketi bırakıp Doğu Anadolu'da ferman okutmaya kalkar. O diyar senin, bu diyar benim derken, gider kalesini, Çıldır gölünü ayaklar altına alan bir tepeye kurar. Bazı ozanlara göre Kısır Dağları'nı yaran Ferro deresinin kenarını mekân tutar. Tutar ama civarda hüküm süren Kizir (bir nevi idareci, muhtar gibi bir şey) ve avenesi buna çok bozulurlar. "Biz Osmanlıya sadık bir tebayız, yöremizde haydut, eşkıya barındırmayız" diye posta koyarlar. (Bir de Malatya, Arapkir, Divriği civarlarını haraca kesen isyankâr "Geziroğulları" var ki onlar mevzumuzun dışındalar.) Neyse, Köroğlu bu, tehditlere aldırır mı? "Ben koskoca Bolu Beyini hizaya getirmişim, adsız sansız bir kizirden mi çekineceğim" diye haber yollar. Kizir akıllı uslu, gün görmüş bir adamdır, lâkin oğlu Mustafa kabına sığamaz. Boyuna posuna bakmadan Köroğlu'na meydan okur, ünlü cengâver ile karşılaşmak için can atar. Bu arada sözler taşınır, fitneler kaşınır ve iş gelir "bire bir" dövüşe çıkar. Alapaça püsküllü belâ Bey oğlu dediğin tebasının önünde dövüşecek değildir ya, ikisi haberleşir katran renkli kayaları, berrak berrak suları, zümrütvari çayırları olan bir kuytuda buluşurlar. Köroğlu karşısına dikilen onbeşlik delikanlıya, Kırat ise huysuz huysuz eşinen Alapaça'ya bakar. İkisi de rakiplerini ciddiye almaz, hem acır, hem kızarlar. Kesinlikle canlarını yakmak istemezler ama yine de bir ders vermeli, kulaklarını çekip, enselerine bir şaplak atmalıdırlar. Köroğlu kendinden emin bir şekilde "haydi" der, delikanlı "kolla kendini" diye haykırıp atını topuklar. Alapaça boşanmış yay gibi fırlar. Kırat son anda kenara sıçrar da ilk elde yenilmekten kurtulurlar. Ama daha kendilerine gelemeden Alapaça dönüp üzerlerine varır, yeniyetme veled gürzünü patlatır. Köroğlu tecrübesini konuşturup darbeden kurtulur ama kargısı elinden düşer, kalkanı boydan boya yırtılır. Kiziroğlu Mustafa bu fırsatı kullanmaz. Tutup kargısını yere atar, kalkanını taşa çalar. Köroğlu hayatı boyunca ilk kez ürperdiğini hisseder, ki yiğidin böylesi ile oyun oynaş olmaz. Nitekim Alapaça kartal hızıyla gelir ve bodoslama Kıratın böğrüne dalar. Köroğlu atıyla birlikte yuvarlanır ama sıçrayıp ayağa kalkar. Evet piyade dövüşen birinin süvariye, hele hele böylesi atı olan bir süvariye karşı hiç şansı olmaz ama Kiziroğlu Mustafa da atından iner, yayan yapıldak karşısına çıkar. Zor beyin zorlu oğlu Köroğlu, benzeri az bulunan bir silahşördür ama bütün darbeleri sıska çocuğun kılıcına toslar, meydan şakır şakır şakırdar, dört bir yana kıvılcım saçarlar. Bu kavga saatlerce sürer, ele sığmaz veled, Köroğlu'na yanağına burnuna ufak ufak kesikler atar, kâh bıyıklarını, kâh kaşlarını budar. Kiziroğlu Mustafa istediği anda hakimiyeti ele alabilecek kırattadır ki bunu Köroğlu da anlar. Nitekim genç yiğit bir ara güneşe bakar, "artık eğleşmesek iyi olacak" gibilerinden birşeyler mırıldanır ve Köroğlu'nun kılıcını dilim dilim doğramaya başlar. Kılıcı dört parmak kalınca Köroğlu kamasına sarılır. Delikanlı sakin sakin kılıcını kınına sokar ani bir hamleyle Köroğlu'nun bileğinden yakalar, sonra bi kafa, bi diz. Köroğlu'nu üstünden aşırıp yere çalar. Ünlü şaki son bir gayretle hançerine uzanır ama Kiziroğlu ondan evvel yetişir kabzaya basar. Artık akıbet aşikardır, Kırat acıyla gözlerini yumar. O güne kadar yenilgi yüzü görmeyen Köroğlu pes eder, kafasını yere koyar. Ancak boynunda soğuk bir çelik değil, omuzunda sıcak bir el bulur. Yeniyetme çocuk onu koltuklayıp kaldırır, pınar başına götürüp, yaralarını yıkar. Beraber abdest alır, birlikte namaza dururlar. Sonra... Sonra delikanlı bir kâğıt uzatır ki üstünde "bundan böyle asayişi bozmayacağım, Devlete kafa tutmayacağım, Sultana sadık kalacağım. Eğer emredilirse zalimlere, şakilere ve kara donlu kâfirlere karşı vazife almaya hazırım" yazar. Köroğlu hiç düşünmeden mührünü çıkarır ve altına basar. Sakın erkekler ağlamaz demeyin ağlar, hem nasıl ağlar! Birbirlerine abi kardeş gibi sarılır ve içli içli hıçkırırlar. Kiziroğlu Alapaça'ya binip kaybolur, Köroğlu düşüncelere dalar. "Ömür geldi geçiyor, sen nelerin peşindesin" diye muhasebe yapar. Peh peh peh... Hey hey hey! Vakit ilerleyince Köroğlu'nun hanımı Nigâr pencerelere koşar. Sahi en zorlu kavgalardan dakikada sıyrılan yiğidi nerelerde kalmıştır? Hoş, bu cılız çocuğa yenilecek değildir ya! Saatler ilerledikçe içi daralır, kâh seccadesini serer, kâh tesbihine sarılır. Her şeye gücü yeten âlemlerin Rabbine (Celle Celalüh) sığınır. Köroğlu gecenin bir vakti gelir, kapıyı çalar, döndüğüne göre o haylazı haklamış olmalıdır ama yüzü sirke satar. Nigâr Hatun büyük bir merakla kavganın neticesini sorar. Köroğlu cevaben öyle bir türkü yakar ki hâlâ kulaklarımızda çınlar: Bir atı var Alapaça, peh peh peh! / Mecel vermez, Kırat kaça, hey hey hey! / Az kaldı ortamdan biçe / Ağam kim, paşam kim? / Nigâr kim, hanım kim? / Kiziroğlu Mustafa Bey / Bir Bey'in oğlu, Zor Bey'in oğlu. / Bir fendinen geldi geçti, peh peh peh! / Hışmı dağı deldi geçti, hey hey hey! / Ağam kim, paşam kim... Nigâr kim, Hanım kim? / Kiziroğlu Mustafa Bey, / Bir Bey'in oğlu. Zor Bey'in oğlu
Dağlarla savaşan adam Enver Paşa
5 Mart 2004 01:00
Dün anlatmıştık, ihtilalciler Enver Paşa'ya 18 günde iki rütbe birden verip, hem "Paşa" hem de Savunma Bakanı yaparlar ama bundan Padişahın haberi bile olmaz. Sultan Reşad o sabah gazetelere bakarken ansızın dururlar ve yaverine, "Burada Enver'in Harbiye Nazırı olduğu yazıyor, olur şey değil, o daha çocuk" buyururlar. İş bu kadarla da kalmaz. Enver Bey beş gün sonra Genelkurmay Başkanlığını da eline alır ki ancak 30 küsur yaşındadır. Bu mevki gaspı sadece Enver'le sınırlı kalmaz; İttihat Terakki'nin önde gelen militanlarından, Yarbay Cemal'i de önce albaylığa ardından paşalığa yükselterek Bahriye Nâzırı yaparlar. Şimdi memleketin yönetimi üç kişinin elindedir: "Talat, Enver ve Cemal Paşalar..." Sadrazam Sait Halim Paşa, hükümetin başındadır ama, asıl kudret bu acemilerin elindedir. Nitekim alelacele II. Meşrutiyet'i ilan eder ve karar mekânizmasını ele alırlar. Eski olan ne varsa... İlk işleri yeniden yapılanma bahanesi ile geleneklerine bağlı komutanları (2 bin civarındadır) ordudan uzaklaştırmak olur. Genç ve tecrübesiz subayları dolduramayacakları koltuklara oturtur ve kilit noktalara Almanları getirerek yapılanma şemasını tamamlarlar. Artık talim ve terbiyeye Alman tarzı hakim olur, Hanslar geçti mi Mehmetçikler selâma dururlar. Enver Paşa yenilik adına lüzumsuz işler yapar, kâtipleri "Enverîye"denilen bir usulle yazmaya zorlar, subaylar "Enveriye kalpağı" takar, Alman şansölyeleri gibi "Enveriye bıyığı" bırakırlar. Uçlarını hususi pomadlarla yukarı yukarı burar, adeta gözlerine sokarlar. Zaten Almanlar imparatorluğa "Enverland" adını verir, İstanbul trenlerinin üstüne "Berlin-Enverepolis" yazarlar. Almanların İstanbul Büyükelçisi Hans von Wangenheim tam bir kurttur, Enver Beyle, Kayser II. Wilhelm'i buluşturur. Tutar önüne bir ittifak anlaşması koyarlar. Enver Bey hiç düşünmeden imzalar ki (1914) bundan kabinenin bile haberi olmaz. Zaten saraya hapsettikleri padişahı "yok" sayarlar. İşte tam o günlerde Goeben ve Breslau adlı iki Alman zırhlısı Cezayir limanlarındaki Fransız teknelerini bombalar, peşlerine takılan İngiliz muhriplerinden kaçabilmek için Çanakkale'ye sığınırlar. İngiliz donanması gelip kapımıza dayanır ve gerginlik başlar. Felaket geliyorum der Enver Paşa re'sen verdiği bir emirle Almanları içeri alır ve İngilizlere ateş açmaya kalkar. Bu iki gemi manevra bahanesi ile Karadeniz'e çıkar ve Türk bayrağı çekerek Rus limanlarını basar. Amiral Souchon'un bunu kendi başına yaptığına inanmak zordur. Bu saldırı, savaşa katılmak için bahane arayan Enver Paşa'nın fikri olmalıdır. Ki bazı subaylar onun şifahi emir verdiğini doğrularlar. Velev ki öyle olmasa bile aklın yolu birdir. Pekala göstermelik bir tazminat ödeyip işten sıyırılmak kabildir. Hoş, kabine de tarafsızlıktan yanadır ama Enver alayını korkutur, bildiğini yapar. Paşamız, Harbiye Nâzırı olduğu günden beri Hindistanlı, Kafkasyalı, İranlı rüyalar görmekte, adını Alpaslanlar'la, Gazneli Mahmutlar'la yan yana yazmaktadır. Haydi "Turancılığı" tutsa anlarız da, "Almancılığı" ağır basmasa... Bu arada yalakalar onun adına marşlar yapar, yalın ayaklı çocukları "Hoş gelişler ola, kahraman Enver Paşa / Askerin, milletin bayrağınla çok yaşa / Cephede mitralyöz, ayna gibi parlıyor / Türkistan Türkleri bayrak açmış bekliyor / Arş arş arş ileri ileri, dönmez geri, Türk'ün askeri / Sağdan sola, soldan sağa Al da Bayrağın düşman üstüne" diye çığırtırlar. Enver bey bir törende kendini Napolyon'a benzeten hatibe çok kızar. "Söyleyin ona, ben kimsenin ikincisi olamam" diye haber yollar. İlk komuta ilk hüsran Enver Paşa Cihan Harbi boyunca sadece Kafkas Cephesinde komutayı ele alır ve onbinlerce çocuğumuzu buzlu dağlarda bırakır... İsterseniz baştan alalım. Bir ara yarbay Hakkı telgraf üstüne telgraf çeker ve eğer Paşa yapılırsa, Rusları Sarıkamış'ta boğacağını iddia eder. O günlerde Almanlar, bizi yeni cephe açmamakla suçlamaktadırlar. Enver Paşa hem dostlarının gönlünü yapmak, hem de "ün ve şan" kazanmak için yöreye koşar. Başaracağından şüphesi yoktur, zaferini kimseyle paylaşmaya yanaşmaz. Ancak İstanbul'dan Trabzon'a, Trabzon'dan Erzurum'a gelinceye kadar kış ilerler, hava sertleşmeye başlar. Nitekim 3. Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa "bu mevsimde dağların dondurucu olduğunu" anlatmaya çabalar. Enver, bu değerli Paşayı (Harbiye'den hocası olmasına rağmen) kovar. Bunun üzerine 9 ve 10'uncu Kolordu Komutanları istifa eder, "vebali senin boynuna" deyip üniformalarını çıkarırlar. Enver, komutayı üstüne alır, Alman Bronsart'ı da Kurmay Başkanı yapar. Fevzi Çakmak harekâta karşıdır ama susar. Kâzım Karabekir daha delikanlı çıkar, azar işiteceğini bile bile Enver'i ikaza kalkar. Lâkin Beyimiz öyle bir zafer krizine girmiştir ki kimseyi duyamaz. Berlin "n'aparsanız yapın, Rusları oyalayın" dediği için Liman von Sanders'in harekâtı desteklemesi icap eder ama o bile elini vicdanına koyar, tavrını "baharın beklenmesinden yana" koyar. Peki sonra... Sonrası yarına
Mayıncı Yüzbaşı Tophaneli Hakkı
9 Mart 2004 01:00
Beğenirsiniz, beğenmezsiniz o ayrı ama Enver Paşa iyi hatiptir. Masayı nasıl yumruklayacağını, sesini nerede titreteceğini iyi bilir. Bir ara Darülfünun talebelerini toplayıp bir konuşma yapar, çocukların hepsi askere yazılırlar. Kurallara göre gönüllü de olsalar muayeneden geçmeleri lâzımdır ki en azından sari hastalık taşıyıp taşımadıkları anlaşılmalıdır. Ancak Paşa'mız "Türk gencinden çürük çıkmaz" buyurur, alayını sağlam sayarlar. Bunları İstanbul Erkek Lisesinden gelen çocuklarla harmanlar, eğitime meğitime almadan Çanakkale'ye yollarlar. Bir ara Enver Paşa'nın cepheyi ziyaret edeceği tutar ve Hazret sürpriz bir hücumla düşmanı denize dökmeye kalkar. İttihatçılar "sen emret yeter" der, derhal 42 bin kişilik bir güç hazırlarlar. Bizim talebeleri de bu kalabalığa katar, 18 Mayıs gecesi Kumkale siperlerine koyarlar. O gece hücuma kalkacaklar, kalkacaklar ama daha tüfek tutmayı bilmiyorlar. Hem acemilik bu ya sessiz olmayı beceremiyorlar. Zaten İngilizler "Enver Paşa geldiyse şamata kopar" deyip tedbirlerini alırlar. Hücum gece üçbuçukta başlar, lâkin İngiliz kâfiri sadece iki saatte 9 bin fidanımızı kırar. O sene Tıbbiye tek mezun veremez, niçin? Zira hepsi şehit olurlar. Sekte-i kalp İşte buna benzer aksaklıklar "Tophaneli Hakkı"yı çok yorar. Doluya koyar almaz, boşa koyar dolmaz, uyku ney tutmaz... Yine kara kara düşündüğü gecelerden birinde yüreği sıkışır, sanki göğsünün üzerine dağ bırakırlar. Hani kurşun deyse neyse... Savaş meydanında başka bahane ile ölmese... Karargâh hekimi "bu kalp krizi yüzbaşım" der, "şükür atlatmışsınız ama ikincisi takar peşine sürükler. Kesinlikle dinlenmeniz ve hava değişimine çıkmanız gerek." Hakkı Yüzbaşı tabyalar pamuk gibi atılırken arkadaşlarını bırakıp eve dönemez. "Sen bana iki gün istirahat yaz yeter" der. Kurt kapanı Alman Menter kendi halinde, uysal bir ihtiyardır. Düşman donanmasını izler, izler, izler ve bir gün Cevat Paşayı kenara çekip "elimizde ne kadar mayın var" diye sorar. -Sanırım 26 tane ama eski model. -Farketmez. Beni dinlerseniz onları Karanlık Limana döksünler. Ama alışıldığı gibi kıyıya dik değil, paralel dizsinler. Zira düşman gemileri tam burada manevra yapacak, ikmal için geri dönecekler. -Nereden biliyorsunuz? -Çünkü Amiral ben olaydım, öyle yapardım. Göreyim sizi Müstahkem Mevki Komutanı Cevat Paşa ihtiyar kurdu dinler. Doğru Mayın Grup Komutanlığına gider. Yzb. Hafız Nâzmi'nin sırtını sıvazlayıp "beni mahçup etme" der. Hafız Nâzmi mayın döşeme işinin piridir ancak ona bu akşam tereyağından kıl çekecek, iğne deliğinden deve geçirebilecek bir kaptan lâzımdır. Aklına tek isim gelir: "Tophaneli Hakkı!" Hakkı Yüzbaşıyı bir ranzada halsiz mecalsiz yatarken bulur, hafifçe dürterek uyandırır ve "var mısın bre Tophaneli" der, "seninle donanmanın burnuna kadar sokulalım?" Yzb. Hakkı'nın yorgun vücudunu bir heyecan dalgası yalar, göğsü yine ısınır, nabzı deli deli atar. İhtimal daha dün kriz geçirdiğini söylese arkadaşı özür dileyip gidecektir ama sesini çıkarmaz. Aksine taaa askerî rüştiyeden beri ekmeğini yediği ocağa borcunu ödeyecek olmanın hazzını yaşar. Peki ya kalbi teklerse... Amaaan ölümden ötesi yoktur ya. Hem buraya gelirken hep bir ağızdan "Ya Rabbi şehadet nasip eyle" diye yalvarmamış mıdırlar? Becerikli tekne Destan gemileri genelde kırık dökük olurlar, pusulaları bile çalışmaz. Ama ne yalan söyleyelim Nusret yeni ve bakımlıdır. Boyu 40 metre filandır. Gövdesi suya fazla batmadığı için mayınlı alanlarda güvenle dolanır. Silahları ciddiye alınmasa da manevrası kıvraktır. Gelgelelim saldırı maksadıyla inşa edilen gemilerin önünden kaçması imkânsızdır. Yanisi şu ki hem ortalıkta dolanacak hem de görünmemeye bakacaklardır. Müttefikler "nihai hücuma" hazırlandıkları için Boğaz'ı günlerce tarar, bütün mayınları ayıklarlar. Raporlar temiz gidince içleri rahatlar. Gün batmadan son bir kez tayyarelerle keşif yapar ve muhtemel bir mayınlamaya fırsat vermemek için devriye gemilerini çıkarırlar. O gece... Aysız, yıldızsız ve biraz da sislice bir gecedir. Nusret vazifesine hazırdır, kazan çoktaaan yakılmış, sıkıştırılan buhar pistonları zorlamaya başlamıştır. Hakkı Kaptan gece yarısından sonra demir alır, kıvılcımlar görünmesin diye ocakları bastırıp, adeta düşman donanmasının arasına dalar. Olabildiğince sessiz çalışır, mayınları suya bırakırlar. Bunları incecik bir telle bağlayıp su yüzeyinin 4.5 metre altında sabit tutarlar. Elbette Tophaneli Hakkı da insandır, o da can taşır, nitekim kalbi pırpırlamaya başlar. Ama yükleri öyle büyüktür ki ölüm korkusunu bile aşar. Eğer düşman donanması mayınların kokusunu alırsa alayını temizler ve bir anda İstanbul'a dayanırlar. İşte bu gerginlik, bu vebal Yüzbaşı Hakkı'yı ezip ufalar. Tam işlerini bitirip dönüşe geçerler ki biri zırhlı iki devriye gemisi üzerlerine doğru gelir, elleriyle yüreklerine bastırıp nefeslerini tutarlar. En heyecanlı yerinde kesip "arkası yarın" diyenlere oldum olası kızmışımdır ama n'apalım ki yerimiz bu kadar...
Kul Mehmed ile Molla Abdullah
11 Mart 2004 01:00
Yeni Zelanda'yı ararken yolunu şaşıran Kaptan James Cook'un Avustralya'yı keşfetmesi Britanya'da büyük heyecan uyandırır. Nerede ipten kazıktan dönme şaki ve nerede bir baltaya sap olamayan çulsuz varsa yeni kıtaya koşar. Kaptan Philip yelkenlileri peş peşe sıralar, salkım saçak maceracı taşımaya başlar. Gerçekten bu uçsuz bucaksız ülkede herkese iş çıkar, kısa zamanda tüyü düzer, parayı bulurlar. İşte Silver City de zengin gümüş madenleri ile serüvencilerin gözüne batar. Ancak hâlâ rayı yolu yoktur, ulaşım can sıkar. Hal böyle olunca Afganistan'dan deveciler (ve tabii ki develer) getirir kendilerince bir çözüm bulurlar. Kervancılar sakin ve sabırlı insanlardır, halka karışmaz bir kuytuya çekilip Müslümanca yaşarlar. Nasıl olursa olur, Abdullah Hoca adlı bir mollanın yolu Silver City'e düşer. Deveciler bu İstanbul efendisini çok sever, kendilerine imamlık yapmasını isterler. Doğrusu böyle bir şeye şiddetle ihtiyaç vardır zira Aborjinleri şirazeden çıkaran misyonerler Müslüman çocuklarına da el atarlar. Biraz işsizlik, belki macera ama daha ziyade vebâl onu burada tutar. Deveciler bir zaman sonra gelip "biz bu kâfirlerin boğazladıklarını yiyemiyoruz" diye dert yanarlar, "hani sen bir tezgâh açsan, bize besmeleyle kesilmiş etler satsan..." Olur muydu, olmaz mıydı derken olur ve Abdullah Hoca kasaplığa başlar. Derken bir başka Anadolu çocuğunun yolu Silver City'e çıkar. Kul Mehmed 20 yaşlarında, atletik yapılı, kaşlı gözlü bir çocuktur. Maraşlı mıdır bilmiyoruz ama dondurmanın kralını yapar. Şirin arabasını kırmızı beyaz güllerle donatır, dört bir yanından çıngıraklar sarkar. Bir yanında Çamlıca tasviri öbür yanda Sultanahmet-Ayasofya... Mavi boncuklar, tuğralar, bayraklar... Bu mütebessim şarklı Silver City'nin maskotu olur, ufaklıklar "ayskrem" kelimesini unutur, kaymaklıyla yatıp, kaymaklıyla kalkmaya başlarlar. Onun dondurması ancak satırla kesilir ve sakız gibidir. Kaşığı kocaman, külahları iri iridir. Diğerleri ile aynı parayı alır ama tadımlık değil, doyumluk verir. Cihan harbi çıkınca... Lâkin güzel günler tez geçer. Bir ara Balkanlardaki katliamları duyar ve kahrolurlar. Ardından İngilizlerin İstanbul'a yürümek için asker topladığını haber alırlar. "Ey.En.Zed.Ey.Ci"ler (Avustralian and New Zeland Army Corps) yani bizim tabirimizle Anzaklar mânâsız bir heyecana kapılır, kuyruklara girip askere yazılırlar. Düşünün nüfusu 5 milyona varmayan bir ülkeden 361 bin gönüllü çıkar. Hava birden gerilir, daha düne kadar yolunu bekledikleri Kul Mehmed'e düşman gibi bakmaya başlarlar. İki gurbetçi küçük bir istişare toplantısının ardından yetkililere çıkar, "koyverin gidelim, memleketimizin bize ihtiyacı var" diye yalvarırlar. Şimdi haklarını yemeyelim, adamlar karşı cephede olmalarına rağmen "gidin len başımızdan" demez bu talebi mâkul karşılarlar. Ancak o günlerde Alman savaş gemileri Pasifik'ten sandal bile sızdırmaz. Hal böyle olunca sivil gemiler limanlara bağlanır, yerlerinden kıpırdamazlar. Lâkin Avustralya'nın dört bir yanından katarlarla toplanan gönüllüler Sydney'den gemilere bindirilir, İngiliz zırhlılarının korumasında Gelibolu'ya yollanırlar. Kul Mehmed bakar olmaz, Abdullah Hoca'yı peşine takıp Savunma Nezaretine çıkar. Uluslararası Münasebetler üzerine doktora yapmış diplomat edasıyla "öyleyse biz de burada savaşırız" der ve açık açık "savaş ilanı"nda bulunurlar. Adamlar iki garibe uzun uzun güler ve adeta "elinizden geleni ardınıza koymayın" buyururlar. Broken Hills Muharebesi! İki kafadar ellerindekini avuçlarındakini satar, bu parayla iki Schnider tüfek ve kaldırabildikleri kadar mermi alırlar. Emanetleri dondurma arabasına yükleyip Broken Hills Dağlarına vururlar. Vadinin daraldığı boğaza pusu atar, asker trenlerini beklemeye başlarlar. Ne kadar beklerler bilmiyoruz ama bir ara borazan trampet sesleri gelmeye başlar. Askerler pencerelerden çıkardıkları İngiliz bayrakları ile "İstanbul'a, İstanbul'a" diye haykırırlar. Makinistin keyfi yerindedir ancak raylar üzerindeki dondurma arabasını görünce çok şaşar. Lokomotif inleye inleye durur, ortalığı buhar, kurum ve yanık balata kokusu sarar. İşte tam o anda bir yaylım ateşidir başlar. Katarı koruyan komutan Millard ve adamları peş peşe vurulurlar. Az evvel "İstanbul'a, İstanbul'a" diye bağıran gönüllüler vagonların döşemesine yatar "n'olur takviye gelsin" diye ağlaşmaya başlarlar. Jandarmalar hadise mahalline intikal edinceye kadar trene mermi yağar. Ancak Jandarma da kayıp verince, hadiseye Silahlı Kuvvetler el koyar. Artık bu saldırıyı Almanların gerçekleştirdiğini düşünmeye başlarlar. Koca koca birliklerle mıntıkayı sarar söz konusu tepeyi üç koldan kuşatırlar. O kadar çok bomba atarlar ki adeta zemini kazırlar. Ses nefes kesilince korka korka doruğa çıkarlar. Ama Kayzer'in komandolarını değil garip kasapla, sevimli dondurmacının cesedini bulurlar ki şehitlerimizin yüzünde vazifesini yapmış insanların huzuru vardır. (Allahü teâlâ derecelerini âlâ eylesin) İşte o an ciddiye almadıkları savaş ilanını hatırlarlar. Hatırlarlar ama meğer ki geçmiş ola... Harp Dairesi uzmanları bu hadiseyi kesinlikle "terör eylemi" olarak görmez, Official War History (Resmi Savaş Tarihi) kitabına "Battle of Broken Hill" (Broken Hills Muharebesi) adıyla başlık atarlar.
Seyyid Onbaşı
15 Mart 2004 01:00
Abdurrahman oğlu Seyyid, 1889'da Balıkesir Havran'ın Çamlık köyünde doğar. Fukara bir ailenin çocuğu olduğu için mektep medrese görmez ama yine de rahle-i tedristen geçer, güzel Kur'an-ı kerim okur, iyi kötü derdini yazar. Köy yerinde n'olsun, kâh hayvan güder, kâh anacığı ile (Emine Hanım) el bahçesinde zeytin toplar. Balkan Harbi çıkınca onu askere alırlar. Pehlivan yapılı olduğu için adının başına bir "Koca" yakıştırırlar. Koca Seyyid üç yıl boyunca Balkan dağlarında komitacı kovalar. Tam terhis vakti gelmiştir ki onu kısa bir topçu eğitiminden geçirip Çanakkale'ye yollarlar. Kilitbahir, Mecidiye Bataryasında hizmete başlar. Çok geçmeden İngilizi, Fransızı kapımıza yığılır, 18 Mart sabahı Boğaz'ı zorlarlar. Zırhlıların ateş gücü çok yüksektir metrekareye 6 bin mermi sıkar, siperlerimizi adeta kazıyıp, göğe savururlar. Tam "oldu galiba" diyeceklerdir ki, topçu bataryalarımız ateşe başlar İngilizler yanıbaşılarında yükselen sudan kuleleri görünce çok heyecanlanırlar. Queen Elizabeth ve Ocean zırhlıları Kilitbahir önlerine gelir ve tabyaları kaldırıp koparırlar. ? Ben nerdeyim burası neresi? Bataryanın kırk yiğidi sığınağa sokulacak fırsat bulamazlar zira merminin biri cephaneye isabet eder ve müthiş bir gürültü kopar. Koca Seyyid hayal meyal yerin kabardığını ve havalandığını hatırlar... Gerisi genzindeki pis koku, kulaklarındaki derin uğultu ve bulanık simalar... Seyyid gözünü açtığında bir sıhhiye erinin kucağındadır, arkadaşlarından 14'ü şehit olmuş, 24'ü yaralanmıştır, Niğdeli Ali ise şaşkın şaşkın ortalıkta dolanmaktadır. Donanmanın gözde gemilerinde Ocean önlerine kadar sokulmuş hâlâ ateş yağdırmaktadır. Şimdi onlara cevap vermenin tam sırasıdır, lâkin toplardan ikisi toprak altında kalmıştır. Üçüncü belki işe yarar ama onun da mataforası (mermi vinci) çalışmaz. Koca Seyyid, bir katil zırhlıya, bir kırık topa bakar. Sonra çılgınlar gibi koşturup patlamamış mermi aramaya başlar. Tozun toprağın arasında üç tane mermi bulur ancak mermiler kendinden üç misli ağırdırlar. Koca Seyyid "Ya Allah" diyerek mermiyi kavrar, Niğdelinin yardımıyla sırtına atar. O yükle altı basamak çıkar ve mermiyi namluya koyar. Başlarında komutan olsa şüphesiz isabetli atışlar yapacaklardır nitekim ilk mermi uzak düşer, ikinci ise zırhlıya varamaz. Gemi (Ocean) önlerinden geçip gitmek üzeredir ki üçüncüyü yetiştirir, ateşlemeyi başarırlar. Yooo hayır bu mermi ilkmektep kitaplarında yazdığı gibi bacadan girip kazan dairesinde patla- maz. Gemiyi zor zahmet kıç tarafından vururlar. Zaten bu mahalle büyüklüğündeki dev, tek mermiyle batmaz. Ancak bakın şu Allahü teâlânın işine ki o darbe ile dümen tertibatı devreden çıkar. Binlerce beygir gücündeki motorlar gemiyi fırıldak gibi çevirmeye başlar. Efsane gemi kontrolden çıkıp ortalığı harmanlar ve gidip bir gece evvel Nusret'in döşediği mayınlara toslar. Belki inanmayacaksınız ama o koca alamet kâğıt gibi yırtılır ve tabak gibi suyun içine kayar. Gemiden atlayanlar Ocean'ın girdabına kapılır döne döne dibe batarlar. ? Maaş almaz, madalya takmaz Hadiseyi izleyen Müstahkem Mevki Kumandanı Cevat Paşa nefes nefese bataryaya koşar. Koca Seyyid'i alnından öper ve elceğizi ile onbaşı rütbesi takar. Seyyid Onbaşı tebrik ve takdir konuşmalarından çok sıkılır içinden "bir bitse" diye yalvarmaya başlar. Belki bin defa "nasıl becerdin" sualine muhatap olur ve bin defa "Cenâb-ı Hakkın yardımıyla" diye cevaplar. Hadiseyi duyan Almanlar fotoğraf makineleri ile gelir, o anı dondurmaya kalkarlar. İyi ama Seyyid bırakın mermiyi sırtlamayı yerinden bile oynatamaz. Bu poz için boş bir kovan bulur, mizansen yaparlar. Onbaşımız izin ve para tekliflerine asla yanaşmaz, yalnız o günden sonra herkese bir, ona iki tayın bırakırlar. Seyyid Onbaşı hakkına razı olur fazla tayını akadaşlarına dağıtıp dua almaya bakar. Koca Seyyid 1918'de terhis edilir. Köyüne döner ama daha soluklanamadan Yunan'ın Ayvalık ve Edremit'e girdiğini duyar. Derhal silahını kapar, dağlara çıkar. Manisa, Kula, Uşak derken Afyon'a kadar uzanır. Zaman zaman yaralanır ama cepheden kopmaz, çok arzulamasına rağmen şehit olamaz. Kışla imamı "bu nasip işidir be Seyyid kardeş" der, "düşün Halid bin Velid (Radıyallahü anh) elliden fazla harbe katıldığı halde meydanda kalma arzusuna kavuşamadı. Ancak Allahü teâlâ'nın öyle kulları vardır ki yataklarında da ölseler şehit olurlar." Koca Seyyid ortalık sakinleyince köyüne döner, yağıyla kavrulmaya bakar. Dağdan dal budak getirir, odun kömürü yapar. Ama doğru dürüst para kazanamaz. Birileri araya girip ona madalya takmaya, maaş bağlamaya kalkarlar. Koca Seyyid "Hayırlı bir iş yaptıysak, Cenab-ı Allah ecrini verir" der dünyalığa bakmaz. 1939 yılında vefat eder, vârislerine eski elbiselerinden başka birşey bırakmaz. İyi de yapar, bu millet nice zengini, rütbeliyi unutur ama onu Fatihalarla anarlar.
Gözü kara kaptan İsmail Hakkı
16 Mart 2004 01:00
Yavuz, Midilli, Nusret ve Muavenet-i Milli hakkında ama az ama çok bir şeyler duymuş olmalısınız. Peki ya Alemdar? Efendim 1898 yılında Danimarka'nın Helsingör tezgâhlarında kızağa konan ve silme galvaniz sacdan yapılan Danmark (Alemdar) 50 metrelik bir teknedir. İsterseniz gövde, makine, kazan, uskur detaylarını es geçelim. Yalnız şu kadarını bilin "iyi gemidir!" Bir zamanlar bu alet merkezi Kopenhag'da bulunan Bjerg Enterprise adlı bir firma adına Marmara Denizinde tahlisiye (kurtarma) işleri yapar. Ancak Cihan Harbi çıkınca Osmanlılar gemiye el koyarlar. İngiliz donanması İstanbul'a ulaşıp da Boğazı kontrol altına alınca Kadıköylü Osman Efendi'ye (geminin çarkçıbaşı) "Tiz hazırlanasın!" buyururlar. Haydarpaşa limanında miskin miskin yatan gemiye gizlice silah ve malzeme yükler, "görelim sizi" deyip sırtlarını sıvazlarlar. İstanbul işgal altında O günlerde İngiliz donanması Boğaz'dan kuş uçurtmaz. Adamlar işe yarar gemileri (Hamidiyeleri, Turgutları, Nusretleri) Haliç'e haps eder, yerinden kıpırdatmazlar. Doğrusu böyle bir tekneye şiddetle ihtiyaç vardır, çünkü Alemdar hem Karadeniz'in dalgalarına dayanabilir, hemde ağır silahları kaldırabilir. İyi de Beşiktaş Dolmabahçe arasına yerleşen donanmanın arasından nasıl geçecektir? Gemicilerimiz acele etmez, Ayandon fırtınasının suları kabartıp, sahili dövdüğü bir gece demir alırlar (21 Ocak). Alemdar'ın rengi kömür karası olduğu için karanlığa karışır, adeta hayalet gemi gibi aralarından sızar. Kazasız belâsız Karadeniz'e çıkar, bata çıka ilerler, sağ salim Ereğli'ye varırlar. Ancak haberler hiç de iç açıcı değildir. Liman Reisi nefes nefese gelip "İngilizler yola çıktığınızı anlamışlar" der, bir Fransız ganbotu fır dönüyor, korkarım sizi arıyorlar." Bu halde yükü boşaltmaları zordur alelacele yağ, kömür ikmali yapar yeni ve zinde bir ekip toparlarlar. Makine Yüzbaşısı Beykozlu Adil Bey ile Mülâzım-ı evvel Rizeli Ali Efendi işlerinin ustasıdırlar. Hele dümene geçen Üsküdarlı İsmail Hakkı Kaptan hem iyi bir denizcidir, hem de onlara babalık yapar. Hasılı, "Tevekkeltüalallah" deyip yola çıkarlar. İti an çomağı hazırla! Kıyıya ne yaklaşır ne de uzaklaşırlar, Sinop üstüne doğru bir rota tuttururlar. Gelgelelim korktukları başlarına gelir Fransız ganbotu onları bulur ve yaklaşmaya başlar. İsmail Hakkı Kaptan ambardaki silahları gâvurlara kaptırmamak için gemiyi karaya oturtmaya çalışır ancak ganbot öylesine hızlıdır ki sahil cihetinden gelip araya girer, onları karaya yanaştırmaz. Namlular üzerlerine çevrilince mecburen yavaşlar, Yüzbaşı Tilly ile üç askeri kaptan köşküne alırlar. Tilly söze kestirmeden girer ve "gemiyi niye kaçırdınız" diye hesap sorar. İsmail Hakkı Bey böyle bir şeyi ilk defa duyuyormuş gibi şaşırır, gemiyi Ereğli'den teslim aldıklarını yükünü bilmediklerini söyleyip atlatmaya çalışır. Ama Yüzbaşı Tilly yutmaz "O halde Ereğli'ye dön" diye emreder, "gidelim kaçakları teslim alalım." -Benim için farketmez, isterseniz İstanbul'a bile dönerim. -Sahi bunu yapabilir misin? -İşimin adı ne? Fizan'a bile giderim. Tilly kaçak gemiyi İstanbul'a götürürse çok büyük sükse yapacağını düşünür. Zaten Ereğli'de aradığı adamları bulacağı şüphelidir. Şimdiden rütbe aldığını hisseder ve sevinçle "tamam öyleyse" der, "sür İstanbul'a!" Ava giden avlanır İsmail Hakkı Kaptan o kadar tabiidir ki insanın içini açar. Beykozlu Adil'le havadan sudan konuşur, gülmekten kırılırlar. Aradan saatler geçer birbirlerine sigara tutar, yemeklerini paylaşırlar. Tilly'nin gerginliği gider, bayağı bayağı rahatlar. Hatta bir kamaraya çekilip uyuyacak kadar. Tam Bababurun'a 10 mil vardır ki İsmail Hakkı Kaptan başını bekleyen Fransız erinin elinden silahını alıverir. Şifreli ıslığı duyan adamları da aynı şeyi yaparlar. Yüzbaşı Tilly direnmeye kalkar ama Adil Bey onu bir elense, tırpanla altına alır ve ellerini bağlar. Evet bunları esir almak zor olmaz ama ganbottan nasıl kurtulsunlar? Ereğli'ye yaklaşınca aniden dümeni karaya kırar, ateşçiler ocağı faryaplarlar. Makine olanca hızıyla çalışır, gemiyi ek yerlerinden koparacak gibi sarsar. Gambottakiler yolunda gitmeyen şeyler olduğunu anlarlar. Önce ihtar atışı yapar, ardından mermi yağdırmaya başlarlar. Serdümen Recep vurulup düşer ama Adil Bey nasıl keskin nişancı olduğunu gösterir, önce topun, sonra makinelinin başındaki eri yıkar. Artık hiçbir er silah başına oturmaz. Şimdi gemiyi karaya oturtmalıdırlar ama ganbot yine araya girer ve onları kumsala yanaştırmaz. Ancak çatışmayı duyan halk silahını kaptığı gibi sahile koşar ve ganbota mermi yağdırmaya başlar. İsmail Hakkı Kaptan, Fransızların bir anlık paniğini fırsat bilir ve gemiyi bir sığlığa oturtuverir. Gâvurlar pisi pisine kaçırdıkları avlarına yanar, sahilden açılan ateş şiddetlenince uzaklaşmak zorunda kalırlar. Halk yardımlarına gelir, elbirlik gövdedeki delikleri kapatırlar. Gemi kendi imkanları ile kurtulur ve İnebolu'ya doğru yola çıkar. Şükürler olsun, menziline varır, mücahidlerin önüne umduklarından ziyade silah ve malzeme koyarlar. Alemdar, Bahriye Komutanlığı ve Seyr-i Sefain İdaresinde yıllarca çalışır ve yaşlanır. Korunsa iyidir ama onu bir ara tanker dubası olarak kullanır, sonra hurdaya ayırırlar (1982)
Ringlerin siyah yıldızı Cassius Clay
17 Mart 2004 01:00
Haziran 1942... Kentucky Louisville... O yıllarda Amerika'da hayat zor ama zenciler için daha zordur. Bayan Odessa üç beş dolar kazanabilmek için hamile hamile çalışır, el evlerine temizliğe koşar. Evet güçlü kuvvetli bir kadındır ve gebeliği umursamaz. Doğrusu doğumu kolay olur, zira bebeği ufacıktır, hani, leblebi külahına girecek kadar... Babası bu parmak çocuğa "Cassius Marcellus" gibi tumturaklı bir imparator adı koyar. Belki de yaşayacağına inanmaz, "kendi giderse de" der, "adı kalır yadigar..." Misis Odessa yanıbaşına konan çocuğun incecik kollarına, kürdanı andıran parmaklarına ve sevimli yüzüne bakar, bakar ve onu ihmal ettiğine çok yanar. Belki bu yüzden kendini besiye alır ve bebeğini dolu dolu emzirmeye başlar. Çocuk şaşılacak bir şekilde kendini toplar, "deliyle sabinin gücü elinde olur" derler ya, tuttuğunu koparır, hatta 6 aylıkken vurduğu bir yumrukla annesinin dişini kırar. Cassius ne yerinde durur, ne ele avuca sığar. Annesi bebek arabasıyla dolaştırırken mutlaka ayağa kalkar, sağa sola pençe atar. İki yaşındayken kaşığı eline alır, bir başına giyinmeye çabalar. Parmaklarının ucuna basarak koşar ve kapıyı açık buldu mu evden kaçar. Evet akşamları erkenden yatar ama sabahın beşinde kalkar, ev halkı uyanınca onu dolap tepelerinde bulurlar. Cassius'un gözü karadır, kendinden iri ve büyük çocuklara bile posta koyar, yediği dayaklar boyunu aşar. Aradan yıllar geçer... Cassius'un dedesi benzeri az yetişen bir beyzbolcudur. Bütün ünlü şampiyonlar onunla antrenmen yapabilmek için can atarlar ama bir kerecik olsun sahaya çıkarmazlar? Niye? Zira o yıllarda zenci oynatan bir takım taraftarını kaybeder ve boş tribünlere oynar. Garibim spor tarihine ad yazdıracak bir kabiliyet olmasına rağmen tahtaları çürümüş bir arabayla çöp toplar. Yeni dünyada doları olmayanı adamdan saymazlar. Baba Clay, çantasına boyalarını fırçalarını atar sokak sokak dolanıp tabelacılık yapar. Adamcağız bir gün oğlunun bisikletli çocuklara hayran hayran baktığını görünce dayanamaz, cebindeki bütün dolarları verip ona kırmızı bir bisiklet alır, gece Cassius'un odasına bırakıp hoşça bir sürpriz yapar. Garibim hayatında hiç bu kadar sevinmemiştir, bu meşin seleli, çubuk frenli alete (hiç unutamaz Schwinn markadır) aşık olur, eline bir bez alır saatlerce silip ayna gibi parlatır. Bisikletini Harley Davidson gibi kullanır, saçlarını okşayan, gömleğine dolan rüzgarın keyfini çıkarmaya bakar. Arkadaşı John Wills'i arkasına atar, birlikte uzak semtleri dolanırlar. Hatta bir keresinde panayıra takılır, bedava mısır ve sosis dağıtan palyaçonun önünde çok oyalanırlar. O hengamede bir avuç mısır ya kapar ya kapamazlar ancak kalabalıktan sıyrıldıklarında iki çocuğun bisikleti çalıp kaçtıklarını görür ve kahrolurlar. Derhal karakola gider, şikayette bulunurlar. Memur Joe (boks yapan bir zencidir) elini "giden gitti" gibilerinden sallar. "Eğer boks bilseydiniz bisikletinizi çalamazlardı" diye laf sokar, "demek ki sizden korkmadılar." Doğrusu Joe, Cassius'un geniş omuzlarını ve uzun kollarını ilk bakışta farketmiş ve bu şampiyon adayını ringlerle tanıştırabilmek için sözü uzatmıştır. Nitekim onları alıp çalıştığı salona götürür ve hayatlarında yeni bir dönem başlar. Cassius kendini boksa öyle bir kaptırır ki evden idmana koşarak gider, otobüsle yarışmaya kalkar. Henüz 12 yaşındadır ama tecrübeli rakiplerinden bile yumruk almayacak kadar hızlıdır. Kendi kendine bir stil geliştirir ellerini göbek hizasında tutar, vücudunu asla kapatmaz. Ringde adeta dans eder, hasmını ayak oyunlarıyla atlatır ve kolay kolay köşeye sıkışmaz. İcabında üç raund, beş raund dayak yer ama aradığı fırsatı mutlaka yakalar, rakibini yıkar. Onun bu kendine has stili klasik dövüşçülere ters gelir, Clay'a dikiş tutturamazlar. Ha yeri gelmişken söyliyelim clay "bulaşan bir çamur" demektir ve Clay "kıllık, klaylık" yapmaktan kaçmaz. Dövüşürken çenesi durmaz, hasmının sinirlerini bozar. Afrika'da ne mi var? Neyse kahramanımız, kısa bir zaman içinde amatör ligin tozunu atar. Çıktığı 167 maçın 161'ini kazanarak bir rekor kırar. 18 yaşındayken katıldığı Roma Olimpiyatları'nda Polonyalı Pietrzkowsky'i dağıtarak altın madalyayı alır ve profesyonel lige demir atar. İlk maçından 2 bin dolar kazanır ve bununla kendine elden düşme (pembe renkli) bir Cadillac alır. Yorgun babasını, vefakâr anasını arabasına atar, ışıklı caddeleri turlar. Evet, rüyaları hakikat olmuştur, ünse ün, ünvansa ünvan... Hayatından memnundur, hatta "Amerika'da yaşamaktan mutlu musun" diye soran gazeteciye "Elbette... Afrika'da ne var ki? Yılanlar, çıyanlar ve yalınayaklı çocuklar..." diyecek kadar. Ona kulak misafiri olan bir Nijeryalı çok bozulur. Clay'a dönüp "Yaa öyle mi" der, "halbuki kardeş olduğumuzu sanıyordum." Şampiyonumuz, Nijeryalı gencin titreyen dudaklarına ve dolan gözlerine bakakalır. İlk kez bir yere ait olduğunu hisseder ve ilk kez kendini yargılar.
Adınız soyadınız:Cassius X
18 Mart 2004 01:00
Olacak bu ya (ya da bakın şu tevafuka) Clay, bir dostunu şehrin mutena restoranlarından birinde ağırlamaya kalkar. Garsonlar "ooo Olimpiyat Şampiyonumuz gelmiş, lokantamızı şereflendirmişler" demez, onları yok sayarlar. Clay kibarca "bakar mısınız" diye seslenince adamlar üstlerine yürür, sille tokat dışarı atarlar. Clay, kendine "it" muamelesi yapanları rahatlıkla hırpalayacak güçtedir, ancak iş polise intikal ederse kesinkes haksız çıkar. Çünkü karakolda hadisenin nasıl geliştiğine değil, cildinin rengine bakarlar. Genç boksör bir misafirine, bir lokantaya bakar ve göğsünden olimpiyat madalyasını kopardığı gibi suya (Ohio Nehrine) atar. İşte o güne kadar sadece nefsi için dövüşen Clay, artık ezilmiş zenciler adına ringe çıkar. Sahipsiz insanlar için bir şeyler yapıyor olmanın huzurunu yaşar. "Beyaz" rakiplerini devirdikten sonra salona döner ve "söyleyin kim büyük" diye sorar. Ah şu Yeni Dünya... İsterseniz burada bir nefes alalım. Biliyorsunuz, Amerika, Kristof Colomb tarafından keşfedilir, ancak bu kıtaya Colombia diyecek yerde Amerika Vespuçi'nin adını koyarlar. O günlerde gemiciler Avrupa kentlerinde acenteler açar, muhabbeti tatlı tellallar vasıtasıyla "Yeni dünya"nın imkânlarını ballandırırlar. Doğrusu bu bakir ve geniş topraklar umulanın da fevkinde fırsatlar sunar. Evet Amerika hem Kızılderililere, hem de onlara yetecek kadar geniştir ama beyaz adam yerlileri kırar atar. Yetmez bizonları, geyikleri, kurtları, ayıları da kazırlar. Güneye düşenler ise gözalabildiğine uzanan arazileri işlemeye başlar, hususiyetle şeker kamışından iyi para kazanırlar. Hele çırçır makineleri devreye girince pamukçuluk alır başını gider, tekstilde patlama yaparlar. Gelgelelim o muazzam toprakları çapalamak, sulamak, ürünleri toplamak boylarını aşar. İşte burada İspanyol korsanlara iş çıkar. Gidip Afrika köylerini basar, zencileri "çocuk, kadın" demeden zincire vurup ambarlara basarlar. Semt pazarlarında "delikanlıyı alana yaşlı bedava" diye bağırır onları hayvan gibi satarlar. Uzatmayalım, güneyliler ziraatle uğraşırken, kuzeyliler sanayi hamlesine kalkar. Gitgide daha kalifiye elemanlar arar ve zencilerden rahatsız olurlar. Yanisi şu ki güney zencisiz yapamaz, kuzey zenciyle olamaz. O devirde Amerika'da 31 adet devletçik vardır ve her biri başına buyruk yaşar. Mesela Teksas esir çalıştırmaktan yana tavır koyarken Utah ve Koliforniya daha ılımlıdırlar. Derken Amerika devletleri bir bayrak altında toplanır ve Başkanlarını seçmeye kalkarlar. Adaylardan Stephan Douglas, Kansas ve Nebraska gibi şehirlerin esir gücüyle kurulduğunu söyleyerek kölelik düzeninden vazgeçmeyeceklerini ilan eder. Oylar (Biraz da o günlerde tefrika edilen "Tom Amcanın Kulübesi" yüzünden) Abraham Lincoln adlı bir avukata çıkar. İnsan tacirleri hiç beklemedikleri bir darbe alırlar. Güneyliler isyan eder, sayılarına bakmadan silaha sarılırlar. Halbuki kuzeyliler daha zengin ve kalabalıktırlar (22'ye 9). Savaşı rahat kazanır ve "Azad" büroları kurarlar. Ancak zenciler yine de okuyamaz, devlet memuru olamaz, oy kullanamazlar. Devlet, ırkçıların (Klu Klux Klanlar) yaptığı katliamlara mani olamaz. Bu zulüm 'Kilise'nin de işine gelir, güya ezilenlere kucak açar ve alayını Hıristiyanlaştırırlar. Halbuki bu insanlar yurtlarından koparılmadan evvel ezici ekseriyetle Müslümandırlar. İşte beyaz adamdan kazık üstüne kazık yiyen zenciler 60'lı yıllarda ayağa kalkar, sömürü düzenine payanda olan Kiliseye mesafe koyarlar. Ancak İslâm adına ortaya çıkan örgütler de ırkçılıktan kurtulamaz mavi gözlü, sarı iblise (beyazlara öyle derler) karşı mânâsız bir savaş açarlar. Adım Muhammed Ali! Neyse... Biz genç Clay'ın hikayesine dönelim... Boksörümüz ringe Angelo Dundee yönetiminde çıkar. "Çalıştırıcı" deyip geçmeyin onlarsız bir şey olmaz. Meselâ Londra'da Henry Cooper ile yaptığı maç bir ara kontrolünden çıkar. Dundee iki raund arasında Clay'ın eldivenini yırtar. Yeni bir eldiven bulup getirmeleri nereden baksanız 5 dakika alır ve o zaman zarfında soluklanan Clay adamı yere yıkar. Kahramanımız hızlı yükselir ve Dünya Ağır Siklet Boks Şampiyonu Liston'la ünvan maçına (1964) çıkar. Liston karşısında çelik gibi sert, yay gibi hareketli bir genç bulur. Bu tıfıla dikiş tutturamaz, rezil olmamak için omuzundan sakatlandığını söyleyerek maçtan kaçar. Genç Şampiyon kürsüye çıkınca kameralara döner ve "Müslüman olduğunu" ilan eder. Ona artık "Muhammed Ali" demelidirler. Hakim zümre buna çok kızar, onu kenara çeker ve özür dilemeye zorlarlar. Ali boks tarihine geçen ilk zenci Henry Amstrong'un yaşadıklarını yaşar. (FBI, çıktığı her maçı alan ve üç defa dünya şampiyonu olan Henry Amstrong'u (1940) tehdit eder ve çocuklarını sıkıştırmaya başlar. Amstrong paşa paşa yenilir, eldivenlerini çöpe atar. Yıllar sonra hatıratına "Unvanı verdim ama ailemi kurtardım" diye yazar.) Evet... Acaba Ali yalancıktan da olsa özür dilemeli midir? İşte bu zor kararın arefesinde iken Malik Şahbaz'la karşılaşırlar. Ünlü lider "özür dileyecek bir şey yaptıysan, özür dile" der "ama özür dileyecek bir şey yapmadıysan, asla boyun eğme!" Ali kameralar karşısına çıkar "neyin özrünü dileyeceğim. Elinizden geleni ardınıza komayın" diye haykırır ve zulüm düzeninin tekerine çomak sokar.
Ringlerin Efendisi Muhammed Ali
19 Mart 2004 01:00
Derin Amerikalılar (beyaz, Anglosakson ve Protestanlar) Müslüman olunca Ali'ye fena takarlar. Pentagon bile oyuna alet olur, onu "Y" grubunda olmasına rağmen "A" kategorisine alır ve "ivedi" kaydıyla Vietnam'a yollamaya kalkar. Şampiyon buna karşı çıkar "Vietkonglularla alıp veremediğim yok" der, "hem onlar beni hiç aşağılamadılar!" "Aferin" dediğinizi duyar gibiyim ama adama böylesi çıkışların hesabını sorarlar. Onu apar topar ligten kovar, ünvanına ve lisansına el koyarlar. Ali'yi "vatan haini" ilan eder ve hiçbir eyalette maça çıkarmazlar. Yetmez, ona bir trafik suçu isnat eder, alelacele içeri tıkarlar. Federasyon medarasyon hikâye, garibim bir başına kalır, oturup derdine yanar. Vietnam Savaşını ne hükümetler, ne de ordular bitirebilir, bu kirli kavgaya gazeteciler (özellikle foto muhabirleri) nokta koyar. Amerikan halkı napalm bombaları ile yakılan evlerin önünde ağlaşan bebeleri görünce "bu nasıl hürriyet" diye sormaya başlarlar. Savaş muhabirleri cinayet ve tecavüz vakalarını dökmeye başlar, Hollywood mevzuya el atar. Sivil toplum örgütlerinden "niye savaşıyoruz" sorusu yükselince derin devlet tükürdüğünü yalar. Kelebek gibi uçar... Muhammed Ali, bokstan koptuğu yıllarda üniversite üniversite dolaşıp konferanslar verir, mevzu boks olsa da yeri geldikçe İslâmiyet hakkında birşeyler anlatmaya çabalar. Ağalar bu faaliyetten çok rahatsız olur, "boksla uğraşsa daha iyiydi" demeye başlarlar. Birkaç maç sonra silinip gideceğine inandıkları için Ali'nin lisansını iade eder, ringlerin yolunu açarlar (1967). Ve Ali şovları tekrar başlar. Şampiyon, rakiplerine sürekli lâf atar, basın mensuplarının huzurunda madara etmeye bakar. Bu tavır organizatörlerin de işine gelir çünkü gerginlik arttıkça hasılat "tavan" yapar. Ancak birileri Ali'yle uğraşmaktan caymaz, karşısına dik yokuşlar çıkarırlar. Kâh "komünizm propagandası yapmaktan" soruşturma açar, kâh "ırkçı ve ayrılıkçı" diye yaftalarlar. Bir ara zenci çocukları için (içinde okul ve mescid olan) bir külliye yaptırmaya kalkar ama ona hiçbir banka kefil olmaz. Kimseden teminat mektubu alamaz. Dahası bomba ihbarları ile huzurlarını kaçırırlar. Arı gibi sokar... Ali, baskılara rağmen geri adım atmaz. Aksine "ben bir din savaşçısıyım, gücümü Kur'an-ı kerimden alıyorum" demekten kaçınmaz. Ringteki zaferler zincirine Jerry Quarry'i yenerek başlar. Ancak Joe Frazier ile yaptığı maçı üstün bitirmesine rağmen hakemler rakibinin elini kaldırırlar. Bakın şu aksiliğe ki Ken Norton ile yaptığı maçta çenesi kırılır, maçı bırakmak zorunda kalır. Herkes Ali'nin bittiğini söylerken Frazier'i eze eze yener ve rövanşı alır. Ardından Zaire'de insan azmanı George Foreman'la karşılaşır. Foreman girdiği ormanı baltayla kıymık kıymık edip bitiren bir insan azmanıdır. Ali, maçtan bir ay evvel Kinşasa'ya yerleşir ve halkın sevgisini kazanır. Onları arkasına alır ve boksörlere ders olarak okutulacak bir taktikle Foreman'ı dağıtır. Rakibini 7 raund yorar, 8. raundda saldırır ve zemine uzatır. Ertesi sene Manila'da 25 bin kişinin önünde Frazier'le karşılaşır. Bu ölümüne bir maçtır, 14 raundun sonunda ikisi de perişandır. Ancak Frazier'in şuuru bulanınca Antrenörü Eddie Futch maçtan çekilir unvan Ali'ye kalır. Yeni bir çığır açar... İnsan bu, her zaman mükemmel olamaz ya. İşte hanımı Belinda Boyd'dan ayrılıp Veronica Porsche ile evlendiği bunalımlı dönemde tecrübesiz rakibi Springs'e yenilir ve silbaştan mücadeleye atılır. 1978'de Dünya Şampiyonluğunu geri alır. Profesyonel döneminde sadece 3 kez yenilen, Muhammed Ali, 36 yaşına kadar boks dünyasının efsane ismi olmayı başarır. 56 maçın 53'ünü kazanır, 37'sini nakavtla alır. Ancak boksörleri bekleyen akıbet (parkinson) onu da yakalar. Dindar bir Müslüman olan Lonnie ile evlenir, Michigan'daki çiftlik evinde gözlerden ırak yaşar. Bu arada beyazlar da değişir ya da "değişti" rolüne soyunurlar. Atalanta Olimpiyatları'nda meşaleyi yakma şerefini ona bağışlar ve nehre attığı madalyanın yerine, yenisini takarlar. Ali iyi bir örnek olur. Ekonomi, sanat ve siyaset sahnesinde ağırlıklarınca yer bulamayan zenciler sahalarda boy göstermeye başlar, atletizm, boks ve basketbolda madalyalara el koyarlar
Temuçin
22 Mart 2004 01:00
Yıl 1160'lar filan... Yer: Moğolistan! O günlerde Asya'nın doğusunda devlet düzen yoktur. İnsanlar hasımlarıyla boğuşmak ve acımasız olmak zorundadırlar. Onon ırmağının kenarına ilişen Dülün Boldak'da da güçlüler ferman okutur mesela Yegüsey Bahadır'a dokunan yanar. Yegüsey'in çatık kaşlı bir oğlu (Temuçin ya da Timuçin) vardır ki ne kadar haylaz varsa peşine takar, bıkmadan usanmadan savaşçılık oynar. Temuçin'i bacak kadarken (9 yaşında) nişanlar, kabilenin güzel kızı Borte şerefine toy yaparlar. Asabi tıfıl ilk defa mutluluktan uçar, yüreğinde cılız da olsa bir ışık yanar. Ancak o günlerde Kitaylar çağırdıkları şölende Yegüsey'i zehirler ve onu çocuklarının gözü önünde paralarlar. Sonra çaput gibi sürükler itlerin önüne atarlar. Acıların çocuğu... Yegüsey'in hanımını ve çocuklarını "kurda kuşa yem olsun" diye götürüp dağ başına bırakırlar. Ulun Hatun içlerinde Temuçin'in de bulunduğu 5 çocukla zorlu bir mücadeleye başlar. Temuçin daldan taştan imal ettiği basit silahlarla kuş, balık, geyik avlamaya çalışsa da çoğu kez karınlarını otla yaprakla böcekle doyururlar. Bünyeleri dondurucu soğuğa da ve yakıcı güneşe de alışır derileri kalınlaşır. Yıllarca Tarzan gibi dolana dolana güçlenirler ama lugatlerinden merhamet kelimesini çıkarırlar. Hepsi yırtıcı, acımasız ve yabani olurlar. Öyle ki ortak avı arakladı diye kardeşlerini öldürecek kadar... Acıların çocuğu belki kopuz tıngırdatıp ağıt yaksa bozkırda prim yapar ama o yanık sesli "Küçük Temuçin" değil, gür naralı "Büyük Kağan" olmaya bakar. Nitekim yıllar sonra gelir obasına konar ve en psikopat edaları takınıp "bela arayan bana bulaşsın" diye çağrı yapar. Evet ona kimse bulaşmaz ama kucaklayan da çıkmaz. Temuçin kaldığı yerden başlar, Borte'yle evlenip yuvasını kurar. Kurar ama çadırını basar karısını kaçırırlar. Anladıkları dilden Temuçin, dağ başında bile bu kadar zorlanmamıştır, artık kendine tutunacak bir dal, sığınacak bir kapı arar. Gider Kerait'lerin lideri Han Tuğrul'a çıkar. Tuğrul onu dostça karşılar ve askerinin başına geçirerek büyük bir hata yapar. Temuçin, Tatarları, Merkitleri, Tunguzları, Naymanları ve Moğolları yenerek Kerait ülkesini kurtarır ama Kerait ülkesi ondan kurtulamaz. Aldığı hızla kendinden güçlü rakiplere sataşır ve ilk mağlubiyetini tadar. Aslında Cengiz efsanesi o gün doğar. Bu muharebeden sonra başıboş kalan askerleri kendi etrafına toplar ve düşmanlarını bir bir ezerek intikam almaya başlar. Temuçin yaklaşık 20 yıl kan döker, oba basar, çadır yakar. Nitekim ilk kurultayda Moğol ve Tatar hanları ona "Kağan" unvanını bağışlarlar (1202). Bir sonraki Kurultay'da Kököçü ona "Cengiz Han" adını lütfeder ki Cengiz: "Gökten İnen Bahadır, Başbuğlar Başbuğu" gibi manalar taşımaktadır. Kököçü, üç dişi kalmış titrek bir şamandır. Bu bunak güpe gündüz yıldızlara bakar ve hayali güçlerden haber sorar. Söyledikleri birbirini tutmaz ama Cengiz onun bir dediğini iki yapmaz. Manga, tabur, tümen Cengiz adamlarıyla aynı sofraya oturur, ayı postunda yatar. Gençlere "düşmanları öldürüp, karılarını ağlatma zevki" aşılar. Doğrusu onun uğruları bu zevki (nasıl zevkse) dolu dolu tadar, mazlum yalvartmaktan tarifsiz haz alırlar. Cengiz'in ordusunda her asker bir mangaya, manga takıma, takım tabura, tabur tugaya, tugay tümene bağlanır. Doğrusu derinlemesine strateji bilmez, haritadan anlamazlar. Çok bilinen bir taktiği uygular, önce saldırır, sonra sahte ricatla kurt kapanı açar, ansızın geriye döner, hilal şeklinde kapanırlar. Her asker silahını ve teçhizatını kendi hazırlar, ordu kırık dökük işlerle uğraşmaz. Disiplinden taviz vermez, hata yapan kadar göz yumanı da cezalandırırlar. Askerlik sıradan bir iştir ve hiçbir kadın oğlu, kocası askerde diye vergiden muaf tutulmaz. Savaşçıya ölmeyecek kadar yemek verir, aç bi ilaç dolandırırlar. Zira Temuçin'e göre "tok köpek av yapamaz!" Ganimeti, şefler ve erler arasında taksim eder, "Han payı"nı kenara ayırırlar. Pekin'e doğru Hasılı Cengiz, Altay, Sibirya ve Moğolistan'da beşyüz yıldır dağınık yaşayan kabileleri emri altında toplar. Ancak kuru sahrada bey olsan ne yazar? Şimdi zengin ve mamur bir ülkeye (meselâ Çin'e) saldırmalı, malı kaldırmalıdırlar. Temuçin tarih okumasa da bozkıra hakim olanın Çin'i dağıtacağını bilir, aynen Hunlar ve Göktürkler gibi güneye dalar. Çinliler'in muntazam orduları Moğol çapulcularının önünde duramaz. Cengiz adeta Çin'i soyar, soğana çevirir, artık mal ve kadın kaldırmaktan bıkar, adam gırtlaklamaktan yorulurlar. (Demek o katliamlar da olmasa Çin'in nüfusu 3 milyarı bulacaktı.) Dönüp gelir otağı Karakurum'a kurarlar. Henüz soluklanmışlardır k
Harzemlerin ünlü şahı Sultan Alaaddin
23 Mart 2004 01:00
Harezmşahlar (ya da galat-ı meşhur fasih-i mehcurdan evlâdır fehvasınca Harzemşahlar) 16 Türk devletinden biridir ve Asya'da derin izler bırakırlar. Büyük Selçuklu Kumandanı Anuş Tekin tarafından kurulan Harzemşahlar Gürgenç'i merkez yaparlar. Önceleri Selçuklulara bağlılıklarını sunsalar da, Sultan Sencer ölünce bağımsızlıkta karar kılarlar. Her kuruluş gibi, onlarınki de sancılı olur. Zaman zaman birbirleriyle uğraşır, kardeş kardeşi kırar. Şüphesiz, her devrin kendine has şartları vardır ve onları yargılamak bizi aşar. Galiba "hilali daha yukarılara biz taşırız" diyenler, bayrağı teslim almaya çalışırlar, o kadar... İsterseniz Kutbeddin Muhammed, Alaaddin Atsız, Arslan Bey ve Tekiş devrelerini es geçelim, "Sultan Alaaddin" dönemine gelelim. Savaş, zafer, güven... Sultan Alaaddin tahta geçince bağımsızlık mücadelesi veren Meliklerle uğraşır. Doğrusu bu irili ufaklı devletçiklere karşı kolay zaferler kazanır ve bir anda destan kahramanı oluverir. Naymanları, Güçlük Hanı, Gurları, Karahitayları dize getirir ki memleketin sınırları Hazar'dan Umman'a, Irak'tan Hindistan'a uzar. Semerkant, Belh, Tirmiz, Kaşgar, Firuzkûh, Serahs, Multan, Mevr, Herat, Balasagun, Buhara, Otrar kentleri kabuklarını kırar... Ulu bir çınarı andırırlar. Nitekim toprakları 5 milyon kilometrekareyi aşar, "Asya'nın Efendisi" olurlar. Gelgelelim fukarayken cihad aşkıyla yananlar, zenginleşince dünyaya dalar, merkep palanına bile inci mercan dizmeye kalkarlar. Cengiz bozkır insanını iyi tanır. Birbiriyle geçinemeyen sert insanları bir arada tutmayı başarır. Gelgelelim Sultan Alaaddin Kıpçakları kayırıp şımartarak halkını darıltır. Cengiz yazışmalarını Uygurlar aracılığıyla yapar. Yanında sadece Moğolları bulundurmaz, Türk ve Çinli danışmanlara da akıl sorar. Halbuki Sultan yalnız annesini dinler, dostlarına kulaklarını tıkar. Moğollar yorgana döşeğe hasret kalır, arazide yaşarlar. Bizimkiler kuştüyü yataklara alışır, derin bir rehavete dalarlar. Kaldı ki Harzem ülkesinde haksızlık, hukuksuzluk alır başını gider. Alın teri kuruş etmez, tefeciler para basar. Kokmaz bulaşmaz tipler köşe başlarını tutar, habire küplerini doldurmaya bakarlar. İçi seni dışı beni... Cengiz, yemeğini askerleriyle yer ve onlarla yatıp kalkar. Harzem komutanları saraya kazık çakar, şölenlerden kalkmaz olurlar. Askerler işsizlikten yorulur, koca Asya'yı yel gibi geçen atlar dana gibi yağ bağlarlar. Kemankeşler nereye gider bilinmez, kılıçlar pas tutar. En kötüsü de birileri "sultan gider, kağan gelir, sen ticaretine bak" der, milli meselelere omuz silkip, dudak bükmeye başlarlar. Zaten vergi üstüne vergi gelmiştir, rüşvet, iltimas can sıkar. En kıytırık memurlar bile Han gibi dolanır, ipek mintan, sırmalı kaftan kuşanırlar. Kıpçaklar azınlık olmasına rağmen devlet kademelerini ellerinde tutar. Türkmenleri gözünün üstünde kaşın var diye hırpalarlar. Bir zamanlar nur yüzlü âlimlerin muhaddislerin, müfessirlerin yerleştiği Buhara'da sazendeler, rakkaseler piyasa yapar. Sazlar çalar, kızlar oynar... İşrete çil çil altın dağıtanlar, cihad için kuruş ayıramazlar. Şüphesiz temiz insanlar çoğunluktadır ama fasıklar göze batar. Güç, gurur, serüven... Sultan Alaaddin bir ara Halife'ye (Nâsır Lidinillah'a) fena takar, yapmayın etmeyin diyenleri kaale almaz, Bağdat üzerine ordu yollar. Ancak askerleri çadır boyu yağan karlar altında kalır ve donarlar. Alaaddin "hava muhalefeti" der geçer, bu ikazdan ibret alamaz. Yetmez, hutbeleri Abbasi Halifesi adına okutmaya başlar. İşte tam o günlerde yalakaları Necmeddin-i Kübrâ hazretlerinin halifelerinden Mecdüddin Bağdadi'yi cellada yollarlar. Halbuki bu büyükler kınından çekilmiş kılıç gibidirler, bela arayan onlara toslar. İlim ve hal ehli gidişatı beğenmez "başımızda bir felaket dolanıyor ya bakalım sonu n'olacak" diye mırıldanırlar. Sultan Alaaddin kendine çok güvenir eğer "İran'la, Çin'i de alıverse" bütün Asya onun olacaktır. Moğollar mı? O çapulcuları adamdan saymaz, ciddiye bile almaz. Fırsat kaçtı mı? Gelgelelim o günlerde Cengiz'in Çin'e girdiğini, girmek ne kelime silip süpürdüğünü duyar. Haberi belki kırk kaynak doğrular ama inanamaz. Olup biteni tetkik etmesi için Bahaeddin Râzî yönetimindeki bir heyeti Çin'e yollar. Bunlar Pekin civarında zirveleri ak tepeler görürler. Bu mevsimde kar yağamayacağına göre ne olabilir derken sahra leş kokmaya başlar ve bu tepelerin kemik yığını olduğunu anlarlar. Zemin kandan kararmıştır ve burçların dibinde binlerce cesed yatar. Hayatta kalabilenler sadece Pekin şehrinde 20 bin genç kızın Moğolların eline geçmemek için kendilerini kale bedenlerinden attıklarını anlatırlar. Koca Çin'de ne şehir, ne köy, ne de bağ, bahçe kalmıştır. Aradan geçen aylara rağmen katliamın izleri ortadadır. Heyet döner gelir, gördüklerini aktarırlar. Sultan Alaaddin pek inanmış görünmez, sadece "geç kaldık, fırsat kaçtı" gibilerinden bir el işareti yapar..
