 |
|
|
 |
|
| ABDULHAMİD HAN |
ABDÜLHAMİD HAN
Osmanlı padişahlarının 34'üncüsü olan Sultan II. Abdülhamid Han aklı, zekası ve ilmi fevkalade üstün olan bir zattı. Batılıların ve iç düşmanların asırlar boyunca devleti yok etmek için hazırladığı yıkıcı, sinsi planlarını sezip, önlerine aşılmaz bir set olarak dikildi. Hazırlayanları ve maşa olarak kullandıkları yerli işbirlikçilerini, sahte kahramanları işbaşından uzaklaştırdı.
İşte bu büyük zatın 10 şubat, 96. yıldönümü idi. Yıldönümü vesilesi ile Yıldız Üniversitesi ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi işbirliği ile iki açık oturumdan oluşan etkinlik düzenlendi. İlk panel Abdülhamid'in sağlık politikasıyla ilgiliydi. Oturum başkanlığını yaptığım bu panelde konuşmacılar özet olarak şunları anlattılar:
Prof. Dr. Hüsrev Hatemi; Abdülhamid'in çok iyi niyetli, sağlam karakterli ve vefalı bir insan olduğunu söyledi. Kendisinden çok devleti düşünürdü. 33 sene zalimlik yapmadan devleti ustalıkla idare etmişti. Ona atılan iftiralardan biri de pinti olduğuna dairdi. Bu çok çirkin bir suçlama olduğunu ifade etti. Aristokrat havada, halktan uzak yaşamamıştı. Atatürk'ün Abdülhamid'i küçümseyici veya kötüleyici bir sözünün olmadığını da ekledi.
Prof. Dr. Nil Sarı ise Abdülhamid'in sağlık alanındaki eserlerinden söz etti ve bazılarının fotoğraflarını gösterdi. Abdülhamid 90 adet gureba hastanesi, 19 adet belediye hastanesi, 89 adet askeri hastane ayrıca eğitim hastaneleri, kadın hastaneleri, akıl hastaneleri açmıştı. Bu hastaneler ülkemizden Lübnan'a, Yemen'den İsrail'e, Makedonya'dan Suriye'ye, Yunanistan'dan Libya'ya, Suudi Arabistan'dan Irak'a pek çok yerleşim bölgesine yayılmıştı. Ayrıca eczaneler, hapishane, sağlık merkezleri, fakirler, acizler ve hacılar için misafirhane de pek çoktur. Müthiş bir sağlık hizmetidir bu. Maalesef tahttan düştükten sonra bu eserlerin isimleri değiştirilmiş, bazıları yıkılmış ve bir kısmı da başka alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Kısacası bu büyük insan unutturulmak istenmiştir. Kasımpaşa, Haydarpaşa, Gülhane ve Mektebi Tıbbiye-i Şahane adlı eğitim ve üniversite hastanelerini açan da Abdülhamid olmuştur.
Doç. Dr. Adem Ölmez ise Abdülhamid Han'ın özellikle eğitim, sağlık, ulaşım ve asayişe önem verdiğini anlattı. Zamanında yeni bulunan aşıları ülkeye getirmiş, aşı ve kuduz hastalığı üzerine merkezler kurmuş, Bimarhaneleri yani akıl hastanelerini ıslah etmiştir. Akıl hastalarına zincir kullanımını yasaklayarak bugün bile saldırgan hastalarda kullanılan gömleği yerine koymuştur.
Dr. Şerif Esendemir konuşmasına Necip Fazıl'ın, "Abdülhamid'i anlamak her şeyi anlamak olacaktır." sözleriyle başladı. Abdülhamid'in tren yolları, bakteriyolojihane, cami ve mektepler yaptırdığını, çağına uygun yaşlılık politikası izlediğini, habitat yani biyosferi merkezi alan ekolojik politikaya önem verdiğini anlattı.
Bunları dinlerken aklıma hep başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan çağrışım yaptı. O da ülkeye duble yollar, hızlı trenler, Marmaray, üçüncü boğaz köprüsü, çok sayıda havaalanı gibi sayılamayacak eserler hediye etti. Sağlık alanında yeni hastaneleri hizmete açtı. Sağlık hizmetlerini halka yaydı. Eğitim alanını pek çok üniversite, sayısız derslik ve binlerce yeni öğretmenle destekledi güçlendirdi. Kısacası Abdülhamid'in çağdaş bir takipçisiyle karşı karşıyayız.
Abdülhamid Han'ı nasıl ki bir takım vicdansız, merhametsiz ve acımasız kişiler, iç ve dış düşmanların oyununa gelerek, maşası olarak bir saray darbesi ile düşürdülerse aynı komplo şu an başbakanımıza karşı düzenlenmektedirler. Bu ülkeye hizmet etmek bazılarının gözüne batmakta ve ellerinden geleni yapmaktadırlar.
Rabbim Başbakanımızı korusunu2026 |
|
|
|
|
 |
Ocağına incir ağacı dikmek!
Halk arasında yaygın olarak kullanılan "Ocağına incir ağacı dikmek" deyimini bilmeyenimiz yok gibidir. Atalarımızdan, bu özlü sözün nasıl geldiği konusunda birçok rivayetler var. Fakat bütün rivayetlerde hep aynı neticeye varılıyor. Eğer bir ocağa (yani bir ailenin hayatının temeli olan yuva tabir edilen evine) incir çekirdeği düşmüşse, büyümeğe başlamışsa o evde hayat bitmiş demektir. Oturacak kimse kalmamış, yuva terk edilmiş demektir.
Peki incir ağacı nasıl düşer, ne yapar da bu deyim bir çöküşün, yok oluşun, terk edilmişliğin hikâyelerine konu edilir.
Bildiğiniz gibi incir çekirdeği çok küçük bir çekirdektir. Bu tohum kuşlar vasıtası ile her yere yayılabilmektedir. Kullanılmayan, terk edilmiş bir mekâna bir incir tohumu düşmeyegörsün. Çatı, kiremit, dam, duvar demeden düşen incir tohumları bir müddet sonra ağaca dönüşmekte, ağaç büyüdükçe, kökler yayıldıkça incir ağacı yetişen mekânlar harabeye dönüşmektedir.
Hasbel kader ziraatçilik ile ilgili biraz bilgim vardır. Ağaç kökleri nasıl olur da toprağın içerisinde sert zeminde ilerleyip uzayabiliyor? Bunu ziraat kitapları şöyle açıklıyor: Ağaçların kök uçlarındaki yüksük denilen kısımda öyle bir asit salgılanır ki, o nazik görünen kökler bırakın toprağı, önüne gelen taşı bile deler geçer...
Peki bunları niye yazdım?
Geçtiğimiz günlerden birinde Eminönü'ne bir sergi ziyareti için gitmiştim. Eminönü öyle bir kalabalıktı ki, yerliden çok yabancı turist vardı sanki. Boşuna mavi bayrakları dikmiyoruz tabii. Biz medeniyetler beşiği bir ülkeyiz.
Bir grup turistin tarihî Rüstem Paşa Camisi'nin duvarlarını gösterdiğini gördüm. Gayri ihtiyari o tarafa baktım. Caminin duvarlarında maalesef birkaç incir ağacı kök salmıştı. Hem de Eminönü gibi çok işlek bir semtte, Rüstem Paşa Camisi gibi turistlerin "mavi çinili cami" diye en çok ilgi gösterdiği eserlerden biri üzerinde incir ağacını görmek beni üzdü. Evet, dışarıdan gelen yabancılar görmüş, biz görmemişiz, ya da görememişiz! Görmüşüz de ilgilenmemişiz ihtimalini aklıma bile getirmek istemiyorum.
Elbette eskiden bugüne çok şeyler değişti. Nice harabe eserler onarılıp yeniden hayat buldu. Yapılan gayretli çalışmaları takdirle karşılıyorum. Fakat göz göre göre ilgisizlik, ihmal bize yakışmaz, yakışmamalı. Bizim ata yâdigârımız olan tarihî eserlerimize gereken ihtimam gösterilmeli. Asırlar boyunca tarihî eserlerimizle birlikte nasıl dik durduğumuzu göstermenin en anlamlı günlerindeyiz. Biz millet olarak tarihimizle varız. Bu vatan, bu eserler bizim ocağımız.
Ocağımıza incir ağacı dikmeyin! Dikenlere müsaade etmeyin!
18.10.2014
İstemezük!" anlayışı
Devlet Tiyatroları (DT) Genel Müdürü Mustafa Kurt, tam tiyatro sezonunun başlayacağı anda sansürü gerekçe göstererek istifa edince, ardından başrejisör Ali Hürol, Ankara DT Müdürü Şekip Taşpınar ve Ankara DT Müdür Yardımcısı Serdar Kayaokay'ın istifaları zincirleme gelmişti.
Genel Müdürlük görevine, işlerin aksamaması için kurum dışından Nejat Birecik vekaleten getirildi. Ne olduysa bundan sonra oldu. Bu atamaya tepki olarak da çeşitli illerin DT müdürleri görevlerini bıraktı.
Belli ki bu istifa furyası ile bir yerlere mesaj verilmek isteniyor.
Peki mesajlarını duyurabilecekler mi? Bence sanmıyorum.
Atamanın uygunsuz yapıldığını söylüyorlar. Tiyatro sezonunun başladığı bir dönemde devlet istifa eden birine yalvaracak değil. Oraya en uygun kişiyi atayacaktır. Öyle de yapmış. Usule uygun olsun diye de vekaleten atamış.
Diğer bir ihtimal, Nejat Birecik'in kurum dışından olduğuna içerlemiş olabilirler. Kurum dışından ama ömrü, oyunculuk ve tiyatro sahnelerinde geçmiş tecrübeli biri. Bu da geçerli bir sebep değil gibi...
Geriye bir ihtimal kalıyor. Devlet Tiyatrolarında kümelenmiş belli anlayıştaki bir grubun fikirlerine ters düşebilecek bir yapılanma içine girilmiş olabilir. Bu atamayı bunun başlangıcı olarak görmüş olabilirler.
Bu grup zaman zaman siyasi bir tepki olarak, zaman zaman sanatı bahane ederek "İstemezük anlayışı" ile ortaya çıkıyor. Geçmişte Muhsin Ertuğrul Sahnesi'nin daha modern çizgilerle yeniden yapılmasına aynı direnişi göstermişler, uzun süre engellemişlerdi. Sonra ne oldu? Muhsin Ertuğrul Sahnesi "İstemezük" seslerine rağmen sanata, sanatçıya yakışan muhteşem bir yapıya kavuştu.
Taksim'deki Atatürk Kültür Merkezi (ATM) için de yine aynı tepkiyi göstermişlerdi. ATM şimdi Taksim'in merkezinde atıl bir durumda yenilenmeyi bekliyor.
Sanattaki siyasi temayüllerin kaldırılıp, gerçek sanatçılarla gerçek sanatın icra edilmesinden yanayım. Siyaset bulaşan sanat çirkinleşiyor. Bu ülke gerçekten iyi sanatçılar yetiştirecek zengin bir kültür geçmişine sahip.
Fevri davranıp istifa etmek çözüm değil. İstifa edenler! Yeriniz boş kalmaz. Gözünüz arkada kalmasın. Sizden çok daha iyileri gelecektir. İyi ki böyle yaptınız. Kadirşinaslık örneği sergilediniz. Hem yeni kadrolara da fırsat vermek lazım...
Değil mi?
***
Son dönemlerde direnişler alışkanlık hâline eldi. Bilhassa son birkaç yıl içinde "İstemezük" nidalarının yükseldiği büyük organize direnişler bu ülkede büyük bir oyun perdesi içinde sahnelendi.
Ne oluyor?
Biz bu "İstemezük" anlayışındaki organize direnişlerle bir yere varılamayacağına defalarca şahit olduk. Ülkeye ve direnenlere zarardan başka bir şey getirmiyor.
Asıl düşündüren taraf; asıl niyetlerin gizlenerek, başka kimlikler öne sürülerek çevre adına, sanat adına, toplum adına maske takılarak bu işlerin yapılması.
Eskiden sağcısı da solcusu da mertti. Sağcı "sağcıyım", solcu "solcuyum" derdi. Fikirlerini açıkça beyan ederdi. Şimdi Vandallıkla fikirlerini dikte etmeye çalışan bir sürü maskeler var. Bunlar Türkiye'nin yeni yüzüne alışamayanlar... Hâlâ bu değişimin farkına varamayanlar... Eski karanlık günlerin yeniden gelmesini bekleyenler...
O günler mazi oldu. Artık gelmez! Yeni Türkiye maskesiz temiz yüzlü insanların ülkesi olma yolunda ilerliyor. Maskeler bir bir düşecek.
İçtenlikle temenni ediyorum ki, kirli maskelerle o temiz yüzlerini kirletenler, temiz insanların yüzlerine baka baka, bir gün yaptıklarından pişman olacaklar, maskelerinden kurtulacaklardır.
Bu topraklarda yaşayanlara yakışan budur.
31.10.2014
Okuma zamanı
Sultanahmet'te Cafer Ağa Medresesi'nde, Aydın Üniversitesi yüksek lisans talebesi bir şair olan Figen Yılmaz'ın "Dünyaya İki Satır" adlı kitabının tanıtım toplantısı için gitmiştim. Edebiyat Dünyası'nın ileri gelenlerinden Doğan Hızlan, Yavuz Bülent Bakiler, Beşir Ayvazoğlu, Mehmet Nuri Yardım ve Aydın Üniversitesi'nden başta rektör olmak üzere sanata yakınlık duyan birçok bilim adamı oradaydı.
Yavuz Bülent Bakiler ve Beşir Ayvazoğlu yaptıkları konuşmalarda, yeni yazarın ilk deneme yazılarını usta gözüyle irdeleyerek övgüyle birlikte, yazara son derece faydalı olabilecek teknik mahiyette yapıcı eleştirilerde de bulundular.
Hani çok uzun bir merdiven varmış da, merdivenin üst basamağına yaklaşanların, ilk basamağa adım atanlara "Oraya basma kayar, ortadan çık. İkinci basamak sallanıyor dikkat et, üçüncü basamakta köşeye basma kırık" gibi tecrübeden kaynaklanan ikazları olur ya! İşte bu eleştiriler de öyle bir şey.
Beşir Ayvazoğlu ile yan yana oturuyorduk. Ona, konuşma sonrası "Doğru yaptınız. Ustalar hatalara, eksikliklere müsamaha etmez" dedim. "Ederse yeni ustalar yetişmez."
Fakat empati kurup bir de yeni şair yazarımızın tarafından bakarsak; büyük bir cesaret ve azimle "ben de varım" demiş çıkmış meydana. Bir adım atmış.
Çinli düşünür Konfiçyüs'ün "En uzak yollar bile ufacık bir adımla başlar" sözündeki o ilk adımı atmış. Bundan sonra çok uzak olsa da, bu yolda yürüdükçe mesafe alacak demektir. Akademisyen şairimiz Figen Yılmaz'a bu düşünceyle başarılar diliyorum.
**
Benim asıl üzerinde durmak istediğim, Yavuz Bülent Bakiler ustamızın konuşmada dillendirdiği TÜİK'in verilerinden aldığı bazı bilgiler.
TÜİK'in rakamlarına göre, Avrupa'da yüzde 21'lerdeki okuma oranı Türkiye'de binde bir seviyesinde. 28 Avrupa Birliği üyesinin en gerisindeyiz. Günde 6 saat televizyon izliyor, 3 saat internete giriyor, sadece 1 dakika kitap okuyoruz.
7 milyon nüfuslu kardeş ülke Azerbaycan'da bir baskıda en az 100 bin kitap basılıyorsa, 75 milyon nüfuslu bizde ise ortalama 3 bin adet basılıyorsa, varın kıyası siz yapın artık!
**
Peki Neden?
Neden okuma özürlü bir millet olduk?
Bunun cevabı aslında çok basit.
Bize okutulan kitap evvela "Okuma" kitabı diye başlıyor. Biz ne ektiysek onu biçtik. Erkeklere top oynattık. Kızlara ip atlattık. "Uyu yat uyu" ile bol bol uyuttuk.
"Oku!" "adam okur, kazlar okumaz" demedik. "Yapma" "Etme" ile eğittiğimiz çocuklarımızın önüne "Okuma" kitabı koyduk. Onlar da okumuyorlar.
Orhun Kitabeleri'ne "yazıt" demişler de, neden okunacak kitaba "okut" kitabı değil de "okuma" kitabı demişler?
"İçme" suyu; işçi "bulma" kurumu; "çalışma" "konuşma"; "danışma"; "sulama" gibi örnekler saydıkça bitmez.
Türkçemiz kültürümüzün temel taşı. Zengin bir lisanımız var. Fakat bu "-ma" olumsuzluk eki, olumlu kelimelerde kullanılınca işler karışıyor. Şuuraltında ters işlem yapıyor. Çünkü zihnimizin derinliklerine olumsuz manada yerleşen "-ma" eki, her ne kadar "olumlu" manadaki kelimelerde kullanılsa da, şuuraltı onu olumsuz olarak kabul etmiş bir kere. Nasıl kabul etmiş? Çocuklarımıza ilk öğrettiğimiz olumsuz ekli, hem de emir kipindeki, dikte edici zorlayıcı "Yapma"; "Etme"; "Koşma"; "Gitme" gibi kelimelerle... Psikoloji uzmanları bu durumun kavramsal boyutunu, etkilerini daha iyi izah edeceklerdir.
Ufacık bir 'ek'in başımıza açtıklarına bak!
Okuma-yazma ile frenlenmiş bir nesil değil; okuyan, yazan, okur-yazar (gerçi bunu da diplomasız-eğitimsiz insanlar için kullanıp, manayı tersine çevirmişler ya!) bir nesil yetişmesi isteniyorsa, bu karmaşayı dil bilimcilerin ciddi olarak ele alması, çözmesi gerekiyor...
14.11.2014
MEDENİ HAYAT
Türkiye nüfusunun beşte biri İstanbul'da yaşıyor.
İstanbul, bir yüzüyle, şairlere, yazarlara ilham olmuş muhteşem bir şehir. Medeniyetler beşiği yedi tepeli bu meşhur şehirde yaşayıp da ondan etkilenmemiş bir yazar, şair yoktur diye düşünüyorum. Yedi tepenin her biri tarihin muhteşem farklı çizgilerini taşıyan eserlerle donatılmış. Suriçi Türk İslam mimarisinin izlerini taşırken, Beyoğlu Batı mimari tarzının örnekleri ile dolu. Boğaziçi muhteşem cami, saray, köşk ve yalı görüntüleri ile Osmanlı kimliğini âdeta perçinliyor. Eski İstanbul diyebileceğimiz Suriçi, Boğaziçi ve Haliç bölgesinden uzaklaştıkça şehrin tarihî izleri silinmekte, yerini benzerine her yerde rastlayabileceğimiz sıradan yapılara bırakmakta...
İşte şehrin diğer yüzü buralarda karşımıza çıkıyor.
O şairlere, yazarlara ilham olmuş nadide tarihî şehir gidiyor, yerine sıradan binaların alabildiğince yığınlaştığı, ulaşımın felç olduğu, yoğunluktan âdeta boğulan, nefes alamaz duruma gelmiş problemli bir şehir geliyor.
İstanbul'un bu yeni yüzünde büyüme o kadar hızlı ki, bir yandan binalar yapılırken, diğer yandan şehri olabildiğince dolduran kalabalıkların yoğunluğu artıyor. Bu hesapsız büyüme şehri çıkılmaz problemlerle karşı karşıya getiriyor.
Merkezden uzaklaştıkça her yeni semt kendi kültürünü oluşturmuş, eski İstanbul'un o nazik, kibar, saygıdeğer kültürü kaybolmaya yüz tutmuş. Öyle olmuş ki esnaf esnafı, küçükler büyükleri, komşu komşuyu tanımaz, saymaz hâle gelmiş. Nerede o "Ahh efendim lütfen siz önden buyurun!" diyen nazik insanlar? Nerede o hanımefendiler, beyefendiler şehri? Nerede nezaket? İstanbul'un beyefendisini bulmak artık çok zor...
**
Ne dediğimi anlamak istiyorsanız akşam iş çıkışı saatlerinde herhangi bir metrobüs durağına gidin. Evlerine dönmek için duraklarda yığınla bekleyen insanların hâlini bir görün. Bir metrobüs durağa yanaşmaya görsün! Ne nezaketi, ne önden buyurması efendim? İnsanlar birbirlerini ezercesine içeri girmeye çalışıyorlar. Bazen kavgalar oluyor. Bir yer kapma uğruna, bir an önce eve gidebilme uğruna insanlar birbirlerine giriyorlar. Yumruklar havaya kalkıyor. Kavga ediyorlar. Nahoş sahneler vuku buluyor. Sinirler gergin...
Hele hele o kadınların düştüğü durumu anmak bile istemiyorum. Sıkışık nizam, balık istifi, hiç birbirini tanımayan insanların kucak kucağa gittiği bir ortam...
Bu yoğunluğu Hindistan trenlerinden hatırlıyorum. İnsanlar sıkış tepiş tren vagonlarına sığmaya çalışıyor, yoğunluktan pencerelerden, kapılardan sarkarak gidiyorlar. Vagona sığmak için birbirlerini iteliyorlar. "Bu nasıl bir yaşayış tarzı?" Derdim. Şimdi daha beterinin kendi ülkemde yaşanmasından açıkçası muzdaribim.
Bunun bir çaresi olmalı. Bir çıkış yolu olmalı. Bu böyle olmamalı. Biraz daha kafa yorulmalı. Bir şeyler eksik yapılıyor ama ne? Gerekirse E-5 üzerine Tokyo'daki gibi 2. kat, hatta yetmiyorsa 3. kat yol yapılmalı. E-5 buna müsait. Hatta E-5'in altından metro ulaşımı sağlanmalı. Bu ana arter, şehri medenice taşıyacak hâle getirilmeli. Ne bileyim? Şehir planlamacıları bunun çok daha iyisini düşünüyorlardır herhâlde.
**
Biz ne olduk, ne oluyoruz böyle? Mecburiyetler bizi ne hâllere sokuyor? Sosyal anlayışımızda büyük değişim yaşıyoruz. Biz geliştikçe, makineleştikçe, modernleştikçe medeni anlayıştan, medeni hayattan uzaklaşıyoruz galiba. Bu mecburiyetler bizim bazı hasletlerimizi, değerlerimizi alıp götürüyor gibi...
Bu medeniyet değil! Medeniyet, geçmişten geleceğe izler bırakan, yaşanmasından rahatsızlık duyulmayan tarzın adıdır. Hiç kimsenin gelecekte toptan taşıma aracı (toplu taşıma değil) metrobüsün yolculuğunu hatırladıkça gıpta ile anacağını sanmıyorum.
Temennim şudur ki, insanlar daha fazla üst üste taşınmamalı. Bu durum çok uzun sürmemeli. Çünkü duraklarda tansiyon gittikçe yükseliyor. Birilerinin bunu kötü bir şekilde kullanmasına fırsat verilmemeli.
Çil çil kubbeler serperek dünyayı medeniyetle tanıştıran bu millet, medenice yaşamayı hak ediyor.
21.11.2014
Neden farklıyız?
Geçimi için Fransa'da çalışan bir işçimiz.
Adı Ali Dal... Henüz 38 yaşında...
Yıllarca alın teri ile kazanıp biriktirdiği parasını, Diyarbakır'da şehit edilen Astsubay Necdet Aydoğdu'nun doğacak çocuğuna bağışladı. Bu gerçekten takdire şayan bir hareket... İnsanlığın içimizde, genlerimizde yaşamaya devam ettiğinin işareti. Bu haberi medya günlerce işledi. Çünkü ilgi şunaydı. Bu zamanda bu gibi bir fedakârlığı yapacak insan olabilir mi idi?
Olurmuş demek ki!
Bu ülkede, ecdadımızdan gelen merhamet duygularını taşıyan, yaşatan, iliklerine kadar hisseden insanlar elbette var. Bu milleti ayakta tutan, kenetleyen, değerlerimizi geleceğe taşıyacak olan bu insanlarımızın varlığıdır.
Diyarbakır'da şehit edilen Astsubayımız Necdet Aydoğdu da en az bu duyarlı gurbetçimiz kadar fedakârdı. Neden? Yaşadığı vatan topraklarının güvenliği için orada idi. Ortaya canını koymuştu. Ölmek bu görevin doğasında var. Bunu kabullenmiş olmak, bir ülke için, o ülkede yaşayanlar için yapılabilecek fedakârlıkların en büyüğü... Bu maksatla ölen bütün şehitlerimiz, kahraman olmalarının yanında, aynı zamanda fedakârdırlar. Vuranlarla bir tanışıklıkları, menfaat çakışmaları ya da kişisel bir düşmanlıkları yok. Sadece üzerlerine giydikleri kıyafetlerden dolayı, yapmış oldukları güvenliğimizi sağlama görevlerinden dolayı hedef oluyorlar.
Bu açıdan bakınca ülkemizde fedakâr olan milyonlar var.
**
Biz Türk milleti olarak zaten fedakâr bir milletiz. Bu bizim genlerimizde var. Son zamanlarda yaşadığımız doğal afetlerde halkımızın, yaptığı yardımlar ve destekler küçümsenecek meblağlar değil. Her ne kadar toplum içinde birbirimizi anlayışta, nezakette, saygıda sıkıntı yaşasak da iş yardım etmeye gelince, mağdurun yanında yer almaya gelince tavırlar değişiyor. Başka insan oluveriyoruz. İçimizden ummadığımız kahramanlar, fedakârlar çıkıveriyor. Belki de tarihin derinliklerinden bugüne büyük devletler kura kura gelişimizin temelinde bu var.
Sınırlarımızda 2 milyona yakın mülteciye kucak açan, barındıran biziz. Onların dinine, diline, ırkına, devletine bakmadan bunları yapıyoruz.
Dünyanın en fitneci, tehlikeli milleti olan Yahudileri bile 500 yıl önce diğer milletler yok etmeye çalışıp ülkelerinden sürgün ettiklerinde, sırf insan oldukları için, Allah yarattığı için sahip çıkan biz olmuşuz.
Fatih Sultan Muhammed Han, İstanbul'u almak için binlerce şehid verdi. Çok sevdiği komutanlarını, yakınlarını kaybetti. Bu üzüntü ile istese İstanbul'a girdiğinde bütün Rum askerlerini ve destekleyen halkı kılıçtan geçirebilirdi. (Bugün Esad'ın kendi halkına yaptığı katliamı bütün dünya görüyor.) Fatih henüz genç idi. Daha 21 yaşında idi. Hırsına, üzüntüsüne hâkim olamayabilirdi. Ama yapmadı. Nefsine yenilmedi. Herkesin korku ile onun kararını beklediğinde; o adaletli olmayı, insan olmayı tercih etti. Yazdığı ferman ile "bütün mahallelerde aşevleri kurula. Açların karnı doyurula. Gelemeyenler olursa evleri tespit edilip alaca karanlıkta yemekleri evlerine bırakıla..." şeklinde dünyaya medeniyeti öğreten kararını açıkladı.
**
Her ne kadar, ülke insanımızın beynini yıkasalar da, Batı hayranlığını enjekte etseler de, fitne, fesat düşünceler soksalar da, çeşitli oyunlar entrikalar kursalar da, içimizdeki ve dışımızdaki düşmanlar geçmişimize tekrar tekrar baksınlar. Orada şunu görecekler.
Bu milletin içinde Aliler de bitmez, Necdetler de, Fatihler de...
28.11.2014
Ömür dediğin...
İnsan bazen elinde olanın kıymetini bilemiyor. Bitmez dedikleri bitiveriyor. Geçmez dedikleri geçiveriyor.
Elimizde olan ne mi?
Hiç tükenmez dediğimiz sonlu olan ömürden bahsediyorum. Sınırsızmış gibi harcadığımız vakitten, sayılı nefeslerimizden...
Saniyelerden, dakikalardan, saatlerden, günlerden, haftalardan, aylardan ve o çook uzun sandığımız yıllardan...
Ve bu ömür içinde yaptığımız, yapacağımız, yaşadığımız her şeyden...
Aslında farkında olmadan harcadığımız, boşa geçirdiğimiz o kadar çok vakit var ki... Bu boşa harcanan vakitler içinde, değerlendirmediğimiz, kaçırdığımız o kadar çok fırsatlar, imkânlar var ki!..
En başta sevdiklerimizle daha çok vakit geçirme imkânı. O nadide anları, unutulmaz hatıraları daha çok yaşama imkânı. Vakti boş şeylerle geçirme yerine daha faydalı işlerle geçirme imkânı. Sonsuz olan için biraz daha bir şeyler yapma imkânı...
Fakat heyhat! Gidenler geri gelmiyor. Kaybedilenlerin yeri dolmuyor. Kaçırılan fırsatların, günlerin, ayların, yılların yenisi gelmiyor. Gelmez de...
**
İnsan ömrünü saatli bir bombaya benzetiyorum. Doğduğumuzda sayacı çalışmaya başlıyor. Ömür bittiğinde de sıfırlanıyor. Üzerinde sayaçlı bir bomba bağlı olan insan, sayaç rakamları geriye saydıkça ne hisseder acaba?
Zamanı bolmuş gibi rahat olabilir mi? Umursamadan vaktini boşa harcayabilir mi? Sayaçtaki rakamları tükenmez bir hazine gibi görebilir mi?
Gözünüzü kapatın ve kendinizi bir an böyle bir bombaya bağlıymış gibi hissetmeye çalışın. Kendinize (gözünüz dünyada kalmasın!) fazla fazla 120 yıllık bir ömür biçin. Sayacınızı kurun. Geriye doğru saymaya başlayın. 120.. 119.. 118... Azalan rakamları görmeye çalışın. Şu anda kaç yaşında iseniz o kadar saymışsınız demektir. Devam edin sıfıra gelinceye kadar... Hayatınızın bitmek üzere olduğunun hâlâ farkına varamadınız mı?
**
Sevgili Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) "Yarın yaparım diyen ziyandadır" meâlindeki Hadis-i şerifi ile, elimizde bulunan ömür fırsatını yarına bırakmadan değerlendirmenin önemini bildirmedi mi?
Yarının ne olacağı belli değil ki! İnsan yaşlandıkça beyin hücreleri yavaş yavaş ölmeye başlar. Bildiklerini unutur, eski gücü kalmaz. Elden ayaktan düşer. Yaparım dediklerini yapamaz olur. Hatırlarım dediklerini hatırlamaz olur. Yaşlılık bir yakaladı mı bırakmaz. Bel çöker, vücut göçer. Hastalık gelir, sağlık gider. Sayacın son 10 hanesi gibi... Her 'dıt' deyişte insanın canı ağzına gelir. 9.. 8.. 7... Bazen de sayaç arıza yapar, 'dıt'lardan bir tanesi bombayı tetikler. Bomba zamansız patlar. Can ağızdan çıkar gider.
Ömür dediğin nedir ki? Gelip geçiveriyor.
İnsan bazen elinde olanın kıymetini bilemiyor.
Bitmez dedikleri bitiveriyor. Geçmez dedikleri geçiveriyor...
05.12.2014
PEYGAMBER ÂŞIKLARI
Habib...
Sevgili demek.
Sevgili; uğruna her şey yapılabilen...
Her şey sevmekle başladı.
Allahü teâla âlemlere rahmet olarak gönderdiği resûlüne "Habibim" diyerek en büyük iltifatı yaptı. En yüksek değeri verdi. Ve bu değer o kadar yüksekti ki "Ey habibim! Sen olmasaydın! Sen olmasaydın, âlemleri yaratmazdım" buyurdu.
Bir sevgili uğruna âlemleri yaratmak...
Uğruna âlemler yaratılan böyle bir sevgiliye âşık olmak... Aşkların en yücesi olsa gerek.
Âlemlerin mayası âdeta sevgi olmuş. Dinimiz sevgi üzerine kurulmuş. Bunun için Habibullah (Allahın sevgilisi), yani sevgililer sevgilisi yüce peygamberimiz (sallallahü aleyhi vesellem) "Kişi sevdiği ile beraberdir" buyurmuştur. Seven sevilenle beraber olacaksa, sevmek hem kavuşmanın, hem ebedi kurtuluşun vesilesi demektir. Tabii sevginiz gerçek ise ve o sevgilinin tarafında yer alırsınız. O zaman sevdiğinin sevdiklerini de seversin, sevmediklerini sevmezsin. Sevemezsin! Sevmenin bir işareti bu...
**
Tarih, peygamber âşıkları sultanlar, veliler, dervişler, meczublar ve onların hikâyeleri ile doludur. Tarihe peygamber âşığı olarak geçen sultanlardan biri olan Mısır Memlüklü Sultanı Eşref Kayıtbay'ın ilginç bir hikâyesi var. Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) Medine'deki mübarek türbelerinin (Mescid-i Nebevi) yeşil kubbesini yaptıran ilk sultandır. Bir gün kendisine bir aile tarafından Kadem-i Şerif (Peygamber efendimizin "sallallahü aleyhi ve sellem" mübarek ayak izleri) getirilir. Peygamber âşığı sultan, vefatından sonra Kadem-i Şerifin kabrinin baş ucuna konmasını vasiyet eder. Vefatından sonra vasiyetini yerine getirirler. Kahire'deki türbesinin içine, mezarının başına Kadem-i Şerifi koyarlar. Böylece türbesindeki Kadem-i Şerif ziyaret edildikçe Sultan Eşref Kayıtbay da duadan nasibini almakta idi.
Aradan bir asırdan ziyade zaman geçer. Osmanlı Padişahı Sultan 1. Ahmed Han da, Sultan Kayıtbay gibi peygamber âşığı sultanlardan biri idi. Peygamber aşkına bir işaret olarak, Kadem-i Şerifin küçük bir metal kalıbını yaptırmış, sorguç olarak sarığında taşıyordu. Sorgucun üzerine şu şiiri yazdırmıştı:
Ne ola başında tacım gibi götürsem daim,
Kadem-i Nakş-i pâkini ol Hazreti Resul'ün...
Gül-i gülzâr-ı Nübüvvet o kadem sahibidir.
Ahmed Ağa durma yüzün sür kademine o gülün...
14. Osmanlı Sultanı 1. Ahmed Han, Sultanahmet Camii'ni yaptırdıktan sonra, burayı şereflendirmek ve ziyaretçisinin daha çok olması için Kahire'de Sultan Kayıtbay türbesindeki Kadem-i Şerifi İstanbul'a getirtir. Kadem-i Şerif, mihrabın sol tarafına bir bölmeye yerleştirilir. Sultanahmet Camii, sanki peygamber efendimiz teşrif etmiş gibi ziyaretçi akınına uğramaya başlar. Fakat bir gece Sultan Ahmet Han müthiş bir rüya görür. Sultan Kayıtbay ile Peygamber efendimizin huzurundadır. Sultan Kayıtbay, "Efendim sizin mübarek ayak izleriniz kabrimin başında idi. Osmanlı Sultanı onu kendi camisine taşıdı. Ben bu şereften mahrum kaldım" diyordu. Bu iki âşığı şefkatle izleyen Peygamber Efendimiz, bunun üzerine "Ey Ahmed! Kademi yerine iade et!" buyurur. Sultan Ahmed Han ter içinde uyanır. Rüyanın etkisindedir. Zamanın âlimi Aziz Mahmud Hüdâyî hazretlerine giderek rüyasını anlatır. O mübarek veli de "Rüya açık. Kadem yerine gitmeli" buyurunca, Sultan Ahmed Han tereddüt etmeden, büyük bir aşk ve hürmetle getirttiği Kadem-i Şerifi yine aynı hürmetle Mısır'a geri gönderir.
**
Onlar peygamber âşıkları...
Sevgililer sevgilisini aşk derecesinde sevmek, böyle bir şey olsa gerek.
Böyle düşünen, böyle yaşayan, böyle inanan, böyle seven insanlarla tarihimizin sayfaları şereflendi. Sevmenin derecesini, insan olmanın faziletini yaşayarak gösterdiler. (Allah onlardan razı olsun.)
Sevgililer sevgilisinin sevgisini kalbinizde hissetmeniz dileği ile...
.....
Yukarıdaki tarihi vakalara benzer hikâyelerin yer aldığı,Talha Uğurluel tarafından kaleme alınan "Asr-ı Saadet'ten Osmanlı'ya Sarayın Kutsalları" adlı kitabı okumanızı tavsiye ederim.
12.12.2014
FASİT DAİRE
Yıllar önceydi...
Her şey iyi niyetlerle başladı.
Herkes devletin bekâsını düşünerek, devletin altını kazıyordu. Halkın özgürlüğü sağlanacak, eşit yönetim gelecek, ülke sıkıntılardan kurtulacaktı. Bu ancak Batı'ya entegre(!) modern yeni bir dünya düzeniyle olabilirdi. Buna inanan bir grup arkadaş, 1889 yılında Askeri Tıbbiye'nin bahçesinde bir araya gelerek İttihat ve Terakki cemiyetinin (İttihad-ı Osmani) temellerini attılar. Cemiyetin lideri olan İbrahim Temo, Napoli'de İtalyan Mason Teşkilatının örgütlenme biçiminin eğitimini almıştı. Bu harekete katılanlar da ya mason idi, ya da daha sonra masonluğu kabul etmiştir. Cemiyet üyeleri, merkezi Paris'te bulunan Jön Türklerle de irtibata geçerek, İttihat ve Terakki cemiyeti adı altında birlikte çalışmaya başladılar. Cemiyete para desteğini ise Paris mason locası (tabii hayır yapmak için değil) veriyordu.
İttihat ve Terakki hareketinin hedefi Avrupa yönetim tarzını ve kanunlarını aynen uygulamaktı. Kurtuluşun Batı'ya benzemekle olacağına inanmışlardı. İnandırılmışlardı. Kendi halkından bihaber ittihatçılara, Batılılar, bilhassa İngilizler kendilerinin bile asla uygulamadıkları sistemi aşılamışlardı. Eylem başarılırsa asıl özgürlüğü azınlıklar kazanacaktı. Yani kazanan yine Batı olacaktı. Çünkü Batı, kendi kültür hegemonyası altında olmayan hiçbir kültürün yaşamasını asla kabul etmez.
Dünyayı tepeden yöneten ABD ve İngiltere'nin derin yapısında yer alan büyük güç, ülkelerin içine yukarıdaki gibi gayet masum niyetlerle girerek teşkilatlanıyor, kök salıyor, bir müddet sonra da devleti vesayetle yöneten güç haline geliyordu.
Osmanlı Devleti de böyle bir tehlike ile karşı karşıya idi. Osmanlı Devletini yıkmayı kafaya koymuş olan bütün muhalifler, Sultan 2. Abdülhamid Han yönetimini devirmek için 1907 yılı sonunda Paris'te toplandılar. Jön Türkler, Ermeni Devrimci Federasyonu (Taşnaksutyun), İttihat ve Terakki Cemiyeti ve diğer bütün muhalif yapılar yeni bir yönetimin kurulması amacında birleştiler. Taksim Taşkışla'dan başlattıkları ayaklanma hareketi, 24 Temmuz 2. Meşrutiyet ilanı ile son buldu. Yenilik, ıslahat, batılılaşma uğruna istedikleri Yeni Dünya Düzenini, padişaha ve halka zorla dayattılar. Bu isyanı hazırlayan İttihat ve Terakki Cemiyeti, Osmanlı Devleti tarihine çetecilik yoluyla yönetimi ele geçiren ilk hareket olarak geçti. Seçimlerin ardından oluşan yeni Meclis-i Mebusan 17 Aralık (Bu tarih size bir şeyler hatırlatıyor mu?) 1908'de çalışmalarına başladı. Osmanlıyı cephelerde bir türlü yıkamayan Batılılar, içimizden birileri ile bu işi sinsice hallediyorlardı. İttihatçılar asıl zararı, 1914 yılında Osmanlı Devleti'ni Birinci Dünya Savaşına sokarak verdiler. Osmanlı'nın dağılmasına sebep oldular.
**
Birinci Dünya Savaşı sonrası Batılılar istediklerini fazlası ile almışlardı. Artık korktukları Osmanlı Devleti yoktu. Peki, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin vazifesi bitecek mi idi? Asla! Osmanlı üst yönetimine ve sosyal hayatın cemiyet kurumlarına öyle bir yerleşmişlerdi ki, ağaçlara dadanan koşniller gibi (ağacın gövdesine yapışırlar. Ağacın özsuyunu emerek yaşarlar ve bir müddet sonra ağacı kuruturlar) Osmanlıyı dil olarak, din olarak, kültür olarak tamamen kurutmadan bitmeyecekti.
Atalarımız "Su uyur düşman uyumaz" demişler.
Osmanlı Devletinin devamı olarak kurulan Cumhuriyet'te de varlıklarını sürdüreceklerdi. Bürokratik yapı içinde değişik isimlerle yaşadılar. Hem ekonomik, hem siyasi güç oldular. Yeni taraftarlar buldular, yeni dostlar edindiler. Defalarca ihtilallerde, darbelerde rol aldılar. Bir Başbakanı astılar. Bir Cumhurbaşkanını zehirlediler. Devletin en mahrem konuşmalarını dinlediler. Millet olmanın özelliklerini bozmak için yıllarca uğraştılar. Fitne tohumları serperek, halkı birbirine düşürdüler.
17 Aralık'ta Taksim'deki ağaçları sebep gösterip, gezi olaylarını başlattılar. Hedef bu sefer yönetimin başındaki lider Recep Tayyip Erdoğan'dı. Tıpkı 100 yıl öncesi gibi, bütün muhalif gruplar bir araya gelmişti. O günden bugüne niyetler değişmemişti. Ve aynı yerden, aynı şekilde başlamışlardı.
**
Yıllar sonraydı...
Her şey iyi niyetlerle başladı.
Herkes devletin bekâsını düşünerek, devletin altını kazıyordu. Halkın özgürlüğü sağlanacak, eşit yönetim gelecek, ülke sıkıntılardan kurtulacaktı! Bu ancak Batı'ya entegre modern yeni bir dünya düzeniyle olabilirdi!
Buna inanan...
19.12.2014
Unutulmuş bir zafer: KUT-ÜL AMARE
Yarın 27 Aralık.
Bana unutulmuş tarihî bir vakayı hatırlattı.
Birinci Dünya Savaşı yılları... Batı devletlerinin bala üşüşmüş sinekler gibi Osmanlı topraklarına çöreklendiği yıllar... Bir diğer adıyla Osmanlı'nın ateşten yılları...
Fakat Osmanlı bu... Öyle kolay lokma olacak bir millet değildi...
Önce Çanakkale Boğaz Harbi'nde bunu düşmana gösterdi. Âdeta etten duvar ören Osmanlı askerleri, 1915'in Mart ayında düşman birliklerini Boğaz'ın serin sularına gömdüler.
Sonra aynı yıl, Aralık ayının 25'inde Osmanlı birlikleri İngilizler'in ve muhalif kuvvetlerin karargâhı sayılan Kut'u muhasara etti.
**
Kut, Dicle Nehri kıyısında, Basra Körfezi'nin kuzeyinde kalan bir kasaba...
Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri, Çanakkale'den sonra kasabanın yakınlarında konuşlanmış İngiliz kuvvetleri ile müttefiklerini bertaraf edip, kibirli İngiliz birliklerine karşı ikinci büyük darbeyi vurmak istiyordu.
Bu durumdan son derece rahatsız olan İngilizler, Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla 6 Ocak'ta hücuma geçti. Fakat büyük bir zayiatla geri çekildiler.
Bu muhasaraya önem veren Osmanlı Devleti, Nurettin Paşa'yı geri çağırıp, Enver Paşa'nın amcası Mirliva Halil Paşa'yı komutan olarak buraya gönderdi.
İngilizler bu kasabayı onur meselesi yapıp, muhasarayı kırmak için Nisan 1916 tarihine kadar defalarca saldırdılar. Her seferinde büyük kayıplarla geri püskürtüldüler. Sonuncu saldırıları olan 29 Nisan gününde, General Gorringe komutasındaki Townshend birlikleri büyük bir hüsrana uğramış, mağlup olmuşlardı. Kut-ül Amare adıyla anılan bu harpte kibirli İngilizler, 13 general, 481 subay ve 13.300 er ile birlikte "Hasta Adam" dedikleri Osmanlı Kuvvetleri'ne teslim oldular. İngilizler'in ve müttefiklerinin kaybı büyüktü. 23.000 ölü vermişlerdi. Osmanlı kuvvetlerinin şehit ve yaralı sayısı ise 10 bin civarında idi. Ölenler için kasabada Kut Türk Şehitliği yapıldı.
1. Dünya Savaşı'nın en mühim muharebelerinden biri olarak bilinen bu müthiş harp Osmanlının muhteşem zaferi ile sona erdi. Kasaba alındı.
İngiliz tarihçisi James Morris, Kut'un kaybını "Britanya (İngiltere) askerî tarihindeki en aşağılık şartlı teslimi" olarak tanımladı. Bu yenilgi İngiliz basınında ve kamuoyunda çok büyük bir infial uyandırdı. General Gorringe, bu başarısızlığı sebebi ile görevinden alındı.
İngilizler, bu aşağılık duruma son vermek, esirlerini kurtarmak ve Kut'u yeniden almak için tekrar saldırdılarsa da başaramadılar. Üstelik daha büyük kayıplar verdiler.
Halil Paşa'nın, Kut-ül Amare zaferinden sonraki sözleri tarihe şöyle geçti: "Arslanlar! Bütün Türklere şeref ve şan, İngilizlere kara meydan olan şu kızgın toprağın güneşli semasında, şehitlerimizin ruhları sevinçle gülerek uçarken, ben de hepinizin pak alınlarından öperek cümlenizi tebrik ediyorum.
...
Tarih bu hadiseyi yazmak için kelime bulmakta müşkülâta uğrayacaktır. İşte Türk sebatının, İngiliz inadını kırdığı birinci zaferi Çanakkale'de, ikinci zaferi burada görüyoruz."
**
Evet, Osmanlı Ordusu gerçekten tarihe geçecek büyük bir zafer daha kazanmıştı.
Her yıl Kut-ül Amare zaferi kutlanmaya başlandı.
Ta ki Türkiye'de 1952 yılında NATO'ya üye olana kadar. İngilizler, tarihlerinde kara bir leke ve yüz karası olarak kalan bu hezimetin, Türkler tarafından her yıl zafer bayramı olarak kutlanmasını aşağılanmış görüp, onurlarına yediremediler ve kaldırılması için baskı yaptılar. Baskılar üzerine de Türkiye, NATO üyeliği sebebi ile bayram merasimine son verdi. İngilizlerin baskısı o kadar yoğundu ki Kut-ül Amare zaferi ve Kut Bayramı'na yönelik tarihî malumâtlar, okullardaki tarih kitaplarından bile silindi. Unutturulmaya çalışıldı.
Tarihten silinse bile bu zafer gönüllere kazındı.
Din için, devlet için, vatan için ölen binlerce yiğidin canını verip şehit olduğu (nur içinde yatsınlar) o kutlu zafer nasıl unutulur. Kut şehitliğinin aziz insanlarını rahmetle anıyoruz.
Anacağız. Daima!..
26.12.2014
Büyük oyun
Yıllar önce Yahudi asıllı Amerika eski Dışişleri Bakanı Henry Kissinger, Sovyetler Birliğinin dağılmasının ardından "yeni düşman cephesi"nin Müslümanlar olduğunu ima eden açıklamalarda bulunmuştu. Bin Laden denen CIA'nın yetiştirdiği teröristin ortaya çıkması ve 11 Eylül ikiz kule saldırısının yapılması ile birlikte Müslümanlar üzerine oynanan büyük oyunun başladığının işaretleri verildi. Hristiyanları ve Yahudileri yöneten, ABD'nin derin aklı İllimünati'nin önemli ismi olan Kissinger'in Irak-İran savaşı için sarf ettiği, "Bizim amacımız Müslümanların birbirlerini öldürmelerini sağlamaktı" şeklindeki kan dondurucu sözleri, dünyada şu anda devam eden büyük oyunun ipuçlarını vermektedir. Gerçekten o tarihten sonra İslâm dünyasında büyük karışıklıklar vuku bulmaya başladı. Orta Doğu âdeta cadı kazanına döndü.
Irak-İran savaşında bir milyonun üzerinde Müslüman öldü. Daha sonra Amerikan'ın Irak operasyonu, daha sonra "Arap Baharı" dedikleri toplum hareketleri, iç savaşlar ve en sonunda Suriye'de yaşanan katliam. Ardı ardına gelen bu düzmece karışıklıklarda yüz binlerce mazlum Müslüman hayatını kaybetti. Kaybetmeye devam ediyor.
Batıya bu kan da yetmedi.
Yahudi Simon organizasyonuyla IŞİD adlı kanlı bir terör örgütü kurarak, Müslüman kılığına girmiş sünnetsiz yöneticilerle, çeşitli ülkelerden devşirdikleri maceraperest gençleri, Orta Doğu'daki Müslümanlar üzerine sürerek vahşice işledikleri cinayetleri özellikle web sitelerine yükleyip, İslâmı ürkütücü, vahşi bir din olarak göstermenin gayreti içine girdiler. Bu kirli propaganda ile dünya çocuklarını, gençlerini ve insanlarını etkilemeye, İslam dininden soğutmaya çalışıyorlar. Batı televizyonları bunu eğlence sunar gibi aralıksız ekranlarına taşıyor.
Fakat kana doymayan Batı'ya bu katliamlar da yetmedi ki yeni oyunlar peşindeler.
Şimdi de Avrupa'daki Müslümanların huzurunu bozucu eylemler içine girdiler. Müslüman kılığına soktuğu ajanlarını infial uyandıracak yerlere saldırtarak Müslümanlar üzerine büyük çamur atmak, kirli medyalarını da kullanarak kamuoyu oluşturmak istiyorlar.
Fransa'nın Paris şehrinde bir dergiye saldırı düzenlendi. Bu menfur saldırı sonucu 12 kişi öldü. Öldürenler de güya Müslüman(!) Saldırma sebebi de bu derginin defalarca Müslümanlığı aşağılayıcı haberler yapması gösteriliyor. Tezgâh çoktan ayarlanmış.
Fakat, Müslümanlar kendilerini bütün dünyaya düşman edecek bir eylemi neden yapsınlar? Kendi ayaklarına kurşunu neden sıksınlar? Zaten Orta Doğu'da yeteri kadar kanları dökülüyor. Müslümanlar öyle bir girdaba sürüklenmiş ki, içlerindeki Batı yanlısı ajanların kışkırtmaları ile birbirlerini öldürüyorlar. Bu yetmezmiş gibi bütün dünyayı kendilerine düşman edecek olaylar içine neden girsinler?
Bu ara ABD'nin ve İsrail'in istememesine rağmen Fransa'nın Filistin Devleti'ni kabul ettiğini de unutmayın. Müslümanlar için büyük önem arz eden Filistin Devletini kabul eden Fransa'ya "Müslümanlar acaba neden saldırır?" diye de düşünün! Müslümanlar böyle mi teşekkür eder? Yoksa bu işten rahatsız olan birileri mi bu işi yapar?
Hesap açık. Fransa'nın ikinci büyük dini kitlesi olan Müslümanlarla Hristiyanlar birbirine girecek. Müslüman bir devletin kurulmasını kabul eden Fransa ile bu ülkedeki Müslümanlar cezalandırılmış olacak. Olay Avrupa'ya yayılacak.
En baştaki oyun neydi? Müslümanı Müslümana kırdırmak. Şimdi Hristiyanlar kışkırtılarak oyunun ikinci safhasına mı geçilmek isteniyor? Papa'nın geçen yılki açıklamasını hatırlayın. "Artık 3. Dünya Savaşı başladı."
Bu kışkırtma ile birilerinin cebine milyar dolarlar akıyor. İnsanların gözünün içine baka baka organize edilen kara bir tezgâh var ortada! Kanla oynanan büyük bir oyunun içindeyiz!..
09.01.2015
Türkçeden Türkçeye tercüme etmek
Geçtiğimiz günlerde Türk Edebiyatı Vakfı'na gitmiştim. Değerli dostum Hayati İnanç'ın sohbet toplantısı vardı. Hayati İnanç, divan edebiyatı üzerine çalışmaları olan, divan şiiri için tarihin sayfalarını açtıkça, bize unutturulmuş dilimizin zengin ifade tarzını ve akıcılığını sunan müthiş bir hazine. Fakat bir o kadar da mütevâzı bir insan. Meşguliyetinin ne olduğunu soranlara "Ne yapalım? Türkçeden Türkçeye tercüme ediyoruz" diyerek o engin divan edebiyatı bilgisini bu mütevâzı cevabın ardına gizliyor.
Evet, aslında aslımızdan o kadar uzaklaşmışız ki kendi dilimizi yeniden tercüme etmek ihtiyacı hissediyoruz. Bu gerçekten çok acı bir durum.
İki nesil öncesini anlayabilmek için Türkçeyi yeniden tercüme etmek! Bunun dünyada başka bir örneği var mı acaba? Kendi diliyle yazılan kendi tarihini, kendi edebiyatını okuyamayan başka millet var mı? Kendi diliyle bu kadar oynanan bir millet!..
Sanmıyorum.
Meğer biz dilde neler kaybetmişiz?
En başta Türkçeden Türkçeye tercüme edecek kadar dilimizi kaybetmişiz.
Sonra, o zengin Osmanlı Türkçesinin mânâ ve ifade zenginliğini kaybetmişiz. Eskiden bir meseleyi 10 kelime ile ifade edebilirken, şimdi 10 meseleyi bir kelimeye sığdırıp ifade etmeye çalışıyoruz. Ardından acaba bu kelime hangi mânâda kullanıldı diye de düşünmeye başlıyoruz.
Sonra, edebiyatımızı kaybetmişiz. Geçmişimizi kaybetmişiz. Tarihimizi kaybetmişiz. Geriye ne kaldı bilmiyorum ama, velhasıl kendimizi kaybetmişiz!
Osmanlı Türkçesini öğrenerek bu değerlerimizi tekrar kazanabiliriz. Belki de içimizdeki 'Brütüs'lerin Osmanlıcaya tepkilerinin ana sebebi, Türk toplumunun unutturulmak istenen değerlerine yeniden kavuşacağı korkusu olabilir.
Osmanlı Türkçesinin değerini anlamak için, içinde zengin bir tarih ve kültür taşıyan divan edebiyatını iyi anlamak lazım olduğunu, Hayati İnanç'ı dinlediğinizde daha iyi farkına varacaksınız. Yazmış olduğu "Can Veren Pervaneler" isimli eserini de okumanızı tavsiye ederim.
**
Divan edebiyatı, 7 asırlık bir mazisi olan; ilmi, edebi, tasavvufî derinliği olan bir yazı biçimi... Osmanlı Türkçesinin zenginliğini ortaya koyan ziyneti gibi... Hoca Dehhânî ile başlayan bu edebi şiir sanatı, Padişahlar da dâhil olmak üzere divan edebiyatının son ustası Şeyh Galip'e kadar devam etmiş. Sonraları devam etse de köşe taşları bunlar olmuş. Divan edebiyatının en büyük şairi ise Urfalı Nâbi'nin olduğu kabul edilmektedir. 17. yüzyıl şairlerinden Nâbi'nin şiirlerinde Osmanlının köklü kültürünü, muhteşem zenginliğini, ilmini, edebini, ahlâkını kısacası her şeyini bulacaksınız. Tıpkı diğer divan şiirlerinde olduğu gibi...
Nâbi'nin meşhur bir şiirini ve bunun hikâyesini aktarayım. Nabi, Medine-i Münevvere'ye Sevgili Peygamberimizi (sallallahü aleyhi ve sellem) ziyarete gider. Yaklaştığında, yol arkadaşının at üzerinde uyuduğunu görür. Onu uyarmak için irticalen okuduğu naattan birkaç beytini arz ediyorum. Dilimize, kültürümüze ne kadar yabancılaştığımızı daha iyi anlayacaksınız.
Sakın terk-i edepten, kûy-i Mahbûb-i Hudâ'dır bu;
Nazargâh-ı ilâhîdir makam-ı Mustafâ'dır bu.
Felekte mâh-ı nev Bâbu's-selâm'ın sîne-çâkidir;
Bunun kandîli, cevzâ matla-ı nûr-i ziyâdır bu.
Habîb-i Kibriyâ'nın, hâbgâhıdır fazîlette;
Tefevvuk kerde-i arş-ı Cenâb-ı Kibriyâ'dır bu.
Bu hâkin pertevinden oldu, deycûr-i adem zâil;
Amâdan açtı mevcûdât, çeşmin tûtiyâdır bu.
Murââd-ı edeb şartıyla gir Nâbî bu dergâha;
Metâf-i kudsiyândır, bûsegâh-ı enbiyâdır bu.
**
İnşallah, kendi dilimizi tercüme etmeden anlamak, yazmak ve tedris etmek imkânına tekrar kavuşuruz da kaybettiğimiz zenginliklerimize ulaşır, ecdadımızı daha iyi anlarız.
Her ne kadar sürç-i lisan ettikse affola...
16.01.2015
Medeni tarihimizin yol levhaları
Engin bir insan ahlakı ile yoğrulmuş olan tarihimiz, ibretlik hikâyeler, menkıbelerle doludur. Sosyal tarihimizin hangi sayfasını çevirsek, insanî değerler taşıyan sayısız yaşanmış hikâyeye rastlarız. Sultanından çobanına, âliminden talebesine, askerinden çiftçisine, esnafından müşterisine kadar her kesimden insanın yaşadığı insanlık hikâyeleri...
Sosyal kültürümüzün temelini oluşturan, iz bırakan bu muhteşem yaşanmışlıklar, geçmişten geleceğe bize yol gösteren, izlerinden gidebileceğimiz ışıklı levhalar olmuşlar.
**
Hani Eyüp Sultan Camisinin musalla taşına girişinde "Ya bu dünyada bir garip gibi olacaksın, ya gelip geçen bir yolcu, ya da kabirde yatan bir ölü gibi..." yazıyor ya işte böyle gariplerden biri bir gün hamama gider. Lakin o gün hamama vezirler geleceğinden hamam sahibi, Habib Baba isimli bu garip yaşlı adamı kabul etmek istemez. Habib Baba üzülür, rica minnet "evladım, ben şuracıkta kimseyi rahatsız etmeden yıkanır, çıkarım, beni kırma" diye ısrar edince hamam sahibinin insafına gelir. "Şu kuytu odada yıkan kimseye görünmeden çık" der. Yaşlı adam dualarla hamama girer. Yıkanmaya başlar...
O sırada hamama heybetli, genç bir müşteri daha gelir. Bu kılık değiştirmiş, 4. Murad'dır. Vezirlerinin hamam sefası yapacaklarını öğrenince bir merak ile tebdil-i kıyafet eyleyip hamama gelmiştir. Hamam sahibi tanıyamadığı için, sultanı da hamama almak istemez. Sultan ısrar edince, hamamcı onun heybetinden biraz da çekinerek kabul eder "Şu kuytu odada bir ihtiyar yıkanıyor. Orada sessizce yıkanın. Aman yiğidim vezirler sizi görmesin" diye de tembih eder. Sultan 4. Murad, peştamalı bürünür Habib Baba'nın yanına girer. Başlar yıkanmaya. Habib Baba genci, kendisi gibi garip biri zannederek, "Evladım. Dön sırtını keseleyivereyim" deyince bu teklif sultanın pek hoşuna gider. Zira birisi kendine sultan olduğu için değil, sadece bir insan olduğu için karşılık beklemeden teklifte bulunmuştur. Habib Baba tanıyamadığı sultanın sırtını bir güzel ovalar. Sonra padişah, bu iyiliğe teşekkür olarak o da Habib Baba'nın sırtını ovalamaya başlar. Sultan 4. Murad, bir yandan Habib Baba'nın sırtını keselerken, bir yandan sanki şikayetlenir gibi "Ya baba gördün mü? Şu dünyada, vezir olmak, sultan olmak varmış. Baksana hamam sahibi koskoca hamamı kapatmış Sultan Murad'ın vezirleri var diye kimseyi içeri almıyor. Bu nasıl iştir?" der.
Kiminle beraber olduğunu bilmeyen Habib Baba, gayet saf temiz duygularla "Be evladım. Sultan Murad dediğin kimdir ki? O da bir kul. Sen asıl âlemlerin sultanı olan Allah'a kendini sevdirmeye bak. O seni severse, gerisi beyhude. Dilerse seni hamama da aldırır, hatta Sultan Murad'a bile sırtını keseletir."
**
Evet, dedim ya engin insan ahlâkı ile yoğrulmuş ibret alınacak bir tarihimiz var. Bunun gibi binlerce menkıbe medeni hayatımızın geçmişinde yer almış. Sosyal kültürümüzün temelini oluşturan, iz bırakan bu muhteşem yaşanmışlıklar, geçmişten geleceğe bize yol gösteren, izlerinden gidebileceğimiz ışıklı levhalar olmuşlar.
Yeter ki biz o yolun yolcusu olabilelim.
23.01.2015
OSMANLI DEVLETİ TAKDİRİN TEZAHÜRÜ
"Kostantîniyye elbette fethedilecektir. Onu fetheden kumandan ne güzel kumandandır! Onu fetheden askerler ne güzel askerlerdir!"
'Sevgililer Sevgilisi', âlemlerin bir tanesi yüce peygamberimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) asırlar öncesinden haber verdiği muhteşem müjde...
Her şey bununla başladı.
Bu asırlar öncesinden değil, madde âlemi öncesinden, mana âleminden gelen bir haberdi. Olacak olanların çok önceden yazıldığı âlemden...
**
Aslında Kostantîniyye'yi feth edecek komutan da belliydi, fethedecek ordu da... Onu fethedecek milletin tarihi, insanlık tarihi ile birlikte yazılmaya başlamıştı. Mayası kahramanlıkla, mertlikle yoğrulmaya başlamıştı. Nuh aleyhisselâmın oğlu Yafes'in soyundan gelen Türkler; âdeta Allah'ın yeryüzünde adaleti sağlayıcı kılıcı olarak takdir edilmişlerdi. Yolları ta ezelde belliydi, varacakları hedef de... Bilinen ve bilinmeyen insanlık tarihinde, sanki genlerine işlenmiş gibi; soyları, boyları aynı düstur ve hedef üzerine hareket etmişler, asırlar boyu dünya tarihindeki etkinlikleri ile, tarihe yön vermişlerdi. Haklının, mazlumun yanında yer almışlar; haksızın, zalimin amansız düşmanı olmuşlardı.
Soydan soya, boydan boya binlerce yılı aşa aşa, artlarında altın harflerle yazılmış bir tarih bırakarak bildirilen hakikate doğru yaklaştılar.
Dünyanın yaradılış hakikatini anlayamayanlar, dünyadaki olayları, yaşananları tesadüflere, mantıklarının kavradığı sebeplere bağlayıp izah etmeye çalışırlar. Evet, olaylar görünüşte sebeplere göre gelişir. Fakat hakikatte takdir edilen çizgide seyreder. Yani hiçbir şey tesadüf değildir. Vaki olan her şey tevâfukdur, çok ince bir ilahi hesabın tezahürüdür.
Hakikat yolunda hizmet, gönüldeki ateşin, meyilin gücüne göre tecelli eder. Gönül; zamanı ve mekânı olmayan âlemden bir latif... O ateş, ta ezelde o gönüle düşmüşse...
Daha 21 yaşında olan bir sultanın kendisine, ordusuna, dünya insanlarına hem dünyevî, hem uhrevî lütufların kapısını açacak bir fethin fatihi olma arzusu yüreğinde yangına dönmüşse...
Buna kim engel olabilir, önünde kim durabilir?
Kutlu Osmanlı Sultanı Fatih Sultan Mehmed han, gönlünü yakan Konstantîyye'yi fethetme niyetini, "İ'lâ-yı Kelimetullah ve ihyâ-i minnet-i Resûlullah etmiye gücümü sarf eylemek dilerim!" şeklinde divanda açıklarken "Ya ben Bizans'ı alırım, ya da Bizans beni!.." kararlılığındaydı.
Çünkü o Allah'a inanmıştı. Resülüne inanmıştı. Askerlerine, hocalarına, milletine inanmıştı. Fethin gerçekleşeceğine inanmıştı. Ezelde takdir edilene de...
**
Cumhurbaşkanlığı forsunda yer alan 16 yıldızı temsil eden devletler boşuna kurulmamıştı. Osmanlı Devletinin kuruluşu bir takdirin tezahürü idi. Başarıları boşuna değildi. Yolları ta ezelde belliydi, varacakları hedef de... Hiçbir şey tesadüf değildi. Osmanlı Devleti İstanbul'u fethederek, 'Sevgililer Sevgilisi'nin (sallallahü aleyhi ve sellem) müjdesini yerine getirdi. En büyük vazifesini gerçekleştirdi.
Asıl Osmanlı Devleti, bunun için kurulmuştu. Ezelde takdir edilen önemli bir vazifeyi icra etmek için...
Bu hafta 716. kuruluş yıld önümü kutlanan bu nasibli devlet, insanlık tarihinin en berrak sayfalarında, bütün ihtişamıyla daima anılacak, yaşayacak...
