Gazi Osman Paşa’nın alnına yazılan Besmele

 

04:005/01/2020, Pazar

G: 5/01/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Geçen Aralık ayının birkaç gününü memleketim olan Tokat’ta geçirdim. Beni çeşitli okullarda tarih ve kültür sohbeti yapmak üzere davet eden Tokat Valisi Sayın Ozan Balcı’nın ve değerli dostumuz Milli Eğitim Müdürü’nün çok yakın ilgisini gördüm. Başta, Mehmed Emin Saraç Anadolu İmam-Hatip Lisesi olmak üzere dört lisede konuşma yaptım. Son olarak, mezun olduğum Tokat İmam-Hatip Okulu’nda da gençlere hatıralarımı anlattım. Program sonunda Müdür Bey’in bir sürpriziyle karşılaştım. Ahmet Özdemir Bey, bana ilkokul ve ortaokul diplomalarımı takdim etme lütfunda bulundu.

Tokat deyince -tabii ki- akla hemen merhum Gazi Osman Paşa geliyor. Bu ismi taşıyan lisede de öğretmenlere yönelik bir sohbetim oldu. Bu arada bana en güzel şekilde rehberlik yapan hem öğretmen, hem yazar Ali Bal Bey’e, bilvesile teşekkürlerimi sunuyorum.

Gazi Osman Paşa deyince, sadece Tokat’ımızda bu şerefli ismi taşıyan eğitim yuvamızı değil, İstanbul’daki Gaziosmanpaşa ilçesiyle orada aynı isimle bilinen liseyi de hatırlıyoruz. İstanbul-Gazi Osman Paşa ilişkisi sadece bundan ibaret değil, bu ünlü Plevne kahramanı, tam 120 yıl önce Hakk’ın rahmetine kavuşunca, Fatih Camii’nin haziresine, Hazreti Fatih’in yanı başına defnedildi. Mütevazı türbesi, Ahmet Cevdet Paşa, Âbidin Paşa, Ahmed Amiş Efendi, Ali Emiri Efendi, Ahmet Mithat Efendi gibi zatlara ait kabirlerin ortasında arz-ı endam ediyor.

Bu vesileyle belirtmek isterim ki, Gazi Osman Paşa, hakkında en fazla eser yazılan Osmanlı devlet adamlarının arasında yer alıyor. En son olarak 5 -7 Nisan 2017’de Tokat’ta Gazi Osman Paşa Sempozyumu düzenlendi, bildiriler büyük bir kitap halinde de yayımlandı. Bu kıymetli eseri, daha önceki bir buluşmamızda, üniversitemizin kıymetli ve zarif Rektörü Bünyamin Şahin Bey, bendenize hediye etmek lütfunda bulunmuştu.

Gazi Osman Paşa deyince laf lafı açıyor. Yukarıda da belirttiğim üzere merhum hakkında hayli araştırma yapıldı ve hayat hikâyesi bütün ayrıntılarıyla ortaya kondu. Buna rağmen Paşa’nın bilinmeyen veya az bilinen yönleri de bulunuyor. Bunlardan birine hem merhum Eşref Edib’in “Muhitü’l- Maarif Mecmuası”nda, hem de İbnülemin Mahmud Kemal Bey’in “Son Hattatlar” isimli eserinde rastladım.

Anlatayım:

Güzel yazıyla iştigal edenlerin yakından tanıdığı ünlü bir hattat vardır. Beşiktaşlı Hacı Nuri Efendi adıyla bilinen bu usta kalem, aynı zamanda Türk Sanat Müziği’nin önemli isimlerinden Tülin Korman Hanım’ın babasıdır. Sülüs ve Nesih’de büyük maharet sahibi olan Nuri Efendi, şahsıyla yapılan bir mülakatta, nerelere hangi yazıları yazdığını anlattıktan sonra, sözü kendisine getirip hem çok şaşırtan, hem çok duygulandıran bir hatırasını şöyle anlatıyor:

“Bir eser üzerinde haftalarca uğraştığımı bilirim. Kıl kadar kusur kalmasın diye titrerdim. Yazdığım eserlerin çoğunu unuttum. Bunların içinde bir tanesi vardır ki toprağa gömülmüştür. Ne vakit bunu hatırlasam kendimi zapt edemem, ağlarım. Bir sabah Beşiktaş’taki evimin kapısı çalındı. Osman Paşa’nın hanımefendisi sizi istiyor, dediler. Osman Paşa ki, Plevne Kahramanı Gazi Osman Paşa merhum, Saray’da yatsı namazını kıldıktan sonra konağa dönmüş, vefat etmiş. Hemen gittim, Hanımefendi’nin emirlerini telakki ettim:

- Paşa merhum, Hacı Bey’in yazılarını çok severdi. Paşa’nın yazı takımından bir kalem alsın, sonra paşanın kalemiyle ve mürekkebiyle alnına Besmele-i Şerif, göğsüne de “Şehidallahü ennehû lâ ilâhe illa hû” ayeti kerimesini yazsın…

Gözlerimden yaşlar dökülerek, ellerim titreyerek Plevne Kahramanı Gazi Osman Paşa’nın, bir nur parçası gibi parlayan alnına Besmele-i Şerif’i, iman dolu göğsüne de Kelime-i Şehadet’i yazdım. Böylece kefenlendi ve Rabbine kavuştu.

Allah rahmet eylesin!”

Bu satırları okuyunca -itiraf edeyim ki- ben de, Hacı Nuri Efendi kadar olmasa bile hem çok heyecanlandım, hem de böyle bir şey acaba dinen de caiz mi diye düşünmekten kendimi alamadım. Daha sonra, bu günlerde yeni çıkan bir kitabı okumaya başlayınca endişemin yersiz olduğunu anladım. İsmail Hakkı Bursevî Hazretleri, -bakınız- “Tuhfe-i Haliliyye” isimli eserinde, aynı konuyla ilgili olarak neler söylüyor:

“Meyyitin alnına Besmele yazılmasında dahi büyük bir fayda vardır. Eğer alnına yazılmazsa en azından kefenin, alnının üzerine gelen mahalline yazılsın. Eğer, mü’minde kalb hali gereklidir. Kalb hali yoksa zahirdeki eserlerin faydası nedir, diye sorulursa şöyle cevap verilir: ‘Mü’min dünyadayken ne kadar yakınen zayıf olsa da yine de itikaden boş değildir. Belki bazı ümmilerin imanı âlimlerden daha kuvvetlidir. Zira ümmiler; ‘Kocakarı imanına sahip olun’ vakfı üzere, umumun itikadı üzere iman etmişlerdir. Ve itikadlarından öyle kolay kolay dönmezler. Âlimler ise daldan dala konarlar. Ve nihayet onlar da kocakarıların dinine, kadın ve erkek kölelerin dinine, çiftçilerin ve benzerlerinin dinine gelirler.”

Bursevî Hazretleri, devamla daha enteresan tespitlerde de bulunuyor ama yerim müsait olmadığı için onları nakledemedim.

Adı geçen kitabı okumanız dileğiyle…

İbnülemin konağının hazin hikâyesi

 

04:0012/01/2020, Pazar

G: 12/01/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Yeni Şafak gazetesinin hanım yazarlarından Ayşe Olgun, olgun ve dolgun röportajlar yapıyor ve bunlar gazetenin Pazar ekinde yayımlanıyor.

 

29 Aralık 2019 tarihli ilavede büyük bir merakla gözden geçirdiğim bir röportaj daha -hem de tam sayfa olarak- yayımlandı. Küllük Kahvesi’nin, nam-ı diğer Marmara Kıraathanesi’nin müdavimlerinden Reşad Şen Beyefendi’e yöneltilen sorulardan birini ve verilen kısa cevabını -müsaadenizle- aşağıya alıyorum. Ayşe Hanım’ın Muzaffer Efendi’nin Marmara Kıraathanesi’nde yaptığı sohbetlerle ilgili sorusuna Reşad Şen şöyle cevap veriyor:

“Marmara Kıraathanesi’nin müdavimleri arasında Sahaflar Çarşısı’nın önemli ismi Şeyh Muzaffer Ozak’ı sayabiliriz. Muzaffer Hoca, akşam dokuz-on gibi geç bir saatte müridleriyle birlikte gelir sohbet ederdi. O sohbetler bazen sabah namazına kadar devam ederdi. Oradan Eyüp Sultan Camisi’ne namaza gidildiğini hatırlıyorum. Herkes onu dinliyordu, çünkü ağzından bal akıyordu. Muzaffer Hoca,her konuda üstad bir kimseydi. Aynı zamanda rahattınız, yanında sigara filan içebiliyordunuz.

Keyifli sohbetleri, işte bundan dolayı daha çok kalabalık oluyordu. Mesela Dündar Taşer başka hocalardan pek hoşlanmazdı. Bundan dolayı ikisinin masası birbirine uzaktı. Bu durum üç-dört yıl sürdü. Sonra yakın dost oldular.”

Reşad Şen, Ayşe Olgun’un, İstanbul İmam-Hatip Okulu’nun açılış törenini hatırlıyor musunuz? Bu törende kimler vardı, sorusunu da şöyle cevaplandırıyor:

“Tabii ki, hatırlıyorum. 1959 veya 1960 yılı diye aklımda kalmış. Açılışa dönemin Başbakanı Adnan Menderes de katıldı ama bir konuşma yapmadı. Dönemin Milli Eğitim Bakanı Celal Yardımcı, ‘Başbakan’dan aldığım bir emirle bu okulu açıyorum’ demişti. İlginçtir ki, aynı bakan, Konya’da bir enstitünün açılışında da, ‘İmam-Hatiplere karşı panzehir olarak açıyorum’ demiştir.”

Celal Yardımcı’nın İmam-Hatip Okulu konusunda hiç yardımcı olmadığını biliyordum ama bu kadar husumet beslediğini hiç duymamıştım. Bu şahsın, daha sonraki yıllarda, muhafazakâr camianın tek gazetesi olan Tercüman’da makaleler yayımladığını hatırlıyorum. İmam-Hatip Okullarının ilk defa açılmasında en büyük pay sahipleri Menderes, Tevfik İleri, Celal Ökten gibi isimlerdir. Prof. Dr. Cevat Akşit Hoca’nın hatıraları okunursa bu zevatın ne büyük bir gayret gösterdikleri anlaşılır.

Ayşe Olgun, İlim Yayma Cemiyeti’ni hatırlatıp “Babıâli’nin meşhur simalarından İbnülemin Mahmud Kemal evini bu cemiyete bağışlamış değil mi?” diye bir soru daha yöneltiyor. Reşad Bey, bunu şöyle cevaplandırıyor:

“İbnülemin, dev kütüphanesini İstanbul Üniversitesi’ne bağışladı. Evini ise, dindar gençlerin yurt olarak kullanmaları için vakfetti. İbnülemin Vakfı’nın Yönetim Kurulu’nda, Yapı Kredi Bankasının kurucularından Kâzım Taşkent, dönemin İstanbul Müftüsü, İlim Yayma Cemiyetinden de Nazif Çelebi gibi isimler vardı. Burada hatırlayamadığım birkaç kişi daha bulunuyordu.”

Reşad Bey’in bu cevabını -müsaadenizle- biraz vuzuha kavuşturmak istiyorum.

İbnülemin merhumun babasından intikal bu tarihi konak -maalesef- vasiyetine aykırı olarak yıktırılıp yerine işhanı yaptırıldı. Bu olay büyük tepki topladı. Mahmud Kemal Bey’in yeğeni Selma Hanım, 27 Şubat 1966 tarihli Yeni İstanbul gazetesine şöyle bir açıklama gönderdi:

“Gazetenizin 24 Şubat 1966 tarihli nüshasında ‘İbnülemin Mahmud Kemal Tesisi törenle açılıyor’ başlığı altında intişar eden haberde: Merhum mütefekkir ve muharrir İbnülemin Mahmud Kemal İnal’ın İlim Yayma Cemiyeti’ne bağışladığı Mercan’daki büyük konağın yerine inşa olunan tesis yarın törenle hizmete açılacaktır’ denilmekte, bu tesisin üst katta bir konferans salonu ile bir kütüphane ihtiva ettiği ve 78 mağazalı bir işhanı olacağı ilave edilmektedir.

Merhumun 23 Haziran 1944 tarihli vasiyetnamesine göre:

* Konak İlim Yayma Cemiyeti’ne vakfedilmiştir.

* Konak daima “İbnülemin Mahmud Kemal Yurdu” namı ile yadolunmak ve hali hazırı ile muhafaza edilmesi şartıyla İmam-Hatip Okulu talebesiyle müstehak üniversite talebesine yurt olarak tahsis edilmiştir.

Vasiyetnameye göre konağa asla dokunulmaması icap ederken, nasıl ve ne sebeple yıktırıldığını bilmediğimiz bina yeni şekliyle dahi yine vasiyetnameye göre yukarıdaki maksadın dışında kullanılamaz.

* Bir afet sebebiyle ortadan kalkması halinde dahi hâl-i sabıkına irca edilmesi vasiyetnamede ehemmiyetle kaydedilen konağın 78 mağazalı bir işhanı olarak yeniden inşa edilmesi, vasiyetnamenin tamamen ihlali mahiyetini almış, maksatla hiçbir münasebeti kalmamış ve bu suretle merhumun ruhu ta’zib edilmiştir.

* Bu açık ihlalin sorumluları hakkında gerekli kanuni muameleye tevessül edilecektir. Mezkur haberin bu suretle tavzihini rica ederim.”

Merhumun vasiyeti işte böyle ihlal edildiği gibi, adı geçen cemiyetin idarecileriyle vakfın yetkilileri de Hazretin hatırası konusunda gerekli gayreti göstermediler. Vefa’daki İlim Yayma Yurdu’nun kapısına, “İbnülemin Mahmud Kemal Yüksek Tahsil Talebe Yurdu” yazısını yazdırabilmek için, Vakıf Gureba Hastahanesi’nin eski başhekimi merhum Prof. Dr. Âsâf Ataseven’in ne zahmetler çektiğini ben de yakından biliyorum.

Necip Fazıl’ın sigarası

 

04:0019/01/2020, Pazar

G: 19/01/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Hayreddin Karaman hocamız Yeni Şafak’taki köşesinde, dini eserlerden deliller getirmek suretiyle sigaranın zararlarını anlatmaya çalışıyor. Bu konuyla ilgili olarak birkaç makale yayımladı. Sigara içmediğim halde – merak saikasıyla – bu yazıları ben de okudum ve istifade ettim. Haram – helal kavramları Hoca’nın ihtisas alanına girdiği için – tabii ki – yazdıkları ve söyledikleri önem arzediyor.

 

Bu girizgâhtan sonra ben de konuyla ilgili görüşlerimi şöylece dile getirmek istiyorum. Sigaranın faydalı bir nesne olmadığı şuradan belli ki, içenler de dahil, hiç kimse içilmesini tavsiye etmiyor. Ne yazık ki tiryakiler zararlarını pekâlâ bildikleri halde fosur fosur içmeye devam ediyorlar, bıçak kemiğe dayandığı zaman bırakmak istiyorlarsa da artık iş işten geçmiş oluyor. Onun için, arada sırada şahsıma yöneltilen “Hocam, sigara kullanıyor musunuz?” sorusuna “İleride o beni kullanmasın diye ben de onu kullanmıyorum” cevabını veriyorum. Derslerimde de yeri geldikçe “Sakız çiğneyen erkek, sigara içen kadın görmek istemiyorum!” demekten kendimi alamıyorum.

Benim sözümün ne önemi var. Bugün kadınlar, birçok hususta olduğu gibi, sigara konusunda da erkekleri sollamış durumdalar. Cami avlularında bile sigara içen hatun kişilerden geçilmiyor. Halbuki zarafetin temsilcileri olan hanım ellerine sigara hiç ama hiç yakışmıyor. Kapalı mekanlarda sigara içilmesi yasaklanmadan önce, bu zararlı nesneyi kullanmayanlar, pervasız ve saygısız kullanıcıların endirekt baskılarına maruz kalıyorlardı. Düşünebiliyor musunuz, on saatlik bir şehirlerarası yolculukta otobüsteki yolcuların hepsi dumanaltı oluyordu ve kimse ses çıkaramıyordu. Böyle işkenceli bir yolculuk sırasında, şöyle bir çirkin manzarayla ben de karşılaşmıştım. Yan koltuğun koridor tarafında oturan bir “mendebure” sigarasını yakıp yüzüme doğru üfledikten sonra paketini yere düşürdü. Eğilip kendisi alması gerekirken bana “şunu versene” deme küstahlığında bulundu. Tabii ki paketi vermedim ama ağzının payını verdim.

Sigaranın zararlarından biri de kirliliğe sebep olmasıdır. İçenin üstü başı koktuğu gibi, rastgele attığı izmaritlerle de caddeler ve sokaklar kirletiliyor ve bu çirkin manzara görüntü kirliliğine yol açıyor. Bazı görgüsüzler de çay içtikleri bardakları ve tabakları izmaritlerle doldurmak suretiyle ayrı bir çirkinliğe imza atıyorlar. İnsan hiç yemek yediği tabağı, çay içtiği bardağı kirletir mi?

Mademki, kültür tarihçisiyiz, öyleyse biraz da sigara tiryakilerinin hoşuna gidecek birkaç cümle söyleyeyim: Yukarıda da belirttiğim üzere, ben sigara içmiyorum, içilmesini de asla tavsiye etmiyorum. Fakat dört büyük kültür adamının – hem de – bilafasıla sigara içişlerinden rahatsız olmuyordum. Bunlar, Cemil Meriç, Muzaffer Ozak, Hilmi Oflaz ve üstad Necip Fazıl’dı.

Rahmetli arkadaşım şair Vahap Akbaş’tan dinlemiştim. Yakınlarından biri, Necip Fazıl’ın sigarayı bırakmasını istiyor ama çekindiği için açık açık söyleyemiyor. Bir gün, bir rüya uydurup anlatmaya başlıyor: Üstadım, dün gece çok güzel bir rüya gördüm. Bir baktım ki, yemyeşil bir ovada yolculuk yapıyorum. Nasıl olduysa birden, bütün ağaçlar, bütün bitkiler, otlar Allah’a secde etmeye başladı. Bir de ne göreyim, sadece tütün secde etmiyordu. Üstad, derhal o keskin zekâsını devreye sokuyor; “Getir o kâfiri yakalım!” diyor. Diğer üç şahsiyetin de, özellikle Necip Fazıl’ın azad edilmez kölesi merhum Hilmi Oflaz ağabeyimizin de, sigaralı anekdotları var ama müsaadenizle onları da bir münasip vakte bırakalım.

“Ruhu’l - Beyan” tefsirinin sahibi İsmail Hakkı Bursevi hazretlerine büyük hayranlık duyan merhum Prof. Mehmed Ali Ayni, “Türk Azizleri” isimli eserinde bu hususla ilgili olarak şunları söylüyor:

“İsmail Hakkı’nın zamanında tütün meselesi hâlâ münakaşa ediliyordu. Kâtip Çelebi, yasakla bir fayda sağlanamadığı için ısrardan vazgeçilmesini tavsiye ediyordu. Şeyhülislam Bahayi Efendi, içilmesinin mübah olduğuna dair bir fetva vermişti. Bazı şairlerin “Zararsız bir duhân men’inde neyler bunca dikkatler/ Duhân-ı âh-ı mazlumân-ı men eylen, hüner oldur” gibi sitemleri de tütün içenlerin duygularını gösteriyordu. Fakat İsmail Hakkı, buna cevaz vermiyordu. Çünkü Muhyiddin-i Arabi, ruhi bir mülakatında kendisine tütün yaprağının mekruh olduğunu söylemişti. Şeyh-i Ekber’in bu ihtarı, İsmail Hakkı için her delilin üstündeydi”

Sultan Abdülhamid’in halası

 

04:0026/01/2020, Pazar

G: 26/01/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Eskiden güzel ahlakıyla; şefkatiyle, merhametiyle, özellikle hayırseverliğiyle tanınan ve bilinen hanımlardan söz açılınca “salihat-ı nisvandan” biri denilirdi. Günümüzde bile bazı ölüm ilanlarında bu ifadenin yer aldığını görüyoruz. Osmanlı hanedanına mensup hanımlar arasında, yaptırdığı çok sayıdaki eser dolayısıyla, hayırla anılan Âdile Sultan da işte böyle önemli bir şahsiyetti. Bu hanım sultan, yeri geldikçe şöyle övünürmüş: “Ben, bir padişahın kızıyım, iki padişahın kardeşiyim, bir padişahın da halasıyım!”

Kısaca söyleyecek olursak, babası İkinci Mahmud da ecdadı gibi güzel sanatlara büyük bir ilgi duyuyordu. Mesela amcası şehid Sultan Üçüncü Selim’den mûsıkî dersleri aldı. Tanbur ve ney çalıyor, besteler yapıyordu. Bugün bile söylenen yirmi kadar şarkısı var. “Adlî” mahlasıyla kaleme aldığı şiirlerinin içinde pek güzelleri bulunuyor. Resme de merakı olan padişahın portresini yaptırıp devlet dairelerine astırdığı biliniyor.

Ayrıca Mehmed Vasfi’den icazet alan usta bir hattattı. Mustafa Rakım’dan da ders almıştı. Bazı camilerde celi yazıları ve Topkapı Sarayı’nda levhaları bulunuyor. Türk İslam Eserleri Müzesi’nin eski müdürlerinden Elif Naci Bey’in belirttiğine göre, yazı kalıpları adı geçen müzede atlas torbalarda, üç sandık içinde saklı tutuluyor.