Türkü kendine getiren Sultan Celaleddin Harzemşah
26 Mart 2004 01:00
Sultan Alaaddin'in Ayçiçek Hatun'dan olma oğlu Celaleddin, ehil ellerde yetişir. Sadece silahşör ve komutan değil, ilim ehlidir. Bir zamanlar Hazar'dan Umman'a, İran'dan Moğolistan'a uzanan muhteşem imparatorluğun biricik vârisidir. Lâkin ninesi Terken Sultan'ın telkinleri ile Kıpçak anadan doğma Uzlak Şah (henüz bebedir) veliahd ilan edilir. Derken bir Moğol fitnesidir çıkar ve koca İmparatorluk kar gibi erir. Yanisi şu ki, Celaleddin yokluğu da, varlığı da, dostluğu da, ihaneti de bilir, kısa sürede çok şey öğrenir. Sultan Alaaddin, neden sonra oğlunu dinlemeye karar verir, eski gücünden çok şey kaybetse de meydana çıkar ve Celaleddin'in sağ kanattaki inanılmaz başarısı ile Cuci'yi yenmeyi başarırlar. Cuci hava kararınca kuru otları ateşe verir, ancak ortalığı dumana boğarak kaçar. Lâkin Devletabad civarında mağlup olur ve fena dağılırlar. Sultan, Cengiz'in eline geçmemek için sürekli kaçar ve Kuzgun Denizi'ndeki (Hazar) Abiskund adasına saklanarak sefil bir hayat yaşar. Bir zamanlar hâralarında 600 bin cins atı olan sultanın yürümekten ayakları kanar. Gelgelelim etrafındaki dalkavuklardan kurtulunca hatalarını görmeye başlar, çok tövbe eder, çok ağlar. Son günlerinde hayatının en doğru kararlarından birini verir, Celaleddin'i tekrar veliaht yapar. Yapar ama "ba'de harab-il Basra..." Vefat ettiğinde ona bir kefen bile bulamaz, sadık adamı Çavuş Şemseddin'in libaslarına sararlar. Nesevi'nin ifadesiyle koca Asya'nın hakimi, ülkesinden kendine iki zralık bir mezar yeri ayıramaz. Bu sultan başka! Bu arada Moğollar iyice şımarır halkı sahraya dizer, üzerlerinde ok talimi yaparlar. Eğer karşı koysalar, kaçsalar en az yarısı kurtulur ama anlaşılmaz bir şekilde teslim olurlar. Adamlar karşılarında bıçak bileyler, bizimkiler paşa paşa sıralarını bekler, seslerini çıkarmazlar. Celaleddin Harzemşah, öncelikle bu tavırla savaşır ve Oğuzlar'dan oluşan bir kuvvetle umulmadık yerlerde ortaya çıkar. Hepi topu 70 kadar süvarisi vardır ama büyük işler yapar. Çocukluğunun geçtiği Gazne'de kahraman gibi karşılanır ve bir anda 7 bin kişilik bir ordu toplar. Asya'yı Cengiz'e dar eder, Moğol tepelemekten yorulurlar. Celaleddin, Moğolların klasik hilelerini bilir, kalabalık görünmek için yedek atlar üzerine iliştirilen keçe maketleri yutmaz. Nitekim adı yenilmeze çıkan Noyan'ı yener, rezil edip Cengiz'e yollar. Cengiz, Celaleddin'i ciddiye alır, nitekim onu bizzat yönettiği orduyla Sind Nehri kıyılarında sıkıştırır. Kanlı Kağan, Celaleddin'i canlı olarak ele geçirmeyi çok arzular. Ama yiğidimiz etrafındaki uğruları biçe biçe yol açar ve yüksek bir yere çıkar. Önünde nehir, arkasında düşman... Celaleddin en yapılmayacak işi yapar, bayrağını mızrağına takar, bir o yana, bir bu yana sallar ve kendini coşkun sulara atar. Cengiz onu hayran hayran izler ve yanındakilere dönüp "bununla" der, "çok işimiz var!" Gücüne güç katar Sultan Celaleddin, Hindistan'da üç yıl adam toplar, hele Atabeg Sa'd bin Zengi'nin kızıyla evlenince gücüne güç katar. Devleti silbaştan ayağa kaldırır, Tebriz'i alarak karargâh merkezi yapar. Moğolları defalarca yener, bu arada Kafkaslara da el atar. Gürcülerin Müslümanlar'a eziyet ettiğini öğrenince ani bir kararla üzerlerine varır ve bayrağını Tiflis burçlarına çakar. Doğrusu hem Eyyubiler hem de Anadolu Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubad, Moğol tehlikesinin farkındadırlar. Nitekim Celaleddin'e haber yollar, ortak hareket etme teklifinde bulunurlar. Ancak Celaleddin, (kendini Büyük Selçukluların vârisi gördüğünden olsa gerek) onları emri altına almaya kalkar. Hele Erzurum hâkimi Cihanşah bağlılıklarını sununca hepten cesaretlenir ve gidip Ahlat'ı alır. İşte Türk tarihinde sıkça rastladığımız kardeş kavgalarından biri böyle başlar. Asya'da Moğollar cirit atarken 40'ar bin kişilik iki ordu Yassıçimen'de (Erzincan civarlarında) birbirleriyle savaşırlar. Celaleddin, itaatini istediği Alaaddin'e yenilir ve Harzemşah diye bir şey kalmaz. Selçuklularla, Moğollar komşu olurlar. Alaaddin Keykubad, Abbasi halifesinin sözünü dinler, gider Eyyubilerle el sıkışır, mânâlı bir ittifak yaparlar. Peki ya sonra? Celaleddin için yeni bir ordu toplamak zor değildir, nitekim yanında kalan elli yüz adamıyla El-Cezire'ye (Cizre) doğru yola çıkar. Ancak Dicle köprüsünü (Hısn-ı keyfa) geçer geçmez, Moğolların baskınına uğrarlar. Maiyeti öldürülmesine rağmen bir kez daha kurtulmayı başarır, yayan yapıldak Meyyafarikin (Silvan civarları) dağlarına çıkar. Hindistan'dan, Gürcistan'a kadar Asya'da savaşmadık yöre, yenmedik komutan bırakmayan Celaleddin, bir göçebeye rastlar. Belki kendini tanıtmasa mesele yoktur ama adını söyleyince adamda şafak atar. Sultan multan dinlemez, Ahlat'ta kaybettiği biricik kardeşinin intikamını almaya kalkar. Hançerini Celaleddin gibi bir cihangirin yüreğine sokar. Harzemşahlar'dan sonra Asya'daki Türkler batıya yönelir, Anadolu'ya büyük bir Türk göçü başlar. Dönelim doğuya... Cengiz'in Ölümünden sonra oğulları Ulusu (ülkeye öyle derler) dörde böler, çocukları ve torunları yeni yeni devletler (Kubilay Hanlığı, Ilhanlılar, Çağatay Hanlığı ve Altınordu) kurarlar. Teşkilatları İdikut Uygurları'yla, Öngütler'in elinden geçtiği için bir süre sonra Türkleşir ve İslâmlaşırlar.
Kıpçakların hırslı güzeli Terken Sultan!
24 Mart 2004 01:00
Harzemşah Sultanı Alaaddin'in annesi Terken Hatun ileri yaşına rağmen çok güzel ve bakımlı bir kadındır. Öyle ki onu ilk defa görenler sultanın kızı sanırlar. Kaldı ki soylu bir saraylıdır, nedimeleri ağzının içine bakar, bir şey emredecek diye tetikte dururlar. Eteğini tutanlar, kapısını açanlar, gül yaprağı saçanlar... Annesini kim sevmez, hem kim kırar? Her Müslüman gibi Sultan Alaaddin de validesini hoş tutar. Gelgelelim Terken Hatun mensubu olduğu kabileye (Kıpçaklara) tutku derecesinde bağlıdır. Hadi eşini dostunu kollaması anlaşılır da... Ahh devlet işlerine karışmasa... Sultan Alaaddin'in veliahtı (ileriki yıllarda ismi destanlaşacak olan) Celâleddin Harzemşah'tır. Ancak Terken Sultan, ağırlığını koyar ve o makamı büyük torunundan aldırtır, aradaki Rükneddin Günsaçtı'yı atlatıp Kıpçak anadan doğma Kutbeddin Uzlak Şah'ı veliaht yaptırır. Gelgelelim Uzlak, henüz ağzında emzik, altında bezle dolanan bir tıfıldır. O günlerde Kıpçaklar saraydan yüzlü oldukları için Karahitaylarla takışırlar. Terken Sultan, bir Kıpçak'ın ayağına diken batsa dayanamaz. Eteğini tuttuğu gibi oğlunun yanına koşar, ağzından girer burnundan çıkar ve orduyu Karahitayların üzerine salar. Huzur batınca!.. Devlet ricali "o yöre Moğol kaynıyor, adamlar zaten zafer sarhoşu, havayı germemekte yarar var" deseler de gider Karahitayları kırarlar. İşte tam o sırada Cuci'yle karşılaşmasınlar mı? İki ordu rast gelmeye görsün; savaş için mutlaka bahane bulurlar. Cengiz'in oğlu cenkten çekinen biri değildir ama babasından izinsiz Harzemşahlarla takışmaz. Gelgelelim bizimkilerin yiğitliği tutar. O gece Cuci, ordugâhındaki ateşleri yanık bırakır, adamlarını toplar ve sessizce kaçar. Kendisine "korktu" dedirtmeyi bile göze alır ama dallanıp budaklanacak bir kavgaya alet olmaz. Cengiz, kan dökücü bir kaan olmasına rağmen bunu savaş sebebi saymaz. Ömrü cenk meydanında geçtiği için o havayı bilir, sürtüşmeyi mâkul karşılar. İpler kopunca... Hatta Harzemşahlara elini uzatır, ticari münasebetlerin geliştirilmesi için çaba harcar. Gelgelelim Otrar Valisi İnalcık Han mıntıkasında mola veren Moğol tacirlerini "casusluk yaptıkları" bahanesi ile öldürtür, kervana ve mallara el koyar. Cengiz yine de ihtiyatı elden bırakmaz. Tutar, Gurgenç'e adamı Kerfec Buğra'yı yollar ve Otrar Valisinin cezalandırılmasını arzular. "Cezalandır", "cezalandırmam" atışması alevlenince bir Kıpçak Beyi ortaya çıkar ve "üstüne vazife gibi" Moğol elçisini bıçaklar. Elçiye zeval olmuştur ve ipler iyice kopar. Halbuki Cengiz Han, Çin'den alacağını almış, kaldıracağını kaldırmıştır. Hem doymuş, durulmuş hem de yorulmuştur. Batı'ya yürümek gibi bir niyeti yoktur ama hakaretin bu kadarı da fazladır ama... Kanlı kılıcını kınından çıkarır, ordusunu toplamaya başlar. Sözün özü Sultan Alaaddin ve adamları uyuyan yılanın kuyruğuna basarlar. Doğrusu "ha" deyince yarım milyon süvari çıkarabilen Harzemşahlar da kolay lokma sayılmaz. Her şehir bir devlet gibidir. Buhara, Semerkant gibi merkezlerde 50'şer bin süvari bulunur, piyadeler hesaplanamaz. Şehir surları kolay aşılmaz ve erzaktan yana sıkıntıları olmaz. Harzemşahların asıl unsuru olan Türkmenler, Sultan'ın hareketlerini tasvip etmeseler de ok yaydan çıktıktan sonra meydan savaşını arzularlar. Celaleddin Harzemşah babasını muharebe yapmak için çok zorlar. Hatta "ilk vuran kazanır" mantığı ile savaşı onların topraklarına yıkmaktan yanadırlar. Gelgelelim Sultan'ı bir korkudur sarar. "Her kale kendini savunsun" der ve batıya doğru kaçar. Hanlar kaçınca!.. Evet, birkaç yıl evvel böylesi bir planın mantığı vardır. Adamlar devasa surların önünde kalakalacak, usanacak ve yıpranacaklardır. Ancak bu Moğollar, o Moğollar değildir! Çin seferinde çok şey öğrenmiş, kale zaptı üzerine ihtisas yapmışlardır. Nitekim şehirler bir bir düşmeye başlar, sarı katillerin kimi öldürüp, kimi bırakacakları belli olmaz. Bazılarını direndiler diye kırar, bazılarını fazla uzlaşmacı bulur yine kırarlar. Merv şehrinde insanlarla birlikte kedi ve köpekleri de öldürür tek canlı bırakmazlar. Düşünebiliyor musunuz koca şehri sürülmüş tarla haline sokarlar. Bazen bir vilayeti hayalet şehir haline getirir, oraya civardan kaçanların sığınması için vakit tanırlar. Sonra ansızın döner ve ikinci bir "temizlik" yaparlar. Esirlerin alayına Moğol elbisesi giydirir, yeni kuşatmalarda yem olarak kullanırlar. Sonra "fısıltı gazetesi"ni çalıştırır, direnenleri dünyanın öbür ucuna kaçsalar bile "bulup cezalandıracakları" şayiasını yayarlar. Moğollar öylesine şımarırlar ki bazen birkaçı şehre girer, halkı toplar, istediğini öldürür, istediğini hırpalarlar, kimse ses çıkaramaz. Halk, en ufak bir itirazda Cengiz'in dört köpeğinden (Cuci, Ügedey, Tuluy ve Çağatay) birinin kendilerine musallat olacağını sanırlar. Laf işte... Halbuki Hoçent Valisi Temür Melik, Cengiz'in büyük oğlu Cuci'nin tozunu atar. Moğolların pekâlâ yenilebileceklerini göstererek büyük bir hizmet yapar... Unutmadan söyleyelim Terken Sultan hazinesiyle birlikte Sarp-ilal kalesinde ele geçer, onu Cengiz'e götürürler. Kıpçak güzelinin yanında ne nedimeleri durur, ne hizmetkârları kalır. Avuç avuç bahşiş alan adamları bir anda yok olurlar. Kadıncağız iki günde öyle çöker ki, oğlu görse tanıyamaz
Eli kanlı kağan Cengiz Han
25 Mart 2004 01:00
Cengiz ve dört köpeği, Harezm şehirlerini peş peşe düşürünce halkta görülmemiş bir panik başlar. Caminin yolunu unutanlar Allah dostlarını hatırlar, Necmeddin-i Kübra hazretlerine koşup "duâ buyursanız da, bu belâ uzaklaşsa" diye yalvarırlar. Büyük veli "bu, Kazâ-i mübremdir. Duâ bunu gideremez" buyurur ve "ne yapalım" diye akıl soranları Horasan'a yollarlar. Gelgelelim kendisi yurdundan ayrılmaz, delikanlı gibi cihâda çıkar ve şehîd olurlar. Vefat ettiği halde pençesini geçirdiği Moğol'u elinden alamazlar. Harezm şehirlerinin akıbeti üç aşağı beş yukarı birbirinin aynı olur, dilerseniz biz birini (meselâ Buhara'yı) ele alalım mevzuyu dağıtmayalım. Buhara'ya veda... Moğollar terör estirmekte ustadırlar, devletlülere yolladıkları hediye sepetlerinden kesik kafalar çıkar. Halk katliamla yatar, katliamla kalkar, yüzlerinden gam kasavet akar. Cengiz'in esen yelden haber aldığını sanır, bırakın direnmeyi, fısıldamaktan korkar olurlar. Cihad yanlıları silahlarını kuşanıp kavgaya hazırlanırlarken, mal ve makam sahipleri uzlaşmaktan yana tavır koyarlar. Neyse, beklendiği gibi Cengiz Buhara'ya yaklaşır. Şehre birkaç fersah uzaktaki Zarnuk beldesinde onu deflerle zillerle karşılarlar. "Sarı fitne" memnun görünür ve Zarnuk'a "Kutluğbalığ" gibi bir ad bağışlar. Zarnuklular kendilerini koyvereceklerini ve "haydi gidin işinize bakın" diyeceklerini sanırlar. Ama Cengiz "madem bizi bu kadar seviyorsunuz, uğrumuza ölmelisiniz" der, onları kalkan yapar. Zarnuklular dindaşlarının attığı oklara hedef olurlar. Tehlike yaklaştıkça Buhara'daki münakaşalar alevlenir. Uzlaşmacılar mücahidleri hırpalar "gidinin çulsuzları! Sizin kaybedecek bir şeyiniz yok tabii. Başımıza dert açacaksınız!" diye yırtınırlar. Teslimiyetçilerle, teslimetmeyelimciler birbirleriyle boğuşurlarken Moğollar görünür, kum gibi kaynayan askerler ufku sarar. Şehirde belki 50 bin süvari vardır. Bunlar halka bir şey söylemeden hazırlanır ve o gece ani bir çıkış yaparlar. Cihad yanlıları bunların Moğol ordusunu basacağını sanır ve heyecana kapılırlar. Başlarında Hamid Pur, İhtiyareddin Güçlü ve Sevinç Han gibi tecrübeli komutanlar olduğuna göre Cengiz'in çekeceği vardır. Fakat, Süvariler aksi yöne döner ve Horasan'a doğru kaçmaya başlarlar. Ancak yata yata yağ bağlayan hayvanlar tez tıkanır, henüz Ceyhun'a varamadan Moğollara yakalanırlar. Öyle bir kıtal olur ki (Cüveyni'nin ifadesiyle) güneş doğduğunda sahra "kanla dolu leğeni" andırır. Sözünde durur(!) Süvariler kırılınca eşraf hepten panikler, aralarında toplanır, "anlaşma yapmakta" karar kılarlar. Cihad yanlıları iç kaleye çekilirken, Bedrüddin Kadı'yı Cengiz'e yollarlar. Kanlı kağan "sözüm söz" der, "size asla kılıç çekilmeyecek!" Hatta katibine eman yazdırır, bizzat eliyle mühür basar. Buharalılar kapıları açar beklemeye başlarlar. Moğollar önce sakince, sonra çığlık çığlığa şehre dalar, yağma ve kıyıma başlarlar. İbn-ül esirin anlattığına göre Cengiz Ulucami'ye atıyla girer muhteşem mabedi sultanın sarayı sanar. Yazılı kağıt görmeye dayanamayan yabaniler, nefis cildli, ince tezhibli, altın yaldızlı kitapları yırta yırta ilerler ve Kuran-ı kerimlere ulaşırlar. Mushaf-ı şerifler parçalanırken halkın yüzünün aldığı şekil Cengiz'in gözünden kaçmaz. Aşağılık katil en yapılmayacak şeyi yapar, şarap kasesini eline alır ve genç kızları Kur'an-ı kerim yaprakları üstünde oynamaya zorlar. Cemaat ilk kez gayrete gelir "lütfen! O Allahın kitabı" diye mırıldanırlar. Cengiz iğrenç bir kahkaha attıktan sonra sorar: "Peki bu kitapta düşmanınızla uzlaşın yazıyor mu?" -Aksine "savaşın" yazıyor. -Peki niye kitabınıza uymadınız? Cümleler ağızlarında donar, ortalığı yapış yapış bir sükut sarar. Cengiz "Kendi kitabına uymayan bir taife bana uyar mı?" diye haykırır, "Siz yarın beni de yolda koyarsınız!" Halkı derler toparlar namazgâh sahrasına çıkarırlar. Kadınları, kızları, paylaşır, ufacık çocukların bile ırzına geçip gırtlaklarlar. İşe yarar erkekleri Semerkand muhasarasında kullanmak üzere ayırır, yaşlılara "mezarınızı kazın" diye bağırırlar. Eşraftan bazıları öne çıkar, imzalı mühürlü emanı uzatır ve "kılıç çekilmeyecek" sözünü hatırlatırlar. Cengiz "sözümüz söz" der, "biz kimseye kılıç çekmeyeceğiz. Ama bu, sizi diri diri gömdürmeyeceğim mânâsına gelmiyor ki..." Ecel geldi cihane... Peki iç kaleye sığınan 400 mücahid? Onlar Gök-Han komutasında ölümüne dövüşür, Moğalları çok uğraştırırlar. Sokak çatışmaları günlerce sürer. Neticede beklenen olur, şehadet şerbetini yudumlarlar. Hasılı Allah rızası için cihada çıkanlar şehid olurlar. Uzlaşmacılar, dünyalık hesabı yapanlar, kafirlere kavuk sallayanlar şerefsizce ölür pişman olurlar. Bu dünya Cengiz'e de kalmaz, İslam ülkelerini kan gölüne çevirdikten sonra tekrar Çin'e yönelir ve bu seferde ölür. Bin işçi ona muhteşem bir mezar yapar, ancak binini de öldürür mezarın yerini sır gibi saklarlar. Bakın şu işe ki Türkler dedelerinin katilini tez unuturlar. Hatta "sarı fitne"yi "Cengiznameler" yazarak destanlaştırır, çocuklarına Cengiz ve Timuçin gibi isimler koyarlar
.
Kutlu süvari Hazret-i İkrime
30 Mart 2004 01:00
Hazret-i İkrime büyük bir aşk ile Müslüman olsa da çarşıda pazarda dolanmaktan kaçar. Kimbilir belki de müminlerin, babası Ebu Cehil aleyhinde konuşacağını ve kinayeli kinayeli laf çarptıracaklarını sanar. Doğrusu bunu olgunlukla karşılayacak kıvamdadır, lâkin Sahabe-i kiram onu samimiyetle kucaklar ve kalbini kırmaktan çok korkarlar. Geçmişe sünger çekildiğini görmek onu çok duygulandırır, hizmet arzusu katlanarak artar. İkrime doğma büyüme Mekkeli olmasına rağmen Server-i Kâinat'a yakın olabilmek için Medine'ye yerleşir ve sabırsızlıkla vazife bekler. Peygamber Efendimiz onu Beni Hevazin'in zekatını toplamakla görevlendirirler. Kılıç aynı el başka... Efendimizin vefatlarından sonra ne yazık ki irtidat edenler çıkar, bir başka deyişle münafıklar yüzlerindeki maskeleri atarlar. İkrime Hazret-i Ebu Bekir'i yalnız bırakmaz. Arabistanın dört bir yanına koşar, mürtedleri hizaya sokar. Yine Hazret-i Ebû Bekir devrinde, yalancı peygamberlik dâvâsına kalkışan Müseylemet-ül-Kezzâb üzerine gönderilir. Ancak Müseyleme'nin taifesi beklenilenden de kalabalık çıkar, İkrime ölümüne dövüşmesine rağmen bu güruhu kazıyamaz. Hâlid bin Velid komutasındaki kuvvetlerle birleşerek saldırıyı yeniler ve sapıkları sustururlar. Bir ara Umman taraflarında bulunan Hazret-i Huzeyfe'nin yardımına koşar, ardından sancağı Mehre'de açarlar. Ahali topyekun Müslüman olunca Yemen'e gider, halkı mürtedlerin şerrinden korurlar. Medîne'ye dönüp henüz nefes almıştır ki onları Suriye tarafına yollarlar. Halid bin Velid, Suriye Filistin taraflarını hallaç pamuğu gibi atarken amcaoğlu İkrime'yi yanından ayırmaz. Nitekim bir taraftan İran ordularını bir taraftan Bizans ordularını yener, girdikleri her yerde İslâmı anlatırlar. Halk fevc fevc gelip onlara katılır, dahası emirlerine girip kılıç kuşanırlar. Nitekim Ecnadeyn'de Bizanslıları yener, kibirli generallerini evlerine yollarlar. Ancak bu savaşta İkrime ağır bir yara alır ve tam üç ay yataktan kalkamaz. İkrime ayakta durabildiği ve kılıcını tutabildiği gün gider, Halid bin Velid'in yanında saf tutar. Ah Yermük ah!.. Zira o günlerde papazlar köy köy dolanmakta büyük bir ordu toplamaktadırlar. Akılları sıra Müslümanları Filistin ve Suriyeden atmakla kalmayacak Arabistana yürüyüp Haremeyn'e saldıracaklardır. Tehlike ciddiye alınmayacak gibi değildir, dile kolay, sayıları 240 bini aşar ki adamlar sahraya sığmazlar. Halid bin Velid'in muhacir ve ensardan 3 bin kişilik bir çekirdek gücü vardır, ki bunlar fevkalade eğitimli ve gözü karadırlar. Yöre halkından da 40 bin civarında mümin onlara katılır, evet bunlar da gayretli ve ihlaslıdırlar ama cenk meydanlarının yabancısıdırlar. Su, suu... N'olur suu! Yermük Muharebesinin kaçıncı günüdür bilmiyoruz, güneş tam tepeye gelince çarpışmanın hızı azalır, iki taraf da toparlanma ihtiyacı duyar. Hazret-i Huzeyfe çok yorgundur ama ufak tefek yaralarını umursamaz, arkadaşlarının yardımına koşar. Bir o yana bir bu yana seyirtir, ter topuğundan akar. Güneş adeta yere inmiş, kumlar yakıcı olmaya başlamıştır. Nefesi daralır, dili dönmez olur, sanki önü sıra sarı sarı lekeler uçuşurlar. Hele siz kan kaybeden birini düşünün, bu sıcakta değil ağzının içi, gözünün akı kurur. Hazret-i Huzeyfe bir ara amcasının oğlunu görür gibi olur. Evet evet, yüzü gözü kan içinde kalan mücahid Harisin ta kendisidir ve son anlarını yaşamaktadır. Derhal kırbasını çıkarıp sorar: "Su ister misin?" Suyu kim istemez? Haris kavrulan dudaklarıyla zoraki güler, "hâlimi görüyorsun" gibilerinden bakar. Huzeyfe tam suyu ağzına akıtacakken, biraz öteden bir ses duyulur. - Su! Suu! N'olur, bir damla suu! Kardeşime götür! Bu, İkrime'dir, yetmişin üzerinde darbe almış, rengi solmuş, dermanı kalmamıştır. Hâris, ağzını kapar, göz işaretiyle suyun İkrime'ye götürülmesini arzular. Huzeyfe, İkrime'ye yetişir, tam kırbayı uzatmıştır ki Iyas'ın iniltisini duyarlar. - Allah rızâsı için bir damla su! İkrime, çok ihtiyacı olmasına rağmen başını çevirir, suyu Iyas'a yollar. Hazret-i Huzeyfe bu kez Iyas'a yetişir, ancak kırbayı uzatamadan büyük sahabe Kelime-i şehâdet getirir ve son nefesini verir. Hızla geri döner, heyhaaat İkrime'nin de dudaklarına tatlı bir tebessüm, gözlerine dolu dolu huzur oturmuştur. Artık onun kırbalardaki suya ihtiyacı yoktur. Bâri amcamın oğluna yetişeyim deyip fırlar. Koşa koşa başına gelir, ne çâre ki, o mübarek de yanağını kızgın kumlara vermiş, gözlerini vecd ile yummuştur. Hayret! Yaralıyken perişan halde görülen kutlu sahabe ölünce gençleşmiş, güzelleşmiş, nurlanmıştır. Sanki kevser havuzunda yıkanmış, cennet ırmaklarından serin sular yudumlamıştır. (Radıyallahü anhüm ecmain) Hazret-i Huzeyfe bir kırbadaki suya, bir şanslı şehidlere bakar. Oracığa çöker, içli içli ağlar.
.
Kılıçarslan'ın hisli kızı Gevher Nesibe
1 Nisan 2004 01:00
Kayseri, Alpaslan'dan çok evvel Danişmentlilerin eline geçer ama Türkler ancak Malazgirt zaferi ile "kalıcı" olduklarını hissederler. Bir anda gayrete gelir görülmemiş bir imar faaliyetine girişirler. Bizansın dönmek gibi bir ümidi kalmaz ama saldırılar da durmaz. Avrupa'dan kopup gelen çapulcular ortalığı kana boyarlar. Gevher Nesibe, rahmetli Kılıç Arslan'ın yadigârıdır. Sarayın baş tacıdır. Ağabeyi Gıyaseddin Keyhusrev yetim bacısını asla kırmaz bu hastalıklı kızcağızın gönlünü yapmaya, duasını almaya bakar. Gelgelelim Gevher'in ne inci mercanda gözü vardır ne de dantel fincan arar. Islanmış şekere dönen soluk cildine bakmaz meydanlara çıkmayı arzular. Ona "kılıcı bu incecik bileklerinle mi tutacaksın, üç basamak çıkınca kesiliyorsun, günlerce at üstünde nasıl duracaksın" demek lâzımdır ama ağabeyi böyle bir şeyi kesinlikle yapmaz, hisli kardeşini hoşça tutar. Evet Gevher bir sultan kızıdır, önüne nefis taamlar, körpe meyveler dizilir. Ama sahrada aç bi ilaç koşuşturan çocukları düşündükçe iştahtan kesilir. Odası aydınlık ve sıcaktır lâkin bozkırın ayazında titreyen erleri hatırladıkça çıldırası gelir. Hani o mahir hekimler? Bir ara cepheden öyle çok yaralı gelir ki sarayın koridorları revire döner. Ne yazık ki (ya da ne mutlu ki) gazilerin çoğu hekim yüzü göremeden vefat eder, elbiseleri ile defnedilirler. Evet insanın nefesi sayılıdır ama hekimler ıstırap dindirmenin 40 yolunu bilirler. Gevher kız sabahlara kadar yüzünü gözünü tırmalar "neden bizim usta cerrahlarımız yok. Hem bin derde deva bulan tabiplerimiz nerede" diye kendini hırpalar. Merhametli kızımız bir gün sultanın huzuruna çıkar. Ne kadar takısı varsa önüne koyar ve kararlı bir sesle "ben bir şifahane yaptırmak istiyorum ağabey" der. Gıyaseddin Keyhusrev çok duygulanır onun bıraktığı mücevherlerin üzerine binlerce kese altın ekler ve Anadolu'nun "en büyük" şifahanesinin yapılmasını emreder.. Bina hızla şekillenir ama Gevhercik göremez. Ozanlara sorarsanız... Anadolu halkı Gevher Nesibe'yi unutamaz, onu fatihalarla anarlar. Köy köy, oba oba dolanan ozanlara hep Gevher kızı sorarlar. Eh onlar da "şifahane yaptırdı, öldü, gömdük" deyip geçmez içli bir hikaye uydururlar. Önce nasıl fidan boylu, kara kaşlı, kara gözlü, ceylan bakışlı (gördüler sanki) bir dilber olduğunu anlatır, işin içine azıcık aksiyon, biraz aşk meşk katarlar. Yok efendim Gevher Nesibe bir gün pancurlar arasından bakarken boylu poslu, pos bıyıklı bir sipahi görüvermiş de gönlünü kaptırıvermiş. Ama (şimdi burada biraz yokuş gerekiyor) saray törelerine göre, evlenecek erkeği, kız değil sultan seçermiş. Bu temiz ötesi aşk gizli gizli alevlenmiş, kızcağızı eritip bitirmiş. Gevher kızın ilacı beyaz atlı sipahi imiş ama yiğidimiz gittiği seferden dönmemiş. Beyaz atlı sipahi Bazı "zalım" ozanlara göre Gevher'in evlenmesine ağabeyi izin vermemiş. Kızcağız yalvarmış yakarmış "ı ıh" demiş. Hatta tutup sipahiyi Çin-i maçin'e (Anadolu Selçuklularının oralarda ne işi varsa) göndermiş. Eh "ince hastalık" durur mu, kara yılan gibi akıp Gevherciğin göğsüne çöreklenmiş. Ciğerleri parça parça olmuş, öksürdükçe ağzından gelmiş. Gıyaseddin bi pişman olmuş bi pişman olmuş ama iş işten geçmiş. Gevher Kız, son nefesini verirken "benim derdimin çaresi yok, bari insanlarımız çaresi bilinen dertleri çekmesinler" demiş, adına bir şifahane yapılmasını vasiyet etmiş. Gevher kızın cenazesine bütün Kayseri katılmış, o gün gök kararmış, bulutlar ağlamış. Kara kaşlı, kara gözlü, kara sevdalı Gevher'i kara toprağın, kara bağrına koymuşlar. Meğer beyaz atlı sipahi o gün vazifeden dönmüş, bari şu cenazeye katılayım demiş. Hafızlar yanık yanık okurlarken şuracığından bir şeyler kopmuş ama sebebini bilememiş... İlk Tıp Fakültesi Neyse mevzumuza gelelim. Kayseri, o yıllarda hem kervanları ağırlayan bir konaktır hem de ilim yuvasıdır. Şehirde 15 kadar medrese ve yüzlerce müderris vardır. İşte böylesine bir alt yapı olduğu için Şifahane sadece iki yılda tamamlanır. Düşünün Avrupalıların akıl hastalarını diri diri yaktıkları bir devirde onları aydınlık hücrelerde ağırlar ve hususi dehlizlerden su ve kuş sesleri yollarlar. Binada ne ocak yakar, ne mangal taşırlar, yanıbaşındaki hamamın buharıyla ısınırlar. (800 yıl evvel merkezî ısıtma ve merkezî yayın sistemi) Şifahane'nin gün ışığı ile aydınlatılan 3 ameliyathanesi vardır ve orada katarakt ve mesane ameliyatı bile yaparlar. Bu medresede Alaaddin Keykubat'ın sağlık nazırı Ekmeleddin hocalık yapar. Devrin en ünlü hekimleri burada yetişir. Hatta tıp ilmini öyle bir noktaya taşırlar ki NASA, Venüs gezegenindeki bir tepeye, Gevher Nesibe adını koyar. Medresenin yanıbaşındaki türbede sadece Gevher Nesibe değil, yeğeni I. İzzettin Keykavus ve hanedan mensubları yatar. Güzide çini-lerle bezenen cephede geometrik şekiller, yıldızlar, mavi, lacivert, firuze, lâleler arasında bir kitabe göze çarpar. Bu levhada "Biz geniş saraylardan dar kabirlere çıkarıldık. Malımız mülkümüz fayda vermedi, saltanatımız mahvoldu" yazar. İbret alana..
.
Sıra dışı bir romancı Ernest Hemingway
5 Nisan 2004 01:00
Ernest doktor bir babayla operacı bir annenin oğludur. Chikago varoşlarında Oak Park'ta dünyaya gelir (1899). Evde dört kız kardeş, bir hemşire, bir kadın aşçıdan oluşan kadınlar ordusu vardır. Hepsi de piyano ya da keman çalar, ünlü sopranoları taklid eder, kuyruğuna basılmış enik gibi arya çığırırlar. Garibim ablalarıyla birlikte büyür. Elini nereye atsa karşısına bigudi, toka, pudra çıkar, üstü başı, yatağı döşeği krem, kolonya kokar. Dört kızın şımarığı olduğu için ağzından çıkan emirdir, çantasını biri taşır, ödevlerini öteki yapar. Evdekiler yetmez gibi Şikago'nun kalburüstü kadınları, ak saçlı tontişler ve şen dullar da eve demir atarlar. Sabahtan akşama kadar ya yemek tarifi alır, ya örnek bakarlar. Yani çocuğun eline bir tığ tutuşturmadıkları kalır, kimbilir belki onu da yaparlar. Barmenin tombul karısı Mahallenin veledleri tahta tabancalarıyla "Grav, Grav" "Vuruldun aslanım!" "Hayır ben vurulmazmışım" diye bağrışıp kovboyculuk oynarken o beş çayına gelen misafirlere okul şarkılarından derlenen bir resital sunar, yaşlı kadınlar baygın baygın alkışlar. Elin oğlu gringo ya da ranger rollerine girip ağız efektleriyle birbirlerine saldırırlarken, Ernest, paşa paşa oturur onlara bakar. Ernest liseye devam ettiği yıllarda da evdeki kadınların baskısından kurtulamaz, kız gibi yetiştirildiği halde, ne kızlarla yapabilir ne de erkekler aralarına alırlar. Tam birileri "bu kadarı da fazla ama! Ay bu çocuk problemli olacak" derken işin çivisi çıkar Ernest'in erkekliği tutar. Okulu asar, kavga çıkarır, boks yapar, evden kaçıp kızılderililerin arasında yaşar ve silahlara delicesine merak salar. Arkadaşları doktor, mühendis, avukat olmaya heveslenirken o macera kovalar. Hatta orduya yazılmaya niyetlenir ama onu "gözleri bozuk olduğu" bahanesi ile çürüğe ayırırlar. Lâkin Cansas City'de çıkan "Star" gazetesinin sahibi bu gözü kara gencin iş çıkarabileceğine inanır, eline bir makine tutuşturup, önünü açar. Adam ona sadece üç cümlelik bir nasihat verir: "Kısa yaz, çabuk yaz, anlaşılır yaz!" Ernest bu öğüdü ciddiye alır, hızlı yazma antrenmanları yapmaya başlar. Kim ne anlatırsa anlatsın not tutar, edebi kaygılardan kurtulur, sadelikten tad almaya başlar. Kan, barut ve aşk!.. Ancak, Ernest gün boyu çok değerli belediye başkanı ile pek kıymetli eyalet valisini (ve tabii ki saygıdeğer eşlerini) takip etmekten sıkılmaya başlar. Cansas senatörlerini kovalamaktan yorulur ama ortaya dişe dokunur işler çıkmaz. O günlerde 1. Cihan Harbi patlar, Ernest ses getiren haberler için cepheye gitmeye kalkar. O günlerde bunun tek yolu vardır: Kızılhaç'ın emrinde çalışmak! O da onu yapar, sağlık memurluğunu beceremese de teşkilata ambulans şoförü olarak sızar. Onu apar topar İtalya'ya yollarlar. Ernest'te büyük bir öldürme isteği vardır ama cephede sadece ölüm korkusu yaşar. Çok geçmeden postu deldirir, elin oğlu ambulansçı mambulansçı demez alayını zımbalar. Büyük gazetecimiz, kan kaybından "kaymak" üzeredir ki sıhhiyeler yetişir, onu Milano'da ameliyata alırlar. Hastahanede orta yaşlı bir hemşireye (Agnes von Kurowsky'ye) aşık olur. Deliler gibi dil döker ama kadın yüzüne bile bakmaz. Elbette "sen git de abin gelsin" demez ama öyle demeye getirir. Zira Ernest henüz 19'unda bile değildir. İşte, uzak ülke, aile hasreti, kan, barut, ölüm korkusu derken yaşadığı umutsuz aşk onu kalemiyle başbaşa bırakır ve yazar. Sular seller gibi yazar. Akşam olur yazar, sabah olur yine yazar... Zaten bozuk olan gözlerini iyice yorar. Peki, iyileşince uslanır mı? Nerdeee! Aksine hızı artar, bu kez savaşan sınıf olarak (piyade) cepheye koşar. Peki korkmaz mı? Korkar, zaten bu duygu eserlerinde daima öne çıkar. Bu arada yazar Gertrude Stein ile arkadaş olurlar. Laf arasında karalamalarını önüne koyar. Stein müsveddeleri öylesine (hani hatırı hoş olsun gibilerinden) karıştırır ancak kendini satırlardan alamaz. Ona bebekleri şaşkınlıktan irileşmiş gözlerle bakar ve "dostum sen neden roman yazmıyorsun" diye sorar. İşte Ernest'in romancılık serüveni o gün başlar.
Fukara anası Nilüfer Hatun
8 Nisan 2004 01:00
Osman Gazi genç yaşta lider olur, omuzladığı yük herkesin kaldıramayacağı kadar ağırdır. Kimbilir, belki de bu yüzden yaşından önce olgunlaşır. Osmanlı'nın kutlu meşalesi Şeyh Edebali hazretleri Osmanoğullarını komşularıyla iyi geçinmeye çağırırlar. Şu çalkantılı dönemde düşman değil, dost kazanmalıdırlar. Diğer komşular gibi Bilecik Tekfurunu da hoşça tutar, alır, satar, ticaret yaparlar. Yaylağa çıkarken ağırlıklarını ona bırakır, dönüşte hediyeler getirip gönlünü alırlar. Hani Bilecik Tekfuru da "adam" olsa. Hem macerayı sever, hem koltuğuna sevdalıdır, hem zulüm yapar, hem gölgesinden korkar. Evet, Osmanlı'ya dost görünür ama fır dönen gözleri adeta "sizden hoşlanmıyorum" diye çığlık atar. Kalesine iyi niyetli bile olsa tek mücahit sokmaz, ancak kadınların girip çıkmasına ses çıkarmaz. Yayladan dönenler, hasırları, çadırları kadınlar vasıtasıyla kaleye bırakırlar. Baskın basanındır!.. Gelgelelim İnegöl Tekfuru harbidir, düşmanlığını saklamaz. Nitekim Karacahisar Tekfuru ile birleşip Osman Gazi'ye saldırır ama hesapta olmayan bir mağlubiyet alırlar. Tekfurlar tam Osman Gazi'ye "sen bittin aslanım" demeye hazırlanırlarken yaşadıkları hezimetle şok olurlar. Bir araya gelip çareler düşünür, şeytanın aklına gelmeyecek tuzaklar kurarlar. Görünen o ki Osman Bey'le meydan savaşı yapmak akıl kârı değildir, bu kavga kazanılsa bile kayıpları büyük olacak, ciddi ciddi sarsılacaklardır. Halbuki bu saf göçebeyi pusuya düşürebilseler... Gerisi kolaydır... Uyanıklar alelâcele bir düğün tertipler, Osman Bey'i de davet ederler. Büyük lider, henüz kılıcındaki kanları silemeden çağırıldığı törenden şüphelenir. Öyle ya, Yarhisar tekfuru asil ve güzel kızı Holifira'yı Bilecik Tekfuru gibi çürük dişli, bükük belli ihtiyar huysuza niye verir? Hem "ille de gel" diye bunca ısrar niyedir? Davetin altında bir bit yeniği vardır ama ne? Nitekim beklediği haber adam gibi bir adamdan gelir. Harmankaya Tekfuru Köse Mihal ona "hain pusu"nun haberini verir. Osman Bey davete sevinmiş görünür. Ancak yaylaya çıkma telâşında olduklarını bahane ederek katılamayacağını söyler. "Aaa güceniriz inan, sensiz katiyen olmaz" denilince, düğünün Çakırpınar'da yapılmasını teklif eder. Böylece hem mesire yerinde yiyip, içip, eğlenecekler, hem de yayla meşgalesinden kopmayacak vakit kaybetmeyeceklerdir. Tekfurlar kafese girmekte olan kuşu ürkütmez, "nasıl istersen öyle olsun" derler. Osman Gazi zokayı yutmuş görünür, hem Bilecik'e, hem de Yarhisar'a sürüler dolusu koyun göndererek her iki tarafı da tebrik eder. Tekfurlar çok heyecanlanır, sinsi sinsi el oğuşturup, kılıçlarını bileylerler. Düğün gecesi Söğütlü kadınlar teknelerini, güğümlerini Bilecik'e getirir, her zamanki gibi hisara bırakmak isterler. Tekfur adamları ile düğüne gitmiş, kalede çok az asker kalmıştır. Muhafızlar lâkayt ve laubali tavırlarla kapıyı açarlar. Kadınlar birden hançerlerini çeker, muhafızları esir alırlar. Bunların kadın kılığına giren mücahidler olduğunu anlarlar ama kale ellerinden çıktıktan sonra... Ava giden avlanır... Bu sırada Çakırpınar'da mevzilenen Rum silahşörler yalana yalana kılıçlarını okşamakta, saldırmak için işaret beklemektedirler. Ancak Osman Gazi zamansız ayaklanır ve ortaya yüzlerce akıncı çıkar. Holifira göz açıp kapanıncaya kadar biten kanlı gösteriden çok korkar, beti benzi atar. Osman Bey Holifira'yı alıp Söğüt'e götürür, kızı gibi ağırlar. Şirin prenses beklenenin aksine Türklere ısınmaya başlar. Ondan öyle bir şey isteyen yoktur ama Yörük kadınlarıyla birlikte yayık döver, kirman çevirir, hamur açar ve bıkıp usanmadan İslamiyet hakkında sorular sorar. Müslümanların da Meryem Validemizi ve İsa aleyhisselamı sevdiklerini öğrenince çok şaşar. Osman Gazi'nin bu kızcağıza kanı kaynar. Nitekim bir gün onu kenara çeker ve "seni oğluma alsam ne dersin" diye sorar. Esir olan ne desin? Büker boynunu, yere bakar. Prenseslik böyledir işte, babası "Yarhisar tekfuruyla evleneceksin" dediğinde de sesini çıkaramamış, o ihtiyar, inatçı, sümsük ihtiyarla bir ömür geçirmeyi göze almıştır. Orhan Gazi hakkında hiçbir fikri yoktur ama Yarhisar Tekfurundan daha çirkin olacak değildir ya... Holifira, Orhan Gazi'yi görünce bir şükür secdesine kapanmadığı kalır. Şu ana kadar gördüğü en yakışıklı, en asil, en kibar erkek karşısındadır. Gazimiz, geniş omuzlu, gür kumral saçlı, mavi gözlü bir Oğuz yiğididir. Hepsi bir yana güldükçe yüzü aydınlanır, inci dişleri bakımlı sakalına çok yakışır. Güzel prenses çevresindekileri tanıdıkça putlarını kırar, kendi isteği ile Müslüman olur ve sımsıkı kapanır. O artık Prenses Holifira değil, Kayı Boyu'nun Nülifer ablasıdır. Biliyor musunuz Nülifer Hatun bütün servetini vakfeder ve güzel izler bırakır. İznik ve Bursa'yı camiler, imaretler, medreselerle donatır. Fakirden fukaradan hesapsız dua alır. Peki ya Bilecik? Şeyh Edebali hazretleri yerleştikten sonra şirin belde Osmanlı'ya kandil olur. Devlet adamları, komutanlar bu kapıda yıkanır, arınırlar. Önce kararsız aşiretler, sonra Köse Mihal Osmanlı'ya katılır. Altı asır yaşayacak bir Cihan İmparatorluğuna kapı aralarlar
Sıradışı bir çocuk: Malatyalı Turgut
12 Nisan 2004 01:00
Savaş bitmiş ama yokluk, kıtlık bitmemiştir. Malatya kendi yağıyla kavrulan fukara bir şehrimizdir. İşte Sadık Beyle Hafize Hanım bu kasaba irisinde mütevazı bir hayat sürmektedir. Sadık Bey ilk mektebi dışarıdan bitirmesine rağmen bankada çalışan bir kâtip, Hafize Hanım ise parmakla gösterilen muallimelerden biridir. Bu ikisinin esmer, tombul, kıvırcık saçlı, çok sevimli bir çocukları olur (1927) Hafize Hanım (Kürt asıllı olmasına rağmen) ona bir Türk büyüğünün adını (Turgut) verir. Derken Söğüt'e tayinleri çıkar. Bu şirin kazada iki maaş giren başka ev yoktur ve onların haricinde kimsede radyo bulunmaz. Turgut sessiz sakin ve fazlaca cömert bir çocuktur. O da çember çevirir, derede yüzer, saklambaç oynar. Malatyalı olmaları hasebiyle cebinde kuru kayısısı, bademi, pestili eksik olmaz, bunları arkadaşlarına dağıtmaktan büyük bir zevk duyar. Derken tayinleri Silifke'ye çıkar. O zamanlar yöre ulaşımında merkepler mühim bir yer tutar. Turgut ilk binişinde eşekten düşüp kolunu kırar. Hafif yollu çolak kalır bu yüzden askerî okula alınmaz ve "pilotluk" hayalleri yatar. ? 25 lira çıkmayınca Turgut onbeşine geldiğinde babası Mardin'e tayin olur ama koca şehirde lise bulunmaz. Kabataş'ta okumayı çok ister ama 25 lira daha ucuz diye onu Konya Lisesine yollarlar ve "leyli" eğitim başlar. Sonra kardeşi Korkut ve dayıoğlu Hüsnü ile (Doğan) birlikte Kayseri'de buluşurlar. Turgut, 1945 yılında İstanbul'a gelir, birçok okul kazanmasına rağmen İTÜ mühendislikte karar kılar. Süleyman ve Şevket Demirel, Necmeddin Erbakan, Mehmet Turgut da aynı çatı altında okumaktadırlar. Turgut, cemiyetçilik yapmadan duramaz. Kulüpler kurup, Anadolu çocuklarını bir araya toplar. Siyasetle yakinen ilgilenir, mesela milliyetçi gençlerle birlikte Sertel çiftinin çıkardığı Tan gazetesini basarlar. Kâh TRT'yi protesto eder, kâh Mimar Sinan'ı anma toplantısı yaparlar. CHP iktidarı, Mareşal Fevzi Çakmak'ın cenazesini ortada bırakınca büyük bir grupla naaşı omuzlar, caddelerden sel gibi akar, kabrine bırakırlar. Demokrat Parti iktidara gelince Turgut'un kuşları uçar, "bu işler bizi aşar" demez, heyecanla kalkınma projeleri hazırlar. Nitekim mezun olup da devlet hizmetine girince bazılarını gerçekleştirme fırsatı yakalar. Bu kabiliyetli genç Fatin Rüştü Zorlu'nun dikkatini çeker, onun önünü açar. Eli ekmek tutmaya başlayınca ailesi Turgut'un başını bağlar. Evet Malatya eşrafından Hacı Hasan Bey'in kerimesi Ayhan pırlanta gibidir bir kızdır ama mizaçları uyuşmaz. Ne yazık ki ayrılırlar. Devlet, Turgut Bey'i 1952 yılında Amerika'ya yollar. Çocukluğundan beri "bir Türk'ün dünyaya bedel" olduğunu sanan delikanlının ayakları yere basar. İlk defa enerji nakil hattı, televizyon, otoban görür ve bazı şeyleri "sorgulamaya" başlar. ? Nişantaşlı Semra Turgut Bey, ABD dönüşü EİEİ'de (elektrik idaresinde) iş başı yapar. Burada Semra adlı hanım hanımcık bir kızı gözünü kestirir ancak yaklaşamaz. Akşamları ayrılırken kızın daktilosunu bozar, ertesi gün şipşak tamir eder işi bağlar. Daktilo o kadar sık bozulmaya başlar ki senli benli olurlar. Turgut Bey, Semra Hanıma "bir kız arkadaşım var ona ne hediye alsam" diye sorar. Semra ne derse alır "pat diye" önüne koyar. "Daktilo Semra" bu genç mühendisten hoşlanır ama "evlilik" lafını ağzına bile almaz. Bir gün Turgut daireye çikolata ile gelir ve millete dağıtmaya başlar. "Hayrola" diyenlere "Semra'yla söz kestik" der, kızcağız bu oldu bittiye boyun eğer, itiraz gibi bir şansı kalmaz. Ve biliyor musunuz, o günden sonra daktilosu hiç bozulmaz. Turgut Beyin böyle muziplikleri vardır. Elinize tutuşturduğu kalem çarpar, sigaraları patlar, çakmağından su çıkar. Hatta helikopter pilotlarıyla anlaşıp ani pikeler yaptırır, arkadaşlarını korkutmaktan zevk duyar. Özal Ordonat Okulunda Yedeksubay öğrenci Demirel'e hocalık yapar... Derken 27 Mayıs ihtilali olur, ordu yönetime el koyar. İlerliyen yıllarda DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) kurulur, onu teşkilata alırlar. Bu arada Ragıp Gümüşpala ölmüş, öğrencisi (Demirel) AP'nin başına geçmiştir. Süleyman Bey, Özal'ı DPT Müsteşarı olarak bürokrasinin zirvesine atar. Doğrusu DPT'de çok elit bir kadro vardır ve büyük işler yaparlar. Ancak İlhami Soysal "takunyalılar DPT'yi ele geçirdi" diye yaygara koparınca kurumun tadı kaçar. "Milli Şef"imiz hışımla ayağa kalkar, o bilindik üslubu ile tehdide başlar. Doğrusu Demirel o günlerde daha delikanlıdır, bürokratlarına sahip çıkar, "din ve vicdan hürriyeti diye bir şey var. Bana kimse baskı yapamaz" der, kestirip atar. Özal münakaşalarla uğraşmaz işine bakar. Büyük projelerin alt yapısını hazırlar. Mesela Boğaz Köprüsü gibi bir esere imza atar...
Paylaşılamayan adam: Turgut Özal
13 Nisan 2004 01:00
Özal'ın büyük bir ikna kabiliyeti vardır, IMF ve Dünya Bankasının kaşarlanmış kurtlarını bile yumuşatır onlardan her istediğini almayı başarır. Dünya Bankası bu zeki ve dişli genci bir yere yazar ve günü gelince bünyesine alır. Özal burada 5 yıl çalışır ve büyük tecrübeler kazanır. Yurda dönüp Sabancı Holding'de işe başlar. O günlerde bir Japon firması Türkiye'de otomobil üretmek için çalmadık kapı bırakmaz. Ancak sadece devletle çalışmak ve bazı beyleri beslemek zorunda kalırlar. Zira bürokraside solun ezici bir ağırlığı vardır ve onlar hâlâ "Edirne'den Van'a kadar, benim kocaman yurdum var" gibi ilk mektep şiirleri okumaktadırlar. Onlara göre yabancı sermayeye "buyur" demek vatanı satmakla eşdeğerdir. Koca koca adamlar "İster savaş ister barış, vermem ondan bir tek karış" diye gırtlaklarını yırtarlar. Gel de mebus olma Solcu gençler babalarının malı gibi tüm duvarları kızıla boyar, yumruklarını havaya kaldırıp "sermayeye hayır" diye haykırırlar. Özal bu gidişe dur demek için meclise girmesi gerektiğine inanmaya başlar. 1977 seçimlerinde AP'den Kayseri adayı olma sözü alır, ancak ne "gel" ne "git" der, habire oyalarlar. O da abisi Korkut'un desteğiyle MSP'den İzmir adayı olur ama iyi ki kazanamaz. Hoş, Necmeddin Bey'le de anlaşamaz. Erbakan da bir tür devletçidir ve hazine parası ile ağır ve hantal bir sanayii kurmaya kalkar. Halbuki Endonezya, Malezya gibi ülkeler teknoloji satıp para basmaktadırlar. Özal, bunları anlatmaya hazırdır ama dinleyen olursa... Turgut Özal seçimin ardından kürsülere çıkar, devletin zirvesindeki insanlara ekonominin alfabesini öğretmeye başlar. Ona göre güçlü devlet, memuru çok olan devlet değildir. Devlet babalık mabalık yapamaz, ulufe dağıtamaz, iş bağışlayamaz ve asla kutsallaştırılamaz. Kıymetli olan devlet değil insandır. Bu memlekette bürokrasi kalkmadıkça, üretim (ve tüketim de) artmadıkça, müteşebbis özendirilmedikçe, KİT'ler özelleştirilmedikçe bi numara olmaz. Ankara pijama dikmekle uğraşmamalı sadece alt yapıya bakmalıdır. Kalkınma ancak inançla olabilir, bunun için İslâm ahlâk ve faziletine, Türk gelenek ve kültürüne bağlı kalınmalıdır. Bunda ne var yani diyorsunuz değil mi ama o günlerde bunlar herkesin söyleyebileceği ve herkesin sindirebileceği sözler değildir. Ah Karaoğlan! Ecevit'in iktidar olduğu yıllarda (78-79) ekonomi rayından çıkar, margarin, çay, şeker, sigara, tüp, akaryakıt bulunmaz. Devletin kasasında kömür parası bile olmadığı için resmi daireler buz tutar. Türk'ün itibarı kalmaz, Lüksemburg gibi üçüncü sınıf ülkelerden 1 milyon dolar borç alabilmek için el oğuştururlar. Stokçular deli para kazanır, kaçakçılık akıl almayacak kadar artar. Yurdışında çalışanlara, maaşları yollanamaz, döviz fiyatlarını üç beş adam belirler, Tahtakale dal budak salar. Enflasyon alır başını gider, paranın değeri kalmaz. Yapılan ara seçimleri Demirel kazanır ve önüne koca bir enkaz koyarlar. Sadece petrol için ayda 250 milyon dolar lâzımdır ama hazinede 20 milyon dolar bile bulunmaz. Şimdi ona "iş bilen, iş bitiren" insanlar lazımdır, Demirel, Turgut Bey'i Güniz Sokakta ağırlar ve birlikte çalışma kararı alırlar. Özal ekonominin tek elden yönetilmesini ve bazı ürünlerden devlet desteğinin kalkmasını arzular. Vergi sistemini yeniler, ithalat ve ihracata liberallik getirir. Bu arada Türk halkı "eşel-mobil", "konvertibilite", "toplu konut" gibi terimleri öğrenir. Teknik konulara girmeyelim Demirel ekonominin dümenini Özal'a bırakmakla iyi yapar, 24 Ocak Kararları ile memleketi krizden çıkarırlar. Yoksa CHP kafasındaki statükocularla gelişme, yenilik, atılım olamaz. Tonton amca "hiç merak etmeyin" der, "bundan böyle 50 milyon dolar için Bakanlar kurulu değil benim yardımcılarım karar alacak. Üç kuruşluk tohum ithali için 5 sene analiz yapılmayacak, tohumlar o gün alınacak, köylü işine bakacak". Devlet kapısında sineklenenler bu tavır karşısında çok telaşlanırlar. Özal enfarktüs geçirdiği günün ertesinde bile Fransa'ya koşar, kredi toplantısından istediğini alır çıkar. Turgut bey ve ekibi kısa bir sürede 1.5 milyar dolar dış kredi bulur ve 7 milyar dolar borcu ertelemeyi başarırlar. Hazine nefes alır, ihtiyaç maddeleri bollanır, esnaf bırakın mal saklamayı, satmak için uğraşmaya başlar. Ancak siyaset sertleşir Ordu uyarı mektupları yazar ama ne iktidar ne de muhalefet üstlerine alınırlar. Özal'ın arkasında meclis gücü yoktur ve iktidardayken dilini yutan Ecevit bas bas bağırıp, ortalığı yıkar. Meclisin gerginliği sokağa da akseder, anarşinin şirazesi çıkar. Ve asker yönetime el koyar. Eylül'den sonra... El koyar ama bıçak sırtında giden ekonomiyi rayında tutmak Evren'in de boyunu aşar. Özal'ı hürmetle evinden alır Başbakanlıktaki odasına koyarlar. Ancak koridorlar kışla gibi asker kaynar, çalışma zemini sağlanamaz. Özal, MGK'da ellerini iki yana açar ve "ben arkadaşlarım olmadan ne yapabilirim ki" der. Onun verdiği listedeki isimlerden bazılarını göreve başlatır, bazılarını da gözaltında tutarlar. Özal, Oramiral Bülent Ulusu'yu çok ferahlatır. Ancak korktuğu başına gelir, müdahele eden çok olur, ekonomi yönetiminde çokbaşlılık başlar
Tonton Amca" Çankaya'da Turgut Özal
16 Nisan 2004 01:00
Turgut Bey iyi yer, iyi çalışır, rejimden hiç hoşlanmaz. Semra Hanım davetlerde onu gözaltında tutsa da "aaa şuna bak" deyip dikkatini dağıtır, el çabukluğu ile dolmaları köfteleri yuvarlar. Yurtdışı gezilerde sabahlara kadar çiğköfteli muhabbetler yapar, kendinden habersiz 'mangal' yapanlara çok kızar. İstanbul'a geldiğinde Harbiye Ordu Evinde kalır ama gecenin bir yarısı korumalarını atlatıp Taksim'deki sandviççileri denetlemeye çıkar. İşte bu yüzden hastahane koridorlarından kurtulamaz. Göz, prostat derken, kalbi teklemeye başlar. De Bakey'in yaptığı ameliyatta yüreği 35 dakika durur ama Cenab-ı Hak onu milletine bağışlar. Özal sıradışı bir liderdir ve yaptığı hamlelerle birçoklarının nasırına basar. Güç odaklarına beni korkutamazsınız mesajları yollasa da, yolu bir hesaplaşmaya çıkar. 1988 Parti Kongresinde Kartal Demirağ adlı bir tetikçi salona sızar ve ansızın ateş etmeye başlar. Onu kelimenin tam manası ile Allah (Celle Celalüh) korur. Elinden isabet alır, göğsüne yönelen kurşun mikrofonun koluna çarpar. Sevenleri Özal'ı kanlar içinde görünce çok korkarlar ama Turgut Bey kendini çabuk toparlar. Kürsüye çıkıp "Allah'ın verdiği canı ondan başkası alamaz" diye haykırır ve bir mânâda yolundan dönmeyeceğini açıklar. Muhalefet sertleşiyor! Özal'ın hızı üç ameliyat ve bir kurşunla azalmaz ama muhalefet sertleşir, parti erimeye başlar. Demirel meydan meydan dolaşır tencere dövüp kadınları peşine takar. Özal oy kaybettiğini anlamayacak kadar saf değildir ve yenileceği maça çıkmaz. Siyasi mevta olmaktansa kariyerini Cumhurbaşkanlığı ile noktalamaya bakar. Hazır elinde meclis ekseriyeti varken postu Köşk'e atar. Başbakanlığı döneminde mevzuatı tırpanlayan, usulle uğraşmaktansa kestirmeden yol alan, "yap-işlet-devret" gibi pratik çareler bulan, pişmanlık yasası gibi akıllıca hamlelere imza atan, mahalli idarelerin önünü açan, KEİB ile Rusya kapısını aralayan , en önemlisi de Türk insanına güven aşılayan Özal'ın sivil Cumhurbaşkanı olarak da yapacağı çok şey vardır. Evet, millet "Tonton Amca"sını Çankaya'ya yakıştırır ancak enteresandır elinden tutup yükselttiği Mesut Yılmaz onu kutlamaktan bile kaçar. Dahası partiden Özal'ın izini kazıyabilmek için çok çabalar. Bu kadro genç ama heyecansızdır, sanki iktidardan korkarlar. Özal Çankaya'nın resmi havasını da dağıtır, Köşk'te arabesk dinler, Red Kit okur, köfte yoğurtur, yine eşe dosta şakalar hazırlar, BMW'si ile asfalt paralar, hasılı halkı gibi yaşar. Birileri "korkarım bu adam Cumhurbaşkanlığı senfoni orkestrasına mastika çaldıracak" deseler de işine gelmeyeni duymaz... O nesil çok şey görür, asırlara yayılamayacak değişimler yaşarlar. Bir ara Todor Jivkov soydaşlarımızı kara listeye alır onları çoluk çocuk trenlere bindirip Anadolu'ya yollar. Özal bu kalifiye insanların gelmesinden rahatsız olmaz, ancak adını değiştirmeyenlerin Belene Kampına kapatılmasına dayanamaz. Aysel'lere, Naim'lere sahip çıkar. Ama zulüm payidar olmaz, Bulgaristan Todor'a da kalmaz. Derken Rusya karışır, Gorbaçov yakalanır, Yeltsin iktidarı eline alır. Ukrayna, Beyaz Rusya derken Baltık ülkeleri ayaklanır. Azarbeycan, Kazakistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan bağımsızlığını kazanır. Polonya'da, Macaristan'da, Çekoslovakya'da, Romanya'da iktidarlar, Almanya'da duvarlar yıkılır. Yugoslavya ipi kopmuş kolye gibi dağılır. Bu arada Saddam, Kuveyt'e girer. Özal'a göre bu kolay kolay ele geçmeyecek bir fırsattır. Türkiye risk almalı, askerimiz Irak'a girmeli Musul ve Kerkük'te kalıcı olunmalıdır. Başkan Bush'la yaptığı samimi telefon konuşmalarında mesuliyet yüklenebileceğini söyler ve teklifi mâkul tarşılanır. Ancak Necip Torumtay onun gibi düşünmez ve istifasını sunar. Özal onun yerine Doğan Güreş Paşayı atar. Baasçılar Halepçe'de insanları filitlerken Türkiye peşmergelere kapılarını açar, onları insanca karşılar. Özal Cumhurbaşkanı olmuş bir Kürt çocuğudur ve Kürt kartını Kürtleri ezenlere (İran'a, Irak'a, Suriye'ye) bırakmaz. O yasakların ters teptiğine inanır, nitekim bir zamanlar el altından satılan Kürtçe kasetlerin işportaya düşünce cazibesi kalmaz. Bir koyup üç almak... Özal hem Doğuyu hem Batıyı bildiği için Bush'un da, Saddam'ın da reflekslerini okur, seyirci değil, oyuncu olmaya kalkar. O, "bir koyup üç alalım" diye yırtınır ama Mesut Yılmaz riskten hoşlanmaz. Bu arada Demirel nezaket hudutlarını aşar, Özal'a "Çankaya'nın şişmanı" diye hakarete başlar. DYP ile SHP el ele verir onu indirmeye uğraşırlar. Özal'ın desteği ile yükselenler (İmren Aykut, Adnan Kahveci, Eyüp Aşık, Güneş Taner, Vehbi Dinçerler) karşısında yer alırlar. Özal Başkanlık sistemini arzularken onlar "kokmaz bulaşmaz" bir Cumhurbaşkanından yanadırlar. Yanisi şu ki yine eskiye dönülür, statükocular güç kazanırlar. Halbuki Özal yeni bir değişim planı ile ülkenin önünü açmayı arzular. Buna "İkinci Cumhuriyet" ya da "Neo Osmanlılık" denilebilir ki imparatorluk kültürünü öne çıkaran "yayılmacı" bir sistemdir. Özal TC'nin Adriyatik Denizinden, Çin Seddine kadar uzanan coğrafyada çok şey yapılabileceğine inanır, gelgelelim bu fırsat her geçen gün biraz daha uzaklaşmaktadır. Elbette savaştan, işgalden bahsetmez ama Türkiyenin "hegemonya" kurmak gibi bir şansı vardır
Dövüşen filozof Bruce Lee
20 Nisan 2004 01:00
Hoi Chuen, kendi halinde bir tiyatrocudur. Katıldığı kumpanya Çin takviine göre "Ejder Yılı"nda (1940) Amerika turnesine çıkar. San Francisco'da sahne aldıkları günlerden birinde hanımının sancıları tutar. Alelacele hastahaneye koşarlar ve bir oğul sahibi olurlar. Dr. Bruce çekik gözlü bebişi çok sever, tutar ona kendi adını takar. Babası itiraz etmez, peşine bir "Lee" ekler o kadar. Neyse turne biter ve tekrar Hong-Kong'a demir atarlar. O günlerde tiyatroculuk can çekişmekte sinemanın yıldızı parlamaktadır. Hoi Chuen de film setlerine takılmaya başlar. Bir gün Lee'yi de yanına alır. Sevimli minik, yönetmenin dikkatini çeker, ona hatırı sayılır bir rol verir. İşte efsane ustanın dövüşmediği ilk ve son film budur. Bruce 14-15'inde zıpkın gibi hareketli genç olur. Akranları gibi vücuduna ejder dövmeleri yaptırır ve ona buna bulaşıp hır çıkarır. Ancak serserilik kalıplı adamların işidir, onu sokak kavgalarında çok hırpalarlar. Bakar olacak gibi değil, gider "Kung-fu" dersleri almaya başlar ve hasımlarını ikişer-üçer ufalar. Hele üstad Wing Chun'la tanışınca dövüşle yatıp dövüşle kalkar. Artık Kung-fuyu bir "sanat" olarak görür, işin teorisini de kapmaya bakar. Bay Wing kimseye yapmadığını yapar, ona birçok gizli tekniğin kapılarını aralar. Dans, boks, Kung-fu... Lee aynı zamanda bir boks ustası ve dans hastasıdır. 1958'de boks turnuvasına katılır ve Hong-Kong şampiyonu Gary Elms'i yenip madalyayı alır. Bu arada pistleri de harmanlar, Cha Cha dansında birinci olmayı başarır. Lee, Muhammed Ali gibi raksederek dövüşür, ayak oyunları ile rakiplerini şaşırtmaya bakar. Hareketleri yumuşak ve zariftir, ancak sokak dövüşü kural mural tanımaz, bitirimler ummadık anda ustura, falçata çeker, susta, muşta kullanırlar. Ortalık karışıverdi mi darbenin nereden geleceği anlaşılmaz. Babası, Lee'nin akıbetinden çok korkar, borç eder, harç eder onu Amerika'ya yollar. Bruce, ABD vapuruna bindiğinde henüz 18 yaşındadır. Parası ancak üçüncü mevkiye yeter ve üzerinde sadece 100 doları vardır. Her kahraman gibi Lee de hem çalışır, hem okur. Gündüz mektebine gider, gece Çin lokantasında taam servisi yapar. Ona çatı arasında bir ranza gösterirler, orada yatıp kalkar, barınıp, doyduğunu nimet sayar. Lee zeki uşaktır, nitekim liseyi aradan çıkarır ve Washington Üniversitesinde felsefe okumaya başlar. Çok yorulur ama dişe dokunur bir para kazanamaz. Lokanta okul arasında gezer, günü birlik yaşar. Bir gün arkadaşlarından biri "senin gibi dans bilsem durur muydum" der, "bir kurs açar ne biçim para kırardım." Kurs işi aklına yatar ama dans işi canını sıkar. Zengin veledlerinin kaprisiyle uğraşmayı göze alamaz. Ama dur bi dakka, eğer Kung-fu öğrenmeye niyetli birkaç meraklı bulursa... Ah bir kurs açabilse... Bu fikir gitgide daha fazla sarar, borç harç bir Kung-fu kursu açar. Bu arada alır eline kalemi "Korunmanın Felsefesi" adlı bir kitap yazar. Kitabındaki teknikleri bizzat çizer, detay resimlerle rakiplerine fark atar. Bu arada üniversite biter, doktora ve master için çalışmaya başlar. Talebelerinden Linda adlı bir sarışın, münakaşalı konularda mülazaalarını ister, kâh Kant, kâh Durkheim hakkında fikrini sorar. Mevzu üzerinde ne kadar derinleşirler bilmiyoruz ama kendilerini bir anda nikah masasında bulurlar. Genç çift California'ya taşınır, oğulları Brandon (1965) ve kızları Shannon (1967) orada doğar. Colifornia'da Lee'ye yeni ufuklar aralanır. Enteresan filmler yapacağına inanır, hatta bir iki ehemmiyetsiz rol alır. Sıradan televizyon dizilerinde oynar, herkesin uyuduğu saatlerde sunuculuk filan yapar. Yine Kung-fu dersleri verir ve öğrencilerine kendi sitili olan "Jeet Kune Do" öğretir. Bu biraz Wing Chun'un öğretisi, biraz boks ve hayli danstan ibarettir. Bruce Lee dersini sulandırmaz, öğrenciler üzerinde otorite kurar. Paraya bakıp da "sen de gel, sen de gel, sevdiğini al da gel" demez, kursu 10 öğrenci ile sınırlar. Talebeleri içinde Jack Norris, Steve Mc.Queen, Kerim Abdulcabbar gibi ünlüler olunca teklifler yağmaya başlar. Bu arada işin teorisiyle de uğraşır ikinci kitabını (Jeet Kune Do Tao) yazar. Bir ara dinlerden inançlardan konuşurlar. Kerim Abdülcabbar İslam âlimlerinden "bilmeyen ve bilmediğini bilmeyen, aptaldır. Ona karşı tetik dur! Bilmeyen ve bilmediğini bilen, basittir. Ona öğret! Bilen ve bildiğini bilmeyen gafildir. Onu uyandır! Bilen ve bildiğini bilen, bilgedir. Onu takip et!" gibi bir vecize nakleder. Lee böyle şeyleri sadece Konfüçyus'un dillendirebileceğini sanır ve çok şaşırır. İslamiyet hakkında bilgi toplamaya çalışır. Doğrusu Lee Allah'a inanır, dinsizlerden ve saygısızlardan hiç hoşlanmaz. Hatta bir gün kendisine sorduğu tuzak sorularla inananları alaya alan muhabirin ümüğünü sıkar
.