30.01.2015
Osmanlıda kitap kültürü
"Okumak", medeni toplumların gelişmesinde sürükleyici bir rol üstlenen; topluma anlayış, seviye, değer kazandıran temel bir alışkanlık, önemli bir kültürdür.
Okumak... İnsan olmanın başlangıç noktası... İnsanın insan olduğunun alameti.
Elime bir Osmanlı elifbası geçmişti. Orada şöyle yazıyordu: "Oku! Çocuk oku. Sen çok oku. Adam okur, kaz okumaz."
Yine Yunus Emre hazretlerinin okumak üzerine söylediği mısraları derin manalar ifade etmekte, okumanın adabını, derecesini, nasıl olması gerektiğini bildirmektedir.
İlim; ilim bilmektir.
İlim kendin bilmektir.
Sen kendini bilmezsin
Ya nice okumaktır?
**
Yaşlı dünyanın ahirinde, insanlığın son kurtuluş ümidi olan İslam dini için gelen ilk ilahi emir de "Oku" olarak gelmişti. "Yaradan Rabbinin adıyla oku"
Bu ilahi emir, insanlık tarihinin ahirinde medeniyet kapılarının anahtarı oldu. Asırlar evvelinden gelen bilgilerin asırlar sonrasına intikalini sağladı.
Bu sebeple Müslümanlar okumaya çok önem verdiler. İlim irfan sahibi olarak büyük medeni toplumların, devletlerin var olmasına sebep oldular. İslam âlimlerinin yazdığı kitaplar yüzyıllarca insanlara ışık oldu, rehber oldu, yol gösterdi. Müslümanların bu okumaları, yazmaları, ilimle iştigal etmeleri sadece kendilerine değil, dünyadaki bütün toplumlara fayda sağladı. Karanlıklar içinde yaşayan nice toplumlar bu medeniyetten nasibini aldı.
**
Özellikle son devirde üç kıtada hüküm süren Osmanlılar, açtıkları medreseler, mektepler, Enderun okulları ile, okumak ve yazmanın önemine en çok vâkıf olan toplumlardan biri oldu. Yazdıkları kitaplar kütüphaneleri doldurarak, hem fen alanında, hem manevi alanda büyük ilerlemeler katettiler. Osmanlının son döneminde sadece İstanbul'da iki yüzün üzerinde kütüphane bulunmakta idi. Şimdiki "cafe"lerin, çay ocaklarının, kahvehanelerin yerinde o zamanlar "kıraathane" denilen içinde kütüphanelerin olduğu, kitap okunan, sohbet edilen mekânlar vardı. İslam dininin emrettiği üzere Yazmak ve okumak medeniyeti ile yoğrulan Osmanlıların, kitap kültürüne verdiği önemin daha iyi anlaşılabilmesi için yakın zamana mahsus bir misal arz edeyim.
Veliyyüddin Cârullah Efendi (1659-1738), on yedinci ve on sekizinci yüzyılda yaşamış, dönemin meşhur âlimlerinden biridir. Yazdığı kitaplar kırkın üzerindedir. Cârullah Efendi, İstanbul'da bir kütüphane kurmuş ve bu kütüphanede yer alan eserlerin tamamına yakınını okuyarak kenarlarına notlar düşmüştür. Kütüphanesindeki eserler üzerine düşülen bu notlar, dönemin kitap kültürünü anlama noktasında canlı birer tanık olmuştur. Şimdi bu eserler dünyanın en büyük yazma eser kütüphanesi olan Süleymaniye Kütüphanesi'nde zengin bir koleksiyon olarak yer almaktadır.
Evet. İnsanlığın kurtuluşu için, gecesini gündüzüne katıp eserler yazan, kitap kültürü ile insanları medeni hayatın zirvesine taşıyan böyle rehber insanlar, tarihimizin değerli hazineleri olarak eserleriyle birlikte hep yaşayacaklar.
Bu hazineler, okuyan, yazan, kitap kültürüyle yoğrulmuş gençleri bekliyor.
Osmanlıdaki kitap kültürünü anlatmak için İlmi Etüdler Derneği 14 Şubat'ta Üsküdar'daki merkezinde "Osmanlı Kitap Kültürü: Cârullah Efendi Sempozyumu" gerçekleştirecek. Sempozyumda, Cârullah Efendi'nin koleksiyonu hakkında akademisyenler araştırmalarını paylaşacaklar. Ayrıca burada Süleymaniye Kütüphanesinde yer alan yazma eserlerden örnekler de sunulacak.
06.02.2015
Tarihimizin sessiz şahitleri
İnsanlar, doğarlar, yaşarlar ve ölürler.
Doğan bir insan için yaşamak nasıl haksa, ölüm de insan için haktır ve insanların hangi inançta ve halde olursa olsun kaçamayacakları bir gerçektir.
Toplumlar, yaşadıkları hayatın bir parçası olarak bu gerçeği kabullenmiş, kendi inançları ve kültürleri doğrultusunda ölüm ve sonrası için farklı âdetler, gelenekler, merasimler yapagelmişlerdir.
Ölülerini yakanlar, suya bırakanlar, büyük anıt mezarlarda, odalarda, lahitlerde ya da mumya şeklinde saklayanlar olmuş... Çeşitli şekil ve yapıdaki bu tür anıt mezarlar tarihî birer vesika olarak günümüze kadar gelmiştir.
Dünya nüfusunun büyük bir çoğunluğunu oluşturan İlahi dinlerde ise insanların naaşları temizlendikten sonra tabutla veya tabutsuz olarak toprağa gömülmüş, yerleri belli olması için yazılı mezar taşları ile işaretler konmuş, kabirleri zaman zaman ziyaret edilerek insana hürmet devam etmiştir.
İnsan, değerli bir mahlûktur. Bütün dinlerin olgunlaşmış, tamamlanmış hali olan dinimiz İslam'a göre eşrefi mahlûkattır. Dirisi gibi ölüsü de hürmet edilmeyi, dua okunmayı, ziyaret edilmeyi hak ediyor. Çünkü, insan bedeni aslı olan toprağa geri dönse de ruhen medfun bulunduğu toprağa bağlı durmaktadır. Bu sebeple ecdadımızın asırlar öncesinden günümüze gelen mezarları itina ile korunmuş, geçmişte iz bırakan değerli şahsiyetlerin türbeleri ziyarete açık olmuş, tarihimizin sessiz şahitleri olarak günümüze kadar gelmiştir.
**
Batılı devletler bu gerçeği çok iyi bildikleri için, İslam ülkelerindeki mezarlıkları çeşitli yollarla yok edip izleri silmeye çalışmışlardır. Bu yok ediş fark edilmesin diye de İslam dini içinden farklı bozuk mezhepler türeterek (Vehhabilik, Selefilik gibi), imha hareketini Müslümanlar içinde türeyen bu fırkalara ihale etmişlerdir.
Özellikle son iki asırda yoğun faaliyet gösteren Vehhabiler, Arabistan topraklarında ziyaret edilecek kabir bırakmamışlar, ecdadımızın kabirlerini yerle bir etmişlerdir.
Kabirler, bir beldenin geçmişinin yattığı, manevi değeri olan tarihî izler taşıyan alanlardır. Geçmişlerine sahip çıkan milletler, atiye emin adımlarla ilerler. Geçmişine sahip çıkmayan milletlerin geleceği olmaz. Osmanlı, ecdadına sahip çıktığı için Osmanlı oldu. Osmanlı aynı zamanda bir türbeler medeniyetidir. Değer verdiği insanlara, vefatlarından sonra da aynı ilginin devamını sağlamış, toprak altında kalan öpülecek ellere gösterdiği hürmetle, büyük manevi desteklere mazhar olmuştur.
**
Süleyman Şah...
Osman Bey'in dedesi... Yüce Peygamberimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) müjdesine mazhar olan bir milletin, bir ordunun atası... Asırlar boyunca bu kutlu insanın türbesi dimdik ayakta kalmış. Daim korunmuş. Bizim için ayrı bir önem ifade ediyor. Ateş çemberi içindeki Ortadoğu'da, bir yandan DEAŞ, bir yandan 21. yüzyılın zalimi Esed tarafından türbelerin, kabirlerin, bombalanarak yok edildiği bir ortamda; Türk askerinin "Şah Fırat" operasyonu adlı cesurca bir hamle ile ecdadımızın kabrini, düşman ayakların basmasından korumak için aldığı tedbir, takdire şayandır.
Kabir aynı yerinde kalsa da ordumuzun bunu korumaya gücü yeterdi. Ancak, çok önemli bir husus var. Kutsalımız olan türbe etrafında dönen çetrefilli oyunlarla, üzerimize kardeş kanı bulaştırılmak isteniyordu. Batının bu kirli oyunu bir kez daha bozulmuş oldu. At sırtından inmeyen göçebe bir milletin torunlarıyız. Yeri geldiğinde çadırımızı da taşırız, kabrimizi de... Ancak yurt edindiğimiz topraklar ve altında yatanlar bizim kadim değerlerimiz olur. Yaşadığımız yerde insan olarak yaşar, insanlık tarihinde altın sayfalar yaza yaza insan olarak ölürüz.
Dünya son birkaç senede kimin insan, kimin canavar olduğunu çok iyi gördü. İnsanlık tarihinde canavarların yeri asla olmayacak. Canavarlara yandaşlık yapanların da...
02.03.2015
İnsanın değeri
İnsan bir muamma... Bir görünen yüzü var, bir de görünmeyen... Herkes kendine münhasır ayrı bir âlem. Bazen görünen insanı yanıltabilir. Mevki, makam, para, mal, mülk, markalı hayata göre biçilen değerler, bazen o kişiyi yansıtmayabilir. Fakir olması, zengin olması ya da güç kudret sahibi olup dünyaları yönetmesi hakikatteki değerinin ölçüleri değildir. Yaptıkları, söyledikleri her ne kadar karakterinin tezahürü olsa da, bazen bu dahi onun gerçek âleminin göstergesi olmayabiliyor.
İnsan, ancak insan olmanın hasletlerini samimiyetle taşırsa değer kazanır.
Mevlana hazretlerinin şu sözü meşhurdur:
Nice insanlar gördüm üzerinde elbise yok!
Nice elbiseler gördüm, içinde insan yok!
Yani insan esvabıyla değil, kendi âlemindeki hakikati ile kıymetlenir. Bir köşede pejmürde halde duran bir mecnunun, gelecekte size şefaatçi olup olamayacağını kim bilebilir ki? Kimin nasıl bir halle hayatının sona ereceği, kimin hangi kıymete ereceği son nefese kadar belli değildir...
**
Sultan 3. Mustafa, bugünkü Laleli semtinde bir cami yaptırır. Caminin girişine bir ayakkabı tamircisi tezgâhını kurar. Bu zat lale çiçeğini sevdiği, üzerinde taşıdığı için Laleli Baba olarak anılır olur. Fakat hiçbir vakit namaza gittiği görülmez. Cami cemaati beynamaz bildikleri kunduracıyı oradan uzaklaştırmak isteseler de o gitmez. Bir gün padişahın annesi valide sultanın kulağına bu haber ulaşır. Oğlunun yaptırdığı caminin önünde böyle birinin olmasından rahatsız olur. Merak eder görmeye gider. Gerçekten de ezan okunduğu halde kunduracı, hiç oralı olmaz işine devam eder. Valide Sultan tanınmayacak halde örtülüdür. Yüzü peçelidir. Bu din bilmez adama haddini bildirmek ve birkaç söz söylemek için yaklaşır. Yaşlı kunduracı edeple başını eğer, "Buyrun Sultanım!" der. Valide Sultan şaşırır. Zira kendisinin tanınması mümkün değildir. "Bu nasıl olabilir?" Der. Uzaklaşmak için geri döner, sonra vazgeçip tekrar kunduracıya döndüğünde kendini Kâbe-i Şerif'te bulur. Hayretler içindedir. Kunduracı biraz ötede Kâbe-i Şerif'in huzurunda huşû ile namaz kılmaktadır. Valide Sultan'ın telaşesi ve heyecanı zirvededir. Neler olduğunu anlamak için geriye döndüğünde, tekrar kendini cami avlusunda bulur. Camiye gitmez bildikleri bu mecnunun, aslında veli bir zat olduğuna şahit olur. Hızlıca oradan uzaklaşır, saraya döner. Olanları oğlu Sultan 3. Mustafa'ya anlatır. Adil, hayırsever bir padişah olan 3. Mustafa, 9 Mart 1764 yılında hizmete açtığı camisinin adını, zaman zaman sohbetlerinde bulunduğu bu veli zata hürmeten "Laleli Camii" olarak değiştirir. Bugün caminin açılış yıl dönümü olması sebebiyle medeni tarihimizde yer edinen bu kıymetli insanları anmış olduk...
**
Yukarıdaki ibretlik hikâyenin yüzlercesine tarihimizde rastlamak mümkün... Dedim ya, insan bir muamma...
Yaratılanı yaratandan ötürü hoş görmedikçe, her gördüğümüzü Hızır (aleyhisselam) bilmedikçe, kendi âlemimizdeki hakikati güzelliklere taşıyamayız. Görüntü merkezli değil, gönül merkezli yaşamak, görmek, hissetmek; bizi zümrelerden, kalıplardan çıkarıp insan olmanın erdemine, şerefine, hakikatine erdirir diye inanıyorum.
Dün kadınlar günü idi. Analık gibi kutsal bir insanlık görevini üstlenen kadınlarımızın gerçek değerlerinin anlaşılması dileğiyle günlerini kutlarım.
Keşke, yılın bir gününü de "İnsanlık günü" ilan etseler de, insanlar bir gün de olsa insan olduklarını hatırlasa, katliama, vahşete son verseler, savaşlar dursa, barış olsa; çocuklar, kadınlar, insanlar ölmese... Küsler barışsa... Herkes birbirine dostça sarılsa...
Bir günlük de olsa insan olabilseydik keşke ne olurdu?..
09.03.2015
100 yıl oldu...
Zaman su gibi akıp gidiyor.
Batının "Çanakkale Geçilmez"i öğrenmesinin üzerinden geçen zaman, tam 100 yıl oldu.
Çanakkale Zaferi, bu aziz milletin tarihe altın harflerle kazıdığı başarılardan biri olmuştur. Hasta adam dedikleri Osmanlı İmparatorluğu'nu, kolay lokma gördükleri bir milleti tarihten silme arzusuyla, İtilaf devletlerinden İngiltere ve Fransa 3 Kasım 1914 tarihinde Bozcaada'dan Boğaz'a girdiler. İngilizler Ertuğrul ve Seddülbahir tabyalarını, Fransızlar ise Orhaniye ve Kumkale tabyalarını havan topları ile dövmeye başladılar. Boğaza giren gemiler ise top ateşleri ile Türk mevzilerini vuruyordu. Osmanlı askeri, mevzilerini can siperane bir şekilde koruyordu. Boğaz'ı aşamayan düşmanlar, bu kez karadan çıkarma yapmayı denediler. Bolayır, Seddülbahir, Beşike, Kabatepe, Conkbayırı, Anafartalar, Arıburnu; kara savaşlarının en yoğun geçtiği yerler oldu. Osmanlı askeri âdeta etten bir duvar örmüştü. İngiliz mitralyözünden çıkan kurşunlar, mevziden çıkan askerlerimizi taradıkça, arkadan yenileri çıkıyordu. Göğüs göğüse yapılan harbin sonunda, İngilizler, Fransızlar öldürmekten yıldılar, Osmanlı neferi ölmekten korkmadı. Böyle ölüme çok rahat giden bir orduyu karşısında gören düşman askerleri, korkuya, dehşete kapılıp silahlarını bırakıp kaçmaya başladılar.
Cephelerde belki şehitlerden aşılmaz bentler oldu, nice yiğitler, canlar hakka teslim oldu ama, karşı tarafa da bunun bedeli çok ağır ödetildi. Hem de çok ağır...
17 Mart gecesi Nusret mayın gemimiz, sanki düşmanın ertesi gün büyük saldırıya geçeceğini hissetmiş gibi sabaha kadar denize mayın bıraktı. 400'e yakın mayın, düşman gemilerini bekliyordu.
18 Mart günü Boğaz, İngiliz ve Fransız donanmasının gemileri ile doldu. Queen Elizabeth zırhlısı, İnflexible, Agamennon, Lord Nelson, Qcean, Wengeance Majestic, İrresistible, Bouvet, Prince, Suffren isimli dev savaş gemileri Boğaz'ın iki yakasını vurmaya başladılar. Osmanlı'nın Mesudiye, Mecidiye, Hamidiye, Namazgâh ve Dardanos tabyalarından anında karşılık gördüler. Bir kısmı top mermisi ile bir kısmı mayın çarpması ile yara alan düşman gemilerinden bazıları, Boğaz'ın derin sularına gömülüp gitti. Boğazların bu kadar geçilmez olabileceğini tahmin etmemişlerdi. Amiral De Robeck komutasındaki düşman donanması büyük bir hezeyana uğramış, yenilmişti. Osmanlı üzerine yaptıkları hesaplar tutmamıştı. 18 Mart 1915'te kazanılan bu zafer, Türk milletinin efsanevi dirilişinin başlangıcı oldu.
**
Peki! Osmanlı ne yapmıştı da Batı, bir ülkeyi ve insanlarını yok etmek için bu kadar kin ve nefret doluydu?
Napolyon'un ''İstanbul bir anahtardır. İstanbul'a egemen olan dünyaya hükmedecektir" sözü müydü Batı'yı kamçılayan?
Ya da Osmanlı'nın, Haçlılar'ın Kudüs'e hakim olmasını engellemesi miydi?
Ya da, ta Endülüs Emevi Devleti'nden itibaren, Batı'nın Papalık yönetimi karanlığından kurtulup, aydın bir din olan İslam dini ile yakınlaşma tehlikesi mi?
Ya da, 600 yıl gibi uzun bir süre dünyaya adaleti, merhameti, İslam'ı, medeniyeti, insanlığı öğreten Osmanlı gibi bir devletin varlığı mı?
Ya da, ölmek üzere olan hasta adam olarak gördükleri Osmanlı Devleti'nin toprakları altında yatan, zengin petrol ve maden yatakları mı?
Belki de hepsi... Belki de dünyayı yönetmeye çalışan derin güçlerin bilmediğimiz başka hesapları...
100 yıl oldu. Zaman su gibi akıp geçiyor. "Çanakkale Geçilmez"i öğrettiğimizin üzerinden bir asır geçti. Tarih tekerrürden ibarettir derler. Batı'nın kirli emelleri ve hesapları devam ettiği müddetçe, bizden öğrenecekleri daha çok şeyler var!
Aziz şehitlerimiz nur içinde yatsınlar. Savunmak için canlarını verdikleri vatan emin ellerde...
16.03.2015
Geçmişten geleceğe bilginin taşınması
Bilginin paylaşılması, kalıcı hale gelmesi, gelecek nesillere aktarılması, çok eski çağlardan beri insanlık tarihi için önem arz etmektedir.
İnsanlar bir şekilde bilgilerini saklamak ve ileriki nesillere aktarmak için; yazıtlar, işaretler, kitabeler, yazılı eserler, matbaanın devreye girmesiyle basılı eserler, günümüzde de teknolojisinin sunduğu imkânlar doğrultusunda sesli teyp kayıtları, görüntülü analog kayıtlar ve en son teknoloji olan sayısal (Digital) kayıtlar gibi araçlar kullandılar. Bu araçlar içinde bilginin paylaşımı, aktarımı için bütün dünya insanlarının kullanageldiği yazılı ve basılı eserlerden oluşan kitaplar ise her asrın vazgeçilmez bilgi kaynağı oldu. Bu değerli bilgi kaynaklarını hem saklamak, hem de paylaşılmasını sağlamak için, kütüphaneler kurulup, insanlığın istifadesine sunuldu.
Türkiye'de, tarihin derinliklerinden gelen bir kütüphane geleneği bulunmaktadır. Türklerde bilginin yazılı olarak aktarılması, bilinen tarihte Orhun Yazıtları'na kadar dayanmaktadır. Anadolu Selçukluları ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerinde, kütüphanelerle ilgili faaliyetlerin büyük önem taşıdığı bilinmektedir. Kütüphaneler; cami, medrese ve vakıfların âdeta birer parçası haline gelmiştir. Ayrıca bağışlar yoluyla da vakfedilen, bağımsız kütüphaneler bu bilgi paylaşım zinciri içinde yerini almıştır.
Bugün Türkiye'deki bütün halk kütüphaneleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı KYGM (Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü) çatısı altında hizmetlerini yürütmektedir. KYGM bünyesinde (2013 yılı kayıtlarına göre) 1118 kütüphane bulunmaktadır. Ayrıca 580 noktaya hizmet götüren 32 gezici kütüphane bulunmaktadır. Halk kütüphanelerinde 16 milyonun üzerinde kitap ve yaklaşık 80 bin cilt süreli yayın bulunmaktadır. Her geçen yıl kütüphanelerin koleksiyonları büyümektedir. Halk kütüphanelerine kayıtlı üye sayısı ise 1 milyonu aşmıştır. Özellikle son yıllarda yapılan çeşitli kampanyalar, düzenlenen fuarlar ile kitaba olan ilgi oldukça artmıştır.
Bu ülkemiz açısından son derece faydalı bir gelişmedir. Çünkü, bilgi ne kadar paylaşılırsa, o kadar büyür. Bilgi paylaşılan ülke de o kadar kalkınır, gelişir.
**
Geçtiğimiz günlerde, ülkemizin kültürel mirası ve bilgi hazinesi ile ilgili bir çalıştay yapıldı. Kültürel mirasımıza sahip çıkmak, uluslararası kültürel alanda söz sahibi olmak, geçmişi, bugün ve gelecekle bütünleştirmek için atılabilecek adımlar, Antalya'da Ankaref tarafından düzenlenen "Kütüphane, Arşiv ve Müze Yöneticileri Çalıştayı"nda masaya yatırıldı. Yaklaşık 400 kütüphane, arşiv ve müze yöneticisi, öğretim üyeleri ve uzmanın katıldığı bu çalıştayda, çok önemli konularda çözümler arandı. Kültür ve Turizm eski Bakanı Atilla Koç'un da konuşmacı olarak yer aldığı ve kültürel mirasımızın devamlılığını sağlayan kütüphane, müze ve arşivleri, bilişim ve teknolojiyle birleştirmek için yapılan bu toplantıyı çok faydalı buldum. Bu tür çalışmalar bizim kalkınmamıza, gelişmemize büyük katkı sağlayacaktır.
**
Neden mi?
Bilgilerini geçmişten geleceğe taşıyamayan toplumlar batmaya mahkûmdur. Biz geçmişle gelecek arasındaki bağları koparılmış bir toplumuz. Eğitim, öğretim gördüğü alfabesi değiştirilen, yeni harflerle sıfırdan başlayan bir toplum için dünya standartlarında bilgi paylaşımını yeniden yakalamak, büyük bir çaba gerektirir. Yıllarca ülkemizi diğer ülkelerle kıyaslayarak, okuma oranının çok düşük olduğundan bahsettiler. Elbette düşük olur. Diğer ülkelerin hiç birinin alfabesi değişmedi çünkü. Asırlar önce hangi yazıyı okuyorlarsa, hâlâ aynısını okuyorlar. Ayrıca asırlar öncesinde hangi kelimeyi konuşuyorlarsa, bugün de aynı kelimeyi konuşuyorlar.
Biz sadece alfabemizi değil, aynı zamanda konuştuğumuz kelimeleri de değiştirdik. Dede ile torun arasındaki bağlantıyı kopardık. Bir önceki nesil bir sonrakini anlamaz oldu. Buna rağmen bugün kitap okuma, bilgi paylaşımı konusunda gelinen nokta, fevkalâde başarılıdır. Kütüphanelerimizin yoğunluğu her geçen gün artmaktadır. Okuma oranımız, basılı kitap sayımız her geçen gün hızla yükselmektedir. (2014 verilerine göre basalı kitap adedinde 12. sıradayız)
Okumak; kültür demektir, bilgi demektir, gelişmek demektir, medeniyet demektir. Bu ülke insanı zoru başardı. Aşılmaz bentleri aştı. Çelikten kabuğunu kırdı. Uzaklaştırıldığı değerlerine muhteşem bir dönüş yaptı. Aslına rücu etti. Geçmişten geleceğe yeniden köprü kurdu.
Şimdi bunun meyvelerini toplama zamanı...
23.03.2015
ŞAKA DEĞİL GERÇEK!
Aptallar Günü ya da Hile Günü adıyla tarihe geçen 1 Nisan günü, Batı kültürüne şakaların yapıldığı bir gelenek olarak yerleşmiş, dünyanın çeşitli ülkelerinde de, aynı algı ile şakalar yapılan gün olarak kabul edilmiştir.
Batı kültüründe her ne kadar, şakaların yapıldığı bir gün olsa da, bazı tarihî rivayetlerde hazin bir hikâyesi olan gün olarak anlatılagelmiştir.
Müslümanlığı Avrupa'ya taşıyan ve 15. Yüzyıla kadar orada yaşatan Endülüs Emevileri, Haçlı saldırıları ile oldukça yıpranmış, savundukları son kalelerden de çekilmek üzeredir. Kuşatılan kalelerden birinde saldırılara rağmen kaleye girmeyi başaramayan Haçlı ordusu komutanı Endülüs Müslümanlarına bir teklif yapmak için 31 Mart akşamı kalenin önüne gelir. Bir elinde Kur'an-ı Kerim, diğer elinde İncil 'Hem sizin inandığınız kitap, hem de bizim inandığımız kitap üzerine yemin ederim ki, bu gece kaleyi teslim ederseniz, sizlerin sağ salim buradan gitmenizi sağlayacağım' diye söz vererek teklifte bulunur. Artık Endülüs'ün son günlerinin yaşandığının farkında olan Müslümanlar, daha fazla can zayiatı olmaması için, iki kitap üzerine yemin eden Haçlı komutanın teklifini kabul ederler. 1 Nisan günü çocuklar, yaşlılar, yaralılar, kadınlar, askerler; kafileler halinde kaleden çıkmaya başlarlar. Hepsi çıktıktan sonra Haçlı komutan saldırı emrini verir. Müslümanlar, 'Yemin etmiştiniz. Kan dökülmesin diye sizin sözünüze inandık. Bu nasıl anlaşma?' deyince, Haçlı komutan 'O söz dün içindi, bugün 1 Nisan' der. O gün, oradaki bütün Müslümanlar yaşlı, hasta, çocuk demeden şehit edilir. Bu olay tarihî rivayetlere Müslümanlar açısından acı bir vaka, Hristiyan Avrupalılar için başarılı bir hile olarak geçer. O günden sonra 1 Nisan günü Hristiyanlar arasında 'Hile Günü' olarak kutlanmaya başlar.
**
Bir diğer 1 Nisan algısı ise, Batılıların kullandığı miladi takvimde yılbaşı başlangıç tarihinin, Fransa Kralı IX. Charles tarafından 1 Ocak ilân edilmesiyle başlamıştır. Birdenbire eski alışkanlıklarını bırakamayan ya da değişimden haberi olmayan halk, yılbaşı olarak 1 Nisan günü eski geleneklerini sürdürüp hediyeleşmeye devam etmişler. 1 Ocağı yeni yıl başlangıcı kabul edenler ise eski gelenekleri sürdürenlere '1 Nisan Aptalları' demişlerdir. Zamanla bu durum gelenek halini almış, Fransızlar "1 Nisan"larda birbirlerine, aptal durumuna düşürücü şakalar yapmaya başlamışlar.
Ayrıca yine Fransa'da nisan ayında balık avı yasağı çıkınca, bazı şakacılar, balık avcılarını kandırmak için suya oyuncak çiroz ringa balıkları atarak şaka yapmışlar. Böylece 1 Nisan şakaları yerleşmiş.
Fransa, Hollanda, Belçika, Kanada, ABD, İsviçre, Japonya gibi dünyanın bazı ülkelerin vatandaşları 1 Nisan'ı 'April Fools's Day' (Aptallar Günü) olarak kutlarken, İngiltere, April Fools' Day (Nisan Kaçıklar Günü) olarak kutlamaktadır.
**
Çeşitli sebeplerle Hristiyanların "Şaka günü" olarak kabul ettikleri bu günün, her ne kadar zararsız eğlence kültürü gibi görülse de, yukarıda naklettiğim bilgiler ışığında, hangi sebeple olursa olsun, aldatma üzerine kurulu bu âdetin, bizim kültürümüzle bir alakası yoktur.
İster Fransız aptallığı, ister İngiliz kaçıklığı densin, sadece bu gün için değil, her gün için devam eden şaka olmayan bir gerçek var. Sadece 1 Nisan'da değil, her gün yüzlerce Müslüman öldürülmeye devam ediyor.
Bu şaka değil gerçek!
Şimdi 1 Nisan'ı bir de bu gözle bakıp, aldatma günü değil, bir günlüğüne de olsa "İnsan Olma Günü" ilan edin!
30.03.2015
Soğuk savaşın silahları
Bugün Orta Doğu, Batı'nın silah deneme alanı gibi, silahlı çatışmanın her türlüsünü yaşıyor. Diğer bir ifade ile varil bombasından kimyasal zehirine kadar, envai tür silahların kullanıldığı sıcak bir savaşın tam ortasında... İnsanlar ölüyor, şehirler yıkılıyor, yağan bombalar taş taş üstünde bırakmıyor. Olanların nedenini kavrayamayacak kadar küçük olan masum çocuklar, oynadıkları huzurlu günleri özlercesine, viraneler arasından endişe ve korku dolu gözlerle, anlamsız bakışlarla olanları izliyor.
Sıcak savaş denmesi; bombaların, silahların patlamasından, uçuşan füzeler, kurşunlar arasında acıların yaşanmasından, yıkımlarının hemen görülmesinden, fiziksel etkilerinin, sıcaklığının hemen hissedilmesinden geliyor.
Dünya tarihi, dehşetli günlerin yaşandığı, çok acı sonuçların olduğu, milyonlarla ifade edilen insan hayatının son bulduğu, bu tür sıcak savaşlarla doludur.
Nedeni ise, bir ırkın bir ırka, bir inancın bir inanca, bir fikrin bir fikre ya da bir gücün diğer bir güce maddi, manevi üstünlük sağlayıp, zenginlik sağlayan kaynakların ele geçirilme düşüncesidir. Bu üstünlük savaşı, zenginlik sağlayan kaynakları ele geçirme savaşı öyle bir hale geldi ki, bugün ateşinin düşmediği hiçbir ülke yok gibi!
**
"Bizde savaş yok!" "Biz rahatız!" "Bize dokunmayan yılan bin yaşasın!" Düşüncesinde olanlar büyük bir yanılgı içindedir. Sıcak savaşlar, aysbergin su üzerindeki görünen tarafı gibidir. Asıl tehlike ise, aysbergin su altındaki dev tarafı gibi görünmeyen, perde arkasında acımasızca devam eden soğuk savaşlardır.
Devletler veya derin güçler bu üstünlük savaşını, ekonomi, gıda, sağlık ve fikir alanlarında; para biyolojik, kimyasal, siber ve kültürel güçlerini kullanarak sessiz ve derinden devam ettirmektedir.
Hiçbir karşılığı olmayan, bir kâğıt parçası değerindeki dolarla dünyayı yönetmeye kalkanlar, uyguladıkları ekonomik manevralarla istedikleri ülkelerde etkilerini gösterip, milyar dolarla ifade edilen menfaatler elde edebiliyorlar.
Ya da digital ortamda çalışan sistemleri kullanarak siber saldırılar ile, sisteme sızıp bilgileri elde etmek, sistemdeki bilgi akışını değiştirip insanları yanıltmak, sistemi çökertmek sureti ile büyük menfaatler elde edip, zararlar verebiliyorlar. (Geçen hafta ülke çapındaki elektrik kesintisinin siber saldırı ile yapıldığı ihtimali konuşuluyor.)
Ya da bitkisel ve hayvansal genler üzerinde yaptıkları değişimlerle ürettikleri GDO'lu ürünlerle, insan sağlığı üzerinde büyük yıkımlar oluşturup, ürettikleri salgın mikroplarla ilaç sanayiinden milyar dolarlarla ifade edilen menfaatler sağlayabiliyorlar. (Geçtiğimiz yıllarda domuz gribi safsatasından bir ilaç firmasının elde ettiği menfaat, 65 milyar dolar.)
Gerek ekonomi, gerek siber, gerekse biyolojik alanda olsun, yapılan soğuk savaşa karşı ülkeler çareler üretip karşı koyabilirler. Çünkü bunların gözle görülür etkileri hemen fark edilir.
**
Fakat insanlarımızı sinsice ele geçiren, soğuk savaşın en tehlikeli silahı olan kültürel hegemonya, çaresiz ince hastalık gibi sessizce yayılıyor. Yabancı güçler birer birer beyinlerimize bayraklarını dikiyor. Kültür akımları ile ele geçirilen genç beyinler, kolay kolay iflah olmuyor. İçimizde, düşman gibi düşünen işgal edilmiş beyinler, ülkeyi içeriden vuran Brütüs karakterine dönüşüyor. Yabancı güçler bu beyinleri istedikleri gibi kullanıp, ülkeye büyük zararlar verebiliyorlar.
Eğer çocuklarımızı bu yabancı kültür mandasından kurtaramazsak, yabancı kültüre karşı kendi kültür şuurumuzu kazandıramazsak, önce beyinlerimiz, sonra güçlerimiz yavaş yavaş taraf değiştirecektir. Zira kültürsüz milletler yok olmaya mahkûmdur. Bu sebeple millî kültüre sahip çıkmak, diğer saldırılardan çok daha önemlidir.
Müreffeh, bağımsız bir istikbâl, ancak kültürüne sahip çıkan nesillerle kazanılır.
.....
Not: Gazeteci F. William Engdahl'in yazdığı "Ölüm Tohumları" kitabı, genleri değişmiş (GDO"lu) tohumların ölümcül tehlikelerini, jeopolitik ve ekonomik etkilerini anlatıyor.
06.04.2015
YENİ BİR BAŞLANGIÇ
Nisan ayı...
Görünüşte yeni bir başlangıç ayı...
Bahara, sıcağa, yeniden doğuşlara, uyanışlara başlangıç... Yeniden yeni bir hayatın başlangıcı...
Geçen Cuma Beylikdüzü'nde bir caminin avlusunda hazır güneşi bulmuşken biraz güneşleneyim dedim. Malum, İstanbul'da son yıllarda güneşi bulmak zor... Zira serap misali bir görünüp bir yok oluyor. Artık her şey gibi mevsimlerin de tadı kaçtı. Bahar mı, yaz mı, kış mı, güz mü? Farkına varamıyorsunuz. Çimenler üzerinde hop hop zıplayan serçelerin neşesini bir göreceksiniz. Baharın farkına varmışçasına cıvıl cıvıl sesleriyle neşelerini duyurmaya çalışıyorlar. "Bak bahar geldi" der gibiler. Ağaçların dibinde ağızları açık, dilleri sarkık, tembel tembel soluyan birkaç köpek ise, sanki kışın soğuğunu atmak için güneşin bütün sıcağından istifade etmeye çalışıyorlar gibi yayılıp yatmışlar. Hemen yanlarından geçen kedi umurlarında bile değil. Hazır böyle bir güneş bulmuşken, ısınmanın keyfini hiç bozmaya niyetleri yok.
Ya ağaçlar, bitkiler. Asıl hareket canlılık onlarda... Baharın bir işareti olarak, üzerleri renk renk çiçeklerle bezenmiş ağaçlar, arıların uğrak yeri olmuş. Çiçeklerin bolluğu, bereketli bir yılın habercisi. Eğer nisan donlarına (soğuklarına) yakalanmazlarsa tabii... Güzün ekilen ekinler çoktan boy atmaya başlamışlar bile. Sanki herkes, her şey yeni bir başlangıcın sevincinde... Hayat devam ediyor.
**
Fakat geriye doğru baktığımızda başlangıç, yeniden uyanış gibi görünen bu ayda, birçok ünlünün, hayatının sona erdiğini, fani dünyaya veda ettiğini görüyoruz.
Herkesin isimlerini rahatlıkla hatırlayacağı yabancı ünlülerden, ABD Başkanları Abraham Lincoln (1865) ve Richard Nixon (1994), bilim adamı Benjamin Franklin (1790), ünlü fizikçi Albert Einstein (1955), İngiliz sanatçı William Shakespeare (1616), İtalyan lider Benito Mussolini (1945) ve Alman lider Adolf Hitler (1945), Ford fabrikasının kurucusu Henry Ford (1947), Yönetmen Alfred Hitchcock (1980), İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher (2013) gibi hepsi, başlangıç ayı olan nisanda hayatları son bulanlardan.
Kendi ünlülerimizden de, Lehçe-i Osmani adlı sözlüğü ile Türk dili ve edebiyatına katkılar sağlamış Sadrazam Ahmet Vefik Paşa (1891), Plevne kahramanı Gazi Osman Paşa (1900), Özü Kalesi'ndeki Türklerin Ruslar tarafından kılıçtan geçirildiğini öğrendiğinde üzüntüsünden vefat eden milletinin sevdalısı Sultan 1. Abdülhamit Han (1789), Divan edebiyatının en büyük şairlerinden olan Baki (1600) ve Nabi (1712), Osmanlı yazarlarından Muallim Naci (1893), Milli Mücadele komutanı Mareşal Fevzi Çakmak (1950), hayatına 400'e yakın eseri sığdıran tarihimizin mimari dehası Mimar Sinan (1588), Türkistan'ın bağımsızlık lideri Osman Batur (1951), Kurtdereli Mehmet Pehlivan (1939), Cumhurbaşkanımız Turgut Özal (1993), siyasi lider Alpaslan Türkeş (1997), Türk şiirinin ustalarından Abdülhak Hamit Tarhan (1937), Sanatçı Münir Nurettin Selçuk (1981), iş adamı Sakıp Sabancı (2004) ve daha isimlerini sayamadığımız niceleri...
Niceleri diriliş ayı nisanda, göçüp gittiler.
**
Ya Kayahan! Mütevazılığı ile gönülleri fetheden, hayat dolu duayen sanatçı... O da her şeyin yeniden başladığı ayda hayatı bırakıverdi. Sevenleri onu bırakmak istemese de...
Hayatı diğerleri gibi bırakan biri daha var. Aslında bir bahar gibi yeniden başlamaya, filizlenmeye, gelişmeye hep hazırdı. Sanatçı ruhluydu. İnce ruhunun güzellikleri, çiçek çiçek açardı. İçindeki dirilişlere benzettiği baharı severdi. Fakat, bu nisan başkaydı. Baharın gücü, dirilişi, kıpırdanışı, enerjisi, onun yeni aylar görmesine yetmedi. Her fani bir gün ölür. Ölüm, Allahü teâlânın emri. O, Allah'ın emirlerine hep uyardı. Son kez yine uydu. Sonun başlangıcı olarak nisanı seçti. Yeniden, yeni bir hayatın başlangıcı olarak...
Mekânın cennet olsun Erol Mermer. Nisan yağmurları kadar rahmetin bol olsun. Farkımız yok! Biz de faniyiz değerli kardeşim.
Bu fani dünyada baki kalan muhabbettir, gerisi hazan!
13.04.2015
Suyu kim bulandırıyor?
Meşhur fıkradır. Duymayan belki az insan vardır.
Derenin yukarısında su içerken, aşağıda duran kuzuyu gören kurt onu yemeyi kafaya koyar. Bir sebep olsun diye de kuzuya seslenir. "Sen benim suyumu niye bulandırıyorsun?" der. Kuzu bir bulunduğu yere, bir kurdun bulunduğu yere bakar der ki: "Kurt abi, sen yukarıdasın, ben ise aşağıda. Su aşağı doğru akıyor. Suyunu nasıl bulandırabilirim ki!" Kurt kuzunun mantıklı cevabına daha sert bir sesle cevap verir: "Sen bana yalancı mı diyorsun?" Kurdun diklenmesinden ürken kuzu, "Size yalancı demek istemedim" der. Kurt iddiasını tekrarlar: "O halde benim suyumu bulandırdığını kabul et. Ben seni yiyeceğim..."
Evet, maksat üzüm yemek değil bağcıyı dövmekse ve hır çıkarmak için binbir sebep ortaya sürülmüşse, suyun hangi tarafa aktığının hiçbir önemi olmaz!
**
Son günlerde Ermeni tehcir olayını yine alevlendirdiler. Türkiye'ye soykırım yaftası giydirmeye çalışıyorlar. Yukarılarda duran bazı güçler "suyu bulandırdın!" dercesine, Ermeni meselesini temcid pilavı gibi önümüze sürüp duruyorlar. Peki, nedir bu Ermeni soykırım meselesi? Tarih boyunca Ermenilere sadık dost gözüyle bakan Türklere, soykırım nasıl yakıştırılıyor? Bu dostluğu kim, nasıl bozdu? 1915 tehcir olayı nasıl gelişti?
Bunun için 1800'li yıllara kadar inmemiz gerekiyor. Çünkü bu olayların temeli ABD'de atıldı. 1810'da Samuel J. Mills yönetimindeki bir grup tarafından kurulan Amerikan Board Teşkilatı, Doğu'dan Batı'ya birçok ülkede yoğun bir misyonerlik faaliyetine başladı. 1819 yılından itibaren de Osmanlı topraklarında yapılandılar. Osmanlı Devleti içinde Batı Misyonu, Doğu Misyonu, Merkezi Türkiye Misyonu gibi misyonlar oluşturarak, ülkeyi örümcek ağı gibi sardılar. Eğitim çalışmaları adı altında 80 yüksekokul, 8 kolej ve 16 kız okulu açtılar. Hiç Türk öğrencinin alınmadığı bu okullardaki öğrenci sayısı kısa sürede 27 bini aştı. Yardım kurumları kurarak, sosyal hayatın içinde yer aldılar, halkın güvenini kazandılar. Düğünlerde, ölümlerde, bayramlarda, yiyecek pazarında, geçim kaynaklarında, yer altı ve yer üstü zenginliklerinde insanları kendilerine bağlayan faaliyetlerde bulundular. Yüz yıl içinde Osmanlı'nın toplum yapısını ve zayıf noktalarını çok iyi çözdüler. Amerikan Board misyonerleri, ellerinde bol para, incil, dini risale ve çeşitli yayınlarla Ermeni evlerine bir bir giderek, Osmanlı'ya karşı ilk düşmanlık tohumlarını aşıladılar. Osmanlı karşıtı düşünen beyinler çoğaldı. Özellikle Merkezi Türkiye Misyonu, Osmanlı Ermenilerini Devlete karşı kışkırtmak için hazırladı. Türk aleyhtarı Ermeni propagandasında kullanılan bu gençlerin bir kısmı Amerikan vatandaşı yapıldı. Amerikan misyonerleri, yetiştirdikleri Ermeni ihtilalcilerini destekleyip, Hınçak ve Taşnak komitelerinin gizli kuryeliğini yaptılar. Artık Osmanlı Ermenilerinin bir kısmı, fitili ateşlenecek bomba misali patlamaya hazırdı.
Dost Ermeniler, düşman olmuştu artık!
Yıl 1914. Birinci Dünya Savaşı çıktı. Osmanlı önce bu savaşa girmedi. Fakat Amerikan basını, "Türkiye'de Ermeniler katlediliyor!" şeklindeki manşet haberleri ile algı operasyonu başlattı. Amerikan Başkanı Wilson'a Türkiye'ye müdahale etmesi için çağrıda bulunuyorlardı. İngiltere ve Fransa bu haberleri teyit ediyordu. Neler oluyordu? Halbuki Türk topraklarında böyle bir vukuat yoktu. Anadolu insanını çirkin bir oyunun içine sürüklüyorlardı. Bu katliam haberleri ülkeleri etkiledi. 2 Kasım 1914'te Rusya, 5 Kasım 1914'te İngiltere ve Fransa, Osmanlı devletine savaş açtılar. Rusya'nın desteklediği Ermeni Taşnak Komitesi (Taşnaksutyun), Doğu'daki Ermenileri isyana hazırlıyordu. 1915 Nisan'ında Van'da başlattıkları isyan Doğu illerini sardı. Binlerce insanımız öldürüldü. 24 Nisan'da Taşnakların faaliyeti yasaklandı. Ve Osmanlı Devleti kan dökülmemesi için Ermeni tehcirini (Zorunlu göç) başlattı. Fakat Türkiye'deki Ermenilerin topluca katledildikleri propagandası sürüp gitti. Batı'nın yüz yıllık çalışması hedefine ulaşmıştı. Osmanlı'nın yıkılış fitilini ateşlemişlerdi. Sonrası malumunuz...
**
Şimdi soruyorum. İki yüz yıl önce başlatılan bu habis oyunda müsebbibler belli iken, siz haklılığınızı kime, nasıl inandıracaksınız? Daha katliam olmadan "Katliam var" diyenlere neyi anlatacaksınız? Bütün arşivleri önlerine dökseniz beyhude olacak. Boynumuza yafta asılmış. Bizi halletmeyi kafaya koymuşlar bir kere... "Suyu bulandırıyorsun" demişler.
Suyun ne tarafında olduğumuzu göreceklerini mi zannediyorsunuz?
Tek çare var. Kurttan daha güçlü olmak!
20.04.2015
ASIL MESELE...
Her yıl, 24 Nisan günü (1915 yılında Ermeni Taşnak Komitesi'nin Van'da ve Doğu illerinde isyan başlatıp masum halkı katletmeye başlaması üzerine, Osmanlı Devleti'nin katliamları durdurmak için, Taşnak Komitesi'ni gayri kanuni kabul edip faaliyetlerini menettiği gündür.) Ermeni Diasporasının yaptığı lobi faaliyetleri ile "Soykırım" diktesi önümüze devamlı sürülüyor. Yapılan yoğun kampanyalarla ülke liderlerine "Ermenilere soykırım yapıldı" dedirtmeye çalışıyorlar.
Bu çabaların sonunda Ermeni Tehcirinin 100. Yılında Avrupa Parlamentosu (AP) 1915 olaylarını "soykırım" olarak nitelendiren karar tasarısını oy çokluğuyla kabul etti.
Almanya Federal Cumhuriyeti Meclisi partileri de, tarihlerine kara bir leke olarak geçecek bir karara imza atarak, Osmanlı birliklerinin iç isyanı bastırmak için 100 yıl önce yaptığı müdahaleyi soykırım olarak nitelendirdi. Önergede "Ermenilerin kaderi, 20'nci yüzyıla damgasını vuran katliam, etnik temizlik, tehcir ve soykırım tarihine bir örnektir" ifadesine yer verilmiş!
Neden kara leke?
Çünkü Koskoca Osmanlı Devletini bitiren 1. Dünya Savaşına, Osmanlılar, Alman Devleti ile aynı safta girdi. Eğer bir suç varsa, en az Osmanlılar kadar Almanlar da suçlu o zaman. Çünkü ortak savaştıkları yıllarda vuku bulmuş bir olay.
Neden kara leke?
Çünkü önce yüzleri kızarması lazım... Çok yakın tarihte 1939-1941 yılları arasında, 6 milyon Yahudi'nin katledildiği bir ülke. Hem de öyle bir katliam ki, Yahudiler hayvan vagonlarına doldurulup, ölüm fabrikalarına taşınıyor; gaz odalarında Zyklon B gazı ile çok acı çektiren bir şekilde öldürülüyordu. Sonra bu cesetler, fırınlarda yakılıyor, ölenlerin şahsi eşyaları, altın dişleri, elbiseleri, ayakkabıları, saçları, vücut yağları endüstride kullanılıyordu.
Vahşetse bu vahşet! Katliamsa bu katliam! Soykırımsa bu soykırım! Sadece 20. Yüzyıla değil, insanlık tarihine damgasını vuran vahşet bir olay!
**
Avrupa'ya gelince...
711 yılında Hristiyan Avrupa'ya yerleşen, Endülüs Müslümanlarının maksadı Allah'ın son dini olan İslamiyeti insanlara tebliğ etmek, onların kurtuluşunu sağlamaktı. Karanlık çağda hurafelerle yaşayan Avrupalılara medeni hayatı öğrettiler. 800 bin nüfusu ile Kurtuba ilk ışıklandırılan kent oldu. Avrupa'da ilk üniversiteyi kurdular. Sadece Kurtuba'da 500 câmi, 300 hamam ve 70 halk kütüphanesi vardı. Bir yılda 60.000 kitap yazılıyordu. Endülüs'te okuma yazma bilmeyen yok gibiydi. Avrupa'da ise okuma yazmayı din adamları ve asiller dışında bilen pek azdı.
Adaletli, huzurlu ve medeni bir hayat sağlayan İslam dini, Avrupa'da yayılmaya başladı. Papalık bunu tehlike olarak gördü. Ta ki 1492 yılında Kraliçe İsabel'in emriyle yerle bir edilen Gırnata'da on binlerce insan öldürülene kadar. Bu tarihten sonra Hıristiyanlar Müslümanlara ait bütün izleri silmeye başladı. Muhteşem câmiler, saraylar, kütüphaneler yakıldı, yıkıldı. 2 milyondan ziyade kitap talan edildi. Su kanalları, çeşmeler, hamamlar tahrip edildi. Müslümanlar ya öldürüldü, ya göçe, ya da din değiştirmeye zorlandı. Din değiştirenlere bile güvenilmeyip engizisyon fırınlarında yakılarak öldürüldüler. Tarihin en büyük Müslüman soykırımını yaptılar. Osmanlı Devleti gemilerle giderek kurtarabildiklerini kurtardı.
Ey Avrupa! İber'deki Endülüs Müslümanları nerede? Hani camileri? Hani eserleri? Buharlaştı mı bunlar? Endülüs Müslümanlarını katletmeniz de sizin yüz karanız olarak tarihe geçen bir soykırımdır. Tıpkı Amerika'daki Kızılderililerin katledilmesi gibi...
Soykırıma uğradı dediğiniz Ermeniler, o tarihlerde Bizans'ın zulmünden Anadolu Türklerine sığınmış, onların himayesinde güven içinde yaşıyordu. Ermeniler bugüne kadar geldilerse, Osmanlı'nın himayesiyle geldiler. Yoksa Bizans'ın Rumları, Ermeni diye bir millet bırakmayacaktı.
**
Asıl mesele ne biliyor musunuz?
Osmanlı, dünyaya adaleti getiren, mazlum halkları koruyan, Amerika'yı bile vergiye bağlamış güçlü büyük bir devletti. Birbirini kesmeye, boğazlamaya, ezmeye alışmış Batı devletleri, yüzyıllarca Osmanlı'nın korkusundan zulüm işleyemez olmuştu. Böyle bir gücü bir daha karşılarında asla görmek istemiyorlardı. İşte asıl mesele bu.
Bu sebeple, yıllarca Türkiye üzerinde kurgulanan oyunlar oynadılar. Sağ-sol dediler tutmadı. İşçi-patron dediler tutmadı. Alevi-Sünni dediler tutmadı. Türk-Kürt dediler tutmadı. Gezi-paralel dediler tutmadı. Şimdi de Ermeni-Türk ayrımı yapmaya çalışıyorlar. Bu ülkenin topraklarında yaşayan Ermeni vatandaşlarımız nerede yaşadıklarının bilincinde. Dönen oyunların da, kirli odakların da farkındalar.
Soykırımı iddia edenler, önce kendi karalarını bir temizlesinler bakalım! Sonra bizim varsa hesabımız, alnımızın akıyla veririz evelallah!
27.04.2015
Ağaç isteyen tohum eker!
Kültürümüzün, geçmişten günümüze ve geleceğe taşınmasında payı olan vesilelerden biri de şüphesiz ki dergilerdir. Bazen birkaç kültür adamının, bazen birkaç şairin, edebiyatçının ya da tarihçinin bir araya gelerek yayımladıkları dergiler, kimliğimizi oluşturan değerleri çok farklı açılardan okuyucularına yansıtmışlar, fikir ve sanat eserlerinin benimsenmesinde, yayılmasında önemli rol oynamışlardır. Dergilerin en önemli faydalarından biri de kendini duyurma imkânı bulamayan yazar, şair, bilim adamı ve araştırmacının fikirlerinin duyurulmasına, yazılarının, şiirlerinin yayımlanmasına vesile olmasıdır. Nice kültür adamımız, çeşitli dergilerin sağladığı yazma fırsatı ile kendilerini ifade etme imkânı bulmuşlar, bir yazarlık mektebinde yetişir gibi edindikleri tecrübelerle toplumun sayılan, sevilen isimleri arasında yerini almışlardır.
Günümüzde çok sayıda ve çok farklı alanlarda dergi yayımlanmaktadır. Ticari dergiler yanında kültür, sanat, edebiyat, fikir ve tarih alanlarında yayın yapan dergilerin sayısı da oldukça fazladır. Bunlardan bir kaçını tanıtmak istiyorum.
**
Şehirler âbâd edilirken, kültürü berbat etmeden, sanatı, edebiyatı şehrin belleğinden ayırmadan, şehirli ile birlikte yaşanması, yaşatılması çabası ile çıkan "Şehir ve Kültür" dergisi bunlardan biri...
Hazırladığı arşivlik sayılarla bir süreli yayın olmaktan öte, Batı yanlılarının bütün tahribat çabalarına rağmen, İslam medeniyetini en duyarlı şekilde yansıtan bir milletin his tarihine dair, önemli şerhler düşme gayretini sürdüren bir dergi. Konu zenginliği ile, tasarımı ile, rengârenk resimleri ile okurlarını sıkılmadan başka dünyalara taşıyor.
. . .
"Bütün bildikleriniz tarih olacak!" sloganı ile tarih dergileri arasında yerini alan "Derin Tarih" ise, gerçekten bildiğimiz tarihin çok ötesinde bize yeni, duymadığımız bilgiler sunuyor. Gerçekleri saklanan tarihî olayları, belgelerin ışığında âdeta kapatıldıkları karanlık mahzenlerden gün yüzüne çıkararak okurlarıyla buluşturuyor. Derin Tarih, güçlü ve zengin bir yazar kadrosuna sahip. Her biri alanında uzman tarihçiler, derginin sayfalarında okurlarını âdeta tarihin saklı koylarına, gizli dehlizlerine bir yolculuğa çıkarıyor.
. . .
Yazar kadrosu ile, muhtevası ile, tasarımı ile, okuyucusuna zengin bir kültür sunan, takip ettiğim ve "işte aradığım dergi diyebildiğim" dergilerden biri de "Divanyolu" dergisi... İstanbul'da filizlenen ve yurt sathına dalga dalga yayılan bir hizmet anlayışı ile kültür, sanat, tarih, edebiyat ağırlıklı ve içtimai hayattan kesitler sunan, dolu dolu bir dergi... Uzun yıllar Türkiye gazetesinde köşe yazıları ile tanınan, sevilen tecrübeli gazeteci Muammer Erkul'un genel yayın yönetmenliğinde her ay okurları ile buluşuyor. Yayın hayatında 1 yılını çoktan gerilerde bırakan ve okuyucusu ile sıkı bağlar oluşturan dergi, ünlü kalemlerin imbikten süzülen damlalar misali, satırlara nakşeden yazıları ile gönüllere hitap ediyor. Fedakârlıklarla hazırlanan dergi, kütüphanenize zenginlik katacak bir kültür hizmeti...
. . .
Tarihimizde geçen ibretlik vakaları inceleyip, araştıran ve rahat okunur bir mizanpajla okuyucularıyla paylaşan "Yedikıta" dergisi de sağlam kaynaklardan güvenilir bilgileri bizlere sunuyor. Merak ettiğimiz, yüzeysel bilgilerle bildiğimiz birçok tarihî vakanın arka yüzü, bilinmeyenleri araştırmacı yazarlar tarafından okuyuculara aktarılıyor. "Yedikıta" dergisi tarihe bakış açısını şöyle yorumluyor: Tarihteki hadiselere kırık aynalardan bakanların her biri, farklı şeyler görür, farklı yorumlar ve değişik hükümler çıkarır. Tarih ise ancak bugünden o güne değil, o günden bugüne çok boyutlu gözlüklerle bakılırsa daha net ve pürüzsüz görülür. İşte "Yedikıta"nın bu bakış açısı, tarihi bambaşka bir boyutuyla algılamamızı sağlıyor.
**
Yaşayan kültürümüz, kadim medeniyetimizin tohumlarından yeşermiş, derin köklerinden güç alan ulu çınarlar gibi... Mevlana hazretlerinin "Kuru duayı bırak, ağaç isteyen tohum eker" misali dergiler de gönüllerde yeşertmek istenen duyguların, gelecek nesillere taşınmak istenen fikirlerin, kadim medeniyetin tohumu gibiler. Kültürümüzün, manevi değerlerimizin yaşaması, yaşatılması, yayılması için öz kültürümüzün tohumu değerindeki böyle dergilerin, alınması, ekilmesi, yeşertilmesi gerekiyor. Eğer gerçekten ağaç istiyorsak!
Yani bu topraklarda var olan değerlere sahip çıkmak istiyorsak, emaneti gelecek nesillere temiz bırakmak istiyorsak ve toprağın altında yatanlara minnet borcumuzu ödemek istiyorsak...
04.05.2015
İYİ ŞEYLERDÜŞÜNMEK!
Seyahat etmeyi sevmeyeniniz var mı?
Hele İstanbul'da yaşıyorsanız! Nüfusunun büyük bir kısmı Anadolu insanlarının göçüyle oluşan İstanbul, yaz ayları öyle bir boşalıyor ki, şehir de nefes alıyor, gidenler de...
Sıla-i rahim düşüncesi ile insanlar, hem bir tatil yapmak, hem de memleket hasretlerini gidermek için yollara düşüyorlar.
Seyahat etmek insana gerçekten iyi geliyor. Şehirlerin entrika dolu basık havasından kurtulup, dertlerinizi, gerginliklerinizi bir nebze olsun geride bırakmak, bir nefes temiz Anadolu havasından ciğerlerinize çekmek ilaç gibi geliyor. İyi şeyler düşünmenizi sağlıyor. Otoban kalitesindeki pürüzsüz yollarda süzülerek gitmek... Ovalar, vadiler, dağlar, ormanlar aşarak farklı güzellikleri yaşamak... Dinlendirici bir heyecan... Yol güzergâhı üzerinde sergi açan, yetiştirdikleri ürünleri pazarlayan köylülerden durup alışveriş yapmak ise apayrı bir zevk. Hele hele durduğunuz yerde buz gibi dağ suyu akan çeşmeler var ise...
Bazen gittiğim ana yoldan yan yollara sapar, yakın kasabaları görmek için girerim. Anadolu'da görmediğim gitmediğim çok az yer var. Her bir yörenin kendine has kültürünü, farklı lehçesini, tadlarını, lezzetlerini, hususiyetlerini görüyorsunuz. Doğal güzelliklerini, şehir yapılanmalarını, tarihî eserlerini keşfediyorsunuz. İllaki her uğradığım dinlenme tesisinde ya da kasabada en çok ziyaret ettiğim yerlerden biri de camiler oluyor.
Çok eskileri hatırlıyorum da dinlenme tesisi dedikleri mekânlar çok berbat yerlerdi. Mescit bulmak çok zordu. Tuvaletleri ise, anlatmak ne mümkün? Artık sözün bittiği yerdi. Şimdi gerçekten çok modern tesisler, hijyenik ortamlarda hizmet veriyorlar.
**
Fakat seyahatlerimde dikkatimi çeken bir husus var. Dedim ya, camiler ve mescitler uğrak yerim diye. Hemen hemen neredeyse istisnasız bütün camilerde küçük oturaklara, sandalyelere, koltuklara hatta kilisedekilere benzer sıralara rastlıyorum. Bu, son 20 yıl içerisinde her seyahatimde giderek çoğaldığını gözlemlediğim bir değişim (İstanbul'da da fazlasıyla var). Hatta bazı dinlenme tesisleri o kadar abartmışlar ki, mescitlerin bir tarafına lüks deri koltuklardan yaptıkları sıralar yerleştirmişler. Şaşırıyorsunuz. "Acaba dinlenme salonuna mı girdim? Kiliseye mi?" diye...
Çocukluğumdan hatırlarım. Gittiğim hiçbir camide ve mescitte böyle bir yapılanma yoktu. Yaşlı bazı kişiler yere otururlar namazlarını öyle kılarlardı. Eğer camilerde sandalyeye ihtiyaç olsaydı, önce Osmanlılar bunu yapardı. Çünkü Osmanlı âlimleri, İslam dinini en iyi bilen, yüksek ilim seviyesindeki insanlardı. Ama yapmamışlar. Camilere sandalye, sıra asla sokmamışlar.
"Acaba Diyanet İşleri Başkanlığı'nın bir yeniliği mi?" diye araştırdım. Hayır. Hatta Diyanet İşleri, bir tamim ile bunu yasaklamış. Camilerde sandalye ile namaz kılmanın uygun olmadığını güzel bir şekilde izah etmiş.
O zaman camilerimizi kilise görünümüne sokan sandalyeli namaz kılma âdetini "kim yayıyor?" diye insanın aklına sorular geliyor. Belli birkaç şehirde, ya da yörede yapılsa, birkaç kişinin etkisi ile olabilir dersiniz. Fakat Türkiye genelinde Diyanet'in yasağına rağmen yayılınca, "sadece devletle değil, insanların dini ile de uğraşıyorlar" diye insan düşünüyor. Birçok ileri gelen din adamımızın da karşı çıktığı bu zararlı yapılanmaya birilerinin "sandalyede namaz olmaz!" demesi ve menetmesi gerekiyor.
Mesela yıllar önce (1983 yılı) yüzyıllarca Osmanlı'nın kullandığı temkinli namaz vakitlerini de değiştirmişlerdi... Yıllarca Müslümanlar vakit konusunda ikiye bölündüler. Ne gereği vardı! Bu değişimle kim neyi kazandı? Nasıl bir ilerleme sağlandı? Önceki vakitler yanlış mıydı? Osmanlılar hep yanlış vakitte mi namaz kılmıştı? Eğer değilse neden vakitleri değiştirme ihtiyacı duyuldu? Son zamanlarda ülkemizin içinde ve dışında gizli, aşikâr o kadar çok düşman var ki, insanın aklına binbir türlü soru geliyor. İnsanlarımızın inandıkları değerlerde ikilikler çıkararak kardeşi kardeşle karşı karşıya getiriyorlar. Yüzlerce yıl bizi dışarıdan vuramayan düşmanlar, her zaman yaptıkları gibi içeriden sinsice vurmaya çalışıyorlar. A, B, C, D, ... Z planları değil, çok planları var çok!
**
Ülkemizin temel değerleri üzerine serpilen ikilik tohumları, geleceğimiz üzerine kurgulanan kirli oyunlar, ülkesini seven her vatandaş gibi, beni de geriyor, üzüyor, endişelendiriyor.
Sizi bilmem ama, seyahat etmek bana gerçekten iyi geliyor. Şehirlerin entrika dolu, basık havasından kurtulup, endişeleri, üzüntüleri, gerginlikleri bir nebze olsun geride bırakmak, bir nefes temiz Anadolu havasından ciğerlerime çekmek, ilaç gibi geliyor. İyi şeyler düşünmemi sağlıyor.
11.05.2015
BİZİM AVRUPA
Geçenlerde yıllar önce SOFRES araştırma şirketinde birlikte çalıştığım bir arkadaşım ziyaretime geldi. Zaman o kadar hızlı akıyor ki, 10 yıl, 20 yıl, 30 yıl sonra bir arkadaşınız karşınıza çıkıveriyor. İrfan Söyler, uzun yıllar Almanya'da kaldı. Dergi çıkardı. Televizyonlara programlar yaptı. Önüme bir kitap bıraktı. Avrupa'da gezdiği şehirlerde başından geçen önemli yol hikâyelerini "Bizim Avrupa" adıyla kaleme aldığı bir kitap...
Kitabı okudum. Gerçekten ders alınması gereken ilginç hikâyeler var. Kitaptan küçük bir bölüm aktarayım. İsveç'te uçağını kaçırması üzerine bir kasabada karşılaştığı Memduh ile geçen anısını, ilginizi çekeceği kanaati ile paylaşıyorum.
**
...
-Hakkâri nere, İsveç nere? Hikâyen nedir?
Memduh gözlerime bakıyor, durgunlaşıyor. Belli ki hatıraları depreşiyor. Başlıyor anlatmaya...
-Ben Kandil dağındaydım. Evimden köyümden ayrı, elimde silah dağlarda aylarım geçti. Kayaların dibinde uçak sesinden ürkerek ölümün ne zaman geleceğini düşünerek, soğuk-sıcak demeden yürüyerek gençliğimizi dağlardaki çalıların dallarına bıraktık.
Heyecanla Memduh'u dinliyorum.
-(İrfan bey) Seni gördüğüme o kadar sevindim ki, bizden bir ses birkaç kelime duymayalı o kadar uzun zaman oldu ki, kendimi boşlukta yaşıyormuş gibi hissetmeye başlamıştım.
Aynı vatanın iki evladı dünyanın çok uzak bir köşesinde hasret kokan sohbete devam ediyoruz.