Âdile Sultan da babası gibi bir şairdi. Kanuni Sultan Süleyman’ın “Muhibbi” mahlasıyla yazdığı şiirlerden meydana gelen divanını yayımladığı gibi, kendisi de ayrıca bir divan hazırladı. Altın yaldızlı bu yazma divan Topkapı Sarayı Kütüphanesi’nde bulunuyor. “Âdile Sultan Divanı” Doç. Dr. Hikmet Özdemir tarafından hazırlanıp Kültür Bakanlığı Türk Klasikleri serisi arasında neşredildi. (1996)

Âdile Sultan, babasının genç yaşta ölümünden sonra, kardeşi Abdülmecid Han’ın desteğiyle evlendiği gibi, diğer biraderi sultan Abdülaziz’den de büyük alaka gördü. Bu padişahın bir askeri darbeyle tahtından indirilip şehit edilmesi, kardeşinin kalbinde onulmaz yaralar açtı. Göz yaşlarını mürekkep yaparak yazdığı matem şiirleriyle duyduğu büyük acıyı dile getirdi. İşte bir örnek:

Nasıl yanmam kim, oldu olanlar Şah-ı Devran’a

Bilinmez oldu hâli, kıydılar o zıll-i Yezdan’a

O gitti mülk-i ukbaya, firak geçti ta câna

Saraya velvele saldı, cihanı koydu efgana

Cihan matem tutup kan ağlasın Abdülaziz Han’a

Meded Allah, mübarek cismi ki, boyandı al kâna

Nasıl hemşiresi bu Âdile yanmaz o Hakan’a

Ki, kıydı bunca zalimler karındaşı cihan-bâna

Rıza vermezdi adl ü şefkati zulm-i müşirâna

Bütün nâr-ı firakı saldı, kalb-i ehl-i imana

Cihan mâtem tutup kan ağlasın Abdülaziz Han’a

Meded Allah, mübarek cismi ki, boyandı al kâna

İkinci Abdülhamid Han’ın, halası Âdile Sultan’a gösterdiği büyük saygıya gelince, onu da, bu padişahın kızı Ayşe Osmanoğlu “Babam Abdülhamid” isimli hatıratında şöyle anlatıyor:

“Babamla görüşmek istediğinde haber gönderir, sarayda özel olarak hazırlıklar yapılırdı. Diğer sultanlar gibi bayramlarda falan gelmez, ariza yazmaz, arzularını başağası ile bildirir, istediği derhal yapılırdı. Hala Sultan gelmek isteyince babam hususi dairesinde kendisini bekler, karşısına Hazinedar Usta ile rütbeli hazinedar ve katibelerden başka kimse çıkmaz, huzurunda müsahipler ve hazinedarlar hizmet ederdi.

Arabası Hünkar Dairesi’ne yanaşır, Başmüsahip koluna girerek arabadan indirir, kapıdan girerken babamla Valide Sultan tarafından karşılanırdı. Doğruca salona alınırdı. Babam, hürmet ve tazimle halasının elini öper, büyük kanepeye halasını oturtup kendisi de karşısına otururdu. Hazinedarlar askılar içinde kahvesini getirirler, babam eliyle tepsiden alıp halasına verirdi. Âdile Sultan’ın nargile içmek mu’tadı olduğundan, mücevherli billur nargile evvelden hazırlanır, odaya getirilir, babam kalkıp halasının önüne koyar, marpucu da eline verirdi. Bizler içeriye girip, elini öper, yerden bir temenna ederek padişaha yaptığımız resmi ta’zimi ifa eder, çıkardık. Babama ‘Oğlum’ hitabında bulunur, babam da kendisine ‘emredersiniz halacığım’ cevabını verirdi. Konuşma bir iki saat kadar devam eder, yine geldiği gibi arabasına biner, babam da kapıya kadar kendisini geçirirdi. Son geldiğinde parmağında taşıdığı gayet değerli bir la’l yüzüğü çıkarıp babamın parmağına takmış ve şunları söylemiş: Dedem Sultan Birinci Abdülhamid, bu yüzüğü baban Sultan İkinci Mahmud’a yadigar olarak vermişti. Babam da bu yüzüğü bir gün parmağıma takarak, babasının yadigarı olduğunu söylemiş ‘ ben de sana yadigar ediyorum’ demişti. İşte o gün, bugün bu yüzüğü parmağımda taşıdım. Ama bize şimdi ahiret yolculuğunun yakın olduğunu hissediyorum. Kimseye vermeye kıyamadığım bu yüzüğü şimdi ben de sana yadigar ediyorum oğlum!

Babam da hemen kalkıp halasının elini öpmüş ve bu tarihi yüzüğü verdiği için teşekkür etmiştir. Hakikaten de son görüşmeleri ve saraya son gelişi olmuştur. Babamın yüzük takmak adeti olmadığından halasının yadigarı olan bu hatırayı altın, küçük bir kese içinde saklamış, daima yattığı odada bulundurduğu küçük camlı dolaba koymuştu. Baş ucunda duran bu dolapta babasına ait bir çok aile yadigarı dururdu. Hal’inde bunların hepsi kaybolmuştur.”

Bâbıâli hatıraları

 

04:002/02/2020, Pazar

G: 2/02/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Gazetemizin Pazar ilavesini, kültür adamlarıyla yaptığı röportajlarla süsleyen Ayşe Olgun, geçenlerde Bâbıâli’nin emektarlarından Muhiddin Nalbantoğlu’yla gerçekleştirdiği mülakatı koca iki sayfa halinde yayımladı. Okumayı seven Bâbıâli kadınlarından tutun, “Bizim Yokuş”da pabuç eskiten ünlü yazarlara kadar, bir çok konuda

sorulan sorulara verilen cevapları ben de ilgiyle gözden geçirdim.

Bu röportajdan anlaşıldığına göre Nalbantoğlu bir grup yazar ve yayıncıyla 27 Mayıs 1960 askeri darbesini, Hürriyet gazetesinin önünde protesto ettiği için yakalanıyor. 9-10 ay Balmumcu ve Davutpaşa’da tutuklu kalıyor. Necip Fazıl da onlarla beraberdir. “Yaşadıklarımız korkunçtu” diyen Nalbantoğlu grubun Yassıada’da birkaç hafta geçirdiğini ifade edip, “Tekin Erer de o günleri yazdı. Ben de hatıralarımı yazıyorum” diyor.

Muhiddin Nalbantoğlu, yaşı doksana merdiven dayamasına rağmen hâlâ dinçliğini ve hareketliliğini koruyor. Kuvvetli hafızasının yardımıyla okumaya, yazmaya ve anlatmaya bugün de devam ediyor. Son zamanlarda kendisiyle Üsküdar’da kitapçı Bayram Bey’in dükkânında sık sık karşılaşıyorum. Yine kitapların arasına dalıyor, dalmakla da kalmıyor, seçip seçip satın alıyor. Yuvasına buğday taşıyan çalışkan karınca gibi, onları bin zahmetle ikametgâhına götürüyor. Bâbıâli mensupları arasında kitap aşkıyla birinci sırayı alan Muhiddin Nalbantoğlu’nun yazdığını ifade ettiği hatıralarının arasında bu konuya geniş yer vermesi gerekiyor. Eskilerin “mektep” dediği “Bâbıâli”yi daha yakından tanımak için, müjdesini aldığımız hatıra kitabını sabırsızlıkla bekliyoruz.

Efendim, bendeniz Muhiddin Bey’i en az kırk yıldan beri tanıyorum ve görüşüyorum. Dolayısıyla hem kitap merakına, hem de hafızasının kuvvetine yakından şahidim. Ancak toplamaktan, dağıtmaya, diğer bir ifadeyle bildiklerinin zekâtını, hiç değilse sadakasını vermeye bir türlü sıra gelmiyor. Hayli uzun mülakatta verdiği cevaplar devede kulak bile değildir. Başta çocuk kitaplarıyla “İstiklal Marşımız” hakkındaki eseri olmak üzere diğer bütün çalışmaları engin bilgisini tam yansıtmıyor. Durum böyle olunca Nalbantoğlu’nun, atının nallarını yenilemesi gerekiyor.

Muhiddin Bey’le tanışıklığımız Cağaloğlu’ndaki Kalem Yayınevi’nde başladı. Buraya, onun yanısıra merhum Emin Işık hocamızla yine rahmetli Prof. Dr. Erol Güngör de sık sık geliyordu. Adı geçen yayınevi dini eserlerin yanısıra ders kitapları da hazırlıyordu. Erol Güngör ile Emin Işık Hoca ders kitaplarıyla yakından ilgileniyorlardı. Muhiddin Bey, aynı zamanda Marmara Kıraathanesi’nin de müdavimlerindendi. Merhum gazetecilerimizden Ahmet Güner’in “Marmara Kitabeleri” isimli eseri okunursa, Muhiddin Bey’in hangi “Marmaratör”le, nasıl tartıştığı görülür.

Yük taşıyan ama laf taşımayan İbrahim Bey’in hatıraları da dahil, epeyce Babıali kitabı okudum. Bu tarihi mekânda koca bir ömür geçiren, günlük ve haftalık gazeteleriyle kültür dünyamıza büyük bir hizmette bulunan rahmetli ağabeyimiz Mehmet Şevket Bey’in de Bâbıâli hatıralarını yazmasını çok isterdim. Bu konuda bir kaç birkaç defa ricada bulunduğum halde – maalesef – müsbet cevap alamadım. Bu satırları kaleme alırken aklıma geldiği için söyleyeyim; Necip Fazıl’dan tutun, - Allah ömrünü uzun etsin – Gürbüz Azak Bey’e kadar, bütün hatıra sahiplerinin kitapları, İstanbul’un bu tarihi mekânını ve renkli mensuplarını yakından tanıtması bakımından büyük önem arzetmektedir.

Zaman zaman bana da, “Hocam, bu kadar yıldır İstanbul’da, özellikle Cağaloğlu’nda bulundunuz. Neden hatıralarınızı yazmıyorsunuz?” sorusunu yöneltenler oluyor. Ben de onlara, “belki ileride” diye cevap veriyorum ve tabii ki, bu konuda kendimi yeterli bulmuyorum. Yine de söz buraya gelmişken ve konumuzla ilgili olduğu için bir Cağaloğlu hatıramdan kısaca bahsedeyim:

1985’den 1990’a kadar Hürriyet’te beş yıl çalıştım. Görevim musahhihlikti. Tashih servisinde tam on sekiz kişiydik. Gazete, küçük ilanlar da dahil, bütün yazıların dosdoğru çıkmasına büyük önem veriyordu. Gazetenin o zamanki Genel Yayın Müdürü Çetin Emeç, gazeteciliğin her dalında olduğu gibi, tashih konusunda da çok titizdi. Yazısına yanlışlıkla giren bir virgülün bile hesabını sorardı.

Çetin Altan, o zamanlar Hürriyet’te köşe yazıyordu. Yazılarından birini tashih ederken “mecelleşmek” diye bir kelimeyle karşılaştım. Az çok Osmanlıca bildiğim için bu “cebelleşmek” olmasın deyip müsvedddeyi alıp odasına çıktım. Galiba, cebelleşmeyi, mecelleşme diye yazdınız, dedim. Hemen bir kahkaha koyverdi ve dikkatinize teşekkür ederim, cevabını verdi. Evet, “mecelleşmek” diye bir kelime yok, onu ben uydurdum dedikten sonra bir çay söyledi. Uzun uzun Ahmet Cevdet Paşa’dan ve onun başkanlığında bir âlimler, daha doğrusu hukukçular heyeti tarafından hazırlanan “Mecelle”den söz etti. Mecelle ile mecelleşmek arasında nasıl bir irtibat kurduğunu anlattı. Kendisinin de bir zamanlar tashih konusuyla çok ilgilendiğini söyledikten sonra dikkatim için bir kere daha teşekkür etti.

Ne dersiniz, Bâbıâli hatıralarımı yazayım mı?

Millet Kütüphanesi’nin müdavimleri

 

04:009/02/2020, Pazar

G: 9/02/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

İstanbul’da yazma eserler bakımından en zengin kitap hazinelerinin ilki Süleymaniye Kütüphanesi ise, öteki de Millet Kütüphanesi’dir. Diğer kütüphanelerimizde de böyle kıymetli yazmalar bol miktarda bulunuyorsa da, adları geçen iki kütüphane miktar itibariyle başı çekiyor. Müsaadenizle Millet Kütüphanesi’nden ve bânisi Ali Emiri merhumdan, - vefatının doksan altıncı yılı dolayısıyla – kısaca bahsetmek istiyorum.

 

Bu büyük kitabiyyat bilginimiz 24 Ocak 1924 tarihinde altmış sekiz yaşında vefat edince, vasiyeti gereği Fatih Camii haziresindeki kabr-i şerifinde sırlandı. Memnuniyetle belirtelim ki, vefatıyla güzel bir gelenek başladı. Devrin kalem erbabı, özellikle kitap ve kütüphane dostları, her yıl, merhumun kabri başında anma toplantıları düzenlediler. Yapılan konuşmalarla, edilen dualarla ruhunu ta’ziz ettiler. Şükürler olsun ki, bu güzel gelenek günümüzde de devam ediyor, kütüphanenin şimdiki müdürü Melek Hanım da bir vefa örneği göstererek her yıl anma toplantıları yapmayı sürdürüyor.

Ali Emiri Efendi, 24 Ocak 1924 tarihinde altmış sekiz yaşında vefat edince – vasiyeti gereği – Fatih Camii Haziresi’ne defnedildi. Geçen Ocak ayının 24’ü merhumun ölümünün doksan altıncı yılı olduğu için, kabri başında bir kere daha hayırla anılıp dualar edildi, aşr-ı şerifler okundu. Duayı yapan arkadaşımız “medfun” yerine “meftun” kelimesini yanlış kullanarak “Bu hazirede yatan Ali Emiri hazretlerinin ruhu için” dediyse de, bendeniz büyük kütüphanecimize “meftun” olduğum için onu da hoş gördüm. Bu arada şunu da söyleyeyim; eğer kadim dostum Muhsin Karabay son anda haber vermeseydi ben de bu güzel programa katılamayacaktım. Geçelim…

Kabristandaki toplantıdan hemen sonra Millet Kütüphanesi’ne gidildi. Genç bir akademisyen arkadaşımız, özellikle Ali Emiri Efendi’nin şiirlerini konu alan bir konuşma yaptı. Daha sonra çay faslı için, müdire hanımın odasına girdik. Vefayı esas alan bu yerinde geleneği devam ettirdiği için Melek Gençboyacı Hanım’ı bir kere daha tebrik ediyorum.

“Ali Emiri’nin İzinde” giden ve kütüphanesine yıllarca hizmet eden merhum Mehmet Serhan Tayşi’den – bir iki cümleyle de olsa- söz etmezsek bu yazı eksik kalır. Öyleyse tamamlayayım. Serhan Tayşi Ağabeyimiz hem kitabiyyat bilgisi, hem de kitap dostlarına olan ilgisi bakımından Ali Emiri Efendi’nin tam bir hayrülhalefi idi. Onun müdürlüğü zamanında, bu kütüphane benim neredeyse ikinci adresimdi. Makam odasında yaptığımız sohbetlerin tadı hâlâ damağımda dersem, bir gerçeği dile getirmiş olurum. Tadına doyum olmayan bu tarih ve kültür sohbetlerinin gelecek nesillere de intikal etmesi için, ona hatıralarını yazmasını defalarca söyledim. Hamdolsun, “Ali Emiri’nin İzinde” adını taşıyan 614 sayfalık kitap işte bu teşvikler sonucu ortaya çıkmış oldu.

Söz buraya gelmişken, adı geçen eserden – teberrüken – kısa bir iktibasta bulunmak istiyorum. Mehmet Serhan Tayşi, Ali Emiri’yi anma toplantılarından bahsederken şunları söylüyor:

“Kütüphanedeki törenlere, tanınmış kültür adamlarımız, siyasetçilerimiz, münevverlerimiz katılırlardı. Hatta bir defasında Cumhurbaşkanı Celal Bayar, yanında Ord. Prof. Sadi Irmak, Ord. Prof. Dr. Süheyl Ünver’le gelmişti. O günün hatırası olarak Bayar’a bir plaket takdim etmiştik. O da kütüphanemizin hatıra defterine yazı yazmıştı.

Fatih’te ikamet eden ve Fevzi Paşa Caddesi’ni boydan boya ağaçlandırarak, gerçekten güzel bir hizmet yapan Sâmiha Ayverdi Hanımefendi de, kütüphanemizdeki anma programlarına katılıyordu. Kardeşi Ekrem Hakkı Ayverdi de, hem kitaplarımızı incelemek, hem de konuşmalar yapmak üzere, kütüphanemize gelirdi.

Sâmiha Hanım, eski İstanbul’la ilgili çok güzel bir sohbet yapmıştı. Ama bazı itirazcılar, Osmanlı padişahları hakkındaki bir takım yorumlarına kızmışlardı. Sol görüşlü bu adamların ortamı germesiyle, Sâmiha Hanım da celallenince, o gün epey münakaşa olmuştu.”

Serhan Bey, daha çok kendisini ilgilendiren bir hatırasını da, şöyle dile getiriyor:

“Gümüşhanevi dergâhından Ömer Ziyaeddin Efendi’nin oğlu olan Prof. Dr. Yusuf Ziya Binatlı hocamızla samimiyetim vardı. İskenderpaşa çevresiyle muhabbetimiz olduğu için kendisiyle de tanışmıştım. Binatlı Bey, akademisyenliğinin yanında hafızdı, derviş tabiatlı, gönül ehli bir insandı. Arapça, Farsça, Osmanlıca ileri derecede vakıf olduğu lisanlardı.

Bir ara solcuların, bitmez tükenmez entrikalarının neticesi olarak, kütüphanede yine nazik bir durum ortaya çıkmıştı. Zaten Müslüman ve maneviyatçı bir insanın, kütüphane müdürü olmasına asla tahammül edemiyorlardı. Her vesileyi kullanıp beni yıldırmaya çalışıyorlardı. Yusuf Ziya Binatlı Hoca’ya, Atatürk ve Cumhuriyet konusunda bir konuşma yapması ricasında bulundum. Hoca beni kırmadı, konuyu toparlayan çok güzel bir konuşma yaptı. O toplantıya sırf beni eleştirmek ve eksiğimi bulmak için gelen bazı adamlar vardı. Hoca, onların heveslerini kursaklarında bıraktı.”

Prof. Ömer Faruk Akün’ün, Prof. Günay Kut’un ve daha bir çok ilim adamının burada yaptıkları konuşmaları, nâm-ı diğer kütüphane muhabbetlerini ayrıntılı öğrenmek istiyorsanız, adı geçen hatıraları okumanız gerekiyor. Sözü Yahya Kemal’in şu beytiyle bitirelim:

Muhtaç isen füyûzuna eslâf pendinin

Diz çök önünde şimdi Emiri Efendi’nin

Sultan Abdülhamid ve Münif Paşa

 

04:0016/02/2020, Pazar

G: 16/02/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

İstanbul’un bütün tarihi kabristanlarında olduğu gibi, Sahray-ı Cedit Mezarlığı’nda da çok sayıda önemli şahsiyetlerin kabirlerine rastlıyoruz. Hemen aklıma gelenleri şöylece sıralayabilirim: İstanbul Darülfünunu’nun ilk müdürü Hoca Tahsin Efendi, Milli Mücadele kahramanı Rauf Orbay, yazar ve şair Ebubekir Hazım Tepeyran, tanburi Mesud Cemil, müfessir Elmalılı Hamdi Yazır, romancı Kemal Tahir, bestekâr Lemi Atlı, tarihçi Reşad Ekrem Koçu, eski İstanbul Valisi ve doktor Fahreddin Kerim Gökay, milli eğitimimizin güzide ismi ve İstanbul efendisi Mahir İz Hoca’mız burada yatıyor.

 

Gaziantepli Mehmed Tahir Münif Paşa’nın mezarı da burada bulunuyor. Bu ünlü Osmanlı paşası tam bir “hezarfen” olarak karşımza çıkıyor. Milli Eğitim Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı gibi önemli görevlere getirilen, Tahran elçiliğine tayin edilen merhum yazarlığıyla ve şairliğiyle de tanınıyor.

Münif Paşa’nın hemşehrisi olan kadim dostum Prof. Zeki Kuşoğlu’nun daveti üzerine geçen cumartesi günü bu tarihi mezarlığa gittim ve kabri başında yapılan anma toplantısına katıldım. Hava çok soğuk olmasına rağmen ziyaretçi sayısı hayli fazlaydı. Önce Zeki Bey, paşa hakkında önemli bilgiler verip kendisiyle ilgili kitaplardan bahsetti. Arkasından refakatimde gelen arkadaşım Muhsin Duran Hoca, ruhuna ithafen Kur’an-ı Kerim okudu. Daha sonra aramıza katılan başka bir hoca efendi de duasını yaptı. Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin Hanımefendi de bu anma toplantısını şenlendirdi, ayrıca Gaziantep’in yetiştirdiği böyle büyük şahsiyetlerin tanıtılması için gerekli gayreti göstereceğini müjdeledi.

Hâzirun, kabristandaki programdan sonra Atakent’in yolunu tuttu. Buradaki son derece lüks bir lokantada bir araya geldik. Yavuz Bülend Bakiler üstadımız “şey” kelimesini hiç kullanmadan uzun ve veciz bir konuşma yaptı. Gaziantep’le ilgili söylediği cümleler ve okuduğu şiirler büyük ibr coşkuyla karşılandı. Çok duygulanan Fatma Şahin Hanımefendi, şairimizi candan, gönülden tebrik ederek Gaziantep’e davet etti. Daha sonra, Zeki Hoca, yine Münif Paşa hakkında ayrıntılı bilgiler verdi. Söz sırası bana gelince, “Hazreti Ali Efendimiz tatlı su başı kalabalık olur, yani büyük insanların sevenleri hiç eksik olmaz. Bakınız. Münif Paşa, ölümünden 110 yıl sonra bile olsa, bizi başına topladı. Ne mutlu ona” dedikten sonra merhumla ilgili bildiklerimi anlattım. Unutmadan söyleyeyim tarihi kabristanlar ve buralarda yatan önemli şahsiyetler hakkında ilgisi kadar bilgisi de geniş olan Muhsin Karabay da fotoğraf çekmeye devam etti. Belki de en önemli iş o yapmış oldu.

Efendim, bu ünlü Osmanlı paşası hakkında yazılan birkaç kitap olduğunu biliyorum. Onları da yakında okumaya başlayacağım. Şunu da belirtmek isterim ki, gerek Hikmet Turhan Dağlıoğlu’nun, gerekse İbnülemin Mahmud Kemal Bey’in yazılarında Münif Paşa’ya büyük yer verdiklerini görüyoruz. Dağlıoğlu, “Münif Paşa’ya Ait Notlar. 1830-1910” başlığı altında kaleme aldığı makalede paşanın mektuplarını da sıralıyor. İbnülemin de “Son Asır Türk Şairleri”nde, paşayla olan hatıralarından da söz ederek ilgi çekici nakillerde bulunuyor. Sütunum müsait olsaydı, bu menkıbelerden iktibaslar yapardım. En iyisi, siz –lütfen – adı geçen kitabın tamamını okuyunuz. “Son Asır Türk Şairleri” isimli bu harika antoloji pek yakında “Ketebe Yayınları” arasında çıkacak.