Âriflerin sultanı Bâyezîd-i Bistâmî
22 Nisan 2004 01:00
Bazı insanlar seçilmiştirler, onlar daha annelerinin karnında iken belli olurlar. Meselâ annesi, Tayfûr'a hâmile iken ağzına şüpheli bir şey alacak olsa, çocuk adeta dövünür, kendini paralar. O çocukluğundan vakar sahibidir. Bir gün, akranları câmi avlusunda oyuna dalar, çığlık çığlığa koşturur, ağaçlara tırmanırlar. Tayfûr büyük bir adam gibi gölgeye oturur, tesbihi ile başbaşa... Vakit yaklaşınca ağır ağır şadırvana yaklaşır, önce cübbesini, sonra sarığını asar, cebinden misvağını çıkarır büyük bir dikkatle abdest almaya başlar. Ulemadan biri bu nurlu mollacığa döner "çok güzel abdest aldın" der, "peki namaz kılmasını da biliyor musun?" Tayfûr, "Evet" der, "Allah dilerse kılabiliyorum." - Nasıl yani? - Önce iliklerime kadar huzurda olduğumu hissediyor, "buyur yâ Rabbî" diyerek tekbir alıyorum. Kur'ân-ı kerîmi içer gibi okuyor, rükûlara tâzim ile eğiliyor, secdeye tevâzu ile kapanıyor ve vedâlaşarak selâm veriyorum. - Maşallah. Bak sen çok farklı bir çocuksun, öyle gelip geçenin başını okşamasına izin verme. - İyi de onlar beni değil, Allahü teâlânın beni süslediği güzelliği okşuyorlar. Bana âit olmayan bir şeye dokunmalarına nasıl mani olabilirim ki? Ya da bırak beni... Tayfûr edeble müsaade isteyip, camiye doğru ilerlerken Şakîk-i Belhî hazretleri şaşkın adamın yanına sokulurlar. "Bu çocuk çok büyük bir veli olacak" buyururlar. Tayfûr'u dört yaşında iken mektebe yollarlar ama o kendinden büyük çocuklara bile fark atar. Okumaktan bıkmaz, dinlemeye doyamaz. Hele ibâdet etmekten büyük bir haz duyar. Gelgelelim Allah'ın (Celle Celalüh) huzuruna durduğunda sanki daha büyük zevkler alınacağını, daha hoş haller yaşanacağını hisseder. Hani haram ve şüpheli bir şey yemiş olsa anlar ama... Birden aklına annesi gelir, büyük bir nezaketle "kendisine hamileyken ya da emzirirken şüpheli bir şey yeyip yemediğini" sorar. Kadıncağız uzun uzun düşünür ve nihayet "hatırladım" der, "çok küçüktün, komşulara gitmiştik. Ağlamaya başladın, parmağımı tenceredeki çorbaya bandırıp ağzına koydum. Ev sahibi ile öyle samimiydim ki izin almaya gerek duymadım. - Anne rica etsem gidip onlardan helallik diler misin? - Yeter ki sen iste ondan kolay ne var? Tayfur her zamanki gibi ibadet ederken içinde tarifsiz bir neşe anlatılmayacak bir coşku duyar. Ki o esnada annesi komşusuna gitmiş helallik almıştır. Bir gün Lokman sûresinden okuduğu âyet-i kerîmenin tesirinde kalır ve erkenden eve döner. Annesine "Allahü teâlâ kendisine ve sana itaat etmemi emrediyor. Ya benim için duâ et, lâyıkıyle evladlık yapayım, ya da beni serbest bırak ibâdetle meşgûl olayım". Annesi hiç tereddüt etmeden "fi emanillah" der, "kendini O'na ver!" Ancak o günden sonra annesine daha fazla hizmet eder, bir dediğini ikiletmemeye bakar. Su, buz, bardak... Bistam'ı bilen bilir, bozkırın ortasında bir Asya kentidir. Kışları dayanılmayacak kadar soğuk olur ki tipinin uğul uğul uğuldadığı bir gece annesi su ister. Tayfûr hemen fırlayıp testiye koşar ama içindeki su donmuştur. Derhal dışarı çıkar, çeşmeye koşar ama annesinin başına geldiğinde, kadıncağız dalmış gitmiştir. Uyandırmaya kıyamaz ama donmasın diye bardağı da bırakamaz. O halde saatlerce bekler. Kadıncağız bir ara uyanır, "su" diye mırıldanır. Tayfûr anında bardağı uzatır. Kadıncağız oğlunun başında beklediğini anlayınca ellerini açar ve "Yâ Rabbî! Ben Tâyfur'dan râzıyım. Sen de râzı ol!" diye yanık bir dua yapar. Belki de bu yüzden mesafe alır, mânâ âlemine yelken açar. Nitekim Tâyfur da "meğer" der, "onca zahmete katlanarak aradıklarım, annemin rızâsında imiş". Tayfûr evliyaullahı, özellikle de 40 yıl kadar önce vefat eden Câfer-i Sâdık hazretlerini çok sever. Onun torunlarından İmâm-ı Ali Rızâ'nın sohbetini nimet bilir, gün gelir Cafer-i Sadık hazretlerinin rûhâniyetinden istifâde etmeye başlar, anlatılmaz haller yaşar. Tayfûr, Şam civarında yüzlerce âlimin dizi dibine oturur ve tam 30 yıl inci mercan toplar. Ders aldığı alimlerden biri "raftan filan kitabı uzatır mısın" dediğinde aylardır oturduğu mekânda raf arar. O sohbetle öyle hemhal olur ki etrafına bakamaz. Nitekim "ilk sohbette evi gördüm, ikincide sahibini. Üçüncüde ne evi, ne de sahibini..." buyururlar. Kalk, namazını kıl! Bir gece uyku bastırır, sabah namazına kalkamaz. Öyle üzülür ve o kadar ağlar ki Allahü teâlâ onu affeder ve yetmiş bin namaz sevâbı bağışlar. Aradan birkaç ay geçer, yine bir seher vakti, yine bastıran uyku ve yine ilerleyen dakikalar.. Vakit çıkmak üzeredir ki şeytan gelip ayağına dokunur, "kalk namazını kıl" der. Bâyezîd-i Bistâmî şaşkındır! "Sen hiç böyle yapmazdın. Nasıl oldu da beni uyandırdın?" diye sorar. Şeytan "hadi kalk kalk" der, "şimdi yine namazı kaçıracak, ağlayıp sızlayacaksın. Sana bir sevap yeter, niye 70 bin katını alasın?
Hakikatin güçlü sesi Bâyezîd-i Bistâmî
26 Nisan 2004 01:00
Bâyezîd-i Bistâmî hazretleri o sene haccını eda ettikten sonra kafileden kopar, Rum diyârına doğru yola çıkar. Kaç gün yürür, ne kadar gider bilmiyoruz, mola vermek için dururlar. Bir rahip ondaki bir başkalığı farkeder, çağırıp evinde ağırlar. Huzurla ibadet etmesi için ne gerekiyorsa sağlar. Büyük veli mekânı zikr ile nurlandırmaya başlar ki rahip bu Allah dostunu çağırmakla iyi bir iş yaptığını anlar. Bâyezîd konukseverliği için teşekkür edip müsaade istediğinde "yalvarırım birkaç gün daha kal" der, "bizim bir bayramımız var, o gün bütün rahipler burada olurlar. İçime öyle doğuyor ki senin baş vaizimizle tanışmanda fayda var! Bâyezîd-i Bistâmî "bunda da bir hayır olmalı" der, adama uyar. Vakit gelince onlar gibi mahalli bir elbise giyer, toplantıya katılırlar. Nitekim bir hareketlenme olur, herkes ayağa kalkar. Baş vaiz kürsüye çıkar ama tek kelime konuşmaz. Rahipler "niçin sustuğunu" sorunca, "nasıl konuşabilirim ki" der, "aranızda bir Muhammedî var!" Birden galeyâna gelir, "göster onu parçalayalım" diye haykırmaya başlarlar. Başrâhip, "siz böyle taşkınlık ederseniz, söylemem" der, "ona dokunmayacağınıza söz verin bana..." Allah için ayağa kalk! Bunun üzerine adı geçen zâta dokunmayacaklarına dâir yemin ederler. Başrâhip; "Ey Muhammedî" der, "Allah için ayağa kalk!" Bâyezîd-i Bistâmî "Allah için" denildi mi durabilir mi? Derhal ayağa fırlar. Baş râhip sorar: "Adın ne?" / Bâyezîd! / Tahsil gördün mü? / Rabbimin öğrettiği kadar. / O hâlde bana ikincisi olmayan biri, üçüncüsü olmayan ikiyi, dördüncüsü olmayan üçü, beşincisi olmayan dördü, altıncısı olmayan beşi, yedincisi olmayan altıyı, sekizincisi olmayan yediyi, dokuzuncusu olmayan sekizi, onuncusu olmayan dokuzu, on birincisi olmayan onu, on ikincisi olmayan on biri, on üçüncüsü olmayan on ikiyi söyle! Bâyezîd-i Bistâmi bir lahza bile beklemeden cevaplar: Hava, kaya, odun, ateş... -İkincisi olmayan bir, eşi-ortağı, dengi-benzeri olmayan Allahü teâlâdır. Üçüncüsü olmayan iki, gece ve gündüzdür. Dördüncüsü olmayan üç, üç talâktır. Beşincisi olmayan dört; Tevrat, Zebûr, İncil ve Kur'ân-ı kerimdir. Altıncısı olmayan beş, beş vakit namazdır. Yedincisi olmayan altı göklerin ve yerin yaratıldığı gün sayısıdır. Sekizincisi olmayan yedi, yedi kat göktür. Dokuzuncusu olmayan sekiz, kıyâmet günü Arş'ı taşıyacak meleklerin sayısıdır. Onuncusu olmayan dokuz, hâmilelik müddetidir. On birincisi olmayan on, Mûsâ aleyhisselâmın Şuâyb peygambere çobanlık ettiği yıllardır. On ikincisi olmayan on bir, Yûsuf peygamberin kardeşleridir. On üçüncüsü olmayan on iki, senenin aylarıdır. -Güzeel... Şimdi bana havadan ne yaratıldı, havada ne muhâfaza olundu ve hava ile kim helâk edildi söyler misin? / - İsâ Aleyhisselam havadan yaratıldı, havada muhâfaza edildi. Âd kavmi hava ile helâk edildi. / -Peki ağaçtan kim yaratıldı, ağaçta kim korundu ve ağaç ile kim helak oldu? / -Mûsâ aleyhisselâmın asâsı ağaçtan yaratıldı, Nûh aleyhisselâm ağaç içinde (gemide) korundu, Zekeriyyâ aleyhisselâm ise ağaç içinde biçildi. / -Pes doğrusu. Peki ateşten kim yaratıldı, ateşten kim korundu ve kim ateş ile helâk oldu? / -İblîs ateşten yaratıldı. İbrâhim aleyhisselâm ateşten korundu. Ebû Cehil ateş ile helâk oldu./ -Ya taştan kim yaratıldı, taş içinde kim korundu ve taş ile kim helâk oldu? /- Sâlih peygamberin devesi taştan yaratıldı. Eshâb-ı Kehf taş içinde korundu ve Ebrehe ve ordusu taş ile helâk edildi./ Bir ağaç düşün, on iki dalı, her dalında otuz yaprağı ve her yaprağında beş çiçek bulunsun. Bu çiçeklerden ikisi güneşe, üçü karanlığa baksın.../ -Bu ağaç bir yılı temsil eder. On iki dalı aylara, otuz yaprak günlere, beş çiçek de, beş vakit namaza delalettir. Rahipler bu ilme bu anlayışa şaşar kalırlar. Ancak başvaiz dahasını alacağının da farkındadır. "Söyler misin bana" der, "âlimleriniz, 'Cennet'te dört nehir vardır, biri baldan, biri sütten, biri sudan, biri de şerbettendir' diyorlar. Aynı kaynaktan beslenen bir nehir nasıl farklı akabilir ki?" Bâyezîd-i Bistâmî gülümser "İnsanın başından da dört küçük nehir akar. Kulak yağı acı, gözyaşı tuzlu, burun salgısı iğrenç, ağız suyu leziz değil midir? / Bir de şu var, sizin âlimleriniz 'Cennet ehli yer içer, fakat abdest bozmaz, su dökmez' diyorlar. / İyi ya ana rahmindeki cenin de öyle değil midir? Tek soru, zor cevap! Peki hacca giden, tavâf eden ama canı ruhu olmayan bir şey ne olabilir? / Bâyezîd-i Bistâmî hazretleri "Elbette Nûh peygamberin gemisidir" dedikten sonra, râhibe döner ve "sanırım bu kadar soruya cevap verdikten sonra bana da soru sorma hakkı doğdu" der, "müsaade ederseniz size bir tek şey soracağım ve cevabını bildiğinizden de adım gibi eminim. - Buyrun sizi dinliyorum. - Cennet kapılarının üzerinde ne yazar? Râhip sükut eder, bildiği meydana çıkar ama cevap vermekten kaçar. Etrafındakiler çok bozulur "Ey büyüğümüz bizi mahçup etme" diye yalvarmaya başlarlar. -Doğrusu cevabı biliyorum ve sizleri mahçup etmem ama... -Aması ne? -Siz bu cevabı kaldıramazsınız! -Söz veriyoruz katlanacağız. Bedeli ne olursa olsun ödemeye hazırız. - O halde beni iyi dinleyin. Cennet'in anahtarı "Lâ İlâhe İllallah Muhammedün Resûlullahdır." Cennet kapılarının üzerinde de aynı ibare yazar. Anlatılmaz bir an yaşanır. Kalplerine ılık ılık bir şeyler akar. Bir ağızdan Kelime-i şehâdet getirip birlikte Müslüman olurlar.
Zümrüt kanatlı sahabi Ca'fer-i Tayyar
27 Nisan 2004 01:00
Efendimizin dedeleri Abdülmuttâlib ölümünün yaklaştığını hissettiğinde derin derin düşünmeye başlar. Öyle ya oğlu Abdullah'ın yetimi gül yüzlü Muhammed'i kime emanet etmelidir? Ona en iyi kim bakar? O akşam aile meclisini toplar konuyu enine boyuna konuşurlar. Nur çocuğu amcası Ebû Tâlib'in yanına bırakma kararı alırlar. Ancak dedesi ona "adam" muamelesi yapar, fikrini almayı çok arzular. Bilirsiniz her çocuk uykudan uyanınca sevimli olur ama Allah'ın habibi daha bir sevimli olurlar. Taa gözlerinin bebeği güler, yanakları al al yanar. Saçları mutlaka taranmış olur, yüzü ay gibi parlar. Adı güzel Muhammed uyanınca dedesinin yanına koşar. Bütün aileyi bir arada görünce tatlı bir şaşkınlık yaşar, amcası Ebu Tâlib'in kucağına atılır ve kollarını boynuna dolar. Amcası onun dalgalı siyah saçlarını okşar, gül kokan başını bağrına basar. Eh, güzeller güzeli tercihini yaptığına göre kimseye söyleyecek söz kalmaz. Kalmaz ama Ebu Tâlib, kardeşleri arasında en fakir olanıdır, geliri az, ailesi kalabalıktır. Kaldı ki o günlerde Mekke'de görülmemiş bir kıtlık hüküm sürmekte, tahıl altınla tartılmaktadır. Lâkiiin... Bereket yağar Lâkin Serveri kâinat, Ebû Tâlib'in eşiğinden adımını atar atmaz birşeyler değişir, hanelerine bolluk bereket yağar. Ummadık yerden rızk gelir, tencerelerinden aş taşar. Ebû Tâlib bir süre sonra asil yeğeninin, büyük hatırına yağmur bile yağacağına inanmaya başlar. Alır O'nu yanına Kâbe önünde duaya dururlar. Gök nasıl kararır bulutlar nasıl boşanır, ıslanmaktan kurtulamazlar. Ebû Tâlib, yeğenini kendi çocuklarından önde tutar. Onu uyutmadan yatamaz, O, elini uzatmadıkça yemeğe başlamaz. Sonra O'nu yanına almadan asla yola çıkmaz... Sevgili Peygamberimiz on iki yaşlarındayken, Amcasıyla Şam'a doğru yollanırlar. Busra yakınlarındaki bir manastırın râhibi (Bahîra) Allah'ın habibini görünce bir hoş olur. Ebû Tâlib'e peygamberlik alâmetlerini göstererek "O'nu daha ileri götürme, özellikle Yahudilerden sakın" diye yalvarmaya başlar. Ebû Tâlib söz dinler, Şam'a gitmekten cayar, mallarını Busra'da satar. Efendimiz 25 yaşına kadar amcasının evinde kalır, Ebû Tâlib'in çocukları Ukayl, Cafer, Ali ve Ümmü Hani ile abi kardeş olurlar. Aradan yıllar, uzuuun yıllar geçer. Hicaz topraklarında yine bir kuraklık başlar, geçim güçleşir, insanlar açlıktan kırılırlar. Ebû Tâlib, Efendimizi konuk ettiği günleri mumla arar. İşte sıkıntıdan daraldığı bir anda kapısı çalınır. Kardeşi Abbâs ve nurlu yeğeni eşikte görünür ve bir miktar erzak bırakırlar. Dahası "evin kalabalık, müsaade et de oğullarına biz bakalım" teklifinde bulunurlar. Ebû Tâlib çok duygulanır, büyükleri (Tâlib ve Ukayl'ı) yanında tutar, küçükleri öper koklar, yanlarına katar. Hazret-i Abbâs kolunu Ca'fer'in omuzuna atar, Hazret-i Muhammed, Ali'nin elini tutar. Câ'fer (radıyallahu anh) Hazreti Ukayl'den on yaş küçük, Hazret-i. Ali'den on yaş büyüktür. Peygamber Efendimiz'i anlatılamayacak kadar çok sever onun gibi konuşmaya, onun gibi davranmaya bakar. Bir gün Ebû Tâlib, oğlu Ca'fer ile şehrin dışında yürürken Server-i Kâinat'ı görürler ki şirin Ali ile beraber namaz kılmaktadırlar. Ebû Tâlib, Ca'fer'e: "Haydi, git, sen de kardeşinin yanına dur" der. Câ'fer büyük bir hevesle koşar, cemaate katılır. Efendimiz selâm verdiklerinde yanında Ca'fer'i görünce çok hoşnud olurlar. Onu alnından öper ve "Hak teâlâ, sana iki kanat versin. Cennette onlar ile uçarsın!" buyururlar. Ca'fer nasıl rahatlar, nasıl ferahlar, anlatılamaz. Gece heyecandan uyuyamaz ertesi sabah Hazret-i Ali'yi (ki henüz çocuktur) bulur ve ona İslâmiyet hakkında sorular sorar. Beklediğinin de fevkinde cevaplar alır ve gider Resulullah Efendimiz'in kapısını çalar. Ca'fer eskiden beri Efendimiz'in hayranıdır ve hep Onu taklid etmeye çalışır. Müslüman olduktan sonra bu gayreti artar ve tabii ki mânâ kazanır. Onun gibi oturup, onun gibi kalkar, onun gibi abdest alır onun gibi namaz kılar. Zaten ses tonu, tavrı, bakışı amcaoğlunu çok andırır. Müslümanlar "Resûlulah Efendimiz'e benzeyen 7 sahabe" arasında önce onu sayarlar. Hicret vakti... Mekkeli müşrikler Müslümanların artmasına dayanamaz baskıları artırırlar. Onları tecrit eder aç ve açıkta bırakırlar. Güçleri özellikle kölelere ve sahipsizlere yeter, garipleri kollarından bacaklarından 4 ayrı deveye bağlar hayvanları aksi istikametlere sürüp parçalarlar. Kızgın kuma yatırılanlar... Fırınlara kapatılanlar... Yaralarına tuz basılanlar... İşkenceler dayanılmayacak bir hal alınca Efendimiz inananlara "Ey Eshâbım!" buyururlar, "Şimdi yeryüzüne dağılın, Allahü teâlâ sizi yine toplar." -Peki nereye gidelim Ya Resûlallah? Mübarek elleriyle cenub-i garbı gösterir ve "Habeşistan'da zulme rıza göstermeyen bir hükümdâr vardır. Orası doğruluk ülkesidir. Allahü teâlâ kurtuluş yolunu açıncaya kadar orada durun!" buyururlar. Müminler gizli gizli hazırlanır ve ilk kafile yola çıkar. Mâlum üç Müslüman yola çıksa aralarından birini emir yaparlar. Onlar da Resulullah Efendimize en çok benzeyene uyarlar. Kim midir o? Elbette Tayyar... Ca'fer-i Tayyâr!.
Aykırı yazar J.J. Rousseau
30 Nisan 2004 01:00
Jean Paul Belmondo, Janine D'arc, Korkusuz Jean... Nedendir bilinmez Fransız ünlüleri hep böyle "jan"lı isimler taşırlar. İşte bugün size bu 'Jan'lardan birini anlatacağız. JJR (Jean Jacques Rousseau) Cenevre'de doğar (1712). Annesi onu dünyaya getirirken ölür, bu yüzden kendini suçlar. Şefkatten mahrum yetişir, zayıf ve hastalıklı olması neyse de dengesiz hareketleriyle can sıkar. Babası iyi bir saatçidir ama dans hocalığı da yapar. Bir ara İstanbul'a gelmesine (hatta sarayın saatçisi olmasına rağmen) aradığını bulamaz. Paris'e döner, ancak vurdulu kırdılı bir hadiseye karışınca JJR'yu bırakıp uzak ülkelere kaçar. JJR, amcası Bernard'ın yanına sığınır, emmisi onu "bari zangoç olsun" diye kilise mektebine yollar. Burada Fransız ve Yunan klasiklerini karıştırır, iyi kötü Latinceyi kapar. Ama bir zaman sonra papazlarla da 'papaz' olur, tekrar amcasının kapısını çalar. Adamcağız üstüne düşeni yapar, "herkes okumak zorunda değil ya" deyip onu çırak alacak bir meslek sahibi arar. Noterlik, cildcilik, oymacılık... Bütün bunlar geçer akçelerdir, ancak JJR bir mekâna bağlı kalamaz. Kaldı ki iş ahlâkından yana fukaradır. Hiç gerek yokken yalan söyler ve birşeyler araklamadan duramaz. Dul ve zengin bayan JJR, bakar bu işler kendine göre değil, tutar İtalya'ya kaçar. Aç ve açıkta geçen günlerden sonra bu ülkede rahiplerin gücünü hisseder ve kiliseye yamanmaya bakar. Hiç tereddütsüz din değiştirip Katolik olur. İtalyanlar onu el üstünde tutar, Torino'da eğitime alırlar. Gelgelelim hırsızlık yaptığı iddiası ile tutuklanır. JJR, Savoy'da bir rahibin refaransı ile dul ve dindar bir bayanın (Louise Eleanore Warens'in) kanatları altına sokulur ve anında sınıf atlar. Sinyora ile önceleri edebi dairesinde teşriki mesaide bulunur, ancak birden senli benli olurlar. Gün gelir "anne" diye hitap ettiği kadınla metres hayatı yaşar. Bu arada çok okur ve değişik konularda aykırı fikirler atar. Sosyoloji ve edebiyat hakkında enteresan şeyler söyler ama ciddiye alınmaz. Bir ara müzikle ilgilenir, ortaya yeni bir "nota düzeni" koyar, ancak beklediği alâkayı bulamaz. JJR azıcık para, biraz itibar sahibi olunca bayan Warens'ten bıkar, tekrar Paris'e döner ve kaldığı otelde hizmetçilik yapan Therese Levasseur'a sataşmaya başlar. Therese kalabalık ailesine bakmaya çalışan, cahil bir kadıncağızdır. JJR, sırf okuma yazma öğrenmek için kendine yanaşan garip çamaşırcıyı 5 kere hamile bırakır ama çocukların hiçbirine sahip çıkmaz. Onları yetimler yurduna yollar. İstemem, yan cebime... JJR, 1750 yılında katıldığı bir yarışmada birinci olunca statüsü yükselir, artık yazarlarla ressamlarla takılır, salonları onurlandırmaya başlar. Aynı yıl Diderot vesilesiyle ansiklopedicilere katılır, müzik ile ilgili maddeler hazırlar. Ekibin içinde Montesquieu, Voltaire, D'Alembert, Grimm gibi yazarlar vardır. Bunlar hem kral ve monarşi düşmanıdırlar ama hem de kraldan maaş alırlar. Nitekim Umumi Maliye Dairesi Rousseau'ya da kazançlı bir iş sağlar. Bu arada saraya bir opera sunar, onu maaşa lâyık bulurlar. JJR, istemem dese de, yan cebine koyulanlara ses çıkarmaz. JJR, her konuda (siyaset, iktisat, hukuk, ahlâk, felsefe) allâme olduğu için yazar da yazar. Bu modellerden çok bulunur ama o hadiselere tersinden baktığı için aradan fırlar. JJR, ekseriyet ne düşünüyorsa aksine kafa yorar. Cemiyette mutabakat kesbetmiş konularda bile ayrı baş tutar ve bunları ustalıkla savunarak şov yapar. Mesela herkes "bilim ve teknoloji" için çıldırırken o bilimin halka "huzur" değil "sıkıntı" getireceğini söyler, yetmez gibi "sanat"a da karşı çıkar. Kırk dereden su getirir ve yeniliklerin insanları yozlaştırdığından, tabiatı mahvettiğinden bahis açar. İlle de itiraz... JJR'de münekkidlik ve itiraz vasfı daima öne çıkar. Gün gelir aileye, vatana, bayrağa (değerli olan ne varsa) ters bakmaya başlar. Henüz sosyalizm gibi bir ideoloji yoktur ama JJR, bunun alt yapısını hazırlar. Önce eşitsizlikten dem vurur, ardından servete, mirasa, mülkiyete karşı çıkar. Onu birçok kez göz altına alır, hakkında soruşturmalar açarlar. Ama bakın şu işe ki eserleri "yasaklı kitaplar" listesine girince daha çok satar. Reklamın iyisi kötüsü olmaz derler ya o da böyle "prim" yapar. Ancak JJR'ye huzur batmaya başlar, zor günlerinde kendine el uzatan Diderot'la yazı tarzı hakkında, Grimm'le ise, d'Epinay adlı bir kadın yüzünden takışır ve işinden olur. JJR birden bire boşlukta kalır, uzun zamandır kendisini çağıran De Mably'nin çocuklarına muallimlik yapar. Lâkin bu iş onu çok sıkar ve adeta kaçar. Paris'li bir soylu vesilesiyle Venedik'teki Fransız Konsolosluğuna postu yayar. Bir eli yağda, bir eli balda yaşar ve bol bol "ezilenler, büzülenler" edebiyatı yapar.
Süzme sahtekâr Roger Patterson
4 Mayıs 2004 01:00
Evrim, ayakları yere basan bir nazariye değildir, ona Darwin bile şüpheyle bakar. Islıklanıp yuhalanmaya hazırdır ama suskunluğun bu kadarından korkmaya başlar. Ancak ateistler bu köksüz teoriye "bila kayd-ü şart" sahip çıkar, adeta "din gibi" kutsarlar. Bırakın tartışmayı, tartışma teklifine bile katlanamazlar. Gelgelelim bilim ve teknoloji geliştikçe teori çatırdar. Antrapologlar, genetikçiler derken karşılarına "DNA" gibi bir "mania" çıkar, güvendikleri dağlara kar yağar. Güçlü finans çevrelerinin desteklediği araştırmacılar gece gündüz laboratuvarlara kapanır, çılgınlar gibi hücre imaline kalkarlar. Lakin en basit aminoasiti bile yapamazlar, nerde kaldı proteine yaklaşsınlar. Başarısız oldukça saldırganlaşır hile ve desiseden medet umarlar. Evrimcileri en çok "maymunla insan arasında niye bir ara tür yok" sorusu zorlar. Bu yüzden eski iskeletleri inceleme ihtiyacı duyar, kafatası avcılığına başlarlar. Dünyanın dört bir yanından kemik toplar ama aradıklarını bulamazlar. Hani derler ya "kork Allah'tan korkmayandan", evrimciler de "bulamıyorsan imal et" yoluna sapar, orangutan çenesine insan dişi monte edip gömer, üç beş yıl sonra söz konusu bölgede kazı başlatırlar. Üstelik bu netameli işi "British Museum" gibi itibarlı bir kuruluşun kanatları altında yaparlar. Darwinistler, Nebraska, Piltdown, Jawa ve Pekin Adamlarıyla insanları tam 40 yıl uyuturlar. Tek dişe çene, çeneye yüz, yüze beden, bedene aile yakıştırırlar. Evrimci ressamlar hayal güçlerini konuşturur, çizdikleri resimlerle Ansiklopedilere servis yaparlar Ancaaak... Ancak Dr. Kenneth Oakley adlı bir işgüzâr "flor testi" denilen bir usulle kemik yaşlarını tespit etmeye başlayınca foyaları meydana çıkar. İtirafçı militanlar bülbül kesilir, eylemi nasıl gerçekleştirdiklerini anlatırlar. Kocaayak efsanesi Bu flor testi denen belâ yeryüzünde dolandıkça iskelet üzerinde oynayamazlar. Öyleyse... Öyleyse yaşayan ama ele geçirilemeyen bir canlıdan bahis açmalı ve insanları bir 40 yıl daha oyalamalıdırlar. İllüzyonist medyayı ustalıkla kullandıkları için işi Amerikalılara havale eder, San Fransisko Üniversitesinden Roger Patterson ve Bom Gimlin'i göreve atarlar. Önce bir kalıp yaptırır Koliforniya ormanlarına kocaman kocaman ayak izleri bırakırlar. Yöre halkı çok heyecanlanır, şerif bürolarına ihbarlar yağar. Evrimci çete derhal 'Bigfood Araştırma Projesi"ni hayata geçirir, kurulması düşünülen "Kocaayak Enstitüsü" için veri toplamaya başlarlar. Tertiplendiği üzere Roger Patterson başkanlığındaki ekibi bölgeye yollarlar ...Ve film başlar. (1967) Dalevereciler basını sürekli bilgilendirir, habire merak pompalarlar. Kocaayak avcıları çemberi daralta daralta hedefe yaklaşır, Bluf Creek civarlarında küçük bir "prodüksiyon" yapar ve noktayı koyarlar. Anlatılanlara bakılırsa Mr. Roger ve arkadaşları at sırtında bir çayı geçiyorlardır ki su başında çömelmiş "Kocaayak"a rastlarlar. Yaratık birden ayaklanınca atlar ürker ve şaha kalkar. Ama Roger'in elinden kim kurtulabilir? Kamerasını omuzladığı gibi fırlar, hem kovalar, hem de kayıt yapar. Kocaayak durup durup poz verir, son kez objektife el sallar ve ormanın derinliklerine dalar. Ben de gördüm ben de!.. Filmi izleyen uzmanlar bunun kesinlikle fotomontaj olmadığını söyleyince heyecan artar, yorumculara iş çıkar. Birileri durmadan senaryo üretir, kocaayakları odun keserken, ateş yakarken gördüklerini anlatırlar. Hatta yatarken dişlerini fırçaladıklarını, kalkınca saçlarını taradıklarını söyler işi ballandırırlar. Şimdi hücum zamanıdır inananları tefe koyar, salyalı sloganlarla dine saldırırlar. Bu arada "UFO uçtu, uzaylı kaçtı" dümeninden iş çıkaramayan sinemacılar konuya eğilir, gazeteciler kocaayaklı hikâyeler yazarlar. Hayal gücü yüksek olanlar halkaya katılır bazı veledler kocaayağı kavanozdan şeker çalarken gördüklerini haykırır, evde kalmış kızlar yüzü Elvis Presley'e benzeyen bir kocaayağın kendilerini tacize yeltendiği iddiasında bulunurlar. Palavracı zamparalar dişi bir kocaayak ile dost hayatı yaşadıklarını, dolunaylı gecelerde filanca koruda buluştuklarını anlatırlar. Kocaayakların yer altında şehirleri olduğunu ve araba tamirinden bile anladıklarını söyleyenler birbirini kovalar. Demirciler "körük çekiyor, demir dövüyor" diye yeminler eder, çobanlar "iki gözüm önüme aksın ki koyun güdüyor, peynir basıyorlar" diye tafsilat yaparlar. Yani herkesin kocaayağı "kendine göredir" ve insanlar onlardan "hoşlanmaya" başlar. Bu arada hukukçular "eğer bir suç vaki olursa kocaayakların yargılanıp yargılanamayacağını" tartışır, hekimler "onların tıp bilgisini de yabana atmamak gerektiğini" savunurlar. Mr. Roger belki yüzüncü kez kocaayağı nasıl gördüğünü kamerayı nasıl omuzlayıp kayda girdiğini anlatacaktır ki hesapta olmayan bir şey olur. O gün goril postuna bürünüp "Kocaayak" kılığına giren "Harry Cambally" adlı vatandaş vicdanının sesini dinler ve hadisenin "mizansen" olduğunu itiraf eder. Roger'ın kamerayı nasıl bilerek flu tuttuğunu ve mahsusçuktan titrettiğini anlatarak gizli kapaklı bir şey bırakmaz. Mr. Roger "hee öyle yaptım n'olacak" pişkinliği ile üste çıkar. Darwinistler bundan böyle "akıllı uslu tertipler düzenleme" kararı alırlar.
Bir İstanbul âşığı Fausto Zonaro
5 Mayıs 2004 01:00
Fausto, Masi beldesinde doğan bir İtalyan'dır (1854). Fakir bir ailenin çocuğudur, okuyamaz. O da akranları gibi gidip gurbet ellerde amelelik yapar. Temel kazar, taş taşır, harç karar. Ustalar bakarlar, çocuğun eli yatkın, ona duvar ördürmeye başlarlar. Fausto eline mala tutuşturanları mahçup etmez, işi tez kapar. Hatta aranılan bir usta olur, zira o kendine has tarzı ile duvara bile karakter kazandırır, mesleğe estetik katar. Evet Venedik ve Roma'da güzel işlere imza atar ama her geçen gün vakit kaybettiğini hisseder, taştan harçtan sıkılmaya başlar. Yapılmayanı yapar... O günün İtalyası ressam kaynar, sanatkarlar atölyelere sığmaz, sokaklara taşarlar. Fausto da amatörce gayretlerle fırçalar, boyalar edinir, kendi kendine desen çalışmaları yapar. Şimdi bunları birkaç ustaya göstermeli, fikirlerini sormalıdır. Doğrusu aşağılanmaya, kırılmaya hatta azarlanmaya hazırdır ama onu ciddiye alırlar. Mutlaka eğitim almasını tavsiye eder, Verona'da Accademia Cignoralli'ye yollarlar. Ardından Roma Güzel Sanatlar Akademisine devam eder ve diplomayı alıp duvara asar. Fausto ilk sergisini İtalya'da açar ve büyük sükse yapar. Piyasanın kurtları ona bir sır verir, "ünlü olmak istiyorsan Paris'te çalışmalısın" tavsiyesinde bulunurlar. Fausto, Boulevard da Cilehy'de bir atölye açar. Şan, şöhret, para, itibar, hani bir ressama ne lâzımsa hepsini yakalar. Sıra gelir, mesleki tatmine, artık bu âlemde iz bırakmanın hesaplarını yapar. Öyle ya, bu saatten sonra "Paris'te güz", "Roma'da bahar" "Venedik'te gondollar" gibi yüzlerce kez çizilmiş manzaralarla uğraşamaz. Bin bir gece masallarını aratmayacak bir şehir bulmalı, yapılmayanı yapmalı, çizilmeyeni çizmelidir. İyi de bu masal şehir nerededir? Kahire, Buhara, Bağdat da olabilir ama aklına öncelikle İstanbul gelir. Edmando de Amicis'in kitabında okuduğu gizemli şehirde ne renkler bulacaktır kimbilir? Zonaro bir gayret eşyasını toplar ve ilk gemiyle İstanbul'a koşar. Tekne daha Sarayburnu önlerine vardığında da ne iyi bir iş yaptığını anlar. Buğulu göğü delen eşsiz minareleri görünce içi içine sığmaz. Sahile ayak bastığında gümrükçülerle kısa bir münakaşası olur, zira bizim çocuklarımız boyaları fırçaları didikler bunların neye yaradığını anlamaya çalışırlar. Tam sesini yükseltmeye başlamıştır ki Gümrük Müdürü Mahmud Bey koluna girer, onu odasına götürüp okkalı bir kahve ısmarlar. İkisi arasında sıcak bir dostluk başlar. Mahmud Bey ünlü ressamı Salacak'taki evinde ağırlar ona nefis sofralar açar. Hasılı Fausto Zonaro da 1850 yılında İstanbul'u mekan edinen Giovanni Brindesi gibi "Oryantalist bir tutkuyla" Dersaadet'e gelir eşi Elisa ile Taksim'de ahşap bir eve yerleşir. Bu şehre bayılırlar, zira nereye baksalar fotoğraf, ne yana dönseler resimdir. Kubbeler, minareler, çeşmeler, kayıkçılar, sakalar, sütçüler, şerbetçiler, ciğerciler, şekerciler hepsi ama hepsi çalışmaya değer. O günlerde yüksek kaldırımda kitabevi işleten Bay Zellich onun tablolarını vitrinin baş köşesine yerleştirir ve satılanların (ki tanesi bir liradır) parasını getirip eline verir. Zonaro bir vesile ile tanıştığı Osman Hamdi Beye hayran olur. Bu sevimli Türk onu sandalına atar, birlikte Boğaza olta salarlar. Bir saat geçmeden teknelerini üçer kiloluk kofanalarla doldurur, balıkları küfeyle taşır, bütün mahalleye dağıtırlar. Bu bolluk bu bereket italyan ressamı çok sarar. Zonaro, bir Cuma Galata Köprüsünde resmi geçit yapan Ertuğrul Süvari Alayına rast gelir. Bunun her hafta tekrarlanan bir merasim olduğunu öğrenince çok sevinir. Ufak ufak kâğıtlara detaylar toplar, bunları evinde resimleştirir. Unvanlar, madalyalar... 2. Abdülhamid Han'ın bundan haberi olur, onu saraya çağırır. Zonaro tablosunu yanına alır ve Padişaha takdim eder. Sultan, usta bir hakkak ve iyi bir hattat olduğu için detaylardaki özeni iyi yakalar. Zonaro'nun renk seçimindeki, fırça vurmadadaki ustalığını çok iyi anlar ve ona hem Mecidi nişanı takar hem de "Ressam-ı hazret-i şehriyari" (sizin anlayacağınız saray ressamlığı) gibi cazip bir teklif yapar. Eh, yabancı bir şehirde kendi gayretleri ile ayakta kalmaya çalışmaktansa, Sultanın himayesinde işine bakmak daha mantıklıdır. Zonaro da onu yapar... Ulu Hakan, ona iyice bir maaş bağlar ve Beşiktaş Akaretler'den iki katlı bir evi emrine açar. Zonaro bu evde hem yatar kalkar, hem de atölyesini kurar. Burası sanat merkezi gibi olur, hatta kapısını Recaizade Ekrem, Şevket Cenani, Winston Churchill, Adoplhe Thalasso, Camille Flammarion, Alexander Nelidov, Ohannes B. Dadian, Max Olaf Heckmann ve Marshall Von Bieberstein, Şehzade Abdülmecid ve Şehzade Burhaneddin Efendi gibi ünlüler çalar.
Sevimli Medineli Ebu Said el Hudri
7 Mayıs 2004 01:00
Mus'ab (Radıyallahu anh) adlı gül yüzlü genç geldi geleli Münevver beldede çok şey değişir. Mâlik bin Sinân hazretleri de onun müdavimlerinden biridir ve o feyz yüklü sohbetlerde çok şey öğrenir. Hanımı Ümeyse ve oğlu Sa'd da ona uyar, asr-ı saadette Müslüman olmanın hazzını yaşarlar. Bilirsiniz çocuklar "yürekten" sever, kadınlar "şeksiz şüphesiz" inanırlar. Her bahane ile Muhammed'den (sallallahü aleyhi ve sellem) konuşur, muhabbet dolar, muhabbet taşarlar. Sa'd 7-8 yaşlarında sevimli ve zeki bir çocuktur, Mekke'den gelen her sahabeye Server-i Kânatı sorar. Geceleri rüyasında gördüğü nurlu simanın ona ait olduğundan adı gibi emindir, ama dünya gözüyle de görmeyi, ellerini açarak ona doğru koşmayı (burada biraz durur) hatta kucağına atılıp, bağrında ağlamayı çok arzular. Ah bir genç olsa dakika durmayacak Mekke'ye gidecek ve yüzü suyu hurmetine âlemlerin yaratıldığı Serverin huzuruna çıkacaktır ama... Ama buna gerek kalmaz zira şehri heyecanlı fısıltılar sarar, Fahr-i âlemin Medine'ye doğru yola çıktığını haber alırlar. Sa'd nasıl sevinir, anlatılamaz, kalbi kuş olur pırpırlanır, içi içine sığmaz. Beklenen müjdeci ufukta belirdiği an annesinden hurma, süt, ekmek alır, sahraya koşar. Gün yüzlü peygamberi "Talaâl bedru âleyna" (gün doğdu üstümüze) mısraları ile karşılar. Yüzlerce akranı gibi o da Kusva'nın ayaklarına dolanır, sevimli deveyi evlerine doğru çekmeye çabalar. Sa'd efendimizi bir kere görmekle ne büyük devlete ulaştığının farkındadır ama o dahasını da arzular. Gün boyu Server-i Kâinat'ın peşi sıra dolanır ona ufacık bir ikramda bulunabilmek için kendini paralar. Müminler Mescid-i Nebi'nin inşasına giriştiklerinde o da kollarını sıvar, Efendimizin yanıbaşında, Efendimizle omuz omuza çalışmaya başlar. Su taşır, kerpiç keser, taş kırar. Hem adı güzel Muhammed ne söylerse ezberlemeye bakar. Ah bir büyüse!.. Gelgelelim Kureyşli müşrikler bu huzuru, bu saadeti çekemez, güçlü bir ordu toplar inananları cezalandırmaya kalkarlar. Müminler onları karşılamaya çıkarlar ki Sa'd bir süre mücahidlerin ardından koşar, elbette bu savaşta yer alamaz ama cengi yüreğinde yaşar. "Hadi sen dön artık" denildiğinde durur, diz çöker ve gözyaşları ile ellerini açar. Sa'd'ın zaferden yana zerre kadar şüphesi yoktur, Bedr gazilerini görülmemiş bir neşeyle karşılar. Onlara defalarca savaşı anlattırır, hiçbir detayı kaçırmamaya bakar. Sahabe-i Kiram, Uhud ovasında saf tuttuklarında Sa'd da yerini alır, cenkde pişmiş cengaverler gibi gözlerini kısar, ufukları tarar. Elinde harbeye benzetilmiş yamru yumru bir değnek, belinde kabzası kırık, kör, paslı bir kılıç vardır. Titreyen dudaklarına bakılırsa "dön" dendi mi boşanacak, hüngür hüngür ağlayacaktır. Babası onu Resûl-i Ekrem Efendimize takdim ederken büyük görünmek için parmaklarının üzerinde yükselir, göğsünü ileri çıkarır. Merhametlilerin en merhametlisi ona şefkatle bakar, bakar ve mübarek ellerini omuzlarına koyarlar. "Gelmekle ne iyi etmişsin Ya Sa'd" buyururlar, "ama senin vazifen Medine'de. Hepimiz burada olursak, kadınlarımızı ve çocuklarımızı kim koruyacak?" Sa'd disiplinli bir er gibi "başüstüne" der, şevkle Medine'ye döner. Boyu o kadar ufaktır ki kılıcının ucu yere değer ve yürüdükçe uzunca izler bırakır kumda. Sahabeler bir malum çizgiye, bir minik ayak izlerine bakar, hisli hisli yutkunurlar. Sabreden kazanır... Evet, Sa'd, Uhud'a katılamaz ama katılanlardan bile büyük bir yara alır. Biricik babası şehid olur, evlerinin direği yıkılır. Geçim derdi onun üstünde kalır ki, ne sanatı, ne de sermayesi vardır. Kenardaki yiyecekler tez tükenir, şimdi borç kimden istenir, hem nasıl ödenir? Annesi, açlıkla geçen günlerin ardından kardeşlerini gösterir ve "n'olur" der, "şuncağızların hatırına Efendimize git. O kapıya giden boş dönmez." Sa'd Efendimizin yüzüne bile bakamayacak kadar edeplidir, nerde kaldı bir şeyler istesin. Ama annesini de kırmayacak arzusunu yerine getirecektir. Lâkin ibadet için bir araya gelinen bir mekânda dünyalık istemeye utanır. Nasıl olsa Efendimiz birazdan Ehl-i Suffa ile sohbete başlayacaklardır, onlar dağılırken yaklaşmalı, konuşurken yüzünü gölgelere getirmeli, ya da gecenin karanlığı ile saklamalıdır. Beklendiği gibi olur, Efendimiz namazı müteakip sundurmanın altına gelir ve muhteşem bir sohbet yaparlar. "Kim Allahü teâlâdan başka herkesten yüzünü çevirir ve sadece ondan beklerse Rabbim onu zengin kılar" buyururlar. Kısa bir sükutun ardından eklerler "ama sabra razı değilseniz isteyin, vereyim." Sa'd cevabını almıştır, erzak bekleyen annesine bu güzel nasihati getirir. Ümeyse (Radıyallahü anha) oğlunu bağrına basar, "en iyisini yapmışsın" buyururlar, "öyle ya O'nun (Celle Celalüh) hazineleri nihayetsiz değil midir?" Sonra neler olur biliyor musunuz? Ummadık yerden rızk yağar, hangi işe girseler kazanırlar, tuttukları taşlar altın olmaya başlar. Çok değil 3 sene sonra Medine'nin zenginleri arasına katılırlar. Genç yaşta kabilesine reis seçilir, sayısız bağ, bahçe alır, Bassa kuyusunu ve Ecred Kalesini ondan sorarlar. Sa'd (ileriki yıllarda onu Ebu Said el Hudri diye çağırırlar) Efendimizle birlikte 12 gazaya katılır. Peki Bedr ve Uhud mu? Onlar "tatlı bir hatıra" kalırlar
Lambalı hemşire Florance Nightingale
10 Mayıs 2004 01:00
Florans değişik bir çocuktur, diğer kızlar gibi ip atlayıp, seksek oynamaz. Erkek çocuklarıyla itişir kakışır, onlara kumanda etmeye kalkar. Belki ailesinin gücünden olacak, kaprisi ve inadıyla can sıkar. Muhatabına kalburüstü olduğunu hissettirmeden duramaz. Takdir edersiniz ki erkekler böylesi kızlardan uzak dururlar. Dalkavukları onu o kadar pohpohlar ki çocukcağızın dengesi bozulur, bir süre sonra yerkürenin etrafında döndüğünü sanmaya başlar. Bırakın hastalar ve yaşlılar için yaşamayı yakın arkadaşlarını bile kırar. Akranları birer ikişer evlenip yuvalarını kurarlarken onu dansa bile kaldıran olmaz. Halbuki hanım kızımız ilgi çekmekten hoşlanır, nitekim kulağına sesler geldiğini ve "Allah tarafından insanlara hizmetle vazifelendirildiğini" iddia etmeye başlar. Bir hastanede çalışmaya kalkar ama babası "işin mi yok" deyince yerine oturur, küser, kendince protestolar yapar. Zira "o günlerde" hastabakıcılık hayata küsmüş, alkolik kadınların işidir, koskoca Derbshire leydisi lâzımlık taşıyacak değildir ya. Florans kolay kolay teslim olmaz, üstüne vazife gibi parlamentoya gelen bütün sağlık raporlarını okur, notlar tutmaya başlar. Yeni bir çıkış için sürekli fırsat kollar. Lord amcaları kızın hevesini kursağında koymaz, onu "Hasta Kadınları Himaye Kurumu"na idareci yaparlar. Evet, iyi kötü eylenir ama bu sadece kâğıt üstünde görünen göstermelik bir örgütten ibarettir. Yaşıtları üçüncü dördüncü çocuklarını doğurmuş, oğullarını hangi koleje yollayacaklarını tartışırlarken Florans şu âlemde bir iz bırakamamanın ezikliğini yaşar. İşin kötüsü etrafı her geçen gün biraz daha boşalmaktadır. kol kola! İngiltere'de böylesi huzursuz bayanlar sadece misyonerlerin işine yarar, eh Florance de yüklü bağışlar yaptığına göre teşkilata takılmasında mahzur bulunmaz. Ona, Kırım Harbinde yaralanan İngilizler için bir "merhamet meleği"ne (angel of mercy) ihtiyaçları olduğunu söyler, bir askere son nefesinde haç öptürmenin ne kadar büyük sevap (!) olduğunu anlatırlar. Florance erkeklerin kan, kılıç ve barutla verdikleri mücadeleye haç, sargı bezi ve tentürdiyotla katılma gibi "kutsal" bir gayretle bayrak açar. Baştan savılmış, yalnız yaşamış, itilmiş, kakılmış 14 kadını da (bunlar en temel tıp bilgilerinden bile mahrumdurlar) peşine takar. Ancak işi kuralına göre oynar, önce gider "Harbiye Nazırını" ziyaret eder, ardından "ulusal basının güzide mensupları için" bir bilgilendirme toplantısı yapar. Kilise yanlarına 24 tane de rahibe katar ve yola çıkarlar. Kendisiyle sürekli yazışan muhabirlere bakılırsa adını aleme duyaracaktır. Bulaşma dolaş... Soğuk ve yağmurlu bir sonbahar akşamı İstanbul'a ulaşırlar. (1854) Ancak İngiliz Hastanesinin (Selimiye Kışlası dahilindedir) karanlık ve kasvetli koridorlarında sükut-ı hayale uğrarlar. Bina kirli, bakımsız ve havasızdır. Çarşaflar perişandır, battaniyeler çadır bezini andırır. Bırakın sabunu, havluyu, çatal bıçak bile bulunmaz. Bira şişelerine basmamak için dikkatli olmak zorundadır ve koridorlar leş gibi idrar kokar, Florans, derhal Harbiye Nazırına bir mektup yazar. Bu mektup basının eline nasıl geçer (!) bilemiyoruz ama İngiltere ayağa kalkar. Hastaneye enva-i çeşit malzeme yağar. Başhekim ve personel koca nazırla "fütursuzca" yazışan kadınla takışmamaya bakar, ayaklarını denk alırlar. Florans boşluğu iyi değerlendirir, kışlanın kulelerinden birine postu atar. Tıbbi eğitim almamasına rağmen doktorlara akıl satar, mutfağı, hamamı, koğuşları kafasına göre tanzime kalkar. Ancak sterilizasyondan haberi olmadığı için hekimleri zora sokar. Bu arada yüzlerce İngiliz askeri koleradan gider, hastaneye sağlam giren hasta çıkar. Hasılı İngiliz ordusuna Rusların yapamadığını Florans yapar. Onu ikna etmek deveye hendek atlatmaktan zordur ve böyle bir riski kimse üstüne almaz. Florans ile yaşıt olan Pasteur mikroplar üzerinde hassas çalışmalar yaparken o gencecik hekimlerin ayağını kaydırır, sadece diktatörlüğünün sınırlarını genişletmeye bakar.
Kadıköy'ün unutulmaz Müftüsü Ahmed Mekki Üçışık
12 Mayıs 2004 01:00
Abdüllatif Ağabey, Mekki Efendinin yanında çalışma bahtiyarlığına erişen az sayıda nasipliden biri. Sağolsun köşesinde defalarca yazmasına rağmen bizi kırmıyor, oturup o mübarek ile yaşadıklarını anlatıyor: 60'lı yıllar, hem okuyor, hem vergi dairesinde çalışıyorum. Bütün gün algı-vergi meseleleri, öfkeli mükellefler, cerbezeli muhasebeciler, sigara dumanı, evrak, zarf, dosya, mühür, dekontlar, paraflar, imzalar... Kullanmasını pek de beceremediğim kollu Facıt, tuşlar, rakamlar, hata affetmeyen hesaplar... Para, para, para, kirli banknotlar... Tutuk ve mahçup bir Anadolu çocuğu olduğum için bocalıyorum. Zaten sağım kadın, solum kadın. Odada taife-i nisa hakimiyeti olduğu için onlar rahat rahat yayılıyor, birer "Gelincik" ya da "Bahar" telliyor, dantelden, fincandan konuşuyorlar. Kilo problemleri, oje, krem tavsiyeleri, kahve falları, indirimler, ucuzluklar filan... Yapayalnızım, nasıl sıkılıyorum anlatamam. Yürü! Kadıköy'e!.. Bir gün Müdür Bey yanına çağırıyor, düğme ilikleyip kapıyı tıklatıyorum. İçerden kuru bir "Gir!" sesi geliyor. Giriyorum, sözü döndürüp dolaştırmadan "Kadıköy Müftülüğünde açık, bizde de eleman fazlası varmış. Bir adam istiyorlar" diyor, "seni düşündüm ne dersin?" Sanki "hayır" deme gibi bir şansım var, sağolsun kibarlık ediyor. Ne diyeyim, boynumu büküyor "nasıl emrederseniz" diye mırıldanıyorum. Valla adam doğrusunu yapıyor, diğerleri benden hızlı ve tecrübeli. Hem kör değil ya uyum gösteremediğimi pekala farkediyor. O pazartesi yeni işime başlıyorum. Müftü Efendi, Ahmed Mekki Üçışık adında tatlı dilli güleryüzlü bir Vanlı. Adını duymuşluğum var ama yakından tanıyınca içim açılıyor, nasıl ferahlıyorum anlatamam. Vazifem katiplik, bana masamı daktilomu gösteriyor, çay söylüyor, simit getirtiyor. Derken Mekkî Efendinin talebeleri geliyorlar. Ali Sezer, İbrahim Boğalı ve Kemâleddin Bey... Arabça bir kitap açıyor ve derse başlıyorlar. Kendini dindar sanan ben bir şey bilmediğimi ve bir hiç olduğumu anlıyorum. Kendi kendime "Allah Allah, nereye geldim böyle" diyorum. Mekkî Efendi konuştukça kalbimin yıkandığını, arındığını hissediyorum. Bir ara bana dönüyor, "Nasıl? Burayı beğendin mi" diye soruyor. Memnuniyetimi ifade edecek kelime bulamıyorum, "ahireti bilmem ama dünya cenneti böyle bir yer olmalı" diyorum. Hürmette kusur etme! Mekki Efendiyi yakinen tanıyanlar beni kenara çekiyor ve "O, hem Seyyid Abdülhakîm Arvâsî gibi bir velinin oğlu, hem de anne tarafından Seyyid Fehîm hazretlerinin torunudur. Böylesi büyük iki insan evladını nasıl yetiştirirlerse Mekki Efendi'yi de öyle yetiştirdiler. Onun mütevazı tavrı seni şaşırtmasın, mübarek hem babasından, hem de amcasından (Seyyid Tâhâ Efendiden) çok şey aldı" diyorlar. Yani usulünce "ayağını denk al, karşında hem zahiri ilimlerde icâzetli, hem de büyüklerin teveccühüne mazhar olmuş bir veli var" demeye getiriyorlar. Lâkin Mekki Efendi sıradan insanlar gibi davranıyor. Nasıl diyeceksiniz. Mesela gün boyu sağda solda dolanıyor, iskemleler üzerine ilişiyor, müftülük makamına asla oturmuyor. Soracağımı hissedince "bu koltuğu Zekeriyya Efendi gibi bir âlim şereflendirdi" diyor, "gayri bizim oturmamız uygun olmaz." Artık onun da en az Zekeriyya Efendi kadar büyük bir âlim olduğunu biliyorum ama o öyle mütevazı ki kendini ulemadan saymıyor. Bazen soru sormaya gelenler oluyor, onu kıyıda köşede görünce "Hey amca, Müftü Efendi yok mu" diye soruyorlar. Mübarek onlara yer gösteriyor, çay söylüyor, "bir sorunuz varsa cevaplamaya çalışalım evladım" diyor. Namâzı mutlaka cemaatle kılıyoruz, lâkin imamlıktan ısrarla kaçıyor, daima beni ileri sürüyor. Birkaç defa imamete geçmelerini rica ediyorum. Gözlerini iri iri açıp "Ne ben mi?" buyuruyor, "asla, gök kubbe başıma yıkılır sonra!.." Mesai mi? O da ne? Mesai bitiyor ama hizmet bitmiyor, beni peşine takıyor, cami cami dolanıyoruz. Bazı imam ve müezzinler haberli olmak ve hazırlanmak istiyorlar ama o kendisi için külfete girilmesinden hoşlanmıyor. Onu bilenler biliyor. Mesela Ali Sezer Hoca, Mekki Efendiyi gördü mü ne imâmete geçiyor, ne hutbeye çıkıyor. Bu işleri müezzinlere bırakıyor, kendi boynunu büküp kapı önüne çekiliyor. Elpençe divan duruyor, sadece sorulanlara cevap veriyor. Bir sabah henüz besmele çekmiş işe başlamışız. İri yarı, kasketli bir bitirim bitiyor, Mekkî Efendiye, "Müftü baba" diyor, "çalışmak için taa Kars'tan gelmişim, kimse bize iş vermiyor, memleketime döneceğim, ama param yok." Adam profesyonel, iki de bir camdan bakıyor, "aha araba da çalıştı, kaçırmasak bari " (o günlerde Anadolu otobüsleri Kadıköy meydanından kalkıyor) deyip heyecan yapıyor. Doğrusunu isterseniz benim gözüm tutmuyor ama Mekki Efendi bir insanın yalan söyleyebileceğine ihtimal vermiyor ki! Büyük bir saflıkla biletin fiyatını soruyor. Adam "kırk lira" diyor. Mekki Efendinin maaşı 350 lira, tutup elli lira çıkarıyor, önüne koyuyor. Neyse, o gün de akşam oluyor, birlikte vapura biniyoruz. Ne görsek beğenirsiniz, aynı adam aynı masalı anlatarak yolcular arasında dolanmıyor mu? İki koltuk sonra önümüze düşecek, göz göze geleceğiz. Kimbilir Müftü Efendi bu sahtekâra nasıl kızacak derken kulağıma eğiliyor, "Kalk Abdüllatif dışarı çıkalım" diyor, "bizi görürse utanabilir! Allah kimseyi mahçup etmesin!
Alperenlerin dedesi: Oğuz Kağan
18 Mayıs 2004 01:00
Kara Kağan adı üzerinde kara bir kağandır. Niye? Çünkü Şamanlıktan caymaz, adı güzel Muhammed'e (Sallallahü aleyhi ve sellem) uymaz. Ama hanımı Ay Han'da bir ümit ışığı vardır, zira o gizli gizli hakikati arar. Neyse destanımıza gelelim. Günlerden bir gün, Kara Kağan'ın hanımı Ay Han'ın sancıları tutar. Kara saçlı, yay kaşlı, peri simalı bir oğlancık doğurur ki yüzü gök mavi, ağzı ateş alası, gözü bal elâsıdır. Ay Han hatun oğlancığı bağrına basar ama üç gün üç gece geçer, Oğuz tek damla süt almaz. Annesi ağlar sızlar "güzel bebeğim n'olur em" diye yalvarmaya başlar. Çocuk dile gelir: Ey han, Ay-Han, öğüdümü alırsan! Hakka tapıp, eğer Hakkı tanırsan! Memen alır, ak sütünü emerim! Sana ana der, ellerinden öperim. diye mısralar dizmeye başlar. Ad almak kolay mı? Kadıncağız Kelime-i tevhid söyler de Oğuz, anasının göğsünden emer. Ama sadece bir kere. Destanlara bakarsanız bir daha sütle işi olmaz, tutar çiğ et ister. 3 gün sonra ayaklanır, 7'nci günde ata biner, 9'unda konuşur, 40 gün sonra büyüyüp delikanlı olur ki Türkler bu rakamlardan pek hoşlanırlar. Geceler günler geçti, seneler doldu. Oğuz Han büyüdü, yahşi bir yiğit oldu! Eveet, Oğuz emsalsiz bir yiğit olur ki (yine destanlara göre) ayağı öküz gibi kuvvetli, beli kurt gibi incedir. Omuzları samur gibi kıllı, göğsü ayı gibi geniştir. Yılkı güder, ata biner, ava gider. Gelgelelim Türklerde, "baş kesmeyene" ad verilmez. Civarlarda karanlık bir orman vardır. İçinde berrak sular akar, körpe ceylanlar koşar, semiz kuşlar uçar. Gelgelelim girmek ne mümkün, adımını attığınız anda karşınıza burnu gökleri yırtan bir gergedan çıkar. Halkı bu gaileden kurtarmak Oğuz'a düşer ki ad kazana. Kahramanımız ok, yay ve kılıcını alır, ormana koşar. Bir geyik yakalayıp ağaca bağlar. Ama bir anlık gafletine gelir, gergedan geyiği yutar. Oğuz bu defa bir ayı yakalar, ağaca bağlar, bir gelip görse ki canavar onu da yutmuş. Bu defa ağacın dibinde kendisi oturur. Çok geçmez, canavar gök gürültüsü gibi kükreyerek saldırır ardından toz duman kalkar. Oğuz onu kalkanıyla durdurur, kargısıyla vurur. Kılıcıyla keser, kafasını koparıp obasına döner... At, avrat, silah... Ad işi de hallolduğuna göre sıra gelir evliliğe. Atası ona büyük amcasının tarifsiz güzellikte kızını "münasip" bulurlar. Gülse yer güler, ağlasa gök ağlar. Gelgelelim Oğuz "iman etmediği için" bu kızla anlaşamaz. Bırakın el değdirmeyi, yüzüne bile bakmaz. Gönül bu, "belki hoşlanmadı" deyip ortanca amcasının kızını düşünürler ki bu kızın gözleri gökten gök, saçları ırmaktan dalgalıdır. Cildi ipektir, dişleri inci. Ama o da bildiğini okur, değişen bir şey olmaz. Üçüncü amcasının kızı öyle ahım şahım güzel değildir ama gönül ehlidir. Oğuz gibi iman etmiş, alnını secdeye değdirmiştir. Oğuz dedemiz "yüz güzelliğini", değil "iç güzelliğini" seçer, evladlarının "mayasına" dikkat eder. Derhal büyük bir toy hazırlatır, kırk sıra yaptırır, sofraları etler, pilavlar, şuruplar, tatlılarla donatır. Halk yer, içer, birbiriyle danış olurlar. Oğuz Kağan çoluk çocuğa karışınca dört yöne "yarlıg" (ferman) yollar. "Ben Uygurlar'ın kağanıyım, yerin dört bucağının da kağanı olsam gerektir. Sizlerden baş eğmenizi isterim. Kim benim ağzıma bakarsa (emrime uyarsa), onu dost bilirim. Kim karşı gelirse onu düşman tutar, çerilerimle gelir yok ederim!" Sağ yanında Altın Kağan adlı akıllı bir Beğ vardır, Oğuz'a at yüküyle altın, gümüş, mücevher yollar. Elçileri diz kırar hürmetlerini sunarlar. Emirlerini dinler, dost olurlar. Lâkin sol yanında Urum denen bir kağan vardır ki çerilerinin çokluğuna, balıgların (şehir) kalabalıklığına güvenir. Boyuna posuna bakmadan Oğuz Kağan'ın yarlıgına (buyruğuna) karşı koyar... Oğuz ona defalarca haber yollar ama aldırmaz. Eh artık bu işi cenk paklar
İlk Müslüman Kağan Satuk Buğra Han
20 Mayıs 2004 01:00
Bezir Han, biricik oğlu Satuk Buğra'nın üstüne titrer. Kolay değil, gün gelecek koca Karahanlı devletini o yönetecektir. Hani adam olacak çocuk oturuşundan, kalkışından belli olur derler ya Satuk Buğra da tavrıyla, tarzıyla akranlarına fark atar. Bilge kişiler ona bakar bakar "bu çocuğun kumaşında devlet adamlığı var" buyururlar. Ama gelin görün ki evdeki hesap çarşıya uymaz. Bezir Han ansızın ölür, birileri apar topar kardeşi Oğulcak Kadir'i tahta oturturlar. Satuk Buğra, töre gereği anası ile evlenip üvey babası olan bu adama hiç ısınamaz. Kaldı ki amcabey de bu cin gözlü çocuktan hoşlanmaz, zira bir gün karşısına çıkmasından korkar. Bezir Hanın has adamları, Satuk Buğra'yı amcasından uzak tutar, "bir kazaya" gelmemesi için uyanık dururlar. Onu mümkün mertebe taşrada dolandırır, başkent dışında tutarlar. Bir ara Samanlı şehzadeleri arasında anlaşmazlık çıkar. Bunlardan Nasır bin Ahmed, Karahanlılara sığınır, ona Artuç nahiyesini bağışlarlar. Bu köy irisi Nasır'ın gayretleri ile şenleniverir, Müslüman tüccarlar burada konaklamaya başlar. Hanlar, hamamlar, çarşılar derken şirin mescidler açar, Artuç'u kubbelerle donatırlar. Nasır, güleryüzlü, tatlı dilli, özü sözü doğru bir mümindir, Satuk Buğra ile dost olurlar. Satuk Buğra, Müslümanların ak elbiselerine, bakımlı dişlerine, düzgün sakallarına bayılır. Gül gibi kokan bu insanlar temizliğe çok dikkat eder, sık sık abdest alırlar. Daima ölümü düşündükleri için dünyalık kovalamaz, kefenlerini başlarında taşırlar. Efendidirler, kibardırlar ama inançlarına saldırıldığında tutulmaz olurlar. Adı Abdülkerim olur Satuk Buğra, Artuç'a daha fazla takılmaya başlar, yaz geceleri ateş başında toplanır, acı kahveleri yudumlarlar. Arab tüccarlar her konuyla ilgili bir menkıbe bilir, taşı gediğine oturturlar. Sen onların hikâye anlattığını sanırsın ama dolu dolu malumat aktarır, insanın ufkunu açarlar. Satuk Buğra o cuma Artuç'ta eyleşir, müminler yıkanır, paklanır, ıtırlar sürünüp mescide koşarlar. Cemaat dışarılara taşar. Önce güzel bir vaaz dinler ardından asker disiplini ile saf tutarlar. Satuk Buğra çok etkilenir, namazı müteakip Nasır'a soru üstüne soru sorar. Nihayet içindeki sesi dinler ve onlara uyar. Cemaatin içinde bulunan bir Allah dostu elini sevimli müminin (henüz 12 yaşındadır) omzuna koyar ve adını "Kerim olan Allah'ın kulu" koyar. Abdülkerim bundan böyle salih bir Müslüman olmaya bakar... Haa, yeri gelmişken söyleyelim iman ettiğini amcasına asla duyurmaz, aksine sır gibi saklarlar... Yıllar su gibi akar, Satuk Buğra boylu poslu, kara yağız bir cengaver olur. Halk ufak ufak etrafında toplanır ki zaten hükümdarlık onun hakkıdır. Amcası saltanat kaygısına düşüp yeğenini zindanlara tıkmaya kalkar ama... Meğer ki geçmiş ola... Abdülkerim'in baş olmak, emir buyurmak gibi bir derdi yoktur ama İslama hizmet için bu fırsat kaçmaz. Yola tertemiz niyetlerle çıkar, zamanı gelince "cihad bayrağını" açar. Oğulcak, onu sindireceğini sanır, ama çok aldanır. Müslümanların sayısı çığ gibi artar ve Fergana Savaşında dumanını attırırlar. Amcası "neler oluyor" diyemeden Atbaşı Kalesini alır, Kaşgar kapılarına dayanırlar. Abdülkerim'in etrafında hepi topu üç bin mücahid vardır ama bunlar din gayreti ile savaşır, ölmekten zevk alırlar. Böylesine şuurlu bir ordunun karşısında durmak kabil değildir, nitekim Oğulcak da duramaz. Etrafında toplanırlar! Abdülkerim Satuk Buğra iktidarı eline geçirince Yağma, Çiğil, Oğuz kabilelerinin bulunduğu Türkistan şehirlerine uzanır, onlara İslamı anlatmaya başlar. Halk beklediğinden de sıcak karşılar, hele ulema ile görüşünce teslim olurlar. Hak yolun davetçileri sadece Pekin yanlısı politikalar güden Bazır Han'ın ülkesinde zorlanırlar. Millet yine isteklidir ama "sarı fitne"nin oyuncağı olan idare Müslümanlara saldırmak gibi bir "hata" yapar. İş gelir bir meydan savaşına çıkar ki Çin İmparatoru, Bazır'a istemediği kadar asker ve malzeme yollar. Müslümanlar ise bütün güçleri ile Abdülkerim'in yanında olurlar. İnananlar Balasagun Savaşını kazanır ve "İstikbal İslâmındır" diye haykırırlar. Satuk Buğra 30 yıldan fazla hüküm sürer, adil idaresi ile yüzbinlerce Türkün, Müslüman olmasına vesile olur. Vefat edince onu çok sevdiği Artuç'un toprağına bırakırlar. (H. 344) Doğrusu Türkler İslamiyeti seve seve kabul eder, Asya'da dolanan velîlere zorluk çıkarmazlar. Zira onlar da, "tek tanrı"ya, Cennete Cehenneme, inanır, yalandan, dolandan, zulümden hoşlanmazlar. Türklerin eskiden de "âleme nizam vermek" gibi idealleri vardır, bu yüzden "cihadı" çok iyi anlarlar. İslâmiyet bazılarının iddia ettiği gibi Türkleri Araplaştırmaz, aksine "sadece" Müslüman olan Türkler "kimliklerini" korurlar. Macarlar ve Bulgarlar Türk kanı taşımalarına rağmen "hısım" değil, "hasım" olurlar. Müslüman Türklerin kalitesi çok yükselir, en güçlü edebiyatçılar onlardan çıkar, en zarif eserleri onlar yaparlar. Tıbba, astronomiye, coğrafyaya çağ atlatırlar. Türklerin katılmasıyla Müslümanlar da güç kazanır. Oğuz nesli bütün ümmetin hamisi kesilir, meccane "er" olurlar. Umulur ki böylesine bir çığır açanın "hayır defteri" kapanmaz. Öyle ya, şimdi sizler Abdülkerim Satuk Buğra ve yardımcılarının ruhları için "okuyacağınıza" göre, sadece bugünün kârı "yüzbinlerle fatiha-i şerife" yapar
Medine'den Marmara'ya Fatih Sultan Muhammed
24 Mayıs 2004 01:00
İstanbul, kuruldu kurulalı denizle iç içedir. Belki de şehir gemicilere mekân olduğu için çok gelişir. Onun buğulu silüetinde uzak iklimlerin izleri gözlenir. Nedendir bilinmez İstanbul hep, Roma'yla kıyas edilir. Ancak Roma'dan daha büyük ve daha zengindir. Evet Roma güçlü bir kenttir ama "içinde Roma'nın da bulunduğu dünyayı" İstanbul yönetir. İstanbul kabuğuna sığamaz, zırhının dışına taşar ki bu yeni yeni mahalleler ve "yeni surlar" demektir... Ne hikmettir bilinmez ilk müminler çok ezilirler. Ama bu ümmetin çektiğini kimse çekmez. Kureyşli müşrikler sahabeleri sindirme yolunda her usulü denerler. Döverler, söverler, tecrit ederler. Bütün bunlara dayanılabilir ama İslâm'ı gönüllerince yaşayamamak var ya, işte o kahreder. Önlerinde tek çare vardır: Hicret... Emir de öyledir zaten. Medineliler muhacirleri bağrına basar, misli görülmedik bir kardeşlik destanı yazarlar. Evlerini, bahçelerini, tezgâhlarını misafirleriyle paylaşırlar. Müminler bitmesini istemedikleri bir rüyanın en tatlı demlerindedirler. Efendimizin sohbetlerinde yetişir, manevi mertebelere erişirler. Ancak müşrikler bu huzuru çekemezler. Zırhlanıp pusatlanıp yollara düşerler. Bedir'de ummadıkları bir direnişle karşılaşır, adeta zakkum içerler. Uhud ise galibi olmayan bir savaş olarak tarihe geçer. Müminler yaralarını henüz sarmışlardır ki Huzaalı bir haberci gelir. Genç süvari "Hazırlanın!" der, "Kureyş 10 bin kişilik bir ordu ile üzerinize geliyor!" İşin acı yanı, bu kez Ben-i Kureyza Yahudileri de müşriklerin yanına geçer ki, bu "kuşatıldılar" demektir. Görünenlere bakılırsa Müslümanların rakipleriyle başetmesi mümkün değildir. Ah o kaya!.. Resulullah Efendimiz adeti şerifleri üzerine eshabını toplar ve istişare yaparlar. Sıra İranlı bir köleye gelir. Selman-ı Farisi "Bizim ellerde güçlü düşmanın karşısına çıkmazlar" der, "Bir kuytuya çekilir, önüne hendek kazarlar." Bu fikir herkese sevimli gelir. Zira Medine'nin yanıbaşında tarife uygun tepeler vardır. Etekleri kumdur, kolay kazılır. Hoş, başka da şansları kalmamıştır. Hemen alet edevat tedarikler, işe girişirler. Her mümine 5 metre civarında hendek düşer ki, derinliği iki adam boyunda, eni bir atın atlayamayacağı kadar olmalıdır. Hendek hızla tamamlanır ancaak!.. Ancak Mescid-i Seba önlerinde kumun bir karış kadar altından çıkan bir kaya damarı her şeyi altüst eder. Hendeği köprü gibi yaran kitle ortadan kaldırılmazsa bütün emekler boşa gider. Genç sahabiler keskilerle külünklerle girişir, ancak üç beş kıymık koparabilirler. Bu volkanik kaya bir taştan ziyade donmuş demiri andırır. Kureyşlilerin ayak sesleri duyulmalı olduğunda kaya olanca haşmetiyle ortadadır hâlâ!.. Müminler garip ve mahzundurlar. Ölüm gözlerinde yoktur ama şu üçbeş mücahid de kaybedilirse... Gerisini düşünmekten bile korkarlar. Halbuki bu nuru uzaklara, çok uzaklara taşımalıdırlar. Efendimiz, mütebessim ve telaşsızdırlar. Mücadelelerinde yılgınlığa yer olmadığını göstermek ister gibi kalkar, taşa yaklaşırlar. Sakin sakin balyozu alır ve tekbir getirerek vururlar. Müthiş bir çatırtı kopar, göz kamaştıran kıvılcımlar çıkar. Efendimiz mânâlı mânâlı gülümser ve Şam'ın müjdesini verirler. Halbuki mücahidler Medine'nin endişesi içindedirler. Efendimiz balyozu bir kere daha kaldırır, bu kez Besmeleyle indirirler. Korkunç bir gürültü kopar, şavkı ufku tutar. Adı güzel Muhammed "İran'ın anahtarları elime verildi, Medayin'in köşklerini görüyorum" buyururlar. Büyük müjde... Efendimiz üçüncü kez öyle bir "Ya Allah!" derler ki, müminlerin içleri hoş olur. Balyoz indiğinde ortalık alev alev yanar, yankısı civar dağları tutar. Efendimiz uzun uzun uzaklara bakar önce Yemen'i müjdeler, sonra üstüne basa basa "Le tuftuhannel Konstantiniyye fele ni'mel emiri emiruha ve le ni'mel ceyş zalikel ceyş" buyururlar. (İstanbul elbette alınacaktır, onu feth eden komutan ne güzel komutandır, onu feth eden asker ne güzel asker...) Kaya mı? Sorduğunuz şeye bakın, elbette unufak olmuştur. İsterseniz yarım bırakmayalım. Müşrikler hendek önünde çakılır kalırlar. Ardından tarifsiz bir rüzgâr çıkar, çakılları yerden kaldırıp yüzlerine çarpar, ağızlarına gözlerine kum basar. Hiçbir şey yapamadan gider, ağırlıklarını ortada bırakırlar. İşte bizim İstanbul sevdamız o gün başlar... Müminler kutlu müjdeye kavuşmak üzere yollara çıkarlar. Arablar 9 kez, Türkler 7 kez şehri kuşatırlar. Vururlar, vurulurlar, soğuğa, yağmura katlanırlar. Mücahide Rum ateşi neylesin? Onlar İstanbul sevdasıyla tutuşurlar. "Elbette" ve "muhakkak" Efendimiz'in İstanbul'un fethini müjdeleyen hadisi şerifleri çoktur. Üstelik bunlar "elbette ve muhakkak" mânâsına gelen edâtlarla güçlendirirler ki müminler İstanbul'u alacaklarına adları gibi inanırlar. * Kayserin şehri fethedilmedikçe, müezzinler ezan okuyup, ganimetler taksim edilmedikçe kıyamet kopmaz. * Konstantiniyye elbette feth olunur ve ganimetler taksim edilir. * Kayserin şehrine ilk gazaya çıkan ordu mağfirete lâyıktır. * En büyük cihad Konstantiniyye'nin fethidir
.