-Dağlarda ne kadar kaldın?
-İki yıldan fazla...
-İsveç'e nasıl geldin?
-Örgütten (PKK) ayrıldıktan sonra kaçak yollar ile İsveç'e geldim. Sığınma talebi ve işlemlerden sonra kaldığım kamptan ayrılarak döner dükkânında işçi olarak çalışmaya başladım. Ardından bu kasabaya geldim. Burada döner yoktu. Şu an içinde bulunduğum dükkânı kiralayarak döner büfesi açtım.
Hava iyice kararmaya başlamıştı ki "Kalacak yer için bildiğin otel var mı?" diye sordum.
-Bunu hakaret kabul ederim. Aylar sonra misafirim geliyor ve ben bunu otele göndereceğim. Bizim kültürümüzde böyle bir şey var mı? Benim evim varken seni otelde yatırır mıyım?
İşte bizim insanımız bu! Birlikte dükkânı kapatıyor ve Memduh'un evine gidiyoruz. Sade bir bekâr evi... Duvarlarında Türkiye'den değişik manzaralar var. Boğaz köprüsü, Ağrı dağı, Pamukkale manzaraları... Demli çayımızı içerken muhabbetimiz sürüyor.
- Memduh Türkiye'nin en çok neyini özledin?
-Annemin kokusunu, babamın tesbih çekerken mırıldanışını, müezzinin ezan okuyuşunu, akşam yayladan gelen ineklerin köye girerken çıkardıkları sesleri, kuzuların annelerine koşarken deli gibi zıplamalarını... Daha sayayım mı? Saymakla bitmez.
-Memduh bizim sevdamız, hüznümüz, türkümüz, şarkımız, dostumuz, düşmanımız aynı değil mi?
- Aynı...
- Peki! O zaman niye bunca sene düşman gibi gösterildik?
-Büyük bir oyun oynandı. Bazıları için bu bir oyundu ama, olan vatanımızın yiten canlarına oldu. Olan kaybettiklerimize oldu. Analar ağladı. Oyunları oynayanlar güldü.
Yıllarca Kandil'de Türk kardeşlerini düşman bilerek elinde silah dolaşan Memduh'un tespitleri üzerine söylenecek nasıl bir söz olabilir ki?
**
Evet işte burası gerçekten sözün bittiği yer. Avrupa'nın ücra bir köşesinde PKK'dan kaçan, Hakkârili Memduh'un, özüne dönüşü, samimi itirafları, değerini anladığı vatanına hasreti, memleketinden tanıdık bir kişi, bir kelâm, bir nefes arayışı... Ve halen onun bıraktığı kandildeki hayatı devam ettirmek isteyenler...
"Bizim Avrupa"da bunun gibi, fakat çok farklı hikâyeler bulacaksınız. İrfan Söyler getirdikleri ile, götürdükleri ile Avrupa'dan anılarını kitabına aktarmış. Okumanızı tavsiye ederim...
01.06.2015
BABALAR "BABİŞKO" OLDU
Hayat yavanlaştı mı ne?
Sanki bir şeyler eksik. Bir şeyler farklı gibi.
Hani her zaman alıştığınız bir damak tadınız vardır. Bir yemek getirirler önünüze. Onun kokusundan, duruşundan, tadından, lezzetinden daha öncekilere benzeyip benzemediğini hemen anlarsınız ya!
İşte aynen öyle bir şey!
Hayatımızın da eski tadı, tuzu, lezzeti kalmadı, sanki yavanlaştı. Her şey biraz daha soğuk, biraz daha buruk gibi...
Farkında olmadan atladığımız, es geçtiğimiz ya da unuttuğumuz bir şeyler var. Hayat tarzımız, anlayışımız değişiyor. O eski günlerin aile sıcaklığı, hürmeti, efendiliği, geleneği kaybolmak üzere. Birbirlerine saygıyla hitap edenler azaldı. Kahvenin hatırı 40 gün bile sürmüyor artık. Komşusuyla karşılaşınca selam verip, hatırını soran hatırşinaslar yok şimdi.
Komşusunu tanımıyor ki selam versin!
**
Necip Fazıl'ın şiirindeki tarif, sanki topluma da yansımış.
Üç katlı ahşap evin her katı ayrı âlem!
Üst kat: Elinde tesbih, ağlıyor babaannem,
Orta kat: Mavs oynayan annem ve âşıkları,
Alt kat: Kız kardeşimin tamtam da çığlıkları.
Şimdi apartmanlardaki hayat bu hâle geldi. Kimsenin kimseden haberi yok gibi yaşıyor. Yan komşuyu soyarlarken, taşınıyorlar zannedilen bir anlayış ve yabancılaşma var. Hayat bağlarının ipleri kopmuş.
Hele aile içi ilişkiler. Fertler arasında buzdan duvarlar var sanki. Çocukları bilgisayarlar, televizyonlar yetiştiriyor. Babalar "babişko" oldu. Eskiden babalar, evin hürmet edilen yol gösteren büyüğü idi. Sözü dinlenirdi. Toplumda gelenekleri yaşatan sarsılmaz bir aile yapısı vardı. Şimdi yabancı kültürlerin akımı aileleri esir aldı. Babişkolar çocuklarının dünya isteklerini karşılayan para kasası gibiler. Ailedeki değerleri ise bütçeleri kadar...
Bu soğuk ilişkiler şehir ortamına da yansımış. Sabırsız, aceleci, anlayışsız, soğuk, birbirini tanımaz bir psikolojiye bürünmüş insanlar, dokunsanız patlayacaklar kıvamına gelmişler. Işıklarda dururken, yeşil yanar yanmaz, daha elinizi vitese atmadan kornaya basanlar... Yollarda önce ben geçeceğim anlayışında olanlar... Metrobüslerde, tramvaylarda birbirini iteleyenler... "Lütfen önce siz buyrun!" diyen centilmenlere rastlanmıyor pek.
**
Bir okurumuzdan mektup gelmişti.
"Eski günler nerede? Birbirimizi çok sever sayardık. Fazla bir şeyimiz yoktu ama birbirimize anlayışımız vardı. Şimdi her şeyimiz var. Fakat saygımızı, sevgimizi yitirdik sanki" diye yazmış.
Ne kadar haklı...
Şimdi çok şeylerimiz var ama, sanki bir şeyler eksik, bir şeyler farklı gibi...
Hayat yavanlaştı mı ne?
25.05.2015
KAYIP GENÇLİK
Bir arkadaşımla sohbet ederken konu gençlerden açıldı. Oğlunun meziyetlerinden, başarılarından, bilgisayar kullanımındaki maharetlerinden bahsetti. Oğlu iki yıl önce üniversiteyi bitirmiş. İyi bir İngilizcesi varmış. Anlattığı meziyetlerle genç gözümde o kadar büyüdü ki, yahu dedim. Ne muhteşem gençler var. Şimdi okul da bittiğine göre, bu meziyetlerle iyi bir iş bulmuştur kendine diye düşündüm.
Merak ettim sordum. Bir işe girdi mi?
Yok! Evde... Dedi arkadaşım. 2 senedir çalışmıyor.
İş mi yok? Dedim. Var bulduk. Fakat bir ay çalıştı bıraktı diye cevap verdi. Peki, şimdi ne yapıyor? Hâlâ çalışmıyor mu? Diye sordum. Yok! Dedi. İçine kapanık biri oldu çıktı. Bir işin ucundan bile tutmuyor. Sosyal hayatı yok. Gece sabaha kadar bilgisayarda oyun oynuyor. Sabah da akşama kadar yatıyor. Çocuk iş bulamadığı için strese girdi, herhâlde ondan...
Yok! Ondan değil diyorum. İçimden tabii. Neticede arkadaşım. Alınmasın diye!
Maalesef sadece senin oğlun bu durumda değil! Deyip susuyorum.
**
Halbuki onda iş kapasitesi olsa çoktan ekmeğini taştan çıkarmıştı. İş bulmak için önce işe talip olmak gerekir. İş, hayatın gerçeklerinden bir meşgaledir. Gözü ekrandan başka bir şey algılamayan sanallaşmış hayatların, gerçekleri bulması, görmesi çok zordur. Bu sebeple sanal kişiliklerin gerçek bir işi bulmaları da çok zordur.
O, bilgisayarın hayal dünyasına kendini kaptırmış bir kere. Hayatı sanal zannediyor. Elektrik parası, su parası, kira parası, ekmek parasının gerçek olduğunun farkında değil. Bir ödeyen var çünkü. Onun bütün dünyası ekran kadar. Hayata bakışı ekranın ötesine geçemiyor. Bilgisayar oyunlarının girdabına düşen sömürülmüş beyinlerden olmuş. Çünkü böylelerinin gerçek hayatla ilgili hiçbir planları, hedefleri olmaz. Kişilikleri tamamen bilgisayar oyunları tarafından kodlanır. Şekle sokulur. Bunlar toplumun kaybedilmiş beyinleridir. Toplum içinde fert olarak vardırlar, fakat icraat olarak yokturlar.
Hani derler ya "Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz" diye... Atalarımız ne güzel söylemiş. Onlar boşa söylemezler. İnsanlar kendilerini nereye koyarlarsa koysunlar, değerleri yaptıkları icraatları ile anlaşılır. Faydalı icraatlardan uzak, günlerini oyunla ve yatmakla geçiren, ailesinden, çevresinden hatta kendinden bile kopuk bir insanın, topluma ne katkısı olabilir ki değeri olsun. En başta kendisine faydası yok.
**
Bilgisayar oyunları gençlerimizi sömürüyor. Onları elimizden alıyor. Kendi kültürünü, ailesini, beğenmeyen, anne babasına isyan eden, hasta kişilikler oluşuyor. Üretgen olmayan, amaçsız, hedefsiz, sanallaşmış beyinler yarınlarımızı tehdit ediyor. Hayatlarının en önemli dönemlerini, gerçek hayattan kopuk, uyurgezer bir hâlde, hiçbir faydası olmayan boş bir meşgale ile geçiriyorlar. Dünya gençliğini sömürüp posaya çeviren bu karanlık sanal çarkın dişlilerinden gençlerimizi kurtaracak bir şeyler yapmamız lazım.
Yoksa gerçek hayatın çarkında telef olup gidecekler.
08.06.2015
Küllerden yeniden doğuş
Son zamanlarda sınırlar ötesinde gerçekleştirdikleri birçok faydalı etkinlik ve inşa ettikleri eserlerle Türkiye'nin adını duyuran iki kurumdan bahsetmek istiyorum.
TİKA ve Yunus Emre Enstitüsü'nden...
TİKA (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı) Ocak 1992 tarihinde Dışişleri Bakanlığı'na bağlı bir uluslararası teknik yardım teşkilatı olarak kurulmuş; daha sonra doğrudan Başbakanlığa bağlı bir kurum olarak çalışmaya başlamış. Yunus Emre Enstitüsü ise Türkiye'nin diğer ülkeler ile kültürel alışverişini artırıp dostluğunu geliştirmek amacıyla Mayıs 2007'de kurulan bir kamu vakfı.
Ülkemizin 90'lı yıllarda Orta Asya konusundaki ilk önceliği, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra bağımsızlığına kavuşan genç Türk devletlerinin uluslararası toplum tarafından kabul edilmesi olmuştur. Bu devletlerle (Kazakistan, Tacikistan, Özbekistan, Azerbaycan ve Kırgızistan) ortak bir dile, ortak bir hafızaya ve ortak bir kültüre sahip olmamız ikili ve bölgesel ilişkilerin güçlenmesine zemin hazırlamıştır. Türkiye'nin ilk başta sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda yaptığı yardımlar, zaman içinde uzun soluklu projelere, kalkınma merkezli iş birliği çalışmalarına dönüşmüş. Buna bağlı olarak yapılan faaliyetleri koordine edecek bir organizasyon ihtiyacı doğmuş ve bu doğrultuda Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) kurulmuştur.
TİKA 48 ülkede, 50 Program Koordinasyon Ofisi ile faaliyet göstermektedir. Ülkemiz, TİKA aracılığı ile Pasifik'ten Orta Asya'ya, Orta Doğu ve Afrika'dan Balkanlar'a, Kafkasya'dan Latin Amerika'ya kadar birçok ülkede okullar, kütüphaneler inşa etmiş, üniversitelere teknik donanım yardımları yapmış, eğitim, sağlık, restorasyon, tarımsal kalkınma, turizm, sanayi alanlarında birçok proje gerçekleştirmiştir. Yıkılan camiler tekrar inşa edilmiş, minareler yeniden yükselmiş, söndürülmeye, unutturulmaya çalışılan manevi atmosfer küllerinden yeniden doğmuştur. TİKA bugün, ofislerinin bulunduğu ülkelerle beraber yaklaşık 100 ülkede kalkınma merkezli iş birliği çalışmaları yapmaktadır.
**
Yunus Emre Enstitüsü ise yurt dışında kurduğu merkezlerde eğitim ve öğretim çalışmalarının yanı sıra, kültür ve sanat faaliyetleri yürütmekte, bilimsel araştırmalara destek vermektedir. Yunus Emre Enstitüsü'nün bugün itibariyle yurt dışında 30'un üzerinde kültür merkezi bulunuyor. Bu merkezlerde isteyen herkese Türkçe öğretiliyor. Çeşitli seminerler, sempozyumlar, konferanslar ve paneller düzenlenen merkezlerde, kültür ve sanat dünyasının önde gelen isimleri sanatseverlerle buluşuyor. Yunus Emre Türk Kültür Merkezleri'nde bilimsel projeler, kültürel etkinlikler ve kurslar aracılığıyla bir taraftan Türkiye'nin tanıtımına katkı sağlanırken, diğer taraftan Türkiye ile diğer ülkeler arasında dostluk pekiştirilerek ve kültürler arasındaki münasebetler artırılıyor.
Yakın zamanda Balkanlar'daki sıcak çatışmalar esnasında, Osmanlı kültür ve medeniyetinin mirası, kasıtlı olarak tahrip edilmiş, bazı eserler ise tamamen yok edilmiştir. Bu savaşın, özellikle Balkanlar'daki Türk tarihinin izlerini silmeye ve Balkan kültürü ile olan tarihî bağımızı koparmaya yönelik yapıldığı açıkça görülmektedir. İşte bu kültürel yıkımın etkisini ortadan kaldırmak için Yunus Emre Enstitüsü, kaybolmaya yüz tutmuş ya da unutulmuş geleneksel Türk el sanatlarını tespit ediyor. Balkanlar'da yeniden canlandırılması ve geliştirilmesi için de çeşitli sanat dallarından uzmanlar ile, bu alanlarda açılan meslek edindirme kurslarında eğitim veriyorlar.
**
Bu iki kurumu, Türkiye'nin yurt dışında çil çil kubbeler serpen ve medeniyetimizin yeniden doğuşunu gerçekleştiren öncü güçler olarak görüyorum. Yaptıkları işler takdire şayan. Türkiye'nin var olduğunu, geleceğe emin adımlarla ilerlediğini insanî yaklaşımla bütün dünyaya gösteriyorlar. Avrupa Birliği, istediği kadar almamak için dirensin, Türkiye, Osmanlının izlerini yeniden canlandırarak çoktan Avrupa içlerine girdi bile... Üstelik içimizdeki Batı yanlısı ikiyüzlü ihanet çetelerinin bütün engellemelerine rağmen...
Bu sebeple başarılı çalışmalarından dolayı bu iki kurumu ve vesile olanları kutluyorum.
29.06.2015
RAMAZANDA EĞLENCE!..
Ramazan geldi, geçiyor bile...
Başka şehirleri bilmem ama İstanbul'da ramazan bu yıl çok rahat geçti. Üstelik yılın en uzun günleri olmasına rağmen...
İstanbul ramazanda bir başka güzel... Şehir, ramazanın manevi atmosferine bürünüyor ve yaşıyor âdeta... Sosyal faaliyetler, kitap fuarları, ramazan sohbetleri, Hırka-ı Şerif, Eyüp Sultan, Sultanahmet Camii, türbe ve kabir ziyaretleri, akşamları halka açık iftar sofraları...
Dedim ya, şehir de insanlar kadar ramazanı yaşıyor. Ayrı bir manevi dünya oluşuyor.
Yıllar öncesinden gazetemizin binası Cağaloğlu'nda idi. Evim Fatih'te olduğundan ara sıra iftar saatine yakın otobüsü beklemeden yürüyerek eve giderdim. Bazen yolda iken ezan okunurdu. Ortalık birden sakinleşir, insanlar sanki anlaşmışlar gibi sokaklar boşalırdı. Tenha sokaklarda yürürken, evlerden sadece çatal kaşık sesleri duyulurdu. Herkesin aynı anda aynı şeyi yaptığı iftar sofralarından, sokaktan sokağa şehri dolaşan çatal kaşık seslerinin muazzam ritmi...
Beyazıt civarında gördüğüm bir grup turistin, ortalığın birdenbire boşalıp, esnafların ise sözleşmişler gibi dükkânlarında aynı anda iftar sofralarına oturmalarını şakın şaşkın izlediklerini, "Ne oluyor?" der gibi etraflarına bakındıklarını unutmuyorum. Kendi ülkelerinde, bütün şehrin aynı anda yemek sofralarında olduğu, böyle bir kültürlerinin olduğunu sanmıyorum. İlk defa gördükleri bu durum, eminim ki gezi hatıralarında yer almıştır...
O günden bugüne aradan 30 yıla yakın bir zaman geçti. Fakat o sakin sokaklar yok artık. Gürültüden ve kalabalıktan çatal kaşık sesleri duyulmuyor. Turistler de şaşkın şaşkın bakmıyorlar. Son yıllarda ülkemize o kadar çok turist geldi ki, "yeni Türkiye"yi öğrendiler, artık yabancılık çekmiyorlar.
Yeni Türkiye Osmanlı'nın küllerinden yeniden doğdu. Her şey değişti. Fakat bir husus ders alınmamış gibi devam ediyor. Çok abartılan bir uygulama var. Ramazan ayını âdeta eğlenceye boğan etkinlikler yapılıyor. Arada teravih namazı kaynayıp gidiyor.
Özellikle belediyeler, yaptıkları kültürel etkinliklerle birbirleriyle yarış hâlindeler. Programları oldukça yoğun... Bu yarışa AVM'ler, televizyon kanalları da katılmış. Tıpkı Osmanlı'nın son yıllarında yapılmak istendiği, gibi bugün de ramazanda oruç ve ibadet, eğlence kültürünün gölgesinde bırakılmaya çalışılıyor. -Osmanlı'nın son döneminde, maksadı belli güçler ve onlara bağlı çalışan yerli işbirlikçiler özellikle, insanların dini bağlarını zayıflatmak, ahlaki değerlerini çökertmek için masum görünüşlü çeşitli eğlence faaliyetleri ile toplumun manevi yapısına büyük zararlar verdiler.-
Öyle reklamlar, tanıtımlar yapıyorlar ki, sanki ramazan ibadet ayı değil de eğlence ayıymış gibi algılanıyor! Çocukların zihninde ramazan dediğiniz zaman ibadeti değil de eğlenceyi hatırlatacak bir algı oluşturuluyor.
Buyrun bazı ilanlara -yer ve kurum belirtmeden- bir göz atalım.
**
Unutulmaz Ramazan Eğlenceleri ........ AVM'de ziyaretçilerine keyifli bir ramazan yaşatacak. İftar ve sahur sofraları, konserler ve tiyatro gösterileri ile ramazan eğlencesinin tadını çıkaracaklar.
AVM ziyaretçileri eğlenceli bir sürpriz ile, hafta içi her gün alışveriş merkezi içinde Yeniçeri ve Padişah, İstanbul Hanımefendisi ve Beyefendisi, Çığırtkan, Beberuhi, Vezir, Ramazan Davulcusu, Manidar, Arap Bacı, Tuzsuz Deli Bekir, Keloğlan ve Nasrettin Hoca ile karşılaşabilecekler.
Ramazan eğlenceleri kapsamında Türk Pop Müziği'nin sevilen sanatçısı ....., sevilen şarkılarını ...... için seslendirecek. ...... Korosu bu akşam .......'nde Türk Sanat Müziği eserlerinin seslendirileceği muhteşem bir konser verecek.
........ Alışveriş Merkezi ramazan etkinlikleri kapsamında; her hafta sonu Karagöz-Hacivat, Aşuk ile Maşuk, İbiş ve müzikal kukla gösterileri, sihirbaz, tahta bacak, akrobat şov, kanto gösterileri ve ramazanın nostaljik ruhunu(!) yansıtan fasıl dinletileri gerçekleştirecek.
AVM içinde birbirinden eğlenceli dakikalar yaşatmayı ve geleneksel ramazan eğlencesini günümüze taşımayı amaçlayan ramazan kortejine trompet, davul, trambon ve saksafondan oluşan özel bir bando eşlik edecek.
...... halkı, tam bir ay boyunca dolu dolu geçen ramazan akşamları yaşayacak. Mahallelerde geleneksel gösteriler, konserler, tiyatro ve çeşitli yarışmalar gerçekleşecek. Renkli ramazan eğlenceleri, konserler, türkü geceleri, fasıl geceleri...
**
Bunlar uzayıp gidiyor. Osmanlılar zamanında karşımızda son derece hazırlıklı bilinçli, bir düşman vardı. Ya şimdi! Biz nasıl bir gaflet içindeyiz? Yoksa aynı düşman hâlâ içimizde yaşıyor da biz mi farkında değiliz? Ne oluyoruz? Biraz çok abartmıyor muyuz? Yine çok iyi niyetlerle, masum düşüncelerle aynı zararları veriyoruz. Bu işin bir ölçüsü yok mu? On bir ay istediğiniz eğlenceyi, istediğiniz şekilde yapın. Ama ramazanla özdeşleştirmeyin! Ramazanla eğlenceyi yan yana getirmeyin! Ramazanın manevi havasını bozmayın. Ramazanın nostaljik ruhu eğlence değildir, huşu içinde ibadettir.
Her ne kadar sürç-i lisan ettikse affola...
06.07.2015
SREBRENİTSA'DA İNSANLIK ÖLDÜRÜLDÜ
Tarih 11 Temmuz 1995... Bosna ve civarında savaş 3 yıldır sürüyor. İnsanlığın gözü önünde, Sırp caniler her türlü savaş suçunu işleyip, binlerce Müslümanı medeni(!) Avrupa'nın göbeğinde bebek, yaşlı, kadın, hasta demeden katlediyordu. Dünya bu vahşeti film izler gibi televizyonların başına kurulmuş izledi.
Srebrenitsa, Bosna'da BM'nin güvenli bölge ilan ettiği yerlerden biri... Bosnalı Müslümanların güvenli bölge diye toplandıkları şehir 'açlık' ve 'hastalıklar' ile mücadele eden bir toplama kampına dönüşmüştü. Barış Gücü olarak Birleşmiş Milletler'e bağlı 400 kişilik Hollanda kuvvetleri, bölgeyi korumakla görevlendirildi. Hollandalı komutan Thom Karremans'in emri ile, Müslümanların elindeki silahlar toplatıldı. Çaresiz durumdaki Bosnalı Müslümanlar, BM barış gücünün kendilerini koruyacağına inandılar ve silahlarını bıraktılar. Sanki ayarlanmış gibi Srpska Cumhuriyeti Ordusu, Srebrenitsa'ya karşı savunmasız insanlar üzerine Krivaya 95 Harekâtı'nı başlattı. O gün Hollandalı komutan Thom Karremans, birkaç küçük hediye karşılığında, 25 bin mülteciyi ve şehri Sırp Komutan Ratko Mladic'e bıraktı.
11 Temmuz günü Sırp kasabı bir gün içerisinde 20.000'in üzerinde mülteciyi Srebrenitsa'dan zorla çıkardı. Bir fabrika alanı içine toplanan Bosnalı Müslümanları çocuk yaşlı kadın demeden öldürmeye başladılar. Öldürülen Müslümanları diğer Müslümanlara taşıtıyorlar, sürüklenen Müslümanların ardından kahkahalar atıyorlardı. Ölüm çığlıkları arasında, Sırp askerlerinin sevinç naraları yankılanıyordu. Sırp kuvvetleri tarafından Srebrenitsa'da başlatılan katliam beş gün sürdü. 8.372 savunmasız Boşnak Müslüman vahşice katledildi. Bu sadece orada yapılan toplu katliam idi. Ülkenin tamamında ise şehirler yangın yerine dönmüş kan gövdeyi götürüyordu. Savaşın başladığı 1992 yılından itibaren 312 bin Müslüman öldürülmüştü.
312 bin masum insan...
Aslında öldürülen insanlar değil, insanlıktı. Bu tarih insanlığın öldürülüşünün başlangıç tarihi oldu. İnsanlığın sonunun başlangıcı...
Potoçari Mezarlığı'nda katledilen ve mezarı belirlenen toplam 6 bin 377 kişinin mezarı başında, yakınlarını kaybetmiş, acı içinde kıvranan binlerce insan 20 yıldır aynı acıyı yaşıyor. Bu acı yüreklere kazındı. Her yıl tekrar tekrar yaşanıyor. Sırplar ise Srebrenitsa katliamının yıl dönümünü bayram ilan etmişler bayram yapıyorlar. Demek ki yaptıklarından son derece memnunlar. Zulmün, vahşetin karanlığı iflah olmaz bir şekilde ruhlarına işlemiş.
Benimse ruhumda Bosnalı küçük bir kızın söyledikleri daha derin izler bıraktı.
Annesine çocuk saflığında masum bir soru soruyordu. "Anne!" diyordu Bosnalı küçük kız... "Biz küçüküz diye küçük kurşunla mı öldürürler?" Savaşın ne olduğunu, ölümün ne olduğunu bilmeden... Annesinin ona sarılmaktan başka verecek cevabı yoktu.
O yıllarda Birleşmiş Milletler'in fiyasko ile biten korumacılığında binlerce insanın ölümü gerçekleşti. Artık Batı'nın derin kapılar ardındaki gizli anlaşmalarla örgütlediği soykırım neticeye ulaşmıştı. Şimdi rötuş yapma zamanı, ortaya çıkma zamanı gelmişti. Müslümanların bu mağduriyet durumundan kendilerine pay çıkarmaları gerekiyordu. 30 Ağustos'ta NATO güçleri havadan, katliam görevini bitirmiş Sırp mevzilerini vurmak için İtalya'daki üslerden havalandılar.
Üsküplü bir arkadaşım bu uçaklarla ilgili şüpheli söylentileri benimle şöyle paylaştı: "NATO uçakları Sırp mevzilerini vurmadı ki. Bombalarını denizlere, dağlara boşalttılar. Sırp mevzilerini bombalayan uçakların NATO'da görevli Türk uçakları olduğunu herkes bilir."
Bu nasıl bir oyun ki insanın aklı almıyor?
Katliamın başrol oyuncusu Ratko Mladiç ise "Milorad Komadiç" sahte kimliği ile 2011'de yakalandı. Yargılanması hâlâ sürüyor(!) Avukatları ise hasta olduğunu savundukları Sırp katilin salıverileceğinden umutlu!..
Adaletin bu mu dünya? Yoksa Mehmet Akif'in "canavar" diye tarif ettiği medeniyet bu muydu?
Bosna'da ve Srebrenitsa'da şehit düşen bütün mümin kardeşlerimi rahmetle anıyorum. Sizler huzur içinde yatın. Size zulmedenler, bilin ki kısa bir süre sonra zelil bir şekilde ahiret adaletinde hak ettiklerini bulacak.
Kadir gecesinin, bütün inananlara hayırlar getirmesini diliyorum.
13.07.2015
Gurbet acısı
Çocukluğumda radyolar yeni yeni yayılmaya başlamıştı. 60'lı yıllardan bahsediyorum. Herkes büyük bir ilgiyle dinlerdi. Bazen öyle yanık yanık türküler, bozlaklar çalardı ki, ağlatırdı gurbetlik çekenleri...
"Bir yiğit gurbete gitse, gör başına neler gelir?
Garip sılayı andıkça, yaş gözüne dolar gelir."
Kadınlar otururlar hüngür hüngür ağlarlardı. Annemi de öyle ağlarken çok gördüm. Dayanamazdı böyle acılı ezgilere... Duygulanırdı uzaktan kulağına gelen ağıtlı seslerden... Ya da acı bir haberden. Bir oğlu gurbette okuyor ya ondan... Gurbet acısı depreşirdi hemen.
Sanki o zamanın kadınları daha mı duyguluydu ne? Ya da daha mı çok dertleri vardı acaba?
**
Gurbet kültürü bizde çok eskilere dayanır. Ta asırlar ötesinden gelir. Belki de dünya milletleri içinde yeni yurtlar kura kura dolaşan yegâne milletlerden biriyiz. Göçebelik bizim genlerimize işlemiş. Köyden kasabaya, şehire, yayladan yaylaya, ülkeden ülkeye hep göçmüşüz. Gurbetçi olmuşuz hep.
Gurbet; içinde hem ayrılığı, hem hasreti, hem garipliği, hem uzaklığı barındıran bir kelime...
Bir diyardan bir diyara giderken bazen sevdiklerimizi bırakmışız ardımızda. Buruk bir acı kemirmiş hep içimizi. Şiirler yazmış, ağıtlar dizmiş, türküler söylemişiz.
Bazen köyümüzü, bazen şehrimizi, bazen de ülkemizi bırakmışız gerilerde içimiz sızlaya sızlaya... Ne geride bıraktıklarımızı unutabilmişiz, ne daha ötelere gitmekten vazgeçmişiz. Yani "Ne yardan vazgeçmişiz ne serden" derler ya! İşte öyle bir şey...
Bizim Anadolu kültürümüz hasret üzerine, ayrılık üzerine, gurbet üzerine yoğrulmuş. Yumak yumak olmuş ilmekler, sabır sabır dokunmuş kilimler... Gurbet acısı içine düşmeye görsün. Pınar olur akar yaşlar, taa uzakları gözleyen gözlerden...
Özdemir Erdoğan "Bir de gurbet yarası var hepsinden derin, söyleyin memleketten bir haber mi var?" derken,
Barış Manço, "Dağlar dağlar! Kurban olam yol ver geçem, sevdiğimi son kez olsun yakından görem" derken,
Yıldırım Gürses, "Gurbet o kadar acı ki ne varsa içimde, hepsi bana yabancı, hepsi başka biçimde" derken...
Tercüman olmuşlar gurbetlik çekenlerin duygularına... Gurbette olmayan var mı? Bir şekilde her birimizin bir yakını var uzakta... Ya da biz uzak kalmışız yardan, sıladan, doğduğumuz topraklardan...
Kısacası Anadolu insanı gurbet acısını, hasretlik duygusunu hep yaşamış, hep taşımış üzerinde...
Bunca hasretlik çeken bir millet olarak, bizi sevdiklerimize kavuşturan, buluşturan, iyi ki bir de bayramlarımız var. İşte bu bayramlar ilaç gibi geliyor hasret çekenlere... Ayrılar kavuşuyor, küsler barışıyor. Kucaklaşıyor bütün sevenler bayramlarda; hasret gideriyorlar. İçlerindeki sızıyı dindiriyorlar. Bu yüzden bayramlar kavuşmak kadar değerli olmuş. İnsanları birbirine kavuşturan bayramların ayrı bir yeri olmuş.
**
Fakat bir de kavuşamadıklarımız var. Hasret ateşi hiç sönmeyecek olanlar. İçimizdeki acının hiç dinmediği haller. Gidip de bir daha dönmeyenlerin acısı... Beklesek de, gözlesek de gelmeyecek olanların...
Her duyduğumda duygulandığım meşhur Yemen Türküsü, "Şu Yemen elleri ne de yamandır, ah o Yemen'dir gülü çemendir, giden gelmiyor acep nedendir?" derken, asla geri gelmeyecek olanların habercisi gibi, sanki asıl acımızın tercümanı oluyor. Gönlümüzde hiç kapanmayan bir yaranın acısı...
Ölünceye kadar hasretini çekeceğimiz kaybettiklerimizin acısı...
Şu an olsaydı da doyasıya görebilseydim, sarılabilseydim, ellerini öpebilseydim, yaşarken anlayamadık, kıymetini daha iyi bilebilseydim dediğimiz gönlümüzde yaşayanların acısı.
'Kavuşmak mı, ne zaman?' Bilemediğimiz, sevdiklerimizin acısı... İşte bu hiç dinmiyor.
Geçmiş bayramınızı tebrik ederim. Her gününüz bayram gibi olsun!
20.07.2015
NASIL BİLİRDİNİZ?
Haftalar ayları, aylar yılları öyle hızlı kovalıyor ki ömrümüzün nasıl geçtiğinin farkında değiliz.
Hep yapacak işlerimiz var. Sanki sonsuz yaşayacakmışız gibi hesaplarımız var. Planlarımız var. Hiç bitmiyor. Sayısını bilmiyorum kaç tane yaşlı insana sordum. "Hayattan ne anladın?" diye... İnanın cevap hep aynı klasik cevaptı. "Hiç!.."
Koskoca bir hiç olduğunu bile bile, hiç tükenmeyecekmiş gibi hayatı horca kullanıyoruz. Bilen de kullanıyor, bilmeyen de, idrak edenler dışında...
Halbuki mezarlıklarda yatanların ibretlik yarım kalmış hikâyeleri, hep yarım kalan hesaplarla, işlerle dolu. Seferi yarım kalmış ne krallar, padişahlar var? İşleri yarım kalmış ne insanlar var? Kavuşmaları mahşere kalmış ne sevenler var? Belki de bunun için insanoğluna "Nasihat olarak ölüm yeter" buyurulmuş.
Belki ders çıkarırlar diye!
Ne zaman bir cenazeye katılsam, hep şu aklıma gelir: "Bugün biz arkadaşımızı taşıyoruz ama, bir gün taşınanın biz olacağı gün muhakkak gelecek."
İslam âlimleri buyuruyorlar ki: "Muhakkak olanı olmuş bilin!"
Bir gün musalla taşına yatıracaklar. "Nasıl bilirdiniz?" diye soracaklar. İşte insan hayatının özeti bu iki kelimenin cevabında saklı... Rahmetliyi nasıl bilirdik? Yaşarken nasıl bir iz, eser, hatıra, muhabbet, hak, hukuk bıraktı?
Gerçekten rahmetli mi? Ya rahmetsizse!.. Ya ardında yıkık gönüller, kapanmaz yaralar, harabeler bırakmışsa... "İyi bilirdik" cevabını gönülden söyleyen dostlar bırakmamışsa... İnsanları kışkırtıp, nefret ve fitne tohumları ekip birbirine düşürmüşse! Geride ağlayan analar, kahrolmuş babalar, dağılmış aileler, yetim, öksüz çocuklar bırakmışsa! İnsan olduğunu unutup, aslına ihanet ederek, insanlık dışı vahşetlere sebep olmuşsa!.. Kalbi sevgiden, merhametten, kulluktan, insanlıktan nasibini alamamışsa...
Fani bir yaratılan olduğunu, bâki olan yaratıcısının kendisini beklediğini ve bir gün ona muhakkak geri döneceğini unutmuşsa...
Demir olsa, taş olsa, bir güruha baş olsa ne yazar?
Kurtuluş yok! Bilesin ki "Her nefs ölümü tadacaktır" (Ayet-i Kerime: Ali İmrân suresinden)
**
Geçenlerde Timaş'ta, yakın zamanda vefat eden bir arkadaşımızın (Erol Mermer), anma toplantısına katıldım. "Nasıl Bilirdiniz?" sualinin ne demek olduğunun en güzel örneği burada sergilendi. Toplantıya gelenler, kendi hatıralarında yer alan Erol Mermer'i nasıl bildiklerini anlattılar. Kelimeler dillerde şekilleniyor, ardında bıraktığı izler muhabbetle yoğrulmuş söze dönüşüyordu. "Bir güzel insandı" diye andıkları Erol Mermer'i, "Derviş, gönül insanı, mütevâzı, kanaatkâr, yüreği ile konuşan, çelebi meşrep, gülümseyen insan, geldiği yere sıcaklık veren, özüyle beraber yüzü gülen insan, talepkâr olmayan haline razı, dürüst, hassas, iyimser, sessiz, sakin, uyumlu, umut veren, şikâyet etmeyen, kalender, kendi ruh dünyamızın insanı, hastalığına sabreden, hamd etmesini bilen, muhlis, mümin, nüktedan, yaşarken kıymetini bilemediğimiz arkadaş" gibi kelimelerle yâd ediyorlardı...
**
"İşte bu!" dedim. "Nasıl bilirdiniz?" dendiğinde yıllar geçse de, aynı samimiyetle "İyi bilirdik" cevabını dolu dolu almak.
Ardında güzel anılar, izler bırakmak, iyiliklerle yâd eden dostlar bırakmak, dualarla ve rahmetle anılmak... Rahmetli olmak... Çünkü Allahü tealanın rahmeti olmazsa biz hiçiz!
Rabbim bizlere de arkamızdan rahmetle anılmayı nasip etsin.
27.07.2015
Dil eğitimi ve kültür
Halk arasında "Bir lisan bir insan..." derler.
Lisan, insanların birbirilerini anlamaları için kullandıkları dil...
Farklı dillerden farklı kültürler, farklı anlayışlar, farklı toplumlar oluşmuş. Bir toplumun ya da ülkenin kültürünü anlayabilmenin, anlatabilmenin yolu, onların dilini öğrenmekten geçer. Çünkü kültürler, kelimelerle, sözlerle, o kültüre ait yazılmış eserlerle anlatılabilir.
Diğer bir ifade ile sizin lisanınızdan anlayan ne kadar çok ise, sizi anlayan taraftarınız da o kadar çok olacaktır. Dünya üzerinde etkin rol oynayan Amerika, İngiltere, Almanya, Fransa gibi ülkeler uzun yıllar önce lisanın gücünün farkına varmışlar, kendi lisanlarını öğretmek için birçok ülkede dil öğreten enstitüler ve kurslar açmışlardır. Bu kurslarda dil eğitiminin yanı sıra düzenledikleri sosyal etkinliklerle gençlerin sempatisini kazanarak, kültürlerini benimsetip yeni taraftarlar bulmuşlar.
1911 yılından beri faaliyet gösteren Amerikan Kültür Derneği'nin sadece Türkiye'de 147 şubesi bulunmaktadır. Gençler lisan öğrenmek için gittikleri bu kurumlarda Amerikan kültürünü de öğrenmektedirler.
Bu maksatla kurulan Alman Goethe Enstitüsü'nün de dünyanın 79 ülkesinde 128, Almanya'da ise 14 enstitüsü bulunmaktadır. Türkiye'de İstanbul, Ankara, İzmir olmak üzere 3 büyük ilimizde faaliyetlerini sürdürmektedir. Goethe Enstitüleri kültür programlarının yanı sıra dil kursları vermekte, bilgilendirme günleri düzenlemekte, Almanca öğretmenlere ve edebiyatçılara danışmanlık hizmetleri de sunmaktadır.
Yine Fransız Kültür Merkezleri kapsamında faaliyet gösteren Fransa Dışişleri ve Avrupa İşleri Bakanlığı, Yükseköğrenim ve Araştırma Bakanlığı'na bağlı "Campus France", 89 ülkede 117 merkezde Fransız dilini ve kültürünü benimsetmek için çeşitli kültürel etkinlikler yapmaktadır.
Bu konularda oldukça mahir olan İngiltere de ülkemizde İngiliz Kültür Derneği adı altında birçok şehrimizde yabancı dil eğitim faaliyetlerini sürdürmektedir.
Hazreti Ali'nin (radıyallahü anh) ilmin, eğitimin, lisan öğrenmenin önemini vurgulayan "Bana bir harf öğretenin kölesi olurum" sözü meşhurdur.
Böyle yerlerde eğitim gören, bir harf değil, geleceğini şekillendirecek yeni bir lisan öğrenen gençler de (genellikle) bu kurumlara ve ülkelerine ilgi ve sempati duymaya başlamakta, dilini öğrendikleri ülkenin kültürünü yadırgamamakta, taraftarı olmaktadır. Bu gençlerin ileride devlet kadrolarında önemli mevkilere geldiklerini bir düşünsenize... Sempati duyduğu ülke ile ilgili konulara daha farklı yaklaşacaktır.
Onlar bize dillerini öğretip taraftar toplarken, biz ise maalesef yıllarca at gözlüğü takıp "Türk'ün Türk'ten başka dostu yoktur" avutması ile dünyadan soyutlanmışız. Herkesi düşman gibi görmüşüz. Diğer bir deyişle dünyaya karşı, komşularımıza karşı "sevimsiz" görünüp antisempati toplayan bir hale girmişiz. Sonra da bir olay vuku bulduğunda haklılığımızı anlatamamış, bizi anlamalarını beklemişiz.
Rahmetli Özal ile birlikte dünyaya kapılarımızı nihayet açtık. Uyandık. Tabularımızı bir bir yıktık.
Tıptı Osmanlılar gibi Türk milletinin barbar değil, dost olduğunu, dostluğunun da kıymetli olduğunu, Yunus diliyle yeniden anlatmaya başladık.
Fakat bu konuda o kadar geç kalmıştık ki dünya insanlarının bizi anlamaları, algılamaları için uzun bir süreç gerekiyordu. 2007 yılında bir kamu vakfı olarak kurulan Yunus Emre Enstitüsü tıpkı yukarıdaki ülkelerin yaptığı gibi dilimizi, kültürümüzü dünya gençlerine öğretmek üzere faaliyetine başladı. Bugüne kadar 32 ülkede 40'tan fazla şehirde Türk dilini öğreten enstitüler açtı. Gittikleri ülkelerde düzenledikleri etkinliklerle sempatik bağlar kurdular. Artık kültürümüzü, sanatımızı, insanımızı, ülkemizi yakinen tanıyan, bizim gibi düşünen, dilimizi konuşan, bize sempati duyan, bizi anlayan dünya gençleri var.
İyi ki Yunus Emre Enstitüsü gibi kurumlarımız var. Bize Türkiye'nin dilinden anlayacak, binlerce gence lisan öğreterek, ülkemize binlerce dost insan kazandırıyor.
Hem de Yunus anlayışında...
03.08.2015
Sosyal hayatımızda tehlike sinyalleri...
Arkadaşımız Feridun beyin "Bir Derdim Var" köşesinde öyle ilginç konular çıkıyor ki, bazısından bir film senaryosu bile çıkar. Şikâyetler, sitemler, talepler, dertler, çözüm arayanlar, danışanlar, duygularını, düşüncelerini paylaşmak isteyenler... Ne ararsanız var. "Bir derdim var" diyenin derdini birilerine ulaştırmaya çalıştığı can simidi olmuş köşe...
Süleyman A. isimli bir okurumuzun "Sokağa çıkmaya korkar oldum" yazısı ilgimi çekti. Daha doğrusu yazısının sonundaki "Sosyal bilimcilerin vereceği raporlar doğrultusunda devletin halkına sahip çıkması, kültürüne sahip çıkması, geleneğine sahip çıkması gerekmektedir" şeklindeki talebi...
73 yaşında güngörmüş duyarlı bir insan olan Süleyman A., toplumdaki olumsuz gelişmelere olan tepkisini dile getirmeye çalışmış. Bir nevi bu konuda rahatsızlık duyanların duygularına tercüman olmuş. Aslında bu serzenişi, sosyal kültürümüzün yanlış bir yerlere doğru gittiğinin sinyalleridir.
Neler oluyordu da doğma büyüme İstanbullu olan Süleyman bey, devletten kültürüne, halkına sahip çıkmasını istiyordu?
"Sokağa çıkmak istemiyorum" diye sitemle yazdığı yazısında, "Artık o hale geldi ki sokakta başımıza ne geleceğini bilemez olduk. İnsanlarla iletişim kuramıyorsunuz. Vapura bindiğinizde yanınızdaki yolcuya merhaba diyemiyorsunuz. Ne tanıdığınız kasap kaldı, ne terzi, ne de fırıncı... Sanki bu çağ insanları çıldırttı. Siyasal olaylardan sosyal hayata sıra gelmiyor.
Diplomalar olsa da insanların ilmi yok, mesleği yok. Ekranlar şiddet, aldatma yalan dolan bilgiler aktarıyor. Maneviyat kalmadı. Öfke üreten, öfke devşiren bir toplumdan ne beklenir? Gelenek ve görenekler unutuldu. Hürmet kalmadı. Önceleri toplumun huzur ortamını altüst eden sosyal yayınlar yoktu. Toplum bu kadar cahil değildi. Temel bilgilere sahipti. İnsanlardaki öfkeyi, aile içi şiddeti, sokak kavgalarını, o kavgaların bireysel sebeplerini; genel olarak toplumun bu hale gelmesinin nedenlerini sosyal bilimciler araştırmalı, raporlamalı..." rahatsızlıklarını dile getiriyor. Geçmişiyle kıyasladığı bugünlerde ona göre ters giden bir şeyler vardı.
**
Biz galiba bir şeyleri atlıyoruz. Çok hızlı gittiğimiz için bir şeyleri gerilerde unutuyoruz. En önemlisi de bu unuttuğumuz şeyleri umursamıyoruz. Yeni şeyler hayatımızı dolduruyor, bizleri fazlasıyla meşgul ediyor. Aile bağları kopuyor, toplumda insan ilişkileri zedeleniyor, sohbet etmeye etmeye konuşma dilimiz bozuluyor. Birbirimizi anlama kabiliyetini kaybediyoruz.
"Komşu komşunun külüne muhtaçtır", "Komşusu aç iken tok yatan bizden değildir", "Veren el alan elden üstündür" kültürleri unutulmak üzere. Sokaklarda, metrolarda, otobüslerde kimse birbirine güler yüzle bakmıyor. Sinirler son derece gergin. Kimsenin kimseye tahammülü kalmamış. On kişiden sekiz kişisi cep telefonuyla meşgul. Sanal bir dünyaya hapsolmuş. Yanında duran yakınını, arkadaşını fark etmiyor. Yaşayan ölüler gibiyiz. Amerikalılar belki de bu sonuçları bildiği için, bol bol zombi filmleri çekiyorlar.
Sahi bize ne oluyor? Böyle nereye gidiyoruz? Kaybettiklerimizin kimse farkında değil mi?
Tehlike çok büyük! Kimse yabancılaşan, değişen, yozlaşan kültürün farkında değil mi?
Toplumun birleştirici harcı olan, bizi birbirimize kenetleyen, hayat tarzımızı oluşturan, geçmişten geleceğe değerlerimizi taşıyan; anlayışımız, hürmetimiz, sevgimiz, merhametimiz, ilgimiz, tadımız, fedakârlığımız, cana yakınlığımız, dostluğumuz, hatıralarımız, kısaca bize hayat veren kültürümüz silinmeden lütfen ama lütfen uyarımı dikkate alın! Gerekirse sırf bu iş için, toplumun sosyal yapısını onarmak, aslına döndürmek, toplumun bağlarını güçlendirmek için Toplum Bakanlığı kurulmalı. Büyük bütçeler ayrılmalı. Bu, bugünkü siyasal olaylardan da, ekonomik gelişmeden de daha önemli.
Eğer kendimize gelemezsek, eğer bu uykudan uyanamazsak, eğer hâlâ rehavet ve gaflet içinde umursamaz davranırsak, yaşayan ne kültürümüz kalacak, ne de "bizim" dediğimiz insanımız.
Yabancılar ülkesinde yabancı yabancı yaşarız artık!
10.08.2015
ALGI YÖNETİMİ
Geçmişten bugüne çok uluslu güçler ve emperyalist sistemler, sayılamayacak kadar farklı yöntemlerle dünya insanlarını yönlendirip, yönetmeye çalıştılar. Bu güçler sadece bizim değil, diğer dünya milletlerinin de huzur ve refaha kavuşmasını, büyük ülke olmasını, birlik beraberlik ve kardeşlik içerisinde yaşamasını asla istemediler. Çünkü dünyanın yer altı ve yer üstü kaynaklarını, tabii zenginliklerini, stratejik imkânlarını ellerinde tutmak için, gerek toplum içinde gerekse toplumlar, ülkeler arası sürekli kavga çıkarmak suretiyle, kargaşa ortamında gemilerini yürüttüler. Yönetimleri yönettikleri için istedikleri hedeflere rahatça ulaştılar. Bunun için ekonomik ambargolardan tutun da, taşeron terör örgütlerinin eylemlerine kadar, gıda ve tarım spekülasyonlarından, genetik kodlamalardan yola çıkılarak yapılan biyolojik saldırılara kadar binlerce çeşit yöntem uyguladılar. Bu kavgalar bazen strateji olarak soğuk savaş şeklinde, bazen de canlar yakan, bombaların patladığı sıcak savaş şekliyle sürdürüldü.
**
Günümüzde haberleşme araçlarının çok gelişmesi ile uluslararası sermayeyi yöneten karanlık güçler, dünyayı yöneten yöntemlere bir yenisini daha eklediler.
Algı yöntemi ve yönetimi...
"Algı operasyonu" kelimeleri son zamanlarda ülkemizde de sıkça kullanılır oldu. Algı nedir? "Ne manaya geliyor?" diye Türkçe sözlüğe baktım.
Birinci manası: Kazanç, alacak, rüşvet, vergi anlamları taşıyor. Bu değildi aradığımız.
İkinci manası: Haşhaş sütünü toplamakta kullanılan kaşık anlamına geliyor. Bu da değildi.
Üçüncü manası: Bir şeye dikkati yönelterek, o şeyin bilincine varma, idrak anlamına geliyor.
İnsan neyi, nasıl idrak ederse, öyle anlar ve savunur. Bu algısı devam ettiği müddetçe, yanlış da olsa idrak ettiğine inanır. Aradığımız bu idi. Algı kelimesinin bu manası; şimdi uluslararası yönetme ve yönlendirme eylemlerinde etkin bir şekilde kullanılıyor. Birtakım göz doldurucu ve inandırıcı operasyonlarla insanların algıları yönlendirilebiliyor, değiştirilebiliyor. İşte toplumları yönlendirmede kullanılan bu yeni yöntem, belki de bugüne kadar kullandıkları yöntemlerin en etkilisi ve kalıcısı olacak gibi görünüyor.
**
Dikkat edin!
Müslümanlar terörist olmadığı halde, zalim olmadığı halde, barbar olmadığı halde (çünkü İslam dini böyle şeylere müsaade etmez) düzmece kurulan, el Kaide, DAEŞ gibi terör örgütleri ile yapılan bütün saldırıların, eylemlerin faturası Müslümanlara kesiliyor. Dünya televizyonları (tabii bunların büyük bir kısmı uluslararası gücün emrinde çalışan yayın organları) bu terör örgütlerinin yaptıkları eylemleri öyle bir sunuyorlar ki, bu görüntüleri izleyen Batı insanları, İslam dinine ve Müslümanlara karşı müthiş bir nefret duyguları taşımaya, düşmanlık hisleri beslemeye başlıyorlar. Bu algı operasyonları ile çok daha kısa sürede, çok daha büyük kitlelere mesaj ulaştırıp, algıları yöneterek ve yönlendirerek taraftar topluyorlar.
Neredeyse Müslüman toplumlar, dünyada istenmeyen, dünya huzurunu bozan, dünyadan yok edilmesi gereken insanlar olarak görülecek. Bu tehlikeli algı, bütün Müslümanları tehdit ediyor. Belki de Suriye'de 450 bin insanın vahşice öldürülmesine dünya bunun için hiç tepki vermeden sadece izledi.
Bir etrafınıza bakın! Dünyaya bakın!
Neden sadece Müslüman ülkelerde savaş var, yangın var? "Müslümanlar teröristtir!" algısının beyinlere kazınması için yapılan çalışmaların bir parçası da onun için. Bu büyük algı operasyonunu şimdi de Türkiye'de gerçekleştirmeye, Türkiye'yi de ateşin içine çekmeye çalışıyorlar. DAEŞ kurulduğundan beri, bu örgüte Türkiye'nin destek verdiği algısını oluşturmaya çalışıyorlar. Üstelik bunu içimizde bizimle aynı ülkeyi, aynı bayrağı, aynı toprağı paylaşan, aynı vatanın ekmeğini yiyen, suyunu içen Kürt kardeşlerimizi ve "içimizdeki Brütüsler"i kullanarak yapıyorlar.
Oyun aynı oyun. Müslümanı Müslümana kırdırmak. Teröristler araçları yakıyor, yolları kazıyor, şehirleri talan ediyor, insanları öldürüyor. Yalancı şahitler hazır. "Türk uçakları sivil köyleri vuruyor" diye algı oluşturuluyor. Olaylar Brütüslerin gözüyle, idrâki ile dünyaya servis ediliyor.
**
Bunun altını çizerek söylüyorum. Hem insanlık, hem bütün dünya Müslümanları büyük tehlike içinde... Müslümanlardan nefret uyandıran 'algı'nın ivedilikle düzeltilmesi lazım... Müslüman ülkelerde acilen barışın sağlanması lazım. Bu oyunu tezgâhlayan asıl güçlerin deşifre edilerek, teşhir edilmesi lazım. Bu çok önemli! Aksi takdirde bu acımasız oyun bozulmazsa, bu ateş artarak her yeri saracak.
.....
Brütüs: Eski Roma döneminde Roma Kralını (Sezar'ı) en kritik dönemde arkadan vuran hainin adı.
24.08.2015
Damatlığı dolabında asılı kaldı!
Geçenlerde TGRT Belgesel'de, tarihî eserleri tanıtan bir program yapan, değerli tarih araştırmacısı İsmail Yağcı Bey aradı. Sunduğu programda, tarihî değerlerimizi kendine has, samimi bir üslûp ile anlatan bu mütevazı tarihçinin programını izlemeye başladığınızda bırakamıyorsunuz. Camilerle ilgili öyle bilgiler veriyor ki... Nasıl yapıldı? Niçin yapıldı? Ne zaman yapıldı? Hikâyesi nedir? Dinlerken bir solukta öğreniveriyorsunuz. Zamanımızın Evliya Çelebisi gibi...
Seyahatlerinden birinde İsmail Beye, Tülay D. K. adlı bir okurumuz mektup vermiş. Son zamanlarda yürekler yakan olaylarla ilgili bir mektup. Televizyonda gördüğü "Damatlığı dolapta kaldı" başlığı ile verilen Yozgatlı şehit polisimiz Savaş Akyol'un haberinden oldukça etkilenen bu hanımefendi, vicdan azabının sesini kelimelere taşımış. İsmail Bey de bize iletti. Ortak bir vicdanın sesi olur düşüncesiyle siz değerli okurlarımla bu mektubu paylaşmak istedim.
**
"Damatlığı dolabında asılı kaldı."
Allah'ım ailesine sonsuz sabır ver. Kelimeler boğazımda düğümlendi... Ağladım, ağladım!
Şimdi kadınlığımı, biraz nezaketimi unutup, ağzıma geleni saydım, sövdüm... Kim sebep ise, onun ocağına da ateş düşsün ki o yanan yürekleri anlasın istedim.
Birbirimizi yemekten bıkmadık mı? Ölenlerin yürekleri yakacak öyle hikâyeleri var ki. Kiminin bebeği 20 günlük... Kiminin eşi 3 aylık hamile... Kiminin parmağında nişan yüzüğü... Kiminin terhisine 10 gün kalmış. Kimi sanal âlemde paylaşmış, "anam seni özledim" diye...
Daha anlatmaya varmıyor dilim... Kalemim zorluyor cümleleri... Neyin kavgası bu? Neyin?
Şehidime ağlamıyorum. O makamında efendimiz ile... Ben anayım, bilirim bir ananın yanan yüreğini! Tarifi imkânsız bir acı. Patlayan yanardağ gördünüz mü? Lavının hararetini bildiniz mi? İşte o bile az kalır ananın - babanın yanan yüreğinin yanında...
Elimizden bir şey gelmiyor ise dualarımızla yaklaşalım birbirimize. "Allah'ım kahır sıfatın ile Ebabil kuşlarını yolla bu zalimler üzerine... Elbet senin hesabın olacak. Bu kansız vicdansızlar ile bu hesabı yakın eyle! Açılan elleri edilen duaları boş çevirme!"
Sessizce ama bir o kadar da çığlıklarla, haykırışlarla gökleri çınlatacak ana yüreğim ile "Amin amin amin" diyorum.
Haykırıyorum! Duyan ağlasın, dağlar ağlasın, kuşlar, çiçekler ağlasın... O ananın yüreğine acısına, yanan bağrına melekler zemzem boşaltsın. Ninnilerle büyüttüğü, sünnetinde damatlığını düşünüp sevindiği, hayalindeki torunlarını sevdiği oğlu şehid düşmüş. Damatlığı dolabında asılı kalmış. Bu ana yüreği nasıl dayansın!
Dayanmıyor yürek! Bu haber yaktı beni! Bir ananın feryadını duyun. "Ey şehidim! Şimdi var git Cennette yapsınlar düğününü. Damatlığın bu dünyada siyah idi. Cennette bembeyaz kefenin oldu. Huriler ağırlasın seni... Tek tesellimiz Şehitsin diye... Selam söyle peygamberimize... Şimdi bana diyorlar, 'Şehidin anası'...
Damat şehidim... Bana gelin diye huriler mi seçtin?"
**
Evet. Maalesef son günlerde üst üste gelen şehit haberleri yüreğimize bir kor gibi düşüp yakmaya devam ediyor. Çocuklar babasız, eşler kocasız, anne babalar evlatsız kalıyor. Yürekler dağlanıyor. Bu ülkenin ekmeğini yiyip, bu topraklardan beslenip sonra da bu ülkenin polisine, askerine, vatandaşına haince kurşun sıkılmasına bir izah bulamıyorum.
Ancak bu ülkenin gelişmesinden rahatsız olan düşmanlar bunu yapabilir. "Vatanım başka bir ülke" diyenler; bu ülkeyle çok eskilere dayanan hesabı olan hainler; bu ülkeyi, bu ülke insanını ırkı, dini, kültürü için sevmeyenler; kin, nefret ve intikam duygusu taşıyanlar yapabilir. Ya da üç kuruşa satılanlar.
Bu millet böyle çok acılar yaşadı. Bu topraklarda çok şehitler verdi. Çok çaresiz denilen zorlukları aştı. Biiznillah bu kötü zamanı da aşar. Bugünler de geçer.
Ölenler mi? Şehitler ölmez. Allah (celle celalühü) onlara cennet vadediyor.
Ya ihanet çeteleri ile bir olup, masum insanları onursuzca katleden alçaklar! İşte onlar bilsin ki, vatanına ihanet edenlerin bu vatanda yeri yok! Öldüğünüzde de felaketlerin en büyüğü sizi bekliyor. Uğruna savaştığınız hiçbir güç, sizi sonsuz azaptan kurtaramayacak.
Elbet Allah'ın (celle celalühü) hesabı olacak bu kansızlar ile...
14.09.2015
Maneviyat ve sanatın zirvesi
Selimiye Camii...
Edirne'nin öyle bir yerine inşa edilmiş ki, şehre girmeye başladığınız andan itibaren hep karşınızda...
Sanki oradan Avrupa içlerine doğru "Hey! Desturla girin. Burası bir İslam beldesi..." der gibi sesleniyor.
Seslenirken de bütün ihtişamını gösteriyor. Ve diyor ki, dikkatle bakın! Burası aynı zamanda medeniyetin başlangıç noktası...
Osmanlı'nın muhteşem Mimarı Sinan'ın ustalık eserim dediği bu zarif cami, yüzyıllardır böyle seslendi Avrupa'ya...
Selimiye Camiinin yapılışı ile alakalı çok rivayetler nakledildi. Bunların en ilginci de "Ters Lale" ile ilgili rivayetler. Güya cami yapılacak mahalde bir kadın arsasını satmak istememiş, güçlükle ikna etmişler ve Mimar Sinan bunu sembolleştirmek için müezzin mahfiline ters bir lale motifi işlemiş. Selimiye'yi görmek için gittiğimde, caminin yapılışının gerçek maksadını unutup, herkes gibi "Ters Lale mahfilin hangi direğindedir?" diye meraka kapılanların arasına katıldım. Müezzin mahfilinin direklerinden biri üzerinde parmak büyüklüğünde, acemice işlenmiş ters bir lale motifi vardı. Baktım, inceledim merakımı giderdim. Sonra başımı kaldırdım o ışık huzmeleri içindeki muhteşem kubbeyi ve zarif işlemeleri gördüm. Hayranlığımla birlikte "Ben ne yapıyorum?" dedim. Kendi kendime hayıflandım. Biraz da mahcup oldum. Çünkü esas eserin güzelliğini bırakmış, bir lale motifinin peşine düşmüştüm. Neredeyse 5 asır öncesinin tekniğiyle yapılan bu muhteşem eserin güzelliği başımı döndürdü. Ters Lale motifi gözümde hiç kaldı. Hatta zihnimi kurcaladı. Böyle bir muazzam yapı için, böyle basit bir meselenin cami içine sembol olarak taşınması ve öne çıkması bana pek de uygun bir şey olarak gelmemişti.
Bu "Ters Lale"nin hikmeti başka bir şey olmalıydı. Başka bir şey...
**
Selimiye Camii üzerine araştırmaları olan ve yazdığı "Altınyay" isimli romanına da camiyi mekân olarak seçen yazar Halil Delice, Ters Lale ile ilgili yeni bilgiler bulduğunu, haber olarak hazırladığını söyledi. Yazılanları okuduğumda, gerçekten Osmanlı'nın ihtişamının en iyi göstergesi olan bu nadide sanat eserini iyi anlatan değerli bir araştırma olduğunu gördüm.
Aradığım başka şeyi bulmuştum. Yazar Halil Delice, araştırmasında şöyle diyordu:
"Mimar Sinan'ın Selimiye'sinde her rakamın, bir esrarı var. Minarelerin dört adet, kubbenin tek, kubbede kırk cam, kubbeyi tutan fil ayaklarının sekiz, minber basamaklarının 32, avlu kubbelerinin 18 oluşu ve uzunluk, yükseklik ölçüleri, hepsinin bir sırrı var. Mimar Sinan, inşa ettiği kocaman Selimiye Külliyesini ve bu külliyeyi meydana getiren rakamların sırrının çözümünü bize bırakmış. Sanat Tarihçisi Mehtap Cömert hanım, Selimiye'deki lale motifleriyle ilgili yaptığı çalışmada, çini süslemelerinde kullanılan lale motiflerini tek tek saymış ve çizmiş. Cami içinde 98 çeşit lale motifi olduğunu tespit etmiş. Müezzin mahfilindeki mermer direğe kazınmış Ters Lale ile birlikte bu rakam 99 ediyor. Ters Lale'nin asıl çizilme maksadını o zaman anladım. Allah, lale ve hilal kelimeleri, İslam harfleriyle yazıldığında aynı harflerden meydana gelmektedir. İki lam, bir elif ve he harflerinden... Bunların ebcet hesabında değeri altmış altıdır. Lale, Allah (celle celalühu) ismine remz olarak kabul edilmiştir. Osmanlı'da, Allah lafzının ayaklar altında kalmasına mani olmak için, mezar taşlarında da lale motifi kullanılmıştır. Ve bu sebeple Türk süsleme sanatında, ayrı bir yeri olmuştur.
İşte bu sebeple Allahü teâlânın 99 ismine işaret olsun diye çiniler üzerine doksan dokuz çeşit lale motifi işlenmesini emreden Mimar Sinan, motiflerin yanlışlıkla 98'de kaldığını işitince "Nerede bir noksanlık çıkacak diye günlerdir bekliyordum. Elhamdülillah çıktı. Mükemmel, noksansız olmak sadece Allahü teâlâya mahsustur. İnsan elinden çıkan da mutlaka bir kusur olmalı. Ustalarımızın bize öğrettiği budur. 98 çini öyle kalsın; kalsın ki, kulluğumuz ortaya çıksın. Noksanlığımıza işaret olarak da 99. lale motifini, en acemi bir çırak, mahfil direğine ters olarak kazısın. Öyle meşhur olsun ki, koca cami, parmak büyüklüğündeki bir ters lalenin gölgesi, şöhreti altında kalsın. Acizliğimiz görülsün" dedi.
**
Evet! Aradığım bu idi. Ters Lale ancak böyle bir sebeple bu muazzam eserde yerini alabilirdi.
Ecdadımızın sanattaki inceliği kadar, inançtaki yüksekliği de bu gibi muhteşem hikâyelerle perçinlenmektedir.
Allahü teala bu anlayıştaki millete zeval vermesin. Birlik ve beraberliğimiz bozulmasın. Bu medeni anlayış kıyamete kadar yaşasın.
Yaşasın ki, insanlık da yaşasın...
...
Değerli okurlarımın şimdiden Kurban Bayramını tebrik eder, hayırlara vesile olmasını dilerim...
21.09.2015
Ekranların etkisi
Görüntülü yayınlar hiç şüphesiz ki diğer medya ve haberleşme iletişim araçları arasında en etkili olanı. Ekranlar âdeta dünyaya açılan bir pencere gibi. Görmek istediğinizi mekânınıza kadar taşıyor. Haberler, diziler, programlar, belgeseller, filmler, oyunlar derken, dünyada büyük bir kitle televizyon ve bilgisayar ekranlarının bağımlısı olmuş. Hayatlarının bir kısmı bu pencere karşısında geçiyor.