Münif Paşa, resmi görevlerinin yanı sıra ilim ve sanatla da yakından ilgilenmektedir. Çıkarmakta olduğu “Mecmua-i Fünun” devrin en gözde yayın organlarından biridir. Ancak 1882 yılında, “Bir Yıldız Böceği ile Bir Yolcu” başlığıyla yayımlanan bir fıkra dolayısıyla Mecmua-i Fünun kapatıldı. Fıkra şöyle:

“Bir yolcu, bir karanlık gecede kırda giderken yolunu şaşırmış olduğu halde uzaktan bir yıldız böceği gördü. Bunu fenerli bir adam zannedip arkasından gitti ve nihayet bir bataklığa düştü. Herif, pek münfeil (öfkeli) olarak böceğe itab etmeye başlayıp, ‘Allah müstehakını versin, sen niçin beni böyle fena yerlere getirdin’ dedikde böcek, ‘Sana benim ardım sıra gel diyen oldu mu?’ diye cevap verdi. Başına bir felaket geldiği vakit onu daima başkasından bilme, elbette senin kusurundur.

Her ne gelirse sana senden gelir

Sen onu zannetme ki benden gelir.”

Fıkrayı nakleden İbnülemin şöyle diyor:

Sözlerinin, yıldız böceğinden ziyade, Yıldız Sarayı’ndaki padişaha telmih maksadıyla yazıldığına dair verilen jurnal üzerine mecmua kapatıldı ve kötü niyetle yazılan böyle muzır bir yazının neşrine izin verdiği için o sırada Maarif Nazırı bulunan Mansurizade Mustafa Paşa da hesaba çekildi.

Yukarıda adını verdiğim Hikmet Turhan Dağlıoğlu’ndan öğrendiğimize göre Münif Paşa Sultan Abdülhamid’e mektup yazıp özür diliyor. İbnüleminn, Münif Paşa’nın Sultan Abdülhamid’e, saltanatının ilk yıllarında, bir ara ekonomi politik okuttuğunu söylüyor, ayrıca babası Mehmed Emin Paşa ile kendisine de mektup yazdığını – yine Son Asır Türk Şairleri’nde – belirtiyor.

Münif Paşa’ya rahmet dileğiyle

Ali Emiri Millet Kütüphanesi’nden Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi’ne

 

04:0023/02/2020, Pazar

G: 23/02/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Elhamdülillah. Kültür dünyamız ikinci bir Millet Kütüphanesi’ne daha kavuştu. Birincisi hakkında bilgi vermeden önce Perşembe günü açılışı yapılan Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi’yle ilgili birkaç cümle söylemek istiyorum. Ve diyorum ki, Ankara siyasetin, İstanbul ise kültürün başkentidir. Kütüphane bakımından da Ankara’nın İstanbul ile rekabet etmesi mümkün değildir. Fakat iki gün önce, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açılışını yaptığı muhteşem kütüphane Ankara’nın da İstanbul’a imrendiğini gösteriyor. Bu demektir ki, Ankara da artık siyasetle birlikte ilmin, irfanın ve sanatın başşehri olabilir. Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi, cumhura, yani aziz Türk milletine hayırlı ve uğurlu olsun.

 

Daha önce de, yine bu kütüphaneyle ilgili olarak davet edilince, özellikle müdavimler konusu üzerinde durmuştum. Evet, kütüphaneler sadece kitapların raflarda dizili durduğu mekânlardan ibaret değildir. Kitap hazineleri aynı zamanda sohbet meclisleridir. Kütüphaneleri asıl şenlendirenler de ayaklı kütüphaneler dediğimiz kimselerdir. Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nin uzun yıllar müdürlüğünü yapan merhum Muzaffer Gökman hatıralarında böyle canlı kitaplara “kütüphane dervişleri” diyor, doğru da söylüyor. Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi’nde, öyle göstermelik değil de, ciddi anlamda bir sohbet meclisi ihdas edilirse ve buna devamlılık kazandırılırsa maksat yerine gelmiş olur.

Mademki, söz verdik, öyleyse birinci Millet Kütüphanesi’nden – müsaadenizle – biraz bahsedeyim. Biliyorsunuz, dilimizde “Şerefü’l – mekân, bi’l – mekin” diye güzel bir söz var. Yani, bir mekânın şerefi ve değeri orada bulunan insandan yahut insanlardan kaynaklanır, demektir. Hiç şüphe yok ki, kitapların efendisi Ali Emiri Efendi’nin kurduğu Millet Kütüphanesi’nin bütün müdürleri, kitap muhipleri oldukları için saygı değer kimselerdi. Ama bunların içinde merhum Mehmed Serhan Tayşi’nin yeri bambaşkaydı. Çünkü o, aynı zamanda “reisülküttap” idi. İşte bu özelliğinden dolayı, kütüphanesini bir sohbet meclisi haline getirmişti. Bendeniz, yıllarca bu ilim ve irfan meclisine devam ettiğim için nasıl bir cazibe merkezi olduğunu yakından biliyorum. Şurasını da belirtmek isterim ki, sadece müdavim olmakla kalmadım; dört başı mamur bir kütüphaneci olan ve sohbet şeyhliği ile de tanınan Mehmed Serhan Tayşi Bey’e, hatıralarını yazması için sürekli teşvikte bulundum. Şükürler olsun ki, bu teşvikler meyvesini verdi, “Ali Emiri’nin İzinde” isimli 608 sayfalık hatıra kitabı “kisve-i tab’a” büründü.

Efendim, Diyarbakırlı Ali Emiri Efendi, Fatih’teki kütüphanesini 1916 yılında kurdu. İlham kaynağı da, doğup büyüdüğü şehirde, bir zamanlar bulunan 1.040.000 ciltlik muazzam kitap hazinesiydi. Hayali, bu kadar çok olmasa bile, en azından 100.000 kitaplık bir kütüphane tesis etmekti. Ancak, hayatı boyunca toplayabildiği, birbirinden değerli ve çoğu yazma olan 16.000 kitapla böyle kıymetli bir kütüphane kurmuş oldu.

Kütüphane kurulduktan sonra – tabii ki – sıra isim koymaya geldi. Dostları farklı tekliflerde bulunup çeşitli isimlerden söz ettiler. Ali Emiri Efendi, mevcut kitaplarını aziz milleti için topladığını, Türk gençlerinin istifadesine sunmak istediğini söyleyerek adına “Millet Kütüphanesi” dedi. Diğer küçük kütüphanelerin de kendi kütüphanesinde toplanması için vakıflar ile temasa geçti ve bu konuda epeyce mesafe aldı. İcraatından anlaşıldığına göre, gayesi bir “Milli Kütüphane” kurmaktı. Ancak 1924’de, genç denilebilecek bir yaşta vefat edince gayretleri semeresini veremedi.

Ali Emiri Efendi hem tam bir Osmanlı hayranıydı, hem de Milli Mücadele’yi destekliyordu. Ali Kemal Bey’e yazdığı ve “Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası”nda yer alan bir mektup onun bu konudaki görüşünü açıkca ortaya koyuyor. Aziz vatanımız düşmandan temizlendikten sonra yönetime gelen Kuvayı Milliyeciler, Ali Emiri’nin jestini unutmadılar. Cenaze masrafını da bizzat Mustafa Kemal Paşa karşıladı.

Bu yazının eksik kalmaması için, birkaç cümleyle de “Millet Kütüphanesi”nin binasından bahsetmek istiyorum.

Bu tarihi kütüphane Fatih’in merkezinde, Macar Kardeşler Caddesi’nin üzerinde bulunuyor. Şeyhülislam Erzurumlu Mehmed Feyzullah Efendi tarafından hadis medresesi olarak inşa edilen binayı, devrin İstanbul şehremini (belediye başkanı) Cemil Topuzlu Paşa yıkmak teşebbüsünde bulundu. O zamanlar İstanbul Muhipler Cemiyeti diye bir kuruluş vardı. Fransız büyükelçisinin eşi Madam Bompart da bu cemiyete üyeydi. Medresenin ortadan kaldırılacağını haber alınca hemen harekete geçip durumu padişaha bildiriyor. Sultan Reşad ferman çıkarıp yıkıma engel oluyor. Kısaca söylemek gerekirse, Millet Kütüphanesi’nin günümüze kadar gelmesini ve ayakta kalmasını işte bu Madam Bompart’a borçluyuz.

Yukarıda adını verdiğim hatıratta, Şeyhülislam Feyzullah Efendi Medresesi’nin tarihçesiyle birlikte, Ali Emiri’nin nasıl bir kitap aşığı olduğuna dair ayrıntılı bilgiler yer alıyor. Bu eseri, bütün kitap dostlarının okuması gerekiyor. Bakınız Yahya Kemal ne diyor:

Yekpâre nûr olan bu kütüphane-i nefis

Yekpâre servetiydi bu âlemde kendinin

Ecdâd-ı pâkimiz gibi vakfetti millete

Hayranı oldu halk eser-i bî- menendinin

Şehid analarına ithaf edilen kitap

 

03:301/03/2020, Pazar

G: 1/03/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Efendim, Asr-ı Saadet’de meydana gelen göz yaşartıcı tablolardan birini müsaadenizle şöyle takdim edeyim:

Bir bayram günüydü. Peygamber Efendimiz bayram namazından sonra, Enes bin Malik hazretleriyle birlikte nur merkezi olan Hane-i Saadet’ine dönüyordu. Bayram bu ya; çocuklar büyük bir neşe ve tarifi imkânsız bir sevinç içinde oynuyorlar; sağa sola koşuyorlar, sular gibi cıvıldaşıyorlardı. Sanki bayramın bütün özelliği ve güzelliği o anda çocukların üzerinde olanca canlılığıyla kendini gösteriyordu. Çocukları çok seven Allah’ın Resulü bu güzel manzarayı bir süre seyrederek onların sevinçlerine ortak oldu. Fakat Efendimizin duyduğu sürur bir anda hüzne dönüştü, neşenin yerini keder aldı. Çünkü karşıda melul, mahzun duran bir çocuk gördü. Bu yavrucak büyük bir coşkuyla oynayan, gülüp koşan çocukları sadece seyrediyordu. Masum yüzünde sevinçten ve neş’eden hiçbir eser yoktu. Aksine son derece mahzundu.

Milyonların beklediği tarih

24 Temmuz, Cuma

 

Efendimiz, çocuğun yanına yaklaşıp selam verdi. Neden diğer çocuklar gibi oynamadığını, bayramın tadını çıkarmadığını sordu. Masum yavrunun verdiği cevap Efendimizi çok etkiledi, o kadar ki göz yaşlarına hakim olamadı. Çocuk büyük bir üzüntü içinde dedi ki: “Ya Resulallah! Bayram benim neyime, bayram onların bayramı. Neş’elenmek, sevinmek onların hakkı. Bana gelince, benim kimsem yok. Halbuki onların hepsinin anası babası var. Babam bir savaşta şehit düştü. Annem başka biriyle evlendi. Üvey babam ise benimle hiç ilgilenmiyor. Beni sokağa bıraktılar. Ben üzülmeyeyim de kim üzülsün? Eğer babam olsaydı ben de şu gördüğün çocuklar gibi bayram sevincini yapardım.”

Çocuktan bu sözleri duyan Kâinatın Efendisi, bir hüzün deryasına gark oluyor, döktüğü gözyaşlarıyla sakal-ı şerifi ıslanıyor. Derken Peygamber şefkatliyle kendinden geçiyor. Çünkü bu hazin manzara Arş-ı Â’lâ’yı titretecek bir manzaraydı. Yetimin âhının ne demek olduğunu O’ndan başka kim tam olarak bilebilirdi ki?.. Efendimiz, derhal masum yavrunun başını okşadı ve müjdeyi verdi, dedi ki:

İster misin bundan sonra baban ben olayım? Ayşe anan, Fatıma ablan, kardeşlerin de cennet çocukları olan Hasan ile Hüseyin olsun. Bu sözler karşısında çok heyecanlanan yavrucak, Efendimiz’e: “Sen, Allah’ın Resulü değil misin?” diye sorup mübarek ellerine sarıldı. Efendimiz de masumu elinden tutup Hane-i Saadet’ine götürdü.

Ne büyük bir şefkat, ne şanslı bir çocuk ve ne göz yaşartıcı bir manzara!.. Evet, şehitlik bizin dini inancımıza göre en yüksek manevi rütbelerden biridir. Şehit babaları, şehit anaları, şehit çocukları da toplumun en acılı, en duyarlı, fakat en bahtiyar insanlarını teşkil ediyorlar. İslam tarihinin en canlı tablolarını, şüheda mertebesine yükselen bu kahramnların sergiledikleri muhteşem tablolar oluşturuyor.

Şehitlere ait menkıbelerin sayısı anlatılmakla bitmiyor. Bu konuda yazılan kitapların miktarı büyük bir yekuna ulaşıyor. Mesela ünlü romancımız Feridun Fazıl Tülbentçi’nin eseri bunlardan biri. 1961’de yayımlanan kitapta, Osmanlı’dan günümüze kahraman şehitlerimizin hayat hikâyeleri ama daha çok nasıl şehit edildikleri anlatılıyor. Yazarın derin tarih bilgisiyle beraber, Türkçeye olan vukufiyeti de esere ayrı bir renk katıyor. “Şehitler” isimli bu kitap şu kısa önsözle başlıyor:

“Ankara ve İstanbul radyolarında ‘Kahramanlık Menkıbeleri’, ‘Geçmişte Bugün’, ‘Kahramanlar Geçiyor’ başlıklarıyla yaptığım ve bir kısmını kitap halinde çıkarmış olduğum konuşmalarımdan seçtiğim yazıları ‘Şehitler’ adı altında yeniden topladım. Bu kitabı, şehit analarına ithaf ediyorum. Sayısını Cenab-ı Allah’tan başka kimsenin bilmediği aziz şehitlerimizin mübarek hatıraları önünde saygıyla eğiliyorum.”

Eskiden askerlerimize dini bilgiler vermek için çeşitli eserler kaleme alınmıştı. Üryanizade Vahid’in “Asker İlmihali”, Ahmed Hamdi Akseki’nin “Askere Din Dersleri”, Muallim Cevdet’in “Askeri Din Dersleri” bu konuda yazılan kitaplardan bazılarını teşil ediyor. Muallim Cevdet’in Arap harfleriyle kaleme aldığı bu eser, daha sonraki yıllarda Bedir Yayınevi tarafından Latin harfleriyle de neşredildi. 240 sayfalık bu kitap hakkında daha ayrıntılı bilgi almak istiyorsanız, İstanbul Mektupçusu Osman Nuri Ergin’in, “Muallim Cevdet’in Hayatı, Eserleri ve Kütüphanesi” isimli muazzam kitabındaki tanıtım yazısını okumanız gerekiyor.

Bir gün Muallim Cevdet’in bu kitabını karıştırırken “Şehitleri Ziyaret” başlığı dikkatimi çekti. “Şehit mezarlarını gezme, ruhlarına Fatiha oku” cümlesiyle başlayan yazarımız bir takım genç askerlerle Edirnekapı Şehitliği’ni geziyor. Gördüklerini, duyduklarını, hissettiklerini kendine mahsus bir üslupla anlatıyor. Fanilikle ebediyetin birleştiği bu yeşil toprakların, ziyaretçileri nasıl derin derin düşündürdüğünü dile getiriyor. Gerçekten de İstanbul’un tarihi kabristanlarında dolaşırken, serin servilerin altında derin düşüncelere dalmamak, kabir taşlarına hüzünlü gözlerle nazar edip ibret almamak mümkün değil. Edirnekapı Şehitliği’ni işte böyle bir halet-i ruhiye ile gezen Muallim Cevdet de, mübarek şehitlere ve şehitliklere nasıl saygı göstermek gerektiğini belirttikten sonra, onlara karşı görevlerimizin nelerden ibaret olduğunu nev’i şahsına münhasır üslubuyla birer birer sıralıyor.

Biliyor musunuz, bu büyük eğitimcimiz ve tarihçimiz de vefat edince Edirnekapı Şehitliği’ne defnediliyor. Kabri de “Ey Şehid oğlu şehid, isteme benden makber / Sana âğûşunu açmış duruyor Peygamber ” diyen ve en güzel şiirlerinden birini “Çanakkale Şehitleri”ne ithaf eden Mehmed Âkif Ersoy’un mezarının yanı başında bulunuyor.

Bu vesileyle İdlib’de şehitlik mertebesine yükselen askerlerimize rahmet niyaz ediyor, bahtiyar ailelerine başsağlığı diliyorum

Sigara paketine yazılan şiir

 

04:008/03/2020, Pazar

G: 8/03/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Büyük şairimiz Mehmed Akif Ersoy’un aziz dostları arasında musıki erbabının da bulunduğunu bu konuyla ilgilenen herkes biliyor. Birkaç isim vermek gerekirse Neyzen Tevfik, Şerif Muhiddin Targan, Hafız Sami, Bursalı Hafız Emin Efendi, Hafız Kemal gibi musıkişinasları örnek gösterebiliriz. Akif hakkında en değerli eserleri kaleme alan Eşref Edip Fergan ve Mithat Cemal Kuntay şairimizin bu yönünü; musıkiye olan vukufiyetini bütün ayrıntılarıyla dile getiriyorlar. Mehmed Akif Bey’in musıkiyle esaslı teması Neyzen Tevfik’le başlıyor. 1897 yılı boyunca Fatih’teki Şekerci Hanı’na gidip ney derslerinin yanı sıra nota da öğreniyor. Mithat Cemal Kuntay’ın ifadesine göre, 28 zamanlı devr-i kebir usulünü bile vurmayı öğreniyor. Zaman zaman nısfiye de üfleyen şairimiz, neyzenlikte daha fazla ilerleyemediği için üzüntüsünü aziz dostu Şerif Muhiddin Targan’a, “Aziz Dede olacak değilim ya! Ancak çalışsaydım bugün kendimi bir köşede avuturdum” sözleriyle dile getiriyor.

 

Tam bir karakter abidesi olan İstiklal Marşı şairimiz ciddiyetinin ve titizliğinin yanı sıra mizahtan da çok hoşlanıyor. Ayrıca dinlemesini bilenlerden olduğu için, dinlemesini bilmeyenleri de -nerede ve ne zaman olursa olsun- hırpalamaktan geri kalmıyor. Eşref Edip anlatıyor: Boğaziçi’nde Yeniköy’de, dostlarından Emniyet Sandığı emeklisi Selahaddin Bey adlı bir zatın yalısında musıki ziyafeti çekiliyor. Akif de davetliler arasındadır. Orada bulunan imam efendinin faslın en canlı eserleri okunurken uyumaya başladığını görüyor. Onun bu vaziyetine canı sıkılan Akif, sofradaki soyulmuş salatalıklardan iki parça alıp uyumakta olan imamın eline koyuyor. Daha da komik olanı şu ki, uyanan ve gözlerini açtığında iki elinde soyulmuş taze salatalıkları gören imam efendi, hiçbir şey olmamış gibi iştahla yemeye başlıyor. Vay, Akif’in başına gelenlere…

Şimdi gelelim, ünlü musıkişinaslarımızdan Sadi Işılay’ın Mehmed Akif’le olan hatırasına… Bilinen bir gerçektir ki, her sanatkârın en fazla arzuladığı şey takdir edilmesidir. Ne yüksek miktarda para, ne de şatafatlı unvanlar, hiçbir sanatkârı samimiyetle söylenmiş, bir-iki cümle kadar memnun edemez. Bu bakımdan uzun yıllar sanatla uğraşan kimselerin en unutamadıkları ve zevk duyarak hatırladıkları anlar, en ziyade alkışlandıkları zamanlardır. Bu mutluluğa erenlerden biri de Sadi Işılay merhumdur. Şöyle ki:

Sadi Işılay henüz 20 yaşındadır. Tekkeler daha kapanmamıştı. Bir gün Üsküdar’da Toygar Tepesi’ndeki Rufai Tekkesi’nin şeyhi Hazım Efendi’nin vefatı dolayısıyla ruhuna kırk mevlidi şerif okunacaktı. Bu zat-ı muhterem çok kıymetli bir kimse olduğu için herkes tarafından sevilip sayılıyordu. Devrin bazı edipleri ve sanatkârları da işte bu dini merasime davet edilmişti. Bunların arasında, Abdülhak Hamid, Mehmed Akif, Celal Sahir, Ziya Gökalp de vardı. Sadi Işılay da Şeyh Efendi’nin torununa keman dersi verdiği için orada bulunmaktadır. Mevlidi o devrin namlı bülbülleri olan Hafız Kemal, Hafız Burhan, Aksaray Valide Camii müezzini Cemal Efendi ve benzeri birçok güzel sesler; ilahiler, tevşihler okudular. Dini merasim bitince yukarıya, şeyhin odasına çıkıldı. Yüksek bir yerde olan tekkeden Boğaz, bütün ihtişamıyla görülüyordu. Kahveler içilirken tanyeri ağarmak üzereydi. Orada bulunanlardan bazıları, “Dini merasim bitti. Aramızda Sadi de var. Şimdi onun bir keman taksimini dinlesek ne kadar iyi olur!” diyorlar ve talebesinin kemanını getiriyorlar. Bu umumi isteğe ilgisiz kalamayan Sadi Işılay, taksime başlıyor. Biraz sonra dinleyenlerin gözlerinden birer katre yaş döküldüğünü görüyor. Bu durum Sadi Işılay’a daha fazla ilham veriyor ve kendisi de ağlamaya başlıyor. Nihayet taksimi böyle hazin bir manzarayla bitiriyor. Tam bu sırada Mehmed Akif, sigara paketinin arkasına, hemen o anda aklına gelen şu kıt’ayı yazıp Işılay’a veriyor:

Bütün eşya, Hüdâ’yı zikreden bir sırr-ı hikmettir

Kemanın bi-gümân, Allahü Ekber’den ibarettir.

Hulusûmla seni tes’îd edersem çok mudur Sa’dî,

Tecelli eyleyen kudret elinde başka hâlettir.

Büyük bir mutluluk yaşayan Sadi Işılay, hayatımda işittiğim en güzel takdir cümlesi budur diyerek, üzerinde kıt’anın yazılı olduğu sigara paketini Akif’e imzalatıyor ve ömür boyu saklıyor.