Dua ordusu el açınca Hacı Bayram-ı Velî
26 Mayıs 2004 01:00
İlk kuşatmanın üzerinden 7 koca asır geçer ama İstanbul'da değişen bir şey olmaz. Yıldırım Bayezid "şimdi sıra bizde" deyip Şile'yi fetheder. Sonra Güzelcehisarı (Anadolu Hisarını) yaptırır ve Boğaz'ı kesip Karadeniz yolunu emniyete alır. Manuel çok zor durumda kalır tam masaya oturmak üzeredir ki Yıldırım Bayezid Haçlıların Niğbolu'ya dayandığını duyar, erlerinin yardımına koşar. Türkler 6 yıl sonra yine gelir, kenti kuşatırlar. Lâkin bu kez Timur'la takışırlar. Buna rağmen Bizans'ı haraca bağlar, tavizler koparırlar. Bu seferden sonra Türkler koloniler kurar, ufak ufak şehre sokulurlar. Sur içinde dükkanlar, camiler, hatta mahkemeler açarlar. Yerli halk bu komşuluktan bizar değildir, Türkleri tanıdıkça daha çok hoşlanırlar. Al Venedik'i vur Ceneviz'e! Cenevizliler eskiden beri Galata ve Pera bölgesinde hüküm sürerler. Bunlar İmparator izin vermediği için sur yapamazlar. Ancak dıştaki evler yüksek duvarlı ve mazgallıdır. Kuleyi andıran konakların arası duvarlarla çevrilir ve tahkim edilir. Adı konmasa da kale gibidir. Cenevizliler işlerini bilir, Osmanlılarla da iyi geçinirler. Alırlar, satarlar, ticaret yaparlar. Hatta zaman zaman Türkler'e donanma desteği verirler. Osmanlılar da eski Ceneviz kalelerini onlara bağışlarlar ki, Samsun bunlardan biridir. Sultanlar, İtalyanlar arası rekabette Cenevizliler'den yana tavır koyarlar. Zira Venedikliler tüccar değil militandırlar. Fatih'li yıllarda Osmanlılar Arnavutluk, Bosna, Eflak ve Sırbistan'ı kontrolleri altına alırlar. Bulgarlar mı? Onlar artık sadık bir tebaadırlar. Mora yarımadasını Turahan Beyin akıncıları ile göz önünde tutarlar. Hasılı Orta Avrupa'da Bizans'a destek verebilecek tek güç kalır: "Macarlar!" Bunlar güya Türk asıllıdırlar, ancak Niğbolu, Varna ve Kosova'da yenilmelerine rağmen liderliğe oynarlar. Dahası Karamanoğulları ile çirkin ittifaklar yapar, yer yer fütuhatı durdururlar. Fatih Semendire'de Hunyadi Yanoş'la bir araya gelir ve bir anlaşma yapar. Kuşatma esnasından onlarla takışmamaya bakar. O yıllarda Anadolu sakin görünür. Fatih, Timur'un oğlu Şahruh'a bağlılıklarını sunar ve yeni sürtüşmelere fırsat tanımaz. Pontus, Karakoyunlu ittifakının farkındadır, onlara nefes aldırmaz. Hile, desise, dalavere... Bizans, denilince akla hile ve desise gelir. Zira efsane imparatorluk eskisi gibi ordu besleyemez, meydana çıkamazlar. Vuruşmaktan ziyade vuruşturarak ayakta kalır, habire entrika kurarlar. Osmanlılar üzerine çok oynar, şehzadeleri kışkırtırlar. Mesela durup dururken Düzmece'yi, Murâd Han'ın başına sarar, gaile bitmeden kardeşi Mustafa'yı (Hamideli Sancak Beyidir) ayaklandırırlar. Mustafa, İznik'te hükümdarlığını ilan edip, ağabeyine savaş açınca İstanbul kuşatmasını kaldırmak zorunda kalırlar... Aradan yıllar geçer. Yine Haçlılar çocuk yaştaki Sultan Mehmed'i fena sıkıştırırlar. Murâd Han oğlunun yardımına (Varna'ya) yetişmek ister, lakin Bizans yüzünden Çanakkale Boğazını kullanamaz. O telaşla Rumelikavağı'na koşar. Cenevizliler onları gemilerle taşır ama asker başına bir düka altını alırlar. Bu çok büyük bir bedeldir, hazineyi zora sokar. Bizanslılar fırsatını buldular mı yara kaşırlar. Mesela Hurufileri cesaretlendirir, sırtlarını sıvazlarlar. Edirne katliamında, içinde bedestenin de bulunduğu 7 bin dükkan yanar. Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal Osmanlıyı çok uğraştırırlar. Zaten Karamanlılarla, Germiyanlar rahat durmaz, onları parmaklarında oynatırlar. Hasılı sınırlarımız içinde Bizans gibi bir fitne odağı varken işimiz zordur. Osmanlılar yaşamak için Bizans'ı yıkmaya mecburdurlar. Buruk tanışma... Murâd Han ın hayatı ayaklanma bastırmakla geçer. Asiler yüzünden vakit ve güç kaybeder. Bu yüzden yoğurdu bile üflemeye başlar. Bir ara üç beş işgüzâr gelir, "Aman Efendim" derler, "Hacı Bayram diye biri Engürü'de çok taraftar toplamış. Sakın sizi uğraştırmasın!" İsyanlardan çok çeken Murâd Han , bu habere bigane kalamaz. Derhal söz konusu şahsın alınıp getirilmesini arzular. Askerler kuş gibi uçar, Ankara'ya varırlar. Şehrin hayal meyal göründüğü bir noktada karşılarına iki mübarek çıkar, ki ikisi de birbirinden nurludurlar. Öndeki veli, Subaşına şefkatle gülümser ve "Hacı Bayram benim evladım" buyurur sonra zincire vurması için ellerini uzatırlar. Akşemseddin de hocasına uyar, aynısını yapar. İhtiyar Subaşı düğmesini ilikleyerek "haşa" der, edebde kusur etmemeye bakar. Hani "altının değerini sarraf bilir" derler ya, Murâd Han âlimi yürüyüşünden tanır. Hacı Bayram-ı Veli ve Akşemseddin Hazretlerini gördüğü an baltayı taşa vurduğunu anlar. Çok mahçup olur, tarifsiz utanır, inanın içi yanar. Ama ne hikmettir bilinmez, güzel dostluklar hep buruk başlar. Sultan onları hürmetle ağırlar, hoşça sohbetler yaparlar. Bir ara Murâd Hanın gözleri boşluğa takılır, bakışları donar. Hacı Bayram hazretleri sorar: "Sultanım, hayrola?" Murat han büyük bir hasretle "İstanbul, şeyhim" der, "bize nasip olur mu acaba?" Hacı Bayram hazretleri kısa bir tefekkürün ardından "Hayır sultanım!" der, "İstanbul'un alındığını ne sen görürsün, ne de ben!" Sonra tahta beşiğinde mışıl mışıl uyuyan küçük Şehzadeyi gösterir. "Ama!" buyururlar "Şu sabi ile bizim köse (Akşemseddin'e öyle derler) görseler gerek
.
İstanbul önlerinde Fatih Sultan Mehmed
28 Mayıs 2004 01:00
İstanbul sıradan kaleler gibi düz duvarla çevrili değildir. İmparator Jüstinianus, o ünlü Teodius surları çatlayınca tamir ettirmekle kalmaz. Önüne yeni bir sur daha yaptırır, hakiki surları, en az onun kadar güçlü ikinci bir surla saklar. Önünde okçu mazgalları ve hendekler uzanır. Bu su dolu kanal 20 metre genişliğinde ve 7 metre derinliğindedir, ki sadece o bile şehri koruyabilir. Hoş, o güne kadar bunu aşan olmamıştır daha. "Yani?" diyeceksiniz. Yanisi şu ki kara cihetinden gelenler, hareketli birlikleri yenecekler, okçuları sindirecekler, hendeği dolduracaklar, arkebüz (kale tüfekleri) ve toplarla korunan bedenleri aşacaklar, ara bölgeyi temizleyecekler ve asıl sura ulaşacaklardır ki, mücadele daha yeni başlar. Bu 5 engeli aşmayan şehre yaklaşamaz. Üstelik her burç bağımsız birer kale gibidir, diğerleri düşse bile direnmeye devam edebilir. Bizansın deniz surları nispeten zayıftır, ancak yaklaşan gemilere ateş yağdırırlar. Grejuva denen melanet denizde bile yanar ve su döktükçe daha beter parlar. Haliç ağzı ise dubalar üzerinde yüzen kalın bir zincirle kapalıdır, değil tekne kuş uçurtmazlar. Hazırlıklar tamam... Fatih işini sağlam tutar, Sultan olur olmaz (henüz 19 yaşındadır) hazırlıklara başlar. Bir kere civarda başlarını sokacakları, sıkışınca sığınacakları bir yerleri yoktur. Evet Anadoluhisarı iyi bir mevzidir, ancak zayıftır. Türkler başkule ve içkuleyi surla çevirir ve tahkim ederler. Ardından Bizans İmparatorundan Rumeli'de ufacık (!) bir hisar yaptırmak için izin isterler. İmparator burası "Frenk mülküdür, karışamam" dese de Osmanlı ustaları burcu çoktan yarılarlar. Bizans neden sonra tavır koymaya kalkışır ama Mehmed Han "Biz bu hisarı sizin için yaptırıyoruz" der, "Karadenizli korsanlardan şikayet etmiyor muydunuz?" Elçiler gelip gelip gitmeye başlayınca sultan sertleşir ve noktayı koyar: "Anadolu yakası bizimdir" der, "çünkü halkı Osmanlı'dır, Rumeli yakası da bizimdir, zira siz savunmasını bilmiyorsunuz!" Fatih ilme çok önem verir, denizcilerle oturur, uzun uzadıya akıntıları ve suyun hızını hesaplar. Hasılı Hisarın yeri rastgele seçilmez. Sultanın kaybedecek zamanı yoktur, İnşaatı Saruca Paşa, Halil Paşa ve Zağanos Paşa arasında paylaştırır ve bir yarıştır başlar. Keresteyi Belgrad, İzmit ve Ereğli ormanlarından getirtir, civarda ne kadar metruk kilise ve tapınak varsa taşlarını kullanırlar. Bin duvarcı ustası ve ikibin rençber geceli gündüzlü didinir ki ameleler 6 bini aşar. Boğazkesen Hisarının 3'ü büyük 13 burcu vardır ve toplarla donatırlar. Koca Hisar her şeyiyle 4 ayda biter ki rekor kırarlar. Bundan böyle Karadeniz'den gelen gemiler yelken indirecek ve geçiş izni alacaklardır. Eh bir miktar da vergi vereceklerdir. Aksini yapan mı? Valla kendi bilir!.. Türkler bununla da kalmaz Kilitbahir ve Çanakkale Hisarlarını yapar, Ege'den gelebilecek takviyelere set olurlar. Devasa toplar! Fatih ateşli silahlara çok merâklıdır. Ama elindeki toplar İstanbul surlarını ancak okşar. O, önce malzeme hususunda yoğunlaşır. Değişik karışımlar döktürerek mukavemetlerini inceler, en mükemmeli arar. Ardından balistik üzerine çalışır ki bunlar bilinen şeyler değildir. Peki Urban mı? O iyi bir döküm ustasıdır o kadar. Onlardan mebzul miktarda bulunur ancak Mehmed Han tecrübeye saygı duyar. Bu ustayı onurlandırır, ona asla amele muamelesi yapmaz. Genç sultan yeni topları sık sık dener, eksikleri tespit etmeye bakar. Nitekim onun topları ilk tecrübesinde bir Venedik yelkenlisini batırır ve kalitesini ispatlarlar. Fatih'in kafasındaki silahlar gitgide şekillenmeye başlar. Üzerinde tam 700 sanatkârın çalıştığı dev toplar 35 tondurlar. Sesi 20 kilometreden duyulur, mesafesi bir mili aşar. Gülleleri 600 kilodur ve düştüğü yeri dağıtıp atar. Toplar hakikaten iyi olur ama bu alametleri taşımak kolay olmaz. Yüzlerce er yol açar, 60 manda ve 30 araba kullanırlar... Bu hazırlıklar sürerken Rum köylüleri hayvan otlatma meselesinden Türk çobanlarına saldırırlar, eh bizimkilerin elleri armut toplamaz. Öylesine bir itiş kakış çıkar. Görünüşte basit bir vakadır, ancak İmparator panik yapar alelacele kapıları kapar. Ardına duvar ördürür, bir bakıma kendilerini elleriyle hapse tıkarlar. Gemiler kuleler... Fatih Gelibolu, Marmara ve Karadeniz tersanelerinde yüzlerce gemi yaptırtır. Yine Müslüman denizciler tekneleriyle gelir, orduya destek olurlar. Gemileri bakır ve demir levhalarla kaplar Rum ateşine karşı tedbir alırlar. Ulaştırma filosu gider gelir civar sahillerden yiyecek, içecek, yem, yakacak, silah ve barut taşırlar. Yüksek surlara karşı "yürüyen kuleler" düşünürler, ki bunlar üç kapılı ve mazgallıdırlar. İçine çalı-çırpı, toprak gibi hendek dolduracak malzemeler koyarlar. Özetleyecek olursak Fatih işi tesadüfe bırakmaz. Donanmayı güçlendirir, hisarlar yaptırır, toplar döktürür. Harekât için en uygun zamanı seçer, surlara, hendeklere, burçlara, gemilere karşı tedbirler düşünür. Ama en çok güvendiği şey gölgesine sığındığı velîlerdir. Zafer müyesser olur mu? Orasını Allah bilir. O dilerse olur, dilemezse olmaz. Ancak böylesi âlimlerle ölüme bile gidilir. Ve zevkle yürürler ölüme...
.
Cezayir vilayet olunca
3 Ağustos 2004 01:00
Kanuni Sultan Süleyman, Hızır Reis'in kıymetini bilir ona "Cezayir Beylerbeyi" payesi verir. Barbaros Hayreddin hattı hümâyûnu öper başına koyar. Hil'atı fâhireyi omzuna atar, sorgucu sarığına, kattâreyi boynuna asar. Som sırma ayetler yazılı yeşil sancakla, al flandarayı çekip İstanbul'a yelken açar. Kanuni onu tereddütsüz Kaptan-ı derya yapar, önüne koca imparatorluğun imkanlarını koyar. Hızır Reis Padişah duası alınca öyle mesrur olur ki nice yetim kızcağızları everip öksüz oğlancıkların elini tutar. O hızla Akdeniz'e çıkar ve bir anda yüzlerce tekne vurup binlerce esir tutar ki bunlar İspanyol kralının en seçme adamlarıdırlar. Hızır Reis eline geçen 36 amirali ne yapacağını âlimlerden sorar. Cevap çok nettir: "Ey mücahidlerin başı! Bu adamlar hem kanlı katildir, hem de derya işlerinde ustadırlar. Serbest kalırlarsa yine denize çıkar ve Müslümanları kırarlar. Bunları ya hapseyle ya cellada yolla!" Hızır Reis de gereğini yapar. Ancak bu amiraller içinde Kırando adlı biri vardır ki İspanya'nın en güçlü ailesine mensuptur. Akrabaları gelip kralı sıkıştırır Kırandoyu kurtar diye yalvarırlar. Kral güvendiği bir papazı Cezayir'e yollar. Adam Kırando'nun ölüsü için bile milyonlarca altın vermeye razıdır ancak Barbaros Hayreddin Paşa "bizim paraya ihtiyacımız yoktur, var Kralın olacak adama söyle benzer hadiseleri yaşamak istemiyorsa Müslüman kanı dökmekten vazgeçsin" diye haber yollar. Adamları "A be Reis" derler, "bu keferenin laşesini verip altınları alaydık ya!" -Hayır! Murdarın alımı satımı caiz olmaz! Tunus yerini bulunca Barbaros bir ara Cezayir'e dönerken rüzgar onları Tunus sahillerine atar. Tunus Beyi "bize olacak oldu" der, pılısını pırtısını toplamadan çöle kaçar. Ağalar, kethüdalar baştardaya (amiral gemisine) gelip bağlılıklarını sunarlar. Hızır Hayreddin Reis "Ya İlah'el âlemin" der, "sana mâlumdur ki bu günahkâr kulunun buralara uğramak gibi bir niyeti yoktu. Sen her şeyin iyisini bilirsin, hakkımızda hayırlar eyle" deyip başını şükür secdesine koyar. Tunuslular da baş başa verip "beyimiz Osmanlıya ihanet etti işi rast gitmedi, o ki üç tuğlu vezir yurdumuza gelmiş bize itaat yaraşır" der ve Barbaros'un yanında olurlar. Cezayir limanının hemen dışında bir ada ve iki burç vardır ki burası eskiden beri İspanyolların elindedir. Adamlar keyiflendikçe ateş açar şehirdeki evleri, minareleri vururlar. Çok mahir bir topçuları vardır ki özellikle müezzinleri öldürmeye bakar. Barbaros ada komutanına bir mühlet verip çıkmalarını ister. Ancak onlar harpte karar kılarlar. Müslümanlar 7 topla birden ateşe başlasalar da ejderhayı andıran iki burcu almak kolay olmaz. Barbaros o gece rüyasında bir pir görür, nurlu ihtiyar göbekli burcun lağımlarını gösterip fethin önünü açar. Lağımları barutla doldurup "mayna (teslim) olacak mısınız göğe ağdıralım mı" diye sorarlar. Papazlar "göğe ağmaktansa sağ kalmak yeğdir" deyip teslim olurlar. Ancak Müslümanları 140 gün uğraştırdıkları için alıp başını gidemez alayı esir olurlar. Sıra gelir San Pavlo burcuna, bunlar "biz Göbekli Burçtakiler gibi korkak değiliz, papaz sözüyle hareket etmeyiz" der direnirler. Ancak bu burç da fethedilir, 1200 esir ele geçer. Bunların 100 tanesi yüksek rütbelidir Barbaros onları şehre yollar ve o güne kadar top ateşi ile tahrip ettikleri ne kadar bina varsa yaptırtır. İbrişim kaldırmayan şövalyelere taş taşıtırlar.
.
Kandesin Dorya?
4 Ağustos 2004 01:00
Barbaros Hayreddin Paşa, Kuzey Afrika'da sayısız ihanet yaşar ama müminleri her seferinde affeder ve bir şekilde hizaya koyar. Bu hoşgörü semeresini verir, İspanyol kâfirine karşı birlikte cihad etmeye başlarlar. Bu arada İspanyol Kralı da boş durmaz, Andre Dorya adlı bir amiralin komutasına sayısız tekne ve hesapsız gemici verip "Barbaros efsanesini" bitirmeye kalkar. Hızır Reisin bir karakulak (casus) gemisi vardır ki safi incir ağacından yapılmıştır. Suyun üzerinde yılan gibi kayar, öyle ki kuş olsalar tutamazlar. Bu gemi Andre Dorya'nın donanmasını bulur ve haberi Hızır Reis'e ulaştırır. Anlatılanlara bakılırsa 120 gemileri vardır. Barbaros onları 80 parça gemiyle Preveze önlerinde karşılar. Ancak Türk donanması liman içindedir, düşman donanması deryaya bakar. Görünüşte onlar daha avantajlı durumdadırlar. Düşmandan çekinmeyin! O güne kadar Barbaros Hayreddin ile birlikte dövüşmeyenler 40 gemilik üstünlüğü ciddiye alır, tedbir ararlar. Hızır Hayreddin onları toplar ve "Oğullarım" diye söze başlar. "Gelin müşavere yapalım ki Resul-i ekrem efendimizin sünnetidir. Akıl akıldan üstündür kim ne tedbir bilirse söylesin." Bakar içlerinden bazıları tereddüt içindedir, öne çıkar ve "Kâfirlerden çekinmeyin" der, "değil 120, 220 tekne de olsalar farketmez. O ki biz Cenab-ı Hakka güvenip yola çıkmışız, onun inayeti yanımızdadır. Siz sadece dua edin ve sadakatten ayrılmayın." Hızır Reis de dediği gibi yapar, sabahlara kadar ibadet eder, sehere doğru biraz dalar. Rüyasında bir küheylana binmiş nur yüzlü bir velî görür. Ona bir peştamal dolusu balık uzatıp "al bunları Sultan Süleyman'a ver" der ki; bunlar düşman tekneleri olmalıdırlar. Sonra beyaz üzerine yeşil rika hattı ile yazılmış bir name verir ki gül kokar. Üzerinde "Nasrun min Allahi ve fethun karîb ve beşşirli mü'minâne yâ Muhammed" yazar. Hakikaten sabah öyle bir nusret rüzgârı çıkar ki düşman tekneleri kaplumbağa gibi kalır, İslam tekneleri şahin gibi uçar. Dahası onlar sis içinde bunalır, leventlere oyuncak olurlar. Barbaros küçük tekneleri küçük teknelerin, büyük tekneleri büyük teknelerin üstüne salar. Küffar cihetinde panik ve şaşkınlık kopar. Barbaros, padişah atiyyesi (hediyesi) Tîg-i ateştabı (kılıcı) çeker, önce tüfenkleri boşaltıp yalın kılıç hücuma kalkar. Kelleler bostan misali yuvarlanır, parmaklar dülger yongası gibi uçar. Kefereler firara başlarlar. 36 tekne zaptedilir, 2175 kâfir esir edilir, boğulup cehennemi boylayanlar sayılamaz. Müslümanlar sadece 400 şehid verip büyük bir zafere imza atarlar. Bir Turgut uğruna... Bir sabah Ceneviz güne uyanmadan 7 üç hilalli gemi limana girer ve bir anda Doç'un sarayını vurup, bacalarını uçururlar. Cumhurbaşkanı büyük bir telaşla kalkar ve beyaz bayraklı bir sandalla gelip "mal mülk ne istiyorsanız vermeye hazırız" diye kıvranmaya başlar. Barbaros üç kelime kunuşur o kadar: "Bana Turgut'umu yolla!" Doç bir asker selamı çakar, kırbaç altında kürek çeken Turgut ve Salih Reisleri derhal salar. Turgut el öperken "bu kadar zahmete değer miydik baba" diye fısıldar. Hızır Reis "bir mücahid dünyalar değer" der ve Cenevizlilerin altınına elmasına bakmadan deryaya çıkar. Kafirler iki forsa için göze alınan seferi anlayamaz, ardlarından boş boş bakarlar. "Aramızda Turgut Reis, mekânımız derya deniz, Öcümüz komaz alırız, bize Hayreddinli derler.
Neden 16 şerefeli?
5 Ağustos 2004 01:00
Sultan Ahmed denince aklımıza hemen, adıyla anılan cami gelir. Bu sadece cami değil, medrese, darülkurra, sıbyan mektebi, türbe, dükkânlar, hamam, darüşşifa, imaret, kasr-ı hümâyun, asker odaları ve üç sebilden oluşan bir külliyedir. Sultan, Mimar Sedefkar Mehmed Ağa'dan 6 minareli bir cami isteyince garibim tereddüt eder zor anlaşılır bir sesle "ama sultanım" diye mırıldanır. Sultan sorar "aması ne?" -Harem-i şerifin bile 6 minaresi yok, böylesi yakışık alır mı? -Öyleyse önce Harem-i şerife git, Kâbe-i muazzama'nın etrafındaki minareleri 8'e çıkar, sonra gel bu camiye başla. Öyle de yaparlar... Hâzâ pırlanta... İstanbul'un Haliç yüzü kubbelerle minarelerle bezelidir, şimdi Marmara'dan gelen gemilerin karşısına da azâmetiyle dikkat çekecek bir cami çıkarmak gerekir. İşte Sultan Birinci Ahmed Han bu vazifeyi üstlenir ki bu cami Osmanlının ihtişamını, kudretini, zarâfetini göstermelidir. Câminin temeline ilk kazmayı padişah (1609) vurur. "Ya Rab! Ahmed kulunu avf eyle" diye yalvarıp eteğiyle toprak taşır, sırtında taş getirir. Bu muhteşem eser 1616'da bitirilir. Altı minârenin dördü üçer, ikisi ikişer şerefelidir. Bu 16 şerefe 16'ncı padişahı işaret etmektedir. Kubbe dört kemerle, dört büyük fil ayağı üzerine oturtulur ve Ayasofya kubbesini 2.6 m (çapı 24 yerden yüksekliği 43 metre) geçmektedir. Ancak cami Ayasofya gibi hantal değildir, mâhirâne yerleştirilen 260 pencere sâyesinde ferah bir hava estirilir. Kubbe sanki havada asılı durur, İznikli Hasan Ustanın mavi ve yeşil örgülerle süslediği 21.043 parça çini mekana derinlik verir. İşte bu yüzden Avrupalılar onu "Mavi Câmi" diye isimlendirir. Câminin hatlarını devrin büyük üstatlarından Diyarbakırlı Seyyid Kasım Gubârî yazar. Bu mübarek öyle sanatkârdır ki pirinç tânesi üzerine ihlâs-ı şerîfi sığdırabilir (bu pirinç Topkapı Sarayında muhâfaza edilmektedir). Mihrap, hünkâr mahfeli, minber, panolar, taç mermer işçiliği ve oymacılık sanatının şâheserleri olarak bilinir. Renk renk taşlardan, oyulan yaprak, lâle, çiçek motifleri emsalsizdir. İç avludaki şadırvan su içmek içindir, abdest muslukları (belki avluya abdestsiz girilmesin diye) câminin dışına dizilir. Yine Sultan Ahmed'in Topkapı Sarayı önüne yaptırdığı çeşme Lâle Devrinin şaheserlerinden biridir. Bu çeşme, bağımsız yapı karakterinin bütün özelliklerini yüklenir. Devrin ünlü şâiri Seyyid Vehbî'nin 28 beyitten meydana gelen ünlü kasîdesi nefis bir mermer üzerine işlenir. İtalyan edebiyatçı Edmonde Amicis "İnsan elinin oyup işlemediği yer kalmamış" der, "zarâfet, sabır ve servetin harikası. Hiç şüphesiz billûr bir fânus altında korunmaya değer. Kimbilir, bu eşsiz pırlanta ilk günü nasıl parlıyordu? Onu bir defâ görmek, hayâlinin ölünceye kadar hâfızadan silinmemesi için yeterlidir." Sorgucunda ne var? Sultan Ahmed çok dindar bir padişahtır, Haremeyn'e gidip güzel Kâbe'nin ve Nurlu Ravda'nın eşiğine yüz sürebilmeyi çok arzular ama Celâli isyanlarından buna fırsat bulamaz. Sarığının sorgucunda Efendimiz'in kadem-i saadetlerinin (ayak izlerinin) resmini taşır, ona köle olmaya bakar. Yazdığı içli şiirle sevdasını şöyle dile getirir: N'ola tâcım gibi, başımda götürsem daim Kademi durur Hazret-i Şahi Resûlün Gülü, gülzârı nübüvvet o kadem sahibidir Bahtiya durma yüz sür kademine o gülün..
Türkler Viyana'da!
7 Ağustos 2004 01:00
Bir ara Alman imparatoru Osmanlıyla sulh yapmak ister, iyi niyet elçisi olarak Kont Leslie'yi İstanbul'a yollar. Cihan Padişahı 4. Mehmed bu ziyarete karşılık olarak Vezir Mehmed Paşayı Almanya'ya uğurlar (1665). O zaman Alman İmparatorluğunun merkezi Viyana'dır. Avrupalılar Türkleri cahil, kaba, kan dökücü, kuru cengâver sanırlar. Ancak Osmanlı heyeti sanatkâr ağırlıklıdır ve Viyana sosyetesini çok şaşırtırlar. Avusturyalı tarihçi Von Hammer'in yazdığına göre Alman düşes ve kontesleri Mehmed Paşanın huzuruna çıkabilmek için kocalarını zorlarlar. Zira Mehmed Paşa kapısını çalanlara nadide kumaşlar, nefis tüller, ipekliler ve bulunmaz ıtırlar bağışlar. Macar tarihçi Takatz'ın anlattığına göre Vezir Mehmed Paşanın maiyetinde imam, yaver, muhasip, musahib, kâdı, kâhya, kâtip, bayraktar, hatta kilerci ve sucu bulunur, sayıları üçyüzü aşar. Mehter vurunca... Alman kızları rütbesiz erlerin bile etrafında dolanır, gözlerine girebilmek için pervane olurlar. Ancak Osmanlılar vakarlarını muhafaza eder, duvarlar lebaleb resimle dolu olduğu için namazlarını sarayın bahçesinde ve "cemaatle" kılarlar. Hele mehter takımı yerini alıp da, kös sesi Viyana semalarında çınlayınca Almanlar hiç tatmadıkları bir heyecana kapılır ve derhal mızıka takımı kurma kararı alırlar. Bu geziye katılan Evliya Çelebi Almanları basit ve görgüsüz bulur. Çünkü asiller bile mendil kullanmaz, burunlarını kol kenarlarına silmekten kaçınmazlar. Dile kolay aradan 40 yıl geçer ama Almanlar bu gösteriyi unutamazlar. Karlofça Anlaşmasından sonra Alman İmparatoru o zamana kadar görülmemiş bir sefaret heyetini Dersaadete yollar. Ki aralarında Kont Marki gibi güçlü isimler ve bizzat Prens Wilhelm bulunmaktadır. Osmanlılar onları öyle bir ağırlarlar ki adamlar şaşırıp kalırlar. Prens Wilhelm İstanbul'dan ve İstanbullular'dan çok etkilenir. Türklere bu vasfı kazandıran kaynağı aramaya başlar. Çok okur, çok sorar ve 20 yıllık bir çalışmanın ardından Müslüman olmakta karar kılar. Sultan Mustafa bu ziyarete de mukabelede bulunur Almanya'ya Büyükelçi İbrahim Paşa riyasetinde 571 kişilik bir heyet yollar. Viyanalılar ikinci kez ayağa kalkarlar. Cins atlarıyla görünen Türkleri sınırda Kont Stahremberg karşılar. Konvoyda 215 araba vardır. Develer merkepler ve katırlar sayılamazlar. Kafileye kalabalık bir tüccar grubu da katılır ki çok cazip mallar taşırlar. Kont Stahremberg bir ara İbrahim Paşanın kulağına eğilir ve bir şeyler fısıldar. İbrahim Paşanın çehresinde hafif bir tebessüm belirir. Hiç sebep yokken mola verir Yanık'ta bir hafta oyalanırlar. Sonra bir yerlerden haber gelir ve kafile yürümeye başlar. Önde koca bir Türk bayrağı, ardında ak tolgalı aslanlar... Kös, zurna, nekkare, mehter zemini sallar. Türklerin kılıç kınları, atların koşum takımları emsalsiz mücevherlerle bezelidir ve sırtlarında leopar, kaplan postları taşırlar. Almanlar bu ihtişam karşısında lâl olur, kadınlar ellerini göğüslerine bastırırlar. Kraliçenin gönlü olsun İmparator tam 2 bin okka çeken cevahirleri ipeklileri kabul ederken, kraliçenin heyecanı yüzünden okunur. Kadıncağızın içi içine sığmaz, hatta bir ara sevinçle ellerini çırpar. Zaten kafilenin Yanık'ta beklemesinin sebebi de odur. Zira heyet Almanya sınırına girdiğinde o doğum yatağında yatmaktadır. Türk kafilesini göremeyeceğim diye dert sahibi olur, bunu enikonu problem yapar. Hekimler bakarlar izi kalacak, kraliçenin sıhhati için kafilenin girişini bir haftalığına erteleme ricasında bulunurlar.
.
Padişah önde olunca...
9 Ağustos 2004 01:00
2. Mustafa, Hâcei Sultani Vani Mehmed Efendi ile Şeyhülislam Erzurumlu Feyzullah Efendi'nin talebesidir. Aynen 4. Murad gibi gayyur (gayretli) bir sultandır. Babası 4. Mehmed ile Sefer-i humâyunlara katılır ve Fazıl Ahmed ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın yanında pişer, tecrübe kazanır. Tahta geçtiğinde çok gençtir ama dedelerinden hiçbirinin yapmadığını yapar; padişahlığının üçüncü gününde bir hattı hümayûn yayınlar. Yani diyeceksiniz, yani "bir nevi siyasi program" sunar. Bu program devletin dostlarını sevindirir, düşmanlarını kara kara düşündürmeye başlar. Zira açık açık öze dönüş ve cihad kokar. Para neme gerek! O günlerde Osmanlı Avrupa'da eskisi kadar güçlü değildir bu yüzden özellikle Alman ve Avusturyalılar topraklarımıza sızar, ümmeti Muhammede tacizde bulunurlar. Hal böyle olunca 2. Mustafa, Fatih ve Yavuz gibi ordusu ile bizzat sefere çıkmayı çok arzular. Ancak Osmanlı eski Osmanlı değildir devlet adamları gelir gider Sefer-i hümayunun çok masraflı olacağından dem vururlar. Sonra Allah korusun bir kazâ vukuunda "padişah yenildi" sözünün getireceği gaileleri hatırlatırlar. Ki bir bakıma yerden göğe haklıdırlar. Mustafa Han önce "masraf" bahanesini siler atar. "Bize ağırlık ve hazine ne içün lâzım. İcabında kuru ekmek yer vücudumuzu din-ü devlet uğruna bezlederiz. Hıdmet'i İbâdullah (Allah kullarına hizmet) tamamlanmadıkça, seferden kaçmayız" der ve 9 tuğu (Sefer-i hümayun işaretidir) ordugâha çakar. Mustafa Han eli kılıç tutan bir cengaverdir, çocukluğunda gençliğinde kışla havasını teneffüs ettiğinden olacak, seferden korkmaz. İyi ata biner, her silahı kullanır ve cengi satır satır okuyup yerinde kararlar alır. Dahası sık sık tebdili kıyafetle sokağa çıkar, asker arasına karışıp havayı koklar. Hatta bir keresinde el bahçesine dalıp vişne çalan cebeci askerini yakalar ve derhal kadıya yollar... Ordu 1695 yılında yollara düşer ve elden çıkan kaleler birer birer üç hilali asarlar. Ancak iş beş on kaleyle kalmaz, bu mecra bir "ölüm kalım savaşına" doğru akar. Alman imparatoru bizzat başkomutanını görevlendirerek Türkleri durdurmayı arzular ki Mareşal Veterani yenilgi nedir tanımaz. 20 Eylül günü Temeşvar'ı aşar ve Lugoş kalesine doğru sokulurlar. İşte Veterani onları burada karşılar. Bu nasıl ses? Mustafa Han tabur imamlarına zaferi müjdeleyen ayetler okutur ve kendisi kılıç elde öne çıkar. Osmanlı ordusunun dev köslerini filler taşır ve güm güm sesleri kâfirlerin bütün ümmidini yıkar. Veterani, Lugoş kalesi komutanına "ben bunca yıldır savaş ederim böyle bir ses duymadım. İçime bir ürperti girdi, korkarım kötü şeyler olacak" der ve bir mânâda mağlubiyeti kabullendiğini açıklar. Muharebe ancak üç saat sürer, Almanlar ricata mecbur kalırlar. İşte bunu bekleyen Kırım Hanı Hacı Selim Giray arkalarından çevirir ve (komutan Veterani de dahil olmak üzere) alayını kırar. Osmanlı Avrupa'da derin bir nefes alır, Sultan Mustafa sefer-i hümayun fikrinde haklı çıkar.
.
Son kale: Kandiye
10 Ağustos 2004 01:00
Girit'te 21 yıldır süren çatışmalar Venediklileri çok yıpratır, çok yorar. Venedik Doç'u fevkalade yetkilerle donattığı bir elçiyi İstanbul'a yollar. Bunu ne Padişah ne de Sadrazam kabul eder, Sadâret Kaymakamı ve Üçüncü Vezir Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın huzuruna çıkarırlar. Elçi derhal barış imzalamak istediklerini söyler ve tek şart olarak Kandiye Kalesinin kendilerine bırakılmasını arzular. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa güçlü olmanın getirdiği bir tavırla "geç bunları" diye elini sallar, "biz de Kandiye'nin anahtarlarını getirdiğinizi sanmıştık. Madem öyle değildir, neyi konuşuyoruz. Görüşme bitmiştir bu kadar!" Elçi alttan almaya bakar, sesine en kibar tonları oturtup "Paşa Hazratleri" der, "İnanın Venedik Senatosu dahi kaleyi size terke âmâdedir. Ancak Papa ve Güneş Kral (14. Louis) bize zamanında ettikleri yardımların peşini bırakmıyor, bunaltırcasına hesap soruyorlar. Biz Allah'a güveniriz Şeyh-ül İslam Minkârizâde Yahya Efendi "Demek ki Venedik cumhûru Papa ve Françeskalara dayanmaktadır. Devlet-i âliyye gibi sadece Allahü teâlâya güvenseniz başınız ağrımaz" diyerek taşı gediğine koyar. Osmanlılar o günden sonra Kandiye kuşatmasına hız verir, Girit'teki son Hıristiyan Kalesini almak için hücum başlatırlar (1 Muharrem 1080) Köprülü Fâzıl Ahmet Paşa 8 tünel birden kazdırır, zaten evvelki yıllardan binlerce lağım açılmıştır, toprağın altı köstebek yuvasını andırır. Bu esnada serdârı ziyaret eden Venedik murahhası "eğer işin parayla çözülür tarafı varsa en ağır savaş tazminatını ödemeye hazırız" teklifiyle kapı çalar. Fâzıl Ahmet Paşa "Ben tüccar değil askerim. Alımdan satımdan anlamam" der ve bu yolu kesinkes kapar. Morosini Avrupa'nın en ünlü kurmaylarından biridir, kaldı ki Fransızlar bizzat Mareşal Fenelon'u bölgeye yollar, Noailles Dükâsı sayısız kont ve şövalyeler yanında yer alırlar. Derken Fransız donanması da adaya gelir Venediklilerin "Hurrraaa!" çığlıkları arasında 15 bin tecrübeli asker karaya çıkar. Derken 35 parça gemiden müteşekkil Haçlı donanması yöreye demir atar. Yine çoğu Fransız olmak üzere Maltalılar, Venedikliler ve bizzat Papanın askerleri kavgada yerlerini alır, gemilerden tabyalarımızı dövmeye başlarlar. Hasılı iş artık Kandiye'yi aşar, bir din ve itibar savaşı olur çıkar. Bu nasıl bir imandır!.. İşte tam o günlerde Sadrazamın ihtiyar validesi Ayşe Hatûn, Samsun Vezirköprü'den çıkar gelir ve titrek ellerine, bükük beline bakmadan bastonunu kaptığı gibi kaleye doğru koşar. Bu nasıl bir imandır anlatılamaz, sanki yaşlı bir kadın değil, koca dağ yürür, sesi gökgürültüsü gibi çınlar. İşte ansızın başlayan bu saldırıyla Türkler takviye birliklerini söker atar, Kandiye Dukasını (ve yerine geçen Alman asıllı Baron Von Frisheim'i) öldürmeyi başarırlar. Haçlı saflarında tarifi zor bir panik yaşanır, o adı büyük şövalyeler silahlarını toplayamadan gemilere doluşurlar. Morosini hâlâ direnebileceğini sanır ama başkomutan kalenin altının köstebek yuvası haline geldiğini anlayınca en doğrusunu yapar. "Papa bozulur mu, Kral Louis kızar mı" demez beyaz bayrağı çeker, anahtarları Serdâr'a (Fâzıl Ahmed Paşa'ya) yollar. Minkarizade'nin dediği gibi olur. Allahü teâlâya güvenenler daima haklı çıkarlar.
.
Zor şehir İstanbul
11 Ağustos 2004 01:00
İstanbul büyük bir şehirdir ve her büyük şehrin yaşadığı sıkıntıları yaşar. Haydi su, gıda, barınma problemleri bir şeklide aşılır ama yangınlar, zelzeleler ve sâri hastalıklar eksik olmaz. Mesela 1590 yılında ansızın çıkan veba salgınında binlerce insan ölür. Hekimler her tedbiri alır ama çaresiz kalırlar. Alemdağı'nda yapılan toplu duadan sonra hastalığa bir daha rastlanmaz. Buna şükür için çok sadaka dağıtır, mahpusları salarlar. Yine 1621 Ocağında Haliç donar, Şubat ayında ise Boğaz silme buz tutar. Halk bir yakadan diğerine yürüyerek geçer, gelgelelim İstanbul'a gelen yollar tıkanıp kalırlar. Hal böyle olunca erzak sıkıntısı yaşanır, etin okkası 2 akçeden 15 akçeye fırlar. 30 Mart 1661'de güneş tutulur ve şehir öğlen saatlerinde karanlıkta kalır, esnaf mum kandil yakar. Yangınlar... İstanbullular bütün bunlara rağmen öncelikle yangın ve zelzele arasında tercih yapmak zorundadırlar. Zelzeleden korkanlar ahşap evler yapar, yangından çekinenler taş binalar kurarlar. 2. Selim devrinde (1569) Yahudi Mahallesinde çıkan yangın Tahtakale'den Sirkeci'ye kadar önüne geleni siler süpürür, 80 bin ev, han, dükkan yanar. Bu afette birçok dergâh tutuşur ele geçmez eserler kaybolur, elden giden kültür hazinesinin yeri bir daha doldurulamaz. 3. Murad devrinde ise Gedikpaşa bedestenlerinde başlayan yangın bir anda Bitpazarı'nı sarar. Güzelim binaların külü kalır, nice mescid, hamam tarih olurlar. 1633 Eylülünde Cibali semtinde çıkan yangın şiddetli poyraz yüzünden hızla yayılır, alevler üç kola ayrılıp Küçük Mustafapaşa, Balat ve Yavuz Selim'e uzanırlar. Düşünün Unkapanı, Vefa, Zeyrek, Atpazarı, Saraçhane, Sofular, Halıcılar tamamen yanar. İstanbul'un dörtte üçü kül olunca 4. Murad Han meyhane ve kahvehaneleri kapar, sigarayı kesinlikle yasaklar. Hatta bu işi öyle ciddiye alır ki gece tebdili kıyafetle teftişe çıkar, şerli ve zorbalardan hesap sorar. İyi ama Temmuz 1660 yangını da ondan aşağı kalmaz. 1789'da şafak sökerken, yıldırımlar ve gökgürültüleriyle tufan başlar. Sular gökten çeşme gibi akar. Şehir göl olur, dereler taşar... 1509'da "Kıyamet-i sugra" diye adlandırılan zelzelede 160 bin nüfuslu kentte bin ev yıkılır, 5 bin kişi ölür, Fatih Camii, Galata Kulesi önemli hasarlar görür, yer yer dalgalar şehir içine yürür. Ahşaplar ayakta kalırken Pera'da hasara uğramayan ev kalmaz. Şehir surları yer yer yıkılır. Bayezid Camii, medreseler, Karamanpazarı, Davudpaşa Mescidi, St. John Kilisesi çatlar. Bazı bölgelerde, yer yarılır, su ve kum fışkırmaya başlar. Deprem sonrasında oluşan dalgalar surları bile aşar... Hareket-i arz Mayıs 1766 zelzelesi İzmit'ten Tekirdağ'a kadar hissedilir. İşin enteresan yanı artçılar da yıkıcıdırlar. Kurban Bayramının üçüncü günü sabahı 2 dakika süren ana sallantıda sabah namazını takiben camiler boşaldığı için zayiat fazla olmaz. Fatih Camii hasar görür, medrese çöker, 100'den fazla talebe hayatını kaybeder. Sultan için saray bahçesinde çadır kurarlar. 10 Temmuz 1894'te, "hareket-i arz" diye isimlendirilen zelzele müezzinler öğle ezanı okurken başlar. Hafif sarsıntıyı şiddetlileri takip eder. Şirket-i Hayriye vapurlarındakiler çöken binalardan yükselen toz bulutlarını görünce şaşakalırlar. Marmara sahillerinde deniz önce 200 metre geriye çekilir, sonra şiddetli dalgalar halinde karaya vurur ve kıyılardaki tekneleri parçalar. Kapalıçarşı'da sarsıntıdan kapılar kapanır, duvarlar içeride kalanların üzerine yıkılırlar. Bütün bunlara rağmen İstanbul'a talep azalır mı? Nerdeee? Aksine katlanarak artaR...
.
Yunan oyuncak olunca...
12 Ağustos 2004 01:00
Rus Çariçesi 2. Katerina muhteris bir kadındır. Osmanlı'nın başına gaileler açmak için Bizans'ı hortlatmaya, Yunanistan meselesini kaşımaya başlar. O yıl doğan torununa "Konstantin" adını koyar, aklı sıra müstakbel Roma İmparatorluğuna ipotek koyar. Ancak bütün bu tasavvurlarını gerçekleştirecek kadar güçlü değildir. Tutar eteğini müttefik aramaya çıkar ve gidip Avusturya İmparatoru 2. Jozef'i peşine takar. Oturup bir anlaşma imzalar (1781-Petesburg) kâğıt üzerinde Osmanlı'yı paylaşırlar. Üzerinde çift başlı kartal olan bayraklar yaptırır, İmparator tahtından, zafer taklarına kadar her ayrıntıyı konuşurlar. Ancak hesapta olmayan işler olur. İsveçliler bu ittifaka çok bozulur ve ansızın Rusya'ya saldırırlar. Neredeyse Çariçeyi ele geçirecek kadar ilerler Moskof'u dağıtırlar. İngiltere ve Prusya da bizim safımızda yer alır ve maceraperestlerin hevesini kursaklarında koyarlar. Katiller yola çıkınca... Ancak Yunanlılar "Magelo İdea" hayali ile ayağa kalkar ve oyuna getirildiklerini bir türlü anlayamazlar. Ruslar 1820 yılında tekrar faaliyete geçer, bu kez İpsilanti Kardeşleri kullanırlar. Plana göre Çar müşaviri Aleksandr İpsilanti, Romanya üzerinden güneye inecek, kardeşi Dimitrios da Mora'dan yola çıkacak ve Sofya'da birleşip İstanbul'a saldıracaklardır. Aleksandr, Moskova'dan yola çıkar, ancak Eflâk-Buğdan halkı bunlara yanaşmaz. İşler sarpa sarınca Çar yan çizmeye başlar. Buna rağmen Batı Trakya'da 15 bin Müslümanı katleder, zemini al kanlara boyar. Bu seri cinayetler Atina, Teselya ve adalara yayılır "Etniki Eterya" çok ocak söndürür, çok can yakar... 2. Mahmud Han isyancıların alayını kıracak güce ve gerekçelere sahiptir ama o sadece elebaşılarını yakalar. Halka dokunmaz lâkin Patrik Gregoryüs'ü Fener Patrikhanesi'nin orta kapısında sallandırmaktan da kaçınmaz. Avrupalı mutaassıp Hıristiyanlar, liberaller, özentiler, platonik Grek hayranları Yunanlıların yanında durur, Lord Byron ve Viktor Hügo gibi ünlü isimler Helen'e destek olurlar. Yunanlılar tekrar ayaklanır. Osmanlı bu kez isyanla direkt ilgilenmez zira Fransız İhtilalini takiben milliyetçilik rüzgârları sert esmeye başlar. Bu işi Mısır Valisine havale eder. Hıdiv Mehmed Ali Paşa, oğlunu 20 bin asker ve 60 gemiyle Mora'ya yollar. Dört günde süt liman Bunlar Rodos'ta "Donanma-yı âliye" ile buluşurlar, Girit, Mora derken dört yıldır süren yılan hikâyesini 4 haftada bitirir, militanları ayıklar, sükuneti sağlarlar. Rum liderleri bakarlar bu iş Rusya'yla olacak gibi değil ikiyüzlü siyaset güden dalavereci İngilizler'e sığınırlar. Kraliçe sırf bu iş için General Wellington'u vazifelendirir. Ardından Bâbıâli'ye bir nota verir "Yunanistan'a muhtariyet verilmesini" arzularlar. Hariciyecilerimiz de aynı gerekçelerle "İrlanda meselesini kaşıyabileceklerini" ima eder, sâniyen (ikinci olarak) imzalanan anlaşmayı hatırlatır "ihtilal ve isyanları gayri meşru ilan etmemiş miydik" diye sorarlar. Ama İngiliz İngiliz'dir, işine gelmeyeni duymaz, anlaşmalara uymaz. Sadece Yunanlıları değil imparatorluk içindeki bütün azınlıkları ayaklandırmaya baka
.
Adsız kahramanlar
14 Ağustos 2004 01:00
Hacı Çalık Ali Paşa, Merzifon'dan çıkan ikinci büyük sadrazamdır. Serdar-ı Ekrem sıfatıyla Avrupa içlerine sefere çıkar, birçok işi yoluna koyar. Görünen o ki bu korkusuz ve gayretli paşa hayırlı işlere ön ayak olacak, İmparatorluğu özlenen günlere taşıyacaktır. Değerli sadrazam, çalıştırdığı insanlara da sahip çıkar. Hatta koca Padişahla karşı karşıya gelmeyi göze alacak kadar. Bir ara Sultan, Başdefterdarı azletmesini ister ama bunu yapmaz. Böyle bir suç, mevkiinden olmasına, zindana düşmesine, hatta cellada yollanmasına sebep olabilir ama geri adım atmaz. Padişah onu huzuruna çağırtıp sorar: "Biz bu defterdarı azletmeyi murad etmişiz. Üç kere müstakim bir bendeyi naspedesin diye hattışerif yolladık, fermanımızı niye duymazdan gelirsin! Mührü iade edince... -Defterdar ne cürm ile müttehem oldu ki (suçlandı ki) azli icab ede? -Bilmez misin, Edirneliler ondan şikayette bulunurlar. -Ahaliye yaranmak kolay mı? Hem defterdar kendi başına iş yapmaya muktedir olmayan bir hıdmetkarınızdır. Ortada bir suç varsa benden sorula! Buraya kadar iyidir de, tutup mührü sultana uzatınca iş kopar. Padişah bu doğru sözlü paşayı takdir etmekle birlikte "sen bilirsin" der, "var biraz da taşrada oyalan!" Ancak Devlet-i âliyye Çalık Ali Paşa gibi mevki kaygısı taşımayan dürüst insanlarla doludur. Nitekim Bozoklu Mustafa Paşa, Çalık Ali Paşa'ya saygısından dolayı kendisine yollanan Mührü Hümayûnu kabul etmez, "tehlikeli" bir iş yapar. Padişahın (2. Ahmed) hem hoşuna gider, hem de çok kızar. Bir yandan "ikisini de cezalandırmazsam eğer" diye efkârlanırken, sohbet arkadaşlarına "pes vallahi, devletimizin ne yaman adamları varmış" diye söz açar. Aradan ne kadar zaman geçer bilemiyoruz, Sultan, Çalık Ali Paşayı çağırtır "N'apayım Paşa" der, "bu işi kendin eyledin. Şimdi söyle bana hangi vilayeti istersin, ihsanım ola!" -Siz sağ olun yeter. Bize ihsan, mansıb gerekmez. -Olmaz. Bir yer söyle diyorsam söyleyeceksin. Bak bu kez itiraz istemem. -Öyleyse Mihalıç hassı olsun. -Bu hasların derdi çok, geliri azdır. -Böylesi sefer vakitlerinde kanaat gerektür Sultanım. Hazinenin akçaya olan ihtiyacı benden fazladır. Padişah acı acı güler, böyle bir adama ne kadar ihtiyacı olduğunu düşünmeye başlar. Bir sene sonra, iki sene sonra... Neticede ne yapıp yapacak, onu tekrar Sedarete atayacaktır ama... Çok geçmeden Paşanın vefatını işitir ve oturup içli içli ağlar... Mürüvvet denilince... Bir ara Mısır Beylerbeyi Vezir Hasan Paşa'ya divandan bir emir gelir. O günlerde sürgün olan Kızlaraağası Yusuf Ağanın bütün malının mülkünün satılıp dersaadete yollanması istenir. Hasan Paşa bu noktalara Yusuf Ağanın himayesiyle gelmiştir ve velinimetini üzmekten çok çekinir. Araştırır soruşturur Yusuf Ağanın 900 yük akça kadar serveti olduğunu öğrenir. Hiç tereddüt etmeden kendi malını mülkünü satar ve 900 yük akçayı toparlayıp İstanbul'a yollar. Dersaadetin olup bitenden haberi olur, usulsüz bir iş yaptığı için ona 150 yük akça ceza yazarlar. Hasan Paşa çok zorlanır ama istenilen bedeli de hazırlar. Yoksul kalsa da akçaları Asitaneye yollayıp rahatlar. Padişah (4. Mehmed Han) vakayı işitince Hasan Paşayı İstanbul'a çağırtır. Vezirler paşalar "sen bittin aslanım" derler, "bu işi kesin zindan paklar!.." Peki Sultan n'apsa beğenirsiniz? Onu öz kızıyla (Hatice Sultanla) evlendirir, kendine damat yapar.
.
Aldı Nemçe bizim nazlı Budin'i
16 Ağustos 2004 01:00
Sadrâzam Kara Mustafa Paşa Almanları mağlup edince İmparator 1. Leopold başkent Viyana'yı terkedip kaçar. Hali vakti yerinde olanlar da ona katılırlar. Şehirde kalanlar nümayişler yapar, hatta gider sarayı yağmalarlar. Bütün bu menfi şartlara rağmen Kont Von Stahremberg'in eli altında binlerle top ve bol bol yetecek kadar barut vardır. Türk topları büyük olmaya büyüktür ama sayıları azdır. Haddi zatında Viyana surları öyle topla lağımla atılacak gibi de değildir, yapılacak tek şey kuşatmayı sürdürüp içeridekilerin tahammülünü zorlamaktır. Osmanlılar bu yüzden acele etmez ağırdan alırlar. Lâkabın "Melek" ola Serdar-ı ekrem her Müslüman gibi önce teslim teklifinde bulunur, Kont reddedince askeri hedefleri ateş altına alır, kışlaları çatır çatır yakarlar. Yangın hızla yayılır Auersberg ve Palffy saraylarına da sıçrar. Alevler nehir kenarındaki barut depolarını yalamaya başlar. Şehrin havaya uçması an meselesidir. Ancak genç bir teğmen (Kont Stahremberg'in yeğenidir) ve 5-10 adamı canla başla çalışır, adeta alevlere siper olurlar. Derken Haçlı orduları Viyana'nın yardımına koşarlar ve kuşatmanın tadı kaçar. Ortada bir bozgun falan yoktur ama Avrupalılar zafer kazanmış gibi havalara girer derhal mukaddes ittifak kurup Budin'e (Budapeşte'ye) saldırırlar. 5. Karl komutasındaki ordu şehre günde 1500 gülle, 1000 bomba atmaya başlar. Osmanlılar sık sık huruç ederek düşmanı bunaltırlar, ancak kale komutanı Kara Mehmed Paşa bir gülle ile elini kaybeder, henüz bileğinden kan damlarken bir başka gülle ile karnından isabet alır ve şehid olur. Yerine geçen Damat İbrahim Paşa öylesine zeki ve kurnazdır ki Haçlıların bütün oyunları boşa çıkarır, adamlar onu "Şeytan" adıyla anmaya başlarlar. Avrupalılar muazzam güçlerine rağmen Osmanlıya dikiş tutturamaz, ister istemez dağılırlar. Padişah, İbrahim Paşaya bir hattı hümayûn yollar ve "Şeytan adı Müslümana yakışmaz, bundan böyle senin lâkabın Melek ola" buyururlar. Haçlılar sadece iki yıl sonra yine gelir (1686) Budin'i muhasara altına alırlar. Alman ordusuna Lorraine Dukası komuta eder, emrinde pek çok marki, elektör, kont ve baron vardır. İspanyol, İngiliz ve İtalyan asilzadeleri maiyetleri ile birlikte Budin'e koşarlar ki sayıları 100 bini aşar. Kalede 15 bin civarında Türk bulunur ama cephanelik isabet alınca çoğu şehid olurlar. Surlarda büyük gedikler açılır ama Komutan Abdurrahman Abdi Paşanın maneviyatı asla bozulmaz. "Vire" teklifini reddeder ve tam 18 ayrı hücumu bertaraf ederek sayısız düşman kırar. Haçlılar 2 Eylül günü 6 koldan hücuma kalkar ilk safta olanlar komutanlarıyla birlikte ölür, düşünün Asty Baronu ve tüm askerleri murdar olurlar. İhtiyar Mücahid Abdurrahman Abdi Paşa kanlı kılıcı ile destan kahramanı gibi savaşır, önüne çıkanın kafası kopar. Ama kır kır bitmez, nitekim Beylerbeyi şehid düşer ve Haçlılar 160 yıl sonra şehre girmeye muvaffak olurlar. Katiller kudurunca... Beç kapısından ilk Beylerbeyi Balı Bey'in adını taşıyan meydana dalar, kadın ve çocukları doğramaya başlarlar. Şehirde kalan beş on asker Tuna'ya atlayıp canlarını kurtardıkları halde katliamı görünce geri döner br kaç tane olsun katili cehenneme yollar, sonra şehid olurlar. Medeni diye tanıdığımız Almanlar tam 81 camiyi temelleri bile belli olmayacak şekilde yıkar, güzelim çeşmeleri kırarlar. O canım kitapları meydanlara yığıp yakarlar. Marsigli Kontu okur yazar bir adamdır bu hengamede bir miktar kitap kurtarmayı başarır. Düşünün sadece onlarla Bologna'nın en gözde kütüphanesini kurar. Anadolu halkı "Aldı Nemçe bizim nazlı Budin'i" diye türküler yakar, evladını kaybetmiş ebeveyn gibi ağlarlar
.
ABD ve Rusya da kim ola?
17 Ağustos 2004 01:00
Doğrusunu isterseniz 16-17. yüzyılda Rusya devletten bile sayılmaz. Osmanlılar onların Çarlarını kaale almaz. elçilerini karşılamazlar. Bir maruzatları olursa Kırım Hanı'na anlatırlar. Doğrusu onlara Kırımlılar yeter de artar. Bir ara Ruslar 350 bin kişilik bir orduyla Knotop Kalesi'nde Ukraynalıları sıkıştırırlar. Padişah, Mehmed Giray'a "Rusları dağıtın" diye bir emirnâme yollar. Kırımlılar Rusları Pripet bataklıkları civarında yakalar ve 120 bin askerini kırıp, 50 binini zincire vururlar ki Prens Trubeçkov bile ellerinden kurtulamaz. Rus elçileri ancak Kırım Hanının muvafakatını aldıktan sonra Payitaht-ı cihana ayak basar, Veziriâzamın karşısında oturamaz, er gibi ayakta dururlar. Devleti aliyye, Rusların sulh müzakerelerini dinlemeye bile tenezzül etmez "gidin derdinizi Giray'a" anlatın deyip, Bağçeseray'a (Kırım Hanlığına) yollarlar. Çar'ınıza söyleyin! İşte Kara Mustafa Paşanın Rusya Seferi devam ederken Çar Feodor deli gibi muhatap arar. Kırımlılarla oturur muahedenin şartlarını kararlaştırırlar. Elçiler, Dersaadetin onayını almak için İstanbul'a gelmeyi arzularlar. Kara Mustafa Paşa onları lütfen kabul eder. Adamlar padişah 4. Mehmed'in av merakını bildikleri için binlerce emsalsız kürk, mors balığı dişi ve şahinlerle gelir ama padişahtan istediklerini koparamazlar. Mehmed Han tek cümleyle "Çar'ınıza söyleyin" der, "Kırım Hânımızın haracını muntazam ödesin, sulh şartlarına uymazsa cezasız kalmaz bilmiş ola!" Size göre azarlar gibi bir şey değil mi? Ruslar aksine bu tavra çok sevinir iyi ya da kötü muhatap alındıkları için adeta takla atarlar. Osmanlı ilk kez Ruslara imza bahşeder ki tarihçiler onu "Edirne Muahedesi" diye anarlar. Elçiye zeval olmaz... Sakın yukarıdaki satırlardan Osmanlıların kibirli olduğunu çıkarmayın Türkler Rusyanın potansiyalinin farkındadırlar, Çarlar eninde sonunda yörede söz sahibi olacaktır ama bunu ne kadar geciktirirlerse o kadar kâr sayarlar. Rusları da Allahın kulu sayar kalplerini kırmazlar hatta... Hatta bir ara Padişahın cülûsunu (tahta çıkışını) kutlayan Rus heyeti dönüş yolunda Tatarların saldırısına uğrar. Dersaadet derhal Kırım Hanı Mehmed Giray'ı vazifeden alır yerine Canbek Giray'ı atar. Mehmed Giray "ben ki Cengiz soyundan gelme bir asilzadeyim İstanbul'u takmam" deyince Kaptan-ı Derya Topal Mehmed Paşa'yla Giray'ı sıkıştırır, başarılı olamayınca Kaptan-ı Deryâ Hasan Paşa ile Banyalukalı Hüseyin Paşaları üstüne yollarlar. Bu iş için kan dökmeyi göze alır ve hesapsız altın harcarlar ama "elçiye zeval olmaz" sözünün gereği neyse onu yaparlar. Peki ya Amerika? Osmanlılar Amerika'yı da devletten saymadıkları için Amerikan başkanlarını tanımazlar. 1783 yılında Amerikan ticaret gemileri Akdeniz'e girebilmek için İstanbul'dan onay ister, onu Cezayir Beylerbeyine yollar, "Dayı ne diyorsa o olur" buyururlar. Cezayir Dayısı, George Washington'dan her yıl 642 bin altın dolar alır, ayrıca 12 bin Osmanlı altını da haraç yazar. (1795) Bu, Amerikalıların İngilizce dışında başka bir lisanla yaptığı ve haraç ödemeyi kabul ettiği tek anlaşmadır. Dileriz son olmaz
.
Şöyle ola, böyle olmaya!
18 Ağustos 2004 01:00
Osmanlılar esnafı kendi haline bırakmaz, her gruba bir nizamname yazar ve gereğini yaparlar. İşte nizamnameden öne çıkan satırlar... Ekmekçiler somunun iyi pişire. Çiği ve karası olmaya! Kasaplar koyunu geceden temizleye ve temiz sata. Semizini saklayıp zaifini boğazlamaya! Ahçılar pişirdikleri etleri pak kotara, kâsesi, bezi temiz ola. Kazanı kalaylı, çanakları sırçalı ola. Hizmetkârlar kâfir olmaya, futaları (önlükleri) temiz ola! Ve börekçiler gözlene. Hamurlar arı undan tutula. Miyanesi soğanlı ola, koyun etinden başka et karıştırılmaya! Onu onbire satıla! Üzüm ve incirin onu onbire satıla (% 10 kârla), bahçeden gelen meyveler yüzleme (mostralık) olmaya, üstü altı bir ola! Yoğurtçular, süte su ve nişasta katmaya. Kaymakçılar, peynirciler takibe alına. Turşu sirkeyle kurula, kepek ekşisi ile kurulmaya. Helvacılar, pekmezciler, şerbetçiler, hoşafçılar temiz çalışa! Terziler dikmek için aldıkları işleri vaktinde vereler. Kemha ve kaftanları 25 akçadan keseler. Kadın kaftanı yakalı olursa 30 akçaya dikile, astar 8 arşından eksik olmaya. İpekçiler kalp şerit ve düğme yapmaya! Bürüncükçüler, çukacılar, takiyeciler, atlasçılar gözlene. Altunlu kadifenin klaptanı seyrek olmaya. Bezzazlar ibrişimi kötüsü ile karıştırmaya, arşınları eksik tutulmaya, aksi halde değnek başına bir akça cerime (ceza) alına. Çizmeciler, başmakçılar, ayakkabıcıların mamulleri günü dolmadan delinmeye, cezası akçe başına iki gün hesabıyla yapıla. Eğer gön ya da sahtiyan delinirse vebal debbağda arana. Ham deriyi debbağdan başkası almaya, dışarıdan gelen mallar satılmaya! Mutaflar ve keçeciler keçeyi çiğ pişirmeye, hallaçlar 150 dirhem pamuğu bir akçaya vere! Demirciler has demir işliye, kalaycılar illet etmeye! Bıçakçılar ve iğneciler Dımeşki (Şam işi) diye, Frenk malı satmaya. Nalbantlar esteri (katırı) 4, merkebi 3.5 akçeye nallaya, mıh eğilip atarsa nalbant karşılıya! İtiraz ederse te'dip oluna! Kiremit ve çömlekler çiğ bırakılmaya, kerpiçler dolgun ola! Kuyumcular emin ola Kuyumcular emin ola. Altının miskalini 3 akçaya sata dövme ve kılıç bedeni için (dirhem başına) 1.5 akça işçilik ala! Tahıllar samanlı ve kesmikli olmaya, kile (ölçü aleti) damgalı ola! Oduncular yaş kesmeye ve hayvana fazla yük vurmaya! Deve odunu 6 karış, merkep odunu 3 karış ola! Attarlar zağfiranı yağlı satmaya, frenk şekerini baş şeker diye vermiye. Sabuncular ve mumcuların işledikleri mallar kötü kokmaya mumun fitili katı, sabunun gövdesi yarık olmaya! Değirmenciler kimsenin arpasını buğdayını karıştırmaya, vakti gelen taşlara diş aça, milletin sırasını bozmaya. Değirmenciler tavuk besleyip milletin buğdayına zarar vermeyeler. Ancak vakti öğrenmek için bir horoz bulundurabilirler!