Erkekler genellikle haberler ve maçları izlerken, kadınlar diziler ve filmler ile vakit geçiriyor.
Çocuklar ise bilgisayar oyunlarının içinde kaybolup gidiyor.
Bu tek gözlü nesne, insanları etkileyen, algılarını yöneten müthiş güç olmuş.
Bu güç, insanlık için tamamen faydalı olarak kullanılıyor diyemeyiz.
Çünkü öyle zararlı yayınlar oluyor ki, ne çocuğunuzda ahlak bırakıyor, ne ailenizde huzur. Evinizin içine yerleştirilmiş bir bomba gibi ailenizin varlığını tehdit ediyor. Dizilerdeki olumsuz karakterler, eşinize, çocuğunuza kötü örnek olabiliyor. Bilgisayar oyunlarının etkisiyle çocuklarınız bambaşka kişiliğe bürünüyor. Kendi ellerinizle evlerinize taşıdığınız bu pencereler, sevdiklerinizi bir bir elinizden alabiliyor.
Tamamen zararlı da diyemiyoruz.
Çünkü teknoloji çağının gereği olarak iş ortamınıza kadar giren ve işinizin bir parçası hâline gelen bilgisayarlarla haşir neşir hâlindesiniz. Televizyonlar ise, görüntülü yayınları ile sizi ekrana bağlıyor. Kısa sürede dünyada neler olup bitiyor öğreniyorsunuz. Aile için yapılan bilgilendirici, eğitici programlar, kendimize dersler çıkaracağımız diziler, filmler ile faydalı olabiliyor.
İşte bu sebeple evinizde ekran sahibi iseniz, en az yayını yapanlar kadar bilinçli bir izleyici olmak zorundasınız. Kendi filtrenizi kendiniz oluşturmalısınız. Neyi izleyip, neyi izlemeyeceğinizi aile kültürü olarak belirlemiş olmalısınız. Aksi halde sel gibi gelen yayın furyası arasında kendinizi ve ailenizi kaptırır gidersiniz.
Zira bu gücün farkına varanlar, bunu çok iyi şekilde kullanıyorlar. İyi niyetli olanlar iyi; kötü niyetli olanlar kötü şekilde... Diğer bir ifade ile insanların algıları, görüntülü yayınlarla değiştirilip, daha kolay yönetilebiliyor.
**
Daha önceki yazılarımdan birinde algı yönetiminden bahsetmiştim. Önemine binaen yine tekrarlıyorum. Dünya güçleri algı yönetimini geleceğin geçerli silahı olarak görüyor. Çünkü insanların fikirlerini, görüşlerini yönetebildiğiniz ölçüde dünyayı yönetirsiniz.
Mesela Suriyeli minik Aylan'ın cansız bedeni ekranlara yansıdığında, bütün dünya gündemi buna kilitlendi. 2 yıldır film seyreder gibi Suriye'deki yüz binlerce insanın katliamını izleyen Batı, ne hikmetse bir çocuğun resmiyle, daha doğrusu kamuoyunda oluşan vicdanın sesiyle kendine geldi. Mülteci meselesini hemen gündeme aldılar. İşte bazen bir resim bile insanların algılarını değiştirebiliyor.
Fakat dünyada oluşturulan "Müslümanlar teröristtir" algısı hâlâ etkisini sürdürmeye devam ediyor. Üstelik bir de bunun üzerine "Türkiye teröristlere yardım ediyor" algısı oluşturulmaya çalışılıyor. Ülkemizde de aynı mihrakların uzantıları Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan için menfi bir algı operasyonu yürütüyorlar.
**
Eskiden tek ses vardı. Devletin radyosu. Ne konuşursa o... İnsanlar bunu dinler, bunu söylerdi. Medya da tek taraf gibi aynı sesi desteklerdi. Menderes'i böyle götürdüler. Şimdi çok taraflı (daha doğrusu iki cepheli) yayın organları her telden çalıyor, söylüyor. Yani herkes kendi kabındakini sızdırıyor. Çok seslilik elbette olsun. Fakat devlet, tehlikeli algıları bertaraf edecek, millî birlik ve beraberliği sağlayan algıları oluşturacak bir sistemi ivedilikle tesis etmeli.
Millet, 'yerli' ve 'millî' olmanın ne olduğunu iyice idrak edip öğrenmeli...
Bu tesis edilemezse, ekranların gücünü iyi kullananlar, algıları değiştirecek; doğrular yanlışlar birbirine karışacak. Sonra ne 'yerli' anlayışı kalacak, ne de 'millî' fikir...
05.10.2015
TARİHİMİZİ İYİ ANLAMAK
Üsküdar Belediyesi geçen hafta, Çanakkale Zaferi'nin 100. yıl dönümü dolayısıyla 10 bine yakın öğrenciyi Çanakkale Şehitliği'ne götürdü. 120 araçlık dev bir otobüs konvoyu ile Çanakkale'ye giden gençlere, cephede savaşan kahramanların karavanası olan arpa ekmeği ve arpa çorbası ikram edildi. Maksat yüz yıl öncesinin ruhuna biraz daha yaklaşabilmek. Güzel düşünülmüş bir seyahat programı. Geçmişten geleceğe bir köprü, nesillerden nesillere bir bayrak teslimi gibi...Geleceğimiz olan gençler, geçmişte vatanları için ölen on binlerce şehidimiz ile buluştu. Bu kadar yiğit, yüreği temiz insan neden şehit oldu? Nasıl oldu? Nerede oldu? Onları gördüler. Egeli Ömer'in, Karadenizli Osman'ın, Akdenizli Hüseyin'in, Diyarbakırlı Hasan'ın, Kahramanmaraşlı Ökkeş'in, Iğdırlı Ali'nin, Erzurumlu Ahmet'in, Kayserili Mehmet'in; il il, belde belde, Türk'ü , Kürd'ü, Çerkez'i, Abaza'sı, Laz'ı, Gürcü'sü, Arab'ı, Arnavut'u, Boşnak'ı, velhasıl birbirine kenetlenmiş nice insanımızın düşmana karşı omuz omuza savaşıp, şimdi evlerinden çok uzaklarda, şehit düştükleri aynı topraklarda saf saf yattığına şahit oldular. Dahası, hür yaşamanın, vatan sahibi olmanın, bir bayrak altında yaşamanın bir bedeli olduğunu, bu toprakların bedelinin de kanla ödendiğine vâkıf oldular. Gençler, bugün rahat yaşıyorlarsa, hür yaşıyorlarsa, o gün gözünü kırpmadan düşmana göğsünü geren nice gencin fedâkarlığı ile kazanıldığını daha yakından idrak ettiler.
Yüzyıl önce şer odakları birliğimizi bozdular, bizi birbirimize düşürdüler; hem topraklarımızı kaybettik, hem de yüz binlerce insanımızı... Bugün yine aynı odaklar bizi yine birbirimize düşürmek için uğraşıyorlar. Ülke insanımızın birlik ve beraberliğe ihtiyaç duyduğu bu zamanda böyle bir organizasyon, geçmişte yaşadığımız acı tarihi iyi anlamanın, gençlerin idrak etmesini sağlamanın ve aynı hataya düşmemelerini öğretmenin en güzel yollarından biri.
Bu sebeple örnek teşkil edecek böyle bir organizasyonu gerçekleştiren Üsküdar Belediye Başkanı sayın Hilmi Türkmen'i, bu hassas uygulamasından dolayı tebrik ediyorum.
**
Geçen hafta mesai arkadaşım değerli insan Hasan Sarıçiçek, Osmanlı'nın payitahtlarından Bursa'ya bir ziyarette bulunmuştu. Bursa deyince tabii ilk ziyaret için akla gelen mekânlardan biri Emir Sultan hazretlerinin türbesi. Türbeye gittiğinde bir grup turistin, bir rehberin anlattığı bilgilerle çevreyi ilgiyle izlediğini görüyor. Fakat rehberin tarihî konularda turistlere bazı yanlış bilgiler aktardığını fark ediyor. Emir Sultan Hazretlerinin kayınpederi olan Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid Han'ın, güya Timur Han'la yaptığı savaşta mağlup olmasını hazmedemeyip intihar ettiğini anlatıyor. Rehberin, davası İslam olan Müslüman bir Sultan'ın, dinde haram olan bir işi nasıl yapabileceğini idrak edememesi ve başkalarına da bu bilgiyi yanlış aktarması, tarihimizi doğru öğrenmemenin, iyi anlayamamanın, idrak edememenin bir tezahürü olarak görüyorum.
**
Geçtiğimiz yıllarda, Topkapı Sarayı'nda bir mektep gibi yüzyıllarca Saray kadınlarının eğitim gördüğü Harem dairesini turistlere anlatan bir rehberle karşılaşmıştım. Rehber, burada sanki çok yanlış şeyler yapılıyormuş gibi, turistlerin ilgisini çekmek için saçma sapan şeyler söylüyor, alaylı alaylı gülüyordu. Yani yıllar önce gördüğüm bilgisizlik, şuursuzluk hali, bugün de devam ediyor demek ki...
Neredeyse ülkemizin yarı nüfusu kadar turist geliyor. Evet, ülkemize çok turist gelsin. Gelirimiz artsın. Tarihî eserlerimizi, kültürümüzü, bizi tanısınlar. Fakat tarihimizi doğru öğrenmeden, iyi anlamadan yabancılara böyle yanlış bilgiler aktaracaksak, bizi yanlış tanımalarına sebep olacaksak; yapılan onca, reklamın, tanıtımın, masrafın ne anlamı var?
Yerli ve yabancı düşmanlar bizi yanlış tanıtmak için, zaten ellerinden geleni yapıyorlar.
Hülâsa; tarihimizi anlatan, ülkemizin değerlerini tanıtan rehberlerin doğru bilgileri anlatması, tarihimizi anlatırken daha dikkatli olmaları gerekiyor. Bunun için gerekirse rehberler eğitimden geçirilmeli, sertifikası, diploması olmayan, bilgi eksikliği olan rehberlere müsaade edilmemeli. Hatta rehberlik bilimi enstitüleri kurulmalı. Kendimizi anlatmak kadar çok önem arz eden bir iş, misyonunu kavrayamamış, tarihini iyi anlayamamış, neyi, nerede, nasıl anlatacağını bilmeyen kişilere bırakılmamalı.
Bizim ülkemizde kendi insanımızın, tarihimizi, kültürümüzü yanlış anlaması, anlatması kadar vahim bir durum olabilir mi?
18.05.2015
Batı bizi hiç sevmedi ki!
Tarih boyunca Türk devletleri, Batı dünyası tarafından en tehlikeli düşman gücü olarak görülmüştür. Zira Anadolu'yu yurt edinen Müslüman Türkler, zulüm ve kana doymayan Batılı devletlerin korkulu rüyası olmuştu. Bu korkudan kurtulmak ise onların en büyük amacı hâline geldi. Bu gücü, Haçlı Seferleri adı altında düzenlenen saldırılar ve çeşitli ittifakların entrikaları, oyunları ile yüzyıllar boyunca yıkmaya çalıştılar. Bu sebeple Müslüman Türkleri dün istemediler, bugün istemiyorlar, yarın da istemeyecekler.
**
Günümüzde gelişen olaylar, benzerliği sebebi ile beni, ibretlik ders alınması gereken, bazı acı hadiselerin yaşandığı geçmiş tarihimizin buruk sayfalarının arasına taşıdı.
Osmanlı'nın son yılları... Batı ajanları içimize iyice sızmış, "Hasta Adam" gibi gördükleri Osmanlı Devleti'ni algı operasyonları ile yıkıma götürüyorlardı. Bu hastalığın sebebi olarak da dönemin sultanı 2. Abdülhamid Han'ı gösteriyorlardı. Batı'nın asıl hedefi aslında Osmanlı Devleti idi. Fakat Sultanı indirirlerse zaten devleti de yıkacaklarını biliyorlardı. Büyük devlet adamı Sultan Abdülhamid Han'a reva görülenler akla mantığa sığacak cinsten değildi.
Beyinleri yıkanmış nice paşa, muallim, din adamı, siyaset adamı ve ileri gelen zevat da aydın kisvesi ile maalesef düşmanın aynı düşüncelerini taşıyordu. Düşmandan tek farkları ise, sultanı indirirlerse devletin daha iyi olacağını zannetmeleri idi...
Ne istiyorlardı?
Sanki hürriyet yokmuş gibi hürriyet istiyorlardı!
Nereden başlattılar nümayişleri?
Bugünkü Taksim'de bulunan Gezi Parkı'nın yerinde olan Topçu kışlasından...
Peki, sonuç ne oldu?
Bunu o günleri yaşayan ve Abdülhamid Han'a karşı çıkanlardan Dr. Rıza Nur'un acı itirafından aktarayım. Şöyle anlatıyor: "Güya hürriyet istiyorduk. Abdülhamid gitti. Hürriyet de gitti. Yeni zulüm ve istibdâd dönemi başladı. Bu Abdülhamid'inkinden(!) daha dehşetli oldu. Zavallı Abdülhamid kaç kişiyi asmıştı. Hiç... Hele hiç hırsızlık etmedi, hiç fuhuş yapmadı, hiç israfta bulunmadı. Bilakis memlekette bunların önüne geçmeye çalıştı. Abdülhamid'e karşı durduğuma utanıyorum."
Rıza Tevfik de Sultan Abdülhamid'e karşı komplo kuranlardan biri idi. Yıllar sonra "özür dileyen" şiiri şöyle:
"Pâdişah hem zâlim, hem deli" dedik,
İhtilâle kıyam etmeli dedik;
Şeytan ne dediyse, biz "beli" dedik;
Çalıştık fitnenin intibahına.
Dîvâne sen değil, meğer bizmişiz,
Bir çürük ipliğe hülyâ dizmişiz.
Sade deli değil, edepsizmişiz.
Tükürdük atalar kıblegâhına...
...
Büyük halk kitlelerini "Sultan gitsin" diye sokağa döken hürriyetperestler, Sultan gidince onun 33 yıllık huzurlu yönetimini arar oldular.
Peki, suçu neydi Sultan Abdülhamid Han'ın? İşte yaptıklarından bazıları:
- Filistin topraklarını Yahudilere vermedi.
- İlk otomobili getirdi. 5 bin km yol yaptı.
- İlk metroyu Karaköy'den Taksim'e inşa ettirdi.
- İlk defa elektriği, gazı getirdi. Ulaşımda tramvayı getirdi.
- Haydarpaşa'dan Hicaz'a demir yolu yaptırdı.
- Hastaneler yaptı. Eczaneler açtırdı. Darülaceze'yi yaptırdı.
- Midilli adasını Fransızlardan geri aldı.
- Ziraat Bankası kurdu. Ziraat ve sanayi odaları açtı.
- Kendi parasından fakirlere kömür dağıttı.
- Sanayileşme hareketi başlattı. Kâğıt, kumaş fabrikaları açtı.
- Avrupa'dan hemen sonra telefon telgraf posta sistemini kurdu.
- Modern matbaa makineleri getirdi. Bedava kitaplar dağıttı.
- Terkos sularını İstanbul'a taşıdı. 40 yeni çeşme yaptırdı.
- Yeni gemiler, toplar silahlar aldı. Tabyalar kurdu.
- Eğitim için meslek okulları, öğretmen okulları, üniversiteler açtı...
**
O günle bugün arasında müthiş benzerlikler var. Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan'a oynanan oyun aynı. Aynı algı ile iktidardan uzaklaştırılmak isteniyor. Onun adı üzerinden asıl hedef Türkiye. Sadece kelimeler değişmiş. O gün "'İstibdâd' gitsin 'Hürriyet' gelsin!" deniyordu. Bugün "'Diktatör' gitsin 'Özgürlük', 'Özerklik' gelsin!" diyorlar.
İki liderin de ülkesi için yaptığı hizmetler birbirine benziyor. Bu millet geçmişte bu oyuna bir kez geldi. Koskoca Osmanlı Devletini yitirdi. İkinci bir kez aynı tuzağa düşecek kadar ahmak değil. Tarihten dersini çıkarmıştır diye ümit ediyorum. Bu oyunun içinde yer alan maşaların ise, ahmaklıktan öte ihanet içinde olduklarını düşünüyorum.
Gerçek şu: Batı, Müslüman Türkleri hiç sevmedi. Dün istemediler, bugün istemiyorlar, yarın da istemeyecekler. Gerisi teferruat...
12.10.2015
Mandaya alışanlar
Yerli malı, yurdun malı
Herkes onu kullanmalı.
Çocukluk günlerimde sıkça söylediğimiz tekerlemelerden... İlkokulda okurken her yıl yerli malı haftasında, yerli ürünlerle ilgili etkinlikler yapardık. Herkes evinden çeşitli taze veya kurutulmuş meyveler, hamur işi yiyecekler, şekerlemeler getirirlerdi. Sınıfta paylaşarak yerdik. Yerli malını bu kadar bilirdik.
O yıllarda İzmir fuarı ilgi odağı idi. Birçok ülkenin ürünlerinin tanıtıldığı bu fuarı çok merak ederdim. Nihayet bir gün ailecek gitmek kısmet oldu. Çeşitli ülkelerin devasa pavyonlarda sergilenen ürünlerini gördüm. Hayalimin çok ötesinde dev sanayi makineleri, tekstil ürünleri, sanayi ürünleri, çeşitli cihazlar, ev aletleri, elektronik ürünler oldukça ilgimi çekmişti. Ufkum değişti. O zaman anladım. Yerli malı deyince sadece meyveler, sebzeler değildi kastedilen... O kadar ülkenin ürünlerini ve makinelerini görünce ister istemez "kendi ülkemin yerli malları neler?" diye merak ettim. Türkiye pavyonuna girdiğimizde de sadece kesme şeker paketleyen bir makine ile karşılaştık. Ziyaretçiler de paketlenen şekerleri satın alıyordu. İşin açıkçası çocuk duygularımla kendimi ezik hissetmiştim. Diğer ülke stantlarında dev makineler, türlü türlü cihazlar, aletler varken, benim ülkemde kurutulmuş gıdalar ve şeker paketleme makinesinden başka bir şey yoktu. Biz çok güçsüz, çok geri kalmış bir ülkeymişiz. O an için öyle algıladım.
Daha sonraki eğitim yıllarımda da bu psikolojiyi üzerimden atamadım. Çünkü ortaokul yıllarında da okutulan kitaplarda neredeyse her yeniliğin, her buluşun Batı'dan geldiğini öğrendik. Özellikle tarihçilerimiz, Rönesans hareketini hep ballandıra ballandıra anlatırdı. Hipokrates'i, Sokrates'i, Kristof Kolomb'u, Macellan'ı, Mikelanjelo'ı, Leonardo Da Vinci'yi, Pasteur'u, Newton'u, Pascal'ı, Edison'u, James Watt'ı, Mozart'ı, Shakespeare'i; daha adını sayamadığım birçok ismi âdeta ezberlettiler. Yunan medeniyetini öğrenmekten Osmanlı'ya, Selçuklu'ya bir türlü sıra gelmiyordu.
"Batı olmasaymış biz hiçmişiz!" hissini içimize yerleştirdiler. Batı ülkelerini merak eder olduk. Onların kültürlerine, filmlerine, müziklerine, yaptıklarına hayranlık duymaya başladık.
**
Lise yılları...
Fikirlerimizde istikametin belirlendiği yıllar. İnsan aslına çeker derler ya! Babamın dedesinin Osmanlı subayı olduğu evde konuşulurdu. İçimde buruk duygularla "Ne yapmışlardı da bizi geri bırakmışlardı?" diyerek Osmanlıları merak etmeye başladım. Okutulan tarih kitabı haricinde başka kaynaklardan ecdadımız olan Osmanlı'yı araştırmaya başladım. Araştırdıkça bazı gerçeklerin bambaşka olduğunu gördüm. Batılıların ecdadımız kadar medeni anlayışa, insani değerlere sahip olmadığını fark ettim. Medeniyet dedikleri, temcid pilavı gibi önümüze böbürlenerek sürdükleri buluşları ise Müslüman ve Türk dünyasının âlimlerinden kopyaladıkları bilgilerdi. Mikrobu Pasteur değil Akşemsettin hazretleri bulmuştu. Ali bin Abbas Hipokrat'ın tıbbi hatalarını düzeltmişti.
Matematikte Sinüs ve Kosinüs'ü bulan Battani'yi; Amerika'yı Kristof Kolomb'dan 500 yıl önce haber veren Biruni'yi; Atomun parçalanacağını bulan Cabir bin Hayyan'ı; Bilgisayarın babası Cezeri'yi; ilk zooloji âlimi Demiri'yi; Batıya tedavi metodlarını öğreten Ali Bin Rıdvan'ı, İbni Sina'yı; ilk cebiri bulan Harizmi'yi; yerçekimini bulan Hazini'yi; ses dalgalarını bulan Farabi'yi; ilk uçağı yapan ibni Firnas'ı; en büyük botanikçi İbni Baytar'ı; dünya haritasını çizen İdrisi'yi; ilk torna tezgâhını kuran Karaka'yı; Optik sistemleri bulan İbni Heysem'i; dünyanın çapını ilk hesap eden Sabit bin Kurra'yı; Ali Kuşçu'yu, Piri Reis'i, Uluğ Bey'i; tarihe keşifleri ile hem de Batılılardan asırlar önce yön vermiş, daha yüzlerce bilim adamımızı bize öğretmediler, anlatmadılar.
Dünya'nın 7 harikasından biri kabul edilen Taç Mahal'i, Mimar Sinan'ın talebesi Mehmet Ağanın yaptığını yıllar sonra öğrendim.
Araştırdıkça içimdeki eziklik duygusunu attım. Batı gözümde küçüldü, itibarsızlaştı. Hayranlığım söndü, kendi ecdadıma olan hayranlığa dönüştü. Çünkü asıl medeni olan bizdik.
**
Yıllar çok şeyi değiştirdi. Şimdi kendi silahını, helikopterini kendi üreten, dev sanayi tesisleri olan, ileri teknoloji kullanan bir Türkiye var. Fakat içlerindeki aşağılık duygusunu yenemeyenler, hâlâ Batı'ya hayranlık besleyenler, ne ilk yerli otomobilimiz "Devrim"i içlerine sindirebildiler, ne şimdiki yerli prototip otomobilleri... Zaten bu görüşte olanlar, Türkiye Devleti'ne bir sarayı bile çok gördüler, yakıştıramadılar. Mandaya alışmışlar bir kere...
Şunu herkesin iyi bilmesi, kavraması lazım...
Biz ne kadar yerli isek, ne kadar kendi aslımıza dönersek o kadar bağımsızız.
19.10.2015
Ne ekersen onu biçersin
Atasözlerimiz...
Asırlar öncesinden günümüze kadar söylenegelmiş, dersler çıkarmamız gereken, uyarıcı, yol gösterici altın değerinde sözler...
Atasözlerimiz zengin tarihimizin ziynetleri gibidir. Defalarca yaşanmış ders alınmış tecrübelerin ışığında, atalarımızın gelecek nesillere bıraktığı en güzel kültür değerlerinden biridir.
Ata yadigârı bu sözler, kimin söylediği tam olarak bilinmese de, dededen toruna, nesilden nesile söylene söylene atalar sözü olarak sosyal hayatımız içinde yerini almış.
Her bir söz üzerine hikâyeler, romanlar, senaryolar yazılabilir. Bu sözler, toplum kültürü içinde bir konu üzerinde ifadeyi güçlendirmek için belli manalar yüklenerek, ya da belli manaları ima etmek için kullanılmış. Atasözünde kullanılan kelimelerin asıl manasından ziyade, mecazi manasının ima ettiği ifade öne çıkmıştır.
**
Atalar ne demişse doğru demiş. Her bir söz kulağa küpe olacak değer taşıyor. Bu sözlerden birini bugünkü yazıma konu yapmak istiyorum.
"Ne ekersen onu biçersin!"
İşte çok manalar yüklü olan, dersler çıkarılması gereken atasözlerimizden biri... Kelimelerinin gerçek manaları ile de kullanılan bu atasözümüz, mecaz olarak da birçok anlam taşımaktadır.
Gerçekten insan ne ekerse onu biçer. Buğday eken, arpa biçecek değil ya! Hiçbir şey ekmezsen de hiçbir şey biçemezsin.
Yaşlı bir çiftçinin tembel bir oğlu varmış. Babası onu bir türlü iş yapmaya yönlendirememiş. Kendisi gücü yettiğince tarlalarını eker biçermiş. Gel zaman git zaman, delikanlının evlenme vakti gelmiş. Delikanlı babasına konuyu açmış. Babası "Oğlum yukarı tarladaki buğdayı biç. Onu düğün parası yapalım" demiş. Delikanlı eline tırpanı almış, türkü çığıra çığıra düşmüş tarla yoluna. Fakat tarlaya vardığında ne görsün? Ortada ne buğday var, ne de biçilecek bir ürün. Koşa koşa babasının yanına geri dönmüş. Tarlada biçilecek hiçbir ürünün olmadığını söylemiş. Babası da "Ya öyle mi? Ben yaşlıyım. Bir şey ekemedim. Sen ekmişsindir sandım. Ekmemişsen neyi biçeceksin? Ne ekersen onu biçersin" demiş. Tembel delikanlı bu söze verecek cevap bulamamış.
Bu atasözünün benzeri olan, eş mana taşıyan bazı atasözleri de var. Mesela "Ne edersen onu bulursun", "İyilik yapan iyilik bulur", "Çalma kapıyı, çalarlar kapını", "Bağa bak üzüm olsun, yemeye yüzün olsun", "Lafla peynir gemisi yürümez". "Ne doğrarsan aşına, o çıkar kaşığına", "Ne verirsen elinle, o gider seninle" gibi...
Genel tema olarak, insanın başına gelen yaptıklarındandır, ya da yapılmamış bir şeyin karşılığının olmayacağı anlatılmaya çalışılıyor.
Bu atasözünün bir de daha ileri safhasını anlatan, aşırılığa kaçmanın kötü neticeler doğuracağını ifade eden "Rüzgâr eken, fırtına biçer" ya da diğer bir ifade ile "Öfkeyle kalkan, zararla oturur" şeklinde ikaz mahiyetinde olanı var.
**
Ülkemiz son zamanlarda sıkıntılı kritik günler geçiriyor. Gelecek Pazar her bir vatandaşımızın kullanacağı oy, ileride ne biçmek istiyorsa onun tohumları olacak. Yani ne ekilirse o biçilecek.
Temenni ederiz ki huzur tohumları ekilsin; istikrar ekilsin, barış ekilsin, anlayış ekilsin... Herkes bal gibi biliyor. Türkiye'nin güçlü olmak için, birlik olmak için bunlara ihtiyacı var. Hem de her zamankinden daha fazla... Bu gerçeğe rağmen, nifak tohumları ekmeye devam edenlere, düşmanlık duygusu taşıyanlara, aşırılığa kaçanlara bir çift sözüm olacak.
Bilsinler ki, "Rüzgâr eken, fırtına biçer", aşırılık yapan aşırılık bulur. "Eden kendine eder"...
Gelin eteğinizdeki taşları dökün. Yerine ülkemizin hayrı için iyilik tohumları doldurun.
Bilin ki, "Ne ekerseniz, onu biçeceksiniz" hem de fazlasıyla...
26.10.2015
YERLİYİ KİM İSTEMİYOR?
Yıllardır yerli araba arıyoruz. Babayiğit arıyoruz.
Zamanında babayiğit de bulunmuş, üretilecek araç modeli de... Üretilmiş de...
Fakat nasıl oldu ise az bir benzinle yola çıkarılan araba, yolda kaldı diye üretimden vazgeçilmiş.
Devrim marka otomobilimizden bahsediyorum. Türk mühendislerin el emeği, göz nuru ile yapılmış yerliden... Şunu bir türlü aklım almıyor. Nasıl olur da başarıyla üretilen bir araç, benzini bitti diye fabrikası kapatılır. Neden tekrar benzin konulmaz. Bunu biri bana izah etsin. Dünyanın hiçbir yerinde eşi benzerine rastlanılmayacak acaib bir vaka... Hiçbir mantığa uymayan ilginç bir hadise... Hem de o günün şartlarında gerçekten otomobil çizgileri taşıyan Türk yapımı bir araçtan bahsediyorum.
Aradan yaklaşık 55 yıl geçmiş. Şimdi yeniden yerli bir araç yapımı için kollar sıvandı. Günümüz şartlarında bugünün teknolojisi ile yeni bir model geliştirildi. Seri üretimi için çalışmalar devam ediyor. Üretecek babayiğitler aranıyor.
Müthiş bir teklifim var!
Hazır elimizde üretilmiş bir araç var. Aynı kalıpla neden üretmiyoruz? Artık Devrim marka otomobilimizi klasik modeller arasında sayabiliriz. Devrimi yeniden nostalji serisi olarak çıkaralım. Rengine, aksesuarına göre adına 'Turkuaz' diyelim; 'Sedef' diyelim; 'Lale' diyelim. Yüz yıl geçse de kaportası ve modeli üretildiği sürece aynı olsun. Değişmesin. Sadece iç aksesuar, motor ve elektronik kısımlarında gelişmeye göre değişiklikler yapılsın. Eminim ki klasik araba tutkunlarından müşterisi çok olacaktır. Böyle bir arabanın ilk müşterisi olarak hemen beni kaydedin. Amerikan arabaları gibi çok iyi boya ve nikelajlı tampon ve aksesuarlar ile ışıl ışıl yanan Devrim marka bir araca sahip olmak isteyen çok sayıda otomobil sevdalısı olduğuna kaniyim.
İnanmazsanız, bunu halkımıza deklare edin. Yüzbinlerin müşteri olacağını göreceksiniz. Bugün Küba gibi dünyanın birçok ülkesinde klasik oto tutkunları hâlâ var. Yüz yıl da geçse kaporta şekli değişmeden üretilebilir.
Madem ilk yerli otomobil olarak üretildi. Mühendislerimizin emeği boşa gitmesin. Üstelik o gün üretimi kim, hangi güç durdurduysa, ona verilecek en iyi cevap bu olacaktır.
**
Aslında yerli oto olarak sadece Devrim'i üretmemişiz.
Prof. Dr. Rahmi Güçlü, Türk Silahlı Kuvvetlerinde görevli asker ve Yıldız Teknik Üniversitesi sivil, Türk mühendislerin başarılarıyla, 1988 yılında, 'Tuzla 1013' markalı yerli Cip'in, motor dahil bütün parçalarının Türkiye'de üretildiğini söylüyor. Özellikle vites kutusu, arazi dişlileri, diferansiyel mekanizması, şaftları ve diğer aktarma organları, şasi, kaporta, iç ve dış bütün aksamın K.K.K. 1013. Ordu Donatım Ana Tamir Fabrikası'nda yerli olarak üretildiğini belirtiyor. Güçlü, "Bugün Türk Silahlı Kuvvetleri'nin envanterinde, 10 binden fazla yerli askeri cip ve mobil silah yer alıyor; hâlâ kullanılmakta olan bu araçları, kışlalarda ya da törenlerde görebilirsiniz. Bugüne kadar bu ciplerin kamuoyu tarafından bilinmemesi, askerî bir proje olmasından kaynaklanıyor" şeklinde bilgi veriyor. İnternette birçok sitede bununla ilgili bilgi var.
Bu yerli ciplerin de üretimi bilinmez bir şekilde durdurulmuş. Üstelik, 'Tuzla 1013' marka yerli Cip'in yurt dışından ithal edilen emsallerine göre, teknik açıdan daha üstün ve çok daha ucuza mal olmasına rağmen, üretiminin neden durdurulduğu hâlâ muamma.
Gelin işe bu iki yerliyi yeniden üreterek başlayalım. Tezgâh hazır, kalıplar hazır, yürekler hazır; üretim için bütün şartlar hazır. Madem yerli istiyoruz. Sadece kendi ülkemiz için, kendi insanımız için, kurumlarımız için üretelim. Önce bu yarım kalan üretimimizi tamamlayalım. Bir işi her şeye rağmen yarım bırakmadığımızı bütün dünya görsün. Sonra yeni prototipimizle, teknoloji gücümüzle gövde gösterimizi yaparız.
Var mısınız?
**
Seçimler bitti. Bugün çıkan netice ülkemiz insanının takdiri ve tercihidir. Geçen haftaki yazımda "Herkes ne ektiyse onu biçer" demiştim. İstikrar isteyen istikrar biçecek, kaos isteyen kaos...
Fakat hayat devam ediyor. Bugünden itibaren "Yerli olma" çabası da dahil, yapılacak çok iş var çok... Neticenin ülkemiz için hayırlara vesile olmasını dilerim...
02.11.2015
DİKİLİ AĞACI OLMAK
Geçen hafta değerli dostum Hüseyin Namık Yıldırım'ın daveti ile Malatya Film Festivali'ne katıldım. Bu yıl 6.sı düzenlenen festivalde daha önceki bölümlerde "Altın Kayısı" ödülü verilirken, 4. Yılından itibaren "Kristal Kayısı" ödülü verilmeye başlanmış.
"Neden?" diye merak edip sordum. Verilen cevap ilginçti. Malatya'da yaşayan Ermeniler, Ermenistan'a göç ettikten sonra, orada Malatya isimli bir şehir kurmuşlar. Malatya Altın Kayısı Film Festivali'nin ismini uluslararası tescil ettirmişler. Bunun üzerine bizim Malatya'da verilen "Altın Kayısı" ödülünün aynı isimle olmaması için "Kristal Kayısı"ya dönüşmüş. Altın Kayısı ise Ramada Otelin duvarlarında bir yazı olarak hatıra kalmış.
**
Festivale bu yıl, sıradan etkinliklerin yanında onur ödülü alan sanatçılar için, adlarına kayısı fidanı dikilerek ayrı bir mana kazandırmışlar. Malatya'nın Yeşilyurt belediyesi sınırları içinde ayrılan bir alanda, festivalde onur ödülü alan sanatçılar için dikilen ağaçlarla "Kayısı Bahçesi" oluşturulacak.
Bu bahçenin oluşumunda Yeşilyurt Belediye Başkanı Hacı Uğur Polat'ın emeği var. Bununla ilgili düşüncelerini, "Sinema festivali şehrimizin sosyal ve kültürel yönüyle tanıtımına büyük katkı sağlıyor. Dünyanın en leziz meyvesi olan ana ürünümüz kayısının tanıtımı da bizim için büyük önem arz ediyor" şeklinde vurguluyor. Böylece onur ödülü alan sanatçıların adına dikilen kayısı fidanları ile hem kayısının tanıtımına katkıda bulunmuş olacaklar, hem de düzenledikleri festivale bir mana kazandırmış olacaklar. Başkanı bu düşüncesinden dolayı tebrik ettim.
Çünkü bir ağaç dikmek, ya da dikilmesine vesile olmak; insan hayatı içinde mana ifade eden hayırlı bir amel... Resulullah (sallallahü aleyhi ve sellem), "Müslüman bir kişi, bir ağaç diker de ondan insan, hayvan veya kuş yerse, bu yenen meyve kıyamete kadar o kimseye sadakadır" hadis-i şerifi ile ağaç dikmenin hayırlı bir amel olduğunu haber veriyor. Ayrıca ağaç dikmenin çok önemli olduğunu belirtmek için şöyle buyuruyor: "Kıyâmet kopuyor olsa ve birinizin elinde bir fidan bulunsa, kıyâmet kopmadan onu dikebilirse bunu hemen yapsın!"
**
Adlarına dikili birer kayısı ağacı olmasından dolayı onur ödülü alan sanatçılar da bu uygulamadan son derece memnun. Ağaç dikim alanında görüştüğüm yılların sinema sanatçısı Serdar Gökhan, "51 yıllık bir sanat hayatım var. Sayısız festivale katıldım. Fakat ilk defa adıma ağaç dikilerek onore edildim. Dikili bir ağacımız yoktu. O da oldu. Adımıza kayısı ağacı diktiler. Çok güzel bir uygulama. Demek ki unutulmayacağız. Bu etkinliğe katılmaktan onur duydum. Festivali düzenleyenlere ve emeği geçenlere teşekkür ediyorum" diyerek samimi bir dille bu konudaki duygu ve düşüncelerini ifade etti.
Yine aynı şekilde onur ödülü alan sanatçılardan Perihan Savaş da "Malatya Film Festivali'nden onur ödülü alanlara bir bahçe tahsis edilmesi, adıma dikili ağacımızın olması beni gerçekten çok onore etti. Çok mutluyum" şeklindeki açıklaması, yapılan uygulamanın ne kadar yerinde olduğunu gösteriyor.
Evet... Her geçen gün biraz daha ısınan, ateşi yükselen yaşlı dünyamızda, yeşil alanların çoğaltılması insanlık hayatı için elzem bir durum. Hangi sebeple olursa olsun ağaç dikmek, çok güzel bir eylem.
Keşke her doğan insan için bir fidan dikmek yükümlülük hâline gelseydi. Bunun için yerleşim yerlerinde ağaç dikme alanları oluşturulabilseydi. Mesela ceviz fidanı dikilseydi... Şimdi 78 milyon ceviz ağacımız olurdu. Ya da her şehir kendi iklimine uygun bir ağaç dikebilseydi. Şimdi herkesin adına dikili bir ağacı olurdu; hem de dededen toruna intikal edecek değerli bir mirası...
16.11.2015
İKİ MESELE AKLIMA ÇOK TAKILIYOR!
Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın sık sık hitapta bulunduğu “Bir olacağız, iri olacağız, diri olacağız” sözleri, ülkemizi yarınlara taşıyacak olan anlayışın temel unsurudur. Bir olmakla büyürüz, iri olmakla güçleniriz. Diri olmakla baki kalırız. Ayrılıklar bizi zayıflatır.
Bu sebeple nifaklardan hep nefret etmişimdir. Kim ki ikilik çıkarıyor, ondan uzaklaşmışımdır.
Aklımın almadığı iki mesele var. Beni oldukça rahatsız ediyor.
Bu meselelerden biri, 1983 yılına kadar uygulanan, yüzyıllardır Osmanlı’nın kullandığı namaz vakitleri nasıl olduysa bu tarihten itibaren, değiştirildi. Bu konu üzerine o yıllarda oldukça tartışmalar yaşandı.
Yazılar yazıldı. Fakat ne yazık ki bir netice alınamadı. O tarihten itibaren Türkiye’de iki ayrı namaz vakti kullanılmaya başlandı. Müslümanlar arasında namaz vakti konusunda birlik bozuldu. İkilik çıktı.
Takvimlerde iki ayrı vakit bilgileri yayınlanır oldu. Özellikle imsak vakitlerindeki 20 dakikaya varan vakit farkı, oruç ibadetinin başlama vaktinde şüpheler oluşturdu.
Ne olmuştu? Osmanlılar yanılmış mıydı da namaz vakitlerini düzeltme ihtiyacı duyuldu? Merak edip araştırdım. Vardığım sonuç beni daha da şaşırttı.
Daha önceleri ufka beyazlığın düşmesi (fecr), güneşin irtifası (bütün İslam âlimlerinin ittifakı ile) -19 derecede başladığı kabul edilirken, Avrupalı bilginlerin ileri sürdüğü hesaplarda Fecrin -18 derecede başladığının bildirilmesi, Türkiye’de vaktin değişmesine sebep olmuş. Ayrıca bu vakit değişikliğinde; Osmanlıların “insanların namazı heba olmasın, oruçları zayi olmasın, çünkü vakit, bu ibadetlerin şartlarındandır” diyerek coğrafi şartlardan ve astronomik hesaplama tekniğinden kaynaklanan mecburiyetten dolayı koydukları 8-10 dakikalık temkin vakitleri de kaldırılmış. Böylece hem derece farkından, hem de temkin farkından kaynaklanan vakit farkları, özellikle imsak vakitlerinde 15-20 dakikalık oruca geç başlama, ucu ucuna başlama gibi, ibadeti riske atacak durum oluşturmuştur.
Diyanet’in 1983 yılından itibaren, Avrupa bilginlerinin ileri sürdüğü “fecr -18 derecede başlar” bilgisine göre namaz vakitlerinin değiştirilmesine karşılık, İstanbul Üniversitesi Kandilli Rasathanesi’nin, 08.07.1992 târih ve 1354 sayılı yazısı ile imsâk ve yatsı vakitlerinde güneşin ufkun altındaki derecelerinin ve temkin müddetinin, 1400 seneden beri uygulanageldiği, yani, Yatsı (Şafak) için ufkun altında (-17) derece, İmsâk (Fecr) için ise, (-19) derece şeklinde olduğu; temkin müddeti ile ilgili olarak da, “Yapılan hesaplara göre bu miktar (temkin) belli bir rasat yeri için muhtelif tarihlerde 8-10 dakika arasında olmaktadır. Bu bakımdan genel olarak temkin miktarının 10 dakika alınması ve bunun öğleden önceki vakitlerden çıkartılması, öğleden sonraki vakitlere ise eklenmesi gelenek hâlini almıştır” şeklinde açıklaması ile Osmanlı vakitlerinin doğruluğu teyit edilmiştir.
Yani, Osmanlılar yanılmamıştı. Bir din adamı değilim. Sade Müslüman bir vatandaşım. Sadece aklıma çok takılıyor. Mantığım almıyor. Müslüman astronomi âlimlerinin ve din adamlarının kabul ettiği vakitler değil de, neden Avrupa bilginlerinin fecr anlayışına göre ibadet vakitlerinin uyarlandığını ve hâlâ uygulandığını anlayamıyorum!..
**
İkinci mesele ise; görevim icabı Türkiye’nin birçok yerini dolaştım. Yolculuğum esnasında konakladığım yerlerde; bazen illerde, bazen ilçelerde, köylerde ya da dinlenme tesislerinde namaz için girdiğim camilerin, mescitlerin birçoğunda ibadet için konulmuş sandalyeler, koltuklar, sıralar gördüm. Çocukluğumda hiçbir camide görmediğim bu manzara beni tedirgin ediyor. Hatta bazı cami ve mescitlerde öyle ileri gitmişler ki, neredeyse ibadet alanının bir kısmını (aynı kiliselerdeki gibi) sıralardan oluşan oturma yerleri, lüks koltuklar yapmışlar. Camilerdeki bu değişim, yine 80’li yıllardan sonra başladı. “Dinde ne değişti de ibadet şekli değişmeye başladı?” diye düşünmekten kendimi alamıyorum. Aklıma takılıyor.
**
İşte Sayın Cumhurbaşkanımızın sözleri bu noktada daha da önem kazanıyor: “Biz bir olacağız, iri olacağız, diri olacağız” ki içimize ayrılık tohumlarının ekildiği bu zamanda, her şekle giren düşmana fırsat verilmesin. Şimdi bir olma, birlik olma zamanı… Zaman öyle bir zaman ki, iki bile çok!
Bunun için, bizi bir tutan, en sağlam harcımız olan millî birliğimizi, din birliğimizi bozan nifaklardan, ikiliklerden, yanlış uygulamalardan, paralel kurgulardan uzak olmalıyız. Halkımızın büyük bir teveccühü ile iktidara gelen hükümetimizin de ayrılıkları bitirip, değerlerimize sahip çıkıp, birliği sağlayacağına inancım tam...
23.11.2015
.
|
| Bugün 275 ziyaretçi (380 klik) kişi burdaydı! |
|
 |
|
|
Hilmi Demir
SAYI:101
Gerçekten neler oluyor bu insana ki kurumsal dinlerin öğretileri, ibadetleri yüzyıllardır Tanrı ile bağ kurmasını sağlarken şimdi yeni arayışların içinde kozmik, metafizik enerji uzmanlarına başvurur oldu?
Lacivert Dergi'nin bu sayısına yazmam istendiğinde Türk edebiyatının sevdiğim kalemlerinden Murat Menteş'in "Şeyhim beni Işınla" şiiri geldi aklıma. "Şeyhim beni 70'lere ışınla /3 milyar saniyem bitmeden önce /Sonsuzluğu bükeyim, kalan ömrümce /Tasavvuf strese iyi geliyor bence."
Menteş aslında yaşadığımız çağa ilişkin modern insanın arayışını mizahi bir tarzda çok anlamlı bir biçimde dile getirmiş. Modern insan, gündelik hayatın içinde her an çevrimiçi olmasına rağmen yalnızlığını ve ıstırabını gideremeyen garip bir döngüsellik yaşıyor. Dindarlığın yerini daha hızlı
bir sekülerleşme alırken garip biçimde camiyi terk eden insan, kuantum terapisi, enerji terapisi, bilinçaltı temizlik uzmanı, kozmik enerji terapisi, bilinçaltı yıkama gibi uzayıp giden seküler ruhanilerin kollarına atıverdi kendisini. Bilim ilerledikçe modern insanın dinden boşalan manevi arayışını bu modern seküler dindarımsı hurafeler kaplıyor. O yüzden seküler bir çağda değil, postseküler bir çağda yaşadığımızı söylemeliyim.
"Ben sadece bir kablo gibi Allah'ın enerjisini size aktarıyorum. Tanrım beni şarj eder misin!" Bir enerji terapistinin insan ile Tanrı arasındaki ilişkiyi kablolama üzerinden anlatması, anlatıya ne kadar bilimsel ve metafizik bir derinlik katıyor tartışılsa da toplumsal karşılık bulduğu kesin. Öyle ki bir seansı 400 TL ile 1500 TL'yi bulan bir sektörden bahsediyoruz. Reiki enerjisinin nasıl bir enerji olduğunu ve nasıl kullanıldığını açıkladığını düşünen terapistimiz anlaşılan bu şekilde kendisini bu enerji ile diğer bireyler arasında bir aracı, bir kanal olarak görüyordu.
Sufizmin Şeyh ile Mürit arasındaki derin tecrübeye dayalı ve uzun soluklu yolculuğu (seyr-u süluk) anlaşılan bir saatlik bir enerji aktarımı ile karşılanır olmuştu! Tanrı'nın insanlığa gönderdiği mesajları Tanrı'dan alıp insanlara duyuran peygamberler, kutsal kitapları, dua, ibadet modern insanın arayışını kesmemiş olacak ki yeni kanallar arayışına girmiş.
Yolda olmak: Arayanlar ve arananlar
Gerçekten neler oluyor bu insana ki kurumsal dinlerin öğretileri, ibadetleri yüzyıllardır Tanrı ile bağ kurmasını sağlarken şimdi yeni arayışların içinde kozmik, metafizik enerji uzmanlarına başvurur oldu? Georg Simmel "İnsan mükemmeli arayan varlıktır. Bu iradeden daha fazlasıdır. 'Anladığımızda', sorduğumuzda ve yanıtladığımızda da ararız. Yaşam- bilgeliğinin bahsettiği pratik yaşam biçimleri arasında 'arama' pek görülmez. En yüksekten
en düşüğe kadar yaşamdaki muazzam rolü genellikle göz ardı edilir. Oysa tüm etkinliğimizde arama var." derken insanın varoluşsal özelliğine dikkat çeker. Çocukken o parmağı her yere sokmaya başlayarak aramaya başladık aslında. İnsan arayışı içinde olan bir varlıktır. Ne mi arar: Bağlanmak için arar, gücü arar, arzuyu, şehveti, aşkı, hakkı arar, adaleti arar, Tanrı'yı arar kısacası hayatı için bazen eksik olanı bazen de anlamlı gördüğü şeyi arar. Aramaktan vaz geçtiği anda da ölümü sahiplenmiş olur, tükenir ve biter. Ateistler dahi dinin yerini alacak olsa bile bir tür inanç arama ihtiyacının devam ettiği bu eğilimin tuhaf kurbanları gibi görünür.
Pek çok araştırma, "aramanın" köklerinin, organizmaları çok çeşitli belirli çevresel hedef nesnelerinin peşine düşmeye ve bunlarla etkileşime girmeye iten oldukça karakteristik psiko-davranışsal ve nörobiyolojik süreçlere dayandığını göstermektedir. İnsandaki arama sistemi yalnızca keşfetmeyi, araştırmayı ve yiyecek aramayı teşvik etmekle kalmaz, aynı zamanda diğer birçok duygusal dürtünün iştah açıcı ve beklentisel uyarılma biçimleriyle
enerji kazanmasına izin verir. Bu yüzden son zamanlarda yapılan araştırmalar depresyonla arama eğilimindeki duygusal eksiklik ve işlev bozukluğu arasında yakın bir ilişki olduğunu öne sürer. Aramaktan vazgeçtiğimizde sistem kendini kapatır ve insan derin bir depresyona girer. Bundandır ki aramak ile bulmak arasında kesin bir bağ yoktur. Bulduğumuzda aramanın sonu gelmiş olmaz, arama bizatihi insan için bir enerji kaynağı ve ödüldür. Bu yüzden insanlar mekân değiştirir hatta din değiştirir.
Pazar renklenince arayışlar da renklendi
Geleneksel toplumlarda insan yolculuğunu tamamlamak için dış dünyada çok fazla uyarana maruz kalmazdı. Modern toplumda arayanlar için pazar çok renkli ve çeşitli hale geldi. Yerleşik kurumsal dinlerin mensuplarında hissettirdiği tatminsizlik, pazara ayak uyduramama, kurumsal dinlerin öğretilerindeki durağanlık, sansasyonel haberlerle yıpranmışlık, mistik tecrübenin yozlaşması çağımız insanını cami/kilise çevresinin dışında yeni tecrübelere doğru itmedi daha beteri fırlattı.
Arayanlara sunulan çağdaş nesneler kadim inanışlara nazaran daha davetkâr, daha özgür, daha kolay ve ulaşılabilir. Geleneksel inanışlar ve öğretiler merkezi bir sistem ve mimari içinde yükselen minareler ve sütunlar gibiyken yeniçağ inanışları daha ziyade farklı renklere boyanmış, özel dizayn edilmiş, daha kolay deriştirilebilir ve ödünç fuar alanı gibidir. Camiler, dergâhlar, tekkeler ibadetin yeri olabilir ama fuar da eğlenmenin, hazzın ve keşfin yeri vardır. Ve en önemlisi, bu yeni çağın sunduğu temalar melez ve sentez desenlere sahiptir: İçeriğinde Ezoterizm, Şamanizm, Hinduizm, Budizm, Taoizm gibi uzak doğu dinleri ile mistik öğretiler vardır.
Theodor W. Adorno'nun ifadesiyle yeni çağın astroloji ve neo-pagan uygulamaları, inançları sahte bir irrasyonellik yanılsaması satar ve bu nedenle geleneksel olan mistik tecrübenden daha fazla bir oranda kendisini benimsetir. Bilim ilerledikçe insanlarda gizemli olana ilgi kaybolmaz. Aksine özgünlük, farklılık, ulaşılmazlık duygusu daha fazla artar. Bu kimsenin alamadığı pahalı bir markayı alan seçilmişlik duygusu gibidir. Deneyimlenilmeyeni deneyimlemek haz verir ve benlik duygusunu kamçılar.
Çağdaş insan dünyaya fırlatılmış olmanın verdiği yabancılaşmayla gizciliği yeniden dirilmiştir. Ruhun ölümsüzlüğüne inanan ama Tanrı'nın varlığını, sonunda doğanın yüceltilmesine varan bir tür panteizm, dolayısıyla Tanrı'nın vahiy ve Peygamber gönderildiğini şiddetle yadsıyan yeni insan ortaya çıkmıştır. "Enerjiye, astrolojiye inanıyorum ama dinlere inanmıyorum" demek "Tanrı Öldü" mottosuna değişik bir bakış açısı getirir. Tanrı yoktur ama Tanrı'nın eli hala aramızdadır.
Tüm bilimsel gelişmelere rağmen insanın evrendeki yalnızlığı bitmiyor. Sosyal, ekonomik ve politik sorunlarla ancak bireysel düzeyde manevi bir aydınlanma ile baş edebiliriz. Bu aydınlanmayı kadim inançlarla ve dinlerle temasa geçerek çözemediğimizde kişisel yaşamın manevileştirilmesi için renkli pazara başvurmamız gayet doğal aslında. Sonuçta materyalizmekarşı çıkarken mistik olanı pazardan satın alarak hem dinlerin kuralcı öğretilerinden uzaklaşmış oluyoruz hem de tatmin edilmiş olarak rahatlama imkânı elde edebiliyoruz.
Artık mahallemizdeki camiye ihtiyacımız yok zaten mahallemizi de yok. Medyumların, astrologların, grafologların, kehanetçilerin ve her türden şifacının, enerji terapistinin sayısız uygulamaları ve bu hizmetleri mesken bazında sunan birçok lüks klinik, doğal tedavi tesisi ve diğer kuruluşla hizmetimizde. Arayanlara hizmet sunan hatta bize ne aramamız gerektiğini bile söyleyen geniş bir pazar ve ürün gamı var.
Artık bir kült iklimi ve kültürü altında dinlerin yerini alan yeni çağın inançları arasında hem tüketebilir hem de inanabiliriz. Haramları ve yasakları olmadan bir inançlılar kardeşliği sunan geniş bir cemaatin üyeleri olabilme imkânına kavuştuk. Pazardan ya da AVM'lerdeki ışıltılı mağazalardan seçer gibi maneviyat seçebiliriz. Satın alınan maneviyat bulunan hakikatten daha fazla haz veriyor olmalı.
Komplolar ve maneviyat arayışları
Son birkaç on yılda, komplo teorileri korkunç olayları anlamlandırmanın yaygın bir yolu haline geldi. 11 Eylül saldırıları, Ebola, AIDS, Domuz gribi
ve en son Korona gibi virüsler hakkındaki resmi iddiaların hepsine alternatif, ancak yaygın olarak paylaşılan ve seçkinler tarafında bilinen gizli bilgiler ve sırlar ortaya saçıldı. 20. yüzyılın başında, Sigmund Freud komplo teorilerini "paranoyak kişiliğin" bir belirtisi olarak görüyordu; nihayetinde bastırılmış ve yüceltilmiş eşcinselliğin neden olduğu psikolojik bir patolojiydi. Bugün ise gerçeğin arkasındaki sırrı keşfetmenin, sürüden ayrılmanın bir farklılığı olarak öne çıktı.
İlginçtir komplo teorilerine inanmak ile yeni çağdaş gizem ve sır kültüne inanmak arasında doğal bir ilişki vardır. Komplo teorisi, üstesinden gelinmesi gereken dünyevi bir kötülük olduğuna inanmamızı sağlar. Bu kötülüğe karşı da ancak seçilmiş, aydınlanmış bir topluluk karşı koyabilir. Yeni çağın maneviyat ruhanileri de küresel bilinçte yeni bir uyanışın öncüleri olan bu arayanların her şeyi değiştirebileceğini söyler. Dinin Ortodoks yorumunda kaçmak ile toplumun genel kabullerinin dışında durmak arasında ortak bir sınır vardır. Dünyayı gizli güçlerin yönettiğine inandığınız ölçüde gizem inançlarına da yakınlaşmış oluruz.
Bu yüzden Batı'da ökültik inançlar ile aşırı sağ faşizmi arasında her zaman çok sıkı bir ilişki olmuştur. Marisa Meltzer'in "Yeni Çağ ve Aşırı Sağ Hareketler Arasındaki Rahatsız Edici İlişkisi" üzerine yazıları beyaz üstünlükçülüğün ve aşırı sağ faşizminin suç faaliyetlerini ve şiddeti haklı çıkarmak için hem Hıristiyanlıktan gelen mistisizmi hem de Odin'e dayanan ırksal pagan İskandinav mitolojilerini nasıl melezleştirdiğini ortaya kor. Bu da gösteriyor ki yeni maneviyatçılığın melez biçimleri ve enerjinin gücü bizi bireysel arınma kadar bedenin aşırı denecek kadar öne çıkarılarak ırksal bir faşizme dönecek kadar hassas bir konuyu içermektedir.
1970'ler ve 80'lerde bir rüzgâr gibi esen yeni çağ maneviyatçılığı ruhsal dönüşümün temeli olarak evrensel barışı, umudu ve sevgiyi teşvik ederken, bugün bu inançların bazı yönleri kişisel gelişim gibi manevi değerlerle süslenmiş Avrupalı ve Amerikalı aşırı sağın örgütleyici güçlerine dönüşmüştür. Bu yüzden yeni çağın insanı nereye ve hangi bedene ışınlanacağına dikkat etmesi gerekir!
Yeryüzünde cennet arayanlar dünyayı cehenneme çevirebilir.
.Hilmi Demir
SAYI:96
Sadece görünmez olmak istiyorlar. Tıpkı erkekler gibi dışarı çıktıklarında gündelik hayatın içinde damgalanmadan yaşamak istiyorlar. Onları ne laik, sekülerler ne de bizim ağır abiler, hocalar damgalasın istiyorlar. Renksiz bir hayat istiyorlar.
35 yaşlarında bir kadındı karşımdaki, yaptığı doktora çalışması ile ilgili görüşmek üzere gelmişti. Yazımızın başlığını da o koymuştu aslında, kitaplarla dolu TEPAV'daki ofisimde başörtülü bir kadının isyanıydı bu cümleler. "Hocam" diyordu "Siz erkekler çok şanlısınız! İnançlarınız arasında başörtüsü gibi bir zorunluluk yok. Oysa biz…" dedi ve durdu. Sesi titriyordu. Kızgın ve öfkeliydi. Sustum ve cümlesini bitirmesini bekledim. "Evet" der gibi başımla devam etmesini istedim. "Oysa biz başörtüsü taktık diye tüm Müslümanların hesabını bizden soruyorlar" dedi.
"Nasıl" dedim. Anlamıştım aslında derdini. Bu serzenişleri birçok kez dinlemiştim son yıllarda. Bu yüzden biliyordum derdini ama içini dökmesini istedim. Derdi vardı ve dinleyecek birinin olması onu rahatlatırdı belki de.
"Hocam öyle bir zamanda yaşıyoruz ki iktidarla derdi olan hıncını bizden çıkarıyor. Apolitik bile olsam, siyasetle hiç ilgilenmesem de başörtülüyüm diye bana sarıyorlar. Sarmasalar da ters ters bakıyorlar yüzüme. Sanki onların iktidara gelememesinin, seçim kazanamamasının tek sorumlusu bizmişiz gibi."
"O yetmiyor bu sefer de dindarların tüm günahlarının faturasını bize kesiyorlar. İslam'ı sanki ben yüklenmişim gibi geliyor. Sırtımda koskoca İslam yükü hocam! Nasıl çekebilirim ben bu ağırlığı? İslam'ı ben mi temsil ediyorum? Bir televaiz çıkar bir vaaz verir. İpe sapa gelmez bir söz söyler, 'ne diyor bu sizinkiler' derler. 'Nereden bizimkiler oluyormuş' desem 'sen dindar değil misin, sizin hocalarınız değil mi bunlar?' diye başlıyorlar konuşmaya."
"Bilmezler ki o ipe sapa gelmez vaaz verenler bizleri de Müslüman kabul etmez. Biz doktora yapan, kariyer yapan başörtülü kadınlar bu televaizlere göre çoktan yoldan çıkmış Müslümanlarız. Kadının asli görevi analık ve çocuk doğurmak onlara göre."
Dünün güneşi ile bugünün çamaşırı kurutulmaz
"Şimdi gelelim bizim mahalleye hocam. Onlara göre de biz pantolon giyen, üniversiteye giden, üstüne üstelik bir de yüksek yapan (Yüksek lisans eğitimini kastediyor) kadınlar başımızı örtsek bile Müslüman sayılmıyoruz. Onlara göre de biz başını örten çıplaklarız. 'Müslüman bacım!' diye başlayıp evde kocasını bekleyen, çocuğuna bakan, bunlar içinde her zaman Allah'a şükretmemiz gerektiğini söyleyen bir 'bacı' rolü biçiyorlar bize. Allah aşkına hocam, yıllarca başörtüsü ile kamusal alana çıkma mücadelesi veren kadınlar bu erkeklerin biçtiği klasik fıkhın kalıplarına sığar mı?"
Bana baktı ve sustu, anlaşılan benden bir cevap bekliyordu. Haksız değildi "sığmaz" dedim. Mecellede ifade edildiği gibi; "ezmanın tagayyürü ile ahkâmın tagayyürü inkâr olunamaz" dedim. Pek anlamamıştı galiba yüzüme baktı. Yani dedim, Mecelle'nin 39. maddesidir bu. Bizde kadın üzerine konan kuralların çoğu aslında nassın değil örfün belirlemesiyledir. Bu mecelle kuralı da der ki zamandan zamana, mekândan mekâna, bölgeden bölgeye, yöreden yöreye, meslekten mesleğe değişiklik arz eden örfe bağlı olan hükümler de zamana, mekâna göre değişir. Dünün güneşi ile bugünün çamaşırı kurutulmaz. Bu nedenle fıkhın da güncellenmesi gerekir.
"İşte Hocam! Ben de tam bunu diyorum. Ama bizim bu ağır abiler, ağır hocalar işlerine gelince her şeye fetva verirler, ama kadın meselesine gelince yok kaşını aldın, yok pantolon giydin demediklerini bırakmıyorlar. Kadın mısın? Müslümanlık bile zor hocam bizde!"
"Siz erkekler ne güzel, başörtünüz yok. Zaten giyim kuşam da maşallah, yanlış anlamayın sizi kastetmiyorum (bu arada biz az da olsa hoca kontenjanından yırttık sanırım) her türlü şeyi giyme, kullanma hakkınız var. Kaş aldırın, saç boyatın, dar paça renk rengârenk giyinin, size bu nasıl Müslümanlık diyen de yok. Bizim erkekler parça başı Müslüman olma hakkına sahipler. Dinden istediklerini alıp istediklerini dışarıda bırakabiliyorlar."
Başörtülü kadının ağır yükü
"Onlara Müslümanların yaptığı gayri ahlaki eylemlerin hesabını soran da yok. Çünkü çok kolay kamufle oluyor bizim erkekler hocam. Bir mütedeyyin erkek bir kadınla her yerde oturur, her yerde bulunur, ama ona dönüp bakan olmaz. Ama bir başörtülü kadının nereye oturacağı, nereye gireceği hala ciddi bir sorundur bu memlekette. Basına medyaya, sosyal medyaya düşersiniz hemen. Niye, başörtünüz var çünkü. Ya erkeğin iffeti, imanı yok mu hocam?"
Gözleri buğulanmıştı, sadece öfkeli değildi, çağın çelişkilerinin üstüne üstüne gelen dertlerinden de yorulmuştu. Din yorgunu diye tanımlamışlardı ya, aslında din yormamıştı onu, dinin temsili yormuştu belli ki. Ne yalan şöyleyeyim, o kadar haklıydı ki hocalık olmasaydı onunla oturup başörtülü kadının bu ağır yükü için ağıt yakıp ağlamak isterdim.
Ah biz erkekler her şeyi kendimiz için ne kolay hale getirdik. Akif'in dizeleri geldi aklıma: "Havassı maskara yaptık, avamı aldattık. Yıkıp Şeri'ati, bambaşka bir bina kurduk." Mütedeyyin erkekler için dünyanın tüm zevkini yaşamak o kadar kolay ki dindarlığımızın bir şiarı olmayınca, hayâ örtüsünü bırakınca, arkada yapmadık rezillik kalmıyor. Biz yapıyoruz, faturayı laik, seküler, dindar başörtülü kadına kesiyor.
Bazen düşünüyorum; her işlediğimiz günah, ahlaksız ve çirkeflik için Pinokyo gibi burnumuz uzasaydı, erkekler olarak ne yapardık? Dindarlığın yükü de kadınların üstünde galiba. Ben zihnimden bunları geçirirken, biraz nefes aldı arkadaş. "Umarım sıkmıyorum sizi" diye de ekledi. "Hayır, lütfen rahat olun dinlemek isterim sizi" diye biraz cesaretlendirdim kendisini.
"Biliyor musunuz, en çok bizim mahallede başörtülü genç kızlar mahalleyi terk etmek istiyor" dedi. "Aslında İslam'dan kaçmıyorlar" diye de devam etti, "sadece görünmez olmak istiyorlar" dedi. "Görünmez mi? Ne demek istiyorsun biraz daha açar mısın" dedim. "Erkekler gibi" dedi. "Tıpkı erkekler gibi dışarı çıktıklarında gündelik hayatın içinde damgalanmadan yaşamak istiyorlar. Onları ne laik, sekülerler ne de bizim ağır abiler, hocalar damgalasın istiyorlar. Renksiz bir hayat istiyorlar."
"Görünmez" ve "renksiz" bir hayat istiyorlar
Durdum ve inanın büyülendim. O kadar ilginç ve müthiş bir tanımdı ki "görünmez olmak" ve "renksiz olmak." Son zamanlarda başörtüsünü açan kadınlarla karşılaşıyor, hikâyelerini okuyordum. Birçoğunda aynı öyküyü duymuştum. Tüm bu öyküleri tanımlıyordu bu arkadaşın sözleri: "görünmez olmak" ve "renksiz olmak." FETÖ sonrası yaşanan ağır travma sonrası başını açan kadınlar da mütedeyyin kadınlar da "görünmez olmak" istiyordu. İslam ile hesaplaşmaları yoktu çoğunun aslında, onlara sunulan cemaat kimlikleri ya da mahallenin eskimiş fıkhı dar geliyordu. Ama asıl sorun onların sırtına vurulan temsil sorunuydu.