Tekkedeki bu güzel toplantıdan hemen sonra, Akif’in ona böyle bir kıt’a yazması, sanat çevrelerinde günün konusu haline geliyor. Bir gün Sadi Işılay, o sırada yetmiş beş yaşında bulunan meşhur şaire ve bestekâr Leyla Hanım’ı evinde ziyaret ediyor. Leyla Hanım, söz arasında “Sadi, Akif Bey sana bir kıt’a yazmış. Okusan da dinlesek” diyor. Işılay, kıt’ayı okuyor. Bunun üzerine Leyla Hanım, “Akif Bey çok güzel söylemiş. Ama bizim de, senin hakkında düşüncelerimizi dile getiren bir kıt’amız var. Acaba onu biliyor uydun?” diyerek aşağıdaki kıt’ayı okuyor:

Sâz-ı sînem ile ben nağmeler îcad edeyim

Beni al sevdiğim âğuşâ, kemânın yerine

Bir zemin bulmuş olurdum dil-i dîdende senin

Girmiş olsaydım eğer râz-ı nihânın yerine.

Mehmed Akif’e, Sadi Işılay’a, Leyla Hanım’a rahmet temennisiyl

Edebiyat doktoru’

 

04:0015/03/2020, Pazar

G: 15/03/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Doktor deyince aklımıza ilk önce tıp fakültesini bitiren ve insanın sağlığıyla, hastalığıyla yakından ilgilenen kimse geliyor. Bilindiği üzere doktorlar da -kendi aralarında- kalp doktoru, göz doktoru, kulak burun boğaz doktoru gibi gruplara ayrılıyorlar. Bildiğimiz anlamda bu doktorların içinde çok sayıda musıkişinas ve şair de bulunuyor. Mesela, Dr. Veli Behçet Kurdoğlu “Şair Tabibler” adıyla kaleme alıp 1967’de yayımladığı 606 sayfalık eserinde, asıl mesleği tıp olmakla beraber, şiirin cazibesine kapılan şahsiyetleri de sıralıyor. Adı geçen kitapta Fatih’in hocası Akşemseddin hazretlerinden tutun, günümüzün “şair tabipleri”ne kadar uzayan bir zincir, edebiyat tarihinde ayrı bir bölüm teşkil diyor.

Başta da belirttiğim gibi, “doktor” kelimesi her ne kadar tıp ilmiyle doğrudan alakalı bir söz olarak karşımıza çıkıyorsa da, bu ihtisas alanının dışında da doktorlarımız bulunuyor. Nitekim sözlük bu kelimenin ikinci anlamını belirtirken, “Bir ilim dalında doktora yapan kimseye verilen unvan” cümlesini kullanıyor.

Bizde “edebiyat doktoru” sözünü öne çıkaran yahut böyle bir unvandan hoşlanan ilim adamlarının başında merhum Prof. Dr. Ali Nihat Tarlan geliyor. Oğlu Adnan Siyadet Tarlan’ın, babasıyla ilgili olarak hazırladığı kitapta, “edebiyat doktoru”yla alakalı ilgi çekici bir anekdotla karşılaşıyoruz. Kısaca nakledeyim.

12 Eylül 1980 askeri darbesinin lideri Orgeneral Kenan Evren ile darbeden hemen sonra kurulan “horoz” amblemli “Milliyetçi Demokrasi Partisi”nin başkanı Orgeneral Turgut Sunalp da, Ali Nihat Tarlan Hoca’nın iki talebesidir. Yıl 1932. Okul, Maltepe Askeri Lisesi. Turgut Paşa, onuncu sınıf öğrencisi. Hoca, ilk derse girip “Bendeniz edebiyat doktoru Ali Nihad!” cümlesiyle kendisini tanıtınca, sınıfın en yaşlılarından “Baba Hüsnü” lakabıyla tanınan iri yapılı bir öğrenci, “Hocam, iyi ki geldiniz, aruz vezni hasta olmuştu!” cevabını veriyor. Hocasıyla iftihar ettiğini belirten Turgut Sunalp, hatıralarını, “Ebedi istirahatgâhında nur içinde yat, sevgili ve aziz hocam” diye bitiriyor.

Bu satırları kaleme almama, İbrahim Alaaddin Gövsa’nın bir yazısı vesile oldu. Müellifimizin “Edebiyat Doktoru” başlığıyla ve eski harflerle neşrettiği makaleyi, ilgiyle okuyacağınız düşüncesiyle aşağıya iktibas ediyorum:

“Edebiyat doktoru Selami Bey bir haftadan beri İstanbul’un bir kenar mahallesinde tuttukları eve taşınmıştı. Civar komşular eski âdete uyarak hoş geldine geliyor veya kahvenin önünde tesadüf ederek mahallenin bu yeni simasına safa geldiniz diyordu. O, bütün mahalleliye kendisini ihtimamla Doktor Selami diye yazılı kartını ehemmiyetle bıraktı.

Artık bir haftadan beri Doktor Bey diye mahallede epeyce tanınmıştı.

Bir gece doktorun kapısı şiddetle vuruldu. Bu geç kalmış telâşlı ziyaretçi evde epeyce heyecan uyandırdı. Doktor başını kafesten uzatarak korku ile sordu:

-Kim o?

-Bekçi efendim.

-Hayrola,

ne var?

-Efendim, çeşmenin üst başındaki sarı konaktan sizi istediler.

Doktor Selami Bey bu vakitsiz davetten hiçbir şey anlayamadı. Fakat bekçinin bahsettiği büyük ev, mahallenin ileri gelenlerinden koyun tüccarı Muharrem Efendi’ye aitti. Gitmemek nezaketsizlik olabilirdi. Belki kendisine mühim bir mesele sorulacak, ilminden istifade edilecekti. Cevap verdi: ‘Peki, geliyorum…’

Meraktan sür’atle giyinen Doktor Selami Bey beş dakika sonra sokaktaydı. Yolda bekçiye bu davetin sebebini sormaya lüzum görmedi. Kapıya geldi. Muharrem Efendi, merdivenden indi. Misafiri merakla beklediği karşılamasından belliydi. “Seni gece vakti tedirgin ettik ama bizim arkadaş da hepimizi telaşa saldı. Doğrusu, böyle şeyleri sevmem ya. Lakin İstanbul hali…”

Merdivenden çıkarken Muharrem Efendi’nin avama mahsus tabii bir güleryüzlülükle söyledikleri de doktora, bu vakitsiz davetin sebebini öğretememişti. Fakat tahmin ettiği gibi acil bir müşkilin halli için çağrıldığını Muharrem Efendi’nin bir arkadaşına ait belki meraklı bir ilim meselesi olduğunu garip bir şüphe ile anlar gibi oldu. Yukarı çıktılar. Bir odanın önüne geldiler. Muharrem Efendi, biraz tereddüt ettikten sonra “Buyur, gir!” diye misafirine işaret etti. İyi aydınlatılmamış bir oda. Ayakta, birkaç telâşlı kadın gölgesi. Bir iki adım daha atınca doktor, soğuk bir ter döktü. Köşede bir yatak içinde titreyerek çırpınan yarı çıplak genç bir kadın vardı. Selami Bey, davetin sebebini anlamaktan doğan bir şaşkınlıkla döndü. Muharrem Efendi,

-İşte doktor diyordu, tam 4 saat var ki, hasta gördüğün haldedir.

Özür dilemek istedi:

-Lakin efendim ben tabip değilim ki.

-Ay sen doktor değil misin?

-Evet, doktorum ama tıp doktoru değilim.

-Öyleyse neyin doktorusun?

-Edebiyat doktoruyum.

-Bir yaşıma daha girdim, peki buraya ne diye geldin?

-Beni siz davet ettiniz.

-Ben seni doktor sandım. Böyle kalpazan olduğunu bilir miydim?

Genç zevcesine doktor çağırmaya zorla razı olan Muharrem Efendi, Selami Bey’in tabip olmadığını anlayınca ve yabancı bir delikanlının karşısında karısının durumunu düşününce fena halde öfkelenip dedi ki:

-Âleme doktorum diye kendini satarsın. Seni gidi kalpazan zıpçıktı seni. Doktorum diye âlemin namahremine bakmaya utanmıyor musun?

Selami Bey, evine dönünce tam sekiz yılda hazırladığı ve konusu

Battal Gazi olan dört ciltlik doktora tezini ocaktaki ateşe atıp yaktı.

Temiz eller

 

04:0022/03/2020, Pazar

G: 22/03/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Efendim, malum olduğu üzere hastalıklar maddi ve manevi olmak üzere ikiye ayrılıyor. Bedeni rahatsızlıkların tedavisi için doktora, ilaca ve hastahaneye ihtiyaç duyulduğu gibi, manevi açıdan şifaya kavuşmak için de Şafi-i Hakiki olan Cenab-ı Hakk’ın emirlerini, Sevgili Habibinin tavsiyelerini yerine getirmek de bir vecibe olarak karşımıza çıkıyor. Şurası da ayrı bir gerçektir ki, maddi tedavi ile manevi tedavi birbiriyle çok yakından ilgilidir. Hatta tedavinin esası, vasıtası olan tıp ilmi, manevi dünyamızın temeli olan din ilminden önce geliyor. Eskiler buna “İlm-i ebdan, ilm-i edyandan evveldir” diyorlar. “Ebdan”ın bedenler, “edyan”ın dinler anlamına geldiğini de bu arada söylemiş olalım. “Din” kelimesinin çoğulu da “edyan”dır.

“Tıbb-ı Nebevi” adıyla kaleme alınan eserler, Peygamber Efendimiz’in bu konuya ne kadar önem verdiğini canlı tablolar halinde ortaya koyuyor. Asr-ı Saadet’te, Medine’de görev yapmak üzere İran’dan bir tabip geliyor. Aylarca Peygamber Şehri’nde kaldığı halde hiçbir hasta kapısını çalmıyor. Buna canı sıkılan ama daha çok merak eden doktor hasta gelmeyişinin sebebini sorunca Efendimiz “Benim ashabım acıkmadan sofraya oturmaz, sofraya oturunca da tıka basa midelerini doldurmaz” buyurarak işin aslını söylüyor. İbn-i Sina gibi bir deha da “Tıp ilminin esası “Yiyiniz, içiniz, israf etmeyiniz” ayetidir, diyor.

İslam, ilme, temizliğe, tıbbi bilgilere en büyük önemi verdiği halde, koronavirüs uzmanı kesilen birtakım cahiller ve gafiller yine bir fırsatını bulup namazla, abdestle, dua ile dalga geçiyorlar. Ne yazık ki, işin bu yönünü hafife alan köşe yazarlarına, muhafazakâr kalemler arasında bile rastlıyoruz. Bazı kemalist yazarlar dahi böyle zamanlarda maddi tedbirlerin yanısıra duanın ve iyilik yapmanın önemini vurgularken sözüm ona bunlar bilim, bilim deyip başka çare yok diye yırtınıp duruyorlar. Bilimin aslının ilim olduğunu, İslam’ın da ilmi en başa aldığını görmezlikten geliyorlar. Tabii, bu arada, efendim biz abdest alırken zaten elimizi yıkıyoruz. Dolayısıyla bize koronavirüs bulaşmaz diyenler de böyle gereksiz sözlerle yukarıdaki tiplere malzeme vermiş oluyorlar.

İnsan kötü niyetli olunca en masum cümleden bile aleyhde malzeme çıkarabilir. Şimdi benim bu yazımı okuyanlardan biri kalkıp Dursun Hoca abdesti hafife aldı diyebilir. Öyleyse fitne kapısını baştan kapatmak için konu üzerinde biraz durayım. Evet, bir Müslümanın günde beş defa abdest alması temizlik açısından son derece önemlidir. Bizim dini inancımıza göre, bütün ibadetler sırf Allah emrettiği için yapılmakla beraber, aynı zamanda sağlığa faydalı olduğu zaten biliniyor. Mesela bu konuda oruç başta geliyor. Bu günler de bazı ünlü doktorlarımız orucun ne kadar faydalı bir ibadet olduğunu sık sık dile getiriyorlar.

Ben yine sözü elimize getireyim ve elin önemini elimden geldiği kadar ele alayım. Hiç şüphe yok ki, en çok kullandığımız vücud organlarının başında el geliyor. Hangi birini yazayım. Çatalı, kaşığı elimizle tutuyoruz, yükü elimizle taşıyoruz, başımızı elimizle kaşıyoruz, traşımızı elimizle oluyoruz, yazıyı elimizle yazıyoruz, yetimin başını elimizle okşuyoruz, kitabı elimizle tutuyoruz. Ayrıca veren el, alan elden üstündür diyoruz. Cimri adama, eli cebine gitmiyor diye sitem ediyoruz. El, elden üstündür diyerek üstünlüğü kabulleniyoruz. Elde, ayakta yok, diyerek fakirlik vurgusu yapıyoruz. Elden ne gelir diyerek çaresizliği dile getiriyoruz. Paraya “el kiri” diyoruz. Paranın kirletmediği eli öpüyoruz. Özellikle bu günlerde el yıkamanın önemine vurgu yapan doktorları sık sık dinliyoruz.

Kur’an-ı Kerim’de “Yedullah” kelimesi zikrediliyor. Anlamı ise “Allah’ın eli”, yani kudreti demektir. Kudret eli, bütün insanlığa hidayet rehberi olması içn Fahri Kâinat Efendimiz’i dünyaya gönderdi. Ne muazzam bir tecellidir ki, Efendimiz’in birçok mucizesi mübarek elinde zuhura geldi. İslam tarihleri, siyer kitapları Nebevi mucizeleri anlatırken Resul-ü Ekrem Efendimiz’in nurlu elleri vasıtasıyla meydana gelenlerini de sıralıyorlar. Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri’nin “Mektubat” isimi kitabında bir sayfa halinde işte bu konuya yer veriliyor. Bu bir sayfada yer alan sözlerin ne kadar mühim, ne kadar ilgi çekici, ne derece ufuk açıcı olduğu başdaki “Bu parça, altın ve elmas ile yazılsa, liyakati var” sözüyle dile getiriliyor, ezcümle şunlar söyleniyor:

Efendimiz’in mübarek avucundaki küçük taşlar bir mucize olarak zikir ve tesbih ediyor. Aynı avuçtaki küçük taşlar ve toprak düşmana karşı top ve gülle olarak kullanılıyor ve onları hezimete uğratıyor. Kur’an’da belirtildiği üzere aynı elin parmağıyla ay’ı ikiye yarıyor. Aynı el, çeşme gibi, on iki parmağından su akıtıyor ve bu su bir orduya yetiyor. Aynı el hastalara ve yaralılara şifa oluyor. Böylece o mübarek el, nasıl harika bir mucize olduğunu gösteriyor.

O elin avucu –guya – küçük bir zikirhanedir ki, ufak taşlar dahi içine girse zikir ve tesbih ederler. Düşmana karşı küçük, fakat Rabbani bir cephanedir ki, içine giren taş ve toprak gülle ve bomba olur. Hastalar ve yaralılar için Rahmani bir eczahane hükmüne geçer. Celal ile kalktığı zaman Ay’ı parçalayıp Kâb-ı Kavseyn şeklini verir. Cemal ile döndüğü vakit âb-ı kevser akıtan bir çeşme olur. Tek bir elinde bu kadar mucize zuhur eden Efendimiz’in, Allah’ın yanında ne derece makbul olduğu ve bu ele, biat edenlerin de ne kadar bahtiyar olacakları derhal anlaşılır.

O mübarek ele biat eden Bediüzzaman Hazretleri’ne de – bu vesileyle – ve vefatının altmışıncı yılı dolayısıyla Allah’tan rahmet niyaz ediyorum. (23 Mart 1960).

Ailesine karantina uygulayan Osmanlı hekimi

 

04:0029/03/2020, Pazar

G: 29/03/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Sultan İkinci Mahmud devrinde İstanbul’da “Beşiktaş – Ortaköy İlmiye Cemiyeti” adıyla bilinen bir serbest akademi vardı. Bu akademinin en meşhur idarecileri Londra sefiri ve Mevakib Tefsiri’nin müellifi İsmail Ferruh Efendi, Kethüdazade Mehmed Ârif Efendi, Melek Paşazade Abdülkadir Efendi, Rumelihisarı Bektaşi Şeyhi Mahmud Baba ve Şanizade Ataullah Efendi gibi önemli isimlerdi. Bunlar haftanın belli günlerinde toplanıyorlar; tarihi, edebi, ilmi, fenni konularda ders veriyorlardı. Ders görmek isteyenlerden de herhangi bir ücret talep etmiyorlardı. Ayrıca dışarıdan başka kimse kabul edilmiyordu.

İkinci Mahmud 1826’da yeniçeri teşkilatını kaldırdığı sırada bu cemiyet korkunç bir iftiraya maruz kaldı. Yukarıda isimlerini sıraladığım alimleri kıskanan müfteriler, içlerinde bir de Bektaşi babasının bulunmasını fırsat bilerek derhal harekete geçtiler. Bu cemiyetin mensupları Bektaşi’dir, gizli gizli toplantı yapıp padişahın aleyhinde bulunuyorlar diyerek zihinleri bulandırmaya başladılar. Yeniçerilerle birlikte Bektaşilere de savaş açan padişah, cemiyeti dağıtıp üyelerini Anadolu’nun çeşitli şehirlerine sürgün etti.

Bu cemiyetin iki pırlanta isminden biri Kethüdazade Mehmed Ârif Efendi, diğeri de Şanizade Ataullah Efendi’dir. Kethüdazade’ye “Ayaklı Kütüphaneler” isimli kitabımda geniş yer verdiğim için burada Şanizade Ataullah Efendi’den kısaca bahsetmek istiyorum.

Bu zat, modern Türk tababetinin en gözde isimlerinden biridir. Eski tıpla birlikte modern tıpbın da bütün inceliklerine vakıftı. Doğu ve Batı tababetindeki derin bilgisi kendini Avrupa’da da tanıttı. Tıbbi bilgilerin yanısıra, dini ilimlerle de mücehhezdi. Ayrıca hukuk ve mühendislik alanında da kendini iyi yetiştirmişti. Kaynaklarda başta Fransızca ve İtalyanca olmak üzere altı yabancı dil bildiği ifade edilen Şanizade aynı zamanda iyi resim yapıyor, güzel tanbur çalıyor, güzel yazı yazıyor, saat tamir ediyordu. Ayrıca bir divanı dolduracak kadar şiir de kaleme almıştı. Bu şiirlerinden bazılarına İbnülemin Bey “Son Asır Türk Şairleri”nde yer veriyor.

Lütfi Tarihi’nde “Zamanın İbn-i Sina’sı” diye tavsif edilen Şanizade Ataullah Efendi’nin tıpla ilgili kaleme aldığı “Miyarü’l –Etibba” isimli üç cildlik eseri, ilk matbu tıp kitabı olması bakımından büyük önem arzetmektedir. Aynı zamanda vak’anüvis olan Şanizade, bir de kendi adıyla anılan dört cildlik tarih kitabı yazdı. Bu kıymetli eser, iki büyük cilt halinde “Çamlıca Yayınevi” tarafından neşredildi. Ayrıca, askerliğe, matematiğe dair eserler de kaleme aldığını bu arada söylemiş olalım.

Bizde Şanizade Ataullah Efendi’yle en fazla ilgilenen isimlerden biri meşhur tabip, Prof. Feridun Nafiz Uzluk, diğeri de İbnülemin Mahmud Kemal’dir. İbnülemin Bey’in “Son Asır Türk Şairleri” 1930’da ilk yayımlanmaya başladığı sırada büyük heyecan duyan hekimlerimizden biri de Feridun Nafiz Uzluk, 1 Nisan 1931 tarihli Aksaray Vilayet gazetesinde neşrettiği bir makalede “Son Asır Türk Şairleri’nde beni alakadar eden iki sima var: Şanizade tabip Ataullah, Hekimbaşı Abdülhak Molla, Şanizade’yi okuyucularım tanısalar, benden fazla sevinirler” dedikten sonra şunları söylüyor:

“1237 tarihinde İstanbul’da büyük bir afet, veba salgını vardı. Farelerin, kemirici hayvanların hastalığı olan taunu pireler taşıyordu. Deniz kıyısındaki anbarlarda, fırınlarda baş gösteren salgın, İstanbul’da, bir günde 4 bin kişiyi öldürüyordu. Vebanın mekik şeklinde boyanan mikrobu, henüz keşfedilmemişti. Kaşif Yersen daha doğmamıştı. Bu, Allah’ın gazabı olarak ilan ediliyor, camilerde Ahkaf Suresi okunuyordu. Şanizade, hakimane bir ferasetle hastalığın ip ucunu – filiyasyon – anlamıştı. Ortaköy’deki yalısında bütün ev halkıyla karantina ve tecrid yapıyordu. Evinin kapılarını kapamış, ne içeri kimseyi alıyor, ne kimseyi dışarı bırakıyordu. Tababetteki iktidarıyla İstanbul’un ve İkinci Mahmud’un teveccühünü kazanan Şanizade’nin daha bir çok meziyeti vardı. Mesela küsufu, hüsufu, yani ay ve güneş tutulmasını vaktinden önce biliyordu.”

Şimdi gelelim, bu büyük âlimin feci akıbetine… Merhum, meslektaşları Hekimbaşı Behçet Efendi ile kardeşi Abdülhak Efendi’nin korkunç iftirasına kurban gitti. Şöyle ki: Yukarıda isimlerini verdiğim şahsiyetlerle birlikte Şanizade de sürgüne gönderildi. Yaptığına pişman olan Sultan İkinci Mahmud, affedilmesi için ferman çıkardı. Bu fermanı, sürgün yeri olan Tire’ye götüren görevli kişi, fermandaki “ıtlakına” yani bırakılmasına kelimesini “itlafına” yani öldürülmesine diye okuyunca değerli bilginimiz, elindeki kahve fincanıyla yere yığıldı ve Hakk’ın rahmetine kavuştu. Merhum, kendi alın yazısını biliyormuş gibi şu beyti söylemişti:

Ben bu dehr-i denide şâdman olmam Atâ

Hasımdır erbâb-ı irfana çün bu âsiyâb

Bayezid Devlet Kütüphanesi’nin alim müdürleri

 

04:005/04/2020, Pazar

G: 5/04/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Osmanlılar zamanında kütüphane müdürlerine “hafız-ı kütüp” deniliyordu. Sultan İkinci Abdülhamid Han’ın kendi bütçesinden para vermek suretiyle yaptırdığı Bayezid Devlet Kütüphanesi’nin hafız-ı kütüpleri aynı zamanda âlim, hatta “ayakklı kütüphane” diyebileceğimiz kimselerdi. Bunların başında da, adı geçen kütüphanede tam 43 yıl müdürlük yapan İsmail Saib Sencer bir numaralı “allame” olarak karşımıza çıkıyor. Ondan ve kütüphanenin diğer âlim müdürlerinden aşağıda kısaca bahsedeceğim ama önce Taksim’deki Atatürk Kitaplığı’nın eski Müdürü Ramazan Minder Bey’le söze başlamak istiyorum.