.
Ahiler, bacılar, kardeşler...
19 Ağustos 2004 01:00
'Ahi' kelimesi Arapça 'kardeşim' kelimesinden mi gelir yoksa Asya Türkçesindeki "akı"dan (cömert ve eli açık) mı gelir bilmiyoruz ama bu teşkilat paylaşma üzerine kurulur ve eli açıklık esastır. Ahilik, 13. yüzyılda Anadolu esnaf ve sanatkârını bir arada tutar. Güçsüze omuz verir, gençlere sahip çıkar ama yerine göre kural da koyar, denetim sağlar. Ahiler öncelikle mert, doğru, yardımsever, kısacası "insan" olmak zorundadırlar ve mesleklerinde de zirveyi hedef alırlar. Malazgirt Zaferini müteakiben Anadolu'ya giren Müslüman Türkler, Türkistan'da süregelen fütüvvet ilkelerini de beraberlerinde getirirler. Buna göre birbirlerinin hatalarını affedip, ayıplarını örtmeli, husûmet ve düşmanlığı bitirmelidirler. Ahiler musibete uğrayanlara (düşmanı bile olsa) sevinmez, herkesin yardımına koşmayı vazife sayarlar. Kökü Orta Asya'da... Hele Fahreddin Razi, Ahmed Yesevi ve Şihabüddin Sühreverdi gibi büyük âlimlerden ders alan Ahi Evran (1171-1262) Kayseri'ye yerleşince teşkilat büyük bir ivme kazanır. Mütevazı tezgâhında debbağlık yapıp, elinin emeği ile geçinen Ahi Evran, Türkistan'dan gelen esnaf teşekküllerini bir çatı altında toplar. Fütüvvetnamelerden faydalanarak teşkilatın esaslarını (bir nevi yönetmeliğini) yazar ki elbette İslâm ahlâkını esas alırlar. Bu arada hanımı (hocası Evhadüddin Kirmani'nin kızıdır) Fatma Bacı da kadınları yetiştirip "Baciyan" grubunu kurar. Şehirli Türkler... O yıllarda Anadolu'da sanat ve ticaret Rumlarla Ermeniler'den sorulur. Türkler sayıca çoktur ama dağ başlarında çobanlık yaptıkları için kasabalarda Hıristiyanlar öne çıkar. İşte Ahilik teşkilatı sayesinde Türkler "piyasada biz de varız" der, değişik sektörlerde söz sahibi olurlar. Günü çalışarak geçiren ahiler geceleri zaviyelerde toplanır eğitim faaliyetlerinde bulunurlar. Ahiler memleket müdafaasına bigane kalmaz, gazalara katılırlar. Dünya haritasını alt üst eden Moğollara mevzi olurlar. Bu çapulcuların önünden kaçıp gelen müminlere kucak açarlar. Moğollar, zorlu bir muharebeden sonra Kayseri'yi de (1243) ele geçirir, binlerce ahiyi kırarlar. Büyük veli Ahi Evran da Kırşehir'de sarı benizli katillere karşı çıkar işte bu hengamede şehit olur ama talebeleri mücadeleyi bırakmazlar. Kısaca sulhta muallim, muharebede asker olan ahiler, sıkılan ve bunalan insanlara maddi ve manevi yardımda bulunurlar. Osmanlı Devletinin kuruluşuna kadar Anadolu'yu, dini ve milli birlik içinde tutmayı başarırlar. Ahiyan ve Baciyan teşkilatları Söğüt civarında tertemiz bir devlet kurulunca gider Osman Bey'in emrine girerler, uçlara yerleşip zaviyeler açar, yöreye parça bölük gelen Türkmenleri terbiye ederler. Zaten Osmanlılar zamanın kıymetini bildikleri, disiplinli bir hayat sürdükleri, istişare ettikleri ve adaletle hükmettikleri için aşiretten devlete yürürler... Ahi Murad... Orhan Gazi ve Murad-ı Hüdavendigar kendilerini ahilerden sayarken, vezirleri Alaeddin ve Çandarlı Kara Halil de ahidirler. Ahiler hem âlim, kadı olarak ilim sahasında, hem de vali, komutan olarak idari ve askeri alanda hizmet verirler. Daima devletin yanında olan ahiler, Bursa'yı "Düzmece Mustafa"nın hücumundan korur, Ankara'yı Sultan Murad'a teslim ederler. İşte bu yüzden 1. Murad Han kendisinden "Ahi Murad" diye bahseder..
.
Eline, diline, beline...
21 Ağustos 2004 01:00
Ahilere göre sanat üstattan öğrenilir. Bir ahi yamaklık, çıraklık, kalfalık, ustalık, yiğitbaşılık, ahi babalık ve kethüdalık safhalarından geçse gerektir. Gündüz dükkânında, tezgâhında olmalı, akşamları mutlaka sohbetlere katılmalıdır. Ahilerin idare heyeti, azalar arasından seçilir. Kendilerine kadı tarafından resmi vesika, icazet verilip, icraatları ve neticeleri büyük meclise bildirilir. Birlik idare heyeti her ay, üç gün toplanır "orta sandığı" üzerine konuşur, kararlar alınır. Ahiler mensuplarını takdir etmesini bilir ancak cezalandırmaktan da kaçınmazlar. Ahi şarap içmez, zina yapmaz, gıybete bulaşmaz. Yalandan, dolandan, kibirden, iftiradan, hasetten kaçar. İçi dışı birdir, affetmeyi bilir, namahreme bakmaz. Merhametsiz olamaz, lâf taşıyamaz, kin tutamaz. Sözünde durur, hıyanet etmez, emaneti kollar. İnsanların aybını örter, cömert olur ve kul hakkından çok korkar. Bunlara uymayanlar ahilikten çıkarılırlar. Ahiler estetik kaygılar taşır, bed seslileri sokak satıcısı bile yapmazlar. Zerzevatçılar latif ve ahenkli bir seda ile sanatlı maniler okurlar. Yine fütüvvetnamelere göre; ahinin sanatı olmalı ve helâlinden kazanmalıdır. Âlimlere hürmet etmeli, fukarayı kollamalıdır. Temiz giyinmeli ve temiz tıynetlilerle bulunmalıdır. Bir ahi asla namazını kazaya bırakmamalı, nefsine hakim olmalı, dünyaya düşkün olanlarla düşüp kalkmamalıdır. Bu hasletler zamanla cemiyete mal olur. İşte Osmanlılar bu yüzden 6 asır ayakta kalırlar. İslâm coğrafyasında hesapları olan İngilizler ahilerden çok rahatsız olurlar. Teşkilat, Mustafa Reşid Paşanın hazırladığı Tanzimat Fermanıyla büyük bir darbe alır, Türk düşmanları kına yakarlar. Kim kimin piri? Dedelerimiz her meslek ve zenaati piriyle anarlar. Mesela Nuh Aleyhisselam marangozların ve gemicilerin, Hazret-i Musa çobanların, Hazret-i Zülkifl ekmekçilerin, Hazret-i Lut tarihçilerin, Hazret-i İbrahim mücahidlerin, Hazret-i Şit hallaçların, Hazret-i Salih devecilerin, Hazreti İdris terzilerin, Hazret-i Yunus balıkçıların, Hazret-i İlyas çulhacıların, Hazreti İsa seyyahların, Selman-ı Pak berberlerin, Halid bin Velid silahşörlerin, İmam-ı Şafii subaşıların, Hacı Bektaş-ı Veli Asesbaşıların piridir. Osmanlı'da meslek erbabı pirlerine layık olmaya bakar. Narh nasıl konur? Sadrıâzam Melek Ahmed Paşa bir ramazan günü İstanbul Efendisini (kadı) ve muhtesip ağayı (belediye başkanı) yanına katıp Unkapanı'na gelir. Bütün Karadeniz reislerini, habbezanları, uncuları nakliyecileri toplar, Varna Köstence, Kili ve Akkirman'da buğdayın kaça alınıp, kaça satıldığını tetkik buyururlar. Bâdehu 300 dirhem has ekmeğin kaç akçeye mal olacağını hesaplar ve narh koyarlar. (Evliya Çelebi'den) 1665 yılında İstanbul'da bulunan Monsenyör Thevehot, "Türkiye'de her şey bol ve ucuzdur" der, "yeşil meyve ve sebzeler bizdeki gibi mücevher pahasına satılmaz. Satıcıların terazileri her gün kontrol edilir, hileli ve pahalı satanlar derhal cezalandırılırlar. Satıcılar rezil olmamak için fazla fazla tartarlar. İstanbul'da çocuğu bile pazara yollayabilirsiniz. Bu pazarda saf ve şaşkınlar bile aldanmaz
.
Kervanlara saraylar...
23 Ağustos 2004 01:00
Anadolu, Türkler girinceye kadar güvenli bir yer değildir. Devlet otoritesi yoktur ve her yörede ayrı kabile, her geçitte başka şakiler ferman okuturlar. Tüccarlar üç beş deve yükü malı korumak için düzine ile silahşör tutar, bu masrafı elbette maliyete ilave eder, fiyatları katlarlar. Bizans imparatorları sureta bir imparatordur sözü; değil dağdaki eşkıyaya, sarayındaki adamlara bile geçmez, kimse onun tatlı hatırı için sefere mefere çıkmaz. Sultan Alparslan Anadolu'ya girdiği günden itibaren ticaret yollarını emniyete alır, bundan Rumlar Ermeniler de istifade eder ve çok memnun kalırlar. Öyle ki gün gelir, henüz ondördüne girmiş ay simalı bir genç kız, koluna bilezikleri, ayağına halhalları, göğsüne dizi dizi altınları sıralayıp bir şehirden bir şehre yürür. İlişen karışan olmaz. Kılıcı gösterir, kullanmaz Peki ya biri sataşırsa? Mümkünü mü var? Türkler haydutluk yapanı iğnenin deliğine girse bulup çıkarır, ibret-i âlem için orta yerde yargılarlar. Yol kesen eşkıya kolunun kesileceğini, cana kasteden katil kellesinin gideceğini iyi bilir. Onları affetmek hakkı sadece mağdurların elindedir. Peki kadılar sabah akşam hüküm verir, cellatlar üç vardiya mesai mi yaparlar? Nerdeee? Bilirsiniz Osmanlılar her şeyi kâğıda döker ve özenle saklarlar. Belgelerden öğrendiğimize göre 6 asır boyunca sadece iki el kesme vakası uygulanır. Kılıcı gösterir ama kullanmak zorunda kalmazlar. Şakiler, "ceza net ve anlaşılır olduğu için" uslu uslu otururlar. Resullullah Efendimiz de (Sallallahü aleyhi ve sellem) ticaretle uğraştığından olsa gerek Müslümanlar ticarete çok önem verir, tacirlerin rahatını sağlamaya bakarlar. Hayır sahipleri hanlar, hamamlar, yollar, köprüler, çeşmeler yaptırırlar. "Yolcu duası makbuldur" müjdesinden hisse almak için kervansaraylardaki hizmetleri ilk üç gün için (ki bir yolcuya fazlasıyla yeter) ücretsiz sunarlar. Yorgun insanlara (müslim, gayrimüslim ayırmadan) döşek serer, yemek çıkarırlar. Dahası ahır, ambar ve hamamı "bilabedel" kullandırırlar. Büyük kervansaraylarda hekim ve baytar bulundurur, revirin kapısını daima açık tutarlar. Diyeceksiniz ki bu değirmene su mu yeter? Öyle değil işte, ticaret geliştikçe insanlar zenginleşir, ortalıkta büyük paralar dönmeye başlar. Sahraya çil çil kubbeler serper, beldeleri imar etmeye bakarlar. Evliya Çelebi'nin anlattığına göre Enişte Hasan Paşa Kervansarayı, muhteşem bir kaleyi andırır ve tam 90 ocaklı odası vardır. İmaretten medreseye her eksiği düşünülür, imam, müezzin, kayyum, katip ve muhafızlar atanır. Süvariler için koğuş, hizmetliler için lojmanlar hazırlanır. Her yıl 3200 okka bal ve 4400 okka sade yağ kullanılır ki varın eti, unu, bulguru siz hesaplayın. İbn-i Battuta Kastamonu'da Türkler kervansaray yapımında da fıkhi kaideleri göz ardı etmez her fersaha (bir günlük yol=36 kilometre kadar) bir han yaparlar. Zaten şehrinden üç fersah açılanlar seferi olurlar. O devir seyyahları Anadolu ve İslam coğrafyasında 10 bin civarında han olduğundan bahs açarlar. Bunların herbirini anlatmak bu sayfanın boyunu aşar ama İbn-i Battuta'nın hatıralarından birini nakletmekte yarar var: Kastamonu'dan yola çıktıktan sonra güzel bir köyde Ahilerin misafirhanesinde kaldım. Burayı Emir Fahreddin adlı bir hayır sahibi yaptırıp vakfetmiş. Bakımı ve işlerin tedviri için kendi öz oğlunu vazifelendirmiş. Misafirhanenin yanında nefis bir cami, karşısına da sıcak sulu bir hamam koydurmuş ki gelip geçen yıkanıp paklana. Köyde şirin bir çarşı kurdurmuş, buranın geliri de vakfa gidiyor. Mekke-i mükerreme ve Medine-i Münevvere'yi ziyaret için yola çıkan fukaralara vakıftan bir kat elbise veriliyor. Yemeklerde et, pilav, tatlı eksik olmuyor. Ben kuytu köylerde bile teşkilatlanan ahilere hayran oldum. Bu müesseseyi duyurmak gerek
.
Müteferrika'dan sonra...
24 Ağustos 2004 01:00
Müslümanlar, yazılı eserleri ama özellikle âyet-i kerime ve hadis-i şerif yazılı sahifeleri itina ile saklarlar. Ancak gerek Moğol baskınlarında, gerekse de İstanbul yangınlarında çok miktarda yazma eser telef olur ki elde kalanların talibi çok artar. İş kâtiplere düşer ama bunlar her ilimde mütehassıs olmadıkları için zaman zaman affedilmez hatalar yaparlar. Talebelerin şevki kırılır, fünuna rağbet azalır, hocalar meşakkat yaşarlar. Hal böyle olunca sadaret makamından İbrahim Müteferrika'ya bir name gelir ki "mucibiyle amel oluna" cümlesi ile başlar "din-ü devletin ayakta durması, mülk-ü milletin nizamı, tarihî vakaların zaptü raptı, lâtif divanların kaydı, hassaten her türlü ilmî ve fennî eserin yayılması için kitap halinde çoğaltılması kararlaştırılmış olup..." diye uzar. Sultan Ahmed-i sâlis dahi zikr olunan hamlenin şartlarını sağlar. Matbaayı kurdurur ve Yalakâbad nahiyesinde (Yalova'da) bir kâğıt fabrikası açar. Beşir Ağa adlı bir hayır sahibi işi üstlenir, ilmin yayılmasına vesile olup hisse kapmaya bakar. Niye gecikti? Bilirsiniz Kur'an-ı kerim "Mekke'ye indi, İstanbul'da yazıldı, Kahire'de okundu" diye bir söz vardır. Mısırlı hafızlar ne kadar farklıysa İstanbullu hattatlar da o kadar ustadırlar. Türkler Kur'an-ı kerime hürmetten olacak, değil harflere harekelere bile özenir, yazılı kâğıtları öper başlarına koyarlar. Dedelerimizin kitaplarıyla aralarında bir ünsiyet vardır. Onu en usta mücellidlere cildletmeye, en mahir müzehhiblere tezhipletmeye bakarlar. Evet çok okurlar ama kitap kitap dolanmazlar. Muteber bir eseri defalarca hatmeder, kenarlarına şerhler düşer, üstlerine (altlarına değil) çizikler atar ve yastıklarının altında saklarlar. Kızlarının çeyiz sandığına mutlaka bir mushaf-ı şerif, bir Mızraklı İlmihal ya da Huccet-ül İslâm koyarlar. Kitap çoğaltan hattatlar da (sayıları hiç de az değildir) üç beş kuruş sebeplenir, bir şekilde çorbalarını kaynatırlar. İyi de nereye kadar? İşte insanlar değişik konulara meyledip, hikâye, roman okumaya başlayınca işin çivisi çıkar. Kaldı ki ne eskisi kadar hattat kalır ne de aydınlar öyle cildli, tezhibli eserler ararlar. Kütüphaneler hâlâ çok güçlüdür ama ilmiye sınıfı sırra kadem basar. Hasılı Gutenberg'den 282 yıl sonra bizde de matbaalar takırdamaya başlar (1722). İşe bakın İbrahim Müteferrika'nın tezgâhı kurduğu günden bu yana da tam 282 yıl geçmiş. Birileri hâlâ "matbaa erken gelseydi şöyle olurdu, böyle olurdu" diye geyik muhabbeti yapıyorlar. Peki bunca yıldır vardı da n'oldu? Okur yazarımız arttı mı? Ne değişti? Nerdeee? Ortalık bilardo salonundan, ganyan bayiinden, atari salonundan geçilmiyor, İstanbul'un ünlü kütüphaneleri okuyucuya hasret, mahalle kütüphaneleri kapandı kapanıyor. Kaçak CD'ler yok satıyor, kitapçılar siftahsız kepenk indiriyor. Evet dünya çapında matbaalarımız var ama ihtisası "ten rengi" üzerine yapıyor, habire baldır bacak basıyorlar. Gazeteler okunmuyor, seyrediliyor. İnanamayacaksınız belki ama bu memlekette en ciddi eserler sadece "bin" tane (Azerbeycan ve Romanya'da bir baskı 100 bin) basılıyor. Şiir kitapları hiç satmıyor, şairler kitaplarını bedava dağıtıyorlar, açıp bakan olmuyor. Satılmayan, okunmayan onbinlerce kitap gazoz parasına Bayezid kaldırımlarına yayılıyor. Yağmurda ıslanıyor, güneşte soluyor ve gün geliyor okkayla tartılıp hurdacıya gidiyor. İsterseniz, yakılan, yırtılan, Bulgaristan'a satılan hazinelere, hiç girmeyelim. Sahi matbaamız olsa ne olur, olmasa ne? Vak'a ortada, "bu nesil kitap okumuyor.
.
Kim deli? Sultan İbrahim mi?
25 Ağustos 2004 01:00
Kendi dedesine sövmekten zevk alan bazı gafiller döner dolaşır Sultan İbrahim'e sataşırlar. Yok efendim İbrahim Han zincirlik deliymiş de yesin diye balıklara inci, mercan serpermiş de filan... Balıkların inci mercan yediği nerde görülmüş; yok, zaten yemiyor diyorsanız bunda ne mahzur var? Havuzdan çıkarır kullanırsınız o kadar... Aslını sorarsanız Şehzade İbrahim iyi yetişir ama kendini sultanlığa hazırlamaz. Zira onun 4. Murad gibi dirayetli maharetli bir kardeşi vardır ve ona hizmet etmeye bakar. Gelgelelim Murad Han genç yaşta vefat edince onu apar topar tahta çıkarmaya kalkarlar. İbrahim Han bir kere ağabeyinin öldüğüne inanmaz, onu 4. Murad'ın naaşına götürür hakikatle yüzleştirirler. Ağabeyinin cesedini görünce yükün omuzlarına çöktüğünü hisseder. Büyük bir teessürle "saltanat benim neyime. Karındaşım gibi olabilir miyim" der. Yaranamadığı beyler Sultan İbrahim asırlık geleneğe rağmen o gece cülus merasimi yapmalarına izin vermez. Sabaha kadar Yasin-i şerif okur gözyaşlarıyla dua eder. Bilirsiniz, 4. Murad, Atlas Okyanusundan, Hint Okyanusuna kadar titretmedik yürek bırakmayan çok müstesna bir sultandır. İşte bu yüzden Sultan İbrahim'i ağabeyisi ile kıyaslayanlar hata ederler. Ancak yeri ve zamanı geldiğinde aynı kanı taşıdığını, aynı tepkileri verdiğini görürler. Mesela, Osmanlı sarayında her melaneti işleyen Emir Güne adlı bir Şah daisini ölöldürtmekten çekinmez. Ardından işretçilere savaş açar, İstanbul'u sarhoştan meyhurdan temizler. İşte bu yüzden bir taraftan acemler, diğer yandan işretçiler hakkında olmadık hikayeler uydurur, akılları sıra onu gözden düşürürler. Sultan İbrahim "işinin delisi"dir ve her uygulamayı yakından takip eder. Mesela, Bursa'da sebepsiz mesnetsiz bir kilise yıkıldığını öğrenince derhal Vezirazam Kara Mustafa Paşayı çağırır ve sorar: - Bu karar kimden çıktı lâlâ? - Bursa kadısının takdiridir efendim. - Nerden icap etmiş? - Bir hatadır eylemiş. - Divana haber vermiş midir? - Maalesef Efendim. - Cezası ne olsa gerektir? - Azli elzemdir. - Gereği yapılsın. Münasiptir. Sultan İbrahim haktan adaletten taviz vermez. İcabında Rum'un, Ermeni'nin de hukukunu da gözetir kendi adamlarını cezalandırmaktan çekinmez. Tebdil-i kıyafet gezer Bir ara kıtlık pahalılık lafları alıp başını gider. Sultan derhal kıyafet değiştirip halkın arasına girer ve vaziyeti yakinen gözler. Ardından Veziriazamı çağırıp "İstanbul Efendisine (kadıya) ve Muhtesib Ağasına (Belediye başkanına) muhkem söyle, narh ahvaline ziyade tekayyüt (dikkat) etsinler. Gezsinler dolaşsınlar yoksa kendileri bilirler" der. Osmanlı ordusu silbaştan toparlanır. Yine onun gibi "Deli" diye adlandırılan Kaptan-ı derya Deli Hüseyin Paşa, Azak ve Girit üzerine sefer açar, Hanya'yı fetheder. Gelgelelim İbrahim Hanı ciddiye almadığı dedikodular bitirir, onu tahttan indirir, boğarak şehid ederler.
.
İstiklal mi, istila mı?
26 Ağustos 2004 01:00
Pan-Slavizm başlangıçta felsefî ve edebî bir akım gibi görünür. Moskova Üniversitesinden bazı milliyetçi hocaların ön ayak oldukları faaliyet zamanla hem taraftar kazanır, hem de siyasallaşır. İdeolojik bir görüş şeklini alır ve bir anda Kiev, Bükreş, Sofya, Viyana, Odesa gibi merkezlerde teşkilatlanırlar. Balkanlardaki sempatizanları Moskova'ya taşır ve Pan-Slavist tedrisat ile beyinleri yıkarlar. Dostoyevski, Danilevsky gibi edebiyatçılar "Ey şahinler ayağa kalkın! Artık Rus, Bulgar, Sırp, Çek, Karadağlı yok, hepimiz aynı ananın babanın farklı isimli çocuklarıyız" der, işe biraz da romantizm katarlar. Yeri gelsin gelmesin her sözü "Şimal Kartalı"na (Ruslara) getirir savaş çığlıkları atarlar. Moskova, halkı gizlice silahlandırır, Rus konsolosları militan gibi çalışırlar. İlk isyan Hersek'te... Ruslar, belli bir güce eriştikten sonra hedeflerini açıklar, tüm Slavları hürriyetlerine kavuşturacaklarını söylemekten kaçınmazlar. İlk hareket Hersek'te patlar Nevesin sancağında 160 Hıristiyan, ağnam (hayvan) vergisinin yüksekliğini bahane ederek ayağa kalkar, ortalığı yakıp yıkar Karadağ'a sığınırlar. Karadağ Prensi Nikola işi derhal Rusyanın İstanbul büyükelçisi İgnatiyef'e yazar, güya hadise incelensin diye memur yollanmasını arzularlar. Sadrazam Esad Paşa bunları affeder ve tekrar Nevesin'e dönmelerine mani olmaz. Ancak bunlar zafer kazanmış kahraman gibi karşılanır ve bu kez tapu harçlarını bahane edip inzibatlara saldırırlar. Ardından Rusya'nın Filibe ve Rusçuk konsolosları Bulgarları ayaklandırır ancak mahalli idareciler duruma hakim olur ortalığı karıştıranları içeri alırlar. Dahası Rusların Bulgar ve Sırpları kışkırttığına dair net deliller bulurlar. Moskova açıklama yapmak zorunda kalır. "Bizim bu hadiseyle ilgimiz yoktur ancak Osmanlı memurları bazı bozguncuların sözlerine aldanarak iyi niyetli kimseleri gözaltına aldılar. Böyle şiddete başvuran memurlar vazife başında kaldığı müddetçe Bulgarlar güven içinde olamazlar. Bulgaristan'da asayiş bozulursa Rusya buna sessiz kalamaz" der, kuyruğu dik tutarlar. Bosna ve Hersek bölgesinde nüfusun yarısı Ortodokstur üstelik Sırbistan ve Karadağ gibi iki Slav hükümetine komşudurlar. Osmanlılar yöreye gecikmeden asker yollar. Ruslar nasırlarına basılmış gibi yaygara koparırlar. "Buna ne lüzum var biz pekâlâ Sırp ve Karadağ Prenslerini ikaz edebilirdik. Siz askerlerinizi çekin, biz barış için çaba sarfedelim" açıklamasında bulunurlar. Siz Cengiz'in torunları!.. Ruslar sadece Slavları ayaklandırmakla kalmaz, Kırımlıların da üzerine oynar, gelir gider "sizler koskoca Cengiz Hanın torunlarısınız. Asil bir ırksınız. Daha önce müstakil devlet idiniz. Osmanlı'ya bağlı kalmaktan ne anlıyorsunuz? İstiklalinizi kazanıp hür yaşasanız ya... Eğer bir hareket başlatırsanız biz yanınızdayız" diye propaganda yapar, az da olsa taraftar bulurlar. Kaynarca Muahedesi ile Rumlar kadar Kırımlılar için de muhtariyet ister ve çok dayatırlar. Aynı adamlar, Osmanlı tarafına da gelip "biz Kırımlıların muhtariyetini sizin için istiyoruz. Bunların zaten size hayrı yok, bari yaptıkları çapulculukların hesabını siz vermek zorunda kalmayın. İstiklallerine kavuşurlarsa siz de mesuliyetten kurtulursunuz. Osmanlı-Rus dostluğu bozulmamış olur" diye kıvırmaya başlarlar... Nitekim Kırım, Devlet-i âliyyeden kopar. Ruslar'a lokma olunca eski günlerini çok ararlar...
.
Eğitim şart!..
28 Ağustos 2004 01:00
Şeyh Edebâli hazretlerinin dergâhı han gibidir. Derviş olsun olmasın gelen giden halkaya katılır, kirden pastan arınmaya bakarlar. Eh bu arada karınları doyurulur, sıcak bir döşekte yatırılırlar. Osman Gazi kayınpederinin yolundan gider üç günde bir etli pilav pişirip fukarayı doyurur, kumaş, elbise dağıtmak için bahane arar. Her kandil ve bayramda orta yere kazan kurdurur, mükellef sofralar açar. Orhan Gâzi hayır hasenat işlerini daha bir düzene koyar, imaretler gün boyu çalışır, uzatılan her kaseye sıcak aş koyarlar. Ama Cuma günleri farklıdır, o gün helva da pişirilir, gurebanın elceğizine sadaka sıkıştırırlar. Orhan Gâzi özellikle talebeyi çok kollar, ilim ehline harcanan paraya hiç acımaz. Ne verirsen elinle... Murad-ı Hüdavendigâr bu adetlere hız katar. Hatta imarethanelerde bilfiil çalışır, usta gibi kepçe tutar, yamak gibi kap yıkar. Zaten dervişmeşrep bir sultandır, onu arayanlar Yenişehir'deki Postumpûş zaviyesinde bulurlar. Yıldırım Bayezid dedelerinin yolundan gider. Çok cami ve mescid yaptırır. Özellikle Cuma günleri dua almaya bakar. 2. Murad Han Bursa ve Edirne'yi imaret ve medreselerle donatır. Her yıl Kudüs, Halilürrahman ve Harameyn fakirlerine 35 bin altın yollar. Koca Murad özellikle ehl-i beyte çok hürmet eder, onlara 10 bin altın ayırır ve elceğizi ile dağıtmaktan haz duyar. Mahalle mektepleri Osmanlılar ilme çok önem verirler, sadece Dersaadette (İstanbul'da) 1935 sıbyan mektebi bulunur ki bunlar vakıfların desteği ile ayakta dururlar. Çocuklar henüz dört yaşında okula başlar, beşine gelenlere "gecikmiş" gözüyle bakarlar. Çocukların mektebe başlamaları tam mânâsiyle bir merasimdir. Alaylar düzenlenir, koyunlar koçlar kesilir, minik mollacığa unutumayacağı bir gün yaşatırlar. Sıbyan mektebi muallimlerinden cebir, geometri, mantık, astronomi bilmesi istenir, hatta edebiyata yatkın, araştırmaya meyli olanlar seçilir. Bunlar muallimhanelerde yetiştirilir, tedrisat yatılı olup yetim ve öksüzlere öncelik tanırlar. Çünkü yetimlerin hissettiklerini en iyi "yetimler" anlar. Şehzade gibi Osmanlıda çocuklar ağzı süt kokarken mektebe koşarlar. Onu bir ağabeye ya da ablaya ısmarlar "öp bakalım kalfanın elini" der saygıya alıştırırlar. Minik molla elif suparasıyla derse başlar, mesafe alan talebeler kendinden ufakları okuturlar. Amme cüzü, Yasin-i şerif, Tebareke süre-i celilesi derken üç beş ayda Kur'an-ı kerimi hatmedip "abi abla" olurlar. Bu müjdeyi bütün mahalleye duyururlar. Eşi dostu çağrır, şerbetler ezer, börekler açar, güzel bir ziyafet hazırlarlar. Minikler hep birlikte ilahiler okur, mekanı şehadet ve salevatlarla çınlatırlar. Sonra hep beraber el açar, güzel bir dua yaparlar. Bahşişler yağmur olur yağar. Gelen giden minik mollanın (ya da minik hanımın) başını okşar, çocukta emeği olanlara ama küçük ama büyük hediyeler sunarlar. Kısacası Osmanlıda okuyanlara "sultan muamelesi" yaparlar
.
Olimpiyatların mimarı Mösyö Coubertin
30 Ağustos 2004 01:00
Efendim, vakt-i zamanı evvelinde Helen Kraliçeleri muhafızlarını bizzat seçer, talipler içinden boylu poslu, kaşlı gözlü olanları bir kenara ayırırlar. Adam bu, kavun değil ki koklayarak anlayasın, "first leydi"miz kendince bir yol bulur muhafız adaylarını soydurur ve at gibi koşturmaya başlar. Stadyuma kraliçeden başka kadın yaklaşamaz, ezkaza o cihete bakanın gözünü oyarlar. Müsabaka basittir, 180 metrelik parkuru önde bitiren atletleri defne dallarıyla dallar, dallıları kendi aralarında koşturur, ikinci kez de kazananın dalı üstüne dal koyarlar. Üç dal, dört dal derken dallaya dallaya baş dallamayı bulurlar. Ancak kraliçe "bana tazı değil, savaşçı lâzım" deyince yarışmalar çeşitlenir, şampiyonlar savaş arabası kullanır ve pankreas müsabakalarına alınırlar. Cirit savurur, gülle tartar, disk atarlar... Kral da kraliçeden aşağı kalacak değildir ya, o da onbeşlik kızları koşturmaya başlar. Zavallılar yarı şeffaf bir bez parçasına bürünür, sağ omuzlarını açıkta bırakırlar. Kral "zampara" demesinler diye oyunların "tanrıça Hera" adına yapıldığını ilan eder ama bunu kimse yutmaz. (Tarihçi Pausanias) Bu yarışmalara sadece bekar ve bakireler alınır, Yunan olmayanlar ve Zeus'a inanmayanlar asla katılamaz. Köleler mi? Semtine bile yaklaştırılmaz. "Yani?" diyeceksiniz. Yanisi şu ki: "Olimpiyatların menşeinde din, dil, ırk, sınıf ve 'cins' ayırımı vardır. Üstelik insan onuru ile oynarlar." Olimpiyatlar hangi aralıklarla yapılır ve ne kadar sürer bilemiyoruz, ancak Yunanistan'ı işgal eden Roma İmparatoru 2. Theodosius bu yarışmaları "ahlâksız" bulur. Oyunları yasaklamakla kalmaz, stadları da yıkar. Bu geleneğin dibini kazır, izini bile bırakmaz. Yunanlılar 1830'lu yıllarda Rusya ve İngiltere'nin gazına gelir, "bağımsızlık" sakızı çiğnemeye başlarlar. Uluslararası arenada dikkat çekmek için Olimpiyatlar iyi bir bahane olacaktır, nitekim 1859'da Evandelos Zappas'ın mali desteği ile "Zappas Oyunları"nı düzenler, ancak bekledikleri ilgiyi bulamaz, mahalli kalmaktan kurtulamazlar. C.S. (Coubartin'den Sonra) Bilirsiniz beyzadeler baba kesesinden yer, içer, kendilerine meşgale ararlar. İşte Rum asıllı Baron Coubertin de onlardan biridir. İyi bir tahsil alır, kürek çeker, ata biner, seyahatlere çıkar. Oyalanacak şeyleri bitirdikten sonra ulu büyük (!) dedelerine lâyık olmaya, "Helenizm" adına bir şeyler yapmaya kalkar. Tutar, Theodosius'tan 1500 yıl sonra Olimpiyat meşalesini yakar. Mevzuya ilgi duyanlar Sorbonne salonlarında toplanır, hep birlikte oyunları başlatma kararı alırlar. Bu şerefi elbette Yunanistan'a bağışlarlar! Gelgelelim Yunanlılar işi ciddiye almazlar. Ne zaman ki Macarlar "bizde yapılsın, her masrafı karşılayalım" teklifinde bulunurlar, silah tüccarı Avaroff elini cebine atar, bu işe tam 1 milyon Drahmi harcar. Dünyanın dört bir yanına telli pullu davetiyeler yollar ancak 13 devletin gönlünü yaparlar. Rumlara göre bu "uğursuz" sayı tam bir felakettir. Zira onüç, 1-4-5 ve 3 rakamlarının toplamıdır ki iş 1453'e çıkar. Sanki başlarının üzerinde kara bulutlar dolanır, panik halinde sokağa dökülür, oyunların iptali için nümayiş yaparlar. Mösyö Coubertin 1896 Atina, 1900 Paris ve 1904 Saint Louis Olimpiyatlarından sonra Türkiye'yi hatırlar. Ünlü idman Muallimi Selim Sırrı Tarcan'ı komiteye yazar. Türk olimpiyat komitesi başkanlığına Servet-i Fünun gazetesinin sahibi Ahmet İhsan Tokgöz getirilir, Hasib, Asaf ve Cevat Rüştü Beyler üye olurlar. Yine bu ziyaret esnasında kendisine tercümanlık yapan GS Lisesi öğrencisi Aleko Mullos'u 1908 Londra Olimpiyatları'na götürür, ama Aleko madalya filan alamaz. 1912 Olimpiyatları'na ise Robert Kolej öğrencilerinden Mıgıryan ve Papazyan isimli gençler katılır, lâkin finale kalamazlar. Olimpiyatlar, insanlığa kardeşlik değil, kargaşa getirir. Sınır dalaşmaları yaşayan devletler sahalarda da takışırlar. Sömürgecilerle hürriyetçiler savaşır, zencilerle beyazlar, zenginlerle açlar kıran kırana yarışırlar. Çin-Taiwan, Kuzey Kore-Güney Kore , Arap-İsrail gerginliği kök salar. Gençler militanlaşır, militanlar kamplaşırlar. Derken bir "Demirperde-Hür dünya" yarışıdır başlar. Bu iki blok sadece "Türk düşmanlığında" mutabık kalırlar. Kameralar da olmasa! Tartışmalı hakem kararları ayrı bir hastalıktır. Olimpiyatlarda güçlüler gövde gösterisi yapmalı, fukaralar hadlerini bilmeli, oturup süperleri alkışlamalıdırlar. Olimpiyatlara katılmak kâğıt üzerinde amatör sporcuların hakkıysa da gözde sporcular profesyonellerden iyi yaşar. Doğu Bloku, sporcularını daçalarda (devlet malı saray yavrularında) ağırlar. Batılılar ise tez günde doların yeşiliyle tanıştırırlar. Ossaatten sonra citius (daha hızlı), altius (daha yükseğe), fortius (daha ileriye) sloganı tad vermez, "daha ünlü, daha zengin, daha havalı" olmaya bakarlar. Aradan uzun yıllar geçer. Naklen yayınlar yüzünden hava yumuşar, seyirciler "nispeten" toleranslı, hakemler "mecburen" insaflı olurlar.. Modern Olimpiyat Oyunları'nın kurucusu Baron Coubertin 1937'de ölür. Artık "önemli olan yarışmaktır" diyen kalmaz, kazanmak için "her yola" başvururlar...
.
Olimpiyat Komitesi Başkanı Antonio Samaranch
31 Ağustos 2004 01:00
Olimpiyat halkaları kıt'aları, olimpik renkler ülkeleri ve bayrakları gösterse de bu oyunlar kardeşlikten ziyade gerginlik getirir, zaman zaman huzur bozar. 1896 Atina ve 1900 Paris Olimpiyatları panayırı andırır, ilk defa olimpiyata benzeyen olimpiyatlarda (1904 Saint Louis) ırkçılık öne çıkar. 1908 Londra'da Ruslar Finlandiya, İngilizler de İrlanda bayrağını ıslıklarlar. 1920 Anvers'e Türkiye çağrılmaz, Batılılar akılları sıra Çanakkale'nin intikamını alırlar. 1924 Paris Oyunlarına Almanya katılmaz. 1936 Berlin'i ise Nazizm'in propagandası için kullanırlar. 1948 Londra'yı, savaş galipleri organize eder. Almanya ve Japonya'yı kapıdan sokmazlar. 1952 Helsinki'de Ruslar güç gösterisi yaparlar. 1956 Melbourne'da İsrail'in Süveyş işgaline tepki gösteren ülkelerle, Rusların Macaristan'a girmesini protesto eden ülkeler boykot yaparlar. Ruslar su topunda Macarlara yenilince hır çıkarırlar. 1960 Roma'da hakem oyunları doruğa varır, güreşçilerimiz galip gelmek için üçer tuş yapmak zorunda kalırlar. Halkadaki yalan! 1964 Tokyo'da Japonlar Kuzey Kore ve Endonezya'nın boykotuyla karşılaşırlar. 1968 Mexico City'de ABD'li 2 zenci atlet Tommie Smith ve John Carlos, şeref kürsüsünde siyah eldivenli yumruklarını havaya kaldırarak ırk ayrımını lanetler ve takımdan kovulurlar. 1972 Münih'te İsrail'de tutuklu bulunan arkadaşlarının bırakılmasını isteyen Filistinliler, 11 sporcu ve yöneticiyi rehin alırlar. 1976 Montreal'de 22 Afrika ülkesi Irkçı Güney Afrika'yı, Tayvan ise Kızıl Çin'i bahane eder, oyunlara katılmazlar. 1980 Moskova'da, SSCB'nin Afganistan'ı işgalini protesto için aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 65 ülke işine bakar, kendileri çalar kendileri oynarlar. 1984 Los Angeles'da Ruslar, rövanşı alır. Romanya dışında, bütün Demirperde ülkelerini peşlerine takarlar. 1988 Seul, iki düşman kardeşi (Güney ve Kuzey Kore'yi) karşı karşıya getirir. Küba ve Habeşistan Kuzeylilerin yanında olurlar. 1992 Barcelona'da Olimpiyat Komitesi Başkanı Samaranch'ın İspanya'ya yaptığı kıyak kimsenin gözünden kaçmaz. 1996 Atlanta Olimpik Park'ta bomba patlar, kampta kan akar. 2000 İstanbul'un hakkıdır ama simsarlar Sydney'i uygun bulurlar. Antidemokratik yapı Son 20 yılda çok şey değişir, duvarlar yıkılır, heykelleri kırılır. Lâkin Olimpiyat Komitesi yerinden oynamaz. Delege atamasını komite başkanı yapar, seçimi delegeler yapar. Al takke ver külah dolanıp durur koltuğa kazık çakarlar. Araya "aykırı adam" alınmaz, "Samaranchizm" kök salar. Bu ayrılıkçı Katalan, İstanbul'u görmezden gelir ama Barcelona'yı (Katalonya'nın başkentidir) atlamaz. Olimpiyatlara hiçbir İslam ülkesi aday olamaz, olana da "sen biraz daha dolan" buyururlar! Bu dönemde rüşvet alır başını gider, olimpiyatlar çok uluslu şirketlerin reklam panosu olurlar. IBM, Kodak, UPS gibi global sponsorlar dizginleri ele alırlar. 2000 Sydney Oyunları'na 96 çok uluslu şirket sponsorluk yapar ve sadece IOC'a 826 milyon dolar sayarlar. Medya kuruluşlarından sağlanan yayın hakkı ve reklam gelirleri bir yana, hatıra pul, hediyelik eşya ve konaklama hizmetlerinden büyük paralar kaldırırlar. İçki ve meşrubat tüketimi patlar, milyar dolarlar mâlum kasalara akar. Hasılı kapitalistin parası az gelişmişin çenesini yorar. Prefosyonellik öne çıkar Samaranch ve adamları amatörlüğe inanmaz, kapıyı sadece gizli profesyonellere değil, NBA yıldızlarına bile açarlar. Coubertin'in aksine Samaranchizm'de "katılmak" değil "kazanmak" önemlidir. Olimpiyatlarda amatörce mücadele dönemi biter, hormonlu, dopingli, sporcular fink atar. Sadece sporcular değil, devletler, firmalar da kazanmaya oynar, bir yatırıp üç almaya bakarlar. Aşikare lobicilik faaliyetleri yapar, el altından rüşvet dağıtırlar. IOC eski Asbaşkanı İsviçreli Marc Hodler, Salt Lake'in üye çocuklarına yüzbinlerce dolar burs verdiğini doğrular, dahası Atlanta 96, Nagano 98 ve Sydney 2000'i de işin içine katar. Aday kentlerin kaz gelecek yerden tavuk esirgemedikleri ortaya çıkar. Komite üç beş ucuz Afrikalının biletini keser, işin içinden sıyrılmaya bakar. 1997 yılında Monte Carlo'da yapılan oylamada Pekin'e karşı 45-43 üstünlük sağlayan Sydney'in, oylamadan bir gün önce Kenyalı ve Ugandalı üyeleri "gördüğünü" sağır sultan duyar. Avustralyalı Başkan John Coetes, "biz sadece Afrika'da sporu finanse etmek istemiştik" der, iddiaları doğrular. 2004 oyunları için Yunanistan'ın milyarder başkanı Bayan Angelepoulos'un "varını yoğunu" seferber ettiğini biliyoruz. Antonio Samaranch, son golünü; 2008 Olimpiyat Oyunları'nı Pekin'e vererek yine bize atar. Doğu Türkistan'da oluk oluk kan döken Kızıl Çin, insan hakkı ihlalinde başa oynamasına rağmen 1 milyar 250 milyonluk nüfusuyla batılı firmaların iştahını kabartır. Coca Cola ve McDonalds bu aç pazara girmeyi çok arzular. Pekin vuruşmadan kazanır, İstanbul'a "bir başka bahara" buyururlar! Olimpizm ruhunu öldüren Samaranch, koltuğu 21 yıl sonra Belçikalı Jacques Rogge'a bıraktı. Dileriz aynı hataları o yapmaz..
.
Madalyasız şampiyon Jim Thorpe
1 Eylül 2004 01:00
1896'da Atina'da şampiyonlukların tümünü yabancılara kaptıran Yunanlılar çok bozulurlar. Sıra gelir dayanır maratona. Milyarder sponsor Averoff'un kızı ortaya ödüllerin en büyüğünü koyar. Birinci gelecek Yunanlı'yla evleneceğini açıklar. Ama yarışı yakışıklı atletler değil, Spridon adlı bir çoban kazanır. Burada devreye "sınıf farkı" girer, zavallı çoban avucunu yalar. İlk olimpiyatlar Yunan Kralı ve Averoff'un gölgesinde kalır. Ancak Komite Başkanı Coubertin, Paris Olimpiyatlarında da aradığını bulamaz. Organizasyon Dünya Fuarı'nın bir etkinliği gibi sunulur, panayır görüntüsünden kurtulamaz. Ağaca çıkma, halat çekme gibi dallarda yarışan sporculara madalya değil, şemsiye, bisiklet, tıraş takımı ve kalem dağıtırlar. Atletler arazide kaybolur, hakemler ayakta uyurlar. Atılan diskler dallara takılır, atıcılar canlı canlı güvercin vururlar. Belçikalı Leon De Lunden tüfekle 21 kuş avlayarak kürsüye çıkar. İlk kez düzenlenen kürek yarışmasında Hollandalılar dümene 6-7 yaşlarında bir seyirciyi oturtur ve fazla kilolardan kurtulup birinci olurlar. Ne yazık ki annesi pataklayıp eve götürdüğü için ödüle hak kazanan çocuğu kürsüye çıkaramazlar. 1912'de Stockholm'de Amerikalı yüzücü Johnny Weismüller üçgen vücudu ile nazarları üzerinde toplar. Hollywood'un teklifine "Yes OK" der ve Tarzan filmlerinde başrol oynar. Hanımlar koşar mı? Pierre de Coubertin, sporun sadece, boş zamanı olan "elit" bir sınıf tarafından yapılmasını savunur, 'amatör' kelimesini kendine kalkan yapar. Bayanların müsabakalara katılmasını kabullenemez, yaptığı ateşli konuşmalarla, "kadınların rolü, erkeklerin galibiyetini alkışlamaktır" demekten kaçınmaz. O yıllarda pek çok otorite kadının spor yapmasını doğa kurallarına aykırı bulur, koşan kadının yaşlanacağını savunurlar. Amerikalı Robinson o yıl 100 metre finalinde koşar ve 17 yaşında olmasına rağmen dünya rekorunu yakalar. Robinson üç yıl sonra bir araba kazasında sakatlanır, bırakın koşmayı, adım bile atamaz. Ama çok çalışır, önce emekler, sonra yürümeye başlar. 1936 Berlin'de takımında yer alarak 4x100 metre bayrak yarışında birinciliğe imza atar. Hani "azmin elinden" derler ya... 1948 Londra Olimpiyatları'nda 30 yaşında Hollandalı bir anne madalyaları toplar. Seyircilerin şaşkın bakışları altında 100 metre, engelli, uzun atlama ve bayrak yarışından dört altın kapar. Daha da fazlasını alacaktır ama saatleri çakıştığı için diğer yarışlara katılamaz. Ama İtalyan atlet Dorando Pietri onun kadar şanslı değildir, 42 kilometrelik yarışın birincisi olarak stadyuma girer, ancak bitiş çizgisi yerine ters yöne doğru koşar. Bir başka çizgiyi geçip bayılır. Hakemler koluna girip finişe götürürler ama sayılmaz. 1936 Berlin Olimpiyatlarında Naziler her vesile ile propaganda yaparlar. Ancak zenci Jesse Owens gestapolara nal toplatır. 4 altın madalya alarak, Hitler'in "üstün ırk" teorisini paçavra gibi yırtar, yüzüne çalar. Almanlar bile alkışlamaya başlayınca Adolf çılgına döner, kaçarcasına stattan çıkar. İşin enteresan yanı Owens, uzun atlamada, rakibi Alman Luz Long'un tavsiyelerini dikkate alarak, finale çıkar. 76 Montreal'de el kadar bir çocuk asimetrik paralelde 10 tam puan alır ve üç altın, bir gümüş, bir bronz madalya kazanır. Romen Nadia henüz 14 yaşındadır, kilosu kırka bile varmaz. Etiyopyalı Abebe Bikila ise çıplak ayakla koşarak maraton kazanır. Bir sonraki olimpiyatlara geldiğinde ayakkabısı bile vardır ve eh altını haydi haydi alır. 1988 Seul'de Naim Süleymanoğlu, 6 dünya ve 9 olimpiyat rekoru kırarak, "cep herkülü" unvanı kazanır derken Halil Mutlu kervana katılır... Şüphesiz bunlar da enteresan anekdotlar ancak olimpiyatlardan söz açanlar, döner dolaşır Jim Thorpe'yi anlatırlar. Çalınan madalyalar Bilirsiniz Kristof Kolomb'un çocukları Amerikalı yerlilerin atlarını, ormanlarını, göllerini çalar, topyekun kırılsınlar diye virüslü battaniyeler dağıtırlar. Yüzlerce kabileyi, onlarca dili, bir o kadar kültürü yeryüzünden kaldırırlar. Anadolu çocukları bile kovboy filmlerine aldanır, Kızılderilileri cani sanırlar! İşte o hengamede papazlar "asmayalım asimile edelim" teziyle ortaya çıkar. Toplanan çocuklara sahte bir şefkatle kucak açarlar. Onlara bir Hıristiyan ismi verir, boyunlarına bir haç asar ve cemiyete kazandırırlar (!) İşte Jim de böylesi bir okulda okur, onlar gibi giyinir, onlar gibi konuşur, iyi vatandaş olmaya bakar ama onlardan olmayanlar onlara yaranamaz. Jim ataları gibi özgür değildir, dağlara tırmanamaz, çayırlarda koşamaz. Ama yine de Kızılderili kanı taşır, bizon kadar güçlü, geyik kadar hızlıdır. Elemelerde rekorları parçalar ve bileğinin hakkı ile olimpiyata katılma hakkını kazanır. Jim dünyanın dört bir yanından gelen insan azmanlarına fark atar. Hem pentatlonu, hem de dekatlonu kazanınca İsveç Kralı bile ayağa kalkar, ona "Atletlerin atleti" unvanını bağışlar (1912). Bu büyük bir mutluluktur ama hazımsız vatandaşları bir Kızılderilinin şampiyon olmasını kaldıramaz, olmadık iftiralar atarlar. Zaten Olimpiyat Komitesinin başında da bir başka Amerikalı (Avery Burundage) vardır ve soluk benizli olmanın gereğini (!) yapar. Düzmece şikayeti işleme koyar, kazandığı madalyaları elinden alırlar. Jim hayatı boyunca bunun hüznü ile yaşar. Her önüne gelene uğradığı haksızlığı anlatır, büyük bir ümitle yetkililerin kapısını çalar. Dilekçeler verir, mektuplar yazar. Düşünebiliyor musunuz bu başvuruların hepsini "hasıraltı" yaparlar. "Atletlerin atleti" ölürken bile madalyalarını sayıklar, meçhul muhataplarına "onları bana geri verin" diye yalvarır ve gözleri kayar. Jim'in hakkı 67 yıl sonra teslim edilir. Kemikleri çürüdükten sonra
.
İsimsiz derviş Geyikli Baba
2 Eylül 2004 01:00
Geyikli Baba Hicri 674 yılında Hoy şehrinde doğar. Küçük yaşta ilim tahsiline başlar. Çok okur, çok dinler, nerde bir sohbet olsa oraya koşar. Tasavvuf yolunda mesafe almak için bir velinin dizi dibine çökmek lâzım geldiğini anlar. Arar sorar, Bağdâtlı Şeyh Ebü'l-Vefâ hazretlerinin talebelerinden Baba İlyas Horasânî'nin kapısını çalar. Bu büyük âlimin terbiyesinde zâhirî, bâtınî ilimler ikmal edip, kemâl derecesine ulaşır. Manevi işaretler üzerine Anadolu'ya gelir ki o yıllarda yöre halkı tekfurların elinde kıvranmaktadır. Geyikli Baba derviş gazilerle en uç bölgelere koşar, mücâhidlerle omuz omuza cenge çıkar. O günlerde Bursa kuşatma altındadır, Rumlar devasa bir geyik üzerinde altmış okkalık kılıçla savaşan nur yüzlü cengaveri görünce manen yıkılır, "teslimi" konuşmaya başlarlar. Geyikli Baba ordugâhta hoşça sohbetler yapar, mücahidlere Sahabe-i kiramın (Aleyhimürrıdvan) büyüklüğünü, Ehli beyt'in asaletini anlatmaya bakar. Askerler bu babacan tavrından dolayı onu "Baba" diye anarlar. Hanefi fıkıh âlimi Geyikli Baba, Bursa'nın fethinden sonra Keşiş (Ulu) Dağı eteklerinde bir dergâh kurar ve kendi hâlinde yaşar. Adını soranlara "Allahın kulu" der, geçer sanki unutulmaya bakar. Şehre inmez, çarşıya çıkmaz, ama ilim sevdasıyla yananlara hadis, kelâm, tefsir okutmaktan kaçınmaz. Talebelerine Ehl-i sünnet vel cemaat akaidini anlatır, Hanefi mezhebi üzerine fıkıh dersleri yapar. Her mutasavvıf gibi o da hocalarına gönülden bağlıdır. Bağdat'ta medfûn Tâc-ül ârifin Ebü'l-Vefâ (Seyyid Muhammed) hazretlerinden duyduklarını eksiksiz noksansız aktarmaya bakar. Geyikli Baba'nın sohbetleri öylesine tatlıdır ki bir zaman sonra insanlar fevc fevc dergâhına koşarlar. Orhan Gazi dahi elini öpüp duasını almayı çok arzular. Nitekim o günlerde yaptırdığı bir imaretin açılışını vesile ederek mübareği Bursa'ya çağırır. İhtimal genç Sultan Geyikli Baba'ya çok hürmet edecek, onu baş köşeye oturtup hizmetine koşacaktır. Gelgelelim dervişler devlet ricalinin arasında bulunmaktan hoşlanmaz, böylesi merasimlerden uzak dururlar. Göz ehlidir, gözetir Orhan Gazi muradına nail olamayınca, hazretin talebelerinden ve baba dostu Durkut Alp'e gidip içini açar. "Geyikli Baba'nın duasını nasıl alsak?" diye akıl sorar. İhtiyar Gazi "Bunlar Allah adamıdırlar" der, "dağda bayırda dolanır, kurtla, kuşla konuşurlar. Kendilerinden söylemez, hocalarından duyduklarını anlatırlar. Muhabbetle dolar, muhabbet taşarlar, Asr-ı saadet yıllarını anlatırken gözyaşlarını tutamazlar... -Davet ettik gelmedi, acaba biz mi yanına varsak? -Öyle çat kapı olmaz. Soralım, kâbul ederlerse ne âlâ. Durkut Alp büyük veliye, sultanın ziyaret arzusunu açar. Geyikli Baba "Biz Orhan'ımızı hâtırımızdan çıkarmıyoruz ki" der, "O cihada koştukça kalbimizde taht kuruyor. Lâkin her şeyin bir zamanı var." Orhan Gazi herkese açılan kapının kendisine açılmadığını görünce tacından tahtından soğur, bir hüzne düşer ki nasıl anlatıla! Durkut Alp "üzülme sultanım" der, "veliler göz ehli olur, gözetirler. Vakti dolunca kendileri gelirler!" Çınar durdukça... Aradan bir zaman geçer. Bir gün Geyikli Baba, dergâhın bahçesinden bir ağacı kökler, omuzuna vurup Bursa Hisarına varırlar. Sorgusuz sualsiz sarayın bahçesine girer, bir çukur kazmaya başlar. Muhafızlar derhal Orhan Gâzi'ye çıkar "Bir derviş gelmiş, saray avlusuna ağaç diker" diye haber ulaştırırlar. Sultan vaktin geldiğini anlar, koşar Geyikli Baba'nın elini öper. Büyük veli, Orhan Gâzi'ye; "Bu hatıramız burada kaldığı müddetçe, dervişlerin duâsı senin ve neslinin üzerinde olsun. Devletin bu ağaç gibi kök salsın, dalları çok uzaklara ulaşsın, evlatların dîn-i İslâma hizmette bulunsunlar" der ve davudî bir sesle "Kökü sâbit, dalları ise göktedir" meâlindeki, İbrâhim sûresinin 24. âyet-i kerîmesini okumaya başlar. Öyle bir hal yaşanır ki dinleyenlerin göğüsleri derya gibi genişler, yüreklerine nehirler akar. Büyük veli geldiği gibi sessizce gider, diktiği ağaç ulu bir çınar olup zemini gölgeler. (O ağacın bugün hazret-i Üftâde'ye giden Kavaklı Cadde'deki çınar olduğunu söylerler.) Bir zaman sonra Orhan Gâzi, Geyikli Babaya iâde-i ziyârette bulunur ve "İnegöl ve çevresini" bağışlamaya kalkar. Büyük veli güler geçer "Mülk cenâb-ı Hakk'ındır, onu ehline verir, biz ehli değiliz. Mal, para emirlere gerek" der. Pâdişâh ısrar edince, gönlü olsun diye dergâhının çevresinden az bir araziyi "odunluk olarak" kabûl eder. Baba Sultan köyü... Geyikli Baba ömrü boyunca Keşiş Dağındaki dergâhında ibâdet ve zikirle meşgûl olur ve talebe yetiştirmeye uğraşır. Orhan Gâzi onu vefatından sonra da ziyaret eder, kabri üzerine bir türbe, yanına bir cami yaptırır. Dergâh eskisi gibi dervişlerle dolar taşar. Sevenleri bu nurlu mekândan ayrılmaz, çevresinde yerleşmeye başlarlar. Zamanla şirin bir köy olur ve bu köyü "Baba Sultan" ismiyle anar, ona lâyık komşu olmaya çalışırlar. Geyikli Baba Külliyesi zaman zaman (mesela 1950 yılında) onarılır, şimdiki halini alır. Taşköprüzâde merhum, Şakâyık-ı Nu'mâniyye'sinde, Osmanlı'nın gülbahçesinde yetişen, Nu'mân'ın (İmâm-ı A'zam'ın) bülbüllerini anlatırken, Geyikli Baba'dan da söz eder ve kabrini ziyâretle şereflendiğini söyler. Kabrin yakınında bir mezar daha görür ki, bu mezar Germiyan ilinde bey iken saltanatı terk edip, Geyikli Baba'nın hizmetine giren bir Hakk aşığına aittir. Geyikli Baba'nın büyüklüğüne bakın ki "beyler" bile kapısında "er" olmayı dilerler
.
Cami yaptırmak kolay mı? Takkeci İbrahim
4 Eylül 2004 01:00
16. Asırda her sanat iyi kötü para yapar, kolunda bileziği olanlar namerde muhtaç olmadan yaşarlar. İşte Takkeci İbrahim de adı üzerine takke yapıp satar. Çorba öyle de böyle de kaynar. Garibim Topkapı sur dışında, babadan kalma bir evde barınır. Bu sağında solunda harabeler olan bükük belli bir ahşaptır. Pencereler takırdasa da, çatısı, bacası aksa da ecdad yadigarını bırakmaz. Ah bir de yakınlarda bir yerlerde mescidleri olsa. Mahalleli yağmurda çamurda Merkezefendi'ye, Mevlanakapı'ya yürür, yatsı dönüşü köpek def etmek için değnek taşırlar. Takkeci İbrahim, bir cami yaptırsınlar diye beylere, paşalara çıkar. Ağlar, yalvarır, el öper, etek tutar. İyi de devletlülerin daha acil işleri vardır, öyle ya sıra bu kuytuya gelesiye kadaaar... Ama o, işin peşini bırakmaz, mimarlarla tanışır, ustalarla muhabbet kurar. Kafasındaki muhteşem külliyeyi kâğıtlara karalar. İyi de parayı kim kaybetmiş ki o bula. Asmadaki üzüm... İşte böyle koşturup kovaladığı bir günün ardından rahlesinin başına çöker. Biraz Amme cüzünden okur, azıcık tesbih çeker, Tebareke de okusa iyidir ama göz kapakları düşer. Ocak önündeki keçe döşek adeta "gel gel" der. Garibim dayanamaz, önce ateşe bir meşe odunu atar, sonra elini yanağının altına koyar. Tavanda kızılca gölgeler oynaşırken hayallere dalar. Camisine yer beğenir, ona buna kum çakıl ısmarlar. Yine çiniciler, hattatlar, nakkaşlar... İnşaat bittiği gün yanık sesli bir müezzin minareye çıkmalı, komşular camide toplanmalıdırlar. Veledler cüz keselerini sallaya sallaya koşmalı, "be bi bü" diye cıvıldamalıdırlar. Yaşlılar mukabele sürmeli, gençler omuz omuza saf tutmalıdırlar... Rehavet bu dayanılır mı? Uyku takkecinin yorgun vücudunu iyiden iyiye sarar, hayallerden rüyalara "yatay geçiş" yapar. Efendim bir asma altında oturuyordur, bir nehir, hurma ağaçları, keyfiyeli insanlar filan... Sonra yapraklar arasında güzden kalma bir salkım üzüm parlar. Bu gözden kaçan taneler çok tatlı olmalıdırlar. Derken mekân değişir ve gülyüzlü bir dervişle tanışırlar. Dervişin gamzeleri derinleşir, dişleri inci inci belirir. Kara gözlerini iri iri açarak sorar: "O üzümü neden yemedin?" Âşığa Bağdat sorulur mu? -Yemem mi lâzımdı? / -Elbette o senin nasibindi. / -Bilseydim yerdim. / -Haydi git ye! / -İyi ama nerede? / -Bağdat'ta. / -Koca şehirde bir salkım üzüm? / -Çık yola, bulursun. Takkeci İbrahim uyanır. İçinde nasıl bir ferahlık, belki de nur yüzlü dervişten kaptığı neşe. İyi de bütün bunların hayalini kurduğu cami ile ilgisi ne? Hani "âşığa Bağdat sorulmaz" derler ya, hemen o gün çıkınını hazırlar. Hanımı sorar: - Yine nereye? / - Bağdat'a /- Adam sen deli misin? / - Bilmem? / - Orada ne bulacağını sanıyorsun? / - Bir salkım üzüm. Onu da bulursam. Rüyalara itibar olsa... Karısı "Ya sabır" çeker, Takkeci çeker çarığını yollara düşer. Ama Bağdat bulunur belde değildir. Gündüz sıcağı hamam gibi bunaltır, gece ayazı ustura gibi keser. Elbiseleri yırtılır, elleri çatlar, ayakları şişer. Kızgın kumlu çöller, tatlı sulu vahalar, palmiyeler... Hasılı aç kalır, açıkta kalır, üşür, titrer ama vazgeçmez. Sora sora Bağdat'ı bulur ve bu şirin şehri çok sever. İmam-ı âzam, Ahmed bin Hanbel, Musa Kâzım, Abdülkadir-i Geylani, Cüneyd-i Bağdadi, Maruf-i Kerhi, Sırrı-i Sekatî, Hallacı Mansur, Behlül Dane, Bişr-i Hafi gibi velilerin kabirlerini ziyaret eder... Yapacak iş, gidecek türbe kalmayınca Dicle kenarında bir asmalı kahveye sokulur ki dallarda rüyasındakine benzer üzümler vardır. Hoşgeldin beşgittin muhabbetinden sonra ona mırra ısmarlar, buralarda "ne aradığını" sorarlar. Takkeci samimiyetle anlatır. İçlerinden biri "hayret bi şey yani" der, "şimdi sen bir hayal uğruna aylarını harcadın öyle mi?" -Öyle. -Seninki de iş mi yani, hiç rüyalara güvenilir mi? Bana uykularımda hazinelerden bahsediyorlar, gülüp geçiyorum. Yok efendim, İstanbul'da Takkeci İbrahim diye biri yaşarmış da, adamın arka bahçesinde bir kör kuyu varmış da, burada bir küp Bizans altını saklıymış da... Bir sürü mış mış, hepsi fasarya... Takkeci İbrahim apar topar İstanbul'a döner ve kör kuyudan küpü çıkarır. Sonra... Sonrasını tahmin etmeniz lâzım. Elbette hayalindeki camiyi yaptırmaya başlar. Evet Topkapı'da eski Rumeli Garajının arkasında hani E-5 kenarındaki camiyi görmüş olmalısınız. Gelgelelim bina perişan mı perişan. Ne dersiniz tamir ettirmek için birilerinin Bağdat'lı rüyalar görmesini mi beklesek acaba? NOT: Caminin 1592 yılında yapıldığını düşünürseniz, dedelerimiz 4 asırdır bu menkıbeyi anlatırlar. Ancak batılılar İslam dünyasındaki çarpıcı hikayeleri çalıp romanlaştırır, kendi kültüründen haberi olmayan nesillerin önüne koyarlar. İşte bir zamanlar fırtınalar koparan "Simyacı" romanı bu menkıbeden araklanmıştır, haberiniz ola
Makedonlaştıramadık- larımızdan mısınız?
8 Eylül 2004 01:00
Aklım almıyor anlı şanlı gazeteler Üsküp mahreçli haberlere "Skopje" yazıyor, Kalkandeleni "Tetova", Manastır'ı "Bitola" diye anıyorlar. Hani arasıra soğuk ve yağışlı hava da yurdumuza o cihetten gelmese Balkanların adını unutacağız. Adettendir böylesi mevzulara tarihinden girilir. Haydi biz de öyle yapalım: Bilirsiniz küçüklerin tarihini büyükler yazar. Bu yüzden tarihçiler Makedonyanın geçmişini Roma ve Osmanlı tarihi içinde ararlar. Dedelerimiz angaryacı derebeylerinin baskıcı kralların hüküm sürdüğü bir dönemde yöreye giriyor ve adeta buyur ediliyorlar. Hakim güçlerle yaptıkları bir kaç savaşı (Sırpsındığı, Çirmen, Kosova) rahat kazanıyor ve 1373 yılından 1912 yılına kadar ferman okutuyorlar. Müsaade ederseniz biz o kadar derinlere dalmayalım, bandı biraz ilerilere saralım. Efendim, bir kere Makedonyalı Müslümanlar kendilerini Osmanlının cüzü sayıyor Anadolu çocukları gibi Çanakkale'ye, Süveyş'e, Allahuekber dağlarına koşuyorlar. Hatta bu gün bile "Yemen Yemen şanlı Yemen / Toprakları kanlı Yemen" türküsünü mırıldanıyorlar. Devlet-i âliye asrın başlarında bu topraklardan çekilmek zorunda kalıyor. Ancak onlar, 1947'ye kadar Padişah tebası gibi yaşıyorlar. İmparatorluk mirasçısıyız! O yıllarda çocukları Türk okullarında (Yahya Kemal'in okuduğu Tefeyyüz mektebi gibi) okuyor, davalar şer'i mahkemelerde görülüyor. Dahası oturup Yugoslav Kralıyla pazarlık yapabiliyorlar. Hasımlarımız Türkiye'yi imparatorluk mirasçısı olarak kabul ediyor ve çekiniyorlar. Ancak Cumhuriyet aydınlarının geçmişi ile boğuşması, İnönü Hükümetinin bigane tavrı Yugoslavları cesaretlendiriyor. Komitacılar, eşrafa karşı bir yıldırma harekatı başlatıyor, tepki görmeyince azıtıyor, Aziz Şuayip Efendiyi öldürüp, Müslümanları başsız bırakıyorlar. Hitler'in Avrupa'yı tehdit ettiği yıllarda Balkan Müslümanları İstanbul'un tavrını çözmeye çalışıyor, paralel hareket etmeye niyetleniyorlar. Ancak Ankara "misakı milli sınırları dışındakilerle işimiz olmaz" deyince ortada kalıyorlar. Müslümanlara karşı Sırplaşıveriyorlar Makedonlar Bulgar'la Bulgar, Yunan'la Yunan, Rus'la Rus olan renksiz, kokusuz bir kavim ama Müslümanlarla karşılaşınca Sırplaşıveriyorlar. Kimlikleri kişilikleri yok, birinden müzik, öbüründen mimari almışlar, Doğan görünümlü Şahin'i oynuyorlar. Makedonya Türkiye'nin büyük desteği ile kurulan bir ülke. Filip oğlu İskender'den tam 23 asır sonra bizim gayretlerimizle bayrakları oldu. Ancak adamlarda hoşgörünün "h"si yok, Arnavutlar'ı, Türkler'i, Boşnaklar'ı, Torbeşler'i, Romenler'i, Ulahlar'ı yok sayıyor, onları ne asker ne de memur yapıyorlar. Ülkenin yarısı hakim güç, yarısı azınlık, böyle şey olur mu? Kaldı ki devlet devlet değil, kabile mantığı ile yönetiliyor. Dış politika geleneği yok, mahkemeler evlere şenlik, devlet hukuksuzluktan medet umuyor. Makedon Hükümeti Komünizm bitince Hıristiyan vakıflarının mallarını hemen iade etti ama Müslüman mallarının üstüne yatıyor. Açılan davalar yıllardır sürüp gidiyor, bir netice çıkmıyor. Haçlar Müslüman parasıyla Hal böyle olunca Arnavutlar anladıkları lisandan konuşuyor, haklarını söke söke koparıyorlar(!) Türkler uslu çocuk oldukları için kaale alınmıyor. Makedon ordusu eğitimsiz, disiplinsiz ve savaşmayı bilmiyor. Ne askeri askere ne subayı subaya benziyor. Uzmanlar "eğer NATO ve AGİT devreye girmese UÇK bunların dumanını attırırdı" diyor. Buna rağmen şehirleri kuşatan tepelere devlet kesesinden (Müslümanların vergileriyle) devasa (mesela Üsküpdeki 66 metre) haçlar dikiyor, geceleri bunları aydınlatıp yara kaşıyorlar. Makedonlar bir efsaneden hareketle "semada ışık saçan haçın belirdiği gün zafere ulaşacaklarına" inanıyorlar ama ne kadar uğraşırlarsa uğraşsınlar gök kubbede "ay ve yıldız" parlıyor. 150 yılda 7 büyük katliam yaşanıyor 1940'lı yıllarda CHP yönetimi, dış Türklere, dış kapının mandalı gibi davranınca soydaşlarımız Yugolara malzeme oluyor. Partizanlar en kanlı vazifeleri Müslümanlara veriyor, gençlerimizi Nazilere kırdırıyorlar. Savaş bitince de madalya yerine kelepçe takıyor, alayını kurşuna diziyorlar. Karışıklık eksik olmasın diye Bosna devletini Sırp ve Hırvatlarla birlikte kuruyor, azınlıkta olan Makedonları Makedonya'nın hakimi yapıyorlar. Sancak'ı ise direkt kendilerine bağlıyorlar. Tito'nun kurduğu zulüm düzeninde 1 milyon insan Anadolu'ya göçüyor, güzelim konakları, emsalsiz bahçeleri yok parasına satıyor, Alibeyköy'in, Bayrampaşa'nın gün görmez dehlizlerine sığınıyorlar. 5-10 aile bir arada yaşıyor, kuru ekmeğe muhtaç kalıyorlar. Düşünün bir zamanlar Manastır'da Türklerin sayısı % 70 iken parmakla sayılıyor. Buna rağmen Yugoslavya'daki Müslüman nüfus 8 milyonun altına düşmüyor, 8 Milyon Katolik ile 8 milyon Ortodoks kafa kafaya veriyor ve devlet imkanlarını kullanarak katliama başlıyor. Sadece Bosna'da 500 bin kişi ölüyor, 2 milyon kişi göçüyor. Son 150 yılda 7 büyük katliam yaşanıyor ve her nesil mutlaka kanla tanışıyor. Balkan Müslümanları "eğer, Dışişlerimiz eskisi gibi ilgisiz durursa bir 10 yıla varmaz yeni bir katliam yaşarız" diyor. Vardar Köprüsü sizlere ömür!.. Osmanlı düşmanlığında Makedonlar Sırplardan aşağı değiller. Eğer bir camiyi "şehri planlama bahanesi" ile yıkamazlarsa, kundaklayıveriyorlar. Son olarak bir Ramazan-ı şerif günü, tarzında bir zirve olan Köprülü Fazıl Ahmed Paşa Camisini yaktılar. Manastır ve Prilep'deki saat kulelerimizin üzerine haç çaktılar. Bir zamanlar 140 camisi olan Üsküp'de şimdi onda biri ancak duruyor. Vardar köprüsünün yanıbaşındaki nefis camiyi yıkıp üstüne çirkin bir ticaret merkezi kondurdular. Şimdi de göz göre göre 5 asırlık Taş Köprüyü katlediyorlar. Zarafeti ile tanınan tarihi köprünün kitabesini, köşkünü, namazgâhını "restore bahanesiyle" yıkmışlar, güzelim taşları çimento ve demirle prangalıyorlar. Taş Köprü'yü bir karış kalınlığında betonla örterek kendilerine benzetmiş, adım başı logolarını çakmışlar. Türk Büyükelçiliği "tamiri biz üslenelim" demiş ama buna şiddetle karşı çıkmışlar. Köprünün şirazesi kaymış, bu saatten sonra yapılacak bir şey yok. Mostar'ı kazanırken, Vardar'ı kaybettik haberiniz ola!