Başörtülü olmak sanki Türkiye'de yıllardır kutuplaşan tarafların tüm kavgalarını sırtlanmak anlamına geliyordu. Bu belki yaşı 50'lere ulaşmış olanlar için anlamalı olabilirdi, ama 80'leri yaşamamış, 28 Şubatları görmemiş gençler için bu yük ağır geliyordu. Onlar abilerinin yaptıkları yanlışların, ülkede yaşanan siyasi kavgaların hesabını vermek zorunda değildi.
Ne yalan söyleyeyim, bir de buna mahallenin parmak sallayan vaizleri katılınca iş hepten zorlaşıyordu. Müslümansan bizim dediğimiz gibi Müslüman olacaksınız, kapatacaksanız, bizim istediğimiz gibi kapanacaksınız, piyano çalmayacak, müzik dinlemeyecek, resim yapmayacak, pantolon giymeyeceksiniz. Siyah beyaz bir dünyaya nasıl hapsedebileceksiniz bu rengârenk başörtülü kadınları? Onlar bu köşeli siyah beyaz dünyanıza sığar mı sanıyorsunuz?
Kutuplaşma krizi
İHA'ları uçuran, yarının Türkiye'si için hayal kuran, mühendis, doktor, siyasetçi kadınlar olmak için hayal kuran bu gençler mahalleyi terk eder ama hayallerinden vazgeçmezler oysaki. Bunu görmeyenler için ortada bir kriz var, evet. Bunun deizm ya da din karşıtlığı, hele hele İslam karşıtlığı olduğunu sanmıyorum. Size anlattığım bu gerçek yaşanmış hikâye, ortada aslında bir tür kutuplaşma krizi olduğunu gösteriyor. Evet, inanın siyasal kutuplar keskinleştikçe o kutupların içinde kalan gençler için gündelik hayatı yaşamak zorlaşıyor.
Kutuplaşma karşılıklı fanatizmi besliyor. Fanatikler her mahallede daha çok alıcı buluyor. Fanatizm kültür üzerinde de öldürücü etki yapıyor. Gençler ise fanatizmin sınırlarına sığmayacak kadar akışkandırlar. Özellikle de sosyal medyanın ve internetin yaygın olduğu bir çağda gençleri fanatizmin keskin sınırlarına hapsetmek zordur. Sınırları zorlamak gençliğin devrimci dinamizmidir. Bu yüzden kutuplaştırıcı dil yeni dünyada gençleri kimliklendirmekte zorlanıyor. Bu durumda gençler büyüklerin kutuplaştırıcı dünyalarının duvarlarını aşan sarmaşıklara benziyorlar. Duvarlarımız, duvarlarınız çatlıyor ama onun sesi size dindarlık eleştirisi olarak geliyor olabilir.
Sanırım İran'daki gibi dünyayı kadınlar değiştiriyor. Ve kadınlar erkekler gibi görünmez olmak, kısacası hayatı yaşamak istiyorlar. Aşırı ideoloji yüklenmiş, kutuplaştırıcı, farklı hayat tarzlarını düşmanlaştırıcı kimliklerle anılmak istemiyorlar. Terk ettikleri iman değil, aksine onların imanının çok güçlü olduğunu görüyorum; çünkü Tanrı'nın onları terk etmeyeceğine iman ediyorlar. Onlar mahallenin ağır Hocalarının fıkhını terk ettiler sadece.
Bu başörtülü kadının içini açtığı dönüşüm entelektüel şüpheyi, ahlaki eleştiriyi, duygusal ıstırabı ve bir ideolojik kimlikten kopuşu kapsıyor. Ben bu gençlerin dinden duygusal olarak uzaklaştıklarını düşünmüyorum, onlar sosyal olarak uzaklaşıyorlar. Bu sosyal kopuş sadece dindarların mahallesinden değil; kanaatimce onlara kadın olmayı zorlaştıran laik ve mütedeyyin mahallelerden sosyal olarak kopuyor ve kendilerini daha gri alanlara atıyorlar şimdilik.
.
Hilmi Demir: KUNG FU PANDA NASIL DEİST OLDU?
KUNG FU PANDA NASIL DEİST OLDU?
Giriş Tarihi: 17.5.2022 15:17
Son Güncelleme: 17.5.2022 15:17
Hilmi Demir
SAYI:90
Kung Fu Panda, bir animasyon filmi olmanın çok ötesinde. Üvey babası Bay Ping tarafından işletilen bir erişte restoranında büyük Kung Fu ustası olma hayalleri kuran sevimli şişko Panda Po'nun Barış Vadisi'nden Büyük Usta Oogway tarafından seçilmesine uzanan hikâyesi aslında Çin'in dinler tarihinin bir özetidir.
Bizim sevimli haliyle çok sevdiğimiz Kungu Fu Panda aslında Çin'in son zamanlarda geleneksel dinlerinin bir sentezini sunar. Bu sentez ve onun yansıttığı mistisizm, dünyamızı da değiştirmeye başlamıştır. Çünkü 65 ülkeyi, 3 milyar nüfusu ilgilendiren "Bir Kuşak Bir Yol" (One Belt One Road-OBOR) projesi başlatan Çin'in dünyayı sadece ekonomik olarak değiştireceğini düşünüyorsanız yanılıyorsunuz.
Dünyanın her yerinde yatırım yapan, Afrika'yı bile Çinleştiren bir ülkenin dokunduğu yerlerde üretim biçimleri bile değişirken kültür dünyamız aynı kalabilir mi? Tarih boyunca yollar sadece zenginlik ve refah taşımamıştır, kültür ve inançların da akışkanlığını sağlamıştır. Tarihî İpek Yolu'nu düşünürsek Asya'dan Avrupa içlerine yalnızca ipeği, baharatı, değerli madenleri taşımadı; aynı zamanda Asya'nın kültürünü, inancını da taşıdı.
Peki, Kung Fu Panda filminde işlenen Çin'in kadim inançlarının sentezi nedir? Bu sorunun cevabı filmin üç kahramanında saklıdır: Oogway, Shifu ve Po. Bu üç karakter, Çin kültürünün üç sütununu temsil eder: Taoizm, Konfüçyüsçülük ve Budizm. Usta kaplumbağa Oogway Taoizm'in Lao Tzu rolünü, Shifu Konfüçyüs'ü ve sevimli Pandamız Po ise Gülen Buda'yı temsil eder.
Lao Tzu'un bir kaplumbağa ile temsili rastlantısal değildir. Dünyevi yaşamın uzun ömürlü olması, merkezi bir Taocu slogandır. Kaplumbağa dünyanın en uzun yaşayan hayvanıdır. Usta Oogway sarı elbisesi ile bir Taocu rahip gibi giyinir. Hayatının son zamanlarında Shifu ile konuşurken vücudu şeftali çiçeğine dönüşür ve ardından bir rüzgâr dalgasıyla gözden kaybolur.
Taoizm ile Konfüçyüsçülük
Hikâyenin bu özel bölümü, aydınlanmış insanların ölümsüz statüye erişip evrenle bir olacağı Taocu karma inancından esinlenmiştir. Aydınlanmış ruhlar dünyevî her şeyden uzaklaşarak başka doğayla birleşirler. Taocu ölümsüzlük fikri kitabi dinlerin ahiret inancına meydan okur.
Po'nun disiplinli ve çetin eğitimini üstlenen Shifu Usta, Konfüçyüs rolünü yüklenir. Kung Fu ustalığı, Konfüçyüs sistemine uyan kurallar ve düzen gerektirir. Konfüçyüsçü inanca göre her insanda, ailede, toplumda ve devlette disiplin olmalıdır. Disiplin dışı olan her şey sapmadır ve sapma yaratabilecek bir durumun olmaması gerekir. Bu nedenle Shifu, Po'yu bir Ejderha Savaşçısı olarak kabul etmekte zorlanır zira Po tavırları ve kilosu ile Kung Fu eğitiminin disiplinine hiç de uygun değildir.
Büyük Usta Oogway, Shifu'ya Po'yu Ejderha Savaşçısı'na dönüştürme görevini verir. Ancak gerçek mücadele, öğrenci Po ile usta Shifu arasında değildir. Aslında bu Usta Oogway'in saf Taoizmi ile öğrencisi Üstat Shifu'nun temel Konfüçyüsçülüğü arasındadır ve filmde bize bu iki inancın aslında bir olduğu, ayrılığın bir yanılsama olduğu anlatılır.
Shifu, Po'yu kendi motivasyonu olan yemek alışkanlığı ile eğitir. Bu, Konfüçyüs'ün "öğrencinin yeteneğine/karakteristiklerine göre öğretmek" ilkesi ile uyumlu bir seçimdir. Gülen Buda olarak Po'nun dev bir Panda olarak seçimi aslında renk uyumunda gizlidir. Dev bir pandanın iki rengi vardır. Bu aslında Tai Chi sembolünün iki rengidir: Siyah ve beyaz.
Kung Fu Panda filminin afişinde Po'nun portresine dikkatlice bakarsak şişman, göbekli, bir parça kumaş giymiş, boynunda bir çelenk takan neşeli bir figür olduğunu görürüz. Bu resim Gülen Buda figürüne çok benzer. "Gülen Buda" kavramı Sung hanedanlığı döneminde geliştirilmiştir. Gülen Buda Çin'in folklorik tanrısıdır.
Üç geleneğin senkretizmi
Buda geleneksel olarak bir bornoz giyen şişman, kel bir adam olarak tasvir edilmiştir. Koca göbek ve çuval, refahı ve maddi mal zenginliğini ifade eder, çünkü sadece zengin bir kişi yeterince yiyip şişmanlayabilirdi. Gülümseyen yüz, kendisiyle ve dünyayla barışık olan bir kişinin ruhsal tatmin ve rahatlamasını ifade eder. Son olarak, onu çevreleyen çok sayıda çocuk, çok sayıda çocuklu büyük bir aileyi simgelemektedir. Bu özellikler bir araya getirildiğinde, Buda'nın Çinliler için neden bu kadar popüler olduğu kolayca anlaşılır. Çinliler ona baktıklarında, sadece bir Budist tanrısı değil, aynı zamanda arzuladıkları birçok şeyin iyi bir temsilini de görürler.
Bütün Budistler, dünyanın tiranlık ve günahla dolu olduğu son çağda, Maitreya'nın (Gelecek Buda bir tür Mehdi) Dharma'yı (hem öğreti hem dünya anlamında) restore etmeye geleceğine inanırlar. Yapımcı filmde Maitreya'nın Buda biçiminde geldiğini ama aynı zamanda siyah ve beyazın Tai Chi sembolünden oluştuğunu anlatmak istiyor. Dolayısıyla film aslında bu Maitreya karakterinde bile Buda'ya Taocu bir renk giydirerek bir sentez oluşturmuş olabilir. Film aslında Doğu Asya bağlamında üç geleneğin senkretizm fikrini netleştirme girişimidir. Popülerliği yakalamak için kendi iç rekabetlerine rağmen, bilinçsizce senkretik bir bütün oluşturulmuştur.
Bir devlet dini olarak Konfüçyüsçülük her zaman yönetici sınıftan ayrıcalık görmüştür. Özelikle Hu Jintao'nun 2002'de devlet başkanlığı koltuğuna oturmasından sonra Konfüçyüs yeniden keşfedildi. Devlet Başkanı Hu Jintao'nun 2005 yılından itibaren yürürlüğe koyduğu "Harmonius Society" (Uyumlu Toplum) politikası Konfüçyüs inancına dayanmaktadır. Bundandır ki devletin Konfüçyüs'le toplumsal uyum sağlaması için özel bir çaba sergilenmektedir.
"Çin karakterinin iki yerli kutbu"
Hatta bundan başka yöneticiler tarafından Konfüçyüs'e atıflar yapılmakta, özdeyişler yaygın olarak kullanılmakta, onun hakkında akademik yayınlar yapılarak önemli mekânlara heykelleri dikilmektedir. Çin tüm dünyada açtığı Konfüçyüs enstitüleri ile bunu yumuşak bir güç aracı olarak kullanıyor. Türkiye'de Boğaziçi ve Okan Üniversitesi olmak üzere dört üniversitede Konfüçyüs enstitüsü var. Fakat bu aslında bildiğimiz anlamıyla kadim olan Konfüsyüsçülük değildir. Üç inancın senkretik bir alaşımıyla oluşturulan Yeni-Konfüsçülüktür. Kung Fu Panda filmi de tam bunu konu edinir.
Budizm, dini uygulamaları aslında Konfüçyüsçülük, Taoizm ve Budizm'in bir potpurisi olan genel halk tarafından nadiren doğru anlaşılmış ve uygulanmıştır. Ama Lao Tzu felsefesi, uygulanmasa da, Çin düşüncesinin önemli bir bileşenini oluşturur. Bu alanda ünlü bir araştırmacı olan Huston Smith'in dediği gibi, "Yin ve Yang gibi birbirlerinin etrafında dönen Taoizm ve Konfüçyüsçülük, Çin karakterinin iki yerli kutbudur.
Temel olarak, üç gelenek büyük bir soruna üç çözüm sunar. Bir şeyi üç farklı açıdan görürler. Budistler evrene bir "dalga denizi", Taoistler "büyük bir dönüşüm" ve Konfüçyüsçüler "büyük bir akıntı" olarak bakarlar. Konfüçyüsçülük ve Taoizm'in çok ortak noktası vardır. Her ikisi de cennet, yeryüzü ve insanlığın bir uyumunu kurma hedefini vurgular.
Üç dinin sentezinin en iyi resmi Neo-Konfüçyanizm hareketinde tasvir edilmiştir. Taocu natüralizm ile Konfüçyüsçü hümanizmin birleşiminin bir örneği Tai-Chi kavramının kullanılmasıdır. Aslında Tai-Chi, Taocu bir semboldür. Tai-Chi, birbirini kucaklayan beyaz ve siyah kısımlı bir dairedir. Beyaz Yang, siyah ise Ying olarak adlandırılmıştır. Zıt karaktere sahiptirler. Yang ışık, iyilik, cennet ve erkek elementler için, Ying ise karanlık, kötülük, toprak ve dişi elementler içindir. Zıt karakterler birbirini kucakladıkça, sonsuz bir gerilim yükselir. Çin tüm dünyayla uyum içinde çalışabileceğinin mesajını verir.
Çin'den gelen sentez
Lao Tzu'nun bir başka karakteristik öğretisi, "WuShih" ve "WuWei" olmak üzere iki cümlede ifade edildiği gibi, eylemsizliktir. Fikir pasiflik, sessizliktir. Türkiye'de "Paranızı bir bilge gibi yönetin: WuWei felsefesi" diye bir banka reklamında kullanılır. Çin'in dış politikasına yansıyan "eylemsizlik, müdahale etmeme, "laissez faire" (wu-wei) uluslararası politikasının temel taşı haline gelmiştir. "Afganistan'da Taliban hükümetine karşı iç işlerinize karışmayacağız, egemenliğinizi tartışmayacağız, sadece iş yapacağız" derken aslında bu ilkeye göre hareket ediyorlardı. "En iyi hükümdar, varlığı halk tarafından pek fark edilmeyen kimsedir." "En büyük hayır, her şeye fayda sağlayan ve hiçbir şeye direnmeyen suya benzetilir." Çin aslında tüm dünyayı üzerinde bir görünmez el gibi yönetmek ister ve bu Konfüsçülük ile Taoizm sentezine de uygundur.
Çin ülke içinde İslam ve Hristiyanlığa karşı aşırı tepkisel ve kuşkucu yaklaşırken geleneksel dinlerinin uyanmasından artık rahatsızlık duymaz. Onların arasındaki kadim tartışmaları aşarak bir uyuma ulaşmış gibidir. Kung Fu Panda filmi de bunun bir propagandasıdır aslında. Bu uyum Çin'in tüm dünyayı değiştireceği, refahı yayacağı ve doğayla uyumlu disiplinli bir hayatı inşa edeceği anlamına gelir.
Ama unutulmamalıdır ki burada kitabî dinlere ihtiyaç yoktur. Çünkü Yeni-Konfüsçülükte vahiy yoktur, peygamber yoktur, ahiret yoktur. Buna göre bunlar olmaksızın dünyada huzuru, mutluluğu ve refahı yakalamak mümkündür. Çin aslında yeni dünya nizamının manevi deizminin yükselen yıldızıdır. Çin'den gelen bu senteze hazır mısınız?
.
Hilmi Demir: İSLAM: AKLA VE GÖNLE ÇAĞRI
İSLAM: AKLA VE GÖNLE ÇAĞRI
Giriş Tarihi: 18.4.2022 13:58
Son Güncelleme: 19.4.2022 15:37
Hilmi Demir
SAYI:89
Dünyanın en sade dinidir İslam. İslam’ın yeryüzündeki tek gerçek devleti gönüllerde hâkim kılacağı ahlak yurdudur.
Nietzsche Hristiyanlığı eleştirdiği Deccal adlı eserinde İslam'a yönelik ilginç itiraflarda bulunur: "Eğer İslam, Hristiyanlığı küçük ve hakir görüyor idiyse, böyle görmekte bin kez haklıydı çünkü İslam, insanı yüceltir ama putlaştırmaz… Hristiyanlık, bizi, kadim dünyanın kültürünün mahsulünden mahrum bırakmıştı. Üstelik bununla da yetinmemiş, daha sonraları, bizi İslam kültürünün mahsulünden de mahrum etmişti. Aslında bize, Grek kültüründen de, Roma kültüründe de, esasta temel meseleler açısından daha yakın olan, bizim duygularımıza, zevklerimize ve seçimlerimize daha doğrudan hitap eden İspanya'daki o harikulâde İslam kültürü ve eşsiz birikimi ayaklar altına alınarak çiğnenmiş ve yok edilmişti. İyi de, neden? Nedeni şuydu: Çünkü İslam kültürü, asil bir kültürdü; çünkü İslam kültürü, kökenlerini, temellerini insan fıtratına borçluydu; çünkü İslam kültürü, İspanya'daki Müslüman hayatının nadir bulunan, nefis hazinelerinin üzerinde bile hayata 'evet' diyordu!"
Nietzsche İslam'ı insanî buluyordu, insanı kendisine yabancılaştırmayan bir din olarak görüyordu. Özellikle onun hayata "evet" diyen bir din olarak İslam'ı Hristiyanlığın karşısına yerleştirmesi, "Tanrı öldü" diyen biri için bile muhteşem bir şey. Nietzsche özellikle Hristiyan din adamlarının insanı manastırlara kapatan, dünyadan el etek çektiren, dini hayatı zorlaştıran bir inanç haline getirmesine ve buna karşılık altın kâselerle dolu katedrallerinde dış dünyada yaşanan acılardan habersizce yaşamalarına isyan eder.
İslam'ı diğer inanç ve dinlerden ayıran belki de en önemli yön insanı kutsal şemsiyenin altına alırken hayattan uzaklaştırmamasıdır. İslam'da Allah'a olan asli sadakatiniz için sizden bakire olmanız, evlenmemeniz, kendinizi bir manastıra kapatmanız asla istenmez. Hatta aksine bunlar dini olarak çok da makbul kabul edilmez. Tanrı'ya hizmet bireyin ona kendisini adaması ve içe kapanması, dış dünya ile olan irtibatını kesmesi, günah işlememesi değildir. Tam aksine insanlığa, varlığa hizmetin Tanrı'ya hizmet kabul edildiği bir dinden bahsediyoruz.
Düşünün bu dinin Peygamberi "İnsanların en hayırlısı insanlara faydalı olandır" buyuruyor.
Desiderius Erasmus'un Deliliğe Övgü adlı eserinde dediği gibi "insanlığı vergilerle kendine bağlayan" bir kilise yok bu dinde. Bir insanın Müslüman olması için bir kiliseye bağlı olması, vaftiz olması gerekmiyor; bunun için özel mabetler yok. Camiler sadece toplanma yeri aslında. İbadet etmeniz için temiz bir toprak yetiyor da artıyor bile. Dünyanın en sade dinidir İslam. Mabetleri katedrallerle kıyas bile edilemez.
Adaleti merkeze koyan din
Bu dinin günahsız bir kul talebi yok çünkü biliriz ki peygamberler bile çok küçük hatalar işleyebilirler. Resulullah buyururlar ki: "Eğer siz hiç günah işlemeseydiniz, Allah Teâlâ sizi helak eder ve yerinize, günah işleyecek (fakat tövbeleri sebebiyle) mağfiret edeceği kimseler yaratırdı." Aliya İzzetbegoviç'in "Diktatörlük günahı yasaklasa bile ahlaksızdır. Demokrasi ona izin verse bile ahlaklıdır" sözünü hatırlayın. Özgür irade ile yarattığı insandan günah işlememesini istemek insan için seçme, tercihte bulunma demektir. "Müslüman mı yoksa tebaa mı yetiştiriyoruz" diye haykıran Aliya'nın ruhu şâd olsun!
Günahsızlık insanlık durumuna o kadar yabancı ki Allah bu durumu insanlık dışı kabul ediyor. İnsan olmanın, özgür irade sahibi olmanın, eylemde bulunmanın kaçınılmaz şartıdır günah ve hata. Mesele günah işlemekte değil günahta kalmaya devam etmekte, pişman olmamakta, günahının bağışlanması için Yaratıcının kapsını çalmamaktadır.
İslam'a göre günahlarınız için din adamlarına başvurmanıza da gerek yoktur. Issız bir köşede yüreğinizi Rabbinize açarak içten yapacağınız bir tövbe günahlarınızın bağışlanması için yeterlidir. Unutmayalım ki Rabbimizin kapısı her daim kuluna açıktır. Yalnız kul hakkı hariç elbette. Çünkü birinin hak ettiği bir şeyi ona vermemişseniz ya da ondan bu hakkı haksız biçimde almışsanız, üstünüze geçirmişseniz bu durumda tövbe yetmeyecektir. İşte size toplumsal hakları hak sahibine bırakan, adaleti toplumun merkezine koyan bir din!
İslam kul hakkının bağışlanmasını hak sahibine bırakıyor. Onunla ya helalleşmeniz ya da ona hakkını iade etmeniz gerekiyor. Eğer bunu bu dünyada yapamazsanız ahirette Allah sizle onu karşı karşıya getirecek ve hak sahibinin bir şekilde de olsa hakkını almasını sağlayacaktır. Bu yüzden İslam yalnızca birtakım ritüellerden ibaret olmayıp inanç ve ahlaki değerleri ile toplumsal hayatı adalet ilkesi çerçevesinde kuran bir dindir. İslam yüzü yalnızca ahirete bakan bir din değil, onun bir yüzü daima hayata bakmaktadır. Fakat bu hayatı durağanlaştırmak, onu zamanın önünde bir engel olarak kullanmak için değil aksine hayatı ahlaki olarak inşa etmek ve zamanı yönetmek içindir.
İnsan olmayı başardığınızda…
Dünya ve dünya ötesi gibi ayırımlar, birbirinden kopuk iki âlem tasavvuru baştan reddedilmiştir. Müslüman birey, dünya ve dünya ötesi âlemleri ortak bir "âlem" tasavvuru çerçevesinde algılamalıdır. Bu nedenle "âlemin" herhangi bir boyutuna karşı dışlayıcı bir davranış sergilemesi düşünülemez. Dünya hayatı eğlencedir doğru ama bu onu reddetmek, yadsımak, onu çile haline getirmek için değildir. Orada eğlendiğimizi bilmek onu doğru ve insanî şekilde geçirmek içindir. Sorumsuzca hayatı harcamayı seçsek bile her seçimimizin sorumluluğundan kaçamayız.
Her seçim bir sorumluluktur. Nerede olduğunuz, kim olduğunuz, hangi makamda bulunduğunuzun, cinsiyetinizin, etnik kimliğinizin hiçbir önemi yoktur. Tanrı'nın katında tek ölçünüz insan olmanızdır. İnsan olmayı başardığınızda, insanca bir hayat yaşadığınızda ve insanca tüm yüklerinizden kurtulmuş olarak onun huzuruna vardığınızda gerçek sükûna da kavuşmuş olursunuz.
Bu yüzden İslam bir ahlak dinidir. Allah Resulü "ben güzel ahlakı tamamlamak için geldim" derken dinin gerçek davasının ahlak davası olduğunu da ifade etmiş olur. İslam'ın yeryüzündeki tek gerçek devleti gönüllerde hâkim kılacağı ahlak yurdudur.
Kalp hem imanımızın hem de ahlak davamızın evidir. Kalplerde kazanılmamış hiçbir dava kalıcı değildir. Bu yüzden olacaktır ki Yunus Emre şöyle der: "Ben gelmedim davi için/Benim işim sevi için /Dostun evi gönüllerdir /Gönüller yapmaya geldim."
Gönül kelimesi o kadar önemlidir ki aşkın metafiziği adeta orada saklıdır. Mevlâna Celalettin-i Rumi Hazretlerinin bir dörtlüğünü buraya almadan olmaz: "Gönüldeki kâbeyi tavaf et sen gönülden /Gönül mana kâbesi, onu çamur sanma sen / Kâbe'yi sen binlerce kez yaya tavaf etsen /Bil ki kabul olunmaz tek gönül incitirsen."
Rıza olmadan iman olmaz
Halka hizmet hakka hizmettir felsefesinin, kendini bilen Rabbini bilir hikmetinin zirvesidir gönül felsefesi. İnsan kendini bildikçe Rabbine yaklaşır çünkü her "ben", büyük âlemin küçük bir katresidir. İslam'ın davası kavga değildir, gönüller yapmaktır. Rıza olmadan iman hâsıl olmaz. Dinde zorlama yoktur diyor Yüce Allah. İman önce kalbin rızasını almalıdır. Rıza sebatı getirir. İnsan rıza gösterdiği şeyde sebat eder. Vefa göstermek için de razı olmak lazımdır. Gönülden seven, gönülden razı olan, gönülden katlanan insan sevdiğine vefa gösterir.
Bu yüzden nerdeyse tüm İslam düşüncesi ve tasavvuf kültürü akla seslendiği kadar da kalbe, gönle seslenir. Muhammed İkbal, "Batı düşüncesi vicdanını, İslam dünyası ise aklını kaybetmiştir" der. Haksız da değildir; bugün yaşadığımız krizlerin arkasında biraz da bu vardır. Gönlü, kalbi, vicdanı akıldan, düşünceden, bilimden ayırdığımızda insanoğlu hep tek ayaküstünde kalır.
Bu bağlamda Daniel Goleman ile birlikte anılan "Duygusal Zekâ" kavramını da hatırlamak yerinde olacaktır. Uzun yıllar boyunca duyguların zihinsel faaliyetleri engellediği ve bu nedenle kontrol edilmeleri gerektiği düşünülmüştür. Son yıllarda yapılan araştırmalar bilişsel zekânın (IQ) hayattaki başarılara tek başına yeterli olmadığını, duygusal becerilerin de gerekli olduğunu ortaya koymaktadır.
P. Salovey ve J. D. Mayer adlı bilim insanları duygusal zekâyı "bireyin kendisinin ve başkalarının duygularını anlama, bunlar arasında ayırım yapma ve bu süreçten elde ettiği bilgiyi, düşünce ve davranışlarında kullanabilme yeteneğiyle ilgili olan sosyal zekânın bir alt formu" olarak tanımlamaktadırlar. Birey başka hayatlara karşı açık olduğunda, iletişim kurduğunda, farklılıkları kavradığı, onlarla bir arada yaşama kültürü geliştirdiğinde bu düşünme, kavrama, sorun çözme ve başarılı olma imkânını da artırıyor.
Zekâ ve kalp ile düşünmek
Sonuçta duygusal olarak kemale ermiş bireyler, akli olarak da daha başarı oluyorlar. Daha açık biçimde ifade edersek; birine yardım etmek yani vicdan sahibi olmak ile bilişsel zekâ arasında bir ilişki var. Ahlaklı olduğumuzda yalnızca iyi bir insan değil aynı zamanda daha başarılı ve yeniliğe daha açık ve yeni şeyleri keşfetmeye daha yetkin bir insan da oluyoruz.
Dünyayı güzelleştirmenin yolu yalnızca zekâmızı doyurmaktan değil, duygularımızı da doğru beslemekten geçiyor. Dolayısıyla yalnızca zekâ ile değil kalp ile de düşünmeye alışmak bizi, hem daha ahlaklı hem de daha zeki kılıyor. Yapılan araştırmalar özellikle çocukluk döneminde duygusal gelişimini tamamlamış çocukların ahlaki yargılarda daha isabetli kararlar verdiğini söylüyor. Duygularla zihinsel faaliyetlerimiz birbirine zıt ve birbirini dışlayan şeyler değil, aksine birbirini tamamlayan ve birbirini besleyen insani özellikler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Erol Güngör'ün deyişiyle "İslâm medeniyetinin yenilenmesi, her çağın kendi imkânlarıyla İslâm'a getireceği yeni yorumlarla mümkündür." Kendi medeniyetinin ben idrakine sahip olamayan ecnebi fikirlerin müridi, kendi tarihinin ecnebisi bir aydın tipi ile bunu başarmak ise oldukça zor gözüküyor. Zaman hakkaniyet, merhamet ve adalet ilkeleri ile akılla gönlü, kalp ile zekâyı buluşturacak ve gelenekle tarihin ufkunda bir millet bilinciyle asırlara hitap etme yeteneğine sahip olabilecek bir medeniyet modelinin, yeniden ihyasına gebedir.
.
Hilmi Demir: Müslümanlar gündelik hayatın sosyolojisi ile ilgilenmeli
Müslümanlar gündelik hayatın sosyolojisi ile ilgilenmeli
Giriş Tarihi: 14.10.2021 15:48
Son Güncelleme: 19.10.2021 11:38
Hilmi Demir
Sena Subaşı
SAYI:83
Dünya değişmekle, düzenler eskimekle kalmıyor, yeni bir dünya da kuruluyor. Peki, ama bugüne kadar dünyayı şekillendiren sistem de değişiyor mu? Bu değişimin altında planlı, kontr ollü bir hesap aramalı mı? Dönüşüm neler getirip neler götür ecek? Bunu zorlayan ya da y önlendiren bir irade var mı? Zihinsel paradigmalar yenileniyor mu? İleriye mi yoksa geriye mi gidiliyor? Yarının dünyası nasıl olacak? Değişen sistemde dinlerin v e İslam'ın nasıl bir yeri olacak? Gelecek adına Ortadoğu v e İslam dünyasının handikapları ve fırsatları neler olabilir? Yeni sistem hangi duvarları yıkacak, nasıl duvarlar örecek? Bunlar gibi zihinleri kurcalayan daha birçok soruyu ve merak edileni Hitit Üniversitesi Kelam Anabilim dalı başkanı, ilahiyatçı Prof. Dr. Hilmi Demir Lacivert için cevapladı, yorumladı. Demir'e göre kendi iç dinamikleriyle değişmeye mahkûm olan bu dünyanın düzeni de insanlığı da çok tar aflı, akışkan ve değişken olacak.
Uzun yıllardır tekrarlanan bir görüş var: "Dünya değişiyor." Sizce şu anda bir sistem değişiminden bahsedebilir miyiz? Komplo teorilerini bir kenara bırakırsak hangi aktörler dünyayı ve dengeleri nasıl bir yere götürmeye çalışıyor dersiniz?
Dünya sistemi tartışması yapacaksak bunu dediğiniz gibi komplo teorilerinin insanı, ülkeleri, üretim ilişkilerini dışlayan gizemli mühendisliğinden çıkarmamız lazım. Bu açıdan "Dünya Sistemi" kavramı dediğimizde aklıma komplo teorileri değil Immanuel Wallerstein geliyor. Wallerstein'ın dünya sistemi öncelikle kapitalist dünya ekonomisine dayanır. Kapitalist dünya ekonomisi, belli üretim türlerinin, yani kapitalist üretim tarzının, tarihsel bir süreç içinde sermaye birikiminin belli sınırlı bölgelerde yoğunlaşmasına dayanan, hiyerarşik bir dağılım eşitsizliğini içeren sistemdir. Bu yoğunlaşma, kapitalist tekellerin ayakta kalmasını güvence altına almaya çalışacak olan devlet yapılarının desteklenmesini mümkün kılar. Fakat tekeller doğaları gereği kırılgan olduklarından modern dünya sisteminin bu yoğunlaşma merkezleri, tarih boyunca bazen sabit, bazen süreksiz veya sınırlı olmuştur. Fakat her zaman önemli yeniden konumlanmalarla karşı karşıya kalmışlardır.
Yeniden konumlanmanın değişim mekanizmaları 50 yıllık döngüsel ritimler içerir. Bu döngüler, 50-60 yıllık dönemlerde kâr kaynaklarının, üretim ve finans alanları arasındaki dönüşümünü ifade eder. Mesela 1945- 1989 Soğuk Savaş döneminin sonudur. Wallerstein, modern dünya sisteminin ekonomik bakımdan bir kriz döneminde olduğunu ve bu kriz döneminin ciddi etkilerinin olduğunu düşünür. Bu durumun farkında olan dünya sisteminin öncü ülkeleri, 2000-2050 yılları arasında sanayi sektörlerini ayakta tutabilmek için mikro işlemciler, genetik mühendisliği ve yeni enerji kaynaklarını geliştireceklerdir. Buna göre dünya sistemi zaten sürekli bir değişim içerir. Bu değişim onu yukarından tasarlayan bir akıl tarafından değil bizatihi sistemin kendi iç dinamikleri tarafından yapılmaktadır. Komplo teorilerinin dünyayı yukarıdan dizayn eden aklı, aslında tarihi insandışılaştırmaktadır. Aktör dediklerimiz de aslında bu akışın içindeler. ABD'yi ele alalım. Yaşadığımız pandemi sürecini ve krizini ne kadar kötü yönetiyorlarsa aslında Ortadoğu'daki krizleri ve en son Afganistan krizini de o kadar kötü yönettiler. Bu kadar krizi kötü yöneten bir ülkeden dünya sisteminin tek yegâne kurucu aklı olarak bahsetmek mümkün mü? Bu açıdan birileri oturup dünyayı şöyle tasarlayalım dediğinde dünya da bu tasarıma göre evirilmiyor. Bu her şeyden önce tasarımcılara Tanrı rolü vermektir. İnsan beyni nasıl belirsizliğini koruyorsa dünya sistemi de belirsizliğini koruyor.
Dünya zihinsel olarak bir paradigma değişikliğine zorlanıyor denebilir mi?
"Küresel bir dünya"dan bahsettiğimizde aslında tam da bu dediğimden bahsetmiş oluyoruz. Ne demek istediğimi biraz daha açayım isterseniz. Dünyanın küreselleşmesi ve meşhur ifadesi ile küçük bir köye dönüşmesi; zaman ve mekânın sıkışmasına neden olur ve kendi içinde zihniyet dönüşümünü zorlar. Bu sıkışma iletişim teknolojileri aracılığıyla zamanı ve mekânı önemsizleştiriyor. Duvarlar daha hızlı aşınıyor, çalışma biçimlerimiz değişiyor, yeme alışkanlıklarımızdan tutun ibadet alışkanlıklarımıza kadar her şey değişiyor. Bu değişim bizatihi gündelik hayatımıza içkin bir şey. Şunu unutmayalım; küresel sistemde değişim yukarıdan dayatılarak gerçekleşmiyor, rızamız daha fazla etkili oluyor. Elimize aldığımız cep telefonu bir anda sadece iletişim alışkanlıklarımızı değil gündelik rutinlerimizi de değiştiriyor. Bizi daha açık, bulunur, görülür kılıyor en önemlisi de mahrem alanımız daralıyor. Söz gelimi siz bana soru yöneltirken "telkin" dediniz, bense "rıza"yı tercih ettim.
Evet, fark ettim hocam. İkisi arasında nasıl bir fark olduğunu düşünüyorsunuz?
Telkin dışarıdan bir müdahale çağrıştırıyor, "rıza" ise içsel bir kabule dayalı. Değişimin gündelik hayatımızla birlikte gelmesi rıza üretir. Kapitalist sistemin en büyük başarısı, üretim araçlarıyla kurduğu hegemonik sistem bize değerleri, alışkanlıkları empoze etmiyor; rızamızla onaylamamıza imkân veriyor. Popülerleşen şeyler doğallaşıyor. Bu yüzden Müslümanlar kafayı komplo teorileri ile bozmak yerine gündelik hayatın sosyolojisi ile ilgilenmeliler. Özellikle sorularınızın alt metninde yatan ve bence de çok önemli olan dünyayı komplo teorileri gözüyle okumak bizi bu sosyolojiyi anlamaya karşı körleştiriyor.
Bir örnek de aileden verelim isterseniz. Birileri masa başında oturup aileyi yıkalım mı diyor, yoksa aslında yaklaşık 50 yıldır yaşadığımız değişim klasik aile rollerini kökten değiştiriyor da biz mi farkında değiliz. Ben ikincisinin olduğunu düşünüyorum. Ama biz bu değişimi görmek yerine bir kanun metnini günah geçişi ilan edip onu tartışıyoruz. Dünya değişiyor ama bu yalnızca birileri onu zorladığı için değil hep birlikte hayatı böyle yaşadığımız için.
Eğer böyle bir şey söz konusu ise bu paradigma değişikliğinin ana hatları size göre neler olabilir?
1) Yer ayaklarımızın altından kayıyor: Ekonomik ve siyasi güç dengeleri değişiyor. 1990'larda, gelişmekte olan ülkeler toplu olarak küresel büyümenin beşte birini oluşturuyordu. 2025 yılına kadar, en büyük gelişmekte olan ekonomilerden altısı -Çin, Hindistan, Brezilya, Güney Kore, Rusya ve Endonezyaküresel büyümenin yarısını oluşturacak. 2) Eski etiketler ve alışkanlıklardan kurtulmanın zamanı geldi: Soğuk Savaş dinamikleriyle hem küresel hem de iç siyasette eski rakip ideolojiler dönemi bitti. Her şey melezleşiyor, ideolojiler de. Çin ateist ama hem İran hem de Taliban'ın yeni en büyük müttefiki. 3) Yarının hem uluslararası ilişkileri hem de insanlığı çok taraflı, düzeni akışkan ve değişken olacak: Nasıl ülkeler arası ittifaklar çok değişken ve esnek ise insani ilişkilerimizde değişken ve esnek olacak. Dindar-laik, Milliyetçi-İslamcı gibi kategoriler yerini daha esnek ve geçişken kategorilere bırakıyor. 4) Yapay zekâ artık hayatımızda: Sosyal medyadaki algoritmalardan tutun da hastanelere, kentlerin yönetimine, mahkemelere, eğitime kadar hayatımızın birçok alanı yapay zekâ tarafından kontrol edilecek. Kişisel bilgilerimizin güvenliğini sağlamak neredeyse imkânsız hale gelecek. Yapay zekâ hem güvenlik artıracak hem de onu daha kırılgan yapacak. 5) Biyoteknoloji maneviyatın önemini arttıracak bir tür ruhçuluk çağına giriyoruz: Spritüal açıklamalar, kült yapılar daha fazla popüler olacak. Materyalizmin eski soğuk anlayışları yerini yeni bir maneviyatçı dalgaya bırakacak. Din bireycileşecek, atomize küçük grup ve cemaatler daha fazlalaşacak. 6) Çevreyi korumadan büyüme hayal oluyor: Dünyada iklim değişikliği bizi çevreye karşı daha duyarlı kılacak. Tarım alanları daha önemli hale geliyor. Gıda ve su güvenliği en temel sorunumuz artık. Açlıkla savaş için toprağı ve suyu korumak, tarım teknolojilerini geliştirmek zorundayız. Bu da kırın yeniden inşasını gerektiriyor. Yukarıda söylediğim maneviyatçılığın dirilmesine yol açan etkilerden biri de toprağa dönüş aslında.
Geleceğin dünyasında sizce genel olarak dinlerin rolü ne olacak?
Dinler hâlâ önemini koruyacak elbette. Gerek modernite gerekse küresel değişimler dinlerin önemini ortadan kaldırmıyor. Ama değişim inançlarımızı, dinlere bakışımızı da etkiliyor. Yaşadığımız çağın dinler açısından en büyük krizini kiliseler yaşıyor. Amerika'daki Pew Research Center (PEW) yaptığı araştırmalarda Amerikan toplumunda hızla dini inançlarda bir değişim yaşandığını gösteriyor. İlginçtir Amerikan toplumu ateist olmuyor, ateist sayısı çok fazla artış göstermiyor. En fazla artan grup "unaffiliated" dedikleri "Bağlantısızlar" yani bir inanca sahip olduğunu söyleyip Hristiyanlık ya da Yahudilik gibi kitabi bir dine bağlı olmayanlar. Bu oran Amerika'da yüzde 22'ye ulaşmış durumda. İnsanların dini kurumlara, dini otoritelere inancı zayıflarken Tanrı'ya, metafizik bir güce, manevi bir dünyaya inancı zayıflamıyor. Bu bildiğimiz ateizmden çok farklı bir şey. Dini inançlar artık kurumsal temsillerini kaybederken bireycileşiyor. Bu yüzden de küçük, manevi, spritüal cemaatler artıyor. İnsanlar artık kafalarına göre bir inanç grubuna takılmaya başlıyorlar. Tabii buradan kiliselerin artık işlevsiz kalacağı sonucu çıkarılmamalıdır. Toplumlarda kurumsal dindarlığın temsili olan kilise, cami, diyanet gibi kurumlar etkilerini kaybederken merkez boşalıyor ve çevreye doğru kaçışlar başlıyor. Bunun Türkiye'de de yaşandığını düşünüyorum. Biz de yavaş yavaş bu "Bağlantısızlar" dediğimiz bireyselci dindarlık formlarını görmeye başlıyoruz.
"Dinler modern çağı karşılamıyor" gibi bir görüş var günümüzde. Yeni Dünya Düzeni içerisinde dinin ve İslam'ın yeri ne olacak?
Pew Research Center (PEW) yaptığı araştırmalara bakarsak İslam sayısal olarak artmaya devam edecek. Gelişmekte olan ülkelere doğru akan ekonomi ile birlikte Endonezya gibi Müslüman ülkeler ilk onda yerini alacak. Bu niceliksel artışa karşılık niteliksel olarak elbette İslam da bu değişimden etkileniyor. İslam'ın iki yorumu arasında rekabet daha da artacak gibi: Bir tarafta katı radikal yorumlar, Afrika'dan Asya'ya egemen olmaya başlıyor. Bir taraftan da maneviyatçı, buna tam tasavvuf demek doğru değil bu yüzden bunu kullanıyorum, kült ve Gnostik inançlar. Tabii bu ikisi etkinlik artırdıkça uçlara kaçış ve merkezin boşlaması da zorunlu hale geliyor. Bu da biraz önce dediğim kurumsal İslam'da daha çok öğretisel dediğimiz dindarlığın altını boşaltıyor. Daha açık bir ifadeyle dini otoritelere, diyanet gibi kurumlara, dinin geleneksel metinlerine olan güven hızla azalırken insanlar kendilerine yeni yorum ve rehberler buluyor. Bu açıdan dinler modern çağı karşılamıyor sorusu artık şöyle düzeltilmeli: Dinin geleneksel kurumları ve öğretileri çağın insanına hitap etmiyor. Din artık okullardan daha çok sosyal medyadan, çevreden öğreniliyor. Dini kurumların toplumu endoktrine etme zamanı çoktan geçti. Gençlerin dine yönelik tutumları daha eleştirel ve akılcı. Onlara hitap edecek din dili çok daha önemli hale geldi.
Tam tersinden bakarsak değişen dünya sistemi içerisinde yeniden bir İslam medeniyeti kurmamız mümkün olabilir mi? Neleri değiştirmemiz ve düzeltmemiz gerekiyor?
Elbette mümkün. Bu konuda ne umudumuzdan ne de hedeflerimizden vazgeçemeyiz. İslam medeniyeti yok olmamıştır, sadece geri çekilmiştir. Küllerinden yeniden doğması da mümkündür. Ama bu Erol Güngör'ün dediği gibi Müslüman sanatkârların, âlimlerin, entelektüellerin çabasına bağlıdır. İlme, sanata yatırım yaptığınız ölçüde medeniyet inşa etme süreciniz bir adım öne çıkar. Kuran öğrettiğiniz çocuklara matematik ve sanat öğretemiyorsanız medeniyet kuramazsınız. Matematik ve sanat öğrettiğiniz çocuklara da Kuran öğretmiyorsanız o medeniyet İslam medeniyeti olmaz. Toplumdan kadınları ayırıyorsanız ve onları insan sermayenizden ayırıp evlere kapatıyorsanız da medeniyet kuramazsınız.
"Dünyanın bir ucunda bambaşka bir dünya kuruluyor. Bizim coğrafyamızda ise El Kaide, DEAŞ, Boko Haram, eş- Şebab, HTŞ, Taliban vs. 21. yüzyılı bunlarla mı karşılayacağız" şeklinde bir tweet atmıştınız. Dünyanın öbür ucunda kurulan dünyadan biraz bahseder misiniz?
Dünya sisteminde büyük bir adaletsizlik ve gelir eşitsizliği var. Bu aynı zamanda teknoloji, sağlık ve refaha da yansıyor. Bir yanda açlık, yoksulluk; diğer yanda ise yapay zekâ, Mars'ta koloni kurma hayalleri kuran bir dünya var. Iphone 13, 15 bin Türk lirasına satılacakmış. Bununla Afrika'da binlerce çocuk doyabiliyor. Batı ile Doğu arasındaki sınırlar yerini gelişmiş ülkeler ile gelişmemiş ülkeler arasındaki derin uçurama bıraktı. Artık dünya sanki Ortaçağ'a geri dönüyor; güvende olanlar, refah devletleri ve çatışma ile kaos bölgeleri. Afrika'dan Asya'ya kaos ve çatışma bölgeleri, aynı zamanda açlığın ve insani dramın yaşandığı bölgeler: Somali, Nijerya, Yemen, Afganistan. Peki, bu sarmaldan nasıl çıkacağız? Bakıyoruz bu topraklarda radikal silahlı örgütler devletleşmeye başlıyorlar. Şeriat adına ilk akıllarına gelen kız çocuklarının okula gitmesini yasaklamak, kadınların çalışma haklarını ellerinden almak, insanlara dinin emirlerini zorla uygulatmak, müziği yasaklamak oluyor. O halde sorarım size Müslümanlar bu örgütlerle çağa yeni bir ses, yeni bir ruh ve yeni bir medeniyet vaat edebilirler mi? Bilimin, sanatın, müziğin, toplumsal ve siyasal hayatta kadının olmadığı bir İslam temsili öne çıkarılıyor sanki. Bu temsillerle, bizzat bu örgütler eliyle bir kinizm dalgası ile karşı karşıya kalabiliriz. Müslüman coğrafyalarda şeriat adına yaşanacak bu temsiller Müslüman toplumlarda felsefi anlamda değil ama dini anlamda bir kinizmi tetikleyecektir. İnsanlar dinin konuşulmasından rahatsız olmaya başlarlar, dini temsilleri görmek istemezler ve maalesef bu sekülerizm sayesinde değil, bu örgütlerin aşırı vahşet ve cinsiyet ayrımcılığı içeren uygulamaları sayesinde gerçekleşiyor şimdi.
İslam dünyası temsilleri bu gruplardan mı oluşuyor şu an sadece? Bu oluşumlarda Orta Doğu'da nasıl bir dünya kurulacak sizce? Bizi iki farklı kutup arasında nasıl bir dünya ve düzen bekliyor?
İslam dünyasında beş model var: İlki İran'ın Şii teokrasisi, İkincisi körfezin monarşik teokrasisi, üçüncüsü totaliter cumhuriyetler, dördüncüsü Türkiye gibi Müslüman demokratik model ve son olarak da Taliban gibi yeni doğan bir teokratik model. Türkiye aslında sahip olduğu tarihi tecrübe, demokratik geleneği ve Müslüman kimliği ile tüm bu modellere karşı hem özgürlükleri, hem refahı hem de teknolojik gelişmeleri karşılayacak tek alternatif. Bu haliyle de aslında bu iki kutuplu dünya arasında bir üçüncü yol mümkün diyebilecek bir umut. Bu açıdan Türkiye'de radikal dini yönelimlerin artması bu umudu öldürecek en büyük tehlikedir. Bilmem hatırlar mısınız "Akıncı 2" için tanıtımda tüm mühendislerin verdiği bir fotoğraf vardı. Selçuk Bayraktar ile birlikte en ön safta kadın mühendislerimiz ve erkek mühendislerimizin verdiği bir resimdi bu. Başörtülü kadınlarımızın Türkiye'de bakan olması, Akıncı'yı yapan kadrolarda erkeklerle omuz omuza ter dökmesi işte bu üçüncü yolun mümkün olduğunu gösteren en büyük ve en önemli tablodur. Oysa şimdi hem içeride hem dışarıda Türkiye'nin bu modeline karşı bir kuşatma ve çevreleme ile karşı karşıyayız. Müslüman muhafazakâr demokrasi modelimizin bazı aşırı dini gruplarca güya dini yozlaşmayı getirdiği şeklindeki eleştiri tuzağı bunlardan birisi. Oysa yozlaşmayı getiren bu model değil yozlaşmayı getiren dünya sistemindeki değişimin hızı. Bizim buna direnebilmemiz için bu modele daha fazla sarılmamız lazım.
Radikal ve Selefi unsurların birtakım güçler tarafından şekillendirilmek istenen dünya denkleminde nereye oturtulduğu, nasıl araçsallaştırıldığı söylenebilir sizce?
Bir yerde erozyon olması için nasıl ormanı yok etmeniz gerekiyorsa bir toplumda da zihinsel durağanlaşma yaşaması için oraya Selefilik enjekte etmeniz yeterlidir. Selefi grupların dünyası renkli televizyonla siyah-beyaz dünya arasındaki fark gibidir. Tüm renklere, farklılıklara, çoğulculuğa düşmandırlar. Gri alanları sevmezler dünyayı siyah ve beyaz olarak okurlar. Bu yüzden bir bölgede istikrarsızlık çıkması için önce Selefilik tohumlanır. Selefiliğin en temel özelliği de girdiği toplumda Müslüman bireylerin geleneğin düşünsel kökleri ile tüm bağlarını koparmaktır. "Kuran-Sünnet"e dönüş gibi gayet masum ve doğru bir cümlenin arkasına tehlikeli ve zehirli bir yorum saklarlar. Bu da Müslümanların tarihi tecrübesini, oluşan akli yorumları, sanat ve estetik duyguları bid'at, şirk gibi görüp dinin yorumundan söküp atılmasını sağlamaktır. Itri'yi, İbn Sina'yı, İmam Matüridi'yi, semâyı şirk ve bid'at gören bir din anlayışı ne kadar zahiri, kuru, estetik ve akli düşünceden yoksun olacaktır, siz düşünün.
Son olarak dünyanın entelektüel-toplumsalstratejik ve ekonomik gidişini siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
Dünya artık sağlık ve gıda güvenliğinin daha da önemli hale geleceği bir sürece giriyor. Bu da küresel dünyada ortadan kalkan duvarların yerine yeni duvarların örüleceği bir süreci başlatacaktır. Yeni dünyada tohum (tarım) ve su en büyük silah olacak gibi. İklim değişikliği nedeniyle 2050'ye kadar 6 bölgeden 216 milyondan fazla insanın iç göçe zorlanacağı tahmin ediliyor. Kuzey Afrika, Doğu Asya, Doğu Avrupa ve Orta Asya bu bölgelerin başlıcası. Bunların çoğu Müslüman bölgeler ve bizim etkileneceğimiz coğrafyalar. Bunlarla baş edebilecek yeni bir planlama ve stratejiye ihtiyacımız var. Kimse kusura bakmasın bu kadar güvenlik riskinin yaşanacağı bir dünyada Müslümanların bir kadının 90 km uzağa mahremi olmadan seyahat edip etmeyeceği ile ilgilenmek, buna nasıl çözüm buluruz diye fetva dindarlığına yatırım yapmak yangına karşı saçını taramak kadar abestir.
HİLMİ DEMİR KİMDİR?
Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nden mezun oldu. Doktorasını 2001 yılında Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kelam Anabilim Dalı'nda tamamladı. 2002-2003 yılları arasında Kırgızistan OŞ Devlet Üniversitesi'nde çalıştı. 2009 yılında doçent oldu. Ulusal ve uluslararası alanda radikalizm, Selefilik, mezhep çatışmaları ve IŞİD konularında makalelere imza attı. Radikalleşme, Selefilik ve İslami hareketler konusunda uzman olan Demir, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Bölge Çalışmaları Program Danışmanı olarak görev yaptı. Demir, 2020 yılında TEPAV bünyesinde kurulan Orta Doğu ve Orta Asya Araştırmaları Enstitüsü (TEPAV OAS) direktörlüğünü yürütüyor ve Hitit Üniversitesi Kelam Ana Bilim Dalı'nda profesör olarak görev yapıyor.
.
Hilmi Demir: Din tutulması: Metropoller ve dijital dalga
Din tutulması: Metropoller ve dijital dalga
Giriş Tarihi: 20.5.2021 11:46
Son Güncelleme: 20.5.2021 11:46
Hilmi Demir
SAYI:79
Sekülerleşme, modernizmle birlikte dinlerin geri çekileceği tezini güncelleyerek dinlerin geri döndüğünü ilan ettiğinde büyük bir sevinçle karşıladık. Gelenin geleneksel anlamda din ve dindarlık mı yoksa yeni bir durum mu olduğunu sorgulamadık.
Öncelikle söylemeliyim ki dünya var olduğu günden itibaren değişiyor. Hem doğal dünya değişiyor hem de insan eliyle üretilen sosyal ve kültürel dünya değişiyor. Bu değişim özellikle 17'nci yüzyıldan sonra katlanarak hızlandı. İnsan eliyle değişen dünya bir süre sonra insana sunduğu imkânlarla bu değişimin daha da hızlanmasına neden oldu. Sonuç olarak bugün yaşadıklarımız bugün gerçekleşen olaylara bağlı değil; uzun yüzyılların biriktirerek getirdiği tortulardır.
Aslında din ve dindarlık üzerindeki değişim 18'inci yüzyıldan itibaren başlayan bir süreç. Anlayacağınız hiçbir şey ne bugün başladı ne de yarın son bulacak. İslam'ın geleneksel yapıları 18'inci yüzyılda dağılmaya başlamıştı. Medreseler ve tekkeler üzerine bozulma, çürüme tartışmalarının tarihi çok daha eskilere götürülebilir. Gelibolulu Mustafa Âlî'nin 16'ncı yüzyıldaki eğitim ve bürokrasi üzerine eleştirilerini nasıl unutabiliriz? Sadrazam Lutfi Paşa'nın Âsafnâmesi'nden, Göriceli Mustafa'nın Koçibey Risalesi'ne kadar tüm belgeler geleneksel kurumlardaki çözülme ve bozulmaya işaret eder. Tekkeleri denetlemek ve idarî işlerine bakmak üzere 1866 yılında şeyhülislâmlığa bağlı olarak kurulan Meclis-i Meşâyih kararı bozulmayı durdurma cabası değil miydi?
Asıl büyük değişim
Modern ulus devletlere geçildiğinde zaten elimizde işleyen bir gelenek yoktu çünkü devrimler, milliyetçi söylemler, finans piyasası, bankacılık, sanayi ve fabrikalar, deniz ticaretinin keşfi, eğitim reformları, mikroplar ve çelik çoktan dünyayı değiştirmeye başlamıştı. Bu süreci durdurmaya çalışan öze dönüş hareketleri, "Islah ve İhya" çabaları son yüzyılda bırakın süreci geriye çevirmeyi aksine daha da hızlandırdı çünkü hepsi ortak bir paydada buluştular: Yozlaşmış, çürümüş, taklitçi gelenekten kurtulmak ve Kuran ile sünnete geri dönmek.
Bu hareketlerin Batı'da Protestanlığın yaptığı gibi manevi hiyerarşiyi yok ederek bireyselleşmeyi güçlendirdiği ve geleneksel kurumları zayıflattığını anlamakta maalesef geç kaldık. Öze dönüş demek, kişi tek başına ve özgür bir birey olarak doğrudan Tanrı'yı (metni) kendisi yorumlar iddiası taşır. Bu ise geleneğin tasfiyesidir. Aslında bu çözümler bir yönüyle ulus devletin kurumsallaşmasına dolaylı yoldan yardımcı oldu. İster dinî isterse laiklik kaygıları ile olsun sonuçta geleneğin tasfiyesi, geleneğin tasfiyesidir.
Din ulus-devlet sürecinde siyasal alanla sürekli gerilim içinde olduysa da asıl büyük değişim sosyal, iktisadi ve teknolojik alandaki değişimlere din ve dindarlığın eklemlenmesi ile yaşandı. Çünkü bu alanlarda bir gerilimden daha fazla bir uzlaşım gerçekleşiyordu. Siyasal alandaki kavga dinin tasfiyeci yorumlarını diri tutarken, dinî deneyimleme imkânını sosyal alanlara doğru yayıyordu. Modernleşme dediğimiz şey Batı'nın kanunlarını almak değildi. Modernleşme değimiz şey aslında okullaşma, kentleşme, üretim ve tüketim alışkanlıklarında kökten değişimdi.
Ünlü siyasetçi ve âlim Ahmed Cevdet Paşa'nın Fırka-i Islâhiyye başında yaşadığı tecrübeleri aktardığı Tezâkir adlı eseri bu açıdan oldukça ilginç örneklerle doludur. Kırın denetim altına alınıp kentlere kanalize edilmesini, vergi ve asker teminin sağlaması amacıyla yürütülen şehirleşme çabalarına karşı direnci ve kurulan şehirlerdeki dindarlığın farklılaşmasını anlamak için okunması gerekir.
Kırdan kente göçen dindarlık
O günden bugüne değişen bir şey yok; şehirleşme aslında dindarlaşma demektir, dinin daha sofistike yaşandığı, kuralların daha katılaştığı, okur yazar dindarlığının arttığı mekanlardır şehirler. Bu yüzden şehirde tesettür bile kırdaki tesettüre benzemez. Okul, iş gücü piyasası, sanayileşme, refahın artışı gibi birçok nedenler kırı boşaltırken şehirlerde kümülatif bir artışa yol açtı. Toprağa bağlı kır hayatından ücretli işe geçiş, tüccar ve orta sınıfın doğuşu sosyal hayatı değil, aslında dinî yaşam biçimlerini de değiştirecekti. Dindarlar kırı terk ederken şehre geldiklerinde hem bu piyasaya katıldılar hem de bu piyasayı dönüştürmeye başladılar. Böylece şehir hızla büyürken dindarlık biçimleri de değişiyordu ama bu değişim kimseyi rahatsız etmiyordu. Zira ortada bir gerilim değil bir uzlaşı vardı. Dindarlığın şehirleşmesi, siyasal alanı da zorlaması ve taleplerin görülmesini sağlamak demektir. Şehrin kendine ait ruhu dindarlığa da yeni bir biçim verir.
Türkiye'de 1927 yılında nüfusumuzun yüzde 22'si kentlerde, yüzde 78'i kırsal kesimde yaşıyordu. 2017'de ise Türkiye'nin yüzde 7,7'si kırda yüzde 92,3'ü kentte yaşamaya başladı. Son 30 yılda Cumhuriyet tarihinin ilk 60 yılından iki kat daha fazla kentleşme gerçekleşti. Kırdan getirdiğimiz insanlığı beton yığınları ve soğuk demirler arasına gömüyoruz. Kuran'a göre insan toprağa yakın bir varlık, topraktan uzaklaştığında ruhu da üşüyor. Yağmuru, akan ırmağı, doğan güneşi görmeyen insan köksüzleşiyor. Kentler dinin tüm büyüsünü bozuyor. Nasıl mı?
1. Metropoller dinin geleneksel dayanışma, paylaşma ve merhamet duygularının yerine egoizmi ve bencilliği öne çıkartıyor.
2. Din adamları, kitlesel okuryazarlık ve akılcılık nedeniyle bilgi üzerindeki tekellerini kaybediyor.
3. Bilim ve teknolojik gelişmeler varlığımıza ilişkin dinî açıklamaların yerini alıyor. Söz gelimi artık mucizelere ya inanmıyoruz ya daha az inanıyoruz.
4. Artan refah ve zenginlik, gelir dağılımındaki uçurumlar insanların Tanrı'nın kaderine ve inanca olan bağını zayıflatıyor.
5. Artan göç nedeniyle dinî homojenlik düşüyor, yerini dinî çoğulluk alıyor.
6. Hayatın hızlı akışkanlığı ve sıkışması toplu ibadetleri güçleştiriyor ve dinî ritüeller önemini yitiriyor, dinî bayramlar tatile dönüşüyor.
Dinlerin dönüşü hikâyesi
Anlayacağınız kent, Georg Simmel'in dediği gibi sadece mekânı değil mekânla birlikte insanı da değiştirir. Bugün ne oluyor dediğimiz değişimlerin birçoğu modern ulus devletin piyasa-şehir kombini içinde içten gerçekleşti. Fakat özellikle bizim gibi ülkelerde Jakoben laikliğin dışlayıcı tavrı nedeniyle bu değişimi fark etmemiz uzun zaman alıyor çünkü sistem dindarları ve muhafazakârları sürekli ötekileştirdiği için siyasal olan sosyolojik olandan daha önemli hâle geliyor. Siyasal dışlayıcı laiklik, dinî alanda güçlü bir bilinci tetiklerken altımızdan kayıp giden dünyayı fark etmekte zorlanıyoruz. Hatta ona karşı daha güçlü, daha zengin olmak adına modernizmin kapitalist üretim tarzına eklemlenerek alternatif üretim tarzlarını aklımıza bile getiremiyoruz. Jakoben dışlayıcı laiklik dini kamusal alandan söküp atmaya çalışıyordu, biz de inatla kamusal alanda var olmaya çalışıyorduk. Tüm bunlar olurken sosyal hayatın, teknolojinin, şehirleşmenin, piyasanın değiştirici gücünü çok fazla dikkate al(a)madık.
Sekülerleşme, modernizmle birlikte dinlerin geri çekileceği tezini güncelleyerek dinlerin geri döndüğünü ilan ettiğinde büyük bir sevinçle karşıladık. Gelenin geleneksel anlamda din ve dindarlık mı yoksa yeni bir durum mu olduğunu sorgulamadık. Öncelikle belirtmeliyim ki bu dinlerin dönüşü hikâyesini çok fazla abarttık. Pozitivizmin baskın gücü ve jakoben laikliğin otoriterliği altında postmodernizmin arkasına sığınarak kazandığımız mevzileri, modernizme karşı bir zafer olarak ilan ettik. Oysa bu zafer aslında yenilgimizin de sebebiydi çünkü siyasetten kamusal alanda kazandığımız zaferi, postmodernizme sığınarak kazanmıştık. Epistemolojik zaviyeden haklılığımızı kanıtlarken ontolojik zeminde ayağımızı yine kapitalizmin piyasa araçları üzerine basıyorduk.
Kentleşme ve kapitalizmin piyasa şartları, dinin artık sosyal düzen ve bilgi kaynaklarının baskın olmadığı bir toplum yaratır. Hakikat göreceli hâle gelir ve birçok gerçek, dinin hakikat üzerindeki tekelini kırar. Refah, ekonomi, sağlık hizmetleri, akıl sağlığı bakımı ve eğitim gibi alanlar dinden bağımsızlaşır. Tüm bunlar sekülerleşmenin genişlemesine, dinin ise ancak bu seküler alanlarla var olmasına neden olur. Yani din önemini yitirmez ama bireyselleşerek dinin sosyal biçimlerini değiştirir.
Dijitalleşme ve din
Modernleşme, kentleşme, küreselleşme ve piyasa dalgasına 2000'li yıllardan itibaren dijitalleşme dalgası da eklenerek bireyselleşme tezi, dini ve dindarlığı yeniden biçimlendiriyor. Dijital teknoloji eşi görülmemiş hızda dönüştürücü bir güce sahip gözüküyor. Bu dinamik hızla sosyal ve ekonomik değişimi tetikliyor ve insanların hayatlarının her alanına nüfuz ediyor. Bu dijital devrim yeni, hayal edilmemiş fırsatlar sunarken geleneksel tüm alışkanlıkları da yerinden ediyor. Maalesef bu ileri teknoloji çağının çocuklarımıza neler yaptığını, neler yapabileceğini kavramakta geç kaldık. "Ne yani, ileri teknoloji çağının gençleri daha az dindar yaptığını mı iddia ediyorsunuz?" dediğinizi duyar gibiyim. Evet, hatta daha fazlasını söylüyorum. TechnoStress: Coping with Technology adlı eserin yazarı Larry D. Rosen'ın dediği gibi sürekli açılıp duran ileti pencereleri, akıllı telefonlar, sosyal medya ve video oyunları, Youtube algoritmasının genç beyinleri iğfal ettiğini söylüyorum. Çağın en büyük hastalığı hâline gelen dikkat dağınıklığı ve odaklanma sorunu gençlerin kalıcı olarak soyut şeyleri öğrenmelerini ciddi anlamda zorlaştırıyor.