Bu arkadaşımız İstanbul kütüphanecileri arasında liyakatiyle, hizmetleriyle, dostluğuyla, güler yüzlülüğüyle tanınıyor ve kütüphane müdavimleri tarafından çok seviliyor. Ne yazık ki İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı bu özelliklerini hiç önemsemeyerek kendisini görevden aldı. Gazetelerin bazı köşe yazarları, bu yanlış icraata duydukları tepkiyi köşelerinde dile getirdiler. O sırada bendeniz de gazetemizde aynı konuda bir yazı yayımladım, bu çalışkan arkadaşın değerlendirilmesini yetkili makamlara hatırlattım. Kendime pay çıkarmadan söylemek isterim ki, Ramazan Bey, geçenlerde Bayezid Devlet Kütüphanesi’nin müdürlüğüne tayin edildi ve böylece hak yerini bulmuş oldu. Bu vesileyle kendisine başarılar diliyorum.

Şimdi sıra, verdiğim sözü tutmaya geldi. Efendim, bu tarihi kütüphanenin ilk hafız-ı kütübü, yani müdürü Hoca Tahsin Efendi’dir. 1851’de Tokat’ta dünyaya gelen Tahsin Efendi, bu şehirdeki Meydan Camii’nin imamı Osman Efendi’nin oğludur. Genç yaşında İstanbul’a geldi, medrese tahsili gördü. Bayezid Camii’ne devam ederek, meşihat müsteşarı Ali Rıza Efendi’den icazet aldı. Hattatların reisi Muhsinzade Abdullah Bey’den sülüs ve nesih öğrendi. Ayrıca Kazasker Mustafa İzzet Efendi’den de istifade etti. Sadrıazam Âli Paşa’nın, Mercan Ağa Mahallesi’nde yaptırdığı camide imamlık ve hatiplik görevinde bulundu.

Hoca Tahsin Efendi hakkında kaynaklarda, hatta görev yaptığı kütüphanede bile fazla bilgiye rastlanmıyor. Ancak iki kitabiyat bilginimiz, Prof. Dr. Süheyl Ünver ile İbnülemin Mahmud Kemal Bey, kendisinden bahsediyorlar. İbnülemin’in anıt eserlerinden biri olan “Son Hattatlar”dan öğrendiğimize göre ve yukarıda da belirtildiği üzere, merhum bu kütüphanenin ilk müdürüdür. Bu arada Ali Paşa Camiii’nde de görev yapmaktadır. Evkaf Nezareti’nin (Vakıflar Bakanlığı’nın) iki görevi bir arada yürütmesinin mümkün olmadığına dair aldığı karar üzerine imamlığına son veriliyor. Buna çok üzülen Tahsin Efendi, bir hafta sonra vefat ediyor. (1916).

Ölümünden bir yıl önce sağ tarafına felç geldiğini, uzun süre yattığını, daha sonra iyileştiyse de zihninde durgunluk görüldüğünü yine İbnülemin’den öğreniyoruz. Sülüs ve nesihde üstad olan ve birkaç Mushaf-ı Şerif yazan Hoca Tahsin Efendi, aynı zamanda saatçilik de yaparmış. Fakat onun bu özelliğini kimse bilmiyormuş. Mahmud Kemal Bey’in “âsâr-ı atika”dan bir saati varmış. Bu bakır saat arada bir bozuluyormuş. Tahsin Efendi, saatçiye götüreyim diye alıp gidiyormuş. Meğer kendisi tamir ediyormuş. Bir gün saat yine durduğunda Mahmud Kemal Bey arka kapağını açıyor ve ince bir kâğıda yazılı şöyle bir kıt’ayla karşılaşıyor:

Pek güzel yaptı onu saatçi

İçini açma sakın ey gamkin

Bir dakika ileriye gitse

Yine tamir eder elbet Tahsin

Bayezid Devlet Kütüphanesi’nin ikinci müdürü İsmail Saib Efendi’ye gelince, hiç şüphesiz onun ismiyle bu kitap hazinesi özdeş hale gelmişti. Bu kitabiyyat bilgini, dünyaca meşhur bir otorite kabul ediliyordu. Batılı müsteşrikler (doğu bilimciler) ona, kafasının içi, müdürlüğünü yaptığı kütüphaneden daha zengin olan adam diyorlardı. Merhumun hafız-ı kütüplüğü ve bu sahadaki ihtisası hakkında “Ayaklı Kütüphaneler” adlı naciz eserimde ayrıntılı bilgi vermeye çalıştım.

Burada sadece kedilere olan düşkünlüğünden bahsedeyim. Bir gün, (28 Ocak 2010) kıdemli müdür yardımcısı Süheyla Şentürk Hanım’ın odasında oturuyordum. O sırada hayatta olup da İsmail Saib Hocayı yakından tanıdığını bildiğim Taha Toros Bey’i aramasını rica ettim. Süheyla Hanım telefon etti. Uzun uzun konuştular. Taha Bey’in telefonda şöyle bir anekdottan bahsettiğini Süheyla Hanım bana söyledi.

İsmail Saib Hoca müdürken bir gün hükümet kütüphanedeki farelerin zehirlenmesi için bir miktar para gönderiyor. Ancak müdür bey bu parayla zehir değil, ciğer aldırıyor ve kedilere – her zaman yaptığı gibi – bir güzel ziyafet çekiyor. Tabii ki, Hoca hakkında da tahkikat açılıyor. Unutmadan söyleyeyim; İsmail Saib Hoca’nın idareciliği zamanında Bayezid Devlet Kütüphanesi’nin adı “Kedili Kütüphane”ye çıkıyor.

Kütüphanenin üçüncü müdürü, Hasan Âli Yücel tarafından himaye edilen; Arapça ve Farsça’nın yanı sıra Almanca, Fransızca ve İngilizce de bilen merhum Prof. Necati Lugal’dir. Sadeddin Nüzhet Ergun, Muzaffer Gökman, Hasan Duman, Yusuf Tavacı gibi işinin ehli zatlar da burada görev yaptılar.

Bayezid Devlet Kütüphanesi’nin tekrar âlimler meclisi olması dileğiyle

Aleksi Karel’in “Dua”sı

 

04:0012/04/2020, Pazar

G: 12/04/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Fatih Sultan Mehmed bir gün yolda giderken karşılaştığı bir derviş kendisine, “Padişahım, sen bizim dualarımız sayesinde İstanbul’u fethettin” der, Fatih de, “Doğru söylüyorsun, derviş baba. Fakat şunun da hakkını unutma” cevabını verdikten sonra eliyle kılıcını gösterir.

İslami kaynaklarda duanın mahiyeti, çeşitleri, nerede nasıl yapılacağı ayrıntılı olarak anlatılıyor. Sütunum onları sıralamaya müsait olmadığı için, yazıya Hazreti Fatih’in bu fıkrasıyla başladım. Zaten padişah, dervişe verdiği cevapla işin aslını dile getiriyor; dua, biri kavli, diğeri fiili olmak üzere ikiye ayrılır, diyor. Böylece dini kitaplardan öğrendiğimiz mübarek duaların yanı sıra maddi anlamda alınması gereken tedbirlerin de ne kadar önemli olduğunu vurgulamış oluyor.

Fatih’in tavsiyesine – memnuniyetle belirtelim ki – bugün tam anlamıyla uyuluyor. Yani koronavirüs salgınının bir an önce def edilmesi için hem maddi hem manevi ne yapılması gerekiyorsa hepsi yapılıyor. Başta Sağlık Bakanımız olduğu halde, diğer bütün ilgili personel ellerinden gelen gayreti gösteriyorlar. Bunun yanı sıra, bütün minarelerden, her akşam dualar ediliyor. Bu güzel manzara herkesi memnun ettiği halde içimizdeki bazı beyinsizler rahatsız oluyor. Bunlar, kalpleri mühürlü kimseler olmaları dolayısıyla dua ile ayetlerle alay etmekten çekinmiyorlar. Böylece hem cahilliklerini, hem de saygısızlıklarını göstermiş oluyorlar.

Bu günlerde merhume Samiha Ayverdi Hanımefendi’yle yapılan Mülakatlar Kitabı’nı ikinci bir defa okuyorum. 20 Aralık 1947 tarihli mülakatın içinde dua ile ilgili çarpıcı ifadeler olduğu için, teberrüken aşağıya alıyorum

“Rahmi Balaban : Geçen sene Roma’da bir fizyoloji konferansı oldu. Orada Baroğlu isminde bir âlim bütün dünyaya: ‘Ey insanlar, ruhunuzu ihmal ediyorsunuz, nasıl vücudunuzun beslenmesine azot, karbon vesaire lazımsa, ruhunuza da Allah lazımdır’ diye bar bar bağırmıştı.

1932’de Nice’de yine bir fizyoloji konferansı olmuş, Türkiye’den de murahhas olarak ben gönderilmiştim. Sorbonne Üniversitesi’nin otuz beş senelik fizyoloji hocası, söz sırası gelince şöyle bir hitabede bulunmuştu: ‘Ben, otuz beş seneden beri fizyoloji okutuyorum. Bu ilim o kadar ileri gitmiştir ki, artık stop demek zamanı gelmiş de geçmiştir. Zira insanlar bunun yanında ilahi taraflarına, ruhlarına o kadar az ehemmiyet veriyorlar ki, bir taraf öteki tarafa nazaran yüce kalmıştır. Eğer böyle giderse ileri giden fizik bir gün geri dönüp ruhu ateşe verecektir. Ben iki seneden beri hocalık ettiğim üniversitenin ilahiyat kısmına talebe oldum ve bu işde pek geri kaldığımı söylemekle belki benden sonrakilere bir hizmet etmiş olacağımı düşünüyorum.’

Dünyanın en büyük biyoloji âlimi Aleksi Karel isminde bir doktor vardır. Bunun ‘La Priere (Dua)’ adlı küçük bir eseri vardır. O kadar faydalı buldum ki, tercümeye mecbur oldum. Fakat kitabın yarısında ‘Üd’ûni es tecib leküm’, (Bana dua edin, size icabet edeyim) ayet-i kerimesinin Cebrilere ve Kaderilere benzemeyen Ehl-i Sünnet’çe olan bir şerhini ilave ettim. Tabii, Ehl-i Sünnet ne diyorsa, bu adam da onu söylüyor. Fakat biz neden kendi elimizdeki hazineye kıymet vermiyoruz da, bu ses hariçten gelince tavlı oluyor? Pek hazin…

Ülker Balaban: Efendim, ahlak fesadları ekseriya harplerin bir yadigârı değil midir?

Samiha Ayverdi: Harpler halk tabakaları üstünde şüphesiz ki fena meyiller, fena tesirler yaratır. Fakat şimdiki harpleri meydana getiren doğrudan doğruya moral fesadıdır. Bugün kimse toprak için çarpışmıyor, bugünün harbi bir ideoloji muharebesidir.

Rahmi Balaban: Aleksi Karel diyor ki: ‘Ben yüzlerce hastayı dua ile iyi ettim. Hastama sorarım: Duaya inanır mısın, derim. Mesela; hayır, der. O zaman karşıma alıp yarım saat duanın ne demek olduğunu anlatır ve sonunda: Ya Rab, sen bu kulunu hidayete eriştir, diye de dua ederim. Şaşıyorum, tababet neden duadan istifade etmemektedir?

Bizde geçen bir anket açılmış. Yirmi beş doktora Allah’a inanıp inanmamanın lazım olup olmadığı sorulmuş. Yalnız Mazhar Osman gayet pervasız bir lisan ile ‘Buna şiddetle ihtiyaç vardır. Benim hastalarımın kısm-ı azamı imansızlıktan bu hale gelmişlerdir’ demiştir. Hatta Mazhar Osman, iyi edemediği bir çok hastasını Erdek’de bir Hoca’ya yollar. İzmir’de doktor Muhiddin Âdem de böyle yapardı.

Ülker Balaban: Mikroba duanın nasıl bir tesiri olabilir baba?

Rahmi Balaban: Mikrop da bir kudret değil mi? Önüne geleni hatır gönül tanımadan ‘tahrip et’ emrini almış bir kudret… Fakat buna elbette kuvvetini veren bir başka kuvvet var, kökünü oradan alır. O, dur deyince nasıl ilerleyebilir?

Samiha Ayverdi: Bu maddiyatın maneviyata galip oluşu kanunudur. Fakat Allah’a yakın olanlar her mazhara kendi hakkını verirler, müdahale etmezler. Onun için Ehlullah kerametten son derece sakınır ve ayıp sayar. Efendimiz’in kerametleri değil, güzel ahlakı söylenegelir. Evet, biz kendimizi temizlemeye bakarız, harikalar göstermeye değil. Bir gün Peygamberimiz’e birisi gelmiş. ‘Ya Resulallah! Din nedir’ diye sormuş ‘Güzel ahlaktır’ buyurmuşlar. Bir daha sormuş, aynı cevabı vermişler. Bir daha sormuş, tekrar aynı cevap. Dördüncü sualde ‘Görüyorsun ya, gazabını yenmektir’ buyurmuşlar.”

Âsâr-ı gazap görüp semada

Titrer durur ellerim duâda

Abdülhak Hâmid

Evde otururken dışarıda gezmek için

 

04:0019/04/2020, Pazar

G: 19/04/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Nasreddin Hoca, bir grup arkadaşıyla sohbet ederken içlerinden biri, “Hocam sizin hanım çok geziyormuş, öyle mi?” sorusunu yöneltmiş. Merhum, hemen şöyle cevap vermiş. “Yok canım, çok gezmiş olsaydı bir akşam da bize gelirdi!” Bazı insanlar gezip dolaşmayı çok sevdikleri halde bir takım kimseler de seyahat etmekten hoşlanıyorlar. Gezginleri de, boşda gezenler, seyahatlerini değerlendirenler diye ikiye ayırmak gerekiyor. Bizim Evliya Çelebimiz, seyahatlerini “kültür gezileri” haline getiren rehberlerin en başında geliyor.

Geçen gün bir gazetede “Koronavirüs kitap satışlarını patlattı” başlığıyla bir haber okudum. Evlerdeki zorunlu ikamet, vatandaşları daha çok okumaya yöneltti. Hayırlı bir gelişme diyelim ve okuma alışkanlığının daha da artmasını dileyelim. Kitap okuyan insan, hücrede bile olsa elindeki eser sayesinde hem bilgi sahibi olup, hem de hayal gücüyle dış alemde de gezip dolaşma imkanına kavuşabilir. Hele bu eser bir seyahatname olursa, okuyan kimsenin muhayyile gücü daha fazla canlanır, bedenen mahbus olduğu halde ruhen ferahlar ve hayalen gezintilere çıkar. Böylece insanlar evlerinden çıkmadan da gezebilirler.

Evet, yukarıda da belirttiğim gibi, seyahatname deyince akla gelen ilk isim Evliya Çelebi oluyor. Marco Polo gibi, İbn-i Battuta gibi daha bir çok ünlü gezginci varsa da, onların hiç biri Evliya’nın yerini tutmuyor. Söz buraya gelmişken “Hakir-i pür-taksir, evliyayı bi riya”dan ve o muazzam seyahatnamesinden – birkaç cümleyle de olsa- söz edelim.

On ciltlik seyahatnamesiyle okuyucularını dünya turuna çıkaran Evliya Çelebi, daha yirmi yaşındayken işe başladı. İstanbul’u adım adım dolaşarak, payitahtın gezmedik yerini bırakmadı. Otuz yaşındayken de, İstanbul’un mukaddimesi Bursa’ya gitti ve seyahatlerine daha bir hız verdi. Elli seneden fazla bir süre Osmanlı memleketlerini turladı. Yirmi iki savaşa katıldı. Sultan Dördüncü Murat, Sultan İbrahim, İkinci Süleyman, Dördüncü Mehmet devirlerinde, Osmanlı topraklarında ayak basmadık yer bırakmadı. Ayrıca yabancı ülkelerin bir çoğuna da yolunu düşürdü.

Yazının sonunda oğluna verdiği ilgi çekici nasihatten de bahsedeceğim için, Evliya Çelebi’mizin babasını da kısaca tanıtayım.

Seyyahımızın pederi Derviş Mehmed Zıllî Ağa’dır. Oğlu da – bilindiği üzere – bu “Zıllî” soyadını taşıyor. Derviş Mehmed Zıllî Ağa, evladından öğrendiğimize göre tam yüz on yedi sene bereketli bir ömür yaşadı. Kanuni Sultan Süleyman’ın son seferine katıldı. İkinci Selim zamanında, Kıbrıs’ın fethinde Magosa’nın anahtarlarını padişaha takdim etti. Dergah-ı Âli Kapıcıbaşılık rütbesine yükseldi. Üçüncü Murad, Üçüncü Mehmed, Birinci Ahmed, Birinci Mustafa, İkinci Osman, Dördüncü Murad, Sultan İbrahim, İkinci Süleyman devirlerini yaşadı. Birinci Ahmed zamanında Kâbe’nin altın olukklarını yaparak, Surre Emaneti ile Hicaz’a götürdü.

Yine oğlunun ifadesine göre, Derviş Mehmed Zıllî Ağa, hoşsohbet, biraz da şair ve savaşçı bir ihtiyardır. Zamanla padişah musahipliğine kadar yükseldi. Unkapanı’nda dükkânı da bulunan Derviş Mehmed Ağa, Saray’ın Serzergeranı, yani kuyumcubaşı olarak da biliniyor.

Şimdi gelelim, baba nasihatine…. Çelebimiz seyahatine başlayacağı sırada, yukarıda tanıttığımız pederi, ayakta oğlunu karşısına alıyor, sağ eliyle sol kulağını tutuyor ve şu öğüdü veriyor:

“Oğul. Âdem yoksul olur, Besmelesiz yemek yeme. Esvabın (elbisenin) söküğünü üstünde dikme. İyi adını kötüye çıkarma. Kötü adama yoldaş olma, zararını çekersin. Sen, yürü ileri, gözün kalmasın geri. Alay bozma. Tarlaya basma. Sırrın varsa sakın avretine söyleme. Yârân pâyine sarkma. Bir şey komadığın yere el uzatma. Tuz ve ekmek hakkını gözet. Namahreme nazar edip ihanette bulunma. Davetsiz yere gitme. Gidersen ehl-i ırza git. Her mecliste işittiğin sözleri hıfzeyle. Evden eve söz götürme. Zem, gıybet ve mesaviden (kötülüklerden) uzak ol.

Haluk (güzel huylu) ol. Herkesle hüsnü ülfet et. Senden büyüklerin önünden gitme. İhtiyarlara saygılı davran. Daima temizliğe riayet edip, haramlardan ve çirkin işlerden uzak dur. Beş vakit namaza devam et. Güzel ahlakla, ilim ve fazilet ile şöhret kazan.

Oğul! Dünya cihetinden nasihatim şudur ki, Anka – meşrep ol. Celis ve enis olduğun (sohbet arkadaşı ve dost olduğun) vüzera ve âyâna (vezirlere ve devlet ricaline) varıp dünya için talepte bulunma ki senden nefret edip aşağılamasınlar. Rıza lokmasına kanaat eyle. Eline geçen malı da israf etme. Kanaatle geçin. Dünyalık akçeyi lokma ve hırka için muhafaza edip, namerde muhtaç olma. Gezdiğin yerleri yazarak bir “seyahatname” namıyla eser yaz.

Âhir ve akıbetin hayr olup, düşman şerrinden emin olasın. Hakk Celle ve Alâ muin ve zahirin (destekçin) olsun. Dünyada eman, son nefeste iman bulasın. Alem-i Resulullah’ın (Peygamberimizin sancağının) altında haşr olasın. Bu nasihatlerimi gûşuna menkuş eyle deyip, bir sille-i pehlivanı vurarak kulağımı burdu.”

Evet, Evliyamız babasını dinleyerek koca bir seyahatname yazdı. Özellikle bu günlerde okursanız, evde otururken bile dışarılarda gezmiş olursunuz.

Ramazan edebiyatı

 

04:0026/04/2020, Pazar

G: 26/04/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Her Müslüman evladı gibi ben de, mübarek Ramazan’ın insanı sarıp sarmalayan o manevi havasını daha küçük bir çocuk iken hissetmeye başladım. Bu ilahi güzelliği, masumların ruh dünyasını bile galeyana getiren bu büyük coşkuyu - itiraf edeyim ki- aradan geçen bunca yıla rağmen unutamadım. İslam’ın emri ve tavsiyesi olan bütün ibadetler, özellikleriyle ve güzellikleriyle sadece büyükleri değil, minikleri de etkisi altına alıyor, onları da, hem de böyle erken bir yaşta şenlendiriyor.

İşte İslam’ın beş şartından biri olan oruç da çocuklara en fazla tesir eden, hafızalarına iyice yerleşen bir ibadet olarak kendini gösteriyor. Daha hayatı yeni yeni tanımaya başlayan bu mini mini yavrular; annelerini, babalarını ve ailelerinin diğer büyüklerini taklid ederek sahura kalkmak ve oruç tutmak, akşam olunca da, sofraların en güzeli olan iftar sofrasına oturmak için büyük bir gayret gösteriyorlar. Siz, buna küçük ruhların büyük heyecanı da diyebilirsiniz.

Çok iyi hatırlıyorum, merhume anneme beni de sahura kaldırması için adeta yalvarıyordum. Bu niyaz faslı daha Ramazan’ın ilk günü başlıyordu. Bu arada annem kaldırmasa bile ben davulcunun sesini duyar yine kalkarım diye kendimi teselli ediyordum. Sahur sofrasına oturmanın heyecanı uyku sersemliğine galip geliyordu. Gerçi soframız öyle fazla zengin değildi. Bütün menü akşamdan hazırlanan kahvaltılıklardan ibaretti. Börek, çörek, pekmez, çökelek gibi hazırlanması kolay olan yiyeceklerden oluşuyordu. Bu basit gıda maddelerinin sahur vaktine ve tabii ki Ramazan ayına mahsus öyle güzel bir tadı vardı ki, sizin bu lezzeti sair vakitlerde tatmanız mümkün değildi. Ertesi gün öğleye doğru acıkmaya başlayınca annelerimiz buna da bir çare buluyorlardı. Bu çarenin adı “Tekne Orucu”ydu. Tekne orucu tutan çocukların iftar vakti öğle ezanı kabul edildiği için büyük bir sevinçle oruçlar bozuluyordu.