Demir Leydi Evita
9 Eylül 2004 01:00
Emekçi tacirliği her yerde prim yapar ama Latin Amerika'da daha bir prim yapar. Peronlar da geçer akçeye oynar, patronlardan bahsederken dişlerini gıcırdatır, ırgatlardan söz açtılar mı hıçkırıklarını salarlar. Fukaraya göstere göstere yiyecek, para ve ilaç dağıtır, çocuk kamplarıyla göz boyarlar. Evita, sürekli slogan üretir, kocasını "Et Yemez Aslan" gibi tuhaf bir lâkapla anar. Kürsülerde "bir gömleksizin mutluluğu benim hayatımdan önemlidir" diye haykırsa da pahalı gömlekler giyer, emsalsiz mücevherler takar. Sevenlerine "böyle görünmek zorundayım. Zaten bunlar bir gün sizin olacak" der işi tatlıya bağlar. "Diktatöriçemiz" kadınların oy hakkı için kıyasıya bir mücadele yapar. Eh bu oylar da döner, dolaşır onlara akar. Hele varoşlardan "tulum" çıkarırlar. Ordu Evita'yı küçümser ama o da orduyu sallamaz, yalın ayaklı işçileri ve benzi soluk kadınları arkasına alır, anlı şanlı generallere posta koyar. Misyonerita!.. O günlerde bütün değerler birbirine girer, Perongiller kimi zaman orak çekiçli bayrak açar, kimi zaman haçın arkasına sığınırlar. Evita "sol açık" oynamasına rağmen, misyonerliği kimselere bırakmaz. Hem din okullarını kapatır hem de Vatikan'la arayı sıcak tutar. Katoliklerin en büyük nişanı olan elmas kaplı "İsabella tacını" kafasına koyar, Papa'nın elini öpüp, duasını almaya bakar. Komünist sendikacılara da, mutaassıp Hıristiyanlara da mavi boncuk dağıtır, gönlünün kimde olduğunu "sır gibi" saklar. Halka demokrasi masalları anlatırken, General Franco'ya omuz çıkar. Ünlü Diktatör onun Madrit ziyaretinden ziyadesi ile memnun kalır, zira kürsünün önüne tam 200 bin kişi toplar. Evita, duygulu bir tonla "dünya halklarının kardeşliğinden" söz açar. "Ben bir gökkuşağıyım, ayaklarım Arjantin'de, başım İspanya'da" deyince millet salya sümük ağlamaya başlar. Evita Franco'ya döner "ne zaman meydanları doldurmak isterseniz beni çağırın" der, "bunları kimse benim gibi coşturamaz!" Ancak Peronlar nazara mı gelirler bilinmez, tam 51 seçimlerine hazırlanırlarken genç kadının sıhhati bozulmaya başlar. Evita henüz 33 yaşındadır ama şiddetli sancılarla sarsılır, rengi uçar. Bunları seçim heyecanına verir ama kanamalar da eklenince hastahaneye yatar. Arjantinli hekimler kanserden şüphelenir ancak bunu genç kadından saklarlar. Göstermelik bir apandisit teşhisi ile Evita'yı ameliyata alırlar. Amerika'dan getirtilen Dr. Pack kitleyi alır ve kemoterapiye başlar. Evita bunlardan habersizdir, sadece "apandisit ameliyatının sandığından zor olduğunu" düşünür, o kadar. Evita'nın sıhhati sevenlerini derinden yaralar, hatta dönemin Fenerbahçe eşrafı, (Hacı Bekir'in başkan olduğu yıllar) "Eva adına" Şişli Cami-i şerifinde mevlid okuturlar. Bunun uygun olmadığı söylense de FB'li Hafız Fahri duayı "tüm dünya insanlarının sıhhatü selametiçün" diye bitirir, tenkitlerden yırtarlar. (10 Aralık 1951) Bu mevlid cemiyetine Konsolosluk çalışanları ve İstanbul'da yaşayan Arjantinliler de katılır, hatta kadınlar başlarını örter, diz çöküp, el açarlar. Haber ulaştığında Eva çok duygulanır ve 50-51 Arjantin Şampiyonu Lanüs'ü İstanbul'a yollar. Bu takım, Galatasaray ve Beşiktaş'ı kolay yener ama Fenerbahçe'ye yenilir kupayı kanaryalara bırakırlar. Juan iktidarı kazanır ama karısını kaybeder. Evita yaşadığı gibi ölür, son nefesini iki kelime için harcar: "Viva Peron!" (26 Temmuz 1952) Mumyası katafalkta Bu beklenen bir akıbettir. Efsane kadının ölümünden beş dakika sonra tören başlar, Buenos Aires'i milyonlarca Evita fotoğrafıyla bezer, yeri göğü pankartlarla donatırlar. Hayranları hastahaneye koşar ama çiçek dağlarını aşamazlar. Haber Arjantinlileri yasa boğar. Tabutuna dokunmak isteyenler birbirini kırar, o hengamede 16 kişi ölür, ayılanlar, bayılanlar... Juan Peron, Evita'nın tahnit işini Kurtuba Üniversitesinden Dr. Ara'ya bırakır. Bu iş tam 7 ay sürer. Dr. Ara'nın yanına Juan'dan başkası alınmaz, Evita'nın vücudunu kem gözlerden saklarlar. Tahnit çok başarılı olur, hatta Dr. Ara, Evita'nın yüzüne hafif bir pembelik bile kazandırarak mesleğinde zirve olduğunu ispatlar. Cesedi camekân içinde ziyarete açılır, Arjantinliler 15 saat bekledikten sonra ulaşabildikleri katafalkı öpücüğe boğar, kahrlarından saçlarını başlarını yolarlar. Koca ülke o yıl anma merasimleriyle, anıt mezar projeleriyle oyalanır, bir dönemin bar artistini adeta "azize" yaparlar. Heykeltraşlar geceli gündüzlü çalışır, "Evita" markası ile çamaşır makinesi, ütü üretenler tez günde parayı bulurlar. Evita gibi bir hatibi kaybedince Peron'un saltanatı sallanmaya başlar. Zaten popülist politikalar yüzünden hazine batar, iktisadi kriz gün sayar. Ortalık karışınca yine postal sesleri duyulur ama "Et Yemez Aslan" deliğe girmeden ve postu deldirmeden yurtdışına kaçar. (1955) Gider İspanya'ya yerleşir, Madrid'in şık banliyölerinden Ogate'de İsabel adında bir dansözle yaşamaya başlar. Arjantin'i kâh askerler, kâh siviller yönetir ama bir türlü dikiş tutturamazlar. Memleketin çivisi çıkınca hasımları (bizzat patronlar, toprak ağaları ve subaylar) Peron'u göreve çağrırırlar. Diktatörümüz yine başa geçer ve işi nispeten toparlar. Juan Peron 1974 yılında ölür, karısı İsabel iktidarı bırakmaz, "2. Evita" olmaya kalkar. Ancak sokağa inemez, koltuğu dolduramaz, hele hitabette Evita'nın tırnağı bile olamaz. Kaldı ki yolsuzluk dosyaları boyunu aşar. Subaylar onu kolayca indirir, yaka paça içeri tıkarlar. Film başa sarılır, yine cunta, yine olaylar, baskılar, zindanlar... Bildiğiniz karışıklar.
Albay Kaddafi!
9 Eylül 2007 01:00
Yıl 1942... Yer Fizan...Tepelere doğru uzanan zeytinlikler, ovayı tutan hurmalıklar...Ötelerde kum tepeleri ve yer yer öbeklenen vahalar... Buğday sarısı, ağaç yeşili ve köpüklenen dalgalar... Kireç beyazı duvarlar, boncuk mavisi pervazlar... Birbirine benzeyen, ufak tefek şirince binalar.... Berka huzur veren bir beldedir ama o günlerde top tüfek sesi eksik olmaz. Nazilerle İngilizler birbirlerini yer durur, güzelim coğrafyayı toza dumana boğarlar. İşte o çatırtı patırtı arasında Berberi asıllı Muhammed Abdüsselam'ın hanesi şenlenir, üç kızdan sonra bir oğlu olur. Minik yavruya civarda çok hürmet edilen bir velinin (Seydi Muammer) adını koyarlar. Muhammed Abdüsselam Türklerle aynı safta vuruşmuştur (omzundan yaralanmıştır), kendini Osmanlı sayar. Mâlum Cezayir Fransızlardan, Mısır İngilizlerden çok çeker, Libyalılar ise Alman'dan, İtalyan'dan usanırlar. Ancak bağımsızlık için hazır sayılmazlar. Olacak bu ya, BM'de yapılan oylamada Haiti delegesi uyuklar, dürtülünce elini kaldırır ve Libya kıl payı (bir oy farkla) barajı aşar (1951). Melik İdris devri Yeni bir devlet... Hiç de hesapta yoktur aslında... Gerçi sureta bir hürriyettir bu, İtalyan gider, İngiliz gelir, fermanı yine Batılılar okuturlar. Devletin Anayasası Londra'da hazırlanır, Libyalılara bir bayrak, bir marş bağışlar, işlerine bakarlar. Para birimi paunda göre ayarlanır, ordu Kraliyet ordusu gibi yapılanır. ABD ve Fransa ise ufak tefek maddi yardımlarda bulunur, ülkeye musallat olurlar. Eh, Mısırlı ihtilalci Cemal Abdünnasır'a da malzeme çıkar, genç devleti "emperyalistlere yataklık etmekle" suçlar. Libya'daki Amerikan ve İngiliz üslerinin İsrail'e destek sağladığını söyleyip hayli taraftar toplar. İktidarda bulunan Şerif İdris, İdrisiye ailesi mensubudur. Bunlar Sunusiye tarikatına bağlıdırlar. Melik, iddiaların aksine teslimiyetçi değildir, kendini bildi bileli sömürgecilerle vuruşur, cihadı omuzlar. Kaldı ki Fas, Cezayir ve Tunus'la dostane münasebetler kurmuş, tavrını Arap birliğinden yana koymuştur. Nitekim, zikrolunan ülkeler tarım, ticaret, inşaat ve sanayide güç birleştirir, mesela ortak bir tayyare şirketine imza atarlar. Lâkin Şerif İdris ne yaparsa yapsın muhaliflere yaranamaz. Bahane işte, petrolün var mı derdin var. Akbabalar kara sıvıya üşüşür, fitne kaynatırlar. İhtilalin Felsefesi Babası küçük Muammer'den çok şey bekler, hayvanlarını satıp Kur'an-ı kerim öğretecek bir hoca tutar. Oğlunun kendisi gibi çadırda yaşamasını, keçi gütmesini istemez, kesenin ağzını açar. Muammer ilk mektebi Sirt'te, ortayı Sebha'da bitirir ve Fezzan'da liseye başlar. Sınıf arkadaşlarından yaşça büyüktür. Belki bu yüzden baş olma sevdasına kapılır, beklenmedik çıkışlar yapar. Öyle ki İngilizce dersine giren Mr. Johnson'a "sen emperyalistlerin ajanısın" diyecek kadar. Ya hep, ya hiç... Ya ak, ya kara... Ya ondan, ya düşman... Ortalarda duramaz. Kendilerini gizleyen solcu öğretmenler (mesela El Mahiyşi) onu kullanır, çocuğa yasak neşriyat dağıttırırlar. Kulağı Kahire radyosundadır, Abdünnasır'ın kaleme aldığı "İhtilalin Felsefesi" kitabını yastığının altından ayırmaz. Boyuna posuna bakmadan nümayişler planlar. Yanında bir portatif masa taşır, anında üstüne çıkar, yumruk sıka sıka, tükürük saça saça nutka başlar. Küba devrimi ile pek heyecanlanır, artık Che ile yatar, Castro ile kalkar. Dizginleri ele alacağı günlerin cazibesi benliğini sarar, parti kuracak kadar sabrı yoktur, tek çare kalır: "İhtilal!" Bunları yüksek sesle terennüm ediyor olmalıdır ki "siyasetle iştigal" cürmü ile mektepten kovulur, o da gider liseyi Mısrata'da tamamlar. Muammer darbe fikriyle yanıp tutuşmaktadır, sırf bu yüzden kapağı Harbiye'ye atar. Yetmez ne kadar arkadaşı varsa askerî okula çağırır (El Rıfî, El Sayd, Abdülmümin Huni, Abdüsselam Callud) ve içeride ekibini kurar. Üst dönemler, alt sınıfları örgütler, hücreler halinde çalışırlar. Bir ara Baas'çılarla, bir ara Marksist George Habbaş'la irtibat kurarsa da onların hareketlerine destek olamayacaklarını anlar, ipleri koparırlar. Kıtaya çıkınca komutanlarını takibe alır, haklarında bilgi toplarlar. Zaman zaman taraftar kazanmak için açıldıkları subaylardan tepki görür, deşifre olma korkusu ile uykuları dağıtırlar. Yük Kaddafi'nin omuzlarındadır, yoldaşları kullansın diye külüstür "Vosvos"un anahtarını ortaya atar. Bu arada ortamektep arkadaşları (El-Zevi , El Fadl ve Hüseyn) sivilde kalır, halk arasında zarf atar, nabız tutarlar. Ekip liseli heyecanıyla hareket eder, haliyle göze batarlar. Melik İdris'in bunlardan haberdar olmaması mümkün müdür? En azından istihbarat örgütlerinden bilgi yağar. Demek ki değerli adamdır, koltuğu uğruna can yakmaktan kaçar. Halbuki Kaddafi ve arkadaşları (Birlikçi Hür Subaylar) cephaneleri boşaltır, militan gençlere sabotajlarda kullanılmak üzere patlayıcı sızdırırlar. Bunun bedeli bellidir ama göze alırlar. 12 Mart 1969 gecesi ihtilale hazırlanırlarsa da son anda erteleme kararı alırlar. Zira o gece Ümmügülsüm'ün konseri vardır, ihtimal tutuklayacakları isimleri evlerinde bulamazlar. Ava giderken avlanmaktan korkar, ilk vuran olmaya çalışırlar. Acemiler mangası Melik İdris gerginliği bitirmenin yolunu bulur, beklenmedik bir anda Tobruk Sarayına taşınır. İhtilalci subaylara yurt dışı kurslar ayarlar. "Pes yani" dedirtecek kadar olgun davranır, sükuneti sağlamaya bakar. Lâkin Kaddafi'de geri vites yoktur, Melik'in hoşgörüsüne rağmen kanlı eylemler planlar. Efendim o devirde böyle kırk kanal, seksen gazete nerede? Radyoevini ele geçiren ferman okumaya başlar. İhtilalci subaylar o gece vazife yaptıkları birlikleri sokağa döker, hiçbir şeyden haberi olmayan askerlerle stratejik noktaları tutarlar... Komediye bakın radyoevini ele geçirmekle görevlendirilen zabit adresi şaşırır, sokak sokak dolanıp, binayı arar. Oraya daha önce varan grup bunları iktidar yanlısı sanır, üzerlerine ateş açarlar. Radyo evinde spiker ve teknisyen yoktur, hademenin yardımı ile birini kaldırır, mikrofon başına oturturlar. Genelkurmay Başkanını da bulamaz yerine hanımını ve çocuklarını alır, deliğe kapatırlar. Veliaht malikanesindedir ama ortalığın sakinliğine aldanır, "galiba evde yok" deyip ayrılırlar. Halbuki evdedir ve istese çok şey yapar. Bütün bu acemiliklere rağmen ihtilali başarırlar, çünkü karşılarına çıkan olmaz. Uzatmayalım 27 yaşındaki Kaddafi 1 sayılı ihtilal beyannamesinde gerici sisteme (!) verir veriştirir, sözüne "Ey büyük Libya halkı..." diye başlar, "emel ve ümitlerini gerçekleştirebilmek için buradayız. Senin ihtilal ve kalkınma isteyen ısrarlı çağrına bigane kalamazdık, kalmadık da... Evet, Silahlı kuvvetler, kokuşmuş düzeni yıkmıştır. Bundan böyle ne efendi, ne maraba... Birlikte omuz omuza..." Tabii ki büyük mücahid Ömer Muhtar'ı da selâmlar "İslam" ve "cihad" kelimelerine vurgu yapıp taraftar kazanmaya bakar. Sözlerini "Allahın rahmet ve selamı üzerinize olsun" cümlesi ile noktalar. İçinde bol miktarda şan, şeref, kahraman kelimesi geçen orta mektep seviyesinde bir konuşma... Kaddafi "bir yumrukta putları paralayıp tarumar ettik" tarzında tumturaklı cümlelerle hasımlarına ayar yapar ve ülkenin adını "Libya Sosyalist Arap Cemahiriyesi" koyar, sonra... Sonra n'olsun, kahramanlık türküleri, marşlar... Halk için değişen bir şey olmaz, yine bağına bahçesine gider, dükkanını açar. Tepeden biri inmiş, öbürü çıkmış kimin umurunda? Halk cemahiriyesi O günlerde Melik İdris Türkiye'de (Yalova Kaplıcalarında) tedavi görmektedir ama TC ona destek olamaz. İngiltere "bu iç mesele, bizi ırgalamaz" der işine bakar. Ülkede çok güçlü Amerikan üsleri vardır, CIA ihtilali adım adım takip eder, müdahalede bulunmaz. Irak, Suriye, Mısır, Sudan ve BAE yeni hükümeti tanır, SSCB ve Fransa da onlara uyunca yapılacak pek bir şey kalmaz. Gelgelelim Kaddafi her ihtilalci gibi vehimlerine kapılır, uzun süre "karşı devrim" korkusu yaşar. Partiler kapatılır, fişleme ve takibat başlar. Muhalif subayları ayıklar, mahpushaneleri masumlarla doldururlar. Bu arada asgari ücreti artırır, kiraları indirir, halka mavi boncuk dağıtırlar. Ve yıllar su gibi akar... İhtilal öncesi dindar görünen her vesile ile Mescid-i Aksa'dan söz açıp, İsrail'e lanet yağdıran Kaddafi örfü ananeyi kenara atar, Sosyalist tarafı öne çıkar. Kendisine manken endamlı kızlardan bir muhafız kıtası kurar. Güya yabancı sermaye kovulunca ortalık güllük gülistanlık olacaktır, vurguncular değişir o kadar. Devletleştirilen bankalarda heyecan kalmaz, ekonomi içine kapanır, baronlar mantar gibi patlar. Basın borazanlaşır, kraldan çok kralcılar "ulu önder"in hayat hikâyesini anlatırlar. > Minberden propaganda Halka sosyalizmi öğretmeliyiz diyen Kaddafi sadece salonlarda konuşmaz, hutbelere de çıkar, minberden nutuk atar. Mao'cu olduğu söylenemez ise de onun usullerini kullanır, yandaşlarına silah dağıtır, Çin'de "Kızıl Muhafızlar"a tekabül eden "Halk Komiteleri" kurar. Evet, ana dil itibar kazanır, yabancı pasaportlara da Arapça yazarlar. Halka "Şeriat-ı şerifi tesis edeceğiz" deseler de ulema ile istişare etmez, ince mevzuları hukuk fakültesi talebelerine bırakırlar. Onbinlerce müctehid türer, fukara sürünedursun, devlet zekat işine el atar. Kaddafi "Üçüncü Dünya Teorisi" ile güya kapitalizme ve komünizme karşı çıkar. Adı geçen teorinin içinde dolu dolu sosyalizm vardır, miktarı kafi kavmiyetçilik ve "kendince" İslam. Albayın kaleme aldığı "Yeşil Kitap" karpuz gibidir, satır aralarında kızıl fikirler sızar. Bazı işgüzârlar bunu dağıtır, dinimize hizmet ettiklerini sanırlar. Kaddafi'nin günü gününe uymaz. Bir bakarsınız Türkleri sömürgecilerle birlikte sayar, ecdadımıza kara çalar (Turgut Reis 1553'te Sicilyalıları def etmese, köleydiler hâlâ), bir bakarsınız dostluğumuzu hatırlar. Kıbrıs çıkarmasının akabinden silah ambargosu başlayınca açıkça bize destek çıkar. Hem de "ordum Türk ordusunun emrindedir" diyecek kadar. Kaddafi zaman zaman boyundan büyük işlere girişir, mesela Arapları tek bayrak altında toplamaya kalkar. Buna hemen Mısır'la birleşerek başlayabilirler ama olmaz. İş fedakârlığa gelince kimse koltuğunu bırakmaz. Kaldı ki Kuveytli Sabah, Arabistanlı Suud ailesi, Sudanlı Numeyri, Tunuslu Burgiba, Baasçı Esad dünyaya başka başka gözlerle bakarlar. Kaddafi'ye akıl satan Abdunnasır kendi ülkesinde bile birlik beraberliği sağlayamaz. Albay'ın gözü karadır, (biraz da Rusya'nın telkinleri ile) batının nasırına basar. "Libyalılar asırlardır petrolsüz yaşadılar, icabında gene yaşarlar" der ve BP'ye el koyar. Ve sıra Standart Oil'e gelir, onun da % 51'ine sahip olurlar. Ardından Bunker Hunt oil Co'yu devletleştirirek ABD'ye beklenmedik bir tokat atar. Üsleri de kapatır ve Amerikan-İngiliz tütün şirketinin tekelini kırar. Petrolü silah olarak kullanmak, Batıyı iktisaden zorlamak, küresel krizlere maya çalmak... Bütün bunlar tamamdır da Lockerbie faciasının (1988) zanlılarına sahip çıkmasa, Müslümanların "terörist" olarak damgalanmasına sebep olmasa... Bunun bedeli bellidir. BM Güvenlik Konseyi "ambargo" kararı alır (1992), fatura yine gariban halka çıkar. > Yandaşlar alkışladıkça Kaddafi nevi şahsına münhasır bir liderdir ve görünüşte süperlere bile kafa tutar. Fukara halk için bu teselli yeter, ABD'ye diklenen bir ülkenin ferdi olmaktan gurur duyarlar. Ancak Devrim Komite Konseyi Başkanı ansızın rota kırar. Anlaşılan o ki Saddam'la aynı akıbete düçar olmaktan korkar. Gider, Batılılardan özür diler, Lockerbie mağdurlarına alel acele onar milyon dolar para (cem'an 2.7 milyar) yollar. (Kendi cebinden değil ya!..) Bir anda yumuşatıcıyla durulanmışa döner, silahlanmayı durdurur ve kıl çadır sohbetlerinde ABD'ye methiye yağdırmaya başlar. Dün sövdüklerini över, yoldaşları da "sen ne biçim konuşuyorsun" diye soramazlar. Zira savcı da odur, yargıç da o... Ayağına takılana hiç acımaz. Muammer her türlü pazarlığa açıktır ve kimseye hesap verme ihtiyacı duymaz. Sahibi olduğu Lafico Şirketi yoksul halkın paralarını götürüp Banca di Roma'nın kasasına yıkar, yetmez Juventus hisseleri alarak elin İtalyan'ına şirin görünmeye çabalar. Ülkenin kâğıt üzerinde bir Cumhurbaşkanı ve Başbakanı vardır ama esamileri bile okunmaz. (Adlarını bilen varsa söylesin bana!..) Bingazi'de 426 Arap çocuğuna kasten HIV virüsü enjekte edip 56'sını öldüren Bulgar hemşireleri affetmesi de anlaşılamaz. Cecilia Sarkozy'nin hatırı hukukun önüne mi geçmiştir yoksa? Baskı rejimlerinin değişmez hususiyetidir, ısmarlama aydınlar "önderi" asla eleştirmez, zikzaklarında dahi "hikmet" ararlar. Memleketi satsa sesleri çıkmaz. İşte bu yüzden olacak Başkan Bush, Büyük Orta Doğu Projesi'nde kullanılmak üzere Kaddafi'nin adını kenara yazar... Peki, Kaddafi koltuğu bırakır mı? Hiç sanmam. Yakında oğlunu (İtalya'da yaşayan Seyf-El İslâm) valiahd ilan ederse şaşmam... Yapar mı yapar... Devrimci geçinenlerle, devrimden geçinenler çılgınca alkışladıkça..
"Oniki İmam"ın dokuzuncusu Muhammed Cevad Takî
16 Eylül 2007 01:00
Bir gün halîfe Me'mûn'un avlanacağı tutar. Eh koca sultan bu, yayan yapıldak yola çıkacak değildir ya... Etrafında seçme muhafızlar, av köpekleri, şahinler, doğanlar... Âdeta küçük bir ordu ilerler, geçtiği sokakları toza, dumana boğar. Kadınlar çocuklar kaçışır, önlerini boşaltırlar. Ancak bir oğlancık şatafata aldırmaz, akranları sağa sola dağılırken yerinden bile kalkmaz. Me'mûn dizginlere asılır, cins küheylan adeta fren yapar. Sultan, şirin izleyicisine takılır "beni tanımadın galiba?" - Ya Emîr-ül-Müminîn sizi kim tanımaz? - Ama arkadaşların kaçtılar? - Hiç gerek yoktu aslında, yol dar olsa tamam. - Benden korkmuyor musun? - Suç işlemedim ki korksam. Hem adil olduğunuzda şüphe mi var? - Senin baban kim? - İmam-ı Ali Rıza! Halife tutulur kalır, zira mübarek ile unutulmaz hatıraları vardır. O kadar ki yerine veliahd olarak onu tayin etmiş, ancak İmam hazretleri daha önce vefat ettiği için düşüncesi akim kalmıştır. İçi bir hoş olur, gayri ihtiyari atını topuklar. Dönüşte güzel yüzlü, tatlı sözlü seyyidi yerinde bulurlar. Halife gülümseyerek yanaşır ve sorar: "Bil bakalım bugün benim doğanım ne yakaladı?" - Allahü teala ona bir balık yakalattı ki şaşırasın. Böylece Ehl-i beytin kerameti ortaya çıksın. - Evet... Evet sen hakikaten İmâm-ı Ali Rızâ'nın evladısın. Artık zerre kadar şüphem kalmadı. Halife 9 yaşındaki Muhammed Cevad'a sahip çıkar, onun mükemmel yetişmesini sağlar. Yıllar sonra Zaman su gibi akar... Halife Me'mûn Efendimizin (sallallahü aleyhi ve selem) asil torununa, kızı Ümmü Fadl'ı vermeyi arzular. Saray halkından itiraz edenler çıkar. "Efendim sizin kerimeniz vezirlere nazırlara layıktır" derler, "kimsesiz bir gariple evlendirilmesi münasip olmaz!" - Eğer Cevad Takî'nin ilminden irfanından haberdar olsanız böyle konuşmazdınız ama... Muhalifler "bunu anlaması zor değil ki" diye mırıldanırlar, "müderrisler imtihandan geçirsin, kıratını tartsınlar." - Yeri, zamanı ve heyeti siz ayarlayın o zaman! Gün gelir, meclis kurulur. Halife sağına Muhammed Cevad Takî'yi soluna ulemadan Yahya bin Eksem'i oturtur. Karşısında âlimler, arifler, komutanlar... Yahya bin Eksem bir seyyidi imtihan etmenin hoş olmadığının farkındadır. Ama yine de emre uyar, zira neticenin hayırlara vesile olacağını umar. Değişik ilimlerden bir çok sual sorar, huzurdakiler cevapların ne kadar mantıklı olduğunu görür, nur yüzlü gence hayran olurlar. Mesela suallerden biri ihrama bürünenin avlanması hakkındadır. Cevâd Takî hazretleri "Önce ihrâmda bulunan kişiyi ve kastını bilmek lâzım" der, "Erkek mi, kadın mı? Hür mü, köle mi? Erişkin mi, değil mi? Mikat sınırları içinde mi avladı, dışında mı avladı? Gece miydi, aydınlık mıydı? Yanlışlıkla mı avladı, kastı var mıydı? Bu onun ilk suçu muydu, yoksa defalarca mı tekrarladı? Pişman oldu mu, ısrarcı mı? Hem ceza gerektirdiğinin farkında mıydı? İhrâma umre için mi girmişti, yoksa hac mı yapacaktı? Avlandığı hayvana da bakmak gerek; kanatlı mıydı, dört ayaklı mıydı, küçük ise hükmü ayrı, büyükse hükmü ayrı..." Anlarlar ki meseleye fevkalade vâkıf, zaten mevzuyu detay detay açar, neye ne kefaret gerekir tek tek açıklar. Evlâd-ı Resul farkı Ve bir sual daha "Zeyd'e sabahın erken saatlerinde bakması haram olan bir kadın kuşluk vakti helal oluyor. Öğlen yine haram, ikindi helal oluyor. Akşam tekrar haram, yatsı helal oluyor. Gece yarısı bir daha haram, şafakla helal oluyor. " Nice mürekkep yalamışlar tutulur kalırlar. Kolaysa açıkla... Cevad Takî "bu kadın bir cariye olmalı" diye söze girer "Zeyd onu kuşluk vakti satın aldı, öğleyin azad etti, ikindi evlendi, akşam zihar denilen yemini etti, yatsı kefaret verdi, gece yarısı tek talakla boşadı, sabah ise vazgeçti..." Bir nefeste cevap... Pes... Bu kadar derin ilim, bu kadar berrak zekâ... Âlimler ellerini kaldırır, "başka söze hacet yok" diye fısıldaşırlar. Yahya bin Eksem "İşte Evlad-ı Resul farkı" der, "bu maharet herkese nasip olmaz!" Halife, hazır meclis kurulmuşken Muhammed Cevad Tâki ile kızı Ümm-ül Fadl'ın nikahını kıydırır ve onları Medine-i Münevvere'ye yollar. Muhammed Cevad Takî (rahmetullahi aleyh) Hicri 220 yılında vefât eder ki henüz 25 yaşındadır. Dedesi Mûsâ Kâzım hazretleri ile aynı kubbelerin altında yatmaktadırlar. Nurlu Kâzımiyye Otobüslerin kullanıldığı yıllarda Anadolu hacıları Musul, Samarra, Bağdat, Necef yoluyla gider, Kudüs, Şam, Hama, Humus üzerinden geri dönerlerdi. Bu arada mescidleri türbeleri ziyaret ederler, Kâzımiyye'de mutlaka mola verirlerdi. Ülke huzurluydu giriş çıkış serbestti, Ehli beyt aşıkları için Bağdat vazgeçilmez adresti. Doğruysa kurtarsın Ebû Hâlid Şam'da bir kişinin zincirlere bağlanarak hapse atıldığını duyar. Delice konuşuyor, acâyib hikâyeler anlatıyor derler. Merak edip yanına gider, "anlat hele" der "n'oldu sana?" - Bir gece Şam'da Hazret-i Hüseyin câmisinde ibâdet ediyordum, bir zât göründü. 'Beni tâkip et' dedi. Az bir şey yürüdük Kûfe câmiine geldik. İki rekat namaz kıldık, çıktık bu kez kendimi Mescid-i Nebi'de buldum, orada da iki rekat namaz kıldık, ziyaretimizi yaptık, ardından Mescid-i Harama vardık, Kâbe-i Muazzama'yı tavaf ettik ve döndük. Uzun süre o halin tesirinden kurtulamadım. Onu bir yıl sonra yine Şam'daki câmide gördüm, bana yine aynı yerleri gezdirdi. Ayrılırken "Seni bu meziyetlerle donatan Rabbimizin hakkı için söyle" dedim "sen kimsin?" "Ben Muhammed Cevâd bin Ali Rızâ'yım" cevabını verdi. Şam vâlisi başımdan geçenleri duymuş, beni çağırttı. Anlattım, yalancılığıma hükmetti, bağlatıp hapsetti. Ebû Halid onun suçsuz olduğuna inanır, salıverilmesi için hatırını kullanır ama vali umursamaz. "Sen ne karışıyorsun" der "eğer onu bir gecede Kûfe'ye, Medîne'ye, Mekke'ye götüren kimse hakikatse, zindandan da kurtarır, merak etme!" O sıra muhafızlar gelir "Efendim mahkum kaçmış" derler, "şaşılacak şey, ne kapılar açılmış, ne de zincirler kırılmış!" Buyurdular ki: * İffet fakirliğin, şükür belânın, fesâhat sözün, hıfz rivâyetin, tevâzu ilmin, edep verânın, güler yüzlülük de kanâatin zînetidir. * Efendimiz sallallahü aleyhi ve sellem "İstihâre eden kaybetmedi, istişâre eden pişman olmadı" buyurdular. * Allahü teâlâ üç kimseden razı olur. Yumuşak davrananlar, istiğfar edenler ve sâdıklar. * Yalnızken nasihat eden arkadaşını süsler, halk arasında nasihat eden yaralar. * İyilik ve yardım yapanlar buna ihtiyaç sâhiplerinden daha muhtaçtırlar. * Eğer câhiller susabilseler, insanlar arasında ihtilâf olmaz. * Dîni bid'atler yıkar, insanı tamahkârlık bozar. Abbasi halifesi Me'mûn *Halîfe Me'mûn, bizzat ilim meclislerine katılır, âlimleri himâyeden büyük bir haz duyar. Bağdat'ta Beytül-Hikme Kütüphânesi ve Rasadhânesini yaptırır, bilim adamlarının önlerini açar. O devirde Meridyenler ölçülür, astronomi cedvelleri çıkartılır. Ancak tercüme büroları fen ve tıp kitaplarının yanı sıra Yunan filozoflarının safsatalarını da Arapça'ya çevirirler. Ki bu biraz da Mu'tezile'nin işine yarar. Me'mun'un Ehl-i beyte hürmeti aşikardır, nitekim hayatı boyunca damadını korur ve kollar.
.
Bombalı araba
23 Eylül 2007 01:00
Bombalı araba 2. Abdülhamid Han'a genelde gerici diye saldırılır. Halbuki o muhaliflerinin fersah fersah önündedir. Şimdi birilerinin "yanlı işte, bak pat diye tarafını belli etti" diyeceklerini biliyorum. Olsun... Efendim, Ulu Hakan Osmanlının ilerlemesini çok arzular. O günlerde çelik işleyen ülkelerle aynı kulvara girmenin tek yolu vardır. "Eğitim, eğitim ve yine eğitim!" Bu yüzden ülkeyi Hamidiye mektepleri, tıbbiyeler, harbiyeler, mühendishaneler, baytarhaneler ve sanat akademileri (sanayii nefiseler) ile donatır pırıl pırıl gençler yetiştirmeye başlar. Yetmez mesleğinde söz sahibi olan ecnebileri İstanbul'a davet eder, onlara bir konak, bir fayton, aşçı uşak verir apoletli üniformalar sunar... Nişanlar, madalyalar... Adamlar da bildikleri ne varsa anlatır, seleflerini yetiştirmeye uğraşırlar. Mesela diyeceksiniz. Mesela bir zamanlar tıkır tıkır işleyen bimarhaneler çöküp, çürüyünce akıl hastaları sersefil olur, ortada kalırlar. Abdülhamid Han bizzat Kaiser Wilhelm'i araya koyar. Almanya'dan dünyaca ünlü psikiatrist Prof Rieder ile Dr Deycke'yi İstanbul'a getirtir, Gülhane Rüştiyesini emrlerine açar. İşte Mazhar Osman'lar orada yetişir, nöbeti devr alır ve Ayhan Songar'ların kuşağına maya çalarlar. Sivil paşalar Hangi birini anlatayım, ünlü itfaiyeci Kont Zcini (Seçini Paşa), birkaç yıllığına geldiği İstanbul'dan kopamaz, şehrimizde yeryüzünün en modern itfaiye teşkilatını kurar. Artık yalınayaklı tulumbacılar sağa sola koşturmaz. Fevkalade hızlı ve donanımlı birlikler yangını karadan ve denizden çevirir, hem ateşi boğar, hem de ilkyardım hizmeti sunarlar. Sultani marşını besteleyen Donizetti Paşa ise Muzika-ı Hümayun'u kurar. O devir ressamlarını incelerseniz çoğunda İtalyan Fausto Zanaro'nun emeği olduğunu görürsünüz ki o dahi Sultanın daveti ile Asitane'ye yerleşen sivil bir paşadır aslında... Ancak ittihatçılar iktidarı ele geçirince bu sanatkarı (hiç de haketmediği halde) aşağılar, "tükürmüşüm sanatına" der, memleketten kovarlar. Abdulhamid Han Pastuer'ü getirmeyi çok arzular, razı da eder ama o günlerde harp çıkar. Ünlü kaşif zor günlerinde yurdundan ayrılmayı münasip bulmaz. Yine de Türk hekimlerini yetiştirir, bizim çocuklarımız Pasteur'ün hemen ardından kendi çabaları ile aşılar yapar. Yatırım insana Osmanlı gençleri fotoğraf makinesiyle, film şeritleriyle, tiyatro sahneleriyle, hafiye romanlarıyla Ulu Hakan zamanında tanışırlar. Tam tekerlek çamurdan kurtulmuş araba düze çıkmıştır ki tanzimatçılar heyheylenir memleketi cihan harbi gibi bir girdaba yuvarlarlar. Sadece Çanakkale'de onbinlerce yedek zabit (hakim, mühendis, muallim) şehit düşer, kazandığımız savaşta da çok şey kaybederiz. Zaten o günden sonra iki yakamız bir araya gelmez. Cehalet yayılır, ehil olmayanlar koltukları paylaşırlar. Eğer ittihatçılar devleti savaşa sürüklemeseler Balkanlarda, Ortadoğu'da bir çok bölge uhdemizde kalacak, bugün petrol ihraç eden ülkelerden biri olacaktık ihtimal. Sultan Abdülhamid Han tahta çıktığı günlerde devlet en buhranlı günlerini yaşar. Nereyi tutsan elinizde kalır. Bosna-Hersek ve Bulgaristan'da ayaklanmalar... Sırbistan ve Karadağ cephelerinde savaş... Rus'la, Rum'la gerginlik artar, Girit, Filistin, Arabistan içten içe kaynar. Genç Sultan kâh tersanede bahriyelilerle oturup asker yemeği yer, kâh camilere gidip, halkın arasına katılır. Milleti yeisten kurtarır, ordunun moralini yükseltir. Askerimiz Belgrat'a girmek üzeredir ki büyük devletler işe karışırlar. İstanbul'daki Tersane Konferansından Batılılar olmayacak şeyler isterler. Abdülhamid Han Rusya ile yapılacak bir harbin neticesini tahmin eder, işi zamana yayarak soğutmayı planlar. Ancak İngilizlere çok güvenen Mithat Paşa savaş çığlıkları atar, hiç yoktan başımıza gaile açar. "93 Harbi"nde memleket zor günler yaşar. İngilizler bizi yalnız bırakır, "bakın başınızın çaresine" buyururlar. Ardı ardına gelen hezimetler, kan, barut, duman... Edirne ve Kars düşer, Erzurum sallanmaya başlar, Ruslar burnumuzun dibine girer, Yeşilköy'e dayanırlar. On binlerce Müslüman şehid olur, muhacir kafileleri İstanbul'a akar. 3 Mart 1878'de Ayastefenos Muahedesi imzalanır ki "idam fermanı" dense yeri var. Ulu Hakan bu anlaşmayı tanımaz. Rus'u İngiliz'le tokuşturarak, aradan sıyrılmaya bakar. Ve başarırda... Badireyi siyasi manevralarla atlatır, memleket bir nebze olsun ferahlar. Evet İstanbul düşmez ama yaraları sarmak da kolay olmaz. Temkinli sultan Abdülhamit Han savaşların felaket olduğunun farkındadır, soğukkanlı hareket eder, maceraya kalkışmaz. Ancak ihaneti de affetmez, icap ettiğinde yıldırım gibi Yunanistan'a dalar, Batılılar araya girer de Atina'nın düşmesine mani olurlar. Paşalar, nazırlar gamsızdırlar. Cephelerde kan pahasına kazanılanları masada mirasyedi gibi harcarlar. Genç Sultan bunların yabancı ülkeler tarafından kullanıldıklarını hisseder ve takip ettirmeye başlar. Nitekim çoğunun kirli çamaşırları ortaya çıkar. Zaten adı bu yüzden vehimliye çıkar ya... Abdülhamid Han, her geçen gün dizginleri ele alır ve amcasına (Sultan Abdülaziz'e) kıyan Midhat Paşa ve arkadaşlarının Yıldız Mahkemesinde yargılanmalarını sağlar. Denge politikası icabı Avusturya ve Macaristan ile dostluk kurar, İtalyanlarla takışmamaya bakar. Sırbistan ve Romanya etkisizdir. Karadağ ve Bulgaristan prensleri ise, Padişah'a bağlıdırlar. Dömeke hezimetini yaşadıktan sonra Yunan tarafından da ses çıkmaz. Devletin itibarı yükselir, Asya ve Afrika'da adına hutbe okurlar. İngilizler de az hilebaz değildir hani, bir taraftan İttihadçıları ayaklandırır, diğer taraftan komitacıları kışkırtırlar. Lawrensler, Cemaleddin Efganiler... Ortalık casus kaynar. İç düşmanlarla dış düşmanların hedefi birleşir. Artık ne yapıp yapmalı Abdülhamid Han'dan kurtulmalıdırlar. Önce propaganda başlar, Fransız yazar Albert Vandal, Türk Hakanına "Le Sultan Rouge" (Kızıl Sultan) adını takar. İşin acı yanı bu tabiri yerliler de kullanır, oyuna alet olurlar. Rus Çarı, Ermenilerden hayli rahatsızdır, zira bağımsız bir Ermenistan, Rusya'dan epeyce toprak koparır. Bu yüzden onları Anadolu üzerine salar. Ermeniler Doğu Anadolu'da isyanlar çıkarmakla kalmaz, Abdülhamîd Han'ı öldürme kararı alırlar. Troşak Ermeni ihtilal komitesi reislerinden Bakülü Samoil Kayın diğer adıyla Hristafor Mikaelyan saatli bomba kurup patlatmadaki mahareti ile tanınan Belçikalı anarşist Edward Jorris'i bulur, el sıkışırlar. Ermeni tedhişi Sultanı öldürdükten sonra Bâb-ı âlî'yi, Galata köprüsünü, Osmanlı Bankası'nı, Tüneli, Büyük Postaneyi ve bazı yabancı sefarethaneleri havaya uçuracak, o hengamede isyanlar çıkarıp ortalığı kana boyayacaklardır. Avrupa devletlerini müdahaleye çağıracak ve devletlerini kuracaktırlar. Jorris, işine titizdir. Günlerce plan program yapar. Ölçer, biçer, hesaplar. Suikast için Viyana'da hususi bir araba yaptırır, parçalar halinde İstanbul'a getirip birleştirir. Tahrip gücü büyük bir patlayıcıyı zulaya koyar... Bombayı 21 Temmuz 1905 Cuma günü patlatma kararı alırlar. Padişah'ın Cumaları Yıldız camiinden çıktıktan "1 dakika 42 saniye sonra" arabasına binmektedir. Haftalarca saat tutarlar, milim şaşmaz. Öyleyse kolaydır. Bombalı arabayı Padişah'ın arabasının yanına yanaştırmalı, Sultan merdivenlerde görününce kronometreyi kurmalıdırlar. Gelgelelim bekledikleri olmaz Sultan o hafta âdetinin hilafına kapıda Şeyhülislam Cemâleddin Efendi ile konuşur. Hani öyle önemli bir mevzu da yoktur, Yıldız Camiinin akıtan olukları onarılsa iyi olur filan... İşte bomba o anda patlar. Kollar bacaklar havaya uçuşur, hayvanlar telef olurlar. Üçü asker 28 mümin şehit düşer, yaralıların sayısı elliyi aşar. Ulu Hakan soğukkanlıdır, bir yandan halka "korkmayın sakin olun" derken, sıyrılıp uzaklaşanlar gözünden kaçmaz. Peşlerine adam takar, katiller kıskıvrak yakalanırlar. Siz Edward Jorris değil misiniz? Abdülhamid Han eylemciyi bizzat sorgular, gayet düzgün bir Fransızca ile "Siz" der, "Anvers doğumlu Jorris değil misiniz? Singer fabrikalarında çalışmıyor muydunuz?" Teröristin gözleri fal taşı gibi açılır. Padişahın dünyanın en güçlü istihbarat teşkilatına sahip olduğunu o zaman anlar. Abdülhamid Han tesirli bir tonda sorar: "Bu kirli işe niye karıştınız Edward?" Artık birşeyler saklamak manasızdır. "Ben bir profesyonelim" der, "Ermeniler çok altın verdiler. Eşim de (Anna) bu işin mütehasısıdır. Arabayı Viyana'da Neseldorfer Wagenbau Fabriks Geselschaft firmasına yaptırttık. Sonra parça parça söktük, kumaş topları arasında gümrükten sızdırdık. Burada tekrar monte ettik, içine 80 kilo melinite cinsinden patlayıcı, 20 kilo da metal parça sakladık. Nihayet dün arabayı sizinkine yanaştırdım. Fransa'dan getirtilen çok hassas bir saatı devreye aldım. Gerisi malumunuz..." Suç arkadaşlarını da ele verir, Pro Armenia gazetesi başyazarı Pirkiyar, Hristofor Mikaelyan (Samuel Fein takma adiyle dolaşır) ve kızı Robina, Mıgırdıç Serkis Garibyan, Karabet Ohanesyan, Vahram Sabun Kendiryan, Silviyor İçi, Sari Torkom ve Trase Yuvanoviç'in isimlerini sayar. Hacı Nişan Minasyan ise Jorris ile birlikte yakalanmıştır. Bakın şu işe ki hadise mahallinden uzaklaşamayan Hristofor Mikaelyan (örgütün beynidir) cesetler arasındadır. Edward Jorris, Belçika Büyükelçisinin huzurunda da itirafını tekrarlar. Mahkeme onu idama mahkûm eder. Gelgelelim Belçika hükümeti Hariciye Nezaretine bir nota gönderir ve vatandaşının cezasını Belçika'da çekmesi için iadesini ister. Büyükelçi bu iade talebini İstanbul Brüksel arasında imzalanan "Dostluk ve Ticaret Antlaşması"na dayandırmaya çabalar. Abdülhamîd Han onlara kulak asmaz. Hadise soğuyunca Jorris'le anlaşır ve memleketine yollar. Artık bombacı militan Osmanlıya çalışır, düzenlenen tuzakları ehline fısıldar... Terörsever yazar Yabancı devlet adamları, edipler, sanatkarlar menfur saldırıyı kınarken Tevfik Fikret yakışıksız bir çıkış yapar. Sadece Türk sultanını değil, Türk devletini, bayrağımızı, mabedimizi, askerimizi hedef alan tedhişçiyi ayakta alkışlar. "Bir lahza-i teahhür" ismindeki şiirinde "Ey şanlı avcı, dâmını beyhûde kurmadın,/ Attın, fakat yazık ki, yazıklar ki vurmadın" diye zırvalar. Resmen teröriste, bölücüye, destek. Basın yoluyla kânunun suç saydığı bir fiile övgüler dizmek. Tevfik'i tanıyanlar şaşmaz. Zira hırslıdır, kinlidir, gölgesiyle bile kavga yapar. Peki... Ya onu destanlaştıranlar? Adını caddelere, sokaklara, okullara koyanlar?
..
Fidel bitti, Raul verelim
30 Eylül 2007 01:00
Küba Kristof Colombuslu yıllardan itibaren İspanya'nın hegemonyası altında yaşar. 1880'lerde bağımsızlık için kıpırdanırken Amerika yanıbaşındaki adayı İspanya'dan almaya kalkar. Başkan Mc Kinley, Kraliçe naibini çağırır ve önüne tam 300 bin altın koyar. Madrit yönetimi parayı alıp gitmek varken diklenir ve başına iş açar. Karaibler'de savaş gemileri tokuşur, İspanya kaybeder. Küba marş ve bayrak sahibi olunca ABD'ye üs kurma hakkı bağışlar. İlerleyen yıllarda Amerikan Tobocco Company ve şeker şirketleri memlekete çöreklenir. Sömürü çarkı dönmeye başlar. Sam Amcanın çocukları oyunu kuralına göre oynar, asker besleyip, devriye dolandırmaktansa ısmarlama isimlerle anlaşır, kardeşi kardeşe kırdırırlar. Mesela Machado kraldan çok kralcıdır, patrona yaranayım derken halkıyla gerginlik yaşar. Washington'un yıpranmış isimlerle işi olmaz, onu indirir yerine Batista'yı oturturlar (1934) . Batista zamanında ırgatlık, makinistlik yapmış bir Başçavuş eskisidir. Felaket uyanıktır, yaşa basmaz, kukla kullanır, maşa tutar. Birileri başbakan cumhurbaşkanı olur ama orduyu ondan sorarlar. Yeteri kadar güçlenince solcuların da desteğini alır, köşke çıkar. Batista, 2. Cihan Harbinde Almanya ve İtalya'ya savaş açtığını açıklar. Laf işte, aklınca müttefiklerin gözüne girmeye bakar. Evet ABD uşağıdır ama solcuları da kafalar, "iş, aş, emek" muhabbetlerini kimselere bırakmaz. Başkanlık dönemi bitince (1944) "bırakmasını bilen lider" rolüne soyunur, ancak içten içe hazırlanır ve 1952'de darbe yapar. Bu kez maske takmaz, meclisi dağıtır, anayasayı kaldırır, işçi örgütlerini kapatır, basını bunaltır, asker ve polisin yetkileri artar. Önce zulüm İşte bu zulüm devrimin altyapısını hazırlar. Henüz kimsenin tanımadığı 926 Mayari doğumlu Fidel Alejandro Castro Ruz, 170 arkadaşı ile bir tavuk çiftliğinde toplanır, Moncoda kışlasını basarlar. Castro yakalanır, tutuklanır, lakin mahkemede "Lahistoria mi assolvera" (tarih beni haklı bulacak) cümlesini terennüm eder, kuyruğu dik tutar. Batista, karşısına kahraman çıkarmak istemez, 16 yıl hüküm giymesine rağmen Castro'yu salar. Castro ve arkadaşları gider Meksika'da buluşurlar (1955). Eski bir İspanyol subayı olan Alberto Bayo'dan (müthiş bir adamdır çay şekerinden bile bomba yapar) gerillla dersi alırlar. Nitekim içlerinde Camilo, Che ve Raul gibi ünlü isimlerin bulunduğu 86 silahlı militan Gramma adlı bir yatla Küba (Oriente) sahillerine yanaşırlar. Ancak Batista da hazırlıklıdır, kopan çatışmada sadece 12 kişi kalırlar. Öyle umdukları gibi ayaklanmalar filan da çıkmaz, halktan yüz bulamazlar. Maestra Dağlarına çekilir, vur-kaç taktiği ile ortalığı karıştırırlar. O günlerde toplu halde işten çıkarılan kahve işçileri çaresizdir. Castro bunları kışkırtır, birlikte hükümet güçlerine saldırırlar. Bu sırada Amerikalı gazetecilerle söyleşir, boy boy pozlar verir. Kepli, dürbünlü, cepheden, profilden, yatarken, ayakta... Aman bir hava, bir hava... Karnı tok burjuva veledlerine huzur batar. Gerillanın cazibesine kapılır, dağlara çıkarlar. Havana Üniversitesindeki beyzadeler de ayaklanır, hatta Batista'yı öldürmeye kalkışırlar. İşte bunun affı yoktur, misilleme gecikmeden gelir, kan akmaya başlar. Hele yargıç Urrutia "halkın diktatörlere başkaldırma hakkı vardır" deyip militanları salınca düzenin çivisi çıkar. Arazi muhaliflerin eline geçer, ordu mensupları kışlalarında kalakalırlar. Sonra devrim Batista, gerillayı halktan koparmak için, meskun mahalleri yakar. İnsanları yerinden yurdundan eder, dikenli teller ardında toplar. İşte film tam burada kopar, direniş sertleşir, fabrikalar durur, esnaf kepenk kapar. Che komutasındaki militanlar trenlere el koyarlar. Artık Hükümet geri adım atsa da muhatap bulamaz. Bu arada Fidel "cek"li "cak"lı konuşur, vaad bombardımanına başlar. Ama Marksist olduğunu ısrarla saklar. Bu saatten sonra Batista'nın direnmesi manasızdır. Zaten şahsi serveti boyunu aşar, yandaşlarına "bakın başınızın çaresine" deyip Dominik'e kaçar. Fidel, Havana'ya elini kolunu sallayarak girer, yargıç Urrutia'yı Devlet Başkanı yapar. Başbakanlığa kendinden daha lâyık bir isim bulamaz. İlk toplantıda "içinizde ekonomist var mı" diye sorar. Che "kominist var mı" anlar ve her zamanki tezcanlılığı ile ortaya çıkar. Onun yöneteceği ekonomiden n'olsun, hata üstüne hata yapar. Ama hekimliğine söz edilemez, ülke sağlıkta sınıf atlar. Ellerinde bir plan program yoktur, Fidel alkış almak için Amerikan şirketlerine el koyar. Washington da altında kalmaz. Çoğu Miami'de yaşayan 40 bin Kübalı mülteciyi eğitir, CIA komutasında hücuma hazırlar. Guantanamo üssüne nicedir yığınak yapılmış, Panama'da su altı savaşçıları hazırlanmıştır. Us Air Force müteyakkızdır, bir işarete bakar. Başkan Eisenhower Kübayla diplomatik münasebetleri keser, ancak başlama düdüğünü çalamadan görev süresi dolar. Yeni Başkan John Kennedy böyle bir müdahaleye karşı olduğunu, Küba'ya saldırmayı asla ve asla düşünmediklerini açıklar. Halbuki o saatlerde (15 Nisan 1961) Küba Hava Kuvvetlerinin renklerine bürünen ABD uçakları hedefleri vurmaya başlamıştır. İki gün sonra balık adamlar Domuzlar Körfezine çıkar. Ancak Kübalılar bunları imha etmekte zorlanmaz, Amerika'ya unutamayacakları bir tokat atarlar. O günden sonra Küba, SSCB ile yakınlaşır ve Ruslardan nükleer başlıklı füzeler alır. ABD şehirlerini vuracak rampalar kurarlar. 'Cony'lerin dudakları uçuklar. Dışı seni içi beni Kennedy bakar, Fidel ve Ernesto ile anlaşmanın mümkünü yok. Gider işi Moskova'dan bağlar, karşılığında Türkiye'yi satar, tehditten kurtulurlar. Kübalı Koministler zafer sarhoşu olur, Latin Amerika ülkelerine de el atarlar. Hatta hızlarını alamaz Afrika'ya açılırlar. Halk için değişen bir şey olmaz. Şirket gider, devlet gelir, sömürü eski mecraında akar. Kübalı kadınlar gün boyu kapitalistlere pura sarar. Doğrusunu isterseniz CIA, Castro'ya çalışır. Beceriksiz suikastlerle adamı efsane yapar. Patlayan purolar, dişi casuslar, gazlı radyolar, şırınga kalemler, daha neler neler... Yersen! Güya Castro'nun Panama ziyaretinde podyumun altında 90 kiloluk bir patlayıcı bulunmuş da filan... Bu acemilikler "Castro'yu Öldürmenin 638 Yolu" adlı belgesele mevzu olur, Küba İstihbarat Başkanı Fabian Escalante'yi kahramanlaştırmaktan başka işe yaramaz. Eğer bütün bunlar doğruysa Amerika'da hayli terörist var demektir ve milletlerarası mahkemelerde yargılanmalıdırlar. Onlar keyiflerine baksınlar, masum Müslümanlar Guantanamo'ya alınsınlar. Adalete bak! Uzatmayalım şu günlerde Fidel'in ölüm haberleri ajanslara düşüyor. 81'lik Fidel ise ekranlara çıkıp "yıkılmadım ayaktayım" diyor. Gazeteler mi yalan yazıyor, TV'ler mi kaset gösteriyor? Bilmiyoruz ama bildiğimiz bir şey var ki ihtilalciler koltuğu bırakmaz, yönetimi yakınlarına devretmenin yollarını ararlar. Nitekim Fidel de 50 koca yıl hüküm sürdükten sonra yetkilerini kardeşi Raul'a devretti, bizi mahcup etmedi! Aynen Suudlar gibi, Esad gibi, Kaddafi gibi... Hitabet tamam... Castro konuşuyor: Savaşların teşvikinde, silahların yığılmasında en büyük suçlu Washington yönetimidir. Zira ABD'nin altın rezervi yok, karşılığı olmayan doları ayakta tutmak için güç kullanıyor. ABD 1944'te, Bretton Woods'da Dünya Bankası ve IMF gibi iki baş belasının kurmakla kalmadı, dolar'ı adeta uluslararası para birimi yaptı. Savaş sonrasında bile (1945) bu ülke dünya altın rezervlerinin neredeyse yüzde 70'ini elinde bulundurmaktaydı. Ancak 1971'de Nixon, tek yanlı olarak piyasadaki dolardan altın güvencesini kaldırdı ve elindeki rezervlerinin 20 kat fazlasını Vietnam katliamında harcadı. O günden beri ABD ekonomisi, dünyanın öteki ülkelerinin tasarruflarından ve emilen tabii kaynaklardan besleniyor. Amerikan işgalinin başlamasından bu yana Irak'ta 600 bin kişi hayatını kaybetti, 2 milyon kişi göç etti. Şimdi merak ediyorum; Bush'un Irak ve Amerika'daki yuvalara keder ekmek için harcadığı yüz milyarlarca dolarla kim bilir kaç doktor eğitilirdi? Cevap veriyorum, 999,990 adet ve hiç tıbbi yardım almayan 2 milyar insana bakılabilirdi. Bu kadar güçlü bir beyefendinin arzuları sınırlı değildir. Ben Bush'un ölüm emri verdiği ne ilk kişiyim ne de son olacağım. (Ve konuşmasını her zamanki cümlelerle noktalar) Hasta la victoria siempre (zafere kadar, daima)!.. Venceremos (kazanacağız)!... Patria o muerte (ya vatan ya ölüm)!... Ve alışılagelen alkış: Viva Castro!... Viva Castro!... Peki ya icraat? Castro üniforma ile dolaşır, doğrusunu isterseniz gerilla yıllarında postal gocukla verdiği pozlar fotojenik sayılır. Ama ihtiyarladıkça sıkmaya başlar. Dans eder, maça çıkar, papa ağırlar ve okşanmaktan hoşlanan gazetecilere vakit ayırarak reklam yapar. Fidel'in ilk işi fiyatları ve kiraları düşürmek olur. Ardından toprakları kamulaştırır, rençberler devlet çiftliklerinde (kolhoz) çalışmak zorunda kalırlar. Tek patron devlettir. Kimsenin daha çok kazanmak, hayal kurmak, seyahat etmek gibi şansı olamaz. Araba edinmek bile özel izne tabidir bu yüzden yarım asırlık külüstürleri yürütmeye uğraşırlar. Sıkboğaz olan halk, kırık dökük teknelerle okyanusa açılır, gemisini kurtaran kaptan... Öz kızı (Alina Fernandez) bile kaçar, postu Amerika'ya yayar. Baskı rejimleri ancak dipçikle korunabilir, bu yüzden kardeşi Raul'u Silahlı Kuvvetlerden sorumlu Devlet Bakanı yapar. Amerika'ya kafa tutmak birçoğumuzu heyecanladırabilir ama Kübalılar kan kaşınıyorlar. Bugüne kadar Sovyetlerin yardımıyla ayakta kalabildilerse de deniz bitti. Şimdi tek çıkış yolu var, müteşebbisin önünü açmak. Fidel özel isme bile karşıdır ancak Raul özel işletmelerin ehemmiyetini anlar, piyasa ekonomisine yaklaşmaya başlar. Madem dönecektiniz niye zorladınız? Yazık değil mi devrim adına kapanan firmalara, yağmalanan mallara, yakılan canlara? Amerikan ambargosu Castro'nun işine gelir aslında. "İşleri düzeltirdim ama" der "ambargo olmasa..." Halbuki yeryüzünde ABD dışında ticaret yapabileceği yüz küsur ülke var... Di mi ama? Fakir ama gururlu! Küba halkının % 80'i sefalet sınırın altında yaşıyor, bilgisayar otomobil ulaşılmaz bir lüks sayılıyor. Haber alma hürriyeti yok. Gazeteciler tutuklanma korkusu ile yaşıyor. İnternet var ama yok. Aylık kazancın 15-20 dolar olduğu ülkede, tarife saatte iki dolar. Maaşı tüketmeyi göze alan 5-10 saat sörf yapabilir. Tabii fişlenmekten ürkmüyorsa. Üç kuruş parayla yurt dışına çıkmak hayal. Bunu özellikle istiyor, gençlerin Küba'yı diğer ülkelerle kıyaslamasından korkuyorlar. Radyo TV ve gazeteler borazan. Kapalı devre yayın, yaldızlanan yalan. Varsa yoksa Fidel Başkan, 1 Mayıs, 26 Temmuz, Viva viva... Slogan... Gezme! Okuma! Siyasete bulaşma! Başkana akıl öğretmeye zinhar kalkışma! Dans müzik, spor neyle istersen onla oyalan. Her türlü dini faaliyet, yasak, her türlü sapık ilişki yasal. Karşı-devrimci diye yaftalanıp öldürülenlerin sayısı 25 bin, aydınlar mapus damlarında çürüyor... Kara para kapanın elinde, Mafia cirit atıyor. Ahlak ayaklar altında, çocuk yaşta fahişeler yabancılara peşkeş çekiliyor. Halk devrim öncesinden daha fukara, slogan karın doyurmuyor.. Her ne kadar Castro "30 dolar alıyorum" dese de 150 milyon doları olduğu biliniyor. Ya bir gün kenara çekip hesap sorarlarsa... Sanırım bundan çok korkuyor. Ve fasit daire... Korktukça zulmediyor, zulmettikçe korkuyor... Babası toprak ağası Fidel mücadelesini yaptığı sınıfın mensubu değildir. Babası toprak sahibidir. Adamın cebinde parası vardır, çapkındır. Aşçısı Lina Ruz'dan (bu kadının bir İstanbul Yahudisi olduğu söylenir) evlilik dışı beş çocuğu olur ki Fidel bunların ikincisidir. Fidel Mayari'de geçen çocukluk yıllarından sonra Santiago'daki Katolik mektebinde, Havana'daki Cizvit lisesinde ve Belen İlahiyat okulunda okur. Sıkı bir din eğitimi alır ama dinsiz olur. Hiperaktiftir, dolmuşa tez gelir, nitekim henüz talebe iken Dominik Cumhuriyeti'nde ihtilalcilerin peşinde gezinir (1947), ertesi yıl Bogota isyanlarında boy gösterir. 1950 yılında Havana Üniversitesi'nden hukuk doktoru olarak mezun olan Fidel 950-52 arasında avukatlık yapar. Sonra Temsilciler Meclisine seçilebilmek için adaylığını koyar. Lâkin Socarras hükümetini deviren General Fulgencio Batista seçimleri iptal eder. Bu keyfi karar Fidel'in demokratik yollardan yükselme şansını bitirir, genç politikacı bir şekilde silahlı mücadeleye itilir... Küba taşeron mu? Küba-SSCB münasebetleri her zaman sıcaktır. Ancak taktik icabı Warşova Paktında değil Bağlantısızlar arasında yer alırlar. Kızıl Çarlar silah sevkiyatı, militan eğitimi, ayaklanma, sabotaj, suikast gibi gayri nizami işlerde Küba'yı kullanırlar. Karşılığında kangren olan Küba ekonomisine destek çıkarlar (1959'dan 89'a kadar yılda yaklaşık 6 milyar dolar). Küba 90'dan sonra ise Çin'e avuç açar. Afrika'da tam 40 bin Kübalı asker vardır ve bunlar hiçbir yaraya merhem olamazlar. Bir Kübalı mahalli savaşlara (ki genelde kabile kavgasıdır) niye katılır bilen varsa anlatsın bana... Orta Afrika'da kan döken Küba yanlısı gerilla lideri John Garang görünüşte Marksistir. Ancak Sudan'la ortaklık yapan Amerikan Petrol firması onları modern silahlarla donatır. Sudanlılar firmayı suçüstü yakalar ve anlaşmayı bozarlar. Hartum yönetimi ABD yerine Kızıl Çin ve Malezya ile konsorsiyum kurar. İşte o gün bu gündür ABD Sudan'ı terörist ülke ilan eder, Eritre, Habeşistan, Kongo Kenya, Uganda'daki iş birlikçilerini üstüne salar. Düşünebiliyor musunuz 6 ülke aynı anda savaş açar. Özetlersek Küba taşerondur, SSCB ile olduğu kadar ABD ile de çalışır, pis işlere imza atar
.