Sürekli erişilebilirlik, davetsiz bildirimler, daldan dala atlamayı kolaylaştıran özellikler, sanal gerçeklik alanında oluşturulan kült imgeler zihnimizin gerçeğe odaklanmasını güçleştiriyor. Teknolojiyle büyüyen gençler dağınık bir zihin durumunu yaşıyorlar. Etrafınıza bir göz gezdirin, hem telefonuyla oynayan hem de karşısındaki ile sohbet eden, göz ucuyla da etrafını süzen insanlar göreceksiniz. İşte buna "sürekli kısmi dikkat ve çoklu görev geçişi" diyoruz. Bunun yol açtığı etki ise, odaklanamama ve dikkat dağınıklığı şeklinde dönüyor bize.
Manevi erozyon
Yapılan bir araştırmaya göre, çok önemli olduğu söylendiği hâlde öğrenciler üç ila beş dakikadan fazla bir konuya odaklanamıyorlar. Eskiden altını çize çize okuduğumuz, uzun uzun not ettiğimiz bilgileri, şimdi hızla göz gezdirip geçiyoruz. Düşüncelerimizi iletmek için yazı yazmak yerine, kısa fragmanlar kullanıyoruz. Mektup yerine kısa bir e-posta yollamakla yetiniyoruz. Twitter ilk çıktığında 140 karakterle nasıl yazarız diye düşünüyorduk, artık fazla bile geliyor. Peki, ne mi oluyor? Sabrımız kalmıyor, tahammülü, beklemeyi unutuyoruz. Aceleciliğimiz her şeye yansıyor. Düşünmeyi, tefekkür etmeyi, zikri, uzun uzun kendimizi dinlemeyi, sukut-u nefsi kaybediyoruz. Kısacası manevi dünyamız erozyona uğruyor. Tüm bunlar olurken yapayalnız olduğumuzu anlıyoruz. Neden mi? Çünkü artık çocuklar ailelerin değil.
Aile bir çocuğun gelişimi ve eğitimi için çevresel faktörlerden sadece birisi. Kuşkusuz en önemlisi ama sadece aile artık hiçbir anlam taşımıyor. Çocuğun ve gencin yetişmesinde okul, arkadaş çevresi ve sosyal medya artık eskisinden çok daha fazla rol oynuyor. 2019'da Yeni Zelanda'da bir camiye terör eylemi düzenleyen saldırganda gördüğümüz gibi internet üzerinden radikalleşen binlerce genç var. Çocuklarımızı yalıtılmış mekânlarda, kolejlerde eğitmeyeceğimiz bir dünya var. Dünya artık duvarlar öremeyeceğiniz kadar şeffaflaştı ve en kötüsü biz bu dünyaya yine hazırlıksız yakalandık.
90'larda hızla daldığımız bu dijital dünyaya karşı koyabilecek ne eğitim sistemimiz ne de din eğitimi ve öğretim planımız vardı. 18 yaşına gelmiş bir gencin dinî tutum ve davranışlarının çok erken bir dönemde geliştiğini elbette tahmin edebilirsiniz. Bırakın dinî tutum ve davranışlarını, bir çocuğun sıraya girmesi, yalan söylememesi, başkasının hakkına saygı göstermesi, hırsızlık yapmaması gibi birçok ahlaki davranışı kazanması, ahlaklı bir birey olmasını sağlamak için değerler eğitimine çok erken yaşta başlamamız lazım. Türkiye dijital çağın çocuklarını 1980'den kalma yöntemlerle yetiştiren bir ülke olmayı tercih edemez.
Dinin kurumların soğuk duvarlarında, asık suratlı hocaların rahle-i tedrisinde öğretilmesi vakti çoktan geçti. Cemaatler artık sanal ortamlarda kuruluyor. Gençler çoğu vaktini sosyal medya odalarında geçiriyor. Öğrenen sistemlerin bilişim alanında yaygınlık kazanması, seçimlerimizi etkiliyor. Farklı hayatları, düşünceleri keşfetmemizi zorlaştırıyor. Hayatımızda yeni kontrol sistemleri sağlıyor. Yapay zekâ ve algoritmalar dinsel tercihlerimizi nasıl belirleyecek? Şimdi daha zorlu bir süreç bizi bekliyor. Biz bu dalgaya karşı "Kadın yönetici olamaz" "Kadın dövülebilir", "7-8 yaşında çocukla evlenilebilir", "Demokrasi şirktir", "Oy vermek haramdır" gibi söylemlere sahip yeni Selefiliğin yükselişi ile nasıl direnebileceğiz? Ne yazık ki akıl tutulması bir "din tutulmasını" da beraberinde getiriyor.
.
Hilmi Demir: Selefilik ve düşünce krizimiz
Selefilik ve düşünce krizimiz
Giriş Tarihi: 28.8.2019 16:35
Son Güncelleme: 28.8.2019 16:35
Hilmi Demir
İslam coğrafyasında, çağımızda dinî düşünce katı ve modernist Selefiliğin arasında sıkışmıştır. İslam düşüncesi din ve gelenek arasında kurduğu ilişkiyi Selefiliğin köktenci tarih yorumundan kurtarmak, eleştirel tarih yorumuyla geleneğin yeniden inşası arasındaki gerilimi aşmak zorundadır.
2010 tarihinden itibaren Selefilik, Ortadoğu ve İslam üzerine yazan herkesin en çok başvurduğu kavramlardan biri oldu. Son zamanlarda Selefilik konusunda oldukça fazla yazı yayımlandı. İlahiyattan uluslararası ilişkilere ve güvenlik çalışmaları uzmanlarına kadar birçok farklı disiplinin ilgi odağı oldu. Son yılların en popüler konusu hâline geldiğini söyleyebiliriz. Bu konuda Henri Lauzière, The Making of Salafism: Islamic Reform in the Twentieth Century adlı eserinin Selefilik açısından oldukça kıymetli bir çalışma olduğunu söyleyebilirim.
Selefiliğin akademi camiasının yoğun ilgisini 2014 yılından itibaren özellikle de son üç yılda çekmeyi başarmış olmasının en önemli nedeni DEAŞ terör örgütü olmalı. 2013'ten itibaren adını duyurmaya başlayan DEAŞ terör örgütü, selefiliğin DEAŞ ile birlikte gündeme gelmesi üzerinde düşünülmeden alelacele birçok şeyin söylenmesine de neden oldu. Akademisyen ve uzmanlar birden bire kendilerini, Selefilik tartışmasının içinde buldular. Sağdan soldan yazılanları, üzerinde düşünülmemiş tarihsel analizleri hızla piyasaya sürmeye başladılar. Selefiliğin ne olduğu konusunda zaten karışık olan kafalarımız iyice karıştı.
Selefilik derken neden bahsediyoruz? Bir örgütten mi? Bir ideolojiden mi? Bir mezhepten mi? Yoksa sosyal bir hareketten mi? Kuşkusuz bu atıfların her biri farkı referans çerçevelerine gönderme yapar. Mezhep onu teolojik olarak tanımlarken sosyal bir hareket olarak görmek siyasal bir çerçeve içinde tutar. Bu yüzden çok temel bazı bilgilerden başlayarak bu konudaki kafa karışıklığını gidermeye çalışalım. Öncelikle en temel bilgiden başlayalım.
Selefilik tarihte yer alan "selef" yahut "selef-i salihin" gibi kavramlarla ilişkilendirilse bile etimolojik benzerlikten başka hiçbir benzerlikleri yoktur. Selefi olduğunu iddia edenlerin bu terimlerle kendilerine meşruiyet kazandırmaya çalışmaları Selefiliğin "selef" ya da "selefi-i salihin" ile aynı olduğu anlamına gelmez.
Nedeni oldukça basittir, tarihte "selef" kelimesi oldukça teolojik bir tanımlamaya sahiptir. Bu tanımlama gelenekte oldukça sınırlı, dar bir dini gelenekle ilişkilidir. Daha çok ehli hadis, ehli eser dediğimiz ve Allah'ın el, yüz gibi haberî sıfatları ile ilgili tartışmalardan kaçınan tavrı tanımlamak için kullanılır.
Müslüman düşünce tarihinde 18'inci yüzyıla kadar kendisine Selefi diyen ya da es-Selefiyye diye bir mezhebe, bir öğretiye bağlı olduğunu iddia eden hiçbir gruba rastlanmaz. "Selef" yahut "selefi-i salihin" tanımlaması bir mezhebi, bir grubu değil daha çok sahabe ve tabiin asrını ve o asırda yaşayan âlimlerin bazı konulardaki bireysel görüşlerini ifade etmek için kullanılmıştır.
"Selefimiz şöyle düşünüyor" gibi ifadeler ne bir grubu ne bir öğretiyi ne de bir mezhebi ifade eder. Selefilik kendisinin İslam'ın bu ilk iki neslinin takipçisi olduğunu göstermek için bu kelimeyi kullanmıştır. Yoksa Selefilik "selef" yahut "selefi-i salihin"den türememiştir. Bizim mezhepler tarihi literatüründe, "Selefiyye" diye ne bir ekol ne de bir mezhepten bahsedilir. Bu nedenle ilk temel bilgimiz şu olmalıdır: Selefilik bir mezhep değildir.
Selefiliğin yayılması
Selefilik İslam dünyasında 19'uncu yüzyılda duyulmaya başlandı. Bundan önce çok fazla kullanılan bir tanımlamaya sahip değildir. Selef olarak yapılan atıflar ise yukarıda dediğimiz gibi çok dar anlamıyla teolojikti. Muhammed bin Abdulvehhab ve Vehhabiliğin köklere dönüş çağrısı, İngiliz ve Fransız sömürgesinde olan İslam dünyasındaki Arap entelektüellerden de karşılık buldu. Hanbelilik ve İbn Teymiyye üzerinden İslam'ı tasavvuf, kelamî mezhepler ve geleneğin ağır yükünden arındırma çabası muhtemelen Osmanlı kültür havzasından da kurtuluşun reçetesi olarak kabul görür.
Söz gelimi Hayreddin el-Alusi, Mekke'den Bağdat'a döndüğünde İbn Teymiyye mirasının ihyası için çalışmaya başlar. Cilaü'l-aynayn fî muhâkamat el-Ahmadeyn adıyla İbn Teymiyye muhalifi olan İbn Hacer el-Heytemi'yi eleştiren bir kitap kaleme alır. Vehhabilik'le başlayan İbn Teymiyye'nin fikirlerini yayma misyonu böylece Irak'a taşınmış olur. Bu görevi yeğeni Mahmut Şükrü el-Alusi (1857-1924) amcasından devralır.
Bu yıllar gerçekten oldukça ilginçtir. Matbaa Mısır ve Şam'a yeni girmiştir ama hızla İbn Teymiyye'nin eserleri basılmaya başlar. Öyle ki âlimler birbirlerinden İbn Teymiyye'nin kitaplarını ister. Konsolosluklar İbn Teymiyye'nin yazma eserlerine aracılık eder. Mekke, Şam ve Bağdat'ta hızla İbn Teymiyye'nin fikirleri ile Vehhabi fikirler yan yana taraftar bulur.
Bir diğer Şamlı âlim ünlü Bitâr ailesinden Abdurrezzak Bitar'dır. Reşid Rıza, onun için "Şam'da Selefi okulunun muhyii (canlandırıcısı)" tabirini kullanır. Hanefi bir aile olan Bitâr ailesinden Abdurrezzak Bitar 1885'in ilkbaharında Muhammed Abduh ile yazışmaya başlamıştır. Torununun; "Dedem Selefiliği 1887'lerde 50 yaşında iken benimsemiştir" şeklindeki sözü Abduh'un etkisini gösterir.
ve İbn Teymiyyeci damar da Cemaledin Kasımi'dir (1866-1914). Özellikle 1890 yılından sonra âdeta mezheplere ve geleneğe savaş açan Kasımi, Selefiliği yeniden diriltmek için bir mücadele başlatır. Iraklı Selefi âlim Mahmud Şükri Alusi ile mektuplaşarak İbn Teymiyye ve Ahmed bin Hanbel'in fikirlerinin kadrinin bilinmediği konusunda dertleşmektedirler. İnsanların bid'atlere dalarak Selefiliği unutmasından yakınırlar. Bu mektupların birinde Alusi insanların selef akidesine uyanları Vehhabi olarak isimlendirdiğini, bunun çok önemli olmadığını, İbn Teymiyye ve Ahmed bin Hanbel'in fikirlerine sarılanların Vehhabi olarak isimlendirilmesinin yerilecek bir şey olmadığını söyler.
Böylece açıkça Mekke, Bağdat ve Şam hattında Vehhabilik'le Selefilik iç içe geçmeye başlar. Açıkça kendisini Selefi olarak anan Cemaleddin Kasımi, Mısır'da Reşid Rıza ve ekibiyle bir araya gelerek Abdülhamid'in baskısından uzaklaşmış olur. Böylece Selefiliğin doğuşunda yeni bir kale daha kazanılmıştır. Kahire'de Muhammed Abduh ve Reşid Rıza Selefiliğin yeni mimarlarıdır. Abdulaziz bin Suud, Suudi Arabistan Krallığı'nı kurarak 1932 yılında devletin resmî olarak Vehhabi mezhebinin öğretilerine tabi olduğunu ilan ettiğinde Reşid Rıza'nın İbn Suud'dan mali destek aldığını, el Menar tefsirini bu destekle tamamladığını eserinin mukaddimesinde bizzat kendisi itiraf eder.
Böylece Vehhabiliğin katı dindarlığından İslâmî ihya ve ıslah hareketlerine doğru genleşen Selefilik, Osmanlı'nın yıkılışı ile başlayan entelektüel krizi aşmanın da bir yolu olarak görülür. Öyle ki İstanbul uleması arasında da karşılık bulur. Osmanlı son dönem âlimlerinden İzmirli İsmail Hakkı'nın Modernist Selefiyye'den etkilenerek Selefiliği bir mezhep olarak Ehl-i Sünnet'in bir kolu olarak zikreder. Maalesef bu hatalı tasnif yıllar sonra Diyanet, imam hatip ve ilahiyat çevrelerinde karşılık bulur.
Oysaki Gümüşhanevi hazretlerinin Câmi'u'l-Mutun diğer bir deyişle Ehli Sünnet İtikadı adlı eserinin takdiminde hem de Tam İlmihâl-Se'âdet-i Ebediyye adlı eserde Selefiyye'nin modern bir inhiraf hareketi olduğu, asla "selef" ya da "selef-i salihin" ile karıştırılmaması gerektiği kati bir suretle söylenmişti. Yine Erol Güngör İslam'ın Bugünkü Meseleleri adlı eserinde Selefiliğin tasfiyeci ve dar karakterine dikkat çekerek İslam düşüncesinde bir krizi tetiklediğini söyler. Doğruyu söylemek gerekirse İzmirli'nin bu tasnifinin ilahiyat ve Diyanet çevrelerinde karşılık bulması da 2000'li yıllardan sonra olmuştur.
2000'lerden 2013'lere geldiğimizde Ehl-i Sünnet'in bir kolu olarak görülen Selefilik, DEAŞ ile birlikte birden radikal ideolojilerin din yorumu olarak karşımıza çıkar. Hatta Diyanet, DEAŞ ile ilgili yazdığı kitapçıkta Selefiliğe karşı bu sefer sert bir tutum takınır fakat yine de bastığı ilmihalde Selefiliği bir mezhep gibi göstermeye devam etmektedir. Bütün bunlara rağmen sanırım Selefiliğin yaşadığımız krizlerle ilişkisini görmek her şeyden daha önemlidir.
Selefilik neden kriz üretir?
Birincisi, "kaba köktenci tarih okuması"dır. Bu okumaya göre tarih sürekli kötüye gitmektedir. Bu yüzden dinî düşünce ilk üç asra göre her asırda yeniden test edilmeli, ayıklanmalı ve otantik, sahih çizgisine geri döndürülmelidir. İkincisi "ılımlı köktenci tarih okuması"dır. Bu okumaya göre dinî düşünce sürekli devlet, ulema, iktidar, ilişkileri ile manipüle edilmekte ve bozulmaktadır. Metinle metni yorumlayan arasına giren gelenek metnin sahih anlamını bozmaktadır. Bu yüzden metne aracıları çıkararak yeniden dönmek ve sahih, otantik anlamı yeniden keşfetmek gerekir. Bu iki yorumun da ortak paydası geleneği aradan çıkarmak ve yerine kendi dinî yorumlarını ikame etmektir. "Bütün yorumlar yanlış yorumsa" hiçbir yorumun doğruluğu asla bilinmeyecektir. İkisi de "put kırıcı"dır, hurafeden arındırıcıdır ve aslından aydınlanmacıdır.
Üçüncüsü tasfiyeci karakteridir. Modernizm'le karşılaşmadan bu yana Müslüman entelektüeller anlamlı buldukları "nerede hata yaptık" sorusuna öyle sarıldılar ki, bu hatanın tarihî kesitlerini belirlemek adına "kırılma modeline" uygun olarak İslam düşünce tarihini yeniden inşa ettiler. Bazen geleneği ve geçmişi sırtlarından atmaları gereken bir ölü ağırlığı olarak gördüklerinden ondaki hastalıkları tespit etmeye çalıştılar. Bazen de geçmişte yaşanmış sapmaları tespit ederek, tarihin altın çağına, asr-ı saadete, sıfır noktasına geri dönebileceklerini tahayyül ettiler. Oysa ne geçmiş kendisine dönebileceğimiz bir şeydir ne gelecek geçmiş olmadan kurulabilecektir. Bir ayağınız verili, sağlam ve test edilmiş bir geleneğe basmadan asla geleceği inşa edemezsiniz. Geçmiş ve geleceği kuşatarak ancak büyük bir medeniyet kurulabilir.
Oysa Selefi ideoloji verili, mevcut kazanımları bozulmadan sapkınlığa, cahiliyeden tağuta kadar geniş bir yelpazede kısmen yahut kökten reddederek yok etmeyi tercih eder. Bu değişim ya da yok etmek için kullanılacak araçlar ya siyasi yahut siyaset dışı olacaktır. Siyaset verili durumu meşrulaştıracağından Selefilik toplumsal değişim için ya apolitik bir tavrı benimseyecek yahut onu siyaset dışı araçlarla değiştirmeyi tercih edecektir. Bu da şiddetin kutsanmasına yol açar. Bu yüzden el-Kaide gibi örgütler de şiddet araçlarıyla bu değişimin gerçekleşebileceğini iddia etmişlerdir.
Düşünsel ve entelektüel alanda ise katı ve radikal Selefiliğin dinin anlaşılmasında tevil denilen yorum mantığına değil lafzi/ literal anlama bağlı kalması, dinin daha sabit ve statik bir biçimde anlaşılmasına yol açmıştır. Burada dinin farklı yorum biçimlerine müsaade edilemez. Bu yorum biçimleri bazen aşırı biçimde din dışı (Şiilik ve Alevilik gibi) kabul edilir. Felsefeye, eleştirel düşünceye, tasavvufi tefekkür biçimine, din adına karşı kor. Dini salt formel ve biçimsel kalıplarla tanımlar böylece de dini düşüncenin felsefi, estetik ve ahlaki alanlardaki açılımlarına müsaade etmez. Estetikten anladığı şaşaa, gösteriş, cüsse gibi unsurlar taşıyan aşırı modern, lüks tüketimdir. Giyim ve mimaride buna düşkünlük her yerde temaşa edilebilir.
Çağımızda dinî düşünce katı ve modernist Selefiliğin arasında sıkışmıştır. Birincisi dini salt formel ve biçimsel kalıplara indirgeyerek dinî düşüncenin felsefi, estetik ve ahlaki alanlardaki açılımlarına müsaade etmemektedir. İkincisi ise geleneği aradan çıkarıp her şeyi metin merkezli bir düşünceyle yeniden inşa etmeye çalışarak düşünceyi köksüzlüğe terk etmektedir. İslam düşüncesi din ve gelenek arasında kurduğu ilişkiyi Selefiliğin köktenci tarih yorumundan kurtarmak, eleştirel tarih yorumuyla geleneğin yeniden inşası arasındaki gerilimi aşmak zorundadır.
XXXXXXXXXX
X
Hilmi Demir: Selefilik ve düşünce krizimiz
Selefilik ve düşünce krizimiz
Giriş Tarihi: 28.08.2019 16:35
Son Güncelleme: 28.08.2019 16:35
Hilmi Demir
İslam coğrafyasında, çağımızda dinî düşünce katı ve modernist Selefiliğin arasında sıkışmıştır. İslam düşüncesi din ve gelenek arasında kurduğu ilişkiyi Selefiliğin köktenci tarih yorumundan kurtarmak, eleştirel tarih yorumuyla geleneğin yeniden inşası arasındaki gerilimi aşmak zorundadır.
2010 tarihinden itibaren Selefilik, Ortadoğu ve İslam üzerine yazan herkesin en çok başvurduğu kavramlardan biri oldu. Son zamanlarda Selefilik konusunda oldukça fazla yazı yayımlandı. İlahiyattan uluslararası ilişkilere ve güvenlik çalışmaları uzmanlarına kadar birçok farklı disiplinin ilgi odağı oldu. Son yılların en popüler konusu hâline geldiğini söyleyebiliriz. Bu konuda Henri Lauzière, The Making of Salafism: Islamic Reform in the Twentieth Century adlı eserinin Selefilik açısından oldukça kıymetli bir çalışma olduğunu söyleyebilirim.
Selefiliğin akademi camiasının yoğun ilgisini 2014 yılından itibaren özellikle de son üç yılda çekmeyi başarmış olmasının en önemli nedeni DEAŞ terör örgütü olmalı. 2013'ten itibaren adını duyurmaya başlayan DEAŞ terör örgütü, selefiliğin DEAŞ ile birlikte gündeme gelmesi üzerinde düşünülmeden alelacele birçok şeyin söylenmesine de neden oldu. Akademisyen ve uzmanlar birden bire kendilerini, Selefilik tartışmasının içinde buldular. Sağdan soldan yazılanları, üzerinde düşünülmemiş tarihsel analizleri hızla piyasaya sürmeye başladılar. Selefiliğin ne olduğu konusunda zaten karışık olan kafalarımız iyice karıştı.
Selefilik derken neden bahsediyoruz? Bir örgütten mi? Bir ideolojiden mi? Bir mezhepten mi? Yoksa sosyal bir hareketten mi? Kuşkusuz bu atıfların her biri farkı referans çerçevelerine gönderme yapar. Mezhep onu teolojik olarak tanımlarken sosyal bir hareket olarak görmek siyasal bir çerçeve içinde tutar. Bu yüzden çok temel bazı bilgilerden başlayarak bu konudaki kafa karışıklığını gidermeye çalışalım. Öncelikle en temel bilgiden başlayalım.
Selefilik tarihte yer alan "selef" yahut "selef-i salihin" gibi kavramlarla ilişkilendirilse bile etimolojik benzerlikten başka hiçbir benzerlikleri yoktur. Selefi olduğunu iddia edenlerin bu terimlerle kendilerine meşruiyet kazandırmaya çalışmaları Selefiliğin "selef" ya da "selefi-i salihin" ile aynı olduğu anlamına gelmez.
Nedeni oldukça basittir, tarihte "selef" kelimesi oldukça teolojik bir tanımlamaya sahiptir. Bu tanımlama gelenekte oldukça sınırlı, dar bir dini gelenekle ilişkilidir. Daha çok ehli hadis, ehli eser dediğimiz ve Allah'ın el, yüz gibi haberî sıfatları ile ilgili tartışmalardan kaçınan tavrı tanımlamak için kullanılır.
Müslüman düşünce tarihinde 18'inci yüzyıla kadar kendisine Selefi diyen ya da es-Selefiyye diye bir mezhebe, bir öğretiye bağlı olduğunu iddia eden hiçbir gruba rastlanmaz. "Selef" yahut "selefi-i salihin" tanımlaması bir mezhebi, bir grubu değil daha çok sahabe ve tabiin asrını ve o asırda yaşayan âlimlerin bazı konulardaki bireysel görüşlerini ifade etmek için kullanılmıştır.
"Selefimiz şöyle düşünüyor" gibi ifadeler ne bir grubu ne bir öğretiyi ne de bir mezhebi ifade eder. Selefilik kendisinin İslam'ın bu ilk iki neslinin takipçisi olduğunu göstermek için bu kelimeyi kullanmıştır. Yoksa Selefilik "selef" yahut "selefi-i salihin"den türememiştir. Bizim mezhepler tarihi literatüründe, "Selefiyye" diye ne bir ekol ne de bir mezhepten bahsedilir. Bu nedenle ilk temel bilgimiz şu olmalıdır: Selefilik bir mezhep değildir.
Selefiliğin yayılması
Selefilik İslam dünyasında 19'uncu yüzyılda duyulmaya başlandı. Bundan önce çok fazla kullanılan bir tanımlamaya sahip değildir. Selef olarak yapılan atıflar ise yukarıda dediğimiz gibi çok dar anlamıyla teolojikti. Muhammed bin Abdulvehhab ve Vehhabiliğin köklere dönüş çağrısı, İngiliz ve Fransız sömürgesinde olan İslam dünyasındaki Arap entelektüellerden de karşılık buldu. Hanbelilik ve İbn Teymiyye üzerinden İslam'ı tasavvuf, kelamî mezhepler ve geleneğin ağır yükünden arındırma çabası muhtemelen Osmanlı kültür havzasından da kurtuluşun reçetesi olarak kabul görür.
Söz gelimi Hayreddin el-Alusi, Mekke'den Bağdat'a döndüğünde İbn Teymiyye mirasının ihyası için çalışmaya başlar. Cilaü'l-aynayn fî muhâkamat el-Ahmadeyn adıyla İbn Teymiyye muhalifi olan İbn Hacer el-Heytemi'yi eleştiren bir kitap kaleme alır. Vehhabilik'le başlayan İbn Teymiyye'nin fikirlerini yayma misyonu böylece Irak'a taşınmış olur. Bu görevi yeğeni Mahmut Şükrü el-Alusi (1857-1924) amcasından devralır.
Bu yıllar gerçekten oldukça ilginçtir. Matbaa Mısır ve Şam'a yeni girmiştir ama hızla İbn Teymiyye'nin eserleri basılmaya başlar. Öyle ki âlimler birbirlerinden İbn Teymiyye'nin kitaplarını ister. Konsolosluklar İbn Teymiyye'nin yazma eserlerine aracılık eder. Mekke, Şam ve Bağdat'ta hızla İbn Teymiyye'nin fikirleri ile Vehhabi fikirler yan yana taraftar bulur.
Bir diğer Şamlı âlim ünlü Bitâr ailesinden Abdurrezzak Bitar'dır. Reşid Rıza, onun için "Şam'da Selefi okulunun muhyii (canlandırıcısı)" tabirini kullanır. Hanefi bir aile olan Bitâr ailesinden Abdurrezzak Bitar 1885'in ilkbaharında Muhammed Abduh ile yazışmaya başlamıştır. Torununun; "Dedem Selefiliği 1887'lerde 50 yaşında iken benimsemiştir" şeklindeki sözü Abduh'un etkisini gösterir.
ve İbn Teymiyyeci damar da Cemaledin Kasımi'dir (1866-1914). Özellikle 1890 yılından sonra âdeta mezheplere ve geleneğe savaş açan Kasımi, Selefiliği yeniden diriltmek için bir mücadele başlatır. Iraklı Selefi âlim Mahmud Şükri Alusi ile mektuplaşarak İbn Teymiyye ve Ahmed bin Hanbel'in fikirlerinin kadrinin bilinmediği konusunda dertleşmektedirler. İnsanların bid'atlere dalarak Selefiliği unutmasından yakınırlar. Bu mektupların birinde Alusi insanların selef akidesine uyanları Vehhabi olarak isimlendirdiğini, bunun çok önemli olmadığını, İbn Teymiyye ve Ahmed bin Hanbel'in fikirlerine sarılanların Vehhabi olarak isimlendirilmesinin yerilecek bir şey olmadığını söyler.
Böylece açıkça Mekke, Bağdat ve Şam hattında Vehhabilik'le Selefilik iç içe geçmeye başlar. Açıkça kendisini Selefi olarak anan Cemaleddin Kasımi, Mısır'da Reşid Rıza ve ekibiyle bir araya gelerek Abdülhamid'in baskısından uzaklaşmış olur. Böylece Selefiliğin doğuşunda yeni bir kale daha kazanılmıştır. Kahire'de Muhammed Abduh ve Reşid Rıza Selefiliğin yeni mimarlarıdır. Abdulaziz bin Suud, Suudi Arabistan Krallığı'nı kurarak 1932 yılında devletin resmî olarak Vehhabi mezhebinin öğretilerine tabi olduğunu ilan ettiğinde Reşid Rıza'nın İbn Suud'dan mali destek aldığını, el Menar tefsirini bu destekle tamamladığını eserinin mukaddimesinde bizzat kendisi itiraf eder.
Böylece Vehhabiliğin katı dindarlığından İslâmî ihya ve ıslah hareketlerine doğru genleşen Selefilik, Osmanlı'nın yıkılışı ile başlayan entelektüel krizi aşmanın da bir yolu olarak görülür. Öyle ki İstanbul uleması arasında da karşılık bulur. Osmanlı son dönem âlimlerinden İzmirli İsmail Hakkı'nın Modernist Selefiyye'den etkilenerek Selefiliği bir mezhep olarak Ehl-i Sünnet'in bir kolu olarak zikreder. Maalesef bu hatalı tasnif yıllar sonra Diyanet, imam hatip ve ilahiyat çevrelerinde karşılık bulur.
Oysaki Gümüşhanevi hazretlerinin Câmi'u'l-Mutun diğer bir deyişle Ehli Sünnet İtikadı adlı eserinin takdiminde hem de Tam İlmihâl-Se'âdet-i Ebediyye adlı eserde Selefiyye'nin modern bir inhiraf hareketi olduğu, asla "selef" ya da "selef-i salihin" ile karıştırılmaması gerektiği kati bir suretle söylenmişti. Yine Erol Güngör İslam'ın Bugünkü Meseleleri adlı eserinde Selefiliğin tasfiyeci ve dar karakterine dikkat çekerek İslam düşüncesinde bir krizi tetiklediğini söyler. Doğruyu söylemek gerekirse İzmirli'nin bu tasnifinin ilahiyat ve Diyanet çevrelerinde karşılık bulması da 2000'li yıllardan sonra olmuştur.
2000'lerden 2013'lere geldiğimizde Ehl-i Sünnet'in bir kolu olarak görülen Selefilik, DEAŞ ile birlikte birden radikal ideolojilerin din yorumu olarak karşımıza çıkar. Hatta Diyanet, DEAŞ ile ilgili yazdığı kitapçıkta Selefiliğe karşı bu sefer sert bir tutum takınır fakat yine de bastığı ilmihalde Selefiliği bir mezhep gibi göstermeye devam etmektedir. Bütün bunlara rağmen sanırım Selefiliğin yaşadığımız krizlerle ilişkisini görmek her şeyden daha önemlidir.
Selefilik neden kriz üretir?
Birincisi, "kaba köktenci tarih okuması"dır. Bu okumaya göre tarih sürekli kötüye gitmektedir. Bu yüzden dinî düşünce ilk üç asra göre her asırda yeniden test edilmeli, ayıklanmalı ve otantik, sahih çizgisine geri döndürülmelidir. İkincisi "ılımlı köktenci tarih okuması"dır. Bu okumaya göre dinî düşünce sürekli devlet, ulema, iktidar, ilişkileri ile manipüle edilmekte ve bozulmaktadır. Metinle metni yorumlayan arasına giren gelenek metnin sahih anlamını bozmaktadır. Bu yüzden metne aracıları çıkararak yeniden dönmek ve sahih, otantik anlamı yeniden keşfetmek gerekir. Bu iki yorumun da ortak paydası geleneği aradan çıkarmak ve yerine kendi dinî yorumlarını ikame etmektir. "Bütün yorumlar yanlış yorumsa" hiçbir yorumun doğruluğu asla bilinmeyecektir. İkisi de "put kırıcı"dır, hurafeden arındırıcıdır ve aslından aydınlanmacıdır.
Üçüncüsü tasfiyeci karakteridir. Modernizm'le karşılaşmadan bu yana Müslüman entelektüeller anlamlı buldukları "nerede hata yaptık" sorusuna öyle sarıldılar ki, bu hatanın tarihî kesitlerini belirlemek adına "kırılma modeline" uygun olarak İslam düşünce tarihini yeniden inşa ettiler. Bazen geleneği ve geçmişi sırtlarından atmaları gereken bir ölü ağırlığı olarak gördüklerinden ondaki hastalıkları tespit etmeye çalıştılar. Bazen de geçmişte yaşanmış sapmaları tespit ederek, tarihin altın çağına, asr-ı saadete, sıfır noktasına geri dönebileceklerini tahayyül ettiler. Oysa ne geçmiş kendisine dönebileceğimiz bir şeydir ne gelecek geçmiş olmadan kurulabilecektir. Bir ayağınız verili, sağlam ve test edilmiş bir geleneğe basmadan asla geleceği inşa edemezsiniz. Geçmiş ve geleceği kuşatarak ancak büyük bir medeniyet kurulabilir.
Oysa Selefi ideoloji verili, mevcut kazanımları bozulmadan sapkınlığa, cahiliyeden tağuta kadar geniş bir yelpazede kısmen yahut kökten reddederek yok etmeyi tercih eder. Bu değişim ya da yok etmek için kullanılacak araçlar ya siyasi yahut siyaset dışı olacaktır. Siyaset verili durumu meşrulaştıracağından Selefilik toplumsal değişim için ya apolitik bir tavrı benimseyecek yahut onu siyaset dışı araçlarla değiştirmeyi tercih edecektir. Bu da şiddetin kutsanmasına yol açar. Bu yüzden el-Kaide gibi örgütler de şiddet araçlarıyla bu değişimin gerçekleşebileceğini iddia etmişlerdir.
Düşünsel ve entelektüel alanda ise katı ve radikal Selefiliğin dinin anlaşılmasında tevil denilen yorum mantığına değil lafzi/ literal anlama bağlı kalması, dinin daha sabit ve statik bir biçimde anlaşılmasına yol açmıştır. Burada dinin farklı yorum biçimlerine müsaade edilemez. Bu yorum biçimleri bazen aşırı biçimde din dışı (Şiilik ve Alevilik gibi) kabul edilir. Felsefeye, eleştirel düşünceye, tasavvufi tefekkür biçimine, din adına karşı kor. Dini salt formel ve biçimsel kalıplarla tanımlar böylece de dini düşüncenin felsefi, estetik ve ahlaki alanlardaki açılımlarına müsaade etmez. Estetikten anladığı şaşaa, gösteriş, cüsse gibi unsurlar taşıyan aşırı modern, lüks tüketimdir. Giyim ve mimaride buna düşkünlük her yerde temaşa edilebilir.
Çağımızda dinî düşünce katı ve modernist Selefiliğin arasında sıkışmıştır. Birincisi dini salt formel ve biçimsel kalıplara indirgeyerek dinî düşüncenin felsefi, estetik ve ahlaki alanlardaki açılımlarına müsaade etmemektedir. İkincisi ise geleneği aradan çıkarıp her şeyi metin merkezli bir düşünceyle yeniden inşa etmeye çalışarak düşünceyi köksüzlüğe terk etmektedir. İslam düşüncesi din ve gelenek arasında kurduğu ilişkiyi Selefiliğin köktenci tarih yorumundan kurtarmak, eleştirel tarih yorumuyla geleneğin yeniden inşası arasındaki gerilimi aşmak zorundadır.
.
Hilmi Demir: Din tutulması: Metropoller ve dijital dalga
Din tutulması: Metropoller ve dijital dalga
Giriş Tarihi: 20.05.2021 11:46
Son Güncelleme: 20.05.2021 11:46
Hilmi Demir
SAYI:79
Sekülerleşme, modernizmle birlikte dinlerin geri çekileceği tezini güncelleyerek dinlerin geri döndüğünü ilan ettiğinde büyük bir sevinçle karşıladık. Gelenin geleneksel anlamda din ve dindarlık mı yoksa yeni bir durum mu olduğunu sorgulamadık.
Öncelikle söylemeliyim ki dünya var olduğu günden itibaren değişiyor. Hem doğal dünya değişiyor hem de insan eliyle üretilen sosyal ve kültürel dünya değişiyor. Bu değişim özellikle 17'nci yüzyıldan sonra katlanarak hızlandı. İnsan eliyle değişen dünya bir süre sonra insana sunduğu imkânlarla bu değişimin daha da hızlanmasına neden oldu. Sonuç olarak bugün yaşadıklarımız bugün gerçekleşen olaylara bağlı değil; uzun yüzyılların biriktirerek getirdiği tortulardır.
Aslında din ve dindarlık üzerindeki değişim 18'inci yüzyıldan itibaren başlayan bir süreç. Anlayacağınız hiçbir şey ne bugün başladı ne de yarın son bulacak. İslam'ın geleneksel yapıları 18'inci yüzyılda dağılmaya başlamıştı. Medreseler ve tekkeler üzerine bozulma, çürüme tartışmalarının tarihi çok daha eskilere götürülebilir. Gelibolulu Mustafa Âlî'nin 16'ncı yüzyıldaki eğitim ve bürokrasi üzerine eleştirilerini nasıl unutabiliriz? Sadrazam Lutfi Paşa'nın Âsafnâmesi'nden, Göriceli Mustafa'nın Koçibey Risalesi'ne kadar tüm belgeler geleneksel kurumlardaki çözülme ve bozulmaya işaret eder. Tekkeleri denetlemek ve idarî işlerine bakmak üzere 1866 yılında şeyhülislâmlığa bağlı olarak kurulan Meclis-i Meşâyih kararı bozulmayı durdurma cabası değil miydi?
Asıl büyük değişim
Modern ulus devletlere geçildiğinde zaten elimizde işleyen bir gelenek yoktu çünkü devrimler, milliyetçi söylemler, finans piyasası, bankacılık, sanayi ve fabrikalar, deniz ticaretinin keşfi, eğitim reformları, mikroplar ve çelik çoktan dünyayı değiştirmeye başlamıştı. Bu süreci durdurmaya çalışan öze dönüş hareketleri, "Islah ve İhya" çabaları son yüzyılda bırakın süreci geriye çevirmeyi aksine daha da hızlandırdı çünkü hepsi ortak bir paydada buluştular: Yozlaşmış, çürümüş, taklitçi gelenekten kurtulmak ve Kuran ile sünnete geri dönmek.
Bu hareketlerin Batı'da Protestanlığın yaptığı gibi manevi hiyerarşiyi yok ederek bireyselleşmeyi güçlendirdiği ve geleneksel kurumları zayıflattığını anlamakta maalesef geç kaldık. Öze dönüş demek, kişi tek başına ve özgür bir birey olarak doğrudan Tanrı'yı (metni) kendisi yorumlar iddiası taşır. Bu ise geleneğin tasfiyesidir. Aslında bu çözümler bir yönüyle ulus devletin kurumsallaşmasına dolaylı yoldan yardımcı oldu. İster dinî isterse laiklik kaygıları ile olsun sonuçta geleneğin tasfiyesi, geleneğin tasfiyesidir.
Din ulus-devlet sürecinde siyasal alanla sürekli gerilim içinde olduysa da asıl büyük değişim sosyal, iktisadi ve teknolojik alandaki değişimlere din ve dindarlığın eklemlenmesi ile yaşandı. Çünkü bu alanlarda bir gerilimden daha fazla bir uzlaşım gerçekleşiyordu. Siyasal alandaki kavga dinin tasfiyeci yorumlarını diri tutarken, dinî deneyimleme imkânını sosyal alanlara doğru yayıyordu. Modernleşme dediğimiz şey Batı'nın kanunlarını almak değildi. Modernleşme değimiz şey aslında okullaşma, kentleşme, üretim ve tüketim alışkanlıklarında kökten değişimdi.
Ünlü siyasetçi ve âlim Ahmed Cevdet Paşa'nın Fırka-i Islâhiyye başında yaşadığı tecrübeleri aktardığı Tezâkir adlı eseri bu açıdan oldukça ilginç örneklerle doludur. Kırın denetim altına alınıp kentlere kanalize edilmesini, vergi ve asker teminin sağlaması amacıyla yürütülen şehirleşme çabalarına karşı direnci ve kurulan şehirlerdeki dindarlığın farklılaşmasını anlamak için okunması gerekir.
Kırdan kente göçen dindarlık
O günden bugüne değişen bir şey yok; şehirleşme aslında dindarlaşma demektir, dinin daha sofistike yaşandığı, kuralların daha katılaştığı, okur yazar dindarlığının arttığı mekanlardır şehirler. Bu yüzden şehirde tesettür bile kırdaki tesettüre benzemez. Okul, iş gücü piyasası, sanayileşme, refahın artışı gibi birçok nedenler kırı boşaltırken şehirlerde kümülatif bir artışa yol açtı. Toprağa bağlı kır hayatından ücretli işe geçiş, tüccar ve orta sınıfın doğuşu sosyal hayatı değil, aslında dinî yaşam biçimlerini de değiştirecekti. Dindarlar kırı terk ederken şehre geldiklerinde hem bu piyasaya katıldılar hem de bu piyasayı dönüştürmeye başladılar. Böylece şehir hızla büyürken dindarlık biçimleri de değişiyordu ama bu değişim kimseyi rahatsız etmiyordu. Zira ortada bir gerilim değil bir uzlaşı vardı. Dindarlığın şehirleşmesi, siyasal alanı da zorlaması ve taleplerin görülmesini sağlamak demektir. Şehrin kendine ait ruhu dindarlığa da yeni bir biçim verir.
Türkiye'de 1927 yılında nüfusumuzun yüzde 22'si kentlerde, yüzde 78'i kırsal kesimde yaşıyordu. 2017'de ise Türkiye'nin yüzde 7,7'si kırda yüzde 92,3'ü kentte yaşamaya başladı. Son 30 yılda Cumhuriyet tarihinin ilk 60 yılından iki kat daha fazla kentleşme gerçekleşti. Kırdan getirdiğimiz insanlığı beton yığınları ve soğuk demirler arasına gömüyoruz. Kuran'a göre insan toprağa yakın bir varlık, topraktan uzaklaştığında ruhu da üşüyor. Yağmuru, akan ırmağı, doğan güneşi görmeyen insan köksüzleşiyor. Kentler dinin tüm büyüsünü bozuyor. Nasıl mı?
1. Metropoller dinin geleneksel dayanışma, paylaşma ve merhamet duygularının yerine egoizmi ve bencilliği öne çıkartıyor.
2. Din adamları, kitlesel okuryazarlık ve akılcılık nedeniyle bilgi üzerindeki tekellerini kaybediyor.
3. Bilim ve teknolojik gelişmeler varlığımıza ilişkin dinî açıklamaların yerini alıyor. Söz gelimi artık mucizelere ya inanmıyoruz ya daha az inanıyoruz.
4. Artan refah ve zenginlik, gelir dağılımındaki uçurumlar insanların Tanrı'nın kaderine ve inanca olan bağını zayıflatıyor.
5. Artan göç nedeniyle dinî homojenlik düşüyor, yerini dinî çoğulluk alıyor.
6. Hayatın hızlı akışkanlığı ve sıkışması toplu ibadetleri güçleştiriyor ve dinî ritüeller önemini yitiriyor, dinî bayramlar tatile dönüşüyor.
Dinlerin dönüşü hikâyesi
Anlayacağınız kent, Georg Simmel'in dediği gibi sadece mekânı değil mekânla birlikte insanı da değiştirir. Bugün ne oluyor dediğimiz değişimlerin birçoğu modern ulus devletin piyasa-şehir kombini içinde içten gerçekleşti. Fakat özellikle bizim gibi ülkelerde Jakoben laikliğin dışlayıcı tavrı nedeniyle bu değişimi fark etmemiz uzun zaman alıyor çünkü sistem dindarları ve muhafazakârları sürekli ötekileştirdiği için siyasal olan sosyolojik olandan daha önemli hâle geliyor. Siyasal dışlayıcı laiklik, dinî alanda güçlü bir bilinci tetiklerken altımızdan kayıp giden dünyayı fark etmekte zorlanıyoruz. Hatta ona karşı daha güçlü, daha zengin olmak adına modernizmin kapitalist üretim tarzına eklemlenerek alternatif üretim tarzlarını aklımıza bile getiremiyoruz. Jakoben dışlayıcı laiklik dini kamusal alandan söküp atmaya çalışıyordu, biz de inatla kamusal alanda var olmaya çalışıyorduk. Tüm bunlar olurken sosyal hayatın, teknolojinin, şehirleşmenin, piyasanın değiştirici gücünü çok fazla dikkate al(a)madık.
Sekülerleşme, modernizmle birlikte dinlerin geri çekileceği tezini güncelleyerek dinlerin geri döndüğünü ilan ettiğinde büyük bir sevinçle karşıladık. Gelenin geleneksel anlamda din ve dindarlık mı yoksa yeni bir durum mu olduğunu sorgulamadık. Öncelikle belirtmeliyim ki bu dinlerin dönüşü hikâyesini çok fazla abarttık. Pozitivizmin baskın gücü ve jakoben laikliğin otoriterliği altında postmodernizmin arkasına sığınarak kazandığımız mevzileri, modernizme karşı bir zafer olarak ilan ettik. Oysa bu zafer aslında yenilgimizin de sebebiydi çünkü siyasetten kamusal alanda kazandığımız zaferi, postmodernizme sığınarak kazanmıştık. Epistemolojik zaviyeden haklılığımızı kanıtlarken ontolojik zeminde ayağımızı yine kapitalizmin piyasa araçları üzerine basıyorduk.
Kentleşme ve kapitalizmin piyasa şartları, dinin artık sosyal düzen ve bilgi kaynaklarının baskın olmadığı bir toplum yaratır. Hakikat göreceli hâle gelir ve birçok gerçek, dinin hakikat üzerindeki tekelini kırar. Refah, ekonomi, sağlık hizmetleri, akıl sağlığı bakımı ve eğitim gibi alanlar dinden bağımsızlaşır. Tüm bunlar sekülerleşmenin genişlemesine, dinin ise ancak bu seküler alanlarla var olmasına neden olur. Yani din önemini yitirmez ama bireyselleşerek dinin sosyal biçimlerini değiştirir.
Dijitalleşme ve din
Modernleşme, kentleşme, küreselleşme ve piyasa dalgasına 2000'li yıllardan itibaren dijitalleşme dalgası da eklenerek bireyselleşme tezi, dini ve dindarlığı yeniden biçimlendiriyor. Dijital teknoloji eşi görülmemiş hızda dönüştürücü bir güce sahip gözüküyor. Bu dinamik hızla sosyal ve ekonomik değişimi tetikliyor ve insanların hayatlarının her alanına nüfuz ediyor. Bu dijital devrim yeni, hayal edilmemiş fırsatlar sunarken geleneksel tüm alışkanlıkları da yerinden ediyor. Maalesef bu ileri teknoloji çağının çocuklarımıza neler yaptığını, neler yapabileceğini kavramakta geç kaldık. "Ne yani, ileri teknoloji çağının gençleri daha az dindar yaptığını mı iddia ediyorsunuz?" dediğinizi duyar gibiyim. Evet, hatta daha fazlasını söylüyorum. TechnoStress: Coping with Technology adlı eserin yazarı Larry D. Rosen'ın dediği gibi sürekli açılıp duran ileti pencereleri, akıllı telefonlar, sosyal medya ve video oyunları, Youtube algoritmasının genç beyinleri iğfal ettiğini söylüyorum. Çağın en büyük hastalığı hâline gelen dikkat dağınıklığı ve odaklanma sorunu gençlerin kalıcı olarak soyut şeyleri öğrenmelerini ciddi anlamda zorlaştırıyor.
Sürekli erişilebilirlik, davetsiz bildirimler, daldan dala atlamayı kolaylaştıran özellikler, sanal gerçeklik alanında oluşturulan kült imgeler zihnimizin gerçeğe odaklanmasını güçleştiriyor. Teknolojiyle büyüyen gençler dağınık bir zihin durumunu yaşıyorlar. Etrafınıza bir göz gezdirin, hem telefonuyla oynayan hem de karşısındaki ile sohbet eden, göz ucuyla da etrafını süzen insanlar göreceksiniz. İşte buna "sürekli kısmi dikkat ve çoklu görev geçişi" diyoruz. Bunun yol açtığı etki ise, odaklanamama ve dikkat dağınıklığı şeklinde dönüyor bize.
Manevi erozyon
Yapılan bir araştırmaya göre, çok önemli olduğu söylendiği hâlde öğrenciler üç ila beş dakikadan fazla bir konuya odaklanamıyorlar. Eskiden altını çize çize okuduğumuz, uzun uzun not ettiğimiz bilgileri, şimdi hızla göz gezdirip geçiyoruz. Düşüncelerimizi iletmek için yazı yazmak yerine, kısa fragmanlar kullanıyoruz. Mektup yerine kısa bir e-posta yollamakla yetiniyoruz. Twitter ilk çıktığında 140 karakterle nasıl yazarız diye düşünüyorduk, artık fazla bile geliyor. Peki, ne mi oluyor? Sabrımız kalmıyor, tahammülü, beklemeyi unutuyoruz. Aceleciliğimiz her şeye yansıyor. Düşünmeyi, tefekkür etmeyi, zikri, uzun uzun kendimizi dinlemeyi, sukut-u nefsi kaybediyoruz. Kısacası manevi dünyamız erozyona uğruyor. Tüm bunlar olurken yapayalnız olduğumuzu anlıyoruz. Neden mi? Çünkü artık çocuklar ailelerin değil.
Aile bir çocuğun gelişimi ve eğitimi için çevresel faktörlerden sadece birisi. Kuşkusuz en önemlisi ama sadece aile artık hiçbir anlam taşımıyor. Çocuğun ve gencin yetişmesinde okul, arkadaş çevresi ve sosyal medya artık eskisinden çok daha fazla rol oynuyor. 2019'da Yeni Zelanda'da bir camiye terör eylemi düzenleyen saldırganda gördüğümüz gibi internet üzerinden radikalleşen binlerce genç var. Çocuklarımızı yalıtılmış mekânlarda, kolejlerde eğitmeyeceğimiz bir dünya var. Dünya artık duvarlar öremeyeceğiniz kadar şeffaflaştı ve en kötüsü biz bu dünyaya yine hazırlıksız yakalandık.
90'larda hızla daldığımız bu dijital dünyaya karşı koyabilecek ne eğitim sistemimiz ne de din eğitimi ve öğretim planımız vardı. 18 yaşına gelmiş bir gencin dinî tutum ve davranışlarının çok erken bir dönemde geliştiğini elbette tahmin edebilirsiniz. Bırakın dinî tutum ve davranışlarını, bir çocuğun sıraya girmesi, yalan söylememesi, başkasının hakkına saygı göstermesi, hırsızlık yapmaması gibi birçok ahlaki davranışı kazanması, ahlaklı bir birey olmasını sağlamak için değerler eğitimine çok erken yaşta başlamamız lazım. Türkiye dijital çağın çocuklarını 1980'den kalma yöntemlerle yetiştiren bir ülke olmayı tercih edemez.
.Dinin kurumların soğuk duvarlarında, asık suratlı hocaların rahle-i tedrisinde öğretilmesi vakti çoktan geçti. Cemaatler artık sanal ortamlarda kuruluyor. Gençler çoğu vaktini sosyal medya odalarında geçiriyor. Öğrenen sistemlerin bilişim alanında yaygınlık kazanması, seçimlerimizi etkiliyor. Farklı hayatları, düşünceleri keşfetmemizi zorlaştırıyor. Hayatımızda yeni kontrol sistemleri sağlıyor. Yapay zekâ ve algoritmalar dinsel tercihlerimizi nasıl belirleyecek? Şimdi daha zorlu bir süreç bizi bekliyor. Biz bu dalgaya karşı "Kadın yönetici olamaz" "Kadın dövülebilir", "7-8 yaşında çocukla evlenilebilir", "Demokrasi şirktir", "Oy vermek haramdır" gibi söylemlere sahip yeni Selefiliğin yükselişi ile nasıl direnebileceğiz? Ne yazık ki akıl tutulması bir "din tutulmasını" da beraberinde getiriyor.
.
Hilmi Demir: Müslümanlar gündelik hayatın sosyolojisi ile ilgilenmeli
Müslümanlar gündelik hayatın sosyolojisi ile ilgilenmeli
Giriş Tarihi: 14.10.2021 15:48
Son Güncelleme: 19.10.2021 11:38
Hilmi Demir
Sena Subaşı
SAYI:83
Dünya değişmekle, düzenler eskimekle kalmıyor, yeni bir dünya da kuruluyor. Peki, ama bugüne kadar dünyayı şekillendiren sistem de değişiyor mu? Bu değişimin altında planlı, kontr ollü bir hesap aramalı mı? Dönüşüm neler getirip neler götür ecek? Bunu zorlayan ya da y önlendiren bir irade var mı? Zihinsel paradigmalar yenileniyor mu? İleriye mi yoksa geriye mi gidiliyor? Yarının dünyası nasıl olacak? Değişen sistemde dinlerin v e İslam'ın nasıl bir yeri olacak? Gelecek adına Ortadoğu v e İslam dünyasının handikapları ve fırsatları neler olabilir? Yeni sistem hangi duvarları yıkacak, nasıl duvarlar örecek? Bunlar gibi zihinleri kurcalayan daha birçok soruyu ve merak edileni Hitit Üniversitesi Kelam Anabilim dalı başkanı, ilahiyatçı Prof. Dr. Hilmi Demir Lacivert için cevapladı, yorumladı. Demir'e göre kendi iç dinamikleriyle değişmeye mahkûm olan bu dünyanın düzeni de insanlığı da çok tar aflı, akışkan ve değişken olacak.
Uzun yıllardır tekrarlanan bir görüş var: "Dünya değişiyor." Sizce şu anda bir sistem değişiminden bahsedebilir miyiz? Komplo teorilerini bir kenara bırakırsak hangi aktörler dünyayı ve dengeleri nasıl bir yere götürmeye çalışıyor dersiniz?
Dünya sistemi tartışması yapacaksak bunu dediğiniz gibi komplo teorilerinin insanı, ülkeleri, üretim ilişkilerini dışlayan gizemli mühendisliğinden çıkarmamız lazım. Bu açıdan "Dünya Sistemi" kavramı dediğimizde aklıma komplo teorileri değil Immanuel Wallerstein geliyor. Wallerstein'ın dünya sistemi öncelikle kapitalist dünya ekonomisine dayanır. Kapitalist dünya ekonomisi, belli üretim türlerinin, yani kapitalist üretim tarzının, tarihsel bir süreç içinde sermaye birikiminin belli sınırlı bölgelerde yoğunlaşmasına dayanan, hiyerarşik bir dağılım eşitsizliğini içeren sistemdir. Bu yoğunlaşma, kapitalist tekellerin ayakta kalmasını güvence altına almaya çalışacak olan devlet yapılarının desteklenmesini mümkün kılar. Fakat tekeller doğaları gereği kırılgan olduklarından modern dünya sisteminin bu yoğunlaşma merkezleri, tarih boyunca bazen sabit, bazen süreksiz veya sınırlı olmuştur. Fakat her zaman önemli yeniden konumlanmalarla karşı karşıya kalmışlardır.
Yeniden konumlanmanın değişim mekanizmaları 50 yıllık döngüsel ritimler içerir. Bu döngüler, 50-60 yıllık dönemlerde kâr kaynaklarının, üretim ve finans alanları arasındaki dönüşümünü ifade eder. Mesela 1945- 1989 Soğuk Savaş döneminin sonudur. Wallerstein, modern dünya sisteminin ekonomik bakımdan bir kriz döneminde olduğunu ve bu kriz döneminin ciddi etkilerinin olduğunu düşünür. Bu durumun farkında olan dünya sisteminin öncü ülkeleri, 2000-2050 yılları arasında sanayi sektörlerini ayakta tutabilmek için mikro işlemciler, genetik mühendisliği ve yeni enerji kaynaklarını geliştireceklerdir. Buna göre dünya sistemi zaten sürekli bir değişim içerir. Bu değişim onu yukarından tasarlayan bir akıl tarafından değil bizatihi sistemin kendi iç dinamikleri tarafından yapılmaktadır. Komplo teorilerinin dünyayı yukarıdan dizayn eden aklı, aslında tarihi insandışılaştırmaktadır. Aktör dediklerimiz de aslında bu akışın içindeler. ABD'yi ele alalım. Yaşadığımız pandemi sürecini ve krizini ne kadar kötü yönetiyorlarsa aslında Ortadoğu'daki krizleri ve en son Afganistan krizini de o kadar kötü yönettiler. Bu kadar krizi kötü yöneten bir ülkeden dünya sisteminin tek yegâne kurucu aklı olarak bahsetmek mümkün mü? Bu açıdan birileri oturup dünyayı şöyle tasarlayalım dediğinde dünya da bu tasarıma göre evirilmiyor. Bu her şeyden önce tasarımcılara Tanrı rolü vermektir. İnsan beyni nasıl belirsizliğini koruyorsa dünya sistemi de belirsizliğini koruyor.
Dünya zihinsel olarak bir paradigma değişikliğine zorlanıyor denebilir mi?
"Küresel bir dünya"dan bahsettiğimizde aslında tam da bu dediğimden bahsetmiş oluyoruz. Ne demek istediğimi biraz daha açayım isterseniz. Dünyanın küreselleşmesi ve meşhur ifadesi ile küçük bir köye dönüşmesi; zaman ve mekânın sıkışmasına neden olur ve kendi içinde zihniyet dönüşümünü zorlar. Bu sıkışma iletişim teknolojileri aracılığıyla zamanı ve mekânı önemsizleştiriyor. Duvarlar daha hızlı aşınıyor, çalışma biçimlerimiz değişiyor, yeme alışkanlıklarımızdan tutun ibadet alışkanlıklarımıza kadar her şey değişiyor. Bu değişim bizatihi gündelik hayatımıza içkin bir şey. Şunu unutmayalım; küresel sistemde değişim yukarıdan dayatılarak gerçekleşmiyor, rızamız daha fazla etkili oluyor. Elimize aldığımız cep telefonu bir anda sadece iletişim alışkanlıklarımızı değil gündelik rutinlerimizi de değiştiriyor. Bizi daha açık, bulunur, görülür kılıyor en önemlisi de mahrem alanımız daralıyor. Söz gelimi siz bana soru yöneltirken "telkin" dediniz, bense "rıza"yı tercih ettim.
Evet, fark ettim hocam. İkisi arasında nasıl bir fark olduğunu düşünüyorsunuz?
Telkin dışarıdan bir müdahale çağrıştırıyor, "rıza" ise içsel bir kabule dayalı. Değişimin gündelik hayatımızla birlikte gelmesi rıza üretir. Kapitalist sistemin en büyük başarısı, üretim araçlarıyla kurduğu hegemonik sistem bize değerleri, alışkanlıkları empoze etmiyor; rızamızla onaylamamıza imkân veriyor. Popülerleşen şeyler doğallaşıyor. Bu yüzden Müslümanlar kafayı komplo teorileri ile bozmak yerine gündelik hayatın sosyolojisi ile ilgilenmeliler. Özellikle sorularınızın alt metninde yatan ve bence de çok önemli olan dünyayı komplo teorileri gözüyle okumak bizi bu sosyolojiyi anlamaya karşı körleştiriyor.
Bir örnek de aileden verelim isterseniz. Birileri masa başında oturup aileyi yıkalım mı diyor, yoksa aslında yaklaşık 50 yıldır yaşadığımız değişim klasik aile rollerini kökten değiştiriyor da biz mi farkında değiliz. Ben ikincisinin olduğunu düşünüyorum. Ama biz bu değişimi görmek yerine bir kanun metnini günah geçişi ilan edip onu tartışıyoruz. Dünya değişiyor ama bu yalnızca birileri onu zorladığı için değil hep birlikte hayatı böyle yaşadığımız için.
Eğer böyle bir şey söz konusu ise bu paradigma değişikliğinin ana hatları size göre neler olabilir?
1) Yer ayaklarımızın altından kayıyor: Ekonomik ve siyasi güç dengeleri değişiyor. 1990'larda, gelişmekte olan ülkeler toplu olarak küresel büyümenin beşte birini oluşturuyordu. 2025 yılına kadar, en büyük gelişmekte olan ekonomilerden altısı -Çin, Hindistan, Brezilya, Güney Kore, Rusya ve Endonezyaküresel büyümenin yarısını oluşturacak. 2) Eski etiketler ve alışkanlıklardan kurtulmanın zamanı geldi: Soğuk Savaş dinamikleriyle hem küresel hem de iç siyasette eski rakip ideolojiler dönemi bitti. Her şey melezleşiyor, ideolojiler de. Çin ateist ama hem İran hem de Taliban'ın yeni en büyük müttefiki. 3) Yarının hem uluslararası ilişkileri hem de insanlığı çok taraflı, düzeni akışkan ve değişken olacak: Nasıl ülkeler arası ittifaklar çok değişken ve esnek ise insani ilişkilerimizde değişken ve esnek olacak. Dindar-laik, Milliyetçi-İslamcı gibi kategoriler yerini daha esnek ve geçişken kategorilere bırakıyor. 4) Yapay zekâ artık hayatımızda: Sosyal medyadaki algoritmalardan tutun da hastanelere, kentlerin yönetimine, mahkemelere, eğitime kadar hayatımızın birçok alanı yapay zekâ tarafından kontrol edilecek. Kişisel bilgilerimizin güvenliğini sağlamak neredeyse imkânsız hale gelecek. Yapay zekâ hem güvenlik artıracak hem de onu daha kırılgan yapacak. 5) Biyoteknoloji maneviyatın önemini arttıracak bir tür ruhçuluk çağına giriyoruz: Spritüal açıklamalar, kült yapılar daha fazla popüler olacak. Materyalizmin eski soğuk anlayışları yerini yeni bir maneviyatçı dalgaya bırakacak. Din bireycileşecek, atomize küçük grup ve cemaatler daha fazlalaşacak. 6) Çevreyi korumadan büyüme hayal oluyor: Dünyada iklim değişikliği bizi çevreye karşı daha duyarlı kılacak. Tarım alanları daha önemli hale geliyor. Gıda ve su güvenliği en temel sorunumuz artık. Açlıkla savaş için toprağı ve suyu korumak, tarım teknolojilerini geliştirmek zorundayız. Bu da kırın yeniden inşasını gerektiriyor. Yukarıda söylediğim maneviyatçılığın dirilmesine yol açan etkilerden biri de toprağa dönüş aslında.
Geleceğin dünyasında sizce genel olarak dinlerin rolü ne olacak?
Dinler hâlâ önemini koruyacak elbette. Gerek modernite gerekse küresel değişimler dinlerin önemini ortadan kaldırmıyor. Ama değişim inançlarımızı, dinlere bakışımızı da etkiliyor. Yaşadığımız çağın dinler açısından en büyük krizini kiliseler yaşıyor. Amerika'daki Pew Research Center (PEW) yaptığı araştırmalarda Amerikan toplumunda hızla dini inançlarda bir değişim yaşandığını gösteriyor. İlginçtir Amerikan toplumu ateist olmuyor, ateist sayısı çok fazla artış göstermiyor. En fazla artan grup "unaffiliated" dedikleri "Bağlantısızlar" yani bir inanca sahip olduğunu söyleyip Hristiyanlık ya da Yahudilik gibi kitabi bir dine bağlı olmayanlar. Bu oran Amerika'da yüzde 22'ye ulaşmış durumda. İnsanların dini kurumlara, dini otoritelere inancı zayıflarken Tanrı'ya, metafizik bir güce, manevi bir dünyaya inancı zayıflamıyor. Bu bildiğimiz ateizmden çok farklı bir şey. Dini inançlar artık kurumsal temsillerini kaybederken bireycileşiyor. Bu yüzden de küçük, manevi, spritüal cemaatler artıyor. İnsanlar artık kafalarına göre bir inanç grubuna takılmaya başlıyorlar. Tabii buradan kiliselerin artık işlevsiz kalacağı sonucu çıkarılmamalıdır. Toplumlarda kurumsal dindarlığın temsili olan kilise, cami, diyanet gibi kurumlar etkilerini kaybederken merkez boşalıyor ve çevreye doğru kaçışlar başlıyor. Bunun Türkiye'de de yaşandığını düşünüyorum. Biz de yavaş yavaş bu "Bağlantısızlar" dediğimiz bireyselci dindarlık formlarını görmeye başlıyoruz.
"Dinler modern çağı karşılamıyor" gibi bir görüş var günümüzde. Yeni Dünya Düzeni içerisinde dinin ve İslam'ın yeri ne olacak?