Çocukluk Ramazanlarının unutulması mümkün olmayan canlı tablolarından birini de – tabii ki – kalabalık cemaatle kılınan teravih namazları teşkil ediyordu. Bu mübarek ayda camiler, sanki dolup taşıyordu. Bu kalabalık cemaatin bir bölümünü de küçükler oluşturuyordu. Ben de mahallemizin küçük camiinde kılınan teravih namazlarına muhakkak katılıyordum. Orucu yarım tutsam da teravihi tam kılıyordum. Ayrıca camiye erken gidip yer kapma gibi bir alışkanlığım da vardı.

Unutmayalım ki çocuk her yerde çocuktur. Camide bile olsa yaramazlık yapmaktan çekinmez. Mahallemizin camisinde de bazı bücürler cemaati rahatsız edecek hareketlerde bulunuyorlardı. Bendeniz çocukken de usluydum ama ne yalan söyleyeyim, akranlarımın yaramazlıklarını seyretmekten hoşlanıyordum. Camilerde ne gibi yaramazlıklar olur ki diye sual ederseniz türlü çeşitli diye cevap verebilirim. Mesela bazı çocuklar secde esnasında, ön saflardaki arkadaşlarının ayaklarını gıdıkladıkları gibi bazıları da iğne batırırlardı. Hatta aralarında kavga edenler bile oluyordu.

Sadece çocuklar mı, bu mübarek ay, gözünüz aydın diyerek bütün Müslüman gönülleri şenlendiriyor. Kültür dünyamızın canlı tablolarında birini de yazarların, şairlerin, edebiyatçıların ramazan hatıraları teşkil ediyor. Bu hatıralar yığını olanca renkli sahneleriyle, bol malzemeleriyle bir nev’i “Ramazan Edebiyatı” diyebileceğimiz bir edebiyat türünü ortaya çıkarıyor. Durum böyle olunca “Ramazan Medeniyeti”, “Ramazan Edebiyatı”yla daha canlı, daha heyecanlı bir hale geliyor. Bilmem ki belirtmeye gerek var mı? Bütün ibadetler gibi Ramazan orucu da sosyal hayatımızı maddi ve manevi açıdan adeta ihya ediyor.

Ramazan edebiyatına kaynak teşkil edecek malzeme o kadar zengin ki bunların bir kısmı bile kullanılsa cilt cilt eserler ortaya çıkar. Bendeniz de bu kaynakların cüz’i bir bölümüne başvurmak suretiyle sadece bir cilt hazırladım. 391 sayfalık bu mütevazı derlemeye de “Dersaadet’te Ramazan Akşamları” adını verdim. Timaş Yayınları arasında çıkan bu kitapta A. Ragıp Akyavaş, Ahmed Semih Mümtaz, Ayşe Osmanoğlu, Mithat Sertoğlu, Nihat Sami Banarlı, Cenap Şahabeddin, Refik Halid Karay, Süheyl Ünver, Yahya Kemal, Safiye Erol, Samiha Ayverdi gibi daha birçok kalem ve kelam erbabının birbirinden güzel yazıları bulunuyor.

Bu kadar sözden sonra kısa fakat ilgi çekici bir iktibasta bulunmak istiyorum. Kültür dünyamızın renkli simalarından merhum A. Ragıp Akyavaş “Eski Ramazanların Hususiyetleri” başlığıyla kaleme aldığı yazısının bir yerinde sözü teravihi çabuk kıldıran hocalara getirip şöyle diyor:

“Aklıma hoş bir fıkra geldi. Sultan Mahmud zamanında yaşayan Keçecizade İzzet Molla merhum, şair, âlim ve nüktedan bir zattı. Böyle sürat ekspresi gibi teravih namazı kıldıran bir imama uymuş. Molla pek şişman, karınlı gövdeli bir zat imiş. Acele acele namaz kılarken, bostan dolabı gibi yatıp kalkarken adamcağızın nefesi kesilecek gibi olmuş. Namazın yarılandığı sırada dışarıdan, soluk soluğa biri camiye gelmiş ve Molla’nın yanı başında durmuş. ‘Vah vah, namazı kaçırdık, yetişemedik’ diye kendi kendine söylenmeye, hayıflanmaya başlamış. Yorgunluktan dolayı burnundan soluyan Keçecizade İzzet Molla’nın kafasının tası atmış. Kendini tutamamış: ‘Be, birader! Biz içindeyken yetişemiyoruz. Sen ne söylüyorsun Allah aşkına!’ demiş.”

İşte bir mübarek Ramazan ayına daha kavuştuk. Allah cümlemizi daha nice Ramazanlara, nice bayramlara ulaştırsın. Şunu da söylemeden edemeyeceğim. Bu Ramazan teravih namazlarını –maalesef- evlerimizde kılacağız. Öyleyse işi aceleye getirmeyelim, tadil-i erkâna riayet edelim. İlla acele etmek istiyorsanız, yavaş yavaş acele ediniz!...

Şâheser bir hitabet örneği

 

04:003/05/2020, Pazar

G: 3/05/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

İslam tarihine şöyle bir göz atacak olursak bu isimle yazılmış yüzlerce, binlerce kitapla karşılaşırız. Osmanlı Devleti’nin son döneminde de bu konuyla ilgili hayli eser kaleme alındı. İki örnek vermek gerekirse Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi ve Ahmed Cevdet Paşa isimlerini zikredebilirim. Âmâk-ı Hayal yazarının kaleminden çıkan bu harika eser İslam tarihini orijinal bakış açılarıyla değerlendirdiği için büyük önem arzediyor. Buna bilge tarihçimiz merhum Ziya Nur Aksun’un son derece ayrıntılı yaptığı zeyl ise, eserin kıymetini ikiye katlıyor. Bendeniz bu kitabı bir iki defa hatmettiğim gibi, Cemil Meriç’e de Göztepe’deki evine devam ettiğim sırada baştan sona okumuştum.

Büyük müverrihimiz Ahmed Cevdet Paşa’nın mübarek kaleminden çıkan İslam tarihi ise iki cilt olup “Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa” adını taşıyor. Bu günlerde Ramazan maneviyatından biraz daha hisse almak için Cevdet Paşa’yı yine okuyorum. Bence bu kıymetli İslam tarihinin en önemli özelliği, büyük bir samimiyetle ve sehl-i mümteni dediğimiz üslup güzelliğiyle kaleme alınmış olmasıdır. Müsaadenizle bir örnek vereyim.

Cevdet Paşa, eserinin baş tarafında İslâm’ın zuhuruna tekaddüm eden günlerde Kus bin Saide’nin Mekke’deki Ukaz Panayırı’nda irad ettiği nutka da yer veriyor. Âhirzaman Peygamber’ini müjdeleyen ve dünya hitabet tarihine altın harflerle yazılması gereken bu nutku, kulaklarımızdaki pası silmesi için aşağıya alıyorum:

“Ey insanlar! Geliniz, dinleyiniz, belleyiniz, ibret alınız! Yaşayan ölür, ölen fena bulur. Olacak olur, yağmur yağar, otlar biter; çocuklar doğar, analarının babalarının yerini tutar. Sonra hepsi mahvolup gider. Olayların ardı arası kesilmez, bir birini takip eder. Kulak veriniz, dikkat ediniz, gökde haber var, yerde ibret alacak şeyler var. Yeryüzü bir sarayın döşemesi, gökyüzü bir yüksek tavan. Yıldızlar yürür, denizler durur. Gelen kalmaz, giden gelmez. Acaba vardıkları yerden hoşnut olup da mı kalıyorlar, yoksa orada bırakılıp uykuya mı dalıyorlar? Yemin ederim, Allah’ın bir dini vardır ki, şimdi bulunduğunuz dinden daha sevgilidir. Ve Allah’ın gelecek bir peygamberi vardır ki, O’nun gelmesi pek yakındır. Gölgesi başınızın üstüne geldi. Ne mutlu o kimseye ki, O’na inanacak, O da ona doğru yolu gösterecek. Ne yazık o talihsize ki, O’na isyan edecek ve karşı gelecek. Yazıklar olsun ömürleri gafletle geçen ümmetlere!

Ey İyad topluluğu! Hani babalarınız ve dedeleriniz? Hani süslü köşkler ve taştan evler yapan Âd ve Semud kavmi? Hani dünya varlığına aldanıp da başında bulunduğu kavmine. ‘Ben sizin en büyük Rabbinizim’ diyen Firavun ile Nemrut? Onlar size göre daha zengin ve kuvvetçe sizden daha fazla değil miydiler? Bu toprak onları değirmeninde öğütüp toz etti, yok etti. Kemikleri bile çürüyüp dağıldı. Evleri yıkılıp ıssız kaldı. Yerlerini, yurtlarını şimdi köpekler şenlendiriyor. Sakın onlar gibi gaflet etmeyin. Onların yolundan gitmeyin. Her şey geçicidir. Kalan ancak Cenab-ı Hakk’tır. Allah, birdir, eşi ve benzeri yoktur. Tapılacak ancak o’dur. Doğmamış ve doğurmamıştır. Evvel gelip geçenlerden bizim ibret alacağımız şey çoktur. Ölüm ırmağının girecek yerleri var ama çıkacak yerleri yoktur. Giden geri dönmüyor. İyice inandım ki, herkese olan bana da olacaktır!”

Sevgili dostlar, bakınız, Ahmed Cevdet Paşa merhumun, Fahr-i Kâinat Efendimiz’in vefatını bildirdikten sonra duygularını dile getiren aşağıdaki sözleri, Kus bin Saide’nin o şaheser nutkuna ne kadar benziyor:

“İşte dünyanın hali budur. Kişi ne kadar yaşasa encamı fenâdır (faniliktir) Baki, ancak Hüda’dır. Bu konağa her gün gelip giden çok amma dönüp gelen yok. Vefasız dünya kimseye kalmaz. Dünya varlığı kimseye mal olmaz. İnsan dünyaya gelir. Genç olur, ihtiyar olur, şöyle olur, böyle olur. Nihayet ölür.

Ölenler sanki dünyaya gelmemiş gibi olur. Fakat hayır işleyenlerin güzel namı kalır. İyilik edenler ecr ü mükâfatını görür. Kötülük edenler dahi cezasını bulur. Bunlara bakıp ibret almalı. Gaflet uykusundan uyanıp âgâh (uyanık) olmalı!..”

Ahmed Cevdet Paşa, son yolculuğun hüznünü, dünya hayatının faniliğini, asıl marifetin hayırla anılmak olduğunu o güzel nesriyle anlattığı gibi, büyük şairimiz Yahya Kemal de, aynı konuyla ilgili duygularını, nev’i şahsına münhasır üslubuyla şöyle dile getiriyor:

Artık demir almak günü gelmişse zamandan,

Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan

Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol;

Sallanmaz o kalkışta ne mendil, ne de bir kol

Rıhtımda kalanlar bu seyahatten elemli;

Günlerce siyah ufka bakar gözleri nemli

Biçare gönüller! Ne giden son gemidir bu!

Hicranlı hayatın ne de son matemidir bu!

Dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler;

Bilmez ki giden sevgililer dönmeyecekler

Birçok gidenin her biri memnun ki yerinden;

Birçok seneler geçti; dönen yok seferinden.

Gidenlerin yerlerinden memnun olup olmadıklarını biz de gidince anlayacağız. Bu sefer de, bir sefere mahsus olduğu için dönmek yok. Seferin güzel geçmesi için manevi anlamda seferberlik ilan etmek gerekiyor.

Bu seferlik bu kadar.

Osmanlı medeniyetinden tablolar

 

04:0010/05/2020, Pazar

G: 10/05/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Muallim Cevdet, bu sıfatın hakkını tam anlamıyla veren önemli milli eğitimcilerimizden biridir. Gerek İstanbul’da gerek Bakü’de yetiştirdiği talebeleri onun muallimlik mesleğine ne büyük hizmetlerde bulunduğunu her zaman, her yerde itiraf ediyorlar.

Merhumun yegâne mesleği muallimlik değildi, o aynı zamanda müellif, muharrir ve müverrih gibi unvanlar da taşıyordu. Bugün böyle güzel kelimelerle yazılarını ve konuşmalarını süsleyenlerin sayısı -maalesef- azaldı ama eskiler kitap yazanlara müellif, gazete ve dergi yazarlarına muharrir, tarihle iştigal edenlere de müverrih diyorlardı. Muallim Cevdet’i anlatırken bütün bu soylu kelimeleri bir tarafa bırakıp, ondan sadece öğretmen-yazar diye söz edersek bu hem eksik, hem kuru bir ifade tarzı olur.

Muallim Cevdet’in 1930’lu yıllarda Bulgarlara satılan Osmanlı arşiv belgelerinin geri getirilmesi için ne büyük bir çaba harcadığını, yaklaşık sekiz yüz sayfalık kitabında bütün ayrıntılarıyla anlatan Osman Nuri Ergin, onun aynı zamanda dört başı mamur bir kültür tarihçisi olduğuna da vurgu yapıyor. Merhumun denizler kadar engin bilgisine rağmen yazdığı kitapların sayısı belki azdır ama bunun sebebi hem öğretmenlik mesleğine öncelik vermesi hem de genç yaşta vefat etmesidir.

Merhumun, İbn-i Batuta’ya zeyl olarak ve Arapça kaleme aldığı “İslam Fütüvveti ve Türk Ahiliği” isimli kitabı tam bir kültür hazinesidir. Muallim Cevdet’in bu hacimli eserinin dışında, küçük ebatta daha bir takım çalışmaları da var. Geçen akşam kütüphanemdeki eserleri okşamaya devam ederken bunlardan biriyle karşılaştım. Harf inkılabından önce “Zamanımızda Usulü İnşa ve Muhabere” adıyla neşredilen bu kitabın sayfalarını çevirirken bir başlık dikkatimi çekti. “Eski Türklerde Hayır Müesseseleri” adını taşıyan bu başlık altında dünkü medeniyetimizden bazı tablolar sunuluyor. Hoşunuza gideceğini tahmin ettiğim için aşağıdaki güzel cümleleri siz değerli okuyucularımla paylaşmak istiyorum:

Devletin görevlendirdiği bir kişi, eline içi kül dolu bir kap alır. Sokak sokak dolaşır. Yerlere atılan balgamları ve tükürükleri küle bulayarak yok eder. İşte en medeni ve mükemmel belediyelerin bugün yapmak istediği şey, bizde yüz yıllar önce düşünülmüştür ve vakıfların bu iş için tahsis ettiği bir sermaye vardır.

Başka bir misal:

Yine bizzat devlet yahut hayır sahibi bir vatandaş “Darüşşifa” adıyla bir hastahane açıyor. Hasta burada her hangi bir ücret ödemeden tedavi görüyor. Sadece bu kadar mı, hastalara her gün av etleri, en nefis meyveler - hem de- bol miktarda veriliyor. Tımarhane denilen delilere ait hastahanelerde memleketin musıki üstadları tarafından hastalar neşelendirilmeye çalışılıyor. Halbuki o yüzyıllarda Avrupalılar, delileri cin tutmuş diye ateşe atıyorlardı.

Diğer bir örnek:

Salgın hastalıklarla yapılacak mücadele bizde yüzyıllar önce gündeme geldi. Bunun için sığınma evleri hazırlandı. Hastalığa yakalananların diğer insanların arasına karışmaması için her türlü tedbir alındı. “Miskinler Tekkesi” denilen ve bugün sıhhiyenin, belediyenin semtine bile uğramadığı müessese, işte bu maksatla kuruldu.

Ya şuna ne dersiniz?

Öksüz çocukları, salih zatların yanında eğitmek, onları İslam terbiyesiyle yetiştirmek için vakıflarca büyük paralar ve mal mülk hazırlandı. İflas eden tüccara, mal varlığı kazaya uğrayan esnafa, çalışamaz hale gelen sanat erbabına yardım için çok sayıda vakıf kuruldu.

İşte göz yaşartıcı bir tablo daha:

Tahsil görmek veya ilmini yaymak için şehre gelmiş olan garip talebeleri ve âlimleri yatıracak, doyuracak, hayvanlarını besleyecek misafir haneler inşa edildi. Fatih Camii’ni çevreleyen o koca meydan bir zamanlar mermer döşeliydi. Bu meydanın etrafındaki medresenin talebeleri, sabah namazını kılmak için Fatih Camii’ne mest ile yani ayakkabısız gidiyorlardı. O civardaki bir imarethaneden her bir talebeye düzenli yemek veriliyordu. Bu yemeğe yüz dirhemden az olmamak üzere et konulması gerekiyordu. Bütün Filibe mukataası bu imaretin pirincini yetiştiriyordu.

Merhum Muallim Cevdet’in Fatih Külliyesi hakkında verdiği bu ilgi çekici cümlelere küçük bir ilavede bulunmak gerekirse şunları söyleyebiliriz:

İslam tarihine ve şehir medeniyetine şöyle bir göz attığımızda mabedlerin, özellikle büyük camilerin birer külliye şeklinde inşa edildiğini görüyoruz. “Külliye” kelimesi geniş kapsamlı olmayı ve bütünlüğü ifade ettiği için selatin camilerinin etrafında imarethane, hastahane, kütüphane, muvakkithane, kervansaray vesaire gibi sosyal kuruluşlar da muhakkak yer alıyor. Böylece bir bakıma şehir içinde şehircikler de kurulmuş oluyor. İslam medeniyetinin en şaşaalı devirlerinde Bağdat, Şam, Kahire, Kurtuba gibi büyük merkezlerde inşa edilmiş olan külliyeler, insana her manasıyla hizmet etme duygusunun canlı göstergeleri olarak karşımıza çıkıyor. Külliye zengini İslam şehirlerinden biri de -hiç şüphe yok ki- bizim İstanbul’umuzdur. Fatih Camii’ni ve külliyesini diğer İslam şehirlerindeki külliyeler ile kıyasladığımız zaman birinciliği kazandığını görüyoruz. Nitekim merhum Ali Himmet Berki de 15 Mayıs 1968 tarihli “İslam Medeniyeti” dergisiyle yayımladığı bir makalede Fatih Külliyesi’ne öncelik verip şunları söylüyor:

“Büyük hükümdar, İstanbul’da, Fatih Camii’nin etrafında öyle bir külliye yapmıştı ki, İslam âleminde vücuda getirilen ilim müesseselerinin hepsinin üstündeydi. Gerçi, vaktiyle Bağdat’ta ‘Nizamülmülk’ tarafından tesis olunan Nizamiye Medresesi’yle Nişabur’da Nizamülmülk Medresesi; zamanlarında dünyanın en büyük külliyesi halindeydi. Bu medreselerde Ebu İshak-ı Şirazi, İmam-ı Sühreverdi, İmam-ı Gazali gibi büyük âlimler ders veriyordu. Şeyh Sadi de burada yetişmişti. Merhum bu medresede bir müddet muidlik (müzakerecilik) yapmıştı. Ancak Fatih Medreseleri Hastahane, Darülhadis, Nekahathane gibi müştemilatı ve sair teşkilat ile daha mütekâmil halde idi.”

İstanbul’a ilk geldiğim yıllarda ben de bu Sahn-ı Seman Medreseleri’nin bir odasında bir süre kalma bahtiyarlığına ermiştim. İnşa ettirdiği bu göz kamaştırıcı külliye ile, şehir medeniyetine külli anlamda katkıda bulunan Hz. Fatih’i şu mübarek Ramazan ayında bir kere daha rahmetle yâd ediyorum

Tayyib Bey’in sevinci

 

04:0017/05/2020, Pazar

G: 17/05/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Efendim, bendeniz milliyetçi deyince Ali Emiri Efendi, Bursalı Mehmed Tahir, Osman Yüksel Serdengeçti, Dündar Taşer, Erol Güngör, Ziya Nur Aksun, Seyyid Ahmed Arvasi gibi isimleri hatırlıyorum. Hatırlıyorum ne kelime, bu zatların eserlerinden bol bol istifade ettiğim için kendilerini hayırla anıyorum. Böyle gerçek milliyetçilerin, İslâmı baş tacı eden gönüldaşların sayı itibariyle daha da artmasını temenni ediyorum.

Son zamanlarda çakma milliyetçiler ortaya çıktı ki, bunlar kendilerini ulusalcı diye lanse ediyorlar. Bu ulusalcılar, arada sırada ulu bir sala biniyorlar, cehalet denizinde de sallanıp duruyorlar. Geçen gün bunlardan birinin sosyal medyada bir konuşmasına şahit oldum. Eski kültür bakanlarından biri olan bu zat, açtı ağzını yumdu gözünü, önce Osmanlı ecdadımızın büyük şeyhülislamı Ebussuud Efendi aleyhinde atıp tuttu. “Ebussuud kafası” diyerek hakaret edici cümleler kullandı. Arkasından sözü İmam – Hatip liselerine getirip bu eğitim kurumlarındaki kız öğrencileri diline doladı. Bu kızlar mezun olunca imamlık mı yapacaklar diye cahilane bir soru yöneltti.

Ben de İmam-Hatipli olduğum, ayrıca cihan hükümdarı Kanuni Sultan Süleyman’ın şeyhülislamına büyük bir saygı duyduğum için eski bakanın türrehatı kanıma dokundu. Müsaadenizle birkaç cümle söylemek istiyorum. Bir insan, böyle dört başı mamur bir İslam âliminin niçin aleyhinde bulunur? Elbette ki cehaletinden dolayı böyle bir yola tevessül eder. Nitekim daha önceki yılların birinde, galiba 1976’da bir akademisyen böyle korkunç bir cehalet örneği sergiledi. İslam düşmanlığıyla tanınan Prof. Dr. İlhan Arsel, Varlık Dergisi’nde bu büyük şeyhülislamın aleyhinde bir makale yayımladı. Efendi’nin bir fetvasında geçen “pir” kelimesini “pire” diye yanlış okuyarak âleme maskara oldu. Neymiş efendim, şeyhülislam, pire ile cinsel ilişkiye girmekten bahsediyormuş. Destursuz bağa girenleri haşlamasıyla ve taşlamasıyla meşhur merhum Orhan Şaik Gökyay, derhal harekete geçip “Hisar” dergisinde “Bir Fetva da Bizden” başlığıyla cevabi bir yazı yayımladı. Ama ne cevap!

İlhan Arsel kafasındaki adamların İslam ve Osmanlı düşmanlığı bizi fazla şaşırtmıyor. Lakin bir zamanlar milliyetçiliğiyle, mukaddesatçılığıyla tanınan bir bakanın aynı kafileye dâhil olması insanı hayrete düşürüyor. Garabete bakınız ki, “Türk Büyükleri” dizisinin 121. kitabı olan ve “Ebussuud Efendi” adını taşıyan eser de bu bakanın bakanlığı zamanında yayımlanmıştı.