Sepetçinin kedisi JAGUAR
7 Ekim 2007 01:00
William Lyons, Britanya'da, Blackpool adlı bir sahil kasabasında doğar (1901). Babası müzik aletleri satan bir esnaftır ancak delikanlının gönlünde "atsız arabalar" yatar. O yıllarda bir gencin otomobil sahibi olması hayaldir. William da bir motosiklet (Harley Davidson) edinir, hevesini almaya bakar. Komşusu ve adaşı William Walmsley mütevazi garajında motosiklet sepetleri yapmaktadır. W. Lyons önce müşteri, sonra ortak olur, sepet işine hız katar. Lâkin başladığı yerde kalmaz, arkadaşının da ufkunu açar. Garajları birleştirip büyütürler ve 1.000 Sterlin sermaye ile otomobil işine el atarlar (Swallow Sidecar Company -1922). "O kadar kolay mı?" demeyin. Değil elbet. Hoş onlar da imalattan ziyade tasarıma soyunurlar. Wolseley, Morris, Fiat gibi markaların ucuz modellerini alır, üzerine zenginlerin bile dikkatini çeken albenili kasalar oturturlar. Kimsenin ilgilenmediği harcıalem bir arabadan, dönüp baktıran, ıslık çaldırtan bir yakışıklı çıkarırlar. 1927 Austin Seven'ler kullanımı rahat, güvenli vasıtalardır ama siliktirler, göze batmazlar. Halbuki William'ların aynı şasi üzerine oturttukları afetler yürek hoplatırlar. Tanıtımı Londra'nın en büyük garajlarından birinde yapar ve sadece o gün 500 sipariş alırlar. 175 Sterlin'e satılan Austin Seven Swallow'lar pahalı hemcinsleri kadar lüks ve güçlü değillerse de zevahiri kurtarırlar. Hani Doğan görünümlü Şahin. O hesap... Ucuz ve gösterişli Potansiyeli görünce işe dört elle sarılırlar, her geçen gün kasayı büyütür, donanımı artırırlar. Ahşabı seçip alır, derinin kalitelisini kullanırlar. Cilalı radyatör kapakları, kadınlar için makyaj çantaları, menteşeli tavanlar... Lükse hevesli insanları teferruatla yakalarlar. Halbuki İngiltere ciddi ciddi darboğazdadır, caddelerde dolanan Swallowları görenler de ülkeyi zengin sanırlar. Neyse... İş hacmi artınca hamle ihtiyacı duyar, tası tarağı toplar Coventry'e taşınırlar. Standart firmasından aldıkları büyük şasi üzerine Saloon modelini oturtur, fiyatı 245 Sterlin'e çıkarırlar. 6 silindirli motorun gücü sadece 16 beygirdir ama görenler bu yandan supaplı alamete bayılırlar. Wiliam sürekli değişiklik arar, iki kişilik uzun burunlu modeliyle spordan hoşlananlara da göz kırpar. Yapmak kadar satmak da önemlidir bu yüzden araca "SS" gibi janjanlı bir isim koyar. "Bekle! SS Geliyor!" sloganı ile büyük gürültü koparırlar. Herkes yoluna Gelgelelim aklı sepetçilikte kalan W. Walmsley ortağının hızına ayak uyduramaz, risk almaktan çekinmeye başlar. Haliyle ipleri koparır, yolları ayırırlar. W. Lyons artık daha rahat çalışır, dikkatini "mekanik bütünlük" üzerine teksif etmeye başlar. Harry Weslake adlı bir mühendis silindir kapakları üzerine kafa yorarken mühendis Heynes ise SS I Airline Saloon'u tasarlar. Lyons'un hayalleri hakikat olur, hem para, hem itibar kazanırlar. Artık Swallow (Kırlangıç) devri bitmiştir, arabalara "Jaguar" gibi yırtıcı bir isim takmalıdırlar. Malum Jaguar güçlüdür, hızlıdır, çeviktir, suda yüzer, ağaca çıkar, avlarına kafadan dalar. Ters bir kedidir, köpekten bile tırsmaz. Ayrıca yakışıklı ve zariftir kerata... Londra'daki Mayfair Hotel'de tanıtılan ve Bentley'i andıran 105 beygirlik SS Jaguar Saloon için davetlilerden fiyat tahmini yapmaları istenir. Firmanın ucuzcu olduğunu bilen konuklar ihtiyatlı rakamlar kullanırlar. Ortalaması alınır ve 632 Sterlin çıkar. Halbuki aracı sadece 395 Sterlinden sunarlar. Düşünün hasımlarının dörtte bir fiyatına... Bu arada Jaguar pistlere parkurlara çıkar. Alpine Trial'da, RAC Rally'de zirveye oynar. Geride kalmamak için motoru büyütme (3,5 lt) ihtiyacı duyarlar. Mühendis Hassan stepneyi yana alır, kapıyı genişletir, şasiyi güçlendirir ve tamamen çelik kullanır. Araba şıklaşır, adeta Buggati'lere nazire yapar. Savaştan sonra Savaş yıllarında, uçak dizaynı üzerine yoğunlaşır, zaman zaman hedef olsalar da çalışır, ses getiren bir motor hazırlarlar. Harbi müteakip kolları sıvar, hızlı bir çıkış yaparlar. O yıllarda döviz hammadde yoktur, hükümet 'sat ya da öl' buyurur, onları ihracata zorlar. Doğrusunu isterseniz Jaguarlar iktisatlı sayılmazlar. Bunlar İngiltere için lüks kaçsalar da ABD piyasasında yer bulurlar. Özelikle 160 beygir gücündeki XK'lar göz kamaştırırlar. Belçika'da basın karşısına çıkan standart bir XK120 saatte 126 mil sürat yapınca siparişler patlar. Nitekim bu deli fişek, Dundrod Tourist Trophy, Alpine ve Tulip Rallisinde öne çıkar, aracı yedi gün yedi gece saatte 100 mili aşkın ortalama hızla kullanır, tüm zamanların en iyi ralli arabası ünvanını alırlar. Hız artınca "aerodinamik" arabalar yapmak zorunda kalır, havacı Malcolm Sayer'i aralarına alırlar. 1951 yılındaki Le Mans rallisinde Ferrari, Talbot ve Cunningham gibi itibarlı markaları geride bırakırlar. Ancak ertesi yıl rekortmen Mercedes'le atışmaya kalkışınca motoru yakarlar. 1953'te araçları tayyarelerde kullanılan disk frenle donatır ve Grand Prix'de kolay bir zafer kazanırlar. Pistlerde edinilen tecrübeler kalite getirir, mesela gövde parçalarını monte ederken araya lastik koyar, vibrasyonu giderip sessizlik sağlarlar. Marka olurlar 1960 Jaguar XK150 üç karbüratörlüdür, 265 beygirlik motoruyla 136 mil hıza ulaşmakta zorlanmaz. Monte Carlo, RAC ve Alpine Rallisi'nde kazandıkları zaferler ünlerine ün katar. Tour de France'da da zirveye otururlar. 1960 yılında öncü bir otomobil firması olan Daimler'i satın alır, 1961'de ilk sert tavanlı arabayı yaparlar. Artık aranan markadırlar buna rağmen Aston Martin'in yarı, Ferrari'nin üçte bir fiyatına satarlar. Halbuki tamamen monokok üretilen Mark X yakıt püskürtmeli kuru karterli motoru, sertleştirilmiş süspansiyonu ve geniş lastikleriyle Ferrari'den aşağı kalmaz. Derken dört koltuklu spor arabalar üretir ve iyi bir pazar bulurlar. Özellikle ABD'ye çok mal verirler, dolarlar sel olup İngiltere'ye akar. 1968 yılında, XJ6 doğar ve XJ serisi efsane olmaya başlar. William hamleden korkmaz 12 silindirli motorla ipeksi bir sürüş imkanı sağlayan dört kişilik bir araç tasarlar. XJ12'nin ibresinde 140 mil yazar ve 7.4 saniyede 60 mile çıkar. 1975'lerde E-type ile Corvette hakimiyetini kırar, Amerika'da üst üste 14 kez şampiyon olan Chevroletlere toz yuttururlar. Aynı yıl XJ-S modellerinde yakıt püskürtmeli V12 motoru kullanırlar. 6.9 saniyede 60 mile ivmelenen araç saatte 150 mil yapar. XJ-S zariftir, sessizdir, klimayı standart olarak sunarlar. 1977'de 540 beygirlik XJ-S'ler Porsche'larla kapışır, Trans-Am şampiyonu olurlar. 1978'de motoru 560 beygir gücüne çıkarırlar. Araba hafifleyince uçar ve yeni rekorlara konar. Ford çatısı altına William Lyons artık önemli şahsiyettir, "Sir" ünvanı taşır. İyi bir otomobilci olduğunda kimsenin şüphesi yoktur ama şirket yöneticiliği başka şeydir. Sir, Jaguar'ın geleceğini düşünerek British Motor Corporation ile birleşir ancak, marka ve firma kimliği erozyona uğrar. 1979 yılında iktidara gelen hükümet özelleştirmeden yanadır. Jaguar hisseleri Londra Borsası'nda işlem görmeye başlar, ellerine para geçer, yatırım da yaparlar. Sir William Lyons, 1985 yılında ölür, 1990'lar da rekabet iyice sertleşir. Diğer İngiliz firmaları gibi Jaguar da bocalar ve Ford Motor Company'nin himayesine girme kararı alırlar. Artık dünya küçülmüştür, markalar ortak hareket etmek zorundadırlar. Ki bu gün Jaguarlar, dizelde Ford Peugeot Citroen'in ürettiği motorları kullanırlar. XJ neden kalitelidir? Jaguar'ın yedinci nesil "salon" otomobili olarak bilinen ve seçkinlere hitap eden serisi XJ, satışa sunulmadan evvel zorlu testlerden geçiriliyor. Araç önce Kaliforniya çöllerinde sonra ile kutuplarda deneniyor. Tabiri caizse "ateş ile buz arasında" imtihan veriyor. Çarpma testlerini geçtikten sonra Almanya Nürburgring'deki Formula pistlerinde marifetlerini sergiliyor. Bu 73 virajlı yarış pistinde dinamik stabilite kontrolü, bilgisayarlı aktif süspansiyon gözden geçiriliyor. Mühendisler XJ'leri 700 saat rüzgar tünelinde deniyor, gövde altı plakalar sayesinde;kabin gürültüsünü asgari seviyeye indiriyorlar. Ve her XJ, Jaguar pilotları tarafından, 8 millik yol testinden geçmeden bayilere yollanmıyor. XJ'de uzay mekiği teknolojisi ile bir araya getirilen alüminyum "monokok gövde", otomobilin %40 (takriben 200 kg) daha hafif ve % 60 daha rijit (sert) olmasını sağlıyor. Araçlar hıza, ağırlığa ve yol durumuna göre kendini ayarlayan havalı ve bilgisayar kontrollü süspansiyon ve ZF6 ileri otomatik şanzımanı ile donanıyor. Dinamik Denge ve Uyumlu Seyir Kontrolü, Acil Durum Desteği ve Jaguar Voice gibi sistemler sürücüye "çaktırmadan" yardımcı oluyor. 0-100 km'ye 5 saniyede çıkan XJ, çevreci ve cimri motoru ile dikkat çekiyor. Tamiratı kolaylaştıran cıvatalı ön takımı, darbe emici tamponları onu farklı kılıyor. Türkiye'de patlama Jaguar Türkiye'de eskiden beri tanınır, lâkin ulaşılmaz bir araba sanılırdı. Son yıllarda Ortaklar Otomotiv Jaguar'ın "erişilebilir" olduğunu anlatmayı başardı ve özellikle X-Type ile dikkat çekici bir çıkış yakaladı. 39 bin 900 Euro'luk fiyatla sunulan seri ile satışları "sekize" katladı. Birkaç yıl öncesine kadar sadece purolu patronlara hitap eden ve hususi şoför tarafından kullanılan Jaguarlar, artık kadınların ve öğrencilerin eline geçmeye başladılar.
.
Dervişle Sultan
14 Ekim 2007 01:00
Halife Harun Reşid ile Behlül Dânâ öz kardeş midir, süt kardeş midir, bilmiyoruz ama ahıret kardeşi oldukları ortada... Muhammed Mehdi oğlu Harun, Rey'de doğar (H. 148), onu bilge bir vezir olan Halid bin Bermek'in oğlu Yahya'nın terbiyesine bırakırlar. Şehzade fevkalade bir eğitimden geçer, ne veriliyorsa alır, emekler zayi olmaz. Zaten Efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) amcası Abbas Bin Abdülmuttalib'in (radıyallahu anh) soyundan gelir ki o güzel dedelerine uymaya çabalar. Dersler sadece nazari değildir, Bizans üzerine yaptığı seferde komutanlık üzerine de çok şey kapar. Zekidir, uyanıktır, adeta rakiplerinin zihnindekileri okur, tuzakları koklar. Roma gibi köklü bir devlete kök söktürür, bir anda İstanbul önlerine dayanırlar. Evet, şehri alamaz ama taviz koparırlar. Tahta çıktığında bebek simalı bir delikanlıdır, halk "bu daha reşid olmamış" dedikleri için adının yanına "Reşid" kelimesini ekleme ihtiyacı duyar. Harun Reşid salahiyeti paylaşmasını bilir, hocası Yahya Bermeki'yi kendine vezir edinir. Vilayetleri küçültür, merkezi ufaltır, valilerini yetkili kılar. İstişareyi sever bu yüzden işleri divanda bitirmeye bakar. Müdahale imkanı olmadığı için Mağrip'de (Fas'ta) İdrisiler'le, Afrikiyye'de (Tunus'ta) Ağlebiler'le takışmaz. Yönetimi güçlü ailelere bırakır, aldığı vergiye bakar. İşi ehline İşi ehline verir, meselâ İmam-ı Azam hazretlerinin talebesi İmam-ı Yusuf'u (rahmetullahi aleyh) kadı-ül kudat (baş kadı) yapar. Devlet işleri tıkır tıkır yürür, o da bürokrasiye boğulmaz. Sanata, edebiyata vakit ayırır, hadiselere daha tepeden, daha berrak bakma imkanı yakalar. Harun Reşid, ilme sanata pek meraklıdır, bu yüzden dünyanın en gözde alimleri, en ünlü sanatkarlarını Bağdat'ta ağırlar. Şair Ebu Nüvas, lisancı Ebu Ubeyde, tarihçi Vakidi, nahivci Sibeveyh, kıraat alimi Selim el Mukri ile evliyanın büyüklerinden Fudayl bin Iyad şehri renklendirir ve nurlandırırlar. Halk mutlu ve müreffehtir, devleti halkının hizmetçisi yapar. Gücü yerindedir, Bizans fitne kaynatınca anında Anadolu'ya girer, Ankara'ya varırlar. Kraliçe İren felaket panikler, önüne ne konursa imzalar. Nikeforos imparator olunca anlaşmayı tanımaz. Onu da ezer, vergilerin miktarını artırırlar. Harun Reşid iki yüzlü Bizansı bunaltırken, Frank Kralı Şarlman'ın "Kudüs'ü ziyaret talebini" mâkul karşılar. Ona emsalsiz hediyeler yollar, ki bunlar içinde yer alan çalar saati görenler şaşı olurlar. Zikrolunan saatin her saat başı kapakları açılır ve saat adeti kadar kuş çıkıp şakırdar. Düşünün o devir Avrupalıları sazdan kulübelerde yaşarlar. Belki bu yüzden Bağdat'ı masallaştırır, işin içine uçan halılar, camdan saraylar katarlar. Medinetü's-selâm Doğrusu Bağdat bir masal şehridir, 20 yılda 20 misli büyüyen ve nüfusu iki milyona yaklaşan kentte her ırktan, her meşrepten insan yaşar. Belki bu yüzden adı "Medinetü's-selam"a (huzur şehrine) çıkar. Bağdat Hilafet merkezidir, simgedir. İslam düşmanları kente girerek, medeniyetimizi yıkacaklarını sanırlar. Hülagu şehri yaksa da o rengi, o kokuyu kazıyamaz. Harun Reşid bir sene hacca gider, bir sene sefere çıkar. Günde yüz rekat namaz kılar. Cömerttir, hatiptir, mütevazıdır misafirlerin eline bizzat su dökmekten şeref duyar. Sarayını herkese ama hususiyetle ariflere ve fadıllara açar. Bir ara İmam-ı Malik hazretlerine "Senin kitaplarını çoğaltıp her yere göndereceğim ve herkese uymalarını emredeceğim" deyince; "Ya Halife! Böyle yapma, alimler arasındaki fark, Allahü tealanın rahmetidir" cevabını alır ve dört hak mezhep arasındaki farkın hikmetini anlar. Onun döneminde Müslüman tüccarlar Çin ve İskandinavya'ya kadar gider, üç kıtayı harmanlarlar. Hazine altınla dolar, şehirleri cami, mescid, ribat ve sebillerle donatırlar. Hastahaneler, aşhaneler, hanlar, hamamlar, kervansaraylar... Harun Reşid'in hanımı Zübeyde cömertliğin kitabını yazar. Hicaz yoluna sayısız sarnıç yaptırır, Mekke'ye 40 km uzaktan su akıtır, kurdu kuşu suya kandırmaya bakar. Bir gün Bağdat'ta... Bir gün Harun Reşid Bağdat'ta... Ne kadar alışıldık bir girizgah... Neden Samarrra, Musul, Basra değil de Bağdat? Hem niye Mansur, Memun, Mutasım değil de Harun? Anlatalım. Ama masal tadında... Kaf dağının ardında mı Kef nehrinin kenarında mı bilmiyoruz. Hükümdar Şehriyar, Hind'de Sind'de belki de Çin-ü Maçin'de ferman okutmaktadır. Bir kez ihanete uğradığı için kadınlardan hiiiç hoşlanmaz. Ama evlenmeden de duramaz. Bağdat'tan getirdiği Bilge vezirinden kendisine bir kız bulmasını ister, akşam düğün dernek yapar, sabah cellada yollar. Emir demiri keser, lâkin iyi yürekli vezir ölümüne sebep olduğu fidan boylular yüzünden per perişandır. Bir gün büyük kızı Şehrazad "beni hükümdarla evlendirsene" der, "gör bak neler yapacağım ona!" Vezir kızına güvenir, elceğizi ile evlendirir, saraya uğurlar. Ertesi sabah bakar kızı sağ ve sağlam. Sonraki günlere de diri çıkar... Meğer kurnaz Şehriyar sultana meraklı hikâyeler anlatmaktadır. En heyecanlı yerinde kesmekte ve "arkası yarın" deyip noktayı koymaktadır. Hikâyenin sonunu merak eden Sultan da hanımının infazını bir sonraki güne atar. İyi de Şehrazad'da hikaye bitmez ki... Biraz da kardeşi Dünyazad'ın yardımı ile daldan dala geçer, mevzudan mevzuya konar. Doğrusu Bağdat'ın engin kültürüyle yetişen kızcağız doludur, anlatır da anlatır. Aradan tam bin gün geçer ve birbirinden şirin üç oğulcukları doğar. Bu arada menkıbeler hükümdarın kalbini yumuşatmış, kıssalardan hisse almaya, hikmet derlemeye başlamıştır. Artık karısına kıyacak değildir, velev ki menkıbe anlatmasa da... Şehrazad hikayeleri tam bin tane, hadiseyi de bir hikaye sayarsanız rakam binbire çıkar. Arifler (hassaten Ferideddin Attâr) bu hikayeleri toplar, belki de böyle bir kılıfa sarıp sunarlar. Bilirsiniz İslam aleminde Kelile ve Dinme, Bostan ile Gülistan tarzı kitaplar çok okunurlar. Sonra Muhammed el Gahşigar adlı bir meddah Arapça'ya tercüme eder (Elf-i Leyle) ve elbette evvelce yazılmış olan Hazar Afsane'den (Bin Efsane) alıntılar yapar. Antoine Galland "The Arabian Nights" adıyla çevirdiği hikayelere Alaaddin'in Lambası ve Ali Baba ve Kırk Haramileri de katar, kendince şekil yapar. Bu hikâyeler değişik şahıslar arasında geçer ama özellikle ikisi öne çıkar. Harun Reşid ve Behlül Dânâ (Rahmetullahi aleyh)... Harun bildiğiniz gibi sultandır, Behlül ise dünya saltanatına gülüp geçen, elinin tersiyle iten bir sultan... Bayramlık tadında... Behlül Dânâ bir gün yaşlı bir kadının ocağını yakmaya çalışmış bu arada küle ise bulanmıştır. Tam o sıra Harun Reşid çıkıp gelmesin mi? Yanındaki gevezelerden biri laf atar. "Ateşle ne uğraşıyorsun, cehennemden alıp getirsen ya!" -Cehennemde ateş ne arar, günahkarlar buradan götürüyorlar. *** Bir gün Sultan "Nerelerde bu Behlül" der, "bulun getirin bana!" Adamları onu mezarlıkta uyurken bulurlar, koluna girdikleri gibi huzura çıkarırlar. Hazret-i Behlül "acelen neydi" der "ne güzel bir rüya görüyordum adamların uyandırdılar." -Ne görüyordun? -Meğer ben sultanmışım, saraylar, sofralar, cins atlar... -Canım rüyadaki sultanlık neye yarar? -Benimki neyse, gözümü açtım uyandım. Sen ise gözünü yumunca uyanacaksın. Tahtından saltanatından olacaksın! *** Gün kararırken Behlül'ü kabristanda gördüler. Sordular "korkmuyor musun?" -Bana eziyet vermeyenlerin yanındayım, gıybetimi yapmayanların yanında. İnan bunlar sağlardan daha eminler. Kimseye ilişmez, dokunmazlar! *** Bir gün Harun Reşid kesin konuşur. "Madem kardeşiz, sarayda yaşayacaksın. Beni mahçup etmeye ne hakkın var? Gel katıl artık aramıza! -Bilmem. Sormam lazım. -Git kime soracaksan sor ve acil cevabını bildir bana! Behlül abdesthaneye girip çıkar. Ve cevabını verir "Hayır ve asla!" -Kime sordun? -Necasetlere -Anlayamadım? -Bana lisan-ı hal ile dediler ki bir zamanlar biz nefis kebaplar, körpe meyvelerdik. İnsanların içine girdik bu hale geldik. Bari sen kaç, bizim gibi olma! *** Behlül Dânâ Hazretleri bir gün tahtı boş bulur, oturur. Muhafızlar yaka paça indirir, azıcık da canını yakarlar. Bunun üzerine çok ağlar. Harun Reşid adamları adına özür diler ve "affet" der, "bir hata yapmışlar." Ben ona değil, sana ağlıyorum. Bak bir lahza oturdum bunca dayak yedim, yıllarca oturanı kim bilir nasıl hırpalarlar. *** Harun Reşid bir Ramazan akşamı Behlül'e tembihler "Ulu camiye git, namaza gelenleri çağır iftara!" Behlül namazını kılar, ardına sadece üç beş kişi takar. Harun sorar "hani bu cemaat?" -Siz bana camiye gelenleri değil, namaza gelenleri çağır dediniz. Çıkanlara hocanın hangi sureleri okuduğunu sordum, bunlar bildi ancak! *** Bir gün çerden çöpten bir şeyler kurar, Halife'nin hanımı Zübeyde sorar "N'apıyorsun" - Cennet köşkü yapıyorum. - O köşkü bana satar mısın? - Satarım/- Ne kadar?/- Bir dinar - Al sana bir dinar. Alır ve aldığı gibi bir fakire uzatır. (Köşkün hikmeti buradadır aslında) O gece Harun Reşid ve hanımı, rüyalarında kendilerini cennette görürler. Zübeyde Hanım gayet göz alıcı bir köşkte dolanmaktadır. Harun Reşid imrenir ve sorar "sen bu köşke nasıl malik oldun?" -Dün bir akçeye Behlül'den satın almıştım. Sabah olur, Harun Reşid, Behlül Dânâ'yı çağırtır "Dün yengene sattığın köşkten bir tane daha yapsana. Al sana bir dinar." - Senden bin dinar da alsam az. - Niye Zübeyde'ye bir dinara yapmadın mı? - O bana rüyayı görmeden inanmıştı ama... *** Bir gün Harun Reşid vazife verir. Hazret-i Behlül çarşı pazar ağalığı (zabıta gibi bir şey) yapacak. Mübarek hemen işe koyulur, ilk fırına girer, ekmekleri tartar. Alayı noksan. Fırıncıya sorar "Hayatından memnun musun?" "Nerdeee... Masraflar ağır, afetler, hastalıklar, ağzımızın tadı mı var?" Ahlar, vahlar.. Behlül gidip vazifeyi bırakır. Harun Reşid şaşkındır: "Hayrola!" - Meğer ekmekler de tartılmış vicdanlarda. Herkes hesabını ödüyor, bana ne lüzum var? *** Arafattalar. İnsanlar Cebel-i Rahme eteklerinde ağlaşıyorlar. Hazret-i Behlül, Harun'a döner, "görüyor musun" der, "müminler hesap gününden nasıl korkuyorlar. Halbuki senden hem kendi nefsinin, hem de bütün bu insanların hesabını soracaklar!" *** Adamın biri Behlül Dânâ'ya gelip danışır: "Biricik oğlum öldü, kabir taşına ne yazayım?" "Dün altında olan çimenler / Bugün üstünde yeşerdiler / Ey yolcu anla ki şu toprak / Her şeyi örter, günahlardan başka!" *** Harun Reşid, ava meraklıdır, bir keresinde nasıl iyi bir atıcı olduğunu ispatlamak için Hazret-i Behlül'ü de sürükler ardınca... Tam önlerine iri bir kuş konar, Harun yayını gerer atar. Iska... Behlül "tam isabet" der, "yani kuşun hayatı açısından!" *** Harun Reşid bir gün Hurma fidanı diken bir ihtiyara takılır. "Bu diktiğin fidanları ne zamana büyüyecek de meyveye duracak?" / "Kim bilir? Biz bizden öncekilerin diktiği ağaçların meyvelerini yiyoruz ya." Cevap Harun Reşid'in hoşuna gider ve ana bir kese altın verir. Hazret-i Behlül "İşte" der, "meyve vermeye başladılar!" *** Halife Harun Reşid hacdan dönmektedir Kufe civarında Behlül'e rastlar. Selamlaşırlar. Yüreği güzel hislerle doludur, kardeşinden bir nasihat vermesini arzular. Hazret-i Behlül bir köşkleri keşaneleri, bir kabristanı gösterir. Adeta "işte nasihat" der, anlayana.... *** Bir ara kıtlık olur. Halife gelip rica eder: "Senin duan müstecaptır, ellerin açsan da Allahü tealadan bolluk bereket istesen ya!" -O işe asla karışmam... Eğer bir buğday bir dinar dahi olsa... *** Bir de bacağından asılan koyun hikayesi var ki, onu zaten biliyorsunuz. Bilmeyenler mi? Bilenlerden sorsunlar.
.
Büyük patron Edison'
21 Ekim 2007 01:00
Tarihte bu gün... "21 Ekim 1879. Thomas Edison ampulü buldu." Edison'unkini bilmem ama böyle ipuçlarında beynimde bir ampul yanar. Derhal kitaplar açılır, siteler taranır ve çala klavye hazırlanan yazı atılır sayfaya... Hatırlarsanız. İlk mektep yıllarında üç beylik soru vardır, bunlar notlarımızı daima yukarı taşırlar. Yurdumuzu kim kurtardı? İstanbul'u kim aldı? Ampulü kim yaptı? Son soruya sadece Edison yazmak yeter de artar. Adının Thomas olduğundan, yakın çevresinde "Al" diye anıldığından haberimiz yoktur tabii, hem 1847 yılında Ohio'da doğduğundan da... Sağımızda solumuzda efsaneler... Efendim o gece Edison'un annesinin apandisi patlamış, acilen ameliyata almışlar. Hekim "ben bu karanlıkta nasıl çalışayım" deyince hemen eve koşup ampulü yapmış, getirip takmış, bir şavk, bir şavk... Ortalık gün gibi aydınlanmış da filan. - Peki kabloları kim döşemiş örtmenim, hazırda santral, trafo var mıymış? Böyle fittırfıcık sualler hep benden çıkar. Muallimanım kaşlarını çatar, "çıkarın mendilleri, tırnak muayenesi" der işi gargaraya boğar. Bu ampul işi önemlidir abiler. Hani sistemin istediğini nasıl kahramanlaştırdığını görmemiz açısından. Yapan değil satan kazanır Bir kere elektrik Edison'dan önce de vardır ve bu enerjinin, ışık verebileceği fikri bir çok fizikçinin zihnini tırmalar. Bunlardan bir tanesi Osmanlı hudutlarında yetişmiş, Sancaklı Nicola Tesla'dır ki projelerini hayata geçirebilmek için genç yaşında Amerika'ya koşar. Defterindekileri ve zihnindekileri "ilim adamı" zannettiği Edison'a açar. Onun patent pazarlayan bir "tacir" olduğunu nedeeen sonra anlar ama ba'de harab-el Basra... Edison bu arada dinamo imalatçısı Willam Wallace'in bir elektrik lambası hazırladığını duyar, bir şeyler aparabilir miyim deyip akranına koşar. Evet cihaz basittir, akım verilen grafit plakalar göz kamaştıran bir ışık yayar, ancak levhalar bir süre sonra tükenip bitmekte, yok olmaktadırlar. Fikir güzel ama eksiktir, eğer bu grafitin yanmasına mani olunsa... Şöyle oksijenle temasını kesecek bir yol bulunsa... Mesela cam fanus içine alınsa di mi ama... Bakın Edison'un ders alınacak yönleri de vardır. Bir defa profesyoneldir, kaz gelecek yerden tavuğu esirgemez, masraftan kaçınmaz. Küsürat işlerle (mesela ampulün cam işçiliği ile) uğraşmaz, zihnini berrak tutar. Daha o yıllardan Ar - Ge denilen şeyin farkına varır, sırf bu iş için 40-50 teknisyen alır, başlarına elektrik mühendisi William Joseph Hammer'ı koyar. Peki masraf? Onun da yolunu bulur, derhal "Electric Light" adlı bir kampanya açar, attığı heyecanlı nutuklarla iş adamlarının desteğini sağlar. Yapboz tahtası gibi Uzatmayalım yaparlar bozarlar, bozarlar yaparlar, havası alınmış tüp içinde Hindistan cevizi kabuğundan sakal teline kadar değişik maddeleri, akkorlaştırmaya çalışırlar. Uğraşır didinir ama muvaffak olamazlar. Aradan 13 ay geçer, asistanları mızıldamaya başlar. Bezginlerden biri ağzından "vaz mı geçsek acaba" cümlesini kaçırınca Edison sorar "Niçin?" - Efendim 2 bin deney yaptık, elimize bir şey geçmedi daha. - O deneylerle çok şey öğrendik ama... - Ne gibi? - Bir ampulün nasıl yanmayacağının 2 bin şeklini biliyoruz en azından! Neticede 128 yıl evvel, böylesi bir ekim gecesi kopan düğmesinden sarkan bir iplik parçası gözüne çarpar. Şunu kömürleştirip (karbon flaman) yerleştirsenize der, uygulanır "tamam!" Durun ben bir ampul yapıp geleyim... O kadar kolay mı ya! Fizikçiler ampul üzerinde 50 koca yıldır kafa yormaktadırlar. İş teoriyi çoktaaan aşmış, pratikte de bir merhaleye varmıştırlar. Nitekim İngiliz fizikçi Sir J.W. Swan (bakın altını çiziyorum) "Edison'dan bir yıl evvel resmen ampulü yapar ve yakar. Düz akım eğri politika Ama işin bir de "imalat, pazarlama, tahsilat" ciheti vardır, bu yüzden Edison ile patent kavgasına girmez, aksine güç birleştirmeyi teklif eder ve kurulan şirketten hissesini alır, parasına bakar. Kolay değil beher ampul 2.5 dolara satılır ki, büyük yekun tutar. Santralleri, şebekeyi, sayaçları da sayarsanız karşınıza koca bir sektör çıkar. Aydınlatmada asıl mesele ampul yapmaktan ziyade elektriği dağıtmaktır. Edison'un hararetle savunduğu DC (düz akım) ancak bacak kalınlığında kablolarla iletilebilir ve birkaç kilometre sonra bitip tükenir. Üstelik hatlar tava gibi ısınır, dokunanı cız yapar. Halbuki Nicola Tesla'nın ürettiği AC (alternatif akım) incecik kablolarla ve çok daha uzaklara iletilebilir, ısınmaz, gücü azalmaz. Motorlarda da kullanılır, düz akımı aratmaz. Büyük dahi (!) bu ilmi hakikati kabul etmek, yerine karşı çıkar. Tesla'ya karşı manasız bir savaş açar. Niye? Zira General Electric firmasını beyhude yatırımlara zorlamıştır, bu saatten sonra tükürdüğünü yalayamaz. İnat ettikçe zarar katlanır, boylarını aşar. Halbuki Tesla'ya itibar eden Westinghouse şirketi türbinleri Niagara şelalesine bağlar, nehir aktıkça kasa dolar, darphane gibi para basarlar. Niagara'nın şakırtısı Edison'un yaygarasını bastırınca strateji değiştirir, Alternatif akımı "çok tehlikeli" diye yaftalamaya kalkar. Halbuki AC fevkalade güvenlidir, yalıtımı kolaydır, hem kablolar ısınmaz ki sağı solu yaka... Sırf Tesla'yı karalayabilmek için işi gücü bırakır, AC ile çalışan elektrikli sandalyeler yapar. Millet güler geçer o da sinekten yağ çıkarmaya bakar. Ne yapar yapar, projeyi Adalet Bakanlığına çakar. İp, giyotin, balta... Hepsi bir anda... Halbuki elektrikli sandalye ile ölüm uzar da uzar, mahkum kendi etinin dumanını koklayınca çıldırır, gözleri yuvalarından fırlar. Gerekirse biz yaparız Anlatılır... Bir gün İspanya'da protestocu öğrenciler nümayişteler... Diktatör Franko camdan bakıp sorar. "Kim bunlar?" - Komünistler efendim! - Ne istiyorlar? - Devrim yapacaklarmış. - Olmaz öyle şey, gerekirse devrimi de biz yaparız. Edison'a göre de acemi gençler bu sahada at oynatamazlar. Bir şey bulunacaksa o bulur, meraklı olan paşa paşa gelir emri altında çalışır o kadar. Kimse ööle ayrı baş tutamaz, marka olamaz. Birisi ortaya bir şey koymaya görsün, aslında fikri hakların kendinde olduğunu ispat için dava üstüne dava açar. En cerbezeli avukatlarla anlaşır, yargıya tesir edecek heyeti baskı altında tutar. Ahir ömründe, dolarlarının keyfini sürecek yerde mahkeme koridorlarında sürünür durur. Ne kendi eder rahat, ne aleme verir huzur. >> Satır aralarından... * Edison "Deha %1 ilhamdır" der, "% 99 ter... Çalışmanın yerini hiçbir şey alamaz!" * Yanılmak mı? Hayır sadece işe yaramayan yollar buldum. Emekler zayi olmaz. * Ah, pes edenler o anda başarıya ne kadar yakın olduklarının farkına varsalar. * En büyük hata vazgeçmektir. Başarı yanı başınızdadır oysa... * Ben iyi bir süngerim başkalarının kullanmadığı fikirleri alır, bıraktıkları yerden başlarım. * Günde en az beş fikir üretin, bu yılda birkaç bin fikir eder. Sadece biri işinize yarasa yeter de artar. * Nerede, kimin yanında, hangi saatte daha verimli olduğunuzu tespit edin. Zamanınız sermayenizdir zira... * Hep aynı yolları kullanma, aynı kitapları okuma, aynı kişilerle konuşma! Tabii yeni yeni bir şeyler öğrenmek istiyorsan. * Uzmanı olduğunuz konularda da öğrenmeye devam edin. Bildiklerinizin bilmediklerinizin milyonda biri kadar olduğunu göreceksiniz. >> Nev'i şahsına münhasır Edison kiliseden papazlardan hiiç hoşlanmaz. Onca Hıristiyan'ın içinde ortaya çıkıp "bütün İnciller insan eliyle yazıldı" demekten sakınmaz. Kendisine mucid diye methedenlere "hayır tek mucid Allah" diye fısıldar, "biz sadece kaşifiz o kadar!" Düşünmeden konuşanlara çok kızar, "halbuki bir gün" der, "kara kara düşünmeye mahkum olacaklar!" Söz uçar yazı kalır vecizesinden haberdarcasına not tutar. Yaklaşık 3400 defteri vardır, düşünün müsveddeleri 5 milyon sayfayı aşar. Meraklıdır, çocukluğunda kuluçkaya yatan kazı haftalarca izler, yumurtalar tek tek patlayasıya başından ayrılmaz. İnatçıdır da, ufakken kuş yemi yedirerek dadısını uçuracağına sanır. Kadıncağızın ağzına habire mısır tıkar. Kolay kolay yıkılmaz. Bir gece çıkan yangında laboratuvarı kül olur. Ertesi sabah "oh hatalarımız yandı gitti, şimdi yeniden başlayabiliriz" der ve üç hafta sonra ilk gramofonu ortaya koyar. >> Ana gibi yar... Edison annesini asla unutamaz. Öğretmeni "bu şapşalla uğraşamam" deyip kapıyı gösterdiğinde kadıncağız "oğlum sizden daha akıllı" diye haykırmış ve yavrusunu büyük bir inançla bağrına basmıştır. Ünlü kaşif "işte anneliğin ne demek olduğunu o zaman anladım" der, "inanın bütün muvaffakiyetimi ona borçluyum, bana böylesine güvenen insanı mahçup edemezdim ya!. > Kabına sığmayan çocuk Thomas Alva Edison, dar gelirli bir ailenin yedi çocuğundan biridir. Haliyle hususi bir eğitim alamaz. Doğrusunu isterseniz umumi bir eğitim de alamaz. "Kediler niye kuyruklu, yıldızlar niye parlar" gibi sorular yağdırınca öğretmeni bunalır, "bu alıkla uğraşamam" der, çıkışını yazar. İyi ki de öyle yapar, Thomas'ın da standart insanlar gibi yontulup rafa sıralanmasına mani olur bir bakıma... Her anne gibi onunki de pes etmez, oğluna okuma yazma öğretir, sonra kütüphanenin yolunu gösterir. Thomas'ın ilgisi daha ziyade fen kitaplarına kayar, hele Faraday'ın eserlerini içercesine okur öğrendiklerini, denemeye çabalar. Evin kilerini laboratuvara çevirir, Volta kapları, düzenekler, kablolar... Hayat o yıllarda da zordur, Edison henüz 12 yaşında trenlerde gazete, meyve, şeker satar. Lâkin siz onu İzmit istasyonunda su, simit, pişmaniye diye çığıran tıfıllarla karıştırmayın, trenin kantinini bekler o kadar. Kitaplara ayıracak bol zamanı olur, hatta yük vagonunda "Demiryolu Postası" adlı bir gazete basar. İşi tıkırındadır ancak bir gün alevlenen fosfor parçaları (ah bu deney merakı) yüzünden yangın çıkmasın mı? Onu eşek sudan gelesiye pataklar, kulağının zarını patlatırlar. İşte işsiz kaldığı günlerde raylar, üzerinde oynayan bir çocuğu kurtarır. Çocuğun babası hatırlı bir demiryolcudur, dile benden ne dilersen deyince mors alfabesini öğrenmeyi arzular. Adam Edison'a mors alfabesini öğretmekle kalmaz "telgraf operatörü" olarak alır yanına. Keşifçi geldi hanııım Edison'un ilk keşfi elektrikli oy kaydedicidir (1868) pratik bir cihazdır ama pazarlayamaz, o işten beş para kazanamaz. Borcu harcı artınca New York'a kaçar. Burada borsacıların telgraflarını onarır, Western Union Telegraph Company onu yakından takip eder. Geliştirmekte oldukları telgraflı kayıt cihazı üzerinde birlikte çalışma teklifi yapar. Edison bir arkadaşı ile "Universal Stock Printer" adlı mühendislik bürosu kurar. Hayli patent satar, ciddi bir servet kazanırlar. Bu parayla New Jersey Menlo Park'ta bir araştırma laboratuvarı açar. Evet, Edison ortaya yeni bir şeyler koymaktan ziyade üzerinde çalışılan projelere kafa yorar. Mesela 1876'da Graham Bell'in "konuşan telgraf"ı üzerinde çalışmaya başlar, cihaza karbondan bir iletici ekleyerek telefona doğru kapı aralar. Sonra dikkatini dalgaların dinamiği üzerine teksif eder, sesleri kaydedip tekrarlayabilen fonografla (bir nevi müzik kutusu) büyük alâka toplar. Alet "Mary'nin küçük kuzusu"nu okuyunca adı "Menlo Park'ın Büyücüsü"ne çıkar. Aslında Edison'un en önemli keşfi "Menlo Park'tır. Burada yüzlerce isimsiz kaşif çalıştırır ama imzayı kendi adına atar. Hayatı boyunca 1,097 patent satar ki bunlar arasında elektrikli yazı makinesi (Motograf) gibi hayret uyandıranlar da vardır, kömürlü tost makinesi gibi sıradan olanları da... Ona atfedilen ampul, film kamerası, jeneratör, X-ray, akü, pikap, mumlu kağıt ve telgraf "daha önce" bulunmuşlardır. Ancak Edison adı öyle büyümüştür ki gerçek kaşiflerin esamisi okunmaz
.
Evden kaçan haylaz Ferdinand Porsche
28 Ekim 2007 01:00
Anlatılır... ABD'de bir reklam filmi... Üzerinde Ferrari amblemi olan saat çalar. Delikanlı uyanır ve nevresiminde dama dama Ferrarileri olan yorganını savurup atar, yüzünü Ferrari antetli bir ayna karşısında yıkar, Ferrari motifli havluya kurulanır, Ferrari parfüm sıkar. Kemerinin tokasında, çoraplarının goncunda Ferrari armaları göze batar. Montunu giyip kameraya arkasını bi döner, sırtında o şahlanan sarı at! Acelesi olmalıdır, kahvaltıya oturmaz, sadece Ferrarili kupasından bir yudum kahve alır o kadar. Masa üzerinde Ferrarili anahtarlığı kapar, düğmeye basar. Garaj kapısı yükselir, kırmızı afetin farları ışıldar. Biner, direksiyon ortasında Ferrari, vites topuzunda Ferrari, takometrede Ferrari. Gaz verince makine kudurur, mâlum logolu jantlar dönmeye başlar. Yolda ne kadar billboard varsa Ferrari tarafından satın alınmıştır... Adeta Ferrari Ferrari Ferrari yazan bir tünelde yol alırlar. Birinci vites, ikinci vites, üç, dört, beş derken ibre zıplar, delikanlı tam tadını çıkaracakken "baovvv" diye bir ses... Kendisini sollayan araba hafifçe frene dokunur, stop lambalarında sürpriz bir yazı parlar: "Porsche!" "Vay be" dediğinizi duyar gibiyim. Reklama bak! Ben anlatanların yalancısıyım ama tersi de mümkün, geçen değil geçilen de Porsche olabilir. Batıda böylesi reklamlar yayınlanabilir, tazminatı göze alırsanız mesele kalmaz. Peki bu tarz etik mi değil mi? Hem Porsche Ferrari'yi geçer mi geçemez mi? Mevzumuz o değil, geçelim. Ferrari ile boy ölçüşebilecek arabalar yapan fukaranın hikayesine gelelim. Oxford vardı da... Efendim Ferdinand Porsche, Maffersdrof adlı bir köy irisinde doğar. Halk tarım ve hayvancılıkla uğraşır, çorbalar kırık dökük işlerle kaynar. Zaman zaman Bohemya'ya porselen, kristal almaya gelen tüccarlar otomobilleriyle kasabaya uğrar, bir kaç dakika soluklanırlar. Meraklı veled şoförleri esir alır, sorar da sorar, adeta bombardımana tutar. "Kaç beygir, kaç silindir, kaç yapıyo" filan... Ferdinand gördüğü otomobilleri zihnine yazar, telden, tenekeden, bulduğu her malzemeden minyatür arabalar yapar. Evet okumaya da heveslidir ama öyle bir imkânı olmaz. Musluk tamirciliği ile iştigal eden babasının peşinde akşama kadar diş açar, somun sıkar. Anton usta "kap da gel" dedikçe, kenevir, kurbağacık, conta monta yetiştirmeye bakar. İyi de tesisatçılık dediğin nedir ki? İşi üç günde kapar, babasına bile akıl satar. Muslukçu Anton tezgahını gönül rahatlığı ile devredecek bir halef yetiştirmenin huzurunu yaşarken, oğlu olacak kopil (14) karşısına çıkar, pattadanak "Viyana'ya gitmek istiyorum" diyerek canını sıkar. Adamcağız "Bak oğlum" der, "Yediğin önünde yemediğin ardında , işi de kaptın, dert mi arıyorsun başına?" Ferdi elektrikli motorlardan girer, spor arabalardan çıkar, dişlilerden, pistonlardan, kampanalardan, balatalardan söz açar. İhtiyar muslukçu mevzuyu pek kavrayamaz, "Otur, oturduğun yerde" diye kestirir "Canımı sıkma!" Fırsat bu fırsat Ama sıkar, karartır gözünü evden kaçar. Viyana'da elektrikli aletler imal eden Bela Egger & Co. adlı şirkette çalışmaya başlar (1893). Teorik sıkıntılarını gidermek için Teknik Üniversite koridorlarında dolanır, dinleyici sıfatıyla bir kuytuya oturup notlar tutar. Fakülteden alacağını aldıktan sonra kütüphanelere demir atar. Öğrendiklerini pratiğe dökmekte zorlanmaz, bu yüzden onu test merkezine amir yaparlar. İşte o yıllarda çocukluk günlerinden beri kafa yorduğu bir projeyi gerçekleştirme fırsatı yakalar. Hareketini tekerlek göbekli motorlardan alan bir araç yapar ki bu yeni tahrik şekliyle şafta, şanzımana ihtiyaç kalmaz. Bahsolunan vasıta (Lohner-Porsche) Paris Ticaret Fuarında "çağ değiştiren buluş" olarak tanıtılır. Otoriteler Ferdinand'ı ayakta alkışlar, gazeteler muslukçu Anton'un oğlunu göklere çıkarırlar. Ama F. Porsche yeniliğe doymaz, arabasını ağır pillerden kurtarır, elektrik sistemini, benzin motorlu jenaratörle besleyip yeni bir çığır (ilk hibrit) açar. Diplomasız ama... Ferdinand mesaisini fabrikaya ayırsa da kalbi pistlerde atar. Askerde hem kendi tasarladığı araba ile Arşidük Franz'a şoförlük yapar, hem de parkurları toza boğar. 1900 Viyana Semmering, 1902 Emperyal ve Royal yarışlarını önde tamamlar. 1903'te Bayan Aloisia ile dünya evine girer ve bu evlilikten kızı Louise ile hayallerini hayata geçirecek olan oğlu Anton Ernst (Ferry) doğar. F. Porsche Austro-Daimler'in Teknik Müdürlüğünü yaparken (1910) kendi tasarladığı aerodinamik otomobille 140 km'yi aşar. 1500 km'lik yarışı önde bitirince devrin en popüler kupasını (Prens Heinrich) ona sunarlar. 1922'de sadece 1.1 litre hacmindeki 4 silindirli otomobili "Sascha" ile Sicilya'daki Targa-Florio yarışında ilk iki sıraya el koyar. Uzmanlar bu küçük arabanın sürati ve takati karşısında parmak ısırırlar. Bu arada kahramanımız uçak motorlarından çekicilere, treleybüslerden itfaiye sistemlerine kadar onlarca projeye imza atar. 1923'de ürettiği Mercedes ile Targa-Florio şampiyonu olur. Kompresör tasarımlarıyla Mercedesler 225 hp güce ulaşırlar. Her ne kadar yarış pistlerinde dolansa da halk için "küçük araba" üretme sevdasından kurtulamaz. Küçük dediysek öyle uyduruk kaydırık değil, büyükleri gibi kaliteli ve dayanıklı bir seri arzular. O yıllarda otomobil üreticileri güçlü ve hızlı arabalar peşinde koşar, sadece zenginlere hitap etmeye bakarlar. Ne Daimler, ne de Benz "halk arabası" fikriyle ilgilenmez, Ferdi'yi başlarından savarlar. F. Porsche bir ara Steyr-Werke AG'de teknik müdürlük yapar ama derdini onlara da anlatamaz. Hal böyle olunca tutar kendi tasarım bürosunu kurar. Ve hemen o yıl otomobillere sarsıntısız bir yol tutuşu kazandıran süspansiyon sistemini bulur ki sektöre kazandırdığı tek yenilik bu olsa yeter de artar. Ardından Formula için 16-silindirli bir Grand Prix otomobili hazırlar ve 64 yarıştan 32'sini kazanıp rekor kırar. Neşeden güç doğar O yıllarda Avrupa çok gergindir, nitekim İtalya'da faşistler, Almanya'da Naziler hükümran olurlar. Hitler, Berlin Oto Fuarında yaptığı konuşmada "Her iki Amerikalıdan biri oto sahibi. Biz ne güne duruyoruz? Bu ari ve üstün ırkın Henry Fordları olmayacak mı" diye sorar. Sağda solda Henry Ford adayı aranırken üçüncü çoğul şahıslar F. Porsche'yi bulur ve yaka paça Führer'in karşısına çıkarırlar. Hitler'in kafasındaki şablona göre zikrolunan araba saatte 100 km hız yapabilmeli, anne baba ve üç çocuk taşıyabilmeli, az yakmalı, çok kaçmalı, kışın rahat çalışmalı ve fiatı da 1.000 RM'ı (Reichsmark) aşmamalıdır. F. Porsche, "Yok daha neler" demez, Stuttgart'daki evinin bahçesinde çalışmaya başlar. Böyle bir araba yapmak, Vosvos'a 5 fil sığdırmaktan zordur ama yılmaz. F. Porsche bir zamanlar tayyareler için imal ettiği susuz boxer motorları yuvasına oturtur, bildiğiniz kaplumbağayı hazırlayıp önlerine koyar. Araba dengelidir, yoldan çıkmaz, takla atmaz. Radyotörü olmadığı için su kaynatmaz, donmaz. Kaldı ki dingil mesafesi ray genişliğindedir, icabında dört demir tekerle tren yolunu da kullanırlar. Nazi subayları zikredilen otomobili en zor şartlarda denerler ama tospacık "bana mısın" demez, testlerden yüzünün akıyla çıkar. Hitler, otomobili çok sever ve Nazi sloganı "Kraft durch Freude"den (Neşeden güç doğar) ilham alarak arabanın adını "KdF-Wagen" koyar. Öze dönüş ya da "Porsche-Wagen" Volkswagen özel bir kanunla korunan nadir firmalardan biri (idi)... Daha düne kadar... Ancak Avrupa Adalet Mahkemesi "Ortaklar % 20'den fazla hisseye sahip olamazlar" maddesini iptal edince VW'i ele geçirmek isteyen Porsche'a gün doğar. Evet Porsche, şu günlerde VW'deki % 27.3 olan hissesini yüzde % 30.9'a çıkararak dizginleri ele almaya hazırlanıyor. Zira Alman yasaları bir şirketin hisselerinin yüzde 30'una sahip olunduğunda, şirketin tümü için teklif vermeyi "mecburi" kılıyor. Hal böyle olunca Porsche adım adım kaptan köşküne yürüyor. 2006'da 5.7 milyon araç satan ve dünyanın 4. büyük otomotiv üreticisi olan VW bünyesinde Audi, Skoda, Bentley ve Bugatti gibi markalar ve (MAN hisseleri) bulunuyor. Bu grup cem'an 140 bin işçi çalıştırıyor. Görünen o ki yakın bir gelecekte Porsche kendinden 14 kat büyük olan VW'de ferman okutacak. İhtimal şirket merkezi de Wolfsburg'dan Stuttgart'a taşınacak. VW'nin eski üst yöneticisi ve Porsche'un şu anki Yönetim Kurulu Başkanı Ferdinand Piech VW ve Porsche'un oluşturacağı birleşik şirketin yönetimini devralacak. Dede Porsche'un VW'e neler kazandırdığı ortada, bu yüzden koltuğa torununun oturması "mâkul" karşılanıyor. Evdeki hesap... KdF üretimi henüz başlamıştır ki (Nisan 1939) Cihan Harbi patlar, gestapolar Porsche'ye "bırak bu işleri, sen bize askeri araçlar yap" buyururlar. Ferdi bu dönemde 70 bin arazi aracı üretir, Kübelwagenler her türlü zeminde, Schwimmwagenler ise suda bile yol alırlar. Sibirya soğuğunda da, Libya sıcağında da saat gibi çalışır, dağ, ova, göl, nehir aşarlar. Yetmez, F. Porsche iş makineleri (Ostrad'lar), zırhlılar da (Tiger ve Mouse) tasarlar. 1941'de Moskova'ya yürüyen Alman orduları Rus T34 tankları karşısında kifayetsiz kalınca arkadaşlarıyla oturup Panther'leri yaparlar ki uzmanlar onu 2. Cihan Harbinin en iyi savaş tankı sayarlar. F. Porsche halkın traktörü Volkstraktor'un ardından elektrik şebekesi ulaşmayan alanlara rüzgar jeneratörleri takar. Gel zaman git zaman adı "Profesör"e çıkar. Mapus damlarında Sonrasını biliyorsunuz, savaş biter, Almanya çöker, Wolfsburg'daki Volkswagen fabrikası viraneye döner, bacalarına baykuşlar konar. O günlerde Ruslar, Alman fabrikalarını söküp söküp ülkelerine taşır, sadece makine çalarak sanayileşeceklerini sanırlar. Ancak Leica fabrikasını aparıp koparmakla Leica kalitesinde bir fotoğraf makinesi yapılamaz. Tezgah aynıdır lâkin Rus malları "sahteyim" diye bağırırlar. Adamlar firma kültürü ve bilgi birikimi denen şeyin farkına varırlar ama meğer ki geçmiş ola... Hadiseye bu cihetten bakarsanız yöreye bir süre hakim olan Ruslar Volkswagen yapacak çaptan da kırattan da uzaktırlar. İngilizler bu işi pekala götürebilirler ama 'tosbağa'ya benziyen yamuk yumuk otomobilde bir gelecek bulamazlar. Fransızlar ise zaten o tipte bir araba (Renault 4CV ve Citroen 2CV) üretikleri için kenarda dururlar. Dev tesisi bir ara Henry Ford'a teklif ederler ama ünlü sanayici yüzünü buruşturarak bakar, "Kapatın gitsin! Benim sokağa atacak param yok" deyip tafra yapar. Şu işe bakın Ford'un burun kıvırdığı araba 60 küsür yıl bandda kalır ve 21 milyonu aşkın satar. Her ne kadar Müttefikler Volkswagen'i gözden çıkarsalar da İvan Hirst isimli bir İngiliz subay bu arabada bir sıcaklık yakalar. Sağda solda kalan yedek parçalardan 58 tane Vosvos yaptırır, arkadaşlarına satar. Alamayanlar "hani bize" der adlarını yazdırırlar. Talep bir anda 5 bini aşar ve bu siparişlerle müesseseye suni teneffüs yaptırırlar. İvan Hirst, uyanık bir adamdır, Alman ekolünden gelen Heinrich Nordhoff adlı bir mühendis bulur, fabrikanın başına koyar. Nordhoff elinde para olmadığı için takasa yönelir, barterin kitabını yazar. Araba verip cam, çelik, kauçuk alır, doğrusu işçiler de ücret konusunda mırın kırın etmez, dişlerini sıkarlar. Kaldı ki Wolfsburg tesisleri per perişandır, rüzgar önden girer arkadan çıkar, çatılardan şakır şakır su akar. Elektrik tesisatı yamalı bohça gibidir iki de bir sigorta atar. Bütün bu zorluklara rağmen üretim yarım milyonu aşar ve Almanya, içine düştüğü ekonomik sıkıntıdan biraz da Volkswagen gibi firmaların çabalarıyla çıkar. Düşünün 17 bin nüfuslu Wolfsburg'da "çocuklar hariç herkes" VW'de işbaşı yapar. Fransızlar, Almanlara o kadar hınçlıdırlar ki sadece Ferdinand Porsche'u değil oğlu Ferry ve damadı Anton'u da içerde tutarlar. İhtiyar kurt, savaş sonrası sadece bir yıl içinde eski ritmini yakalar ve piyasaya kendi adıyla ürettiği spor arabayı sunar. Porche 356 hafif metallerden üretilen sıra dışı bir otomobildir, önden çekiş, 4 çeker, gelişmiş yanma odası ve değişik eksantrik miliyle adeta şov yapar. Adı büyük markalarla kedinin fareyle oynadığı gibi oynar. F. Porsche'nin not defteri kimsenin aklına gelmeyen yeniliklerle doludur ama düşüncelerini hayata geçirecek kadar yaşayamaz (1951). Babasının oğlu... Ferry babasının oğludur, o da güç ve sürat kovalar. Porsche'ler kafese tıkılmış yırtıcıları andırır, yolları tırmalar. Nitekim 1963 yılında imal ettiği Porsche 911 ile pistlerin dumanını atar. Bu efsanenin motoru arkadadır, çok dengeli yol tutar. Sonrasını biliyorsunuz, Carreralar, Boxsterlar... Aradan uzuuun yıllar geçer. Porsche'nin torunu, Ferdinand Piech Volkswagen'in CEO'su olur ve bu iki şirketi birbirine yaklaştırır (Dikkat ederseniz Porsche Cayenne ile VW Tuareg'in akrabayız diye bağırırlar). Sonra VW'i üst sınıflara çıkartarak ikinci bir devrim yapar. Düşünebiliyor musunuz VW Pation'lar, Cadillac, Jaguar, Mercedes'in bulunduğu segmentte arz-ı endâm etmeye başlar.
.
General Aussaresses İhtisası işkence
4 Kasım 2007 01:00
FRANSIZ general Aussaresses'in Cezayir'de sorguladığı 3 bin kişiden haber alınamadı, 24 Müslümanı da bizzat eliyle öldürdü. Fransa'nın gözü eskiden beri Cezayir üzerindedir. Osmanlının güçten düştüğü yıllarda, istila için bahane ararlar. O günlerde Cezayir Yahudileri, Fransız hükümetine 5 milyon frank borç verir ve külliyetli miktarda hububat yollar. Ancak Paris borcun üstüne yatar. Yahudiler alacaklarının tahsili için Cezayir Dayısına (İzmirli Hüseyin Paşa'ya) çıkarlar. Dayı, Fransız Büyükelçisini çağırır, yardımcı olunmasını arzular. Adam kibirli mi kibirlidir dik dik konuşur, edebini takınmaz. Dayı da elindeki yelpaze ile "çakmayayım tokadı" gibilerinden bir hareket yapar. Vaaay efendim hakarete uğradık... Bu basit hadiseyi allar pullar, "savaş sebebi" sayarlar. Donanma zaten hazırdadır, Cezayir limanlarını ablukaya alırlar. Osmanlı'nın tek derdi Cezayir olsa tamam, o aralar Balkan, Kırım, Kafkas cephesinde de sıkıntılar yaşar, kardeşlerinin yardımına koşamaz. Lâkin yerli halk bu oldu bittiye razı olmaz, istiklal arzusunu canlı tutar. Aradan uzun yıllar geçer, 1. Cihan Harbinin ardından tekrar Cezayir'e yönelirler, maksat üzüm yemek değil, bağcı dövmektir, keyfi katliamlara başlarlar. Müslümanlar ateş gücü yüksek düşman karşısında çaresiz kalırlar. Fransızlar, buraya dönmek için değil kalmak için girer, halkı ürkütüp, yıldırmaya, çalışırlar. Mekteplerde tedrisat Fransızca yapılır, müfredatı Luilerle, Jan Darklarla doldururlar. Derinler iktidara 1957 yılında FNL (Milli Kurtuluş Cephesi) kurulur ve mücadele sertleşmeye başlar. Fransızlar 1962 yılına kadar 1 milyon Cezayirliyi öldürür, 2.5 milyon Cezayirliyi de toplama kamplarına yollarlar. Ekinler yakılır, evler yıkılır, tam 8 bin köy haritadan silinir, dile kolay... Şimdi bir parantez açmak istiyorum. Bilirsiniz bazıları her cümleye "Arapların hainliği" ile başlar. Evet zaman zaman onlar da propagandalara aldanırlar... Ancak maraba yanlış yapsa da ağa dediğin affeder, alınmaz. Ancak efendi mahiyetine ihanet ederse hiç şık olmaz, işte orada film kopar. Ne yazık ki TC, Kahire'de kurulan geçici FNL hükümetini tanımaz, yerli monşerler tavırlarını "resmen ve açıkça" Fransa'dan yana koyarlar. Anlattk ya Cezayir bu girdaba üç beş Yahudi tüccarın hakkını aramak için girer, ancak Siyonistler, gider Fransız güçlerine destek olurlar, "terörle mücadele" dümenine terörün kralını yaparlar. İşgalciler hesapsız kan döktükten sonra batağa saplanır, vaziyeti halk oyuna açmak zorunda kalırlar. 1962 yılında yapılan oylamada ezici ekseriyetle "bağımsızlık" kararı çıkar. Oyun da buradadır aslında... Yönetime kim gelirse gelsin, örfüne, ananesine, tarihine yabancı "derinlerin" dediği olur, "devşirmeler" ferman okuturlar. Baskı azalmaz artar, emperyalistler alacaklarını daha kolay alır, üstelik asker besleme külfetinden kurtulurlar. Paris'in bilgisi dahilinde Cezayir'de fütursuzca kan döken Fransız subaylarından biri de General Aussaresses'dir, işlediği cürümleri kitaplaştırarak sisleri dağıtır, hadiselerin berraklaşmasını sağlar. Peki bu adam saf mıdır, salak mıdır? Hayır. General işkencenin hâlâ geçerli bir usul olduğuna inanır. Ona göre direnişi çözebilmenin tek yolu vardır "korkutmak!" Bunun için suçlu aramaz, sokaktan "sen, sen ve sen bu yana geç" der rastgele adam toplar. Sorguya alınanlardan pek azı sağ çıkar. Kurşuna dizmek basit bir yoldur, Fransızlara yakışmaz. Bu yüzden esirleri tayyareye bindirir ve şehrin üzerinde tekmeleyip aşağı atarlar. Şimdi çarşı ortasında dolandığınızı düşünün gökten çığlık çığlığa bir adam düşse? Önünüzde paralansa? "Ploff" diye boğuk bir ses, üstünüze sıçrayan kanlar. Söyleyin nasıl ürkmez insan? Ama aksi olur, ölümü er yada geç mukadder bilen müminler şehadet şerbetini yudumlamaktan kaçmazlar. İşte tam burada General devreye girer, Müslümanları ölümden öte şeylerle tehdide başlar. İlk akla gelen yol namuslarıyla oynamaktır. Direnişçi diye yaftaladıklarını oturtur, adamın hanımını kızını gözü önünde soyar, peşpeşe tecavüze başlarlar. Postalla gırtlağına basılan mazlumun çığlıkları kulak yırtar. Sırası gelen haydut, mümine hanımı hayvan gibi hortumla yıkar, üstüne çıkar. Bir keyif, bir keyif, sigaralarını yakar ve fotoğraf makinesine el sallayıp sırıtırlar. Hortum, kablo, manyeto Sonra mahkumun boğazına hortumu dayar, tazyikli suyu açarlar. Dayan dayanabilirsen, hadi buyur nefes al. Olmadı kafasını kovaya sokar, sabrını sınarlar. Tırnak kerpetenleri, kızgın şişler, mengeneler... Bunlar çok klasiktir, canileri eğlendirmekten uzaktırlar. Halbuki General'in işkence dünyasına kazandırdığı manyeto öyle midir ya. Zanlıyı çırçıplak soyar, sağına soluna kabloları bağlarlar. Kolu çevirince gariban acıdan eriyip akar. Paris'e elbette bir çok şikayet ulaşır ancak o günlerde Adalet Bakanı olan "François Mitterrand" bunları sümen altı yapar, işgal güçlerine "bedeli ne olursa olsun, direnişi durdurun" mesajı yollar. Eh merkez öyle diyorsa tamamdır. Zulme ayan beyan vize çıkar. Aslında Aussaresses Fransanın önde gelen ailelerinden birine mensuptur, soyludur güya. Nitekim Cezayir'de de asaletine uygun bir Şato bulur ve sorgu merkezi yapar. Başkente hakim bir tepede yer alan De Villa Suzini, Doğu işi süslemeleri, vitrayları, mermer sütunları ile göz kamaştıran şirince bir kasrdır. Gelgelim koridorlarında çığlıklar çınlar. Zaman zaman işkencede ölenler olur, bunları bahçeye gömer ortadan kaldırırlar. L'Alger Republican gazetesi editörlerinden Henri Alleg, içeri düşenlerden biridir. Ve işkencecilerin başında bizzat Paul Aussaresses'in bulunduğunu çok net hatırlar. Alleg "Burası adeta eziyet atölyesiydi" der, "geceleri büyük kamyonlarla mazlumlar getirilirdi. Uyku mamuru, gecelikli pijamalı insanlar... Eller arkadan bağlı, kafalarında torbalar... İte kaka indirirlerdi, tekmeler tokatlar... Mervan Gania. mücahidlere katılmaktan işkence gördüğünde henüz 16 yaşındadır, daha ağzı süt kokar. Ona saatlerce "Çaçaça" dinletir, ayakta tutarlar. Neden sonra soyar, "hadi oyna" buyururlar. "Ben dans bilmem" deyince kabloları bağlar, dokundukça zıplatırlar. İstersen kıvrılıp bükülme, "bak nasıl da öğrendi" der kahkahadan kırılırlar. Mervan "sadece kıvılcımlar görüyordum" der, "manyetonun çıkrığı dönünce gözleriniz yuvalarından fırlar." O dönemde villada vazife yapan Yüzbaşı Henri Pouillot "vazifem yapılan itirafları not almaktı" der, "işkenceciler zanlıların haysiyetini kırmak için mutlaka cinselliği kullanır, erkeğe de, kadına da, çocuğa da taciz de bulunurlardı, şimdi bu teknikleri Amerikalılar kullanıyorlar." Peki Aussaresses soruşturma geçirir mi? Hayır aksine onu terfi ettirir, omzuna rütbeler, göğsüne madalyalar (Fransızların en büyük onur nişanı Legion d'Honneur) takarlar. Hatta Vietnam savaşı sırasında ders vermesi için Amerikan Harp akademisine yollar, tecrübelerini (!) paylaşırlar. Sirkatin söyler... Aussaresses kahramanlığı kaldıramaz, alkışlar artınca fütursuzca konuşur ve başına iş açar. Cezayir savaşı sırasında işkencenin rutin olduğunu, üstlerinin yargısız infazı tasvip ettiğini belirtir ve "zanlıyı konuşturmanın en iyi yolu buydu, gebermesi gerekenler geberiyordu" der, "işte bu kadar." Ancak pislik halen siyaset yapmakta olan ünlülerin üstüne sıçrayınca Aussaresses'i apar topar yargılar, işkenceden değil, "işkenceyi savunmaktan" suçlu bulurlar. Şey şeyi ısırır mı? Isırmaz. Nitekim 6500 euro'luk bir para cezası keser, dosyayı kapatırlar. General buna çok içerler, göğsünü yumruklaya yumruklaya ortaya çıkar, "Müslümanlara işkence yapılmalı" diye ulumaya başlar. Eğer Afgan, Çeçen ya da Filistinli direnişçiler eline geçeymiş bülbül gibi öttürürmüş de filan... Yetmez yediği haltları kitaplaştırır (Cezayir Özel Hizmetleri 1955-1957) cümle aleme "biz buyuz" demeye başlar. Cumhurbaşkanı Jacques Chirac telaşlanır, üniformasını ve Legion d' Honneur ödülünü elinden alarak sesini kesmeye çabalar. Gevelenen beyanatlar, kuru kuru kınamalar... Ancak Fransız Komünist Partisi "Gelin Cezayir katliamı ile ilgili soruşturma komisyonu kuralım" deyince "tarihi konuları, tarihçilere bırakalım" der, çamura yatarlar. Le Monde'un röportajıyla... Fransızlar için Cezayir de ölen Müslümanların haber değeri yoktur, ancak geçtiğimiz yıl Le Monde Gazetesi "Lila" (Louisette Melike Iycilahriz) ile bir mülâkat yapar. Lila işkenceye maruz kalmış milyonlarca Cezayirli'den biridir, küçük kardeşi gözünün önünde can vermiştir. İhtimal kendisi de öldürülecektir ama bir Fransız hekim genç kızı korur, kollar. Lila da yıllar sonra kendisine yardımcı olan doktoru bulup, teşekkür etmek ister, gazeteyi aracı kılar. O dönemde vazife alan askeri hekimler taranırken, General Jacques Massu ekrana çıkar. "Cezayir'i düşündükçe harap oluyorum" der, "uykularım kaçıyor. Maalesef işkence vardı, hatta kurumsallaşmıştı. Fransa bu sayfayı kolay kapatamaz!" İşte Ausarresses arkadaşının pişmanlığına kızar, oturup bu kitabı yazar. Tartışmalar sürerken "yaptım, iyi yaptım, yine yaparım" demekten kaçınmaz. 24 Müslüman esiri bizzat eliyle öldürdüğünü ve kendisine teslim edilen 3 bin Cezayirliyi buharlaştırdığını açıklar. Cinayetlerin, siyasi iktidarın emri ve bilgisi dahilinde işlediğini, kendisinin "işini yapan bir asker" olduğunu söyler, siyasilerin nasırına basar. Bu konu bitmedi, daha De Gaulle'ün defteri açılacak.
.