Pew Research Center (PEW) yaptığı araştırmalara bakarsak İslam sayısal olarak artmaya devam edecek. Gelişmekte olan ülkelere doğru akan ekonomi ile birlikte Endonezya gibi Müslüman ülkeler ilk onda yerini alacak. Bu niceliksel artışa karşılık niteliksel olarak elbette İslam da bu değişimden etkileniyor. İslam'ın iki yorumu arasında rekabet daha da artacak gibi: Bir tarafta katı radikal yorumlar, Afrika'dan Asya'ya egemen olmaya başlıyor. Bir taraftan da maneviyatçı, buna tam tasavvuf demek doğru değil bu yüzden bunu kullanıyorum, kült ve Gnostik inançlar. Tabii bu ikisi etkinlik artırdıkça uçlara kaçış ve merkezin boşlaması da zorunlu hale geliyor. Bu da biraz önce dediğim kurumsal İslam'da daha çok öğretisel dediğimiz dindarlığın altını boşaltıyor. Daha açık bir ifadeyle dini otoritelere, diyanet gibi kurumlara, dinin geleneksel metinlerine olan güven hızla azalırken insanlar kendilerine yeni yorum ve rehberler buluyor. Bu açıdan dinler modern çağı karşılamıyor sorusu artık şöyle düzeltilmeli: Dinin geleneksel kurumları ve öğretileri çağın insanına hitap etmiyor. Din artık okullardan daha çok sosyal medyadan, çevreden öğreniliyor. Dini kurumların toplumu endoktrine etme zamanı çoktan geçti. Gençlerin dine yönelik tutumları daha eleştirel ve akılcı. Onlara hitap edecek din dili çok daha önemli hale geldi.
Tam tersinden bakarsak değişen dünya sistemi içerisinde yeniden bir İslam medeniyeti kurmamız mümkün olabilir mi? Neleri değiştirmemiz ve düzeltmemiz gerekiyor?
Elbette mümkün. Bu konuda ne umudumuzdan ne de hedeflerimizden vazgeçemeyiz. İslam medeniyeti yok olmamıştır, sadece geri çekilmiştir. Küllerinden yeniden doğması da mümkündür. Ama bu Erol Güngör'ün dediği gibi Müslüman sanatkârların, âlimlerin, entelektüellerin çabasına bağlıdır. İlme, sanata yatırım yaptığınız ölçüde medeniyet inşa etme süreciniz bir adım öne çıkar. Kuran öğrettiğiniz çocuklara matematik ve sanat öğretemiyorsanız medeniyet kuramazsınız. Matematik ve sanat öğrettiğiniz çocuklara da Kuran öğretmiyorsanız o medeniyet İslam medeniyeti olmaz. Toplumdan kadınları ayırıyorsanız ve onları insan sermayenizden ayırıp evlere kapatıyorsanız da medeniyet kuramazsınız.
"Dünyanın bir ucunda bambaşka bir dünya kuruluyor. Bizim coğrafyamızda ise El Kaide, DEAŞ, Boko Haram, eş- Şebab, HTŞ, Taliban vs. 21. yüzyılı bunlarla mı karşılayacağız" şeklinde bir tweet atmıştınız. Dünyanın öbür ucunda kurulan dünyadan biraz bahseder misiniz?
Dünya sisteminde büyük bir adaletsizlik ve gelir eşitsizliği var. Bu aynı zamanda teknoloji, sağlık ve refaha da yansıyor. Bir yanda açlık, yoksulluk; diğer yanda ise yapay zekâ, Mars'ta koloni kurma hayalleri kuran bir dünya var. Iphone 13, 15 bin Türk lirasına satılacakmış. Bununla Afrika'da binlerce çocuk doyabiliyor. Batı ile Doğu arasındaki sınırlar yerini gelişmiş ülkeler ile gelişmemiş ülkeler arasındaki derin uçurama bıraktı. Artık dünya sanki Ortaçağ'a geri dönüyor; güvende olanlar, refah devletleri ve çatışma ile kaos bölgeleri. Afrika'dan Asya'ya kaos ve çatışma bölgeleri, aynı zamanda açlığın ve insani dramın yaşandığı bölgeler: Somali, Nijerya, Yemen, Afganistan. Peki, bu sarmaldan nasıl çıkacağız? Bakıyoruz bu topraklarda radikal silahlı örgütler devletleşmeye başlıyorlar. Şeriat adına ilk akıllarına gelen kız çocuklarının okula gitmesini yasaklamak, kadınların çalışma haklarını ellerinden almak, insanlara dinin emirlerini zorla uygulatmak, müziği yasaklamak oluyor. O halde sorarım size Müslümanlar bu örgütlerle çağa yeni bir ses, yeni bir ruh ve yeni bir medeniyet vaat edebilirler mi? Bilimin, sanatın, müziğin, toplumsal ve siyasal hayatta kadının olmadığı bir İslam temsili öne çıkarılıyor sanki. Bu temsillerle, bizzat bu örgütler eliyle bir kinizm dalgası ile karşı karşıya kalabiliriz. Müslüman coğrafyalarda şeriat adına yaşanacak bu temsiller Müslüman toplumlarda felsefi anlamda değil ama dini anlamda bir kinizmi tetikleyecektir. İnsanlar dinin konuşulmasından rahatsız olmaya başlarlar, dini temsilleri görmek istemezler ve maalesef bu sekülerizm sayesinde değil, bu örgütlerin aşırı vahşet ve cinsiyet ayrımcılığı içeren uygulamaları sayesinde gerçekleşiyor şimdi.
İslam dünyası temsilleri bu gruplardan mı oluşuyor şu an sadece? Bu oluşumlarda Orta Doğu'da nasıl bir dünya kurulacak sizce? Bizi iki farklı kutup arasında nasıl bir dünya ve düzen bekliyor?
İslam dünyasında beş model var: İlki İran'ın Şii teokrasisi, İkincisi körfezin monarşik teokrasisi, üçüncüsü totaliter cumhuriyetler, dördüncüsü Türkiye gibi Müslüman demokratik model ve son olarak da Taliban gibi yeni doğan bir teokratik model. Türkiye aslında sahip olduğu tarihi tecrübe, demokratik geleneği ve Müslüman kimliği ile tüm bu modellere karşı hem özgürlükleri, hem refahı hem de teknolojik gelişmeleri karşılayacak tek alternatif. Bu haliyle de aslında bu iki kutuplu dünya arasında bir üçüncü yol mümkün diyebilecek bir umut. Bu açıdan Türkiye'de radikal dini yönelimlerin artması bu umudu öldürecek en büyük tehlikedir. Bilmem hatırlar mısınız "Akıncı 2" için tanıtımda tüm mühendislerin verdiği bir fotoğraf vardı. Selçuk Bayraktar ile birlikte en ön safta kadın mühendislerimiz ve erkek mühendislerimizin verdiği bir resimdi bu. Başörtülü kadınlarımızın Türkiye'de bakan olması, Akıncı'yı yapan kadrolarda erkeklerle omuz omuza ter dökmesi işte bu üçüncü yolun mümkün olduğunu gösteren en büyük ve en önemli tablodur. Oysa şimdi hem içeride hem dışarıda Türkiye'nin bu modeline karşı bir kuşatma ve çevreleme ile karşı karşıyayız. Müslüman muhafazakâr demokrasi modelimizin bazı aşırı dini gruplarca güya dini yozlaşmayı getirdiği şeklindeki eleştiri tuzağı bunlardan birisi. Oysa yozlaşmayı getiren bu model değil yozlaşmayı getiren dünya sistemindeki değişimin hızı. Bizim buna direnebilmemiz için bu modele daha fazla sarılmamız lazım.
Radikal ve Selefi unsurların birtakım güçler tarafından şekillendirilmek istenen dünya denkleminde nereye oturtulduğu, nasıl araçsallaştırıldığı söylenebilir sizce?
Bir yerde erozyon olması için nasıl ormanı yok etmeniz gerekiyorsa bir toplumda da zihinsel durağanlaşma yaşaması için oraya Selefilik enjekte etmeniz yeterlidir. Selefi grupların dünyası renkli televizyonla siyah-beyaz dünya arasındaki fark gibidir. Tüm renklere, farklılıklara, çoğulculuğa düşmandırlar. Gri alanları sevmezler dünyayı siyah ve beyaz olarak okurlar. Bu yüzden bir bölgede istikrarsızlık çıkması için önce Selefilik tohumlanır. Selefiliğin en temel özelliği de girdiği toplumda Müslüman bireylerin geleneğin düşünsel kökleri ile tüm bağlarını koparmaktır. "Kuran-Sünnet"e dönüş gibi gayet masum ve doğru bir cümlenin arkasına tehlikeli ve zehirli bir yorum saklarlar. Bu da Müslümanların tarihi tecrübesini, oluşan akli yorumları, sanat ve estetik duyguları bid'at, şirk gibi görüp dinin yorumundan söküp atılmasını sağlamaktır. Itri'yi, İbn Sina'yı, İmam Matüridi'yi, semâyı şirk ve bid'at gören bir din anlayışı ne kadar zahiri, kuru, estetik ve akli düşünceden yoksun olacaktır, siz düşünün.
Son olarak dünyanın entelektüel-toplumsalstratejik ve ekonomik gidişini siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
Dünya artık sağlık ve gıda güvenliğinin daha da önemli hale geleceği bir sürece giriyor. Bu da küresel dünyada ortadan kalkan duvarların yerine yeni duvarların örüleceği bir süreci başlatacaktır. Yeni dünyada tohum (tarım) ve su en büyük silah olacak gibi. İklim değişikliği nedeniyle 2050'ye kadar 6 bölgeden 216 milyondan fazla insanın iç göçe zorlanacağı tahmin ediliyor. Kuzey Afrika, Doğu Asya, Doğu Avrupa ve Orta Asya bu bölgelerin başlıcası. Bunların çoğu Müslüman bölgeler ve bizim etkileneceğimiz coğrafyalar. Bunlarla baş edebilecek yeni bir planlama ve stratejiye ihtiyacımız var. Kimse kusura bakmasın bu kadar güvenlik riskinin yaşanacağı bir dünyada Müslümanların bir kadının 90 km uzağa mahremi olmadan seyahat edip etmeyeceği ile ilgilenmek, buna nasıl çözüm buluruz diye fetva dindarlığına yatırım yapmak yangına karşı saçını taramak kadar abestir.
.
Hilmi Demir: İSLAM: AKLA VE GÖNLE ÇAĞRI
İSLAM: AKLA VE GÖNLE ÇAĞRI
Giriş Tarihi: 18.04.2022 13:58
Son Güncelleme: 19.04.2022 15:37
Hilmi Demir
SAYI:89
Dünyanın en sade dinidir İslam. İslam’ın yeryüzündeki tek gerçek devleti gönüllerde hâkim kılacağı ahlak yurdudur.
Nietzsche Hristiyanlığı eleştirdiği Deccal adlı eserinde İslam'a yönelik ilginç itiraflarda bulunur: "Eğer İslam, Hristiyanlığı küçük ve hakir görüyor idiyse, böyle görmekte bin kez haklıydı çünkü İslam, insanı yüceltir ama putlaştırmaz… Hristiyanlık, bizi, kadim dünyanın kültürünün mahsulünden mahrum bırakmıştı. Üstelik bununla da yetinmemiş, daha sonraları, bizi İslam kültürünün mahsulünden de mahrum etmişti. Aslında bize, Grek kültüründen de, Roma kültüründe de, esasta temel meseleler açısından daha yakın olan, bizim duygularımıza, zevklerimize ve seçimlerimize daha doğrudan hitap eden İspanya'daki o harikulâde İslam kültürü ve eşsiz birikimi ayaklar altına alınarak çiğnenmiş ve yok edilmişti. İyi de, neden? Nedeni şuydu: Çünkü İslam kültürü, asil bir kültürdü; çünkü İslam kültürü, kökenlerini, temellerini insan fıtratına borçluydu; çünkü İslam kültürü, İspanya'daki Müslüman hayatının nadir bulunan, nefis hazinelerinin üzerinde bile hayata 'evet' diyordu!"
Nietzsche İslam'ı insanî buluyordu, insanı kendisine yabancılaştırmayan bir din olarak görüyordu. Özellikle onun hayata "evet" diyen bir din olarak İslam'ı Hristiyanlığın karşısına yerleştirmesi, "Tanrı öldü" diyen biri için bile muhteşem bir şey. Nietzsche özellikle Hristiyan din adamlarının insanı manastırlara kapatan, dünyadan el etek çektiren, dini hayatı zorlaştıran bir inanç haline getirmesine ve buna karşılık altın kâselerle dolu katedrallerinde dış dünyada yaşanan acılardan habersizce yaşamalarına isyan eder.
İslam'ı diğer inanç ve dinlerden ayıran belki de en önemli yön insanı kutsal şemsiyenin altına alırken hayattan uzaklaştırmamasıdır. İslam'da Allah'a olan asli sadakatiniz için sizden bakire olmanız, evlenmemeniz, kendinizi bir manastıra kapatmanız asla istenmez. Hatta aksine bunlar dini olarak çok da makbul kabul edilmez. Tanrı'ya hizmet bireyin ona kendisini adaması ve içe kapanması, dış dünya ile olan irtibatını kesmesi, günah işlememesi değildir. Tam aksine insanlığa, varlığa hizmetin Tanrı'ya hizmet kabul edildiği bir dinden bahsediyoruz.
Düşünün bu dinin Peygamberi "İnsanların en hayırlısı insanlara faydalı olandır" buyuruyor.
Desiderius Erasmus'un Deliliğe Övgü adlı eserinde dediği gibi "insanlığı vergilerle kendine bağlayan" bir kilise yok bu dinde. Bir insanın Müslüman olması için bir kiliseye bağlı olması, vaftiz olması gerekmiyor; bunun için özel mabetler yok. Camiler sadece toplanma yeri aslında. İbadet etmeniz için temiz bir toprak yetiyor da artıyor bile. Dünyanın en sade dinidir İslam. Mabetleri katedrallerle kıyas bile edilemez.
Adaleti merkeze koyan din
Bu dinin günahsız bir kul talebi yok çünkü biliriz ki peygamberler bile çok küçük hatalar işleyebilirler. Resulullah buyururlar ki: "Eğer siz hiç günah işlemeseydiniz, Allah Teâlâ sizi helak eder ve yerinize, günah işleyecek (fakat tövbeleri sebebiyle) mağfiret edeceği kimseler yaratırdı." Aliya İzzetbegoviç'in "Diktatörlük günahı yasaklasa bile ahlaksızdır. Demokrasi ona izin verse bile ahlaklıdır" sözünü hatırlayın. Özgür irade ile yarattığı insandan günah işlememesini istemek insan için seçme, tercihte bulunma demektir. "Müslüman mı yoksa tebaa mı yetiştiriyoruz" diye haykıran Aliya'nın ruhu şâd olsun!
Günahsızlık insanlık durumuna o kadar yabancı ki Allah bu durumu insanlık dışı kabul ediyor. İnsan olmanın, özgür irade sahibi olmanın, eylemde bulunmanın kaçınılmaz şartıdır günah ve hata. Mesele günah işlemekte değil günahta kalmaya devam etmekte, pişman olmamakta, günahının bağışlanması için Yaratıcının kapsını çalmamaktadır.
İslam'a göre günahlarınız için din adamlarına başvurmanıza da gerek yoktur. Issız bir köşede yüreğinizi Rabbinize açarak içten yapacağınız bir tövbe günahlarınızın bağışlanması için yeterlidir. Unutmayalım ki Rabbimizin kapısı her daim kuluna açıktır. Yalnız kul hakkı hariç elbette. Çünkü birinin hak ettiği bir şeyi ona vermemişseniz ya da ondan bu hakkı haksız biçimde almışsanız, üstünüze geçirmişseniz bu durumda tövbe yetmeyecektir. İşte size toplumsal hakları hak sahibine bırakan, adaleti toplumun merkezine koyan bir din!
İslam kul hakkının bağışlanmasını hak sahibine bırakıyor. Onunla ya helalleşmeniz ya da ona hakkını iade etmeniz gerekiyor. Eğer bunu bu dünyada yapamazsanız ahirette Allah sizle onu karşı karşıya getirecek ve hak sahibinin bir şekilde de olsa hakkını almasını sağlayacaktır. Bu yüzden İslam yalnızca birtakım ritüellerden ibaret olmayıp inanç ve ahlaki değerleri ile toplumsal hayatı adalet ilkesi çerçevesinde kuran bir dindir. İslam yüzü yalnızca ahirete bakan bir din değil, onun bir yüzü daima hayata bakmaktadır. Fakat bu hayatı durağanlaştırmak, onu zamanın önünde bir engel olarak kullanmak için değil aksine hayatı ahlaki olarak inşa etmek ve zamanı yönetmek içindir.
İnsan olmayı başardığınızda…
Dünya ve dünya ötesi gibi ayırımlar, birbirinden kopuk iki âlem tasavvuru baştan reddedilmiştir. Müslüman birey, dünya ve dünya ötesi âlemleri ortak bir "âlem" tasavvuru çerçevesinde algılamalıdır. Bu nedenle "âlemin" herhangi bir boyutuna karşı dışlayıcı bir davranış sergilemesi düşünülemez. Dünya hayatı eğlencedir doğru ama bu onu reddetmek, yadsımak, onu çile haline getirmek için değildir. Orada eğlendiğimizi bilmek onu doğru ve insanî şekilde geçirmek içindir. Sorumsuzca hayatı harcamayı seçsek bile her seçimimizin sorumluluğundan kaçamayız.
Her seçim bir sorumluluktur. Nerede olduğunuz, kim olduğunuz, hangi makamda bulunduğunuzun, cinsiyetinizin, etnik kimliğinizin hiçbir önemi yoktur. Tanrı'nın katında tek ölçünüz insan olmanızdır. İnsan olmayı başardığınızda, insanca bir hayat yaşadığınızda ve insanca tüm yüklerinizden kurtulmuş olarak onun huzuruna vardığınızda gerçek sükûna da kavuşmuş olursunuz.
Bu yüzden İslam bir ahlak dinidir. Allah Resulü "ben güzel ahlakı tamamlamak için geldim" derken dinin gerçek davasının ahlak davası olduğunu da ifade etmiş olur. İslam'ın yeryüzündeki tek gerçek devleti gönüllerde hâkim kılacağı ahlak yurdudur.
Kalp hem imanımızın hem de ahlak davamızın evidir. Kalplerde kazanılmamış hiçbir dava kalıcı değildir. Bu yüzden olacaktır ki Yunus Emre şöyle der: "Ben gelmedim davi için/Benim işim sevi için /Dostun evi gönüllerdir /Gönüller yapmaya geldim."
Gönül kelimesi o kadar önemlidir ki aşkın metafiziği adeta orada saklıdır. Mevlâna Celalettin-i Rumi Hazretlerinin bir dörtlüğünü buraya almadan olmaz: "Gönüldeki kâbeyi tavaf et sen gönülden /Gönül mana kâbesi, onu çamur sanma sen / Kâbe'yi sen binlerce kez yaya tavaf etsen /Bil ki kabul olunmaz tek gönül incitirsen."
Rıza olmadan iman olmaz
Halka hizmet hakka hizmettir felsefesinin, kendini bilen Rabbini bilir hikmetinin zirvesidir gönül felsefesi. İnsan kendini bildikçe Rabbine yaklaşır çünkü her "ben", büyük âlemin küçük bir katresidir. İslam'ın davası kavga değildir, gönüller yapmaktır. Rıza olmadan iman hâsıl olmaz. Dinde zorlama yoktur diyor Yüce Allah. İman önce kalbin rızasını almalıdır. Rıza sebatı getirir. İnsan rıza gösterdiği şeyde sebat eder. Vefa göstermek için de razı olmak lazımdır. Gönülden seven, gönülden razı olan, gönülden katlanan insan sevdiğine vefa gösterir.
Bu yüzden nerdeyse tüm İslam düşüncesi ve tasavvuf kültürü akla seslendiği kadar da kalbe, gönle seslenir. Muhammed İkbal, "Batı düşüncesi vicdanını, İslam dünyası ise aklını kaybetmiştir" der. Haksız da değildir; bugün yaşadığımız krizlerin arkasında biraz da bu vardır. Gönlü, kalbi, vicdanı akıldan, düşünceden, bilimden ayırdığımızda insanoğlu hep tek ayaküstünde kalır.
Bu bağlamda Daniel Goleman ile birlikte anılan "Duygusal Zekâ" kavramını da hatırlamak yerinde olacaktır. Uzun yıllar boyunca duyguların zihinsel faaliyetleri engellediği ve bu nedenle kontrol edilmeleri gerektiği düşünülmüştür. Son yıllarda yapılan araştırmalar bilişsel zekânın (IQ) hayattaki başarılara tek başına yeterli olmadığını, duygusal becerilerin de gerekli olduğunu ortaya koymaktadır.
P. Salovey ve J. D. Mayer adlı bilim insanları duygusal zekâyı "bireyin kendisinin ve başkalarının duygularını anlama, bunlar arasında ayırım yapma ve bu süreçten elde ettiği bilgiyi, düşünce ve davranışlarında kullanabilme yeteneğiyle ilgili olan sosyal zekânın bir alt formu" olarak tanımlamaktadırlar. Birey başka hayatlara karşı açık olduğunda, iletişim kurduğunda, farklılıkları kavradığı, onlarla bir arada yaşama kültürü geliştirdiğinde bu düşünme, kavrama, sorun çözme ve başarılı olma imkânını da artırıyor.
Zekâ ve kalp ile düşünmek
Sonuçta duygusal olarak kemale ermiş bireyler, akli olarak da daha başarı oluyorlar. Daha açık biçimde ifade edersek; birine yardım etmek yani vicdan sahibi olmak ile bilişsel zekâ arasında bir ilişki var. Ahlaklı olduğumuzda yalnızca iyi bir insan değil aynı zamanda daha başarılı ve yeniliğe daha açık ve yeni şeyleri keşfetmeye daha yetkin bir insan da oluyoruz.
Dünyayı güzelleştirmenin yolu yalnızca zekâmızı doyurmaktan değil, duygularımızı da doğru beslemekten geçiyor. Dolayısıyla yalnızca zekâ ile değil kalp ile de düşünmeye alışmak bizi, hem daha ahlaklı hem de daha zeki kılıyor. Yapılan araştırmalar özellikle çocukluk döneminde duygusal gelişimini tamamlamış çocukların ahlaki yargılarda daha isabetli kararlar verdiğini söylüyor. Duygularla zihinsel faaliyetlerimiz birbirine zıt ve birbirini dışlayan şeyler değil, aksine birbirini tamamlayan ve birbirini besleyen insani özellikler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Erol Güngör'ün deyişiyle "İslâm medeniyetinin yenilenmesi, her çağın kendi imkânlarıyla İslâm'a getireceği yeni yorumlarla mümkündür." Kendi medeniyetinin ben idrakine sahip olamayan ecnebi fikirlerin müridi, kendi tarihinin ecnebisi bir aydın tipi ile bunu başarmak ise oldukça zor gözüküyor. Zaman hakkaniyet, merhamet ve adalet ilkeleri ile akılla gönlü, kalp ile zekâyı buluşturacak ve gelenekle tarihin ufkunda bir millet bilinciyle asırlara hitap etme yeteneğine sahip olabilecek bir medeniyet modelinin, yeniden ihyasına gebedir
.
Hilmi Demir: KUNG FU PANDA NASIL DEİST OLDU?
KUNG FU PANDA NASIL DEİST OLDU?
Giriş Tarihi: 17.05.2022 15:17
Son Güncelleme: 17.05.2022 15:17
Hilmi Demir
SAYI:90
Kung Fu Panda, bir animasyon filmi olmanın çok ötesinde. Üvey babası Bay Ping tarafından işletilen bir erişte restoranında büyük Kung Fu ustası olma hayalleri kuran sevimli şişko Panda Po'nun Barış Vadisi'nden Büyük Usta Oogway tarafından seçilmesine uzanan hikâyesi aslında Çin'in dinler tarihinin bir özetidir.
Bizim sevimli haliyle çok sevdiğimiz Kungu Fu Panda aslında Çin'in son zamanlarda geleneksel dinlerinin bir sentezini sunar. Bu sentez ve onun yansıttığı mistisizm, dünyamızı da değiştirmeye başlamıştır. Çünkü 65 ülkeyi, 3 milyar nüfusu ilgilendiren "Bir Kuşak Bir Yol" (One Belt One Road-OBOR) projesi başlatan Çin'in dünyayı sadece ekonomik olarak değiştireceğini düşünüyorsanız yanılıyorsunuz.
Dünyanın her yerinde yatırım yapan, Afrika'yı bile Çinleştiren bir ülkenin dokunduğu yerlerde üretim biçimleri bile değişirken kültür dünyamız aynı kalabilir mi? Tarih boyunca yollar sadece zenginlik ve refah taşımamıştır, kültür ve inançların da akışkanlığını sağlamıştır. Tarihî İpek Yolu'nu düşünürsek Asya'dan Avrupa içlerine yalnızca ipeği, baharatı, değerli madenleri taşımadı; aynı zamanda Asya'nın kültürünü, inancını da taşıdı.
Peki, Kung Fu Panda filminde işlenen Çin'in kadim inançlarının sentezi nedir? Bu sorunun cevabı filmin üç kahramanında saklıdır: Oogway, Shifu ve Po. Bu üç karakter, Çin kültürünün üç sütununu temsil eder: Taoizm, Konfüçyüsçülük ve Budizm. Usta kaplumbağa Oogway Taoizm'in Lao Tzu rolünü, Shifu Konfüçyüs'ü ve sevimli Pandamız Po ise Gülen Buda'yı temsil eder.
Lao Tzu'un bir kaplumbağa ile temsili rastlantısal değildir. Dünyevi yaşamın uzun ömürlü olması, merkezi bir Taocu slogandır. Kaplumbağa dünyanın en uzun yaşayan hayvanıdır. Usta Oogway sarı elbisesi ile bir Taocu rahip gibi giyinir. Hayatının son zamanlarında Shifu ile konuşurken vücudu şeftali çiçeğine dönüşür ve ardından bir rüzgâr dalgasıyla gözden kaybolur.
Taoizm ile Konfüçyüsçülük
Hikâyenin bu özel bölümü, aydınlanmış insanların ölümsüz statüye erişip evrenle bir olacağı Taocu karma inancından esinlenmiştir. Aydınlanmış ruhlar dünyevî her şeyden uzaklaşarak başka doğayla birleşirler. Taocu ölümsüzlük fikri kitabi dinlerin ahiret inancına meydan okur.
Po'nun disiplinli ve çetin eğitimini üstlenen Shifu Usta, Konfüçyüs rolünü yüklenir. Kung Fu ustalığı, Konfüçyüs sistemine uyan kurallar ve düzen gerektirir. Konfüçyüsçü inanca göre her insanda, ailede, toplumda ve devlette disiplin olmalıdır. Disiplin dışı olan her şey sapmadır ve sapma yaratabilecek bir durumun olmaması gerekir. Bu nedenle Shifu, Po'yu bir Ejderha Savaşçısı olarak kabul etmekte zorlanır zira Po tavırları ve kilosu ile Kung Fu eğitiminin disiplinine hiç de uygun değildir.
Büyük Usta Oogway, Shifu'ya Po'yu Ejderha Savaşçısı'na dönüştürme görevini verir. Ancak gerçek mücadele, öğrenci Po ile usta Shifu arasında değildir. Aslında bu Usta Oogway'in saf Taoizmi ile öğrencisi Üstat Shifu'nun temel Konfüçyüsçülüğü arasındadır ve filmde bize bu iki inancın aslında bir olduğu, ayrılığın bir yanılsama olduğu anlatılır.
Shifu, Po'yu kendi motivasyonu olan yemek alışkanlığı ile eğitir. Bu, Konfüçyüs'ün "öğrencinin yeteneğine/karakteristiklerine göre öğretmek" ilkesi ile uyumlu bir seçimdir. Gülen Buda olarak Po'nun dev bir Panda olarak seçimi aslında renk uyumunda gizlidir. Dev bir pandanın iki rengi vardır. Bu aslında Tai Chi sembolünün iki rengidir: Siyah ve beyaz.
Kung Fu Panda filminin afişinde Po'nun portresine dikkatlice bakarsak şişman, göbekli, bir parça kumaş giymiş, boynunda bir çelenk takan neşeli bir figür olduğunu görürüz. Bu resim Gülen Buda figürüne çok benzer. "Gülen Buda" kavramı Sung hanedanlığı döneminde geliştirilmiştir. Gülen Buda Çin'in folklorik tanrısıdır.
Üç geleneğin senkretizmi
Buda geleneksel olarak bir bornoz giyen şişman, kel bir adam olarak tasvir edilmiştir. Koca göbek ve çuval, refahı ve maddi mal zenginliğini ifade eder, çünkü sadece zengin bir kişi yeterince yiyip şişmanlayabilirdi. Gülümseyen yüz, kendisiyle ve dünyayla barışık olan bir kişinin ruhsal tatmin ve rahatlamasını ifade eder. Son olarak, onu çevreleyen çok sayıda çocuk, çok sayıda çocuklu büyük bir aileyi simgelemektedir. Bu özellikler bir araya getirildiğinde, Buda'nın Çinliler için neden bu kadar popüler olduğu kolayca anlaşılır. Çinliler ona baktıklarında, sadece bir Budist tanrısı değil, aynı zamanda arzuladıkları birçok şeyin iyi bir temsilini de görürler.
Bütün Budistler, dünyanın tiranlık ve günahla dolu olduğu son çağda, Maitreya'nın (Gelecek Buda bir tür Mehdi) Dharma'yı (hem öğreti hem dünya anlamında) restore etmeye geleceğine inanırlar. Yapımcı filmde Maitreya'nın Buda biçiminde geldiğini ama aynı zamanda siyah ve beyazın Tai Chi sembolünden oluştuğunu anlatmak istiyor. Dolayısıyla film aslında bu Maitreya karakterinde bile Buda'ya Taocu bir renk giydirerek bir sentez oluşturmuş olabilir. Film aslında Doğu Asya bağlamında üç geleneğin senkretizm fikrini netleştirme girişimidir. Popülerliği yakalamak için kendi iç rekabetlerine rağmen, bilinçsizce senkretik bir bütün oluşturulmuştur.
Bir devlet dini olarak Konfüçyüsçülük her zaman yönetici sınıftan ayrıcalık görmüştür. Özelikle Hu Jintao'nun 2002'de devlet başkanlığı koltuğuna oturmasından sonra Konfüçyüs yeniden keşfedildi. Devlet Başkanı Hu Jintao'nun 2005 yılından itibaren yürürlüğe koyduğu "Harmonius Society" (Uyumlu Toplum) politikası Konfüçyüs inancına dayanmaktadır. Bundandır ki devletin Konfüçyüs'le toplumsal uyum sağlaması için özel bir çaba sergilenmektedir.
"Çin karakterinin iki yerli kutbu"
Hatta bundan başka yöneticiler tarafından Konfüçyüs'e atıflar yapılmakta, özdeyişler yaygın olarak kullanılmakta, onun hakkında akademik yayınlar yapılarak önemli mekânlara heykelleri dikilmektedir. Çin tüm dünyada açtığı Konfüçyüs enstitüleri ile bunu yumuşak bir güç aracı olarak kullanıyor. Türkiye'de Boğaziçi ve Okan Üniversitesi olmak üzere dört üniversitede Konfüçyüs enstitüsü var. Fakat bu aslında bildiğimiz anlamıyla kadim olan Konfüsyüsçülük değildir. Üç inancın senkretik bir alaşımıyla oluşturulan Yeni-Konfüsçülüktür. Kung Fu Panda filmi de tam bunu konu edinir.
Budizm, dini uygulamaları aslında Konfüçyüsçülük, Taoizm ve Budizm'in bir potpurisi olan genel halk tarafından nadiren doğru anlaşılmış ve uygulanmıştır. Ama Lao Tzu felsefesi, uygulanmasa da, Çin düşüncesinin önemli bir bileşenini oluşturur. Bu alanda ünlü bir araştırmacı olan Huston Smith'in dediği gibi, "Yin ve Yang gibi birbirlerinin etrafında dönen Taoizm ve Konfüçyüsçülük, Çin karakterinin iki yerli kutbudur.
Temel olarak, üç gelenek büyük bir soruna üç çözüm sunar. Bir şeyi üç farklı açıdan görürler. Budistler evrene bir "dalga denizi", Taoistler "büyük bir dönüşüm" ve Konfüçyüsçüler "büyük bir akıntı" olarak bakarlar. Konfüçyüsçülük ve Taoizm'in çok ortak noktası vardır. Her ikisi de cennet, yeryüzü ve insanlığın bir uyumunu kurma hedefini vurgular.
Üç dinin sentezinin en iyi resmi Neo-Konfüçyanizm hareketinde tasvir edilmiştir. Taocu natüralizm ile Konfüçyüsçü hümanizmin birleşiminin bir örneği Tai-Chi kavramının kullanılmasıdır. Aslında Tai-Chi, Taocu bir semboldür. Tai-Chi, birbirini kucaklayan beyaz ve siyah kısımlı bir dairedir. Beyaz Yang, siyah ise Ying olarak adlandırılmıştır. Zıt karaktere sahiptirler. Yang ışık, iyilik, cennet ve erkek elementler için, Ying ise karanlık, kötülük, toprak ve dişi elementler içindir. Zıt karakterler birbirini kucakladıkça, sonsuz bir gerilim yükselir. Çin tüm dünyayla uyum içinde çalışabileceğinin mesajını verir.
Çin'den gelen sentez
Lao Tzu'nun bir başka karakteristik öğretisi, "WuShih" ve "WuWei" olmak üzere iki cümlede ifade edildiği gibi, eylemsizliktir. Fikir pasiflik, sessizliktir. Türkiye'de "Paranızı bir bilge gibi yönetin: WuWei felsefesi" diye bir banka reklamında kullanılır. Çin'in dış politikasına yansıyan "eylemsizlik, müdahale etmeme, "laissez faire" (wu-wei) uluslararası politikasının temel taşı haline gelmiştir. "Afganistan'da Taliban hükümetine karşı iç işlerinize karışmayacağız, egemenliğinizi tartışmayacağız, sadece iş yapacağız" derken aslında bu ilkeye göre hareket ediyorlardı. "En iyi hükümdar, varlığı halk tarafından pek fark edilmeyen kimsedir." "En büyük hayır, her şeye fayda sağlayan ve hiçbir şeye direnmeyen suya benzetilir." Çin aslında tüm dünyayı üzerinde bir görünmez el gibi yönetmek ister ve bu Konfüsçülük ile Taoizm sentezine de uygundur.
Çin ülke içinde İslam ve Hristiyanlığa karşı aşırı tepkisel ve kuşkucu yaklaşırken geleneksel dinlerinin uyanmasından artık rahatsızlık duymaz. Onların arasındaki kadim tartışmaları aşarak bir uyuma ulaşmış gibidir. Kung Fu Panda filmi de bunun bir propagandasıdır aslında. Bu uyum Çin'in tüm dünyayı değiştireceği, refahı yayacağı ve doğayla uyumlu disiplinli bir hayatı inşa edeceği anlamına gelir.
Ama unutulmamalıdır ki burada kitabî dinlere ihtiyaç yoktur. Çünkü Yeni-Konfüsçülükte vahiy yoktur, peygamber yoktur, ahiret yoktur. Buna göre bunlar olmaksızın dünyada huzuru, mutluluğu ve refahı yakalamak mümkündür. Çin aslında yeni dünya nizamının manevi deizminin yükselen yıldızıdır. Çin'den gelen bu senteze hazır mısınız?
.
Hilmi Demir: BAŞÖRTÜLÜ BİR KADININ İSYANI: TANRIM NEDEN BENİ KADIN YARATTIN?
BAŞÖRTÜLÜ BİR KADININ İSYANI: TANRIM NEDEN BENİ KADIN YARATTIN?
Giriş Tarihi: 20.12.2022 14:29
Son Güncelleme: 20.12.2022 14:30
Hilmi Demir
SAYI:96
Sadece görünmez olmak istiyorlar. Tıpkı erkekler gibi dışarı çıktıklarında gündelik hayatın içinde damgalanmadan yaşamak istiyorlar. Onları ne laik, sekülerler ne de bizim ağır abiler, hocalar damgalasın istiyorlar. Renksiz bir hayat istiyorlar.
35 yaşlarında bir kadındı karşımdaki, yaptığı doktora çalışması ile ilgili görüşmek üzere gelmişti. Yazımızın başlığını da o koymuştu aslında, kitaplarla dolu TEPAV'daki ofisimde başörtülü bir kadının isyanıydı bu cümleler. "Hocam" diyordu "Siz erkekler çok şanlısınız! İnançlarınız arasında başörtüsü gibi bir zorunluluk yok. Oysa biz…" dedi ve durdu. Sesi titriyordu. Kızgın ve öfkeliydi. Sustum ve cümlesini bitirmesini bekledim. "Evet" der gibi başımla devam etmesini istedim. "Oysa biz başörtüsü taktık diye tüm Müslümanların hesabını bizden soruyorlar" dedi.
"Nasıl" dedim. Anlamıştım aslında derdini. Bu serzenişleri birçok kez dinlemiştim son yıllarda. Bu yüzden biliyordum derdini ama içini dökmesini istedim. Derdi vardı ve dinleyecek birinin olması onu rahatlatırdı belki de.
"Hocam öyle bir zamanda yaşıyoruz ki iktidarla derdi olan hıncını bizden çıkarıyor. Apolitik bile olsam, siyasetle hiç ilgilenmesem de başörtülüyüm diye bana sarıyorlar. Sarmasalar da ters ters bakıyorlar yüzüme. Sanki onların iktidara gelememesinin, seçim kazanamamasının tek sorumlusu bizmişiz gibi."
"O yetmiyor bu sefer de dindarların tüm günahlarının faturasını bize kesiyorlar. İslam'ı sanki ben yüklenmişim gibi geliyor. Sırtımda koskoca İslam yükü hocam! Nasıl çekebilirim ben bu ağırlığı? İslam'ı ben mi temsil ediyorum? Bir televaiz çıkar bir vaaz verir. İpe sapa gelmez bir söz söyler, 'ne diyor bu sizinkiler' derler. 'Nereden bizimkiler oluyormuş' desem 'sen dindar değil misin, sizin hocalarınız değil mi bunlar?' diye başlıyorlar konuşmaya."
"Bilmezler ki o ipe sapa gelmez vaaz verenler bizleri de Müslüman kabul etmez. Biz doktora yapan, kariyer yapan başörtülü kadınlar bu televaizlere göre çoktan yoldan çıkmış Müslümanlarız. Kadının asli görevi analık ve çocuk doğurmak onlara göre."
Dünün güneşi ile bugünün çamaşırı kurutulmaz
"Şimdi gelelim bizim mahalleye hocam. Onlara göre de biz pantolon giyen, üniversiteye giden, üstüne üstelik bir de yüksek yapan (Yüksek lisans eğitimini kastediyor) kadınlar başımızı örtsek bile Müslüman sayılmıyoruz. Onlara göre de biz başını örten çıplaklarız. 'Müslüman bacım!' diye başlayıp evde kocasını bekleyen, çocuğuna bakan, bunlar içinde her zaman Allah'a şükretmemiz gerektiğini söyleyen bir 'bacı' rolü biçiyorlar bize. Allah aşkına hocam, yıllarca başörtüsü ile kamusal alana çıkma mücadelesi veren kadınlar bu erkeklerin biçtiği klasik fıkhın kalıplarına sığar mı?"
Bana baktı ve sustu, anlaşılan benden bir cevap bekliyordu. Haksız değildi "sığmaz" dedim. Mecellede ifade edildiği gibi; "ezmanın tagayyürü ile ahkâmın tagayyürü inkâr olunamaz" dedim. Pek anlamamıştı galiba yüzüme baktı. Yani dedim, Mecelle'nin 39. maddesidir bu. Bizde kadın üzerine konan kuralların çoğu aslında nassın değil örfün belirlemesiyledir. Bu mecelle kuralı da der ki zamandan zamana, mekândan mekâna, bölgeden bölgeye, yöreden yöreye, meslekten mesleğe değişiklik arz eden örfe bağlı olan hükümler de zamana, mekâna göre değişir. Dünün güneşi ile bugünün çamaşırı kurutulmaz. Bu nedenle fıkhın da güncellenmesi gerekir.
"İşte Hocam! Ben de tam bunu diyorum. Ama bizim bu ağır abiler, ağır hocalar işlerine gelince her şeye fetva verirler, ama kadın meselesine gelince yok kaşını aldın, yok pantolon giydin demediklerini bırakmıyorlar. Kadın mısın? Müslümanlık bile zor hocam bizde!"
"Siz erkekler ne güzel, başörtünüz yok. Zaten giyim kuşam da maşallah, yanlış anlamayın sizi kastetmiyorum (bu arada biz az da olsa hoca kontenjanından yırttık sanırım) her türlü şeyi giyme, kullanma hakkınız var. Kaş aldırın, saç boyatın, dar paça renk rengârenk giyinin, size bu nasıl Müslümanlık diyen de yok. Bizim erkekler parça başı Müslüman olma hakkına sahipler. Dinden istediklerini alıp istediklerini dışarıda bırakabiliyorlar."
Başörtülü kadının ağır yükü
"Onlara Müslümanların yaptığı gayri ahlaki eylemlerin hesabını soran da yok. Çünkü çok kolay kamufle oluyor bizim erkekler hocam. Bir mütedeyyin erkek bir kadınla her yerde oturur, her yerde bulunur, ama ona dönüp bakan olmaz. Ama bir başörtülü kadının nereye oturacağı, nereye gireceği hala ciddi bir sorundur bu memlekette. Basına medyaya, sosyal medyaya düşersiniz hemen. Niye, başörtünüz var çünkü. Ya erkeğin iffeti, imanı yok mu hocam?"
Gözleri buğulanmıştı, sadece öfkeli değildi, çağın çelişkilerinin üstüne üstüne gelen dertlerinden de yorulmuştu. Din yorgunu diye tanımlamışlardı ya, aslında din yormamıştı onu, dinin temsili yormuştu belli ki. Ne yalan şöyleyeyim, o kadar haklıydı ki hocalık olmasaydı onunla oturup başörtülü kadının bu ağır yükü için ağıt yakıp ağlamak isterdim.
Ah biz erkekler her şeyi kendimiz için ne kolay hale getirdik. Akif'in dizeleri geldi aklıma: "Havassı maskara yaptık, avamı aldattık. Yıkıp Şeri'ati, bambaşka bir bina kurduk." Mütedeyyin erkekler için dünyanın tüm zevkini yaşamak o kadar kolay ki dindarlığımızın bir şiarı olmayınca, hayâ örtüsünü bırakınca, arkada yapmadık rezillik kalmıyor. Biz yapıyoruz, faturayı laik, seküler, dindar başörtülü kadına kesiyor.
Bazen düşünüyorum; her işlediğimiz günah, ahlaksız ve çirkeflik için Pinokyo gibi burnumuz uzasaydı, erkekler olarak ne yapardık? Dindarlığın yükü de kadınların üstünde galiba. Ben zihnimden bunları geçirirken, biraz nefes aldı arkadaş. "Umarım sıkmıyorum sizi" diye de ekledi. "Hayır, lütfen rahat olun dinlemek isterim sizi" diye biraz cesaretlendirdim kendisini.
"Biliyor musunuz, en çok bizim mahallede başörtülü genç kızlar mahalleyi terk etmek istiyor" dedi. "Aslında İslam'dan kaçmıyorlar" diye de devam etti, "sadece görünmez olmak istiyorlar" dedi. "Görünmez mi? Ne demek istiyorsun biraz daha açar mısın" dedim. "Erkekler gibi" dedi. "Tıpkı erkekler gibi dışarı çıktıklarında gündelik hayatın içinde damgalanmadan yaşamak istiyorlar. Onları ne laik, sekülerler ne de bizim ağır abiler, hocalar damgalasın istiyorlar. Renksiz bir hayat istiyorlar."
"Görünmez" ve "renksiz" bir hayat istiyorlar
Durdum ve inanın büyülendim. O kadar ilginç ve müthiş bir tanımdı ki "görünmez olmak" ve "renksiz olmak." Son zamanlarda başörtüsünü açan kadınlarla karşılaşıyor, hikâyelerini okuyordum. Birçoğunda aynı öyküyü duymuştum. Tüm bu öyküleri tanımlıyordu bu arkadaşın sözleri: "görünmez olmak" ve "renksiz olmak." FETÖ sonrası yaşanan ağır travma sonrası başını açan kadınlar da mütedeyyin kadınlar da "görünmez olmak" istiyordu. İslam ile hesaplaşmaları yoktu çoğunun aslında, onlara sunulan cemaat kimlikleri ya da mahallenin eskimiş fıkhı dar geliyordu. Ama asıl sorun onların sırtına vurulan temsil sorunuydu.
Başörtülü olmak sanki Türkiye'de yıllardır kutuplaşan tarafların tüm kavgalarını sırtlanmak anlamına geliyordu. Bu belki yaşı 50'lere ulaşmış olanlar için anlamalı olabilirdi, ama 80'leri yaşamamış, 28 Şubatları görmemiş gençler için bu yük ağır geliyordu. Onlar abilerinin yaptıkları yanlışların, ülkede yaşanan siyasi kavgaların hesabını vermek zorunda değildi.
Ne yalan söyleyeyim, bir de buna mahallenin parmak sallayan vaizleri katılınca iş hepten zorlaşıyordu. Müslümansan bizim dediğimiz gibi Müslüman olacaksınız, kapatacaksanız, bizim istediğimiz gibi kapanacaksınız, piyano çalmayacak, müzik dinlemeyecek, resim yapmayacak, pantolon giymeyeceksiniz. Siyah beyaz bir dünyaya nasıl hapsedebileceksiniz bu rengârenk başörtülü kadınları? Onlar bu köşeli siyah beyaz dünyanıza sığar mı sanıyorsunuz?
Kutuplaşma krizi
İHA'ları uçuran, yarının Türkiye'si için hayal kuran, mühendis, doktor, siyasetçi kadınlar olmak için hayal kuran bu gençler mahalleyi terk eder ama hayallerinden vazgeçmezler oysaki. Bunu görmeyenler için ortada bir kriz var, evet. Bunun deizm ya da din karşıtlığı, hele hele İslam karşıtlığı olduğunu sanmıyorum. Size anlattığım bu gerçek yaşanmış hikâye, ortada aslında bir tür kutuplaşma krizi olduğunu gösteriyor. Evet, inanın siyasal kutuplar keskinleştikçe o kutupların içinde kalan gençler için gündelik hayatı yaşamak zorlaşıyor.
Kutuplaşma karşılıklı fanatizmi besliyor. Fanatikler her mahallede daha çok alıcı buluyor. Fanatizm kültür üzerinde de öldürücü etki yapıyor. Gençler ise fanatizmin sınırlarına sığmayacak kadar akışkandırlar. Özellikle de sosyal medyanın ve internetin yaygın olduğu bir çağda gençleri fanatizmin keskin sınırlarına hapsetmek zordur. Sınırları zorlamak gençliğin devrimci dinamizmidir. Bu yüzden kutuplaştırıcı dil yeni dünyada gençleri kimliklendirmekte zorlanıyor. Bu durumda gençler büyüklerin kutuplaştırıcı dünyalarının duvarlarını aşan sarmaşıklara benziyorlar. Duvarlarımız, duvarlarınız çatlıyor ama onun sesi size dindarlık eleştirisi olarak geliyor olabilir.
Sanırım İran'daki gibi dünyayı kadınlar değiştiriyor. Ve kadınlar erkekler gibi görünmez olmak, kısacası hayatı yaşamak istiyorlar. Aşırı ideoloji yüklenmiş, kutuplaştırıcı, farklı hayat tarzlarını düşmanlaştırıcı kimliklerle anılmak istemiyorlar. Terk ettikleri iman değil, aksine onların imanının çok güçlü olduğunu görüyorum; çünkü Tanrı'nın onları terk etmeyeceğine iman ediyorlar. Onlar mahallenin ağır Hocalarının fıkhını terk ettiler sadece.
Bu başörtülü kadının içini açtığı dönüşüm entelektüel şüpheyi, ahlaki eleştiriyi, duygusal ıstırabı ve bir ideolojik kimlikten kopuşu kapsıyor. Ben bu gençlerin dinden duygusal olarak uzaklaştıklarını düşünmüyorum, onlar sosyal olarak uzaklaşıyorlar. Bu sosyal kopuş sadece dindarların mahallesinden değil; kanaatimce onlara kadın olmayı zorlaştıran laik ve mütedeyyin mahallelerden sosyal olarak kopuyor ve kendilerini daha gri alanlara atıyorlar şimdilik.
.
Hilmi Demir: NARSİSİSTİN ALAMUT’U, ALAMUT’UN TANRISI
NARSİSİSTİN ALAMUT’U, ALAMUT’UN TANRISI
Giriş Tarihi: 7.09.2023 15:15
Son Güncelleme: 7.09.2023 15:15
Hilmi Demir
SAYI:103
Bir narsisist vaizin ateşe attığı bir geleceğin kurbanıyız. Din sosuna bulanmış narsisizm, gözyaşı ile kutsanmış kibir, hasır edebiyatı ile dikilen medya imparatorluğu ve holdingleşen inanç bizi bir daha aldatmamalı.
Şubat 2023'te Hatay ve çevre illerinde meydana gelen büyük felaket sonrası deprem konusunda Gülenist kült örgütün medyadaki temsilcileri tarafından yapılan şu yorum oldukça çarpıcıydı. "Kemal Karanfil" isimli Twitter hesabı üzerinden 15.02.2023 tarihinde yapılan paylaşımda; "Deprem biraz da bu zulümlerden dolayı oluyor! Keşke bilseler!" deniyordu. Yine Emre Uslu aşağıda görseli yer alan bir anket paylaştı. Her iki yorumda da Tanrı'nın Gülenist kült cemaate yapılanlara karşılık olarak Türkiye'yi cezalandırdığı iddia ediliyordu.
Açıkçası Gülenist külte intisap eden müritler depremin, kendilerine yapılanın intikamını almak üzere Tanrı'nın bir cezası olduğunu söylüyorlardı. Peki, ama neden Hatay, neden Gaziantep, neden Adıyaman? Bu önemli değil, zaten bunun hikmetini de bilemeyiz. Önemli olan depremin bir intikam olmasıydı. Peki, o zaman Tanrı Gülenist kültün müritlerinin intikamını neden masumlardan almıştı? Öyle ya bu depremde Gülencilere hiç dokunmayan binlerce masum can da gitti.
Aslında bu sorunun da o kadar önemi yoktu. Kült cemaatler bu tür sorularla hiç ilgilenmezler. Onların Tanrısı onlar için gerektiğinde tüm insanlığı yok edecek kadar onlara sadıktır. Evet, yanlış anlamadınız Tanrı'nın bir cemaat ve liderine sadakatinden bahsediyorum. Biliyorum aslında kulun Tanrı'ya sadakatinden bahsetmem gerekir ama maalesef bir kült cemaat için Tanrı-kul ilişkisi oldukça narsisisttir.
Kült yapılarda lider ve cemaat kendini dünyanın merkezinde gördüğünden etrafında olup biten her şeyin kendisi için meydana geldiğine inanır. Tanrı bile aslında kült liderin emrini yerine getirmekle görevli bir memur gibidir.
Sadist bir süperego sahibi
Tanrı, Gülen için yalnızca şimdi tarih sahnesine çıkmamıştır. Aslında Gülen'i korumak için Tanrı her zaman hazır ve nazırdır. Onun için masumları cezalandırmaktan asla geri durmaz. Mesela Varlığın Metafizik Boyutu adlı eserinde bir kampta kendisini takip etmek için görevli olan sivil polislerin mucizevi bir şekilde trafik kazası geçirerek cezalandırıldığını anlatır. Bunu rüyasında gördüğünü ve sahabenin kendisine haber verdiğini söyler. Sonra bu rüyayı yorumlayarak "Siz inayet ve koruma altındasınız" der. Yani sadece kendisi değil ona inananlar da aslında koruma altındadırlar. Korunmuş bir cemaate kim dokunabilir ki!
Narsisistler, özdeğerleri ve önemleri hakkında aşırı derecede abartılı bir görüşe, gerçekten şaşırtıcı bir benmerkezciliğe ve yetki duygusuna sahiptirler. Kendilerini evrenin merkezi, kendi kurallarına göre yaşamakta haklı olan üstün varlıklar olarak görürler.
Gülenist kültün lideri de kendisini Tanrı'nın seçtiğine inanır. Bunun için kullandığı metafor oldukça ilginçtir: Prizma. Kitaplarında da başlık olan bu metafora göre Tanrı onu seçmiş ve prizma olarak kullanarak ışığını yansıtmasını istemiştir.
Fasıldan Fasıla 4 adlı eserinde aynen şöyle der: "Şayet Allah, kendi katından göndermiş olduğu bir kısım ışınları, onun üzerinde kırıp başkalarına yansıtıyorsa, bu yüce ve kutsî iş için o insanın, kendisini seçen Rabbi'ne karşı şükran duyguları ile iki büklüm olması gerekmez mi?" (2009, s. 108)
Düşünsenize hayatınızdaki tüm seçimlerin ve kararların kendi seçimleriniz değil Tanrı'nın sizin adınıza yaptığı seçimler ve kararlar olduğuna inanıyorsunuz. Yaptıklarınızdan dolayı birileri zarar görse vicdan azabı çeker misiniz? Tabii ki hayır. Çünkü bunları siz değil Tanrı yapmıştır ve Tanrı o insanlara o kaderi hak gördüyse ne yapabilirsiniz ki?
Hapse girenler, cezaevinde yıllarını çürütenler, malını ve geleceğini kaybedenler hepsi Tanrı öyle istediği içinse Gülen ne yapabilir ki? Ne kadar ilginç; bir narsisist liderin ülkeyi ele geçirmek için oynağı kumarı bile Tanrı'nın seçimi diye manipüle etmeyi başarabiliyorsunuz. Çünkü Narsisist, sürekli yargıda bulunan sadist bir Süperego tarafından kuşatılır.
"Ben yoksam yansın dünya"
Narsisist kendini dünyanın merkezi olarak kabul eder. O sadece "kendi" dünyasının merkezi değildir, o tüm dünyanın merkezidir. Bu Arşimet yanılsaması, narsisistin en baskın ve her yere yayılmış bilişsel çarpıtmalarından biridir. Narsisist, etrafındaki tüm olayların kaynağının, en yakınlarının veya en sevdiklerinin tüm duygularının kaynağının, tüm bilgilerin kaynağının hem ilk hem de nihai nedenlerin, başlangıç ve sonun kendisi olduğundan emindir. Bu yüzden de bunun kendi dışında üst bir gücün elinde olduğu imajını verir. O olmazsa dünya yok gibidir.
Narsisist bireyler, çoğu insanda olduğu gibi işleyen bir vicdandan yoksundur. Vicdan, seçimlerimizin sonucu olan eylemde ahlaki olarak doğru ya da yanlış tarafta olduğumuzu bize söyleyen bir iç ses olarak hizmet eder. Oysa bunlar için hatalı bir seçim asla mümkün olmadığından vicdanları bile ölüdür. Düşünsenize depremde ölen çocukları bile kendileri için Tanrı'nın bir cezası olarak öldürdüğüne inanacak kadar arsızlar. Tanrı onlar için bir böcek gibi yok etmiştir insanları çünkü kendi dışındaki insanların böcekler kadar değeri yoktur.
Özür dilemezler, pişman olmazlar, yanıldıklarını kabul etmezler, "bilmiyorum bana sormayın" demezler. Hesap vermezler. Siyasi karizma ile kült karizma arasındaki fark de buradadır. Siyaset adamı her sandık önüne geldiğinde onay alır ve hesap verir. Oysa kült lideri Tanrı seçmiştir ve Tanrı'nın seçimini sorgulamak kimin haddinedir ki! Prizmanın kendisi yoktur o sadece kendisine geleni yansıtır. O prizma başımıza ne belalar açtı işte!
Gülen'in vaaz kürsüsünde "Bağışlayın bu arada çok fena kriz tuttu beni" sözleri sonrası yüzü solar, gözleri kısılır ve ileri geri esnemeye başlar. Cemaat ayağa kalkar, hocaefendilerine bir şey olacak diye feryat figan ağlamaya başlarlar. Vaazlarındaki bu sahneleri hatırlayanlar fani bir ölümlünün değil seçilmiş bir Tanrı'nın elinin aralarında gidecekmiş gibi insanların derin bir krize girdiğini hemen fark eder.
Oysa Hz. Muhammed'in öldüğü bir dünyada Gülen ölmüş nedir ki! Onun ölümüne dayanılmayan bu ruh hali, bu cezbe hali narsisist arzın olmadığı durumlarda narsisist kimliğin nasıl parçalanabildiğini gösterir. Narsisist kişilik fark edilmediğinde kendini boş ve değersiz hisseder. Narsisist, ısrarla diğer insanların dikkatlerinin, niyetlerinin, planlarının, duygularının ve oyunlarının odak noktası ve nesnesi olduğuna inanarak kendini kandırmalıdır. Narsisist, kesin bir seçimle karşı karşıyadır: Ya dünyanın kalıcı merkezi olmak ya da olmayı tamamen bırakmak.
Gülen yoksa narsisist kimlik de yoktur. Bu yüzden kült karizmanın narsisizmi cemaat ve grup içi narsisizme dönüşmüştür. Gülen yoksa cemaat kimliği bir buz kalıbı gibi dağılacak ve parçalanacak, değersizleşecektir. Bu yüzden Kült yapı içinde herkes karizmanın narsisizmine sıkı sıkıya bağlı kalıyorlar.
Mütevazı kibir
Mütevazılıkla kibir bir arada olur mu diye düşünebilirsiniz. Narsisist kült karizmatik liderlerin en önemli özelliği yaşadıkları mütevazı bir dünyanın arkasına koskoca bir kibri saklayabilmesidir. 11 Aralık 1931'de Hindistan'ın Kuchwada diye bilinen yoksul bir köyünde doğan ve sonradan Osho ismini alan Shree Rajneesh'ın hayatına bakın.
Sade bir şekilde müritleriyle yaşadığı ABD'de Oregon şehrinde 64 bin dönümlük çiftliğinden sızanları okuyun. Bu çiftlikte kalan Hugh Milne, "Bu 20 bin kişi, öyle sadece dergi satın almıyordu. Bu insanlar evlerini, ailelerini terk etmişlerdi, sahip oldukları her şeyden vazgeçmişlerdi ve haftada 60 ila 80 saat, tek kuruş almadan çalışıp yatakhanelerde konaklıyorlardı. Ona bu derecede bağlıydılar" diyerek anlatmaktadır yaşadıklarını.
Hugh, Bhagwan'a yani Osho'ya boşuna "Seks Gurusu" denmediğini, zira hep cinsel içerikli konuşmalar yaptığını ve kadın müritleriyle yattığının da gayet bilinen bir gerçek olduğunu söylüyor. Bir manastırın içinde kadınların maddi ve bedensel sömürüsünü nasıl da saklamıştı yıllarca.
Kült karizmanın narsisist kişiliği "hiçbir şey istemiyorum, dünyada hiçbir şeyim yok, bir hasır üstünde yatıyorum" derken devasa bir medya patronu olur. Münzevi bir yaşam çoğu kez narsisist kişiliğin saklandığı bir mağara gibidir. Oraya sızmayan ışık içinde korkunç bir kibri büyütür. Dünyanın en acımasız katilleri genelde oldukça soğukkanlı ve ilk bakışta seçilemeyen bir mütevazılık taşırlar.
Oysa gerçek hiç böyle değildir. Açgözlü biçimde bütün gücü emmek ister. Askerin, polisin, yargının, mülkiyenin devletin tüm güç aygıtlarının içine bir dini cemaat neden sızsın ki değil mi? Mütevazı ve dünyadan el etek çekmiş münzevi bir vaiz internet sitesinin ismini neden güç istencinin sembolü olan yarı tanrı bir Yunan mitolojisinin kahramanı olan Herkül koysun ki? Aslında peşinde olduğu şey tam da budur narsisist karizma bir vampir gibi güç peşinde koşmaktadır ve devletin güç aygıtlarını ister.
.Katlanılan fedakârlıklar ele geçirilecek büyük bir güç için saklanılan mağara gibidir. Kült karizmanın narsisizminden aslında bir Herkül doğmuştur. Toplumun genç nesillerini kendi güç istenci peşinde karınca gibi ezip geçen, en iyi beyinleri Afrika'daki adı bilinmeyen bir okulda öğretmenliğe mahkûm eden bir narsisist vaizin ateşe attığı bir geleceğin kurbanıyız. Bu yüzden içimizdeki narsisistleri iyi tanımak zorundayız. Din sosuna bulanmış narsisizm, gözyaşı ile kutsanmış kibir, hasır edebiyatı ile dikilen medya imparatorluğu ve holdingleşen inanç bizi bir daha aldatmamalı.
.
Hilmi Demir: KATI LAİK VE KABA SOFTANIN ARASINDA: MÜTEDEYYİN KADININ İMTİHANI
KATI LAİK VE KABA SOFTANIN ARASINDA: MÜTEDEYYİN KADININ İMTİHANI
Giriş Tarihi: 20.09.2023 11:18
Son Güncelleme: 20.09.2023 11:51
Hilmi Demir
SAYI:104
İki aşırı uç çizgide de olsalar katı jakoben laikler ile kaba softa radikal dindarlar başörtülü, mütedeyyin kadının kamusal alandaki varlığını bir tehdit olarak kodlamada uzlaşabiliyorlar. Her iki tarafı da korkutan şey kendi iddialarının aşınması aslında.
Kadın meselesi sadece muhafazakârların değil, uzun süre katı jakoben laiklerin de temel sorunu oldu. Modernleşme teorileri çoğu kez önce kadını modernleştirmekle işe başladı. Muhafazakâr, mütedeyyin örtülü kadın genelde modernleşmeye giden yolda önemli bir engel olarak görülmüştü. 28 Şubat sürecinde başörtülü kadınların eğitim hakkına konan uzun süreli engeller bunun en açık göstergesi. Bugün hala Fransa gibi katı laik uygulamalar başörtülü kadınların kamusal alanda görünür olmasını içine sindirebilmiş değil.
Bu madalyonun bir de karşı tarafı var; muhafazakâr mahallelerde yer tutmuş kaba softa dindar çevreler de benzer biçimde kadının kamusal alanda görünürlüğünden rahatsız oluyorlar. Ne kadar ilginçtir ki katı laikler başörtülü kadının kamusal alanda dindar kimliği ile görünür olmasını modernleşme karşıtı bir eylem olarak okuyorsa, bu kaba softa çevreler de çağdaş mütedeyyin kadının kamusal alanda kadın kimliği ile görünürlüğünü din için bir tehdit olarak görüyorlar. İki aşırı uç çizgide de olsalar katı jakoben laikler ile kaba softa radikal dindarlar başörtülü, mütedeyyin kadının kamusal alandaki varlığını bir tehdit olarak kodlamada uzlaşabiliyorlar. Her iki tarafı da korkutan şey kendi iddialarının aşınması aslında.
Laiklik elden gidiyor mu?
Katı jakoben laiklerin modernleşme teorileri, dinin kamusal alandaki görünürlüğünün azalması gerektiği üzerine kuruludur. Buna göre toplum laik-seküler oldukça din önemini ve etkisini azaltacaktır. Mütedeyyin, örtülü kadın kimliği bu teoriyi anlamsız kılmaktadır. Hem dindar hem eğitimli, mühendis, siyasetçi, yönetici kadın kimliği, katı jakoben laik kuramın zayıflamasına, yerine daha ılımlı bir sekülerlik kuramının tartışılmasına imkân tanımaktadır. Mütedeyyin kadının kamusal alanda görünürlüğü dinin aslında kamusal alandan tamamen çekilmeyeceğini, modernleşme ile dindarlığın yan yana bulunabileceğini göstermektedir. Muhtemelen katı jakoben laiklerin mütedeyyin kadına yönelik öfkelerinin arkasında da yıllarca savundukları tarihin ilerleyişi tezinin sonuna geldiklerini görmenin hıncı var. Aslında laik modernleşme tezi, Müslüman muhafazakâr modernleşme tezi tarafından yerinden edilmektedir. Bu tıpkı bir zamanlar "din terakkiye manidir" tartışmaları kadar eski bir pozitivist bilim anlayışına yaslanır.
Bilimsel ilerleme tezinin laik versiyonu dindarlıkla modernleşmeyi birbirine zıt kabul etmiştir. Toplumların modernleştikçe dinin terk edileceği ya da görünür olmaktan uzaklaşacağı tezi, katı jakoben laikliğin ana tezlerinden biri ola gelmiştir. Oysa dünyadaki birçok örneğinde görüldüğü gibi, ABD, Güney Kore, Malezya, Hindistan'da olduğu gibi, dindarlık modernleşmeye, kalkınmaya ve refaha engel olmaktan öte onu destekleyen bir motivasyon kaynağı da olabilmektedir. Ayrıca din ve dindarlık görünümleri dünyanın her yerinde kaybolmamakta, aksine daha fazla öne çıkmamaktadır. Sanırım yenilmişlik travması, katı Jakoben laik kesimlerde din ve dindara karşı hınç ve öfkeyi daha da kışkırtmıştır. Bu da değişimi anlamak yerine onu bastıma telaşına kapılmalarına yol açmıştır. Türkiye'deki mütedeyyin, başörtülü kadına yönelik bu sert ve katı politikaları biraz da bu gözle okumak gerektiğini düşünüyorum.