Şimdi gelelim İmam-Hatip liselerini tercih eden kız talebeler konusuna… Cümle âlem bilir ki, kızlarını bu okullara gönderen veliler, kızları imam olsun diye yollamıyorlar, aksine dini tahsil almaları için bu eğitim yuvalarını tercih ediyorlar. Yoksa adı İmam-Hatip olduğu için mezunların hepsi imam olacak diye bir kural yok. Nitekim bu okulları bitirip de devlet kademelerinde önemli görevlere gelenlerin hayli yekun tuttuğunu sağır sultan bile biliyor. Bu satırların sahibi de, İmam-Hatip Okulu’ndan daha mezun olmadan -hem de sol tandanslı- bir hocasının teşvikiyle edebiyat okumaya karar verdi ve okudu.

İslam’da ilim bakımından kadın erkek ayırımı olmadığına göre dengeyi sağlamak gerekiyor. Ailede çocuğun iyi yetiştirilmesinde anneler birinci derecede sorumlu oldukları için onların da mükemmel bir dini eğitim almaları icap ediyor. Ben, rahmetli Bekir Topaloğlu’nun “İslam’da Kadın” kitabını daha lise yıllarında okumuştum. Bugünlerde ise hem Ankara İlahiyat Fakültesi’nde, hem Konya Yüksek İslam Enstitüsü’nde, hem de Erzurum Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi’nde yıllarca görev yapan büyük İslam âlimi Prof. Muhammed Tayyip Okiç’in “İslamiyet’te Kadın Öğretimi” isimli önemli bir kitabını gözden geçiriyorum.

Merhumun hayattayken göremediği, ancak vefatından sonra, Diyanet İşleri Başkanlığı’nca neşredilen eserin girişinde hocanın eski talebelerinden, Prof. Mehmed Said Hatipoğlu’nun bir de takdim yazısı bulunuyor. Hatiboğlu, mukaddimesine “Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yayımladığı bu çapı küçük ilmi eser, 75 senelik ömrünün 32 senesini Türkiye’nin dini kültür hayatına adamış, büyük insan, büyük âlim Prof. Muhammed Tayyib Okiç hocamızın bir armağanıdır” cümleleriyle başlıyor, “İlmi seviyesi yanında yüksek insani vasıfları da her şeyin üstünde olan aziz hocamızın bu küçük eserini kültür dünyamıza kazandıran Diyanet İşleri Başkanlığı’na derin şükranlarımızı sunarken, kendisine Cenab-ı Hakk’ın sonsuz rahmetini niyaz ederiz” sözleriyle bitiriyor.

Bir kere daha belirtmek isterim ki, merhumun, kız kardeşleri Rabia Zilco’ya ve Tayyibe Raşidagiç’e ithaf ettiği bu kitap hacim itibariyle küçük olsa da muhtevası bakımından büyük önem taşıyor. Hoca, tefsir, hadis, fıkıh, vaaz, irşad, tasavvuf, ilm-i kıraat konularında yetişen İslam kadınlarını bu eserinde belgelere dayanarak anlatıyor. Ayrıca “Müslüman âlim kadınlar”dan bahsettiği gibi, Peygamber Efendimiz’in hanımlara tahsis ettiği dersler hakkında da ilgi çekici bilgiler veriyor. Keza, yine bu başlık altında kendini sevindiren gelişmelerden söz ediyor. 1967-1968 yılları itibariyle İmam – Hatip Okullarında kız talebeleri görmek, dine ve din ilimlerine susamış bu masum kız çocuklarının tahsile başlamalarına şahit olmak benim için sonsuz bir saadet teşkil etmektedir diyor.

Rahmetullahi aleyh!.

Darbe şakşakçısı bir anayasa profesörü

 

04:0031/05/2020, Pazar

G: 31/05/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Mayıs ayını, Hz. Fatih tarafından İstanbul’un fethini hatırlattığı için çok severim. Ancak 27 Mayıs eşkıyalığı da yine bu ayda kendini gösterdiği için sevincim hüzne dönüşür. 27 Mayıs 1960 askeri darbesinin 60. yıl dönümünde, zulüm ve işkence adası olan Yassıada’nın Demokrasi Müzesi haline getirilmesi aziz Türk milletinin vefa duygusuna harika bir örnek olduğu için büyük bir gurur duyuyorum. Başta Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere emeği geçen herkesi tebrik ediyorum.

Bilindiği üzere 10 Mayıs “Anneler Günü” idi. Ertesi gün bazı köşe yazarları “Anneler Günü”nü konu alan yazılar yayımladılar. Bunlardan biri de Sabah’ın kıdemli köşe yazarı Mehmet Barlas idi. Aşağıdaki paragrafı Barlas’ın yazısından naklediyorum.

“Anne sevgisini ve anneye duyulan özlemi en iyi seslendirenlerden birinin Hukuk Fakültesi’ndeki hocamız Prof. Hüseyin Nail Kubalı olduğunu öğrendiğimde çok etkilenmiştim. Bu Anneler Günü vesilesiyle Prof. Kubalı’nın ‘Anam’ şiirini yeniden hatırlıyorum.”

Şiirin ilk dörtlüğü şöyle:

Anam anam ah anam

Nasıl gittin vah anam.

Sana vakitsiz kıydı

Bu nasıl Allah anam.

Sevgili okuyucularım. Bu dörtlüğün son mısraını okurken sizin de “Bu nasıl şiir böyle?” dediğinizi duyar gibi oluyorum. İmanı ne kadar zayıf olursa olsun, hiçbir Müslüman Cenab-ı Hakk’a böyle bir sitemde bulunmaya cesaret edemez.

Barlas’ın ifadesiyle anneye duyulan özlemi en iyi seslendiren Hüseyin Nail Kubalı, Menderes ve arkadaşlarına duyduğu nefreti olanca kiniyle dile getiren bir darbe şakşakçısıydı. Öyleyse -geliniz- 27 Mayıs 1960 darbesinden 60 yıl sonra bu adamı biraz daha yakından tanıyalım.

Aşağıda okuyacağınız satırlar Kubalı’nın talebelerinden ve siyaset dünyamızın ünlü şahsiyetlerinden nakledildiği için, bu ürpertici cümlelere sağlam kaynak olarak bakabilirsiniz.

Son günlerde ilgiyle okuduğum bir hatıra kitabı var ki, “Bir Zamanlar Rektördüm-İlme Adanmış Bir Ömür” ismini taşıyor. Prof. Dr. Servet Armağan, bu hatıratında hocalarını sıralarken Prof. Dr. Hüseyin Nail Kubalı’dan da söz ediyor ve tabii ki -teessüfle- onun 27 Mayısçılara verdiği çirkin desteği de dile getiriyor.

Servet Bey, “Hüseyin Nail Kubalı ismi, gerek İstanbul Hukuk Fakültesi, gerekse Demokrat Parti söz konusu olduğunda çok konuşulan, 1960 askeri harekatından sonra adından çok bahsedilen, Demokrat Parti ileri gelenlerinin Yassıada’ya sürülmesinde ve cezalandırılmasında ismi çok geçen, beyanatlarına çok yer verilen bir profesör olarak yâd edilir” dedikten sonra konumuzla ilgili olarak şunları da kaydediyor:

“1960 yılından sonra çok gözde biri oldu. Gerek Demokrat Parti iktidarının devrilmesinde, gerek 27-28 Nisan 1960 talebe hadiselerinde verdiği kışkırtıcı beyanatları ve askeri harekattan sonra yaptığı konuşmalarla Demokrat Parti mensuplarının Yassıada’ya gitmesine ve muhakeme edilmesine yol açmıştır. Hatta o kadar ki, mahkeme, bu muhakemeler başladıktan bir süre sonra Amerika’ya giden Kubalı’yı şahitlik yapması için bilet ücretini ödeyerek getirtmiş ve şahitlik yaptıktan sonra Amerika’ya dönmesini sağlamıştır. Böylece ‘en pahalı şahit’ unvanını kazanan Kubalı, Demokrat Parti ileri gelenlerine çok ağır ithamlarla dolu bir şahitlik yapmıştı. Benim asistanlık yıllarıma rastlayan bu olayı, nefretimi mucip olan bir davranış olarak belirtmeliyim.”

Servet Bey, aynı hatıratta, şu cümleye de yer veriyor: “Kadıköy’de bahçe içinde bir villası vardı. Rivayete göre o zaman 1960 hareketini yapan askerler kendisine vermişler.”

Kubalı’nın talebelerinden biri de merhum İhsan Toksarı Hoca’dır. Toksarı, 1959-1960 yılında Hukuk Fakültesi’nin birinci sınıfındadır. Hatıratında anlattığına göre, Kubalı, elli dakikalık dersin on, on beş dakikasını mutlaka siyasete ayırıyor, iktidara en ağır tenkitlerde bulunuyor, talebeyi isyana teşvik ediyordu.

Toksarı’nın yönelttiği bir soruya hocası Kubalı şu cevabı vermiş: “Muhalefet lideri taşlanırsa (İnönü Uşak’ta taşlanmıştı), bedevi kılıklı kimseler şehir şehir dolaşırsa (Said Nursi’yi kastediyor), başta gençlik olmak üzere bütün halk isyan eder.”

Hem T.B.M.M Başkanlığı yapan hem de Demokratik Parti’yi kuran merhum Ferruh Bozbeyli “Yalnız Demokrat” isimli hatıratında, "Beni siyasete kamçılayan Yassıada oldu" dedikten sonra sözü H. Nail Kubalı’ya getirip diyor ki: Kubalı Yassıada duruşmalarında, eliyle bütün milletvekillerini göstererek, Reis Bey, bunlar, hani bir hayvan var ya, kurda bağıra bağıra gider, bunlar da ihtilale öyle gittiler. Bu adam insanlara işte böyle eşek diyor.

Bozbeyli’nin Yassıada duruşmalarıyla ilgili daha başka ifşaatı da var ama yerim müsait olmadığı için onları nakledemiyorum.

Kubalı’nın bir marifeti de muhbirliğidir. İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü üçüncü sınıf öğrencisi ve Kadıköy Merkez vaizi Mehmet Çiçek’i, Kadıköy Osman Ağa Camii’nde yaptığı vaaz sırasında hilafeti istediği iddiasıyla ihbar ediyor ve cezaevine girmesine sebep oluyor. Olayın ayrıntıları 15 Ekim 1968 tarihli “İslam Medeniyeti” dergisinde yer alıyor.

Barlas’a, bana bu yazıyı kaleme aldırdığı için müteşekkirim

Zamane dervişi

 

04:007/06/2020, Pazar

G: 7/06/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Zaman zaman gündeme gelen iki konu var ki, fena halde canımı sıkıyor. Bozuk bir Türkçe’yle konuşanları dinlerken kulaklarım rahatsız oluyor. Keza, üslup derbederi ve imla yanlışlarıyla dolu yazıları okurken de gözlerim rencide oluyor. Halbuki güzel sözler ve ahenkli sesler dinlettirmek suretiyle kulaklarımıza ikramda bulunmak üzerimize vecibe olduğu gibi, imbikten geçirilmiş metinleri okuyarak gözlerimizi zinetlendirmek de asli görevlerimiziden biridir.

Bilmem ki, önce kulaktan mı başlayayım yoksa “göz”ü mü öne alayım? Ne fark eder, dediğinizi duyar gibi olduğum için hemen tereddüdü bırakıyor, kulakla ilgili söyleyeceklerime kulak vermenizi rica ediyorum.

Mekânı cennet olsun üstad Necip Fazıl, “Ben konuşmaktan değil, dinlemekten yorulurum” derdi. Tabii ki bu sözü, sokak diliyle konuşanları kastederek sarf ederdi. Kendimi böyle bir söz sultanıyla kıyaslamaktan teeddüp etmekle beraber birkaç cümle söylemek istiyorum. Ne yalan söyleyeyim, ben de ıkına sıkına konuşanları, daha doğrusu konuşamayanları, mebzul miktarda telaffuz hataları yapanları, uzun heceleri kısa, kısa heceleri uzun söyleyenleri ve daha bir hayli “hâyide” kelime kullananları dinledikçe yahut dinlemek zorunda kaldıkça – ki bu da ayrı bir işkencedir – kulak azabı yaşıyorum.

Esefle ifade edeyim ki, güzel Türkçe’mizi çirkinleştirenlere, böylece –belki de farkında olmayarak- okuyucularını ve dinleyicilerini zora sokanlara; dil terbiyesine, kalem haysiyetine yeteri kadar önem vermeleri, bu konuda hassasiyet göstermeleri gereken kimseler arasında da çok hem de çok rastlıyoruz. Yazılı ve sözlü medyada bu türlü yanlışlıklara, cehalet örneklerine sık sık rastladığımız gibi, dili bozuk kitapların (estağfirullah) yapıtların sayısı da büyük bir yekûn tutuyor.

Geçen akşam ATV’de “Diriliş Osman” dizisini seyrederken böyle birkaç yanlış telaffuz duydum. Mesela, dizi baş oyuncusu, bir ara, “Kayı Obası’na kimse tasallut olamaz” dedi. Bu yanlış bir söyleyişti. Ya “Kayı Obası’na kimse tasallutta bulunamaz” veya “Kayı Obası’na kimse musallat olamaz” diye söylenmiş olsaydı, ifade doğru olurdu. Yine aynı kanalda uzun zamandır devam eden vurdulu kırdılı bir dizi de, yanlış olarak “Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz” başlığını taşıyor. Bunun doğru ifadesi “Eşkıya Dünyaya Hükümran Olmaz”dır.

Ekranları istila eden; gazetelerde, dergilerde, kitaplarda bol miktarda görülen böyle hatalı ifadelerin sayısı o kadar fazla ki, bunların sadece birkaç aylık dökümünü yapmak için bile koca bir “Yanlışnâme” kaleme almak gerekir. Ne dersiniz, hazır başlamışken birkaç örnek daha vereyim mi?

Erbab-ı kalem zannettiğimiz bazı diplomalılar bile “sesdeş” kelimeleri sık sık birbirine karıştırıyorlar. Mesela “Müsahib”e “muhasib” diyerek sohbet ehli kimseyi muhasebeci yapıyorlar. “Türk Mizahçıları” isimli kitapta şöyle bir cümleyle karşılaşmıştım: “Cevher Ağa Abdülhamid’in baş muhasibiydi” Hayır, müsahibiydi. Ne yazık ki bu sıfat rahmetlinin idamına sebep oldu. Öyle ya, Cevher Ağa padişahın baş müsahibi olduğuna göre – tabii ki – bütün jurnaller onun elinden geçiyordu. Bunların içinde bazı İttihatçı kodamanların jurnalleri de vardı. İşte bundan dolayı İttihat Terakki Komitesi Abdülhamid’i tahtından indirince, foyaları meydana çıkmasın diye, ilk iş olarak hükümdarın müsahibi Cevher Ağa’yı Galata Köprüsü’nde astılar. Unutmadan söyleyeyim, sadece Sultan Abdülhamid Han’ın değil, bütün Osmanlı padişahlarının can yoldaşı olarak birer müsahibi vardı. Mesela huzuruna çıkan her vezirin can korkusuna kapıldığı Yavuz Sultan Selim’in müsahibi Hasan Can’dı. Mukaddes öfkesiyle meşhur olan Yavuz padişah, Hasan Can’ın canlara can katan sohbetlerinden çok hoşlanıyordu.

Sadede gelelim. Hafriyat ile harfiyat, teşrif ile tefrişi, muhabere ile muharebeyi, hazine ile hazireyi, delalet ile dalaleti, aralarında ses benzerliği olduğu için sık sık birbirine karıştırıyoruz. Son örnek, Fuzuli’nin harika bir beytini aklıma getirdi. Hiçbir zaman fuzuli söz söylemeyen Fuzuli diyor ki:

Ben aklımdan isterim delâlet

Aklım bana gösterir dalâlet

Şimdi, bu beyti okuduktan sonra hiç akıl, insanı dalâlete sevk eder mi diye Fuzuli’ye kafa tutmaya kalkışırsanız ben de sizin aklınızdan şüphe etmeye başlarım. Hazret, başka bir şey söylüyor. Ne söylediğini doğru anlamak için iyi dinlemek gerekiyor.

Bir de kelimeleri yerli yerinde kullanmadığımız için çirkin ifade tarzları ortaya çıkıyor. Geçen gün bir televizyon sunucusu, programımıza bir sürü profesör katılacak diyor, koca koca akademisyenleri “sürü”ye katıyordu.

Sözü, yazımın başlığına getireceğim için daha fazla örnek vermek istemiyorum.

Perşembe günü, Sabah gazetesinde karşılaştığım yarım sayfalık bir ilan beni şaşırttı. İlan şöyle: “Zamâne Dervişi Mim Kemal Öke’nin kaleminden bir Turgut Reis Hikâyesi” Buradaki “zamâne” kelimesi küçümseme, hafife alma mânâsına geldiği için böyle bir ilanda kullanılması yanlıştır. “Zamanımızın dervişi” denseydi, daha doğru olurdu. Mim Kemal Öke’yi ben lise yıllarından beri tanırım. Çalışkan, ilim irfan sahibi bir dostumuzdur. Zamâneye uygun hareket edenlerden değildir.

“Zamâne” kelimesine, Ârif Nihat Asya merhumdan bir misal vererek bahsi kapatayım:

Yüzüne çarpmak gerek, zamânenin fendini

Göster; kabaran sular nasıl yıkar bendini?

Küçük görme, hor görme delikanlım kendini

Sultan Vahdeddin’in Ayasofya’da okuttuğu mevlid

 

04:0014/06/2020, Pazar

G: 14/06/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

 

Mabedler içinde kendisinden en fazla söz ettiren ve en büyük heyecanı uyandıran hangisidir diye yöneltilecek bir soruya hiç düşünmeden “Ayasofya!” diyebiliriz. Bu muhteşem mabed daha yapılır yapılmaz ilk heyecanı yaşadı. Bânisi Jüstinyen, binayı gezip de ihtişamına hayran olunca kendini tutamayıp “Seni geçtim ey Süleyman!” diye yüksek sesle bağırdı. Tabii ki, kastettiği Süleyman Aleyhisselam ve onun Kudüs’teki mabedi idi.

Ayasofya ikinci ve daha coşkulu heyecanı İstanbul’un fethiyle birlikte yaşadı. Bin yıldan fazla bir süre kilise olark görev yapan bu tarihi mabed, Fatih Sultan Mehmed sayesinde cami olmanın mutluluğunu yaşadı. Diğer bir ifadeyle söylemek gerekirse 29 Mayıs 1453’de Müslüman oldu. Sonra gelen Osmanlı hükümdarları da Cuma selamlıklarını Fatih’in yadigârı olan Ayasofya’da, diğer adıyla “Cami-i Kebir”de yapmak suretiyle bu tarihi ibadethaneye en büyük mutluluğu tattırdılar.

Ayasofya, son büyük bir heyecanı da İzmir’in Yunanlılar tarafından işgal edildiği sırada yaşadı. İzmir, işgalden kurtulunca, Sultan Vahdeddin, şükrane olarak burada mevlid okutturdu. Bu muhteşem mevlid törenine devrin İtalya büyükelçisi de katıldı ve intibalarını hatıratında yayımladı. “Kültür Dünyamızdan Manzaralar” kitabımda yer alan tarihi Ayasofya mevlidini – Ayasofya’nın gündemde olduğu bu günlerde – büyük bir ilgiyle okuyacağınızı tahmin ederek aşağıya alıyorum.

İzmir’in işgali esnasında padişah son derece üzülüyor ve büyük bir endişeye kapılıyor. Saraya feryatnameler geliyor. İlk anda, bu harekete hangi devletin giriştiği bilinmiyor. Padişah gece vakti kâtibini telefonla uyandırarak hemen haber almasını bildiriyor. İşgalin Yunan ordusu tarafından yapıldığı anlaşılıyor. Bunun üzerine padişah, yeni vekiller heyetinin de tayinini bildiren bir hattı hümayun yayınlıyor. Daha sonra genç kumandanların özellikle Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu’ya gönderilmesine önayak oluyor.

Felaket bulutlarını bir paratoner gibi üzerine çeken Sultan, İzmir’in Yunanlılardan temizlendiğini haber alınca hayatının en büyük mutluluğunu yaşıyor. Şükran vesilesi olmak üzere Ayasofya’da bir mevlid okutturuyor. Bu dini merasimi devrin İtalya büyükelçisi Pietro Quraoni yakından takip ediyor. Daha sonra “Croquis D’ambassade” adıyla yayınladığı hatıra kitabında da yer alıyor.

Yazar, bu hazin manzarayı göz yaşartıcı tablolar halinde şöyle dile getiriyor:

“Türk ordusu, bir semti alevler içinde yanan İzmir’e girmişti. Yunanistan’la yapılan harp artık sona ermişti. Birden koca şehri umumi bir hayret sardı.

Sultan’ın Ayasofya’da Türk kuvvetlerinin zaferini tes’id (kutlamak) için teberrüken mevlid okutacağı duyulmuştu.

Bu, cidden düşündürücü bir haberdi. Zira Ankara hükümeti Sultan hakkındaki fikrini ona karşı neler tasmim ettiğini artık gizlememekte idi. Ve Sultan kendisini de devirecek olan kuvveti zafere ulaştırdığından ötürü Cenab-ı Hakk’a hamdedilmesini istiyordu.

Tabii bu dini merasim, bu ibadet yalnız Müslümanlara mahsustu. Fakat Ayasofya’yı dolduracak mü’minlerin saflarına karışmak için öyle büyük bir arzu ve meraka kapılmıştım ki, büyük camiye gitmekten kendimi alamadım.

O devirde İslam’ın ibadet şekillerini oldukça iyi kavramıştım, bilirdim. Dış görünüş bakımından bu ibadet hiç de güç yapılır bir şey değildi. Kolaylıkla taklit edebilirdim. Önce başa giyilecek şeyi iyi seçmeliydim. Fes giymek tehlikeli olabilirdi. Biri Türkçe bir şey sorsa şivem bana ihanet edebilirdi. Ama Rusya Müslümanlarının giydikleri ve renkli işlemelerle süslü takkelerden birini başıma geçirirsem tehlike azalabilirdi. Kafkaslar’da vazife gördüğüm için ora Türkleri’nin şivelerini iyi biliyordum.

O yıllarda Rusya’da Çarlığın devrilişinden sonra kurulmuş müstakil Türk devletlerini kızıllar birer ikişer yok etmiş oldukları için, bütün o talihsiz memleketlerden İstanbul’a bir çok insan göç etmiş bulunuyordu. Nitekim o gece Ayasofya’yı dolduranların arasında bunlardan birçoğunu gördüm.