Bülent Ecevit
11 Kasım 2007 01:00
Bu yazı "Sayın başbakan filanca dönem genel kurul toplantısında, ya da esas hakkındaki söz aldığı mütalaada..." gibi ibareler taşımayacak. Sadece halktan birinin (benim) yaşadıkları anlatılacak. Orta mektep ve lisede İngilizce derslerinde Gatenby diye saman yapraklı bir kitap okuturlardı. Her konunun ardında 7-8 tane Questions vardı, sağolsun iyilikseverin biri yardımcı kitap çıkarmıştı. En beyliklerinden 20 - 30 answer ezberledin mi tamamdı. Ben tembeldim, o kadarına bile gelemezdim. Zira sözlülerde sorulan beş sorudan üçünün "Adın ne?" "Kaç yaşındasın?" ve "Kütüphane nedir?" olduğunu tespit etmiştim. Mayneymiz İrfan, Ayem fortiin yirz old ve Elaybriizepleyz verveikenbarrovbuks dedin mi 6 garantiydi. Hoca dönüp de "lokanta nedir" diye sorsa tık yok tabii. Hoş onlar da İngilizce bilmezlerdi. Bir insan niye "come" yazıp "kam" okur, hem neden "gel" anlardı? Bilmece gibi bir şeydi. Bu yüzden olacak ecnebilerle şakır şakır konuşan bir başbakan bizi heyecana getirdi. Sadece İngilizce mi? Sanskritçede de otoriteydi. Ecevit Amerikan Lisesinin (1944) ardından Ankara Hukuk Fakültesine başlasa da ilk üç ayda bıkmış filolojilerde de sebat etmemişti. Yüksek tahsilden yana nasipsizdi. Hani deseniz ki devlet umuru gördü, bürokratlar arasında yetişti. Hayır o yelkenini ıssız sulara açan bir şairdi. Gazeteciyim dese de Babıalide de gezinmemişti, haber kovalamamış, fotoğraf çekmemişti. Hastane koridorlarında itelenmemiş, adliyede dayak yememişti. Mürettiple musahhihle cedelleşmemiş, sayfa çizmemişti. Liseyi bitirir bitirmez Ankara'da Basın-Yayın Genel Müdürlüğü'nde masa sahibi olmuş, yıllarca İngiltere'de Amerika'da (devlet görevlisi olarak) gezdirildikten sonra ve CHP'nin yayın organı (bir nevi bülten) Ulus Gazetesine paraşütle indirilmişti. Konak çocuğuydu, Beşiktaş Valideçeşme'deki Pembe Köşk'te doğmuştu. Babası TC'nin seçkin üyelerinden Prof Dr. Fahri Ecevit CHP Kastamonu milletvekiliydi, annesi Nazlı Ecevit ise sanat camiasının tanınan isimlerdendi. Eh Bülent Bey için bu kadar imtiyaz normal sayılabilirdi. Ancak İnönü gibi güçlü bir ismi nasıl saf dışı edebildi? Olacak şey değildi... Hazırlıksız iktidar Ecevit iktidara hazırlıklı değildi, bu yüzden hariciyeden, ekonomiden, imardan, sağlıktan, eğitimden anlaması gereksizdi. Ancak Necmeddin Erbakan'la yaptığı koalisyon onu zirveye iteledi. Olacak bu ya o sıra Kıbrıs'ta gerginlik tırmandı ve barış harekatı ile (aslında basbayağı savaştı) reytingi hayli arttı. Askerlik şubeleri önünde bizi de alın diyen gönüllüler... Radyolarda Hasan Mutlucan'lar, Ayla Alpman'lar... Bülent Bey Selamet Partisi'nden kurtulma hesapları yaptı ve seçime girdi. İşte o günlerde çok popülerdi. Söylevlerinde olanak olasılık kullansa da ses tonu yerindeydi. Mavi gömlekleri çekip masa yumruklamalar, güvercin uçurmalar filan... Sanırım biraz da Süleyman Bey'den bıkanlar Karaoğlan'a sarılmışlardı. Kasketli lider umut vaat ediyordu zira. Bundan böyle her şey daha farklı olacaktı. Ama olmadı, Alpaslan Türkeş'in 9 Işığından arakladığı "Köy Kentler" bile revaç bulmadı. Yapılan manasız af ile dağdan taştan toplanan anarşistler salındı. Emniyetin çivisi çıktı, sol örgütler güç kazandı. Kaldı ki bu devletçi anlayış ve böylesi kadrolaşmalarla ekonomi rayına oturtulamazdı. Evet, Ecevit hırslıydı. Ama Rahşan Hanım daha da hırslıydı. İktidar arzuları doruktaydı. Nitekim motel odalarında pazarlıklar sürdü AP içinden 11 milletvekili ayartıldı, lekeli de olsa azınlık hükümetini kurmayı başardı. 1978'ler... Üniversite talebesiyim o zamanlar. Benzin yok, mazot yok, tüp gaz bayiler tarafından bahşedilen çok matah bir meta! Düşünün adam kamyonla memleketine dönecek motorin bulamıyor. Garibim o kadar bunalmış ki "doldur gazyağı" diyor, basıyor marşa. Bunun bedeli belli: Motor indirmek. Onu o da biliyor ama çaresizlik pek zor. O günlerde gazetelerde yer alan bir hadiseyi unutamam. Adamın biri elinde levye ile akaryakıt kuyruğunda bekleşenlerin üstüne yürüyor. Soruyor içinizde CHP'ye oy veren var mı. Çıt yok. "Ama ben verdim" diyor, "bu elle!" Ve oracıkta vurup bileğini kırıyor. Peki Enerji Bakanı kim biliyor musunuz? Sayın Baykal. Anlı şanlı sosyal demokratlar adını duymadığımız ülkelerden kredi dileniyorlar. Devlet 70 sente muhtaç. O yıl hava nasıl soğuk anlatamam. Devlet Kömür İdaresinde adamı olan işini uyduruyor. Talebeyiz ya kimse bizi iplemiyor. Parayı yatırmışız, bir at arabası Cizre kömürü (ki nasıl isli iki günde baca tıkıyor) için belki kırk gün kuyruk beklemişiz. İnanın bir tomar evrak var elimizde, neden sonra sıra geldi kepçe yığına daldı, bildiğin çamur toprak... Hadi götür de yak. A klavye Erika Temmuz 2003'te "daktilo yazısı" adlı bir çalışma için Babıali'nin emektar daktilo tamirsi Hayrettin Usta ile bir mülakat yapmıştım. Sağ olsun bana cihazlarını tamir ettiği ünlüleri anlatmıştı. Nostalji kokan bir programdı, bir ara Ecevit'ten söz açtı, "onun Erika'ları da bize gelir" diye mırıldandı. Sordum "Hâlâ mı?" -Evet hâlâ. Bülent bey "A klavye" ile yazar, alınan yeni daktiloların tuşlarını değiştiririz, yoksa kullanamaz. A klavye 930'lu yıllara has bir alışkanlık. Ama bunu kullanan biri bilgisayarı açamaz, açsa da kapatamaz, ekrana adını bile yazamaz. Eğer bu komputer çağında devletin zirvesindeki isim takır takır daktilo dövüyor, kağıtları zımba ile delip, tel dosyalara iliştiriyor ve klasörlerde saklıyorsa... Vay gelmiş milletin başına! Şimdi teknolojiye aşinalık cihetinden sorarsanız Ecevit "kesinkes gericiydi!" Tiryakiydi sonra. Sigarasını keyifle yakar, dumanını yele salardı. Kameralar açıkmış, objektifler çevrilmiş hiiiç kaale almazdı. Eğer tütünden kurtulamadıysa iradesi zayıftı, yok kurtulabileceği halde devam ediyorsa sorumsuzdu. Gençlere böyle örnek olunmazdı. Bakın "genç" dedik de aklıma geldi. Ecevitler etrafındakilere güvenmediler, kimsenin elinden tutmadılar. Adam yetiştirmediler, hani derler ya benden sonra tufan! Hızlandırılmış eğitim şipşak öğretmen Şimdi delikanlı ya da hanım kız eğitim enstitüsünde, 3 yıl dirsek çürütmüş, o yıl da okuyacak muallim olacak. Aaaa bir bakıyor okula acaip sınıflar açılıyor. Bıyıkları ağızlarına giren Marksist militanlar hızlandırılmış eğitim adı altında bir kurs görüyor, 56 günde lise öğretmeni çıkıyor. Yıllarını verenler daha talebe, onların tayinleri şip şak yapılıyor. Hangi ile militan gerekliyse oraya atanıyorlar. Düşünün öğretmen afiş asıyor, adam dövüyor, cebinde susta, belinde nunçaka taşıyor. Öbür yandan Milli Eğitimde yıllarca emek vermiş, ter dökmüş 30 000 (yazıyla yazıyorum otuz bin) değerli öğretmen bir gecede sürgün ediliyor, kurtarılmış bölgelere gönderiliyorlar. Çoğu rapor alıyor, bir kısmı istifa ediyor, gözünü karartanlar da gidiyor ve vuruluyor. O gün için çok sıradan bir şey, bir muallim daha mevta oluyor. Mearif nezaretine ne gerek, kararlar Töb-Der'de alınıyor. Polis deseniz ona keza... Milliyetçi muhafazakar bilindiğimden olacak sol gruplardan çekinmiyorum. Diyelim çevirdiler, kaçarım, dövüşürüm, ya da dil döker kurtulmaya bakarım. Ama Polis öyle mi ya. "Dur!" dedi mi duracaksın, eğer bir Pol-Der'linin eline düştüysen çıra gibi yandın. Bi tarafına kabloları bağladı mı Kennedy cinayetini bile üstlenir, önüne ne konursa imzalarsın. Diyeceksiniz ki MC'li yıllarda aksi olmadı mı? Olmamalıydı. Ona da karşı çıkılmalıydı. Diyeceğim o ki Ecevit kamplaşmayı kamçıladı. Kesinlikle taraflıydı, aşırıydı ve "acımasızdı!" "Toprak işleyenin, su kullananın" cümlesini birileri "toprak reformu ve kooperatifçiliği işaret ediyor" diye tevil etse de maksadın arazi işgalleri olduğu açıktı. Mal, mülk, miras tanınmayacak, elin oğlu gelip tapulu arazinize el koyacaktı. Acıdığım anlar Aradan yıllar geçti, artık muhabirdim. Bay ve Bayan Ecevitleri zelzele bölgesinde takip ettim. Yetkileri çoktu ama acizdiler. İnanın onları arabanın (Kocaeli plakalı Hyundai bir Limuzin'di) şoförü ile yaveri yönetiyordu. Kapıyı açınca iniyorlardı, kapıyı açınca biniyorlardı. Uyur gezer gibiydiler, neler olup bittiğini anlayamamışlardı. Bir ara ilk mektep çocukları gibi elele tutuşup Hollandalı gruba ait kurtarma köpeklerini seyrettiler. Rahşan Hanım, oğluna gösterir gibi "bak Bülent işte bu köpekler o köpekler" dedi. -Ha bunlar onlar mı? Televizyonda görmüştük hani... İnanın acıdım, çocuk gibiydi. İpin ucu ellerinden kaçmıştı. "Şuraya bir iş makinesi" diyemeyecek kadar zavallıydı. Yardıma koşan sivil toplum kuruluşları bizden ve olmayanlar diye ikiye ayrılmışlardı. Asırlık dernek o efsane Hilal-i Ahmer ortalıkta bile yoktu. Yabancı yardım örgütleri gemiler dolusu malzeme getirmişlerdi ama muhatap bulamıyorlardı. Lâkin hakkını vermek gerek, Osman Durmuş'un ekibi cansiperane çalışıyordu, hekimler hemşireler dua alıyorlardı. Bilirsiniz muhalefette iken ağzından bal damlayanlar iktidarda bir tuhaf olurlar. Ecevit AB'den taraf görünmesi de takiyedir. Ki aile resimlerindeki ezik tavrı içindekini ele verir. Zamanında "onlar ortak biz pazar" saplantısından kurtulsaydı... Ele geçen altın fırsatları tepip topluluk içinde yer almamıza mani olmasaydı... Ama o sadece AB'ye değil, NATO'ya ve İslam ülkelerine de karşıydı, Türkiyeyi yalnızlaştırmaktan yanaydı. O da bir görüş tabii. Peki samimi miydi? Orasını bilemem ama yıllarca kapitalistlere söven bir liderin Amerikancılık yapması hiç şık olmadı. Omzu güvercinli, mavi gömlekli, bolşevik kasketli Ecevit Clinton'ın huzurunda el pençe divan durmamalıydı. Washington bu sadakati değerlendirdi, Öcalan'ı paket teslim Ankara'ya yolladı. O günden sonra Karaoğlan Ulusalcı kesildi, hatta MHP'nin oylarına bile asıldı. Adı krizlerle anıldı Ben bazı şeyleri çözebilmiş değilim. Seksen öncesi her gün onlarca vatan evladı toprağa düşerken Ecevit ile Demirel kanlı bıçaklı düşman görüntüsü verdiler, memleketi gerdiler. Sonra bir baktık can ciğer kuzu sarması. Ecevit Demirel'i ikinci kez Cumhurbaşkanı yapabilmek için (keşke başarılı olsaydı) az çabalamadı. Madem bu kadar muhabbetiniz vardı, bir kaolisyon kursaydınız ya. Memleket de darbe yaşamasaydı... "Bu kadına haddini bildirin" tavrı demokratça değildi sonra. En azından bir centilmen o ses tonu ile halkın seçtiği bir mebusa, bir hanımefendiye bağırmazdı asla. Ömrü boyunca "bu düzen değişmeli" diyen Ecevit düzenin bekçiliğine mi soyunmuştu yoksa? Bu nasıl sol? Güçlü ile omuz omuza, zenginle birlik, Amerikancı ve halkına yabancı! Böyle solculuk olamazdı. Peki o ya o Necdet Sezer ile yaptığı kavga... Hele içerde kopan münakaşayı dışarı sızdırması... Acemi desen değildi ama tecrübeli de sayılamazdı. Merdiven altında yaptığı konuşmanın ardından döviz zıpladı, firmalar çöktü, işsizlik arttı, esnaf kan kaşındı. Hasılı Karaoğlan ne zaman iktidara gelse memleketin ufku karardı. Ve halk biletini kesti, bir evvelki seçimde iktidara taşıdığı lideri % 1.5'la tavan arasına yolladı. Peki bu Ecevit hep mi hatalıydı. Hayır, "Vahideddin Hana hain diyemezsiniz" açıklaması, yerindeydi, cesurcaydı, alkışlanmalıydı. Sayın Ecevit kendi çapında mütevazı, dürüst, hoşsohbet biri olabilir ama devletin önünü açamadı. Türkiye'ye asgariden bir 30 yıl kaybettirdi ki o yıllar henüz yerine konamadı. Eşi dostu şüphesiz özleyecekler ama (af bekleyenler dışında) kimsenin onu "başbakan olarak" arayacağını sanmam. Köprüye hayır Eminönü'nün eski halini bilen bilir. 1970'li yıllarda hâl Haliç girişindeydi ve bütün nakliye ambarları Sirkeci'nin ara sokaklarında sıralanırlardı. Troleybüslerin boynuzları sıkça çıkardı, şoför iner, kolları iplerle çekip hizalardı. Ardında asabi asabi kornalar çalardı. Yetmez gibi Avrupa'dan Asya'ya geçecek ne kadar otobüs kamyon kaptıkaçtı varsa Sahil yolunda birikir, kuyruğun ucu Zeytinburnu'na dayanırdı. Bayram arefelerinde haftayla sıra beklenir, şoförlerin gözleri içine kaçar, sakalları uzardı. Boğaz Köprüsü ciddi bir ihtiyaçtı. Demirel bunu seslendirdiği zaman Ecevit ayağa kalktı. Vay Efendim bir avuç mutlu azınlık keyif turları atacaklar... Varlık içinde yokluk Yıl 1978... Nerede kuyruk görsek sokulup, ilişirdik, dükkana yaklaşınca ne satıldığını öğrenirdik. Ya bir paket margarin, ya yarım kilo toz şeker, olmaz ya hadi diyelim bir paket çay. Kaynamış çayın çöpü kurutulur, bir daha haşlanırdı, renk nerdee, su bulansın tamam. Tekel karaborsaya çalışırdı, Türkiye güya tütün ülkesi ama sigara bulunmazdı. Bulgaristan'a yaptırılan Maltepelerin kağıdı naylondu, sigaraya düğüm atsanız yırtılmazdı. Dumanı zifir, geniz yakar, acı acı kokardı. Elbette tuzu kurular kuyruklarda ıslanmazdı, karaborsacılar fukaranın derisini yüzer, saklanma gereği de duymazlardı.
Ucuzdan kazanan adam: Samuel Walton
18 Kasım 2007 01:00
İZ bırakanlar - İRFAN ÖZFATURA "Tek bir patron tanırım: Müşteri! İnanın kızdırmaya gelmez yoksa hepimizi işten atar!" Yaşı 50 ve üzerinde olanlar mahalle bakkallarını iyi hatırlar. Bunlar genellikle tel gözlüklerini burunlarının üzerinde tutan ihtiyarlardı. Öyle fazla çeşit olmazdı, bir leğen helva (glikoz hayata girmemişti daha, kum gibi dağılır, ağzınızı ılıcık yapardı) bir teneke peynir, bir sele zeytin ve sepet sepet yumurta... Ama samanlar arasında! Raflarda mor renkli ispirto şişeleri, kalem, kalemtıraş, dosya kağıdı, zarf ve birkaç rengi solmuş makara. Un, şeker, pirinç çuvalları gaz varilinden mesafeli de dursa petrolümsütrak kokarlardı. Çocukları için para harcanacak yer değildi, sütlü Ender şekerini (ki çifti beş kuruştu) saymazsanız geriye haftalardır beklediği için ıslak ıslak olmuş un kurabiyeleri kalırdı. Henüz kaymaklı bisküvi keşf olmamıştı, parasına kıyan iki pötibörün arasına lokum sıkıştırır, keyfine bakardı. Kızlar bütün paralarını üzerinde küpeli zenci resmi olan Zambo cikletlerine yatırır, oğlanlar topaç misket gördüler mi dayanamazlardı. Henüz filtreli sigara ile tanışmamıştık, beyler Bafra tüttürür, hanımlar Gelincik aldırırlardı. Sabun "kalıp" ve "mayii" olmak üzere ikiye ayrılırdı, hem çivit ve kola (ne işe yarıyorlarsa) pek satılırdı. Bu efsaneleri Mintax yıktı, Puro, Fay, Pop ise dibini kazıdı. Traş sabunu Arko olmalıydı, jilette "Job" bir numaraydı. Mahalli meşrubatları içerdik, mesela Nil gazozları Ümraniye Kısıklı havalisinde destandı. Neden sonra Çamlıca ile tanıştık, Ankara, Elvan derken işin çivisi çıktı. Üsküdar'da birkaç şarküteri çalışırdı, onlar da çeşit boldu, kelle peyniri, kaşar, yağ bal, tahin pekmez ve pastırma sucuk da satarlardı. Zaman zaman Migros'un kamyonları (burunlu Magiruslardı) kenar semtlere gelir, kepenk açarlardı. Birleşin marketleşin! Genellikle muhtarlığa da bakkallar bakar, mührü yelek ceplerinde saklarlardı. Münasebetler daha insaniydi, parası olmayan veresiye defterine yazdırır, hayırseverler fukaranın borçlarını çizdirir, ellerini dudaklarına götürüp "benden bahsetme" diye fısıldarlardı. Köy bakkalları şüphesiz daha organizeydi onlar basma bazen, yün orlon, kınnap urgan, orak tırpan, kova kazan, opon jipon da bulundurmak zorundalardı. Halimizden memnunduk, tıkırdayıp gidiyorduk. Rahmetli Özal esnafa hitaben niye "gücünüzü birleştirin marketleşin" diyordu, bir mana veremiyorduk. Bakkallar loş izbelerden aydınlık dükkanlara taşınınca marketleştiklerini sandılar ama aliminyon vitrin taktırıp camlı buzdolabı almakla çağ atlanmıyordu. Halbuki "Tonton Amca" çok uluslu zincirlerin neler yapabileceğinin farkındaydı. Bizi uyarıyordu... Carfeur, Metro, Real, Bahause, Medyamarkt.... Ben tavrı daha net, hikayesi daha renkli birini anlatacağım size. Wal-Mart'ı mesela... Samuel Murrsell Walton 1918 yılında Kingfisher'de (Oklahoma) doğar. Sıradan bir çocukluk geçirir, paten kayar, basketbol oynar. Teşkilatçı mı teşkilatçıdır, nitekim sınıf başkanı olmakta zorlanmaz. Annesi Nancy Lee ev kadınıdır. Babası Thomas Gibson iki de bir (ve yerli yersiz) "çalışmalı, çalışmalı yine çalışmalı" diye öğüt veren ama hiçbir başarıya imza atamamış sıkıntılı bir memurdur. Bu yüzden olacak masa başı dendi mi Samuel'in cinleri tepesine çıkar. Kâh inek güder, kâh gazete satar ama memuriyete kesinlikle yanaşmaz. Bir ara ticarete olan merakını diploma ile taçlandırmayı arzular, Missoure Üniversitesi'nde iktisat teorileri üzerine kafa yorar. "Yüksek lisans da mı yapsam acaba" diye bocalarken Penney mağazalarında staja başlar. Evet o sadece bir tezgâhtardır ama zikrolunan şirketin "müşteri merkezli" satış felsefesini iyi kavrar. Eğer maksat para kazanmaksa lüks ve pahalı ürünler yerine sürümü olan malları toplamalı, fiyatları olabildiğince ve alabildiğince kırmalıdırlar. Gören fukara sanır 2. Cihan harbinde istihbarat subaylığı yapar, esir kamplarına bakar. Buradaki tecrübeleri yığınların koyunlaştırılıp güdülebileceğini gösterir ona. İnsanların güçlüye boyun eğdiklerini anlar. Savaştan sonra kayınpederinden bir miktar borç alır ve bir başına mağazacılık işine dalar. Aynı sokakta dükkanı olan bir arkadaşı "bu günlerde naylon külotlar, kadın çorapları iyi gidiyor, haberin olsun" deyince derhal harekete geçer, söz konusu imalatçının bütün mallarını kapatır, açıkta tek ürün bırakmaz. Evet ani kararlar alır ve rekabette dostluk tanımaz, babasına bile acımaz. Sam, değişik yerlerde ve değişik isimlerle bir çok mağaza açar ve bunları bir zincirleştirebilmek için gece gündüz yolları arşınlar. Ne iştir bilinmez ucuzcular, ucuz yaşarlar. Sam da kendisine vakit ve para ayırmaz. Toplantılara bir limuzin ile değil kirli bir kamyonetle gider ve bundan hiiiç utanmaz. Yeni elbisesine "oooo" diyenlere derhal etiketini gösterir "40 dolar" der, "kendi mağazamdan!" Lâkin işi için hiç fedakarlıktan kaçınmaz, (bazıları binme bu külüstüre düşeceksin deseler de) zor zahmet uçabilen bir tayyare edinir ve yurt sathına dağılan mağazalarını kontrol altında tutar. Kimi günü bir kamyon şoförü ile geçirir, kimi gün akşama kadar tezgâhtarlık yapar. Mağazacılığın her kademesinde çalışır, bu yüzden kimse ona kül yutturamaz. Nitekim Wal-Mart diğerlerinden sağlıklı ve hızlı büyür. 1970'de 825 dolara elli hisse alanlar 1992'de dolar milyoneri (1.3 milyon dolar) olurlar. Rakiplerine acımaz Sam malı alırken kazanır, az kâra burun kıvırmaz. Küçük rakamlara da "he" der ama sürümü "büyük" yapar. Özellikle güçlü markaların elde kalmış mallarını eritmekten pek hoşlanır. Zira bu kampanyalar alana da satana da yarar. Onun sisteminde insanlar tezgahtardan ziyade mal ile karşı karşıya kalmalıdırlar. Böylece daha az personel ile daha çok iş yapar. Wal-Mart'lar özellikle taşra esnafının tozunu atar. Olta takımından, pekmez kavanozuna kadar binlerce ürün sattığı için bakkallar, kasaplar, (hatta berberler) kepenk kapatırlar. Bazı bölgelerde nümayişler başlar, ancak mağazaya protesto için girenler bile bir şeyler alırlar. Bazı uyanıklar da "Samuel'i durdurmanın on yolu" adlı kitaplar yazar, parayı bulurlar. Wal-Mart'ın muazzam depoları vardır ve eksilen malları anında yerine koyar. İlk işi kendi dağıtım ağını kurmak olur, nakliyecilere kuruş kaptırmaz. Bu öyle bir sistemdir ki hiçbir kamyon yüksüz marşa basmaz, boşa mazot yakmaz. Sam, yerli sanayicilerin Uzak Doğulu firmalar tarafından sıkıştırıldığı yıllarda zorda kalanların mallarını pazarlar böylece hükümetten de teşvik kapar. Sonra plağı değiştirir bizzat kendisi Çin mallarına oynar, getirdiği ıvır zıvırı tatlı kârlarla satar. Sırf, Noel öncesinde vurduğu vole yeter de artar. Yaklaşık 5 bin Çinli firma Wal-Mart ile çalışır. Çekik gözlüler Wal-Mart'a, Rusya, Avustralya ve Kanada'dan daha fazla mal yollarlar. Hasılı cirosunu 300 milyar dolara yükseltir ve bütün rakiplerinin tozunu atar. Ailesi, Arkansas eyaletinde avuç içi kadar bir taşra kasabasında (Bentonville) yaşar. Anne Helen sabah 6.30'da kahvaltılarını hazırlar. Mütevazı görünürler ancak her birinin 20-25 milyar dolar serveti vardır, Bill Gates'i bile alıp satarlar. Bu da oyunun bir parçasıdır aslında, hem gözden ırak durur, basına malzeme olmazlar. Hem de aile ortaklığı dümenine vergiden yırtarlar. "Arkansas'ımızı geliştirelim" sloganı ile göz boyar, at yetiştirip, tay sever dikkat dağıtırlar. Evet, Sam, şahsi serveti birçok ülke bütçesinden fazla olan bir dolar milyarderidir ama hayatı boyunca sıradan bir işçi gibi yaşar. ...Ve gözlerini sıradan bir tekaüd gibi yumar (1992). Devlet gibi... * Wal-Mart hakkında iş kanunlarını çiğnemek, kaçak göçmen çalıştırmak, çevre korunmasına dair maddeleri ihlalden pekçok suçlama yapılırsa da güçlüye bir şey olmaz. * O, bir yere tezgâh açtı mı elinden geleni ardına koymaz, rakiplerini silmeye bakar. Dile kolay bu şirret şirket, ABD'de 31 süpermarket zincirini batırır, 24'ü ile de mahkemelik olurlar. Ezdiği küçük esnaf hadde hesaba sığmaz. * Para gücü olduğu için girdiği ülkedeki toptancıları ele geçirir. Gün gelir fiatı kendi belirler, eski müşterilerini kaybeden zavallıları hizaya sokar. * Wal-Mart sendikalardan hiç hoşlanmaz. İcabında hizmet satın alır, yine de işçi örgütlerine bulaşmaz. Çin, Bangladeş ve Latin Amerika'da kurduğu tesislerde çocukları kullanır, ülkeye kaçak giren göçmenleri öldüm fiyatına çalıştırır. * Wal-Mart çatısı altında iki cürüm asla affedilmez "zaman hırsızlığı" ve "sendikalaşma!" * Bayanlara da ağır işler gösterir, bir an önce bıktırıp istifa etmelerini sağlar. Yerine alacakları daha ucuza mal olur zira. * Wal-Mart son iki başkanlık seçiminde Cumhuriyetçi Parti ve Başkan Bush'a destek olur ve bu hamlesi "ayrıcalık" olarak geri döner ona.. * Amerikan işgallerine katılan askerlerin kurduğu vakfa (Foundation to the Veterans of Foreign Wars-VFW) bağışlar yapar ve sınır ötesindeki yankilere hediye paketleri yollar. Arkasında Evangelistlerin durduğu "United Way" adlı vakfa oluk oluk para akıtırlar. Kutu kutu pense Wal-Mart maliyetleri nasıl azaltır? Bundan 10 -15 yıl önce deodorantlar karton kutu içinde satılırdı. Kutunun bir maliyeti vardı ve raflarda yüzde 20 daha fazla yer tutarlardı. Gidip deodorant üreticilerini ikna ettiler ve kutuyu bıraktırdılar. Bir bakarsınız bedavadan ucuza gözlükler... Standın başına bir göz hekimi koyar, gözlükler para tutmasa da muayyene ücreti size yazar. Aslında her ürün ucuz değildir, domatesi düşürürken, biberi çakarlar. Adam oyalamasını iyi bilirler, arabalar dolusu mal kaldıranlar orayı "Bol-Mart" sanırlar. Müşteriyi kapıdan içeri soksunlar tamam. Gece alkollüler, evsiz yurtsuzlar, hiperbakkalı dolanır, saatlerce koridor turlarlar. Onlardan bile rahatsız olmaz, sinekten yağ çıkarmaya bakarlar. Peki bu market Türkiye'ye girerse n'apar? Herhalde diğerlerine yaptığını... En azından gider Çukurova'daki bütün bostanları kapatır, karpuz kavun almak isteyenler mecburen mağazaya doluşurlar. Lügatında vicdan diye bir kelime bulunmaz. Beypazarı'nın filan mahallesinde 80 katlı ev baklavası yapıp çorbayı kaynatan dul kadının bile işine göz diker, batırmaya bakar. İnanın Afyon'da haşgeşçi, Uşak'ta tarhanacı kalmaz. Ancak millet olabilirsek, şuurlu davranırsak oyunlar boşa çıkar. (Nitekim bu canavar Endonezya ve Almanya'da hüsrana uğradı haberiniz ola) Aksi takdirde yazının başında anlattığımız bakkallara döneriz, "bir zamanlar kendi marketlerimiz vardı" diye masal anlatırız çocuklarımıza. Rakamlarla Wal-Mart * Wal-Mart Stores Inc. 2006 cirosu 316 milyar dolara ulaştı ve 11.2 milyar dolar net kâr açıklandı. Yanisi şu ki; Wal-Mart'ın hepimizin cebindekinden, şirketlerimizin kasasındakinden, hatta devletimizin hazinesinden büyük gücü var. * Yeryüzüne dağılan 5 bine yakın şubesinde 1.6 milyon kişi çalıştırıyor (Çin ordusundan kalabalık). Her sene 600 bin eleman işe girip, çıkıyor. * Her hafta Wal-Mart'tan 127 milyon Amerikalı alışveriş ediyor. Saatte 40 milyon dolar ciro yapıyor ve her dakika 23 bin dolar kâr ediyor. * Sıradan bir Wal-Mart'ta 140 bin ürün bulunuyor. Eğer her gün, 50 değişik ürün alsanız bile aynı ürüne sıra gelmesi için 7.5 yıl beklemeniz gerekiyor. * Evet, hasımlarından daha ucuz ama çalışanlarına diğer marketlerden yüzde 35 daha az ücret veriyor, sağlık sigortasına karışmıyor. Zaten elemanlar aldıkları ücretten ziyade şok indirimlerde mal kapatıp kazanmaya bakıyorlar. İşin çakallığını onlar da biliyorlar. * Wal-Mart, Japonya, İngiltere, Kanada, Almanya, Portoriko, Çin, Brezilya, Güney Kore ve Arjantin'de organize. Sadece Meksika'da 640 mağazası bulunuyor. ABD'de her hafta 6 yeni mağaza açıyor. * Raflardan yılda 2 milyar dolarlık mal araklansa da umursamıyor. Zira güvenlik için edeceği masrafın astarı yüzünü aşıyor. * ABD'de gıda ve ilaç satışlarının yüzde 19'una imza atıyor. Her 11 saniyede ambara yeni bir sebze meyve kamyonu giriyor. * Özetlersek tek başına dünyanın en büyük 30'uncu ekonomisi ve her yıl yüzde 11 büyüyor. Sam'ın dört vârisi (Walton'lar) dünyanın en zengin on kişisi arasında sayılıyorlar. Kendi dağıtım ağıyla 320 bin çeşit ürün ve değişik noktalardaki 5 bin mağaza... Wal-Mart mükemmel bir dağıtım ağı kurar. Kamyonlar gece-gündüz yol yapar, mal yetiştirmeye çalışırlar.
.
Bir Fransız klasiği Charles De Gaulle
25 Kasım 2007 01:00
General De Gaulle, acımasızdır, tahammülsüzdür, aksidir, kibirlidir, her şeyin doğrusunu o bilir ve siyasete kışla usulleriyle yön verir. Charles De Gaulle 1890 yılında, Lille'de doğar. Mutaassıp bir Katolik ailesine mensuptur, Cizvit okullarında din eğitimi alır. Çocukluğunda sürekli savaş oyunları oynar, hükümdar daima o olur, arkadaşlarını yönetmeye bakar. 1908'de Belçika Saint-Cyr Askeri Akademisi'ne girer, 1912'de teğmen olarak kıtaya çıkar. Charles ters bir subaydır, harp okulunda ne öğrettilerse tersini savunur. Zırhlı birlikleri üzerine alışılmadık teoriler tasarlar. Tatbikatlarda başarılı olsa da Verdun Muharebesinde Almanlara dikiş tutturamaz, birliğinden sağ çıkan olmaz. Kendisi de esir düşer, buna rağmen göğsünü madalyalarla donatır Legion d'Honneur nişanı ile onurlandırırlar. İkinci Cihan Harbinde adam kıtlığı vardır, onu General yaparlar. Efendim Cihan Harbini hazırlayan sebepler... İsterseniz bu mevzua hiç girmeyelim ancak şu kadarını söylesek iyi olacak: Almanya'nın başında Hitler, İtalya'nın başında Mussolini, İspanya'nın başında Franco, İngiltere'nin başında Churchill, Rusya'nın başında da Stalin vardır ve bu harita böyle durmaz. Savaş kapıdadır, çatışma aşikar... İngiltere ve Fransa bakarlar Almanlar kabuğuna sığmıyor, el kesesinden ağalık yapar, Çekoslovakya'dan bir miktar arazi vermeye kalkarlar. Ancak Naziler Prag'a kadar girer ülkenin tamamına el koyarlar. Şimdi sırada Polonya vardır. Paris ve Londra hükümetleri Varşova'yı Berlin'e karşı koruma kararı alırlar. Hitler de gider Stalin'e paylaşma teklifi yapar, Polonya'nın doğusunu hatta Filandiya, Letonya ve Estonya'yı Ruslara bağışlar. Almanlar Polonya'ya girmekle kalmaz, hazır gitmişken Danimarka ve Norveç'i de sınırlarına katarlar. Oldu olacak Belçika ve Hollanda'yı işgal edelim der, dişe dokunur bir direnişle karşılaşmazlar. İş ansızın değişir, üç beş ay önce Polonya'yı himayeye kalkan Fransızlar hedef olur, Alman akınlarına karşı çare ararlar. Verdun Kahramanı Mareşal Petain'i Başbakan Yardımcılığına getirir, İngiltere'den destek alırlar. Maginot Hattı Eh De Gaulle'e de gün doğar, uçuk savunma planlarını tatbik imkanı yakalar. Ortaya attığı Maginot Hattı fikri ile taraftar toplar. Müttefikler büyük masraf eder, sözüm ona tankları durduracak manialar kurarlar. Ancak Alman orduları Belçika üzerinden giriverince onca emek boşa çıkar. Naziler zorlanmadan ilerleyip Paris'i alır, 2 milyon Fransız askerini zincire vururlar. Açlık ve yağma artar, yeis ve ümitsizlik başlar. ABD'den yardım alamayacağını anlayan Reynaud Hükümeti çekilir, göreve gelen Petain, ateşkes imzalar. Artık yeni merkez Paris değil Vichy'dir ve General Petain 3. Cumhuriyeti askıya aldığını açıklar. Peki kahramanımız? Charles, Nazilerle dövüşmek yerine sıvışmayı tercih eder, İngiltere'ye sığınır ve iktidar için zemin tutmaya çabalar. İngilizler onu radyoya çıkarır, bir bakıma önünü açarlar. Churchill'in yardımıyla dağınık Fransız birliklerini toparlar, İngiliz savaş gemilerinin desteğinde Dakar'a çıkarma yaparsa da tutunamaz. Yine İngilizlerin yanında Libya, Suriye, Lübnan, Cibuti cephelerinde bulunur ama elle tutulur bir zafer kazanamaz. Stalingrad mağlubiyetinden sonra Almanlar çekilmeye başlar. Müttefikler Sicilya üzerinden Avrupa'ya girer, İtalya'yı Almanya'dan koparırlar. Normandiya çıkarması ile Alman direnişi çöker, Naziler havlu atar. De Gaulle derhal ülkesine döner, otoriteyi sağlar. Referandum, seçim derken "Dördüncü Cumhuriyeti" kurar, ancak meclis Anayasa hakkında onun gibi düşünmez, yasama ve yürütmeyi dengeler De Gaulle'ün hazırladığı taslağa karşı çıkar. Bu arada sömürgeler birer birer elden çıkmaktadır. 1954 Bien Fu mağlubiyeti ile Vietnam'ı terk etmek zorunda kalırlar. Afrikalıları oyalamak kolaydır ama Araplar baş ağrıtırlar. Fransızlar Almanlara karşı Cezayirli gençleri de kullanır ancak Müslümanların en ufak taleplerine bile göz yummazlar. Düşünün Fransa'nın kurtuluşunu kutlayan Cezayirlileri bile kana boyar. Sadece Setif katliamı ile 30 küsur bin cana kıyarlar. Fransızların Cezayir'den çıkmaya niyetleri yoktur, istilada kararlıdırlar. De Gaulle ise tam tersini düşünür, eğer Araplar da Fransız vatandaşı olurlarsa, ilerde aynı hakları talep eder ve ihtimal alırlar. İşte o zaman Fransa Fransız kalamaz. Çoğalma hızları yüksek olan Müslümanlar her yeri ele geçirir, Paris'te ferman okuturlar. Cezayir'deki Fransız subayları ahlaksızdır, her adiliği yapar, keyif için halkı kurşuna dizer, kadınlara sarkarlar. Bugün Ebu Garib'de (İngilizce yazılışı Gureyb) rast geldiğimiz ne kadar rezillik varsa beş beterine imza atar, terörün kitabını yazarlar. Detaylara girmeyeceğim, canavar General Aussaresses'in hatıralarında bunları anlatmıştık zira. Fransa huzursuzdur, yönetim zaaflar yaşar. Felix Galliard kabinesi istifa edince Pierre Pflimpin yeni bir hükümet kurar. Oysa generaller De Gaulle'ü arzulamaktadırlar. Nitekim dedikleri olur, koltuğa arkadaşlarını oturturlar. De Gaulle Fevkalade salahiyetlerle işe başlar ve 5'inci Cumhuriyeti kurar (1958). Maskeli emperyalizm Bu arada Cezayirliler Kahire'de teşkil ettikleri Ferhat Abbas başkanlığındaki geçici hükümeti cümle aleme duyururlar. "TC'nin dışında" bütün İslam ülkeleri onları tanır, Fransa'nın hareket alanını daraltırlar. De Gaulle bu yıpranmış Fransa'dan "büyük Fransa" çıkarmaya kalkışmaz. Sömürgelere kendi geleceklerini tayin hakkı sunar. Lâkin Cezayir'deki Fransız subayları Paris'i dinlemez, OAS adlı örgütün çatısı altında toplanırlar. Düşünün De Gaulle'e dahi posta koyarlar. Uzatmayalım Halkoylaması yapılır. Cezayir bağımsızlığı seçer (1962). Ama bağımsız olamaz. O günden sonra Fransızlar iş birlikçileri kullanır, kardeşi kardeşe kırdırırlar. Yerli satılmışlardan tesis edilen birlikler (kara kostümlü kar maskeli ninjalar) köyleri, mescidleri basar. Faili meçhuller... Dağa kaldırılanlar... Fransa'nın omzundan yük gitmiştir, Paris çok rahatlar. Asker besleme külfetinden kurtulur en azından. Cezayir'de yine imtiyazlıdırlar, ihaleleri Fransızlar alır, petrolü Fransız pazarlar, çok uluslu firmaların temsilciliklerine onlar bakar. Caddelerde dolanan arabalar ekseri Fransız malıdırlar. Açıktan ilan edilmese de Paris'in onayını almayan biri mebus bakan olamaz. Yıllar sonra İslami Selamet Cephesi seçimleri kazandığında "hayır siz iktidara gelemezsiniz, bu laikliğe aykırı" der ve gereğini yaparlar. Evet Cezayir'in de bir bayrağı ve marşı olur... Sadece o kadar! De Gaulle cumhuriyetçi geçinse de demokrasiye inanmaz olağanüstü dönemlerde aldığı yetkileri devretmeye yanaşmaz. Dahası ekibini kurar kendinden sonra vazife alacak Degolcüleri (mesela G. Pompidou) iktidara hazırlar. Ona göre devlet yönetimi ciddi bir iştir. Öyle milletvekillerine filan bırakılamaz. Sıkıştıkca meclisi fesheder, siyasi hasımlarını muhatap almaz. Hanedanlık gibi Dünyada renklilikten yana olan De Gaulle yurt içinde rakiplerine söz hakkı tanımaz. Muhaliflerine sadece seçimden seçime radyo televizyon imkanı açar. Buna rağmen 1965 seçimlerini solcu Mitterand kazanır, 1968 yılında Sorbonne öğrencileri derslere girmez, Üniversiteyi işgale kalkarlar. Dişe dokunur bir talepleri yoktur ama büyük gürültü koparırlar. Eyleme sendikalar da katılınca işin çivisi çıkar. Eden bulur derler, Fransa'da da sağ sol çatışmaları başlar, grevler hayatı kilitler, ekonomiyi sarsar. Üretim düşer, büyüme hızı azalmaya başlar. Herkes De Gaulle'den sert tedbirler beklerken o halkın karşısına çıkar ve "tamamen haklısınız" der, "reform yapmanın vakti gelmişti, bence de işçiler ve öğrenciler yönetime katılmalılar!" Hava birden ılınır, o da fırsatı kullanır, seçim kararını açıklar. Süzme bir De Gaulle'cü olan Couve de Murville için iktidar kapısını aralar. Gel gelelim müteşebbisler endişelidir, piyasa can çekişmektedir. Frank sürünür, istemeseler de Almanlara el açarlar. De Gaulle çevresinin tenhalaşmakta olduğunu hissedecek kadar uyanıktır. Son bir hamle yapar "istemiyorsanız giderim" blöfüne oynar. Normalde Fransızlar bu dolmaları yutar, "n'olur bizi bırakma" der eline eteğine yapışırlar. Ama bu kez hesapları tutmaz, referandumdan "Def ol!" kararı çıkar. Çaresiz köşesine çekilir, hatıralarını yazmaya başlar. Bir zamanlar orduları hizaya koyan efsane komutan şoförüne bahçıvanına meram anlatamaz. O akşam çayını içmiş adeti üzerine iskambil falı açmıştır. Sırtına ansızın bir ağrı girer, yatağına alırlar. Hekimler gelir gider ama ölüme kim mani olmuş ki onlar olsunlar.... Başınıza Türkiye kadar... Bilirsiniz Fransızlar "insan hakları hususunda" çoook hassastırlar. Daha Suşa, Hankendi ve Hocalı katliamlarında ölen masumların kanı kurumadan ve Azerbaycan topraklarında bilfiil işgal sürerken Türkiye'yi köşeye sıkıştırmaya çalışır, eli irinli katillere sahip çıkarlar. Sözde Ermeni tasarıları onların başı altından çıkar. Bize 301 dayatan zihniyetin hakaret ihtiva etmeyen hakikatlere bile tahammülü yoktur. Bir tarihçi elini vicdanına koyup, "Ermenilere soykırım yapıldığına inanmıyorum" dese içeri tıkarlar. Hem ben anlamıyorum, bir Fransız'ın Maraş'ta, Antep'te, Suriye'de ne işi var? Ermeni meselesi neden onları ırgalar? Yine Güneydoğu'da yaşadığımız sıkıntılara ilk kez Fransızlar maya çalar. Aradan altı ay geçmesin ki Güneydoğu'muza bir mebus, bir bakan, bir diplomat, ya da başkan eşi yollamasın, bölücüleri arkalamasınlar. Biz bir Allah'a, aynı kitaba, aynı peygambere inanan ve aynı kıbleye dönen insanlarız burukluklar olsa da Anadolu'da kin garez zemin bulamaz. Aynı menkıbelerle büyüyen, aynı yemekleri yiyen, aynı ezgileri dinleyen, kız alan, kız veren hısımlar bu saatten sonra hasım olamaz. Et tırnaktan ayrılamaz. Güçlü Avrupa değerli frank De Gaulle, dünyanın ABD ve SSCB etrafında kutuplaştığı yıllarda güçlü bir Avrupa fikrini savunur ve doların hakimiyetinden rahatsızlık duyar. ABD'ye de, NATO'ya da diklenir ve Üçüncü Dünya Ülkeleri ile sıcak münasebetler kurar. Özellikle İngilizlere çok kızar, onları ABD'nin dümen suyundan gitmekle suçlar. İngiltere yıllar sonra Ortak Pazara girmek isteyince veto eder, adeta kovar. Amerika'ya inat Kızıl Çin'i tanır, Pekin'le dirsek temasına girmekten kaçınmaz. (Eksik olmasın Türkiye'ye de uğrar.) Bu arada nükleer çalışmalara hız verir, çevrecilerin tepkisine rağmen tabiatın canına okur, tahripkar bomba denemeleri yapar. Sonra gider Rusya ve Kamboçya'yı ziyaret eder Washington'un nasırına basar, Vietnam'daki gayri insani savaşa tavır koyar. ABD ile gerginlik artınca NATO'dan çıkar, yetmez NATO üslerini söktürür, ayrı bir baş tutar. Milyon değil 850 binmiş! Bir İngiliz gazeteci De Gaulle'ü sıkıştırıp sorar "Mösyö Cezayir'de bir milyon insan katledildi. Bundan rahatsızlık duymuyor musunuz sahi?" -Sözünüzü düzeltiyorum, bir kere biz Cezayir'de bir milyon değil, 850 bin kişi öldürdük ve bu Fransa'nın güvenliği için gerekliydi! Haydaaa! Cevaba bak, saat ayarla. Bir milyon değil, 850 binmiş. Onun dediğini kabul etsek bile cem'an halkın %15'i. Yahu insan bu, bir tanesi bile çok değerli... İyi ama De Gaulle Müslümanları insandan saymaz
.
Erkek adı Cavid kız adı Cavidan!
2 Aralık 2007 01:00
Biliyorsunuz, ne zamandır "iz bırakan isimleri" anlatıp duruyoruz. Bugün yine öyle yapacak, "iz bırakan isimleri" yazacağız. Lâkin bir farkla, bu defa içinde insan hikayesi bulunmayacak... Biraz karışık mı oldu? Okuyun, anlaşılacak. Efendim Çanakkale'de yatan şehitlerimizin kabir taşlarını bakarsanız karşınıza bir sürü Mehmed çıkar. Kastamonulu Mehmed, Üsküplü Mehmed, Mardinli Mehmed... Milletimiz onların cümlesine "Mehmedcik" der ve Fatihasız bırakmaz. Anadolu'da dörtlemeler vardır sonra. Ahmed, Mahmut, Muhammed, Mustafa gibi... Ebubekir, Ömer, Osman, Ali... Hanefi, Numan, Malik, Şafi... Cebrail, Mikail, İsrafil... (Azrail Aleyhisselam da büyük melektir, ama adı pek kullanılmaz.) Ve aylar... Sefer, Recep, Şaban, Ramazan... Kızlarda Şevval!... Günlerden Cuma! Bedreddin, Şemseddin, Nasreddin, Nureddin, Vecheddin, Taceddin, Selâhaddin, Sebahaddin, Seyfeddin... Yani dinin ayı, güneşi, yardımcısı, nuru, vechesi, tacı, selâhı, sabahı, kılıcı... Bunlar her ne kadar "tin" ekiyle nihayetlenince mânâsızlaşırlarsa da "düzelsin" demekle düzelmez, galat-ı meşhur lügât-ı fasîhi baskı altında tutar. Ehli Beyt aşıkları Ali, Rıza, Esedullah, Cafer, Haydar, Kâzım, Murtaza isimlerine bayılırlar. Hatta halkımız Hasan Hüseyin ve Ali Osman ismini birlikte koyar. Bizim kızlarımızın adı ekseri Ayşe'dir. Bir o kadar da Haticeler, Zeynepler, Fatımalar... Sonra Kübralar, Zehralar... Müslümanlar bütün peygamberlere hürmet eder, oğullarını İsa, Musa, Harun, Yahya, İbrahim, İsmail, Nuh, Adem, İdris, İlyas gibi nebilerin (Aleyhüsselatü vesselam) adlarıyla şereflendirir, kızlarını da Meryem, Asiye, Zeliha, Hacer, Amine gibi asil isimlerle taçlandırırlar. Bir oğlu bir kızı olanlar Cemil Cemile, Tahir Tahire, Macid Macide, Fahri Fahriye, Naci Naciye, Nuri Nuriye, Sabri Sabriye, Sadık Sıdıka gibi isimlerle aynı anlama vurgu yapar... "Emel Temel", "Nimet Hikmet", "Dilek İpek" ikililerinde ortak mânâ yoksa da kafiye uyar. Bi de aziz milletimin şiirden hazzetmediğini söylüyorlar. Kerem ile Aslılar, Ferhat ile Şirinler, Yusuf ile Züleyhalar, Mecnunlar, Leylalar... Uğurlarına yazılmış sayısız mısra... Second name please Tanzimatla birlikte isimlerde bir dalgalanma yaşanır. Talâtlar, Ziyâlar, Agâhlar... Bir dönem Fransızlar gibi çift isim kullanılır. Tevfik Fikret, Ali Suavi, Halid Ziya, Cevad Rıfat, A. Djevdet, Fikret Mualla... Derken bir Kemal modasıdır başlar. Ali Kemal, Namık Kemal, Behçet Kemal... Soyadı kanunu ile falan oğlu filan, ya da filancazadeler devri kapanır. Telefon rehberinde sayfalar dolusu Öztürk, Türkoğlu, Bozkurt görürsünüz ki; soyadlar ayırıcı olmaktan çıkar. Herkes Aslan, Kaplan, Koç, Küheylan... Öyle ya Özkeçi, soyadı kime uyar? Cumhuriyetle birlikte Kurtuluş, Ülkü, İlke, Utku, Cumhur, Özalp, Gökalp isimleri sıkça duyulmaya başlar. Bürokraside yükselmek isteyenler Atanur, Ataman, Atakan, Atabay, Zeki, Çevik gibi isimlerde karar kılarlar. Bir de emir kipiyle şekillenen isimler vardır: Yücel! Yüksel! Güven! Emredersin paşam! Eller pantolan çizgisinde göğüs ilerde... Komutlar tekrar: Övüneceğim! Çalışacağım! Güveneceğim! Tamam, rahat! Savaş! Öcal! Vural! Hınçal!.. Abi bu ne öfke yaaa! Bizim alfabelerimizde Oyalar, Sunalar vardı sonra. Oya ip atla! Kaya top oyna... Kaya... Yalınkaya, Sarper, Yalçıntaş... Kadınlar uyanıktır, onlar yontma taş devriyle oyalanmaz, postu cilalısına yayarlar. Elmas nineler, Yakut hanımlar, Yeşim kızlar... Lâkin Tunç devri erkek egemendir icabında. Tunç, Tuncer, Tuncel... Tuncaylar, Aytunçlar... Adı "tunç"lu çocuklar "tunç"tan heykellere çelenk bırakırlar... "Doktor doktor kalksana!.." Moğol muhabbeti Tamam Mete, Atilla, Teoman gibi hakanlar Türk'tür, iyi de kılıcından Türk kanı damlayan Cengiz'de ne ararlar? Hem Timuçin, Kubilay gibi Moğol kağanlarında ne bulurlar? Bu arada "itibarlı isimler" ufak ufak erozyona uğrar. Ayşeler Ayşen, Ayşın, Ayça olurlar. Birileri İbrahim'i İbo, Mehmed'i Memo, Hasan'ı Haso diye yuvarlar. Şu güzel lisanımız Agop'ların merhametine kalınca köpeklerin adı Arab'a, böceklerin adı (haşa haşa) 'karafatma'ya çıkar. Nedense Türk filmlerinde Cabbar, Gaffar, Adil, Mennan, Kadir gibi Allahü teâlânın güzel isimlerini taşıyanlar zalim, ya da fırıldak olurlar. Çaktırmadan tahribat! Madem eskilerin Sema'sı, Feza'sı, Hilal'i, Zuhal'i, Necmi'si, Necmiye'si vardır, al öyleyse sana Gökben, Gökçen, Gökmen, Göksel... Yeniliğe bak! Ellilerde halk hayli politize olur, o yıllarda doğanlar Adnan, Berin, Celal, İsmet gibi isimler taşırlar. Derken Bülentler, Rahşanlar, Süleymanlar, Necmeddinler, Alpaslanlar... Sonra erli isimler revaç bulur. Ercanlar, Erdinçler, Erdoğanlar... İlk çocuk İlker, son çocuk Soner. Tamam da dükkanı kapattık derken bir tekne kazıntısı gelirse? Soner "sondan bir evvelki er" olur mecburen. Yeni doğana da "Dursun" derler. Kızlar da ilk "İlknur" olur, son "Sonnur", hesapta olmayanlara ise "Yeter" ismi düşer. Size bir sır vereyim mi, en tatlıları da "istenmeyen" veledler olur, çoğu kez yaşlı anaya babaya onlar bakar, ebeveynlerini utandırırlar. Bir ara hanlar ayaklanırlar: Erhanlar, Ayhanlar, İlhanlar, Gökhanlar, Batuhanlar. Ve kanlı isimler: Erkan, Özkan, Doğukan Satılmış, Anadolu'da sık kullanılan bir isimdir, hikmetini çözemedim ama bir bildikleri vardır mutlaka. Din, millet, vatan gibi değerler uğruna sattım manasına gelebilir mi acaba? Maksat yenilik olsun Eğer bir çocuğun adı İhsan, Muhsin, Tahsin, Hulki, Hulusi, Feridun, Nebahat, Neriman filansa dedelerinden ninelerinden biri o ismi taşıyordur mutlaka. Hasılı isimler iki kuşakta bir hatırlanır, tekrar piyasaya çıkarlar. Günümüzde ne yazık ki stadlar ve podyumlar belirleyici oldular. Adam üç oğlunun adını Metin, Ali, Feyyaz koymuş, Hakanlar, Okanlar, Rıdvanlar, Sibeller, Ebrular, Tarkanlar... Şenol, Birol, gool... Cem, Barış, Ajda, Berkant... Ünlülere serenat! Ünlü deyince hatırladım bir de Ünallar, Ünverler, Ünsallar var. Evet bir ismin kulağa hoş gelmesi önemli, ama ya mânâ? Sanem, put demek meselâ. Sude şiir gibi bir kelime ama ezik, sıvaşmış, bulaşmış gibi iç açmayan bir anlam taşıyor. İnternette tanışan iki genç evlenmiş barklanmış çocuklarının adını "Yahooo" koymuşlar. Kardeşlerinin ismi şimdiden belli, "Nur topu gibi bir Google, çıtı pıtı Excel, mini mini Word!" Çiçek bahçesi gibi isimler * Filiz, Çiğdem, Nergiz, Yasemin, Defne, Kiraz, Jale, Lale, Reyhan... Çiçekli isimler hanımlara yakışır, hele güllü olursa... Gül, Gülbeyaz, Gülçin, Destegül, Gülnihal, Gülcihan, Gülendam, Gülgün, Gülhan, Gülizar, Gülnar, Gülnaz, Gülseren, Gülsüm, Ayşegül, Gülbanu, Gülbahar, Gülşen, Gülten, Gülay, Gülnur... Bak Gülnur dedik de aklıma geldi. Bu isimlerin çoğunu (nur) parantezine alıp kullanabilirsiniz. Nuray, Nurten, Nurşen, Nurbahar, Nurbanu, Binnur, Ayşenur gibi... "Ay" çarpanıyla bir o kadar daha isim çıkar karşınıza... Ayten, Aynur, Gülay.. Sonra renkler: Arapça ezraktan (maviden) gelen Azra, ebyaddan (beyaz) gelen Beyza, esvedden (siyah) gelen Sevda, ahmerden (kırmızı) gelen Hamra, ahdardan (yeşilden) gelen Hadra güzel isimlerdir. Bir de sarıdan gelen Safra vardır lâkin mâlum kese yüzünden kullanılmaz. Leyla aynı mantıkla leyl (gece) kelimesinden türer ki şairler onsuz yapamazlar... Elvan ise renkler demektir alayını kucaklar. Esma-ül hüsna Allahü tealanın 99 güzel ismidir. Çocuklara konurken başlarına bir "abd" eki ilave etmek lâzımdır. Abdurrahman (merhamet eden Allah'ın kulu), Abdürrahim (Rahim olan Allahın kulu) gibi... Gafur (kullarının günahlarını bağışlayan) demektir ki tek başına kullanılamaz. Orhannn, Nalannn! Yeşilçam filmlerinde ise "ekolu" isimler prim yapar! Şimdi iki âşık düşünün, Boğaz'da... Filiii Zakın ile Cüneyyyy Tarkın, o ağacın altında... Ağır çekimde, hani yüzer gibi birbirlerine koşturuyorlar. "Orhannn!" "Nalaaannn!" Sondaki "n" önemli, zira finalden az önce "nı nı nınnn" gong vuracak, düğüm çözülecek, mevzu aydınlanacak. Ve bir can rüzgarıdır kopar. Özcan, Ercan, Uğurcan, Oğulcan... Mini mini Bircan, gözleri mercan! Bilahare otsal süreç. Çağla, Çınar, Melisa... Artırabiliriz aslında, Lahana, Pırasa... Dinng danng donnnng!.. Bayan Bitkiye Öznebat danışmaya... Eğer yetmişli yıllarda doğan bir oğlan çocuğu "Deniz" adı taşıyorsa "ihtimal" Deniz Gezmiş'e atıf yapılıyordur. Ulaş hakeza... Evrim, Devrim zaten aşikar... Buna karşı Kürşatlar, Asenalar çıkar. Ne zaman ki arabaların arka camlarına "Huzur İslam'dadır" bandları yapışır, Alpler, Alperler, Alperen olurlar. Yesevi yolu, derviş gaziler, Abdülkerim Satuk Buğralar... Sevtap, Anıl, Okşan yenilik adına çıkan asri isimlerdir, pek saltanatları olmaz. Muhafazakârlar da değişiklik arar ama Tuba, Büşra, Emre, Burak çok tutar. Unutulan sahabe isimleri Halid, Şeyma, Hamza, Bilal tamam da Ammar, Yasir, Sümeyye, Mus'ab koymaya kalkarsanız nüfus idaresinde cıngar çıkar. Usâme ne güzel isimdir halbuki, ah o 11 Eylül olmasa... Şimdi yeni bir moda çıktı, açıyorlar Mushaf-ı şerifi, parmaklarını rastgele bir yere basıp okuyorlar. Sanırım Aleyna bu yolla bulunmuş olmalı, yarın Aleyke, İleyke, Ellezi de koyarlarsa hiç şaşmam. Peki ya parmağınız kafir, facir, fasık gibi mânâlar taşıyan kelimelere takılırsa? Di mi ama.
.
Şeyhül-hattatin Hamid Aytaç
9 Aralık 2007 01:00
Yaklaşık 5 yıldır iz bırakanları hazırlıyoruz. Zaman zaman bize "Nereden buluyorsunuz bu mevzuları, bu bilgilere nasıl ulaşıyorsunuz?" diye soruyorlar. Konu bulmak hakikaten zor. Zira biz hikayesi olan insanları arıyoruz, inişler çıkışlar yaşayan, "vay beee" dedirten, hayatı beklenmedik şekilde sonlanan... Yoksa büyük adam çoook. Filan yerde doğdu, idadiyi şurada rüşdiyeyi burada okudu, filanca fakülteden mezun oldu şu şu şu vazifelerde bulundu, öldü, gömüldü. Evet bu da bir tarz ama gazete okuyucusunu sarmaz. Birçok ünlüyü araştırıyoruz, çoğundan malzeme çıkmıyor. "Bak bu yazılmalı işte" dedin mi iş belge bilgi toplamaya kalıyor. Sizden saklayacak değilim, bir kere Google müthiş bir imkan. O zat hakkında ne söylenmişse karşınıza çıkıyor. CTRL X , CTRL V... Kes yapıştır, kes yapıştır. Dosyanızda yüzlerce sayfa birikiyor. Ancak internetten alacağınız bilgiler dağınık ve kirli. Ölçü yok, kimi yerin dibine batırıyor, kimi göklere çıkarıyor, sevenler sövenler birbirine giriyor... Sonra bıktıracak kadar tekrar bulunuyor. Tasnifi bir yana doğrulatmak için yine kitap karıştırmanız gerekiyor. Kitap deyince akla ilk gelen kaynak hatıralar. Üstelik birinci tekil şahsın ağzından çıktığı için emin, buradan alacağınız hiçbir cümlenin tekzip şansı bulunmuyor. Ancak biyografiler okuyucuyu pek de alâkadar etmeyen teferruatlarla dolu ve tuğla cesametindeki kitabı devirmek bir haftanızı mal oluyor. İşin en temizi ne biliyor musunuz? Bahsi geçen zatı yakinen tanıyan biri olacak. Basacaksınız teybin düğmesine anlatacak. Ohhh kurtuldu hafta, keyfler keka... Bu kolay ele geçen bir nimet değil ama bu defa talihimiz yaver gidiyor. Üç beş hafta evvel koridorda karşılaştığım Hattat Cemil Ağabey "Sana Hamid Aytaç'ı anlatsam yazar mısın?" diyor. Emrin olur ağam... Hastaya ilaç soruyor. Ayaküstü bir sohbet başlıyor "Aslında ressamdım" diyor ve ekliyor: "Bir büyüğümüzün tavsiyesi ile hat sanatına niyetlendim, gidip Hamid Beyin kapısını çaldım..." Han duvarları Özet geçiyorum: Hattat Hamid o günlerde Ankara Caddesi üzerindeki Reşit Efendi Han'ında bir oda kiralamıştır. Ki avluya bakan izbenin küçük bir penceresi vardır, havasızdır, güneş almaz. Bir somya, yazı masası, piştahta... Başka şey arama... Dar mı dar, hani üç misafir gelse zor sığar. Üstelik rutubetlidir, akar. Tavandan kırk mumluk bir ampul sallanır, etrafına iliştirilen kağıt güya ışığı toplar. Geceleri el ayak kesilince ocakçılar kaybolur, o sabahlara kadar yazar da yazar. Gece sessiz, tek tük Cağaloğlu yokuşunu tırmanan arabalar... Kağıt üzerinde cızır cızır gezinen kamış, martı çığlıkları, dem çeken kumrular... Ayak altında Arap zamkları, porselen havanlar... Hamid Hoca baca islerini itina ile ezer, mürekkebini de kendi yapar. Odası perişandır. Temizlemek isteyene de izin vermez, düzeninin bozulmasından hoşlanmaz. Geceleri çalıştığından olacak gündüz içi geçer, gözleri ufalmaya başlar. Bazen harfin ortasında hareketleri donar, başka âlemlere dalar. Bir lahza hareketsiz kalır, başı düşünce sıçrar, gözlüklerinin üstünden mahcup mahcup etrafına bakar. Düşünebiliyor musun bir şey olmamış gibi yazıyı tamamlar ve hat asla bozulmaz. Yaşlıdır, zor yürür, kırk yılın bir başı dışarı çıkar, berbere filan uğrar. Üstü başı temizdir ama mürekkep lekesini lekeden saymaz. Bu odacık akademi kesilir, talebelerin biri gider, biri gelir, Mısır'dan, Suriye'den koşan koşana... Hoşsohbettir de, ders esnasında menkıbeler, hatıralar anlatır, ağzından bal damlar. Hayatı hat Rahmetli âdeta yazıyla yatar, yazıyla kalkar. Şişli Camii'nin kapı üstündeki müsenna hattı istiflerken lamelifleri bir türlü oturtamaz, işin içinden rüyasında gördüğü usulle çıkar. Bütün eslafa hürmet besler, adlarını saygıyla anar. Hassaten Hattat Rakım'ı beğenir, taklit ettiğini söylemekten kaçınmaz. Huzuruna gelen talibleri sülüs nesih "Rabbiyessir" meşki ile pişirmeye bakar. Önce bir tane kendi yazar, mesafeleri baklava dilimi gibi noktalarla belirler, kurallarını koyar. Çalışmaları tashih eder, hataları gösterir, beğendi mi "aferin" demekten sakınmaz. Ama ona beğendirebilmek kolay değildir, bir sene boyunca Rabbiyesir yazarsınız yine de hata çıkar. İşin içinden kopya çekerek sıyrılmaya çalışanları anlar, ancak bunu yutmuş görünür, heves kırmaz. Mektupla gönderilen çalışmaları da inceler, üzerine şu olmuş, bu olmamış kabilinden notlar yazar, geri yollar. Öyle uzun uzun tafsilattan hoşlanmaz. Hevesli dediğin el hareketine bakarak da hisse kapar. Doğrusu fukara sayılır, çorbası zar zor kaynar. Bu yüzden kırık dökük işlerle de oyalanır, bir ara gider Paşabahçe'de cam işi yapar. Bazen yazdıklarını eşe dosta teklif eder, ne verirlerse "he" der, yüksekten uçmaz. Öyle Halim Efendi gibi seriu'l-kalem değildir, acele etmez, tadını çıkara çıkara yazar. Evvela kurşun kalemle bir taslak (müsvedde) hazırlar, sonra kamışla şeffaf kağıda geçirir, yazıyı ince ince tashih eder, rötuş yapar, adeta harflerle oynar. Bıkmaz, usanmaz, "içine sinesiye" tekrarlar. Ona göre bir hamlede çıkan yazıya bir kere bakılır, emek verilenden ise göz alınamaz! Aceleye gelemez, elinde iş var diye talebelerinden kopamaz. Bu yüzden uyanık müşteriler Hattat Hamid'e sipariş verdikten sonra kapıya "Meşgulüm, rahatsız etmeyin" yazan bir kağıt yapıştırırlar. Garibim günlerce insan yüzüne hasret kalır, o kuytu han odasında bir başına tıkırdar. Bir ara han sahibi onu çıkarmak ister. Hamid Hoca, boynunu büker. Ama bakın şu işe ki han sahibi ölür, o yerinden oynamaz. Hanın yeni sahibi ondan kira mira almaz. Hattat Hamid'in son günleri hastane köşelerinde geçer. Orada da boş durmaz, parmaklarının titrediği günlerde bile elinden kamışı bırakmaz. (Bunları yazıya döküp Hattat Cemil Ağabeye götürüyorum, şüphesiz ilaveleri olacak. Ancak beynine giden damarlardan birinin aniden tıkandığını öğreniyorum. Dileriz iyileşir, şu muhabbet yarım kalmaz. Şimdilik bununla yetinin, onun adına sizden dua istiyorum.) 'Yazı elin dilidir' Hattat Hamid velüd bir sanatkârdır, yazdığı tevafuklu Kur'an-ı kerim ve Kırk Hadis özenle basılır. Şişli Camii'nin nefis yazıları onun elinden çıkar. Ankara Kocatepe, Eyüp, Söğütlüçeşme'nin yazıları sayısız kitap kapağı, hilyeler, mezar taşları, levhalar... Diyarıbekirli Musa Azmi Amidî, Celep Zülfikar Ağa'nın oğlu, Hattat Seyyid Adem Efendi'nin torunu olur ki eli çocuk yaşta kalem tutar. Henüz sıbyan mektebinde iken Mushaf-ı şeriflerin kenarına ayetler yazar. İlk hocası Diyarbakır Meb'usu Mustafa Akif Efendi'den çok şey kapar. Rüşdiye mektebinde Hoca A.Vahid Efendi'den rik'a, jandarma kolağası Ahmed Hilmi Efendi'den de sülüs öğrenir. Sonra Kavas-ı Sağır imamı Said ve Abdü's-selam Efendilerin peşi sıra koşar. Üsküdarlı Ali Rıza'nın talebesi Hilmi Efendi'nin nezaretinde resim yapar. Hasan Ferid Bey'in atlasından bakarak çizdiği haritalar öyle hoş olur ki okulun müzesine kaldırırlar. Musa Azmi vaktini resim ve yazıya ayırdığı için dersleri pek iç açmaz. Bu yüzden babası ona (muvakkaten) hat resim yasağı koyar. Ancak gizli saklı hazırladığı tuğra Ulu Hakan'ın ihsan-ı şahanesine lâyık olunca, oğlunun kıratını fark eder, artık önünde durmaz. Nitekim "İstanbul'a gideceğim" deyince de (16 yaşındadır) mani olmaz. Musa Azmi Sanayî-i Nefise mektebinde ünlülerle tanışır. Saray müzehhibi İranlı Hüseyin Tahirzade ve Büyük Postanenin mimarı Vedat Bey gibi mesela... Tahsil tam istediği gibi gitmektedir, lâkin babası ölünce ekmek parası kovalamak mecburiyetinde kalır. Maarif nezaretinde münhal yazı hocalıkları vardır ama yaşı tutmaz. Erkanı Harbiye-i umumiye Ser Hattatı Hacı Nafiz Bey yine de elinden tutar, tıfıllara ders vermesini sağlar. Memurluğa veda Mâlum devlet memurları ilave iş yapamazlar. Ancak o paraya sıkışınca gider Nuruosmaniye'de ufak bir dükkan açar, tabelaya mecburen müstear bir isim (Hattat Hamid) yazar. Kısa sürede ünlenir, amirleri "Git şu Hattat Hamid'le konuş, onu işe alalım" buyururlar. "Gitmesem filan" diye kıvranır ama ısrarcı davranırlar. "O Hamid benim" deyince iş çatallanır, mahkemeye çağırırlar. Olacak bu ya hakim İbrahim Hakkı Altunbezer'in ahbabı çıkar, işi usulüne uydurur, beraatını yazar. Ama bu saatten sonra memuriyette kalamaz, istifasını sunar. O günlerde Ankara Caddesi'ndeki Arif Hikmet Yazı Yurdunun (şimdiki Afitab mağazası) sahibi vefat eder, dul kalan hanımı matbaacılıktan anlamaz. Hattat Hamid burada çalışmaya başlar ve işleri yoluna koyar, bir süre sonra evlerini de birleştirir ve yeni bir yuva kurarlar. Hattat Hamid vakayı veciz bir cümle ile özetler "Azmi iken azmettim Hamid oldum şimdi Allah-ü tealaya hamd ediyorum!" Her ne kadar parayı mühür, klişe, etiket ve kartvizitten kazanırlarsa da, gönlünde hat yatar. İlerleyen yıllarda matbaadan tamamen kopar. Hattat Hamid velüd bir sanatkârdır, yazdığı tevafuklu Kur'an-ı kerim ve Kırk Hadis özenle basılır. Şişli Camii'nin nefis yazıları onun elinden çıkar. Ankara Kocatepe, Eyüp, Söğütlüçeşme, Yeni Postane arkasındaki mescidin yazıları, sayısız kitap kapağı, hilyeler, mezar taşları, levhalar... Hamid Hoca dışarıda da iyi tanınır. Sadece Irak'a binlerce levha yazar. Arap al-Umme dergisi onu "Şeyh'ul hattatin fi'lkarnil işrin" (20. asırdaki hattatların piri) diye tanıtır, Japonya'dan bile röportaja koşarlar. Müstesna kaabiliyet Hattat Hamid; Hacı Kamil Akdik, Hulusi Yazgan, Neyzen Emin Dede gibi sanatkârlardan istifade etse de kendi kendinin muallimidir, Yesari ve Rakım Efendilerin yazılarını inceleyip dersler çıkarır. Yenicami şadırvanında Sami Efendi'nin hattına bakar, bakar, bi daha bakar. Yağmura çamura aldırmaz. Alimi alim anlar derler, şüphesiz hattatı da hattat! Bir kitapçı vitrininde Yesari'ye ait celi ta'lik levha görünce adeta abone olur. Kepenk kalkar kalkmaz dükkanın önüne dikilir, saatlerce seyreder. Bir gün... İki gün... Üç gün... Sahaf da huzursuz olur ama ses çıkaramaz. Bir gün yine gelir yazıya dalar, dükkan sahibi: "Eee sıktın ama" der, "Al senin olsun, bizi de rahat bırak!" Nasıl sevinir anlatılamaz. Hat sanatının harf devrimi ile amansız darbe yediği günlerde çok bunalır. Baskılar artınca levhalarını alelacele elden çıkarmaya bakar. Hasılı o güzelim tablolar ehil olmayanların eline geçer, büyük bir kısmı yurt dışına çıkar. Tavan aralarında solanlar, gömülenler, yakılanlar... Garibim "Marifet iltifata tabidir, müşterisiz meta zayidir" diye dertlenir. Anlayana... Bazıları ondan Latin harfleriyle estetik istifler yapmasını arzular, Hamid Bey, "İslâm harfleri asr-ı saadetten beri yazıldı" der, "Üstünde binlerce sanatkârın, emeği, zekâsı, üslubu var. Yeni yazıyı şekle sokmaya ömrüm yetmez, uğraşamam da!" Hamid Bey; Rakım, Sami, Nafiz efendilerin yolundan gitse de sülüse, kendine has bir şive katar. Erbabı, Hoca'ya ait bir yazıyı uzaktan tanır. Hele celi sülüs istiflerindeki tenasüp, kıvraklık, akıcılık, rahatlık, denge ve leke dağılımı parmak ısırtır. Bu, onun kuru bir mukallit olmadığını ispatlar ki eslaftan aldığı emanete çok şey katar. "Yazı, dilin eli, elin dilidir" demişler, o eliyle konuşur, duyana... 'Allah' yazan yanar mı? Bir ara handa yangın çıkar, kâhya kapıyı döver, "Üstad!... Üstad!" diye yırtınır "Çabuk çık, yanacaksın!" Bina ahşap, tavan taban çıtır çıtır tahta... Hattat Hâmid hiç istifini bozmaz, "Biz Allah (Celle Celalüh) yazıyoruz kardeşim" der, "Git sen başının çaresine bak!" Dediği gibi olur, yangını yan odada kontrol altına alırlar. Kusursuz yazılar M. Uğur Derman anlatır: Hâmid Bey, Efendimizin (Sallallahü aleyhi ve sellem) vasıflarını anlatan 'hilye - i nebevî'ler yazmaya bayılırdı. Bunlardan Dervişzâde Hasan Fehmi'de de bir tane vardı. Bakmaya doyamazdım. Bir ara bu ta'lik hilyeyi lupla inceledim, tek kusur bulamadım. Gidip üstada anlattım... "Yâhu, ben onun tashihi için 2.5 yıl uğraştım" dedi, "kolay mı?" Suyumu yongayla Hattat Hamid kamışları ustalıkla açar, iki tarafını da sivriltir. Sorar gibi bakan talebelerine "Sivriltelim ki" der, "Şeytanlar oturmasınlar!" Ayet-i kerime, hadis-i şerif yazan bir kamışın üstüne şeytan oturabilir mi? Onu bilmiyoruz ama riyadan, kibirden pek korkar. Kamış yongalarını titizlikle saklar, yakınlarına "Defin suyum bunlarla ısıtılsın" diye fısıldar. Hattat Hamid bir Miraç gecesi dostlarına kavuşur (18 Mayıs 1982). Vasiyeti üzerine Karacaahmet Kabristanında (Şeyh Hamdullah'ın yanı başına) toprağa bırakırlar. "Bir garip öldü" diyeler Odasını açarlar. Bir divan, kafasına ısıtıcı takılmış bir piknik tüpü ve bir masa... Sağda solda yarım kalmış birkaç levha.. Karalamalar kalıplar... Han sahibi "Birileri şu emanetleri alsın" dese de talibi çıkmaz. Keşke metrukatı toplanabilse de müze yapılsa... "Olmak için ölmek lâzım" diyen Hamid Usta, ne yazık ki ölünce de adam yerine konulmaz. Adı haber bültenlerine çıkmaz, (IRCICA'yı saymazsanız) belgeseli yapılmaz. Şu vefasızlığımıza bakın ki ruhuna okutulan Mevlid-i şerif ve Kur'an-ı kerim ziyafetlerine bile ahım şahım katılım olmaz. Akademi gibi... Hattat Hamid, Ankara Caddesi üzerindeki Reşit Efendi Han'ında avluya bakan küçücük bir odada onlarca sanatkâr yetiştirdi. Acaba bu han "hat müzesi" yapılabilir mi?
.
|
| Bugün 236 ziyaretçi (332 klik) kişi burdaydı! |
|
 |
|
|