Sonuçta başörtülü kadının, eğitim ve siyasette temsil hakkını elde etmesi ile Türkiye'de laiklik erimemiş, aksine bence daha da meşruiyet kazanmıştır. Bugün kamuoyu araştırmalarında açıkça görüldüğü gibi hem demokrasi hem de laikliğe olan kamuoyudesteği daha da yükselmiştir. Söz gelimi Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) tarafından 2016'da yapılan Radikalleşme çalışmasında laikliğe olan destek yüzde 74,8 iken bu destek 2020'de yüzde 80,8'e çıkmıştır. Dindar, mütedeyyin kadının başörtüsü ile mecliste temsil edilebilmesi, kamusal alanda bulunması devletin kuşatıcılık ve kapsayıcılık ilkesini göstermesi olarak anlaşılmış ve Cumhuriyetin temel ilkelerinin meşruiyetini genişletmiştir.
Katı jakoben laikliğin kenardan merkeze doğru gelebilecek her türlü iktidar talebini irtica olarak kesmeye çalışmasının arkasında da kendini devletin asli sahibi görme iç güdüsü vardır. Muhtemelen bu başörtülüler neden Cumhuriyeti sahipleniyorlar diye de öfke duymuyor değiller. Ama sonuçta Türkiye büyük zaman kaybederek bu kendi modernleşme, muasır medeniyet seviyelerine doğru ilerleme yolunda önemli bir eşiği geçmiş oldu. Ve bu eşik aslında uzun süre eğitim hakları gasp edilen, demokratik eylemlerle mücadelelerinden asla taviz vermeyen başörtülü kadınların kendi azim ve gayretleri ile kazanıldı. Bu yüzden de tüm saygı ve onuru hak ettiklerini söylemeliyim.
Din elden gidiyor mu?
Şimdi gelelim madalyonun diğer tarafına. Türkiye'de deizm ya da dindarlığın gerilemesi, boşanmaların artması, namus gibi tartışmaların sürekli mütedeyyin kadınların görünürlüğü üzerinden yapılmasını nasıl anlamayız? Aslında dindar, muhafazakâr mahallenin içinde sofu, katı erkek egemen bir grup tıpkı katı jakoben laikler gibi başörtülü kadının bu yeni ve güçlü temsilini sahip oldukları dini tutum ve siyasi hedefler açısından bir tehdit olarak görüyorlar. Öncelikle teolojik olarak bu kesimlerin din yorumu ile katı jakoben laiklerin bilim yorumu arasında çok yakın bir benzerlik bulunduğunu belirtmeliyim. Her ikisi de tarihin içindeki kuralları değişmez, sabit özler olarak anlıyorlar. Birisi tarihin tek tip ve tek biçimci bir modernleşme kuramı olduğuna iman ediyorsa diğeri de tarihte tek tip bir Müslümanlık biçimi ve hayat örneği olduğuna iman ediyor. Birisi pozitivist jakoben diğeri de metin-söz merkezli bir din yorumuma sahip. Bugünkü hayat ona sığmadığında yorumlarını genişletmek yerine hayatı geçmişin kalıplarına sığdırmak için budamayı dini korumak olarak anlıyor.
Anlamadığı şey Prof. Dr. Yunus Apaydın hocamızın dediği gibi "Din ve Şeriat koymak Şâri'in işi, fıkhetmek ise bizim işimizdir." İslam dünyasındaki tartışılan birçok konunun kaynağı Şâri'nin dediğinden daha çok Fâkihlerin koyduğu fıkıhtan kaynaklıdır. Fıkıh Fâkih'in tarihsel şartlarıyla kayıtlı olduğundan birçok çıktısının (fetva) her yeni şartta yenilenmesi de gerekir. Bugün en temel sorunumuz Fıkhın çıktılarının Şâri'nin koyduğu din gibi sabit kabul edilmesidir. Bu sofu ve katı dindarlar Fakihlerin belli şartlarda oluşturduğu ataerkil fetva dilini bugünün şartlarına olduğu gibi uyarlamaya çalışmak ve bunun dışına çıkan her örneği de din elden gidiyor diye anlamaktır.
Kaba softalara göre kadını sokakta görmesek tüm sorunlarımız çözülecek gibi. Kadın evin baş köşesinde erkeğini bekleyen bir sultan olmalı. Oysa duvarların içinde de kadın tarih boyunca farklı şekillerde de olsa kendi varlığını göstermişti. Abbasi saraylarındaki kadınları düşünün hangisi güç ve iktidar kullanmıyordu ki? İbn al Sâ'î bize içinde şairleri, ud çalanları, erkeklerle şiir yarıştıran Abbasi sultanlarının eşlerini ve cariyelerini nakleder. Aslında kadını içeride tutmak isteyenler hangi kadını diye sormalı. Onlar aslında statü sahibi kadınların dışındakiler hakkında konuşurlar. Sultanların kadınları hakkında konuşmak da pek onlara düşmez. Aslında kadın tarih boyunca görünür olmayı başarmıştır. Şecerüddür gibi savaşan taht sahibi kadın, Sebe Melikesi gibi Kur'an'da hikmet ve güç verildiği için övülen kadın; Müslim'in (261/874), Tabakat'ında tabiînden olarak saydığı Muhaddis kadınlar. Sorun şimdi toplumsal sınıfların daha iç içe geçtiği modern hayatın yıktığı geleneksel statü duvarlarının olmayışıdır. Okur yazarlığın artması, metropol şehirlerin kurulması, okullaşma, kadının emek iş gücüne katılımı ile şimdi dün sarayda sahip olan hakları bugün tüm kadınlar talep ediyor.
Kadınlar olmasa!
Maalesef modernizm karşısında yaşadığımız her krizi ve çözemediğimiz meseleleri kadın üzerinden tartışmak kolaycılığı alışkanlık hâline geldi. Üzerimizden bir çığ gibi gelip geçen modernizmin, teknolojinin ve üretim biçimlerinin dayattığı değişimi, geleneğin yitirilişini mütedeyyin kadının giyimi, davranışı ya da çalışmamasıyla çözebilseydik, eminim kadınlarımız sokağa bile çıkmamaya rıza gösterebilirdi. Oysa yaşadığımız sorunlar kadın meselesinden çok daha ağır ve girifttir. Söz gelimi Türkiye'de artan boşanmalarda kadının rolü nedir biraz düşünelim isterseniz. "Kadın çalışıyor, bu yüzden de boşanmalar artıyor" diye oldukça sathi bir mantığa teslim oluyorlar. Oysa hem Türkiye hem de dünyadaki veriler boşanmaların artması ile kadının çalışması arasında nedensel bir bağı kanıtlamıyor. Küresel ölçekte boşanmalarda ciddi bir artış var. 1960'tan günümüze dünyada boşanmalar yüzde 251 artmış.
Boşanma konusunda Türkiye'de akademisyenler ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı çok ciddi çalışmalar yapıyorlar. Kimler boşanıyor, diye bir soru sorduğumuzda boşanma sebeplerinin arasında ilk sıralarda "zina", "aldatma", "terk" "aile içi şiddet" geliyor. Çalışan kadının daha fazla boşandığına dair elimizde ciddi bir kanıt da yok. Yani kadın çalıştığı için değil, kocası tarafından aldatıldığı veya terk edildiği için boşanıyor. Boşanmaların en temel sebepleri sadakat, hayâ, güven ve namus sorunları. Özellikle de namusun sadece kadına has bir şey olmadığını, erkeğin de namusu olduğunu öğretebilseydik boşanmalar daha az olabilirdi. Oysa biz namusu da sadece kadın üzerinden tartışmayı önceliyoruz. Pantolon giyen başörtülü kadına yönelik hassasiyetimizi erkeklerin namusu üzerinde göstermiyoruz. Ahlâkî değerlerin toplumun bir kesimine ya da bir cinse ait algılanışı, insanı değersizleştirir ve toplumda ahlâksızlığın meşrulaştırılmasına yol açar.
Sadakati, iffeti, hayâyı ve namusu yalnızca kadına ait değerler olarak görmek ve kadından beklemek İslam ahlâkına yapılabilecek en büyük zulümdür.
Daha da kötüsü Hazreti Peygamber'in yerdiği cahiliye âdetidir. Cahiliye şiirlerinde erkek ve kadına biçilen rollere baktığımızda bunu çok daha iyi anlarız. Döneminin ünlü şairlerinden eş-Şenferâ karısının evde onu beklemesiyle, dışarı çıkmayıp namusuyla evde oturmasıyla övünür. Buna karşılık cahiliye şiirlerinde erkek için övünülecek durumlar; savaşçılık ve herkesi yedirmesi içirmesidir. İslam gelmeden önce erkeğin namus, iffet ve hayâsından pek bahsedilmezdi.
İslam'da cinsel ahlâk anlamında namus değil ama "ırzı korumak" kavramı kullanılmaktadır. Cinsel dürtünün ahlâkî kontrolü anlamında "ırzı korumak" ise Kur'ân'da kadın için değil tüm müminler için bir ilke olarak karşımıza çıkar. Mü'minûn suresinde bu durum tam olarak şu şekilde ifade edilir: "Felâha ulaştı o mü'minler, ki onlar, namazlarında saygılıdırlar, boş şeylerden yüz çevirirler, zekâtı verirler ve ırzlarını korurlar… Ve o mü'minler emanetlerine ve ahidlerine riayet ederler."
Hayatın içinde var olmak istiyorlar
Mütedeyyin kadınların siyasal alandaki kazanımlarını özellikle dini akademi alanında da tahkim etmeleri kaçınılmaz görülüyor. Türkiye'de ilahiyat ve fetva alanı erkek egemen olmaktan çıktıkça kadın ulema sınıfı bu alanı doldurdukça kadın tartışmalarında dini söylemin tehdit dili de azalacaktır kanaatindeyim. Çünkü bu maskülen fetva dili dünyanın birçok yerindeki kadınları boğuyor. Kadınlar aslında İslam içinde bir hayat yaşamak istiyorlar. Oysa bu maskülen fetva dili onları hayatın dışına atıyor. Onlara ya evlerinde oturmaları ya da örtüden çıkmayı teklif ediyor. Oysa onlar örtüleri ile Müslüman mütedeyyin bir kadın olarak hayatın içinde var olmak istiyorlar. Tıpkı erkekler gibi. Bunu da ancak kadınlar şimdi dini bilgi alanında mücadele ederek kazanabilirler. 28 Şubat gibi üzerlerine çöken bu maskülen fetva dilinden korkar ve kabuklarına çekilirlerse kendi kızlarını da ikna edemeyeceklerini hatta onların dindar olarak kalabileceklerini sanmıyorum.
Katı Jakoben laikler ile kaba softalar arasına sıkışan kadın dindarlığı kendini yolunu yine kendi çabasıyla bulmak zorundadır. Malezya, Endonezya gibi İslam ülkelerinde yaygın olan kadın müftü ve hakimler Türkiye'de neden olmasın? Erkek egemen İslam Âlimler Birliği'nde temsil edilmeyen kadın âlimler kendi birliklerini neden kurmasınlar? İslami bilgi alanı artık kadın ulemâların kendi sorunlarını konuştukları ve kendi fetvalarını aradıkları bir alan olmalıdır. Unutmayalım ki İslam dünyası düşünce krizini ve kendi modernleşmesini kadınların katkıları olmadan aşamaz. Türkiye'de mütedeyyin başörtülü kadınların siyaseten başarılarını şimdi entelektüel alana taşımaları gerekmektedir. Yoksa kaba softalar ve sınırda bekleyen jakoben laisizm tüm kazanımları almak için hınçlarından asla vazgeçmeyeceklerdir.
.
Hilmi Demir: ETNO-DİNCİ FAŞİZMİN “KUTSAL ULUSU”
ETNO-DİNCİ FAŞİZMİN KUTSAL ULUSU
Giriş Tarihi: 8.01.2024 10:56
Son Güncelleme: 8.01.2024 10:59
Hilmi Demir
SAYI:107
Tanrı’nın sizi belirli bir amaç için özel olarak yarattığına inandığınızda size karşı gelen her kesim “biz”in “öteki”si haline gelir. Öteki sadece düşman değildir artık. Daha kötüsü Tanrı’nın planına karşı gelen kötüdür, yani şeytandır.
21. yüzyıl insanlık tarihinin oldukça ilginç çelişkilerine sahne oluyor. Dünyanın bir kısmı AI'ın yani yapay zekânın hayatımızı nasıl değiştireceğini konuşurken dünyanın diğer bir kısmı da kıyameti bekleyen kehanetlerle boğuşuyor. İsrail'de Kutsal din adamları Şofar'larını* çıkarmış Tanrısal krallığın çağrı borusunu çalıyorlarmış gibi Tekia'yı* üfleyerek Gazze'de masum kadın ve çocukları katlediyorlar.
13 Eylül 1993'te Beyaz Saray'ın bahçesinde ABD Başkanı Bill Clinton, İsrail Başbakanı İzak Rabin ve Filistin Kurtuluş Örgütü'nün (FKÖ) Başkanı Yasir Arafat ile bir fotoğraf karesinde Oslo'da bir araya gelmişti. Oslo Anlaşması sonrası 4 Kasım 1995'te Başbakan İzak Rabin bir suikasta kurban gitti. Öldüren bir Filistinli değildi, aksine Yahudi dindar faşist Yigal Amir'di. Mahkemede Amir kendisinin akli dengesi olmadığını iddia ederek daha az ceza alabileceğini söyleyen avukatlarının teklifini reddetti. "Ben İsrail halkını yok olmaktan kurtardım" dedi. Eylemi tek başına mı yaptığını soran mahkemeye de "Tek başıma hareket ettim ama Tanrı'yla birlikte. Araplar her bakımdan bizim antitezimizdir. Onlarla barış içinde yaşayamayız." diyen Amir, "Sınırlarını Tanrı'nın çizdiği bu toprakları kanunlar asla bizden alamaz" düşüncesindeydi.
"Tanrı, Holokost aracılığıyla mesaj yollamıştır"
Kıyametçi kurtuluş inanç sistemlerine bağlılık ve aidiyet maalesef kolaylıkla hoşgörüsüzlüğe, ayrımcılığa ve şiddet içeren eylemlere yol açabiliyor. Etno-dinci faşizm kurtuluşu toprağa bağlı kutsal bir ulus mitolojisinde buluyor. Bu bağlamda "etnik" terimi, ırk, tarih veya kültürle iç içe geçiyor ve bir
coğrafi bölgede kendi siyasi kimliğinin kaderi ile Tanrı'nın planını birbirine bağlıyor. Din, bireysel ve grup kimliğinin güçlü bir kaynağı olarak işlev görüyor. Bu yüzden de hiçbir gücün Tanrı'nın kendilerine bahşettiklerine inandıkları kutsal krallığın mabedinin tekrar inşa edildiği İsrail'i onlardan alamayacağına inanıyorlar.
Kutsal dinlerde bağışlayıcı ve merhamet eden Tanrı figürü, yerini bir gün mutlaka iktidarını kuracak Tanrı figürü ile yer değiştirdi. Kutsal kitaplarda
Tanrı'nın mahkemesi öldükten sonra kurulacakken Apokaliptik mitler bu yargılamayı bu dünyaya getirdiler. Etno-dinci faşizm bu dünyada vaat edilen krallığın yani cennetin insani araçlarla tesis edileceğine inanmaktadır. O halde Tanrı'nın planına yardım edilmelidir. Bu yüzden 1984'te Arap yolcularla dolu beş otobüsü havaya uçurmayı kafaya koymuş bir komployu zar zor önlediklerinde ve Kudüs'teki kutsal cami Kubbet- üs-Sahra'yı havaya uçurmaya yönelik daha önceki girişimi İsrail polisi durdurduğunda arkasından Müslüman bir örgütün değil de, Batı Şeria'da Yahudi yerleşim yerleri kurmaya kararlı dinci faşist grup olan Gush Emunim üyeleri çıktığında çok da şaşırmadık. Sonuçta Gush Emunim, Zvi Yehuda Kook'un öğrencileri tarafından Şubat 1974'te kurulmuş kıyametçi bir etno-dinci faşist örgüttür ve tüm amacı kutsal topraklarda vadedilen krallığı kurmaktır.
Kook, yurtdışındaki tüm sinagogların ve Talmud merkezlerinin kutsallığının kalıcı olmadığına inanır. Dünyadaki tüm Yahudilerin İsrail'de birleşmesi gerektiğini iddia eder. Yehova, İsrial'i Yahudilerin yurdu olarak seçmiştir. Yahudiler Yehova'nun öz çocuklarıdır. Holokost bu yüzden Tanrı'nın bir uyarısıdır. Yahudiler kutsal topraklara dönmeyi reddettikleri için Tanrı Holokost aracılığıyla mesaj yollamıştır. Yahudileri İsrail'e dönmeleri konusunda bir uyarıdır Holokost.
Tanrı tarafından seçildiklerinden başlarına gelen her şey de Tanrı'nın bir mesajı olmalıdır. Tanrı'nın sizi belirli bir amaç için özel olarak yarattığına inandığınızda size karşı gelen her kesim "biz"in "öteki"si haline gelir. Öteki sadece düşman değildir artık. Daha kötüsü Tanrı'nın planına karşı gelen kötüdür, yani şeytandır. Bu şeytanlaştırma sadece dışarıya değil, iç gruptakilere karşı bile şiddeti kışkırtır.
"Tanrı'nın kutsal amacına giden her yol meşrudur"
İsrail'de toprakları yeni Yahudi yerleşimine açmak için çabalayan etno-dinci faşist güçler İsrail yargısının Arap yerleşimciler lehine verdikleri kuralları açıkça uygulamayacaklarını, laik yasalara uymaları gerekmediğini ilan etmişlerdir. Gazze Şeridi'nin güneyindeki 17 İsrail yerleşiminden oluşan Gush Katif adıyla bilinen yerleşim yeri Ağustos 2005'te İsrail Kabinesi'nin aldığı bir kararın ardından İsrail ordusu tarafından boşaltılmış ve 8 bin 600 Yahudi sakini zorla evlerinden çıkartılmıştı. Bu dönemde Gush Emunim şu bildiriyi yayınladı: "Dini emirlerin demokratik, seçilmiş bir hükümetin kararlarına karşı açık bir üstünlüğü vardır. Bir Yahudi devletinde dini ilkelere aykırı davranan bir hükümete yer yoktur. İsrail Topraklarına yerleşmek en önemli dini ilkelerden biridir ve bu nedenle hükümetin, İsrail Devleti'nin kontrolü altındaki bölgeleri tahliye etme hakkı yoktur."
İlginçtir ki DEAŞ gibi İsrail içindeki etno-dinci faşist Gush Emunim de demokrasiyi Tağut olarak kabul ettiğini ve tanımayacağını ilan etmişti. Etno-dinci faşizm totaliter bir sistemdir ve ancak totaliter bir Tanrısal gücün yeryüzünde kuracağına inandığı bir krallık hayal eder. Zira etno-dinci faşist siyaset, kamusal yaşamı ulus adına değil, Tanrı adına dönüştürmeyi amaçlar.
Motti Inbari, Messianic Religious Zionism Confronts Israeli Territorial Compromises adlı eserinde Ocak 2008'de İsrail Polisi, başlattıkları hukuka aykırı bir yerleşimin tahliyesi sırasında tamamı İsrail Toprakları Gençlik hareketinin üyesi olan on yedi yaşındaki yedi kızı tutukladığını yazar. Kızlar, İsrail yasalarının meşruiyetini veya mahkemenin otoritesini kabul etmediklerini iddia ettikleri için üç hafta boyunca gözaltında tutuldular. Kızlar serbest bırakılmalarının ardından yapılan bir röportajda, "Tevrat'ın yöntemleriyle eğitildik ve bizim de bu yöntemlere göre yargılanmamamız için hiçbir neden yok" demişti.
Ne kadar ilginç değil mi; dünyanın neresinde olursa olsun etno-dinci faşizmin demokrasiye karşı tavrı hep aynı: "Tanrı'nın yasaları" insan eliyle yapılan yasalara uymamızı reddediyor. Peki, o "Tanrı'nın yasaları" çocukları, masum sivilleri öldürmenizi nasıl izah edebiliyor? Çünkü Tanrı'nın kutsal amacına giden her yol meşru kabul ediliyor. O yola karşı önüne çıkan insanlar Netanyahu'nun dediği gibi insan değil "vahşi hayvan"lar olarak kabul ediliyor.
Dinci faşizmin krallığında kimseye yer yok
Etno-dinci faşizm ulusun kaderini Tanrı'nın kaderi ile birleştirdiğinden düşmanlarını kozmik bir savaşın tarafı olarak kabul eder. Söz gelimi Haham Meir Kahane, üç bin yıl önce Mısır'dan göç sırasında Firavun'un aşağılanmasıyla başlayan tarihi süreci bugün İsrail'in kaderine bağlayarak Tanrı'nın Yahudi olmayanlardan intikam alacağından bahseder. Kahane, "Yahudiler savaştayken Tanrı'nın adı yücelir" diyerek "Tanrı'nın her zaman İsrail'in düşmanlarına karşı savaştığını" söyler. Tanrı'nın meydana indiği bir savaşı kim kaybedebilir ki! Böylece Tanrı bir kez daha kamusal alanda dimdik ayaktadır. Siyaset dini bir görev haline gelir.
Dinci faşizm için ulus-devlet ilahi olanın bir aracıdır. Din yalnızca bir doktrin, bir dizi mit ya da bir ritüeller bütünü, ahlaki bir emir değildir; dinci faşistler
için din dünyayı yeniden yaratmayı arzuladıkları mantığına göre kurumsal bir alandır. Din, kutsal alanların ve ritüel alanlarının yanı sıra toplum merkezleri, dernekler, okullar, hastaneler, mahkemeler ve hayır kurumlarından oluşan bir ağdır. Din, yalnızca harekete geçilebilecek bir toplumsal alan sunmakla kalmaz, aynı zamanda içinde alternatif bir toplumsallık vizyonunun hayal edilip önceden şekillendirilebileceği somut bir kozmos da sunar.
Dini faşistler hem bir yönetim modeli hem de milleti oluşturan temel birim olarak ilahi yaratılışın bir aracı olarak anlaşılan inanç temelli bir ulus yaratmak isterler. Seküler-laik ulus inşası başarısız olmuştur, şimdi sıra Tanrı'nın ulusunu yaratmaya gelmiştir.
Ulusun tarihi, demokratik bir refah devletinin inşası olarak değil, kurtuluşa doğru ilerleyen kozmik bir drama olarak görülür. Tanrı tarafından yerine getirilmesi gereken bir iradeye karşı bize düşen faillik rolü oynamak değil, onun kozmik planına uygun olarak teslim olmaktır. Bu kozmik planda
herkese yer yoktur çünkü seçim bizim tercihlerimizin sonucu değil, Tanrı'nın seçimi sonucudur. Biz Tanrı'yı değil Tanrı bizi, bir ulusu seçmiştir. Bu yüzden ulus bir vatandaşlığı değil, kültürel homojenliğe ve ortak bir kökene sahip olduğunu düşünen bir etno-dini kimliğe dayanır. Dolayısıyla Yahudilik sonradan kazanılan bir kimlik değil Tanrı'nın seçtiği, doğuştan kazanılan bir kimliktir.
Yehova'nın Yahudileri yalnızca tanrısal planın sadık çocuklarıdır. Bu yüzden etno-dinci faşizm İsrail'de sadece Müslümanlara değil, liberal, reformist, demokratik, seküler Yahudilere de düşmandır. Bu yüzden dünyanın özgür halkları bu etno-dinci faşizme karşı birleşmezse sadece Filistin'deki Müslümanlar değil, özgürlükten, demokrasiden ve insan haklarından yana olan tüm halklar zarar görecektir. Çünkü dinci faşizmin krallığında hiçbirine yer yoktur.
.
Hilmi Demir: SOLUN DİNE AÇIL(AMA)MASININ HAYAL KIRIKLIĞI
SOLUN DİNE AÇILAMAMASININ HAYAL KIRIKLIĞI
Giriş Tarihi: 1.03.2024 12:55
Son Güncelleme: 1.03.2024 14:20
Hilmi Demir
SAYI:110
Türkiye solunun dinle ilişkisinin uzun tarihi hakkında yazmak bu yazının sınırlarını ve kapsamını aşacaktır. Bu yüzden bu yazının sınırları içinde şahit olduğum tarihin bazı hastalıklarını okurla paylaşmayı uygun gördüm. Biz solun İslam'a açılım çabalarını, siyasal şiddetin silahlardan arındığı
80 sonrası dönemde akademik yazında görmeye başlamıştık.
80 öncesi dönem sert kavgaların ve silahların gölgesinde solculuğun her türünün ötekileştirildiği zamanlardı. Kuşkusuz bu sol içinde geçerliydi ve sağ ya da İslam veya İslamcılık mutlak olarak düşman olarak kodlanmıştı. Soğuk Savaş'ın gölgesinde bu yaklaşım maalesef ideolojilerde silah gibi keskindi.
Fakat 80 sonrası dönemle birlikte başlayan eleştiri dönemi ideolojilerdeki bu keskin dili bir nebze de olsa ortadan kaldırmıştı. Dışarda birbirine kurşun atan gençler 12 Eylül askeri darbesi ile aynı hücreyi paylaşmak zorunda kalmışlardı. 90'lar sonrası bu gençlerin birbirine olan bakışlarının kırıldığı bir dönemde biz Türk solunun da aslında kendi içinde ciddi dönüşümler yaşadığını gördük.
Bunun en ilginç örneği Bülent Ecevit'tir. 1999'da 56. Türkiye Cumhuriyeti hükümetinde görev yapan Demokratik Sol Parti Genel Başkanı Bülent Ecevit, 2017'de Hürriyet Gazetesi'ne verdiği bir demeçte dindarları laiklik düşmanı olarak göstermenin hatalı olduğuna değinmişti. Aynı tarihlerde
Cem Karaca, "Din içimdeki bir boşluğu tamamladı" demişti.
"Nihayet sol İslam'ı keşfediyor"
Buraya nereden geldik, derseniz aslında ondan önce ilahiyat camiasının sola, sol aydınların da İslam'a açılma çabalarını hatırlamak gerekir. 2002 tarihinde oldukça erken bir dönemde Ankara İlahiyat çevresinden çıkan İslâmiyât Dergisi "İslam'ın Sol Yorumu" dosya konulu bir sayı çıkarmıştı. Ömer Çelik'in "Siyasal Dil'in Stratejik Röntgeni" adlı yazısını etüt eder gibi genç akademisyenlerin okuduğunu biliyorum. Hasan Hanefi, Nasır Ebu Zeyd, Ali Şariati ve Seyyid Kutup'un son İslam yorumları hakkında birçok yazı kaleme alınmıştı.
2010'a geldiğimizde Birikim Dergisi, "Sol ve İlahiyat" başlıklı bir sayı yayınlandı. Bir ilahiyatçı akdemiysen olarak o sayıyı nasıl bir heyecanla kitapçılardan bulup satır satır okuduğumu unutamam. Nihayet sol İslam'ı keşfediyor dediğimiz günlerdi o zamanlar. Heyecanımın nedeni Bloch, Benjamin, Althusser, Lefebvre, Gramsci, Eagleton veya Adorno gibi Batılı Marksist düşünürlerde gördüğüm derin ilahiyat bilgisinin ve yorumunun bu topraklarda da kökleşebileceğine ilişkin umuttu. Turan Dursunvari kaba, gelenek ve tarih okumasından uzak din saldırılarının yerini daha felsefi
tartışmaların alacağını düşünmüştüm. Dine karşı en yırtıcı polemikleri yürüten kişilerin başında gelen ve Tanrı Yanılgısı kitabının yazarı Richard Dawkins'e yönelik eleştiriyi Marksist kültür eleştirmeni Terry Eagleton Akıl, İnanç ve Devrim adlı kitabıyla vermişti. Düşünsenize; bizde bir Marksist teolog yeni ateizme karşı eleştirel bir kitap yazsın!
Bunun niçin bu kadar önemli olduğunu anlatmak için kullandığım bir metaforu tekrar etmek isterim. Türkiye'de dindarlar ile sekülerler, İslamcılar ile solcular, sağ ile sol birbirine kapısını açmayan, aynı sofraya oturmayan iki kapı komşusu gibi içe kapandıkça aramıza sadece şiddet dili girmiyor, hepimiz köreliyoruz. Komşusundan beslenmeyen her düşünce içe kapanır, durağanlaşır ve körleşir. Uzun yıllarını sol ve İslamcı ideolojiyi okuyarak geçirmiş biri olarak söylemeliyim ki kendi dünyamda onlardan ne kadar istifade ettiğimi bilemezsiniz.
Batı dünyasını farklı kılan şey düşman ve rakip bile olsalar fikirlerin dünyasının birbirine olan açıklığıdır. Bizde ise maalesef solun ilahiyat disiplinleri ile arası neredeyse yok denecek kadar azdır. Bu yazılar işte bu duvarların kırıldığını düşündüğümüz anlar olduğu için bizi heyecanlandırmıştı. Ne yalan söyleyeyim bizim için de Berlin duvarları kalkıyor diye düşünmüştük.
28 Şubat sürecinde özellikle solun bu açılımlarıyla birlikte birçok Marksist ve solcu aydının başörtülü kadınlara yapılan zulme karşı direnen öğrencilere verdiği desteği de bu açılıma bağlamak yanlış olmayacaktır. İhtiyaç duyduğumuz şey dinin soldan bakarak "ifşası" veya "teşhiri" ile yetinmeyen, ilahiyatın sorularıyla ve cevaplarıyla muhatap olan, dindarlık biçimlerini anlamaya çalışan bir soldu.
Dine çağ dışı olarak bakan sol
Bu umutlarımız maalesef 28 Şubat'ın "İrtica hortladı", "Başörtülü cumhurbaşkanı nasıl olur?" söylemlerine kurban gitti. Bir kez daha sol 80 sonrası yakalanan iç eleştiri ve yakınlaşma umutlarını pozitivist Markist Bolşevizm'e heba etmişti. Biz bir Kurtuluş Teolojisi mümkün mü diye beklerken Sovyetlerin Bolşevizm'i gibi dine çağ dışı, yanlış bir bilinç hali olarak bakan sol yumruğu tepemizde gördük.
Terry Eaglaton'un deyişiyle "Aslında dini yanlış bilinçten başka bir şey olarak görmeyenlerin onu bu kadar sık yanlış anlamaları son derece mantıklıdır." Bir kez daha din meselesi dindarların kamusal alandan sürülüp atılmasına dönüşmüştü. Solun dinle olan tüm mesafesi aslında mesafesizliği üzerine kurulu. Onun görünmez olduğu bir toplum tüm sorunları da yok ediyor.
Türkiye'de solun dine açılması bir sol ilahiyat inşası olarak değil de genelde dini uyumlulaştırma olarak bize döndü. Dindeki hurafeleri temizlemek, dini daha seküler bir forma veya biçime sokmak, dini aydınlanmayı başarmak… Dinle oynamayı, dini mühendisliği çok seviyorlar. Bolşeviklerin, dini olan her şeyi imparatorluk anına geri dönüş gibi algılayıp onu yok etmek istemesi gibi maalesef katı laik uygulamaları merkeze alan Türk solu da dini olan her şeyi Osmanlı'ya bir dönüş olarak algıladı. Dini mühendislik alışkanlığı Türk soluna muhtemelen Sovyet Bolşevizm'inden ve onun Marksist ideolojilerinden miras kaldı.
"Laiklik elden gidiyor" söylemi
Bu yüzden Batılı Marksist aydınlar ile Sovyet dönemi aydınların dine olan bakışları arasında ciddi farklar vardır. Batılı aydınlar için din kültürel bir gerçeklik olarak, en azından antropolojik olarak anlaşılmayı hak ederken Sovyet aydınlar için din Marksist devrimlerin önündeki, insan potansiyelini bastıran ve insanlığın yaratıcı özgürlüğe ulaşmasını engelleyen bir sömürü düzeni olarak savaşılması gereken bir kötülüktür.
Kuşkusuz bunda Ludwig Feuerbach'ın Marx ve Engels üzerindeki etkisinin önemli bir rolü vardır ve Türk solunun ideolojik arka planında da bunların etkisi yadsınamaz. Bu yüzden özellikle erken dönem Bolşevik sekülerleşmesinin dini toplumsal olandan kazıp atmak için yaptıkları ile Türk solunun
radikal çevresinin dine bakışı arasındaki izdüşümleri önemlidir. Ve bu mesele, Türk solunda bir mesele olarak henüz yeterince ilgiyi hak etmemiştir.
Sözün kısası mutebermiş; biz de öyle yapalım. Türk solunun dine açılamaması aslında taktiksel bir şey değil. Türk solunun maalesef Sovyet döneminde kalmış arkaik argümanlarının devamı olarak kendisini görmesinden kaynaklanıyor. Sorun arka bahçesi oysa. Batı'da sol bundan çoktan kurtuldu ve kendisine Latin Amerika'da Kurtuluş Teolojisi, İngiltere'de Liberal Teoloji olarak kendi kültür mirasları ile barışık birçok hareketin doğuşuna yol açtı.
Türkiye'de sol "Laiklik elden gidiyor" söylemi dışında sol ilahiyata ciddi bir katkı yapamadı. En fazlası anti-kapitalizm adıyla sokak oruçları düzenlemek oldu. Solun dine açılamaması serüveni maalesef sadece solun önünü tıkamıyor, en başta dediğim gibi bizi çok önemli bir müzakereden de mahrum ediyor.
.
Hilmi Demir: İNSANSI ROBOTLARLA HACCA HAZIR MIYIZ?
İNSANSI ROBOTLARLA HACCA HAZIR MIYIZ?
Giriş Tarihi: 30.04.2024 14:31
Son Güncelleme: 30.04.2024 14:32
Hilmi Demir
SAYI:111
21 Haziran 2017'de Prens Muhammed bin Selman'ın Veliaht Prens olarak atanması ile birlikte Suudi Arabistan'da sosyal ve ekonomik büyük bir dönüşüm başladı. Bir süredir bölgede petrole dayalı rant ekonomisinden çıkış arayan diğer ülkeler gibi Suudi Arabistan da petrole olan bağımlılığını azaltma ve ekonomisini çeşitlendirme üzerine kurulu 2030 vizyonu etrafında şekillenen bir modernleşme yaşıyor.
Bu modernleşme süreci dört saç ayağı üzerine şekilleniyor. Bu ayaklardan ilki, milliyetçiliğin yükselişi. İkincisi, teknokrat kadroların yönetici elit pozisyonuna gelmesiyle şekillenen siyasal teknokrasi. Üçüncüsü, petrol sonrası ekonomiyi kalkınmacı bir modele dönüştürmeyi amaçlayan ekonomik dönüşüm. Son olarak da Vehhabîliği sınırlayarak daha ılımlı bir dinî yorum üzerinden şekillenen dinî politik dönüşüm.
Muhammed bin Selman, ülkesini bölgeyle entegre olacak şekilde Mısır ve İsrail'in de içinde bulunduğu büyük bir jeopolitik güce dönüştürmeyi hedefliyor. Bu amaçla Kızıldeniz'in ucundaki NEOM projesi, Suudi Arabistan'ın Ürdün ve Mısır sınırında kurulacak bir ticaret ve yatırım merkezi olacak. Yüz ölçümü 26 bin 500 kilometrekareye ulaşacak olan NEOM'un enerjisi, sadece güneş ve rüzgâr enerjileriyle tedarik edilecek.
NEOM, robot sayısının insan sayısından fazla olacağı dünyanın ilk kenti olacak. Bu tesis, güneş enerjisi elde etmek için kullanılacak. Petrokimya, yenilenebilir enerji, ulaşım altyapısı, yapay zekâ teknolojisi gibi alanlarda iş birliğine gidecek. NEOM'da sağlık, tarım, güneş enerjisi ve robotik yapay zekâ yatırımları olacak.
Suudi firması QSS AI ve Robotics tarafından tasarlanan ilk insansı robot Sara'yı da 8 Şubat 2023'te Riyad'da düzenlenen LEAP konferansında konuklara tanıttı. Suudi Arabistan hükümeti, yapay zekâya yatırım yapmak için yaklaşık 40 milyar dolarlık bir fon oluşturmayı planlıyor. Planlanan teknoloji fonu, Suudi Arabistan'ı yapay zekâ alanında dünyanın en büyük yatırımcısı yapacak.
Bu sayede petrole bağımlı ülkenin ekonomisini çeşitlendirme ve kendisini jeopolitikte daha etkili bir oyuncu olarak kurma çabalarını da tamamlayacak. Türkiye'nin İHA ve SİHA'da yaptığı atılım nasıl fark yarattıysa anlaşılan o ki Suudi Arabistan'da yapay zekâ ve robotik teknolojiye yatırım yaparak aynı farkı yakalamak istiyor.
Ayrıca bu Suudi Arabistan'da iç gücü piyasasını da yeniden kuracak. Bilindiği gibi oldukça genç ve dinamik bir nüfusa sahip olan Suudi Arabistan halkının yüzde 63'ü 30 yaşın altında. Kadınlarda özellikle eğitim seviyesi oldukça yüksek. Suudi Arabistan kadınları da iş gücü piyasasına katacak bir dizi modernleşme çabaları gösterse bile sonuçta göç alarak hizmet sektörünü sürdürmeye mecbur kalıyor.
Bu çerçevede yaklaşık 30 bin dolarlık kişi başına düşen milli gelire sahip olan Suudi Arabistan'da yerli halkın hizmet sektöründe istihdamı oldukça zor görünüyor. Robotik teknoloji ve yapay zekâ Suudi Arabistan için hem fark yaratacak hem de hizmet sektöründeki işgücü açığını kapatacak bir yatırım olarak göze çarpıyor.
Orta Doğu'da kültürel bir devrim
Suudi Arabistan kurduğu Ulusal Yapay Zekâ Merkezi (NCAI) ile ülkedeki birçok işletmeyi yapay zekâ ile uyumlu hale getirmeye çalışıyor. Eğitimden kamu sektörüne, sağlıktan enerjiye kadar birçok alanda yapay zekâyı kullanmak için büyük bir dönüşüm yaşanıyor. Yapılan resmî açıklamalar daha etkin, yeterli, talepleri karşılayabilen bir hizmet sektörü oluşturmak. Ama tüm bunların arasında yatan asıl meselenin 2030 sonrası Suudi Arabistan'ın bölgesel değişimi kontrol edebilecek güçlü ve teknolojik üstünlüğü ele geçirmiş modern bir ulus devlet yaratmak olduğunu söyleyebilirim.
Suudi Arabistan yapay zekânın küresel ekonomik sistemi dönüştürücü gücünü fark etmiş durumda çünkü gelecekte yapay zekâ (AI), küresel ekonomide büyük bir oyun değiştirici olacaktır. Yapay zekânın 2030 yılında küresel ekonomiye 15,7 trilyon dolar kadar katkıda bulunabileceği tahmin ediliyor. Bu rakam, Çin ve Hindistan'ın mevcut üretiminin toplamından daha fazla. Bunun 6,6 trilyon dolarının artan üretkenlikten, 9,1 trilyon dolarının ise tüketicilere sağlanan faydalardan gelmesi bekleniyor.
Dördüncü sanayi devriminin ardından Orta Doğu'daki hükümetler ve işletmeler, küresel olarak yapay zekâ ve ileri teknolojilere doğru geçişi fark etmeye başladılar. Bu açıdan Ortadoğu ülkeleri de ya çağı yakalamak ya da geride kalmak arasında bir seçim yapmakla karşı karşıyalar. İşte tam bu noktada Suudi Arabistan doğrudan yatırımlarla Ortadoğu'daki bu değişimin merkez üstü olmak istiyor. Rantçı-petrole dayalı ekonomi ile gidebileceği bir yer olmadığını görüyor ve değişime doğru ilerliyor.
Bu elbette Orta Doğu'da kültürel bir devrimi de beraberinde getirecektir. Yapay zekâ teknolojisi Suudi Arabistan'a diğer ülkelere karşı büyük bir güç olma imkânı verecek. Diğer yandan oluşturulacak hipergerçeklikle teolojik ve kültürel olarak dini merkezli toplumu hızla daha seküler bir dünyaya doğru savuracak.
Şimdiden Suudi Arabistan'ın ilk hümanoid robotu Sara'nın kadın olmasının tartışıldığı bir Suudi Arabistan'ın gelecekte insan türüne çok benzer robotların hizmet ettiği şehirlerinde nasıl bir teolojik kültürel başkalaşım yaşayacağımızı tahmin etmek bile güç hale geldi. Düşünsenize Mekke'de Kâbe'nin etrafında hizmet eden robotlarla dolu bir umre ve hac, Müslümanların algısında nasıl kırılmalar ve dönüşümler gerçekleştirecek? Zemzem Tower'ın ve Starbucks'ın yarattığı kültürel değişimden daha sert rüzgârların eseceği bir değişime doğru yol aldığımız açık görünüyor
.
Hilmi Demir: PAGANİZM YÜKSELİRKEN GENÇLERİ NASIL KAYBEDİYORUZ?
PAGANİZM YÜKSELİRKEN GENÇLERİ NASIL KAYBEDİYORUZ?
Giriş Tarihi: 23.09.2024 10:48
Son Güncelleme: 23.09.2024 11:12
Hilmi Demir
SAYI:115
Modern toplumda kendilerini dışlanmış veya marjinal hissedenler, paganizmin sunduğu alternatif bir kültürel ve manevi kimliğe çekiliyor. İnsanlık sadece cinsiyetsiz yeni kimliklere öykünmüyor, kadim geleneklerin ve dinlerin de dışında yeni arayışlar peşine düşüyor. Bugünlerde nereye dönerseniz dönün, paganlar ayaklanmış durumda.
Manevi kriz ve yükselen spritüal inanışlar
İnsanlar kurumsal dinlerin öğretilerinden, cami, kilise, havra gibi kurumsal yapılardan kaçarak daha bireysel inançlara sığınıyorlar. New Age türü spritüal inanışlar her yerde yeniden yükseliyor. Kabul edelim ki insanlar mevcut kurumsal dinlerde bulamadıkları bir manevi krizin eşiğindeler. Bu yüzden her yerde spritüal inanışlar, cemaatler artış gösteriyor. İnsanlık sadece cinsiyetsiz yeni kimliklere öykünmüyor, kadim geleneklerin ve dinlerin de dışında yeni arayışlar peşine düşüyor. Bugünlerde nereye dönerseniz dönün, paganlar ayaklanmış durumda.
Geleneksel yaşamımızın İslami gelenekleri ve temellerini harıl harıl parçalayıp bunları, örneğin Kelt kabile koruyucusu Toutatis'e tapanlar, Tengrici inançlar, şaman klanlar, Neo-Nazi tapınaklar için yeni bir kozmolojiyle değiştiriyorlar. İnsanlar bireysel inançlar arıyor. Kendilerini dinlerin sorumluluğu altına sokmadan, dünyanın zevklerini ve hazlarını sınırsızca yaşayacakları yüce bir varlığın gölgesini de tamamen yok saymayacakları inançlar arıyor.
.1990'da Trinity College'dan akademisyenler, Amerikalı vatandaşlarının kaçının bir tür pagan dinini uyguladığını öğrenmeye çalıştılar. Rakamlar şaşırtıcı olmayan bir şekilde küçüktü: yaklaşık 8 bin kadardı. Ancak araştırmacılar 2008'de tekrar sordular ve bu sefer 340 bin Amerikalı paganizme evet dedi. 2001'de Birleşik Krallık'ta ise paganların sayısı 44 binin üzerindeyken 2011'de 85 binin üzerinde olduğu, 2022'nin sonlarında ise bu sayının 2-3 kata çıktığı söyleniyor. Bugün Cadılar Bayramı bile düne göre Avrupa'dan Suudi Arabistan'a kadar hızla daha güçlü yayılıyor.
Bireysel deneyime dayalı bir inanç sistemi
Popüler kültür, filmler, kitaplar ve diziler aracılığıyla pagan temaları ve sembolleri hızla yaygınlaşıyor. Bu kültürel etkiler, gençlerin paganizme ilgisini artırıyor. Özellikle büyücülük, cadılık, antik mitolojiler gibi temalar gençler arasında büyük ilgi görüyor. TikTok ve Instagram gibi çevrimiçi platformlar, büyülü uygulamaların her yönüyle ilgili eğitimler sunuyor. Cadılık etiketi, Instagram'da 7 milyondan fazla gönderiye ve TikTok'ta veya toplulukta bilindiği adıyla Witch- Tok'ta 11 milyardan fazla görüntülenmeye sahip. Cadılık hakkındaki podcast'ler radyo dalgalarını büyülüyor. Walmart ve Amazon gibi büyük perakendeciler, haçlar ve Davut Yıldızları'nın yanı sıra, büyü ve ritüeller için pentagram, sarkaç kehanet araçları ve kurutulmuş otların büyücülük sembolünü satıyor. Tarot kartlarının kullanımı lüks dergilerinde çoğalıyor.
Paganizm, bazı gençler için mevcut otoritelere, özellikle geleneksel dini yapılar ve kurumlara karşı bir protesto aracı. Modern topluma ve onun dayattığı normlara karşı bir başkaldırı olarak paganizmi seçen gençler, bu inancı bir tür isyan olarak görebiliyor. Kaostan anlam çıkarma ihtiyacı ve etrafımızdaki koşulları kontrol etme arzusu insanları paganizme doğru itiyor. İklim değişikliği, savaşlar ve hak kayıplarının yol açtığı korkunç felaketlerle, hastalıklar paganist inançların kendimizde ve daha geniş dünyada bozulanları onarmaya imkân vereceği sanılıyor.
Tabii bir de dünyadaki dinlerin temsil sorunları var. Kiliseler, çocuk tacizleri ile yıkılıyor. İslam dünyasında savaşlar, herkesi kesmeye hazır DEAŞ gibi örgütler, açlık, gelir adaletsizliği, dini kurumların aşırı gösteriş ve şatafatı, dinlerin insanlığın yaşadığı krizler karşısında yetersiz kalması özellikle gençleri dini kurumlara karşı şüpheye ve öfkeye sevk ediyor. Dünyada göçün tehdit ettiği kimlikler de gitgide daha kırılganlaşıyor. İnsanlar etnik kimliklerinin tehdit altında olduğunu düşündüğünde daha fazla dinlerden uzaklaşıp yerel inançlara önem vermeye başlıyorlar.
Modern dünyada birçok genç, kendilerini ifade edebilecekleri, anlam bulabilecekleri ve kimliklerini inşa edebilecekleri alanlar arıyor. Dinin softa, kaba hali yeni gençliği cezbetmiyor. Paganizm gibi eski inanç sistemleri, gençlere daha anlamlı geliyor. Geleneksel dinlerden uzaklaşan gençler, bu eski inanç sistemlerinde kendilerini daha özgür ve bireysel olarak tanımlayabilir buluyorlar. Geleneksel dinlerin katı kurallarından ve dogmalarından sıkılan bazı gençler, daha esnek, bireysel deneyimlere dayalı bir maneviyat arayışında. Paganizm, doğrudan bireysel deneyime dayalı bir inanç sistemi sunuyor ve bu da onu gençler arasında popüler hale getiriyor.
Paganizm ve neo-nazizm radikalleşmeyi tetikliyor
Radikalleşmenin arkasındaki en güçlü motivasyonlardan biri, kişisel kimlik arayışı. Bazı gençler, özellikle modern toplumda kendilerini dışlanmış veya marjinal hissedenler, paganizmin sunduğu alternatif bir kültürel ve manevi kimliğe çekiliyor. Paganizmin kimlik sunan doğası, özellikle kendini mevcut dini veya siyasi sistemlerin dışında hisseden bireyler için çekici olabiliyor. Bu süreçte, pagan inançları daha aşırı, milliyetçi veya toplumsal dışlayıcı ideolojilerle harmanlanabiliyor. Bazı radikal sağ gruplar, özellikle Avrupa'da, paganizmi etnik kimlik ve milliyetçilikle ilişkilendiriyor. Neo-paganizm olarak bilinen bu hareketler, pagan inançlarını ve sembollerini etnik üstünlük veya anti-modernist ideolojilerle birleştiriyor. Örneğin, beyaz üstünlükçü gruplar arasında İskandinav mitolojisinin ve Odin'e tapmanın bir direniş sembolü olarak benimsenmesi, radikal bir kimlik oluşturmak için paganizmin kullanılmasına örnek olarak gösterilebilir.
Dünyayı karamsar görmeye başladığımızda, yenildiğimizi hissettiğimizde, öfkemizi yöneltmek ve çıkarmak için kullanışlı bir kötülük icat ederiz. Başımıza gelen her şeyin sorumlusu da işte o kullanışlı kötülüktür. Dünyanın yalnızca şimdi değil, varoluşundan bu yana kötü olduğuna inanan bu düşünce sistematiğine göre dünyayı kurtaracak olanlar kutsanmış, özel topluluklardır. Hayat, Zerdüşt ve Manihaizm dinlerinde olduğu gibi iyilik tanrısını temsil eden Ahura Mazda ve kötülük tanrısını temsil eden Ehrimen arasında ebedi kapışma döngüleriyle devam eder. Kötülüğün adı bazen göçmenler, bazen kadınlar, bazen siyahlar olur. Öfkenin nesnesi değişse bile dünyayı kurtarmak isteyenler hep onu yıkarak, yok ederek temizlemeye girişirler.
Modern aşırı sağ gruplar, özellikle Avrupa ve Amerika'da, paganizmden sembolik ve ideolojik unsurlar alarak kendi kimliklerini inşa etmişlerdir. Neo-Nazi ve beyaz üstünlükçü gruplar arasında, paganizm sıkça bir "gerçek" ve "saf" Avrupa kültürünün sembolü olarak kullanılır. Bu gruplar, Hristiyanlık yerine pagan sembollerini ve ritüellerini benimseyerek, modern toplumdan ayrılmayı ve alternatif bir tarihsel kimlik geliştirmeyi amaçlarlar.
Silaha çağıran küresel bir davul sesi
İster "cihad" biçiminde dini, ister beyaz üstünlüğü ve neo-faşist ideoloji biçiminde ırksal ve kültürel olsun, belirli bir dizi dünya görüşünün yansıması olsun gençleri silaha çağıran küresel bir davul sesi var. İnternetin dijital damarları ve Google ile Facebook algoritmalarının geniş erişimi sayesinde bu sesi duymak kolaylaştı. En son Eskişehir'de 5 kişiyi bıçaklayan Arda K.'nın aziz diye selamladığı Yeni Zelanda'nın Christchurch kentinde 28 yaşındaki Brenton Tarrant, cuma namazı sırasında iki camide elli bir erkek, kadın ve çocuğu katletti. Beyazların üstünlüğünü açıkça savunan Tarrant, saldırılarını bir Facebook hesabı aracılığıyla canlı olarak yayınlamıştı.
Bunun üzerinden altı ay bile geçmeden El Paso, Teksas'ta bir tetikçi yerel bir Walmart'ta 23 kişiyi öldürdü. 21 yaşındaki Patrick Crusius, daha önce kötü şöhretli mesaj panosu 8chan'da göçmen karşıtı bir manifesto yayınlamıştı. Crusius, Tarrant'ın Yeni Zelanda'daki eylemlerinden ilham aldığını iddia etti. Tüm bunlardan aylar sonra ise Eskişehir'de Arda K. adlı 18 yaşında bir genç bunları ilham aldığını söyleyen bir başka eylem gerçekleştirdi. Günümüzün terörizmi giderek küçülen bir dünyada gelişiyor. Biz iç ve dış terörü birbirinden ayırıyorduk. Ancak şimdi Yeni Zelanda'daki bir saldırının Teksas'taki bir saldırıya, onun da Eskişehir'dekine ilham olma olasılığı da aynı; Kaliforniya'daki şiddet Toronto'daki, o da Eskişehir'deki şiddeti tetikleyebilir. Etkileme ve harekete geçme ilhamı söz konusu olduğunda mesafeler neredeyse sıfıra indi.
Terörizm araştırmacıları Leonard Weinberg ve William Eubank, 1970 ve 1984 yılları arasında şiddet içeren eylemler planlamak veya işlemek suçundan tutuklanan 572 İtalyan neo-faşist üzerinde çalıştı. Bunların yüzde 93'ü erkekti; çoğu büyük şehirlerden gelmişti. Tutuklandıklarında üçte birinden fazlası 20 ila 24 yaşlarındaydı ve genel olarak yüzde 70'ten fazlası 29 veya daha gençti. Gençlerimiz şiddet ve terörizm dalgası karşısında daha savunmasızlar. Günümüzde çocuklar giderek daha fazla terör olaylarında yer alıyor; bazen de beklenmedik şekillerde. İnternet, daha önce olanaksız olmasa da ihtimal dışı olan şeyleri kolaylaştırdı.
Peki, bu manevi krizi aşmak için biz ne yapıyoruz? Gençlerimizi yeni paganizmin peçesinden kurtarabilir miyiz? Çok sevdiğim güzel bir atasözü vardır: "Dünün güneşi ile bugünün çamaşırı kurutulmaz." Kimse kusura bakmasın, dini cemaatlerin, din eğitiminin mevcut haliyle ülkemizde gençleri paganizmin pençesinden kurtarması zor. Artık yeni şeyler demek lazım.
.
Hilmi Demir: YAPAY ZEKÂ ÇAĞINDA OKÜLT VE GİZEMİN DİRİLİŞİ
YAPAY ZEKÂ ÇAĞINDA OKÜLT VE GİZEMİN DİRİLİŞİ
Giriş Tarihi: 25.12.2024 16:57
Son Güncelleme: 25.12.2024 17:20
Hilmi Demir
SAYI:118
İnsanlık yapay zekânın teknolojideki dönüşümünü tartışırken, sürücüsüz arabalarla seyahati denerken doğaüstü güçler, gizemli olaylar, büyü, simya, astroloji ve spiritüalizm gibi birçok okült inançların da dirilişine sahne oluyor. Okült, evrenin gizli sırlarını ve bilinmeyen yönlerini anlama iddiası taşır. Tarih boyunca, insanlar bilinmeyeni anlamlandırmak için okült inançlara başvurmuşlardır. Mısır'ın mistik güçleri, tarot kartları, yıldız falları gibi pratikler hem geçmişte hem de bugün bu tür inançların merkezi oldu.
Okült inançlar sadece geçmişte değil, modern dünyada da güçlü bir cazibeye sahip. Modern birey, yaşadığı varoluşsal boşluğu doldurmak, çektiği varoluşsal kaygıyı dindirmek için okült inançlara yönelir. Peki neden kaygı duyar modern insan? Çünkü günümüzde insanlar teknoloji sayesinde daha fazla yalnızlık, anlam kaybı ve maneviyat eksikliği gibi sorunlarla karşı karşıya. Modern yaşamın getirdiği bu sorunlar, bireyleri geleneksel dinlerden uzaklaştırırken okült gibi esnek ve bireysel deneyimlere dayalı sistemlere çekiyor.
Okültizmin modern popüler kültürdeki yeniden dirilişi, bu pratiğin bir anlam arayışının ötesinde bir "kimlik" sunma potansiyeline sahip olduğunu da gösterir. New Age hareketleri, tarot kartları ve astroloji gibi uygulamalar, bireylerin kendilerini özel ve anlamlı hissetmelerini sağlar. Okült, bireylere
kendilerini keşfetme, evrenin sırrını çözme ve kişisel güçlerini fark etme fırsatı sunar.
Anlam açlığı
Bu, özellikle geleneksel inanç sistemlerinin çöküşüyle daha da belirgin hale geldi. İnsanlar, belirsizlikle başa çıkmak, yaşamlarına bir anlam kazandırmak ve kendilerini daha büyük bir bütünün parçası olarak hissetmek için okült sistemlere yönelir. Modern dünyada bu yönelim, bilimsel düşüncenin sunduğu soğuk gerçekliklerin ötesine geçme ve daha manevi, bireysel bir deneyim arayışıyla güçleniyor.
Bilimsel ilerleme ve teknolojik gelişmeler, dünya hakkındaki bilgi birikimini artırırken insanın duygusal ve manevi ihtiyaçlarını genellikle karşılamaz. Bilim, doğayı açıklamakta başarılıdır, ancak bireylerin kişisel ve metafizik sorularına yanıt vermez. "Ben kimim?", "Evrenin anlamı nedir?" gibi sorular, birçok bireyi bilimsel çerçevenin ötesine iter. Okült inançların bu noktada devreye girdiğini görebiliriz. Okültizm, bireylere evrenin gizemlerini açıklamaya yönelik bir çerçeve sunar. Tarot kartları, astroloji veya ritüeller gibi uygulamalar, bireylerin bilinmeyenle bağ kurma ihtiyacını karşılar ve kişisel sorularına sembolik yanıtlar verir. Dini kurumların soğuk yüzü, gizemin şehveti Modern toplum, bireylerin giderek daha izole hale geldiği bir yapı sunar. Teknolojik iletişim araçlarının yaygınlaşması, yüz yüze etkileşimleri azalttı ve bireyleri yalnızlaştırdı. Okült uygulamalar, bireylere bir topluluk hissi sunabilir. Tarot okuma grupları, astroloji forumları veya ritüel toplulukları gibi platformlar, bireylerin bir anlamda aidiyet hissetmelerini
sağlar.
Okült inançlar, aynı zamanda bireysel güç hissini artırır. Modern toplumda kontrolsüzlük hissi, birçok bireyi etkilerken okültizm, ritüeller veya büyü aracılığıyla bireylere kontrol illüzyonu sunar. İnsanlar, evrenin bir düzeni olduğuna inanarak bu düzende aktif bir rol oynayabildiklerini hisseder.
Geleneksel dinlerin etkisinin azalması, birçok insanın maneviyat ve anlam arayışına yönelmesine neden oldu. Geleneksel dinler ve kurumlar genellikle sorgulanmaz katı dogmalara dayanır. Modern bireyler, özgürlük ve bireysel anlam arayışı için bu sabit kuralları sorgular hale geldi. Geleneksel dinlerin kurumsal temsilleri dijitale doğmuş gençler için arkeolojik kazılardan çıkmış mumyalar gibi donuk ve soğuk gelir.
Modern yaşam, bireylere hız, teknoloji ve materyalizm odaklı bir dünya sunar. Ancak bu hız ve materyalizm, bireylerin manevi ve metafizik ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalır. Okültizm, bireysel deneyime odaklanarak, kişisel bir anlam ve ruhsal bir bağlantı arayışını destekler. İnsanlar okült pratiklerde kendi anlam dünyalarını yaratabilir. Bu özgünlük, modern toplumun standartlaştırıcı yapısından kaçış arayan bireyler için çekicidir.
Okült uygulamalar, bireylerin evrensel düzenle bir bağ kurduklarını hissetmelerini sağlar. Modern bireyler, "dindar olmadan manevi olma" fikrini benimseme eğilimindeler. Bu durum, dini kurumlarla ilişkili olmasa da manevi bir yaşam süren bireylerin sayısında artışa neden oluyor. Manevi bir yaşam için dine ihtiyacımız yok çünkü artık manevi açlığımızı dolduracak birçok spiritüel inançlar ve uzmanlar var, diye düşünülür oldu.
Belirsizlik ve kriz dönemleri
Küresel ısınma, ekonomik belirsizlikler, pandemi gibi olaylar, bireylerin güven duygusunu sarsar. Bu tür kriz dönemlerinde, insanlar geleneksel açıklamaların ötesine geçerek alternatif manevi sistemlere yönelir. Okültizm, kriz dönemlerinde bir tür güvenlik ağı sağlar ve bireylere geleceği kontrol
edebilecekleri hissini verir. Özellikle astroloji, bu bağlamda popüler bir rol üstleniyor. Astrolojinin bireylere belirsizlik karşısında rehberlik sunduğunu ve bu rehberliğin modern bireyler için çekici olduğunu ifade etmeliyiz.
Toplumsal krizlerin (ekonomik belirsizlikler, pandemiler, çevresel felaketler) spiritüel inançlara duyulan ihtiyacı artırdığı bir gerçektir. Bu tür dönemlerde insanlar, okült ve spiritüel uygulamalarda bir güvenlik duygusu bulurlar. Örneğin, tarot kartları veya astrolojik rehberlik, bireylerin belirsizlikle başa çıkmalarına yardımcı olur. Bu tür uygulamaların modern dünyada bireylere hem anlam hem de kontrol hissi sunduğunu unutmayalım.
Toplumsal krizler çoğu zaman halk arasında yaygın korkulara ve bu korkuların spiritüel dille ifade edilmesine yol açar. Örneğin, ekonomik sorunlar veya sosyal eşitsizlikler, şeytani güçlerin bir komplo teorisiyle ilişkilendirildiğinde inanacak milyonlar bulursunuz. Bu tür "çağdaş mitolojiler", bireylerin ve toplulukların mevcut sorunlarını anlamlandırmalarına yardımcı olur.
Kaotik durumları anlamlandırmada önemli bir araç gizemdir. İnsanlar belirsizlik karşısında kontrol hissini yeniden kazanmak için mitolojik açıklamalara yönelir. "Rumpelstiltskin İlkesi" olarak adlandırılan bu durum tehdit edici sosyal streslerle başa çıkmak için tehditlerin isimlendirilerek ve onları kültürel dile dönüştürerek kontrol altına alınmış olur.
Kriz dönemlerinde, toplumlar spiritüel inançlar aracılığıyla karmaşık olayları basitleştirir ve anlamlandırır. Bu durum, bireylerin kaos karşısında kendilerini daha güvende hissetmelerine olanak tanır. Bill Ellis'in Raising the Devil kitabında tanımladığı "Rumpelstiltskin İlkesi", kaotik veya tehdit edici durumlarla başa çıkma amacıyla bu durumlara bir isim koymanın (isimlendirmenin) bireyler ve toplumlar için psikolojik bir rahatlama ve kontrol hissi sağladığını ifade eder. İsim koyma eylemi, karmaşık ve belirsiz olanı daha anlaşılır hale getirir. Böylece tehdit eden unsur kültürel dil aracılığıyla kontrol edilebilir hale gelir.
İsimlendirmenin gücü
Grimm Kardeşler'in peri masalı Rumpelstiltskin İlkesi için oldukça çarpıcı bir örnektir. Şöyle ki masalda, genç bir kadını korkutan ve onun çocuğunu almak isteyen gizemli bir varlık olan Rumpelstiltskin, sadece adının bilinmesi durumunda etkisiz hale getirilebilir. Kadın, bu yaratığın adını öğrenmeyi başarır ve adını yüksek sesle söyleyerek ondan kurtulur. Masal, isimlendirmenin gücünü, bir varlığı ya da sorunu tanımlamanın onun üzerindeki kontrolü ele geçirmekle eşdeğer olduğunu vurgular.
Uzmanlar bu masalı, folklor ve toplumsal mitolojiler bağlamında bir metafor olarak kullanır. Sosyal veya bireysel olarak tehdit edici bir durumu isimlendirmek, bu durumu anlamlandırmak ve kontrol altına almak için önemli bir adımdır. Ad koyma, toplumsal kaos ya da bireysel korkular karşısında bir düzen ve kontrol hissi yaratır.
Bir toplumda ekonomik ya da sosyal krizler ortaya çıktığında, bu krizlerin sebebi olarak "şeytani güçler", cadılar ya da okült gruplar gibi belirli figürler suçlanabilir. Bu, halk arasında bu türden korkuların yayılmasına neden olur. Örneğin 1980'lerde Amerika Birleşik Devletleri'ndeki "Satanic
Panic" olayı sırasında, birçok insan şeytani ayinlerin ve kültlerin çocuk istismarı, hayvan kurban etme gibi eylemler gerçekleştirdiğine inandı. Bu durum, ekonomik ve toplumsal belirsizlikler içinde halkın kontrol hissini yeniden kazanmasına yardımcı olacak bir şekilde "şeytan" figürünün isimlendirilmesiyle ilişkilidir.
Pandemiden çıkmış bir toplum olarak hem sosyalleşme sorunu yaşıyoruz hem de teknolojinin verdiği konforla izole hayatlara daha fazla alışmış durumdayız. Yaşadığımız modern mağaralarda gizemin, büyünün, çakraların, evrene saldığımız pozitif enerjinin ve hiçbir dini öğretiye bağlı olmadan deneyimlediğimiz maneviyatın sıcaklığında kendimizi yeni okült inançların kollarına bırakıyoruz. Daha seküler, daha dünyevi bir hayatı yaşarken yapay zekaya fal baktırabilir ve kaderimizi görebiliriz. Okült inançlar çağı yeniden başlıyor! Kemerlerinizi bağlayın ve gençlerin bu rüzgâra kendilerini nasıl kaptırdığını izleyin.
.
|
| Bugün 389 ziyaretçi (646 klik) kişi burdaydı! |
|
 |
|
|