Büyük Camiye vardığım zaman hava kararmış, gece olmuştu. Ayasofya mü’minlerle dolup taşmaktaydı. Büyük iç kapıdan girince hemen loş bir yer seçip bir halının üzerine bağdaş kurdum.

Bence Ayasofya’nın içi insan elinin meydana getirebildiği şeylerin en güzellerinden biridir. Yılların cila vurduğu o kibar renkli sütunların birbirini kovalayışı ve mermerlerin her birinin bir başka türlü göz alışı hiç unutulabilir mi?

O ana kadar Ayasofya gecelerini bilmiyordum. Büyük Camiyi geceleyin hiç ziyaret etmemiştim.

Binlerce kandilden ruha sükun veren tatlı bir ışık dökülüyordu. Kur’an ayetlerinin beyaz harfleri boşluklarda yayılarak, daha da büyüyerek alacakaranlık içinde gözü alıyordu. Şurada burada mozayiklerin altın parıltıları esrarengiz kıvılcımlar saçıyordu. O dev kubbe şimdi daha büyük ve azametli, adeta sonsuz bir hal alıyordu.

Tâ dipten, çok uzaktan âhenkli ve iyi duyulan sesler geliyordu. Mollalar, hafızlar sıra ile Kur’an okuyorlardı.

Mihrabın yanında, bu müminler kalabalığının önünde O, tek başına duruyordu. Başında gri bir kalpak vardı. İçine kırmızı çuha kaplanmış mavimtırak paltosunun yakaları cömertçe açılmıştı.

O, Majeste Altıncı Mehmed… Osmanlıların imparatoru, müminlerin emiri, zıllullahi fi’l arz, krallar kralı, sultanlar sultanı, âlemdeki hüsrevlere taçlar dağıtan ve daha nice ünvanların sahibi Sultan…

Cemaat halinde eda edilen bir İslami ibadet, yani namaz kadar ihtişamlı bir manzara olamaz. Bütün müminler hep beraber secdeye varıp alınlarını yere değdirdikleri anda kumsala gelip parçalanan dalgaların gürültüsü gibi bir ses yükselir…

Bu gece loşluk ve dini olduğu kadar da vatanperverane olan heyecan, mevlidin ruhani ululuğunu bir kat daha arttırıyordu.

Ulemadan bir zat mihrapta birkaç basamak yükseldi. Ben uzaktan onun ancak ak sakalını ve kocaman beyaz sarığını görebiliyordum. Arapça’nın bazan peltek, bazan sert sada verişini Türk dilinin kıvrak âhengi takip ediyordu.

Kulaklarım ara sıra bir kelimeyi fark edebiliyordu. Ama etrafımı saran halkın ne derece kendinden geçmiş ve alevlenmiş bir halde olduğunu hissediyordum. Ve hutbe biter bitmez bu halktan korkunç bir haykırış yükseldi.

Kahrolsun gâvurlar!

Ve şu anda kendimi bilhassa yalnız ve daha da fazla gâvur bulan ben itiraf ederim, hiç utanmadan itiraf ederim ki, ben de tıpkı onlar gibi gırtlağım yırtıla yırtıla haykırdım:

Kahrolsun gâvurlar!

Namaz, mevlit, ayin ve dua bitince sert bir kumanda duyuldu. Birden bire beliren iki dizi jandarma halkı güçlükle ayırdı, dar bir yol açtı. Majeste Sultan Ayasofya’dan ayrılıyordu.

Yanımdan geçerken dikkat ettim:

Başını biraz sağına eğmiş, gözlerini hafifçe yummuş, dua okur gibi bir hali vardı. Dirsekleri hâlâ bükülmüş, avuçları hâlâ kubbeye doğru açıktı.

Yüzü çok sararmıştı.

Üzgün, mahzun ve dalgındı.

İstanbul hâlâ işgal altındaydı

Süleyman Demirel’in okuduğu kitap

 

04:0021/06/2020, Pazar

G: 21/06/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Başbakan ve Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in ölümünün beşinci yıl dönümü dolayısıyla Demirel Vakfı bazı gazetelere tam sayfa ilan verdi ve ertesi gün bir takım köşe yazarları konuyla ilgili görüşlerini dile getirdiler.

Şimdi siz de başlığa bakıp benim de siyaset yazacağımı zannetmeyiniz. Hayır, öyle bir şey yapmayacağım, sadece bu ünlü siyasetçimizin, bir zamanlar okuduğu çok önemli bir kitaptan bahsedeceğim. Muhtemel sorunuzu cevaplandırmak için peşinen söyleyeyim. Tabii ki, Demirel’in hangi kitapları okuduğunu bilmem mümkün değil. Ancak aşağıda adını vereceğim tarihi eseri, büyük bir zevkle incelediğini kendisi söylediği için biliyorum.

Bilindiği gibi, 12 Eylül 1980 askeri darbesi olunca Kenan Evren ve arkadaşları ilk iş olarak, diğer siyasi liderlerle birlikte Süleyman Demirel’i de Zincirbozan’a gönderdiler ve orada gözetim altına aldılar. İlk zamanlar gazeteciler dâhil, yanlarına kimse sokulmadı. Ancak ilerleyen zamanla birlikte sıkıyönetim biraz gevşetilmiş olmalı ki, artık gazetecilerin röportaj yapmalarına izin verildi. Galiba Yavuz Donat’ın kendisiyle yaptığı bir röportajı ben de ilgiyle okumuştum. Röportajda iki soru-iki cevap dikkatimi çekmişti. Birinci soru: Siyasi rakibiniz Ecevit’le aynı mekânda ve konumdasınız, kendisiyle hiç görüşüyor musunuz? Cevap: Sayın Ecevit’le tek ortak yönümüz var. O da, ikimiz de aynı denize bakıyoruz. Diğer soru da şöyle: Bugünlerde hangi kitapları okuyorsunuz? Cevap: İbnülemin Mahmud Kemal’in “Son Sadrıazamları”nı okuyorum. Bakın, bu çok mühim bir eser.

Efendim, bilindiği üzere, Osmanlı idare sisteminin iki numaralı temsilcisi olan “sadrıazam”ın Cumhuriyet devrindeki adı “Başvekil” veya “Başbakan”dır. Süleyman Demirel de ünlü bir başbakan olduğuna göre, o tutukluluk günlerinde böyle bir eseri okuyarak iyi bir seçim yapmıştır, diyebiliriz.

Son Osmanlı sadrıazamları hakkında merhum Mehmed Zeki Pakalın gibi, daha başka tarihçiler tarafından da eserler kaleme alınmış olmakla birlikte bunların hiçbirisi İbnülemin’in külliyatıyla kıyaslanmaz. Bu üstünlüğün daha iyi anlaşılabilmesi için eser ve müellifi, daha doğrusu müverrihi hakkında kısa bilgiler vermek istiyorum. Büyük tarihçi, edebiyatçı ve kitabiyat bilgini merhum İbnülemin Mahmud Kemal İnal’ın bir numaralı bu eserinin asıl adı “Kemalü’s - Sudur”dur. Milli Eğitim Bakalığı’nca yayımlanmasına karar verildiği sırada adı değiştirildi ve “Osmanlı Devrinde Son Sadrıazamlar” oldu. Hakkını yemeyelim, devrin Milli Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel, sadece bu sadrıazamlar külliyatını değil, üstadın “Son Asır Türk Şairleri”, “Son Hattatlar” ve “Son Bestekârlar-Hoş Sada” gibi her biri sahasında kaynak özelliği taşıyan eserlerini de Türk irfanına kazandırmak için büyük çaba harcadı. Hâlbuki mütefekkir olduğu kadar mütedeyyin bir insan olan İbnülemin’in isimlerini zikrettiğim bu eserlerinde öyle cümleler var ki, o devrin insanlarınca, kolay kolay hazmedilmez. Yani, İbnülemin İslami kimliğinin yansımalarını ustaca ve büyük bir cesaretle satır aralarına yerleştirmeyi başarmıştır. Eserler okunursa, ne demek istediğim daha kolay anlaşılır. Said Halim Paşa’nın fotoğrafının altındaki yazı bile bunun için yeterli olabilir.

2193 sayfalık “Son Sadrıazamlar” devrin Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın da dikkatini çekmiş olmalı ki kendisiyle görüşme arzusu duyuyor. Bir gün merhum Menderes’le birlikte İstanbul’a gelince, Florya Deniz Köşkü’nde bu görüşme gerçekleşiyor. Devrin İstanbul Belediye Başkanı ve aynı zamanda valisi olan Ord. Prof. Dr. Fahreddin Kerim Gökay’ın -bütün itirazlarına rağmen- üstadı Mercan’daki konağından alıp Florya’daki köşke nasıl götürdüğünü bizzat dinledim. Bu mülakat, Gökay’ın, İstanbul Valiliği’nin yanı başındaki, “Ord. Prof. Dr. Fahreddin Kerim Gökay Vakfı”nda gerçekleşti.

Köşk’te yemekten sonra kahveler içildiği sırada Celal Bayar: “Efendi, ‘Son Sadrıazamlar’ını büyük bir zevkle okudum. Hakikaten çok güzel yazmışsınız. Bir de Cumhuriyet devri devlet ricalini anlatan bir eser kaleme alsanız ne iyi olur?” Cesareti ve pervasızlığı ile de tanınan, hatta sevilen İbnülemin, Celal Bayar’a cevaben: “Beyefendi, evet, ben son Osmanlı sadrıazamlarını yazdım. Ama daha önce onları merhum babam Seyyid Mehmed Emin Paşa sayesinde yakından tanıdım, bazılarının konaklarında bulundum, bir kısmının maiyetinde çalıştım. Hâlbuki yenileri tanımıyorum. (Tabii tecahül-i ârifanede bulunuyor) Hem yenilerin yazılacak neyi var ki?” dedikten sonra asıl vurucu cümle olarak şöyle diyor:

- Efendim, eskiden bir kimse sadrıazam olmadan evvel silsile takip ederdi. Sırasıyla vali, nazır, vezir, sonra da sadrıazam olurdu. Şimdi öyle mi? Bakıyorsunuz, ne idüğü belirsiz bir adam milletin başına geçiyor, âlimi, ulemayı ayağına çağırıyor.

Celal Bayar ve arkadaşları değil tepki göstermek, kahkaha atmaktan kendilerini alamıyorlar. Bendeniz, Celal Bayar’ı da Çifte Havuzlar’daki evinde ziyaret etmiş, İbnülemin’le ilgili hatıralarını dinlerken bu hadiseyi teyit ettirmiştim.

Profesör Doktor Asaf Ataseven

 

04:0028/06/2020, Pazar

G: 28/06/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Bundan on iki yıl önce Hakk’ın rahmetine kavuşan Prof. Dr. Âsâf Ataseven, üç önemli özelliğe ve güzelliğe sahipti. Merhum hem mütedeyyindi, hem mesleğinde mahirdi, hem de tarihe ve kültüre âşina idi. Geçen pazar açılışı yapılan bir hastahaneye onun adının verilmesi son derece isabetli olmuştur, bu karardan dolayı Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’a şükranlarımızı sunmak da bizim üzerimize bir vecibedir.

Merhumun vefatından birkaç yıl önce kendisiyle yaptığım bir röportajın metnini bu vesileyle ve teberrüken siz değerli okuyucularıma takdim ediyorum.

İnsanlar hayattayken güzel mekânlarda oturmayı, iyi insanlara komşu olmayı tercih ettikleri gibi, öldükten sonra da tarihi mezarlıklara, büyük zatların çok olduğu kabristanlara gömülmeyi istiyorlar. Böyle insani bir arzunun gereği olarak bazı kimseler vefatlarından önce kabirlerini hazırlıyorlar. Merhum Âsâf Ataseven de ölmeden önce kendine kabir hazırlayanlardan biriydi. Berzah âleminde de, Efendimiz’in Sancakdarı’na komşu olabilmek için tarihi Eyüb Sultan Kabristanı’ndaki uhrevi mekanını yıllar önceden hazırlamıştı. Burası bir aile makberesiydi. Meşhur Piyet Loti Kahvesi’ne çok yakın olup yolun solunda bulunuyordu. Ne zaman buradan geçsem, ibretli gözlerle bu boş mezarlara bakar, hoş düşüncelere dalar, dünyevi arzuların ne kadar nâhoş olduğunu hatırlamaya çalışırdım. Hemen belirteyim ki, kendisine mezar hazırlayan Âsâf Hoca, aynı zamandan kendini mezara hazırlayan, bu konuda azami gayret gösteren bahtiyarlardandı. İslami inancından, manevi değerlerinden asla taviz vermeyen Âsâf Bey, tam bir tabib-i hazıktı. Yani maddi ve manevi doktordu. Cerrahlık mesleğinin hakkını tam anlamıyla yerine getiriyordu. Adı, Vakıf Gureba Hastahanesi ile özdeş hale gelmişti. Bu tarihi şifa evinin uzun yıllar başhekimliğini yaptı. Üstün hizmetleriyle hem meslekdaşlarının, hem personelin hayranlığını kazandı. Bezm-i Âlem Valide Sultan’ın hayır eseri olan bu tarihi hastahane hakkında bir de eser hazırladığını yakından biliyorum. Fakirden de konuyla ilgili belge ve bilgi talebinde bulunmuştu. Âsâf Bey, şifa dağıtmak için sadece görev yaptığı hastahane ile yetinmez, bazı hastaların bizzat ayağına kadar giderdi. Merhume annemi muayene etmek için bizim fakirhaneyi de şereflendirmişti.

Âsâf Bey, aynı zamanda kalem erbabı idi. Çeşitli dergilerde ve gazetelerde mesleğiyle ilgili yazılar yayımladığı gibi, Tıbb-ı Nebevi ile de yakından meşgul oldu. Peygamberimiz’in sağlıkla ilgili tavsiyelerini, bu konudaki hadis-i şerifleri yakından inceledi. Yukarıda da belirttiğim gibi o bir tabib-i hazık idi. Sadece maharetli elleriyle değil, tavırları ve sözleriyle de tedavi ediyordu. Vakıf Gureba Hastahanesi, onun başhekimliği zamanında garibin gurebanın, fakirin fukaranın sığınak yeri olmuştu. Hatta bazı meşhur ilim adalarımız da kendilerini onun şifalı ellerine teslim etmişlerdi. Merhum Hasan Basri Çantay bunlardan biriydi.

Âsâf Hoca, tam bir cemiyet adamıydı. Vefalı hanımı Dr. Gülsen Ataseven’le birlikte hizmet etmek için adeta çırpınıyordu. İlim Yayma Cemiyeti ve İbnülemin Mahmud Kemal İnal Vakfı’nda faaliyetlerde bulundu. Vefa’daki İlim Yayma Yurdu’na, “İbnülemin Mahmud Kemal Yüksek Tahsil Talebe Yurdu” adını verdiren de kendisiydi. Merhumun, İbnülemin’le ilgili hatıralarından birini ben de size takdim edeyim.

Âsâf Bey, bu tarih ve sohbet üstadıyla 1950’li yılların başında Tıp Fakültesi’ne başladığı sırada tanışıyor. O sırada İ. Ü. Hukuk Fakültesi Roma Hukuku Dershanesi’nde İbnülemin’in jübilesi yapılmaktadır. Törende İ.Ü. Rektörü Ord. Prof. Kâzım İsmail Gürkan, Prof. Hilmi Ziya Ülken, Prof. Mükrimin Halil Yınanç, Ahmed Hamdi Tanpınar birer konuşma yapıyorlar. Mahmud Kemal Bey, “İlimde projektör, üniversitede rektör” diyerek Prof. Kâzım İsmail Gürkan’a iltifat ediyor. Bu durum Âsâf Bey’in ilgisini çekiyor. Kendisine bu kadar hürmet edilen İbnülemin’le tanışmanın yollarını aramaya başlıyor. Törenden hemen sonra, üniversite merkez binada, kendisine tahsis edilen odada Mahmud Kema Bey’i ziyaret ediyor. Âsâf Bey, üstadı, bazen öğle ve ikindi vakitlerinde Bayezid Camii’ne giderken yahut aynı camiden çıkarken görmektedir. Âsâf Bey de öğle ve ikindi namazları için keza adı geçen camiye gidiyor. Bu yüzden derslere geç kaldığı da oluyor. Böyle olunca namazlarını, merkez binanın bodrum katında, merdivenin altında, bir tahtanın üstünde kılmaya başlıyor.

Bu arada aklına bir fikir geliyor. Bu kadar itibar edilen Mahmud Kemal Bey’e gitsek, acaba üniversite merkez binada bir mescid açtırabilir miyiz, diye düşünüyor. Karar verip iki arkadaşıyla üstada gidiyor. İbnülemin kendilerini kabul ediyor. Bunlar, üstada, “Efendim, ders aralarında öğle ve ikindi namazları için Bayezid ve Süleymaniye camilerine gittiğimizden derse geç kalıyoruz. Acaba merkez binada bir odanın mescid olarak tahsis edilmesine tavassut buyurur musunuz?” diyorlar. Üstad, bakın nasıl cevap veriyor: “Evladım, bu adamlardan üniversitede mescid istemek, Athenagaras patriğinden cami istemek gibidir. Arzu ederseniz, hemen rektörü çağırıp bir güzel haşlayayım. Ama ben bu beylere desem ki, talebe-i ulumdan bazıları bana geldiler. Dans etmek için bir oda istiyorlar. Hemen, buyursunlar, benim odamda dans etsinler” derler.

Konuyla ilgileneceğine dair söz veren İbnülemin, üniversitede bir mescid açtırmayı başarıyor. Âsâf Bey, bu mescide kırmızı bir halı döşüyor. Ayrıca güzel bir âvizeyle ve kütüphaneyle donatıyor. Ne yazık ki, bu mescid, 27 Mayıs 1960 askeri darbesinden altı ay önce o zamanki rektör Ord. Prof. Sıddık Sami Onar’ın emriyle kapatılıyor

O ağacın altındakiler

 

04:005/07/2020, Pazar

G: 5/07/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

İstanbul’un ortasını süsleyen Bayezid Camii, sekiz yıl süren tamirat döneminin sona ermesiyle nihayet ibadete açıldı. Geçen gün ben de gidip bu tarihi mabedde bir öğle namazı kıldım. Cami ile Beyazıt Devlet Kütüphanesi arasında yer alan meydanda dolaşırken hüzün verici bir manzarayla karşılaştım. Bir zamanlar burada cami avlu kapısının bitişiğinde asırlık bir ağaç vardı. Altındaki açık hava kahvehanesi ise, bir açık hava akademisi yahut kalem ve kelam erbabının sohbet mekânıydı. Bu mekân “Çınaraltı” diye biliniyordu ama o koca ağaç çınar değil, atkestanesiydi.

İşte bu anıt ağaç da, insanoğlu gibi mukadder ömrünü tamamlamış olmalı ki, eceli gelince ölüp gitti. Bendeniz yıllarca altında oturup çay içtiğim, kitap okuduğum, dostlarla buluştuğum bu tarihi atkestanesinin hem can çekişmesine, hem ölümüne şahid oldum. Önce yağmurlu ve fırtınalı bir havada koca koca dalları, çatır çatır kırılarak yere düştü. İstanbul gezisi yaptırdığım bir sırada – yağmurun dinmesini beklemek amacıyla – orada bulunduğum sırada hüzün veren bu manzaraya bizzat şahit oldum. Kısa bir süre sonra nasıl öldüğünü de yine bizzat gözlerimle gördüm. Büyükşehir Belediyesi’nden yetkililer gelip, hızarlarla bu büyük ağacın ellerini kollarını keserek yeteri kadar küçülttüler. Sadece iri ve kuru gövdesinin ayakta kalmasına müsaade ettiler. O koca gövdesi de, “Ağaçlar ayakta ölür” sözünü yalancı çıkarmamak için, uzunca bir süre dik durmaya çalıştı. Oradan ne zaman geçsem, o haliyle bile, altında geçirdiğim güzel zamanları hatırlattığı için, kendisine teşekkür etme ihtiyacı duyardım. Belki inanmayacaksınız ama o kara, kuru ve iri gövde bile bana teselli vermek için yeterli oluyordu. Sonunda o da ortadan kaldırıldı ve şimdi yerinde yeller esiyor. Bayezid Camii’nde kıldığım öğle namazından hemen sonra tam oradan geçerken “O ağacın altı” ve sohbet erbabı aklıma geldi. Ne dersiniz biraz da ondan bahsedeyim mi?

Şehirler Sultanı İstanbul’un cazibe merkezlerini bir zamanlar şairlerin, yazarların ve edebiyatçıların devam ettiği eski mekânlar oluşturuyorlardı. Beyazıt ve çevresi tarih hazinelerinin açıldığı, geçmiş zaman mücevherlerinin saçıldığı, demli çayların üst üste içildiği bu renkli köşelerin başında geliyordu. Tarihi ağacın altında yapılan sohbetler, okunan şiirler, anlatılan fıkralar o ağacın altını adeta cennete çeviriyordu.

Beyazıt Camii’nin şadırvanında sular şakırken, müezzinler gönül iklimini şenlendiren ezanları okurken o ağacın altında yaz ikindilerinin ferahlığı yaşanıyordu. Bu mekânın müdavimlerinden Âsâf Halet Çelebi, çaylarını yudumladıktan, nargilesini birkaç defa fokurdattıktan sonra birden kalkıyor, “Kütüphane-i Umumi”nin kitabeli kapısından içeri dalıyor, cihan allamesi İsmail Saib Hoca’nın sohbet halkasına dahil oluyordu.

Kendisi matematik profesörü olmasına rağmen, çevresi tarafından ünlü bir edebiyatçı ve tarihçi olarak bilinen Nuri Karahöyüklü 93 Harbi’nin Osmanlı tarihindeki meş’um rolünü izah ediyor, bir yandan da Gazi Osman Paşa’nın Plevne Savaşı’nda kullandığı kılıcın kabzasındaki yazının hangi hattata ait olduğunu anlatmaya çalışıyordu.

Prof. Ali Nihad Tarlan, Tebrizli Saib’in divanından şiir okurken adeta kendinden geçiyor, Ahmed Hamdi Tanpınar, “Güvercin topuklarıyla gezinen sükût”u sâkitane bir tavırla dile getiriyor. Yahya Kemal “Aziz İstanbul”un azizlerini, leziz bir üslupla canlandırıyor, dinleyicilerini son derece heyecanlandırıyordu. Abdülbaki Gölpınarlı Melami dervişlerini yahut Mevlevi ermişlerini anlatırken neredeyse kendinden geçiyordu. Derken Mükrimin Halil Hoca söze karışıyor, Abbasi halifelerinin saraylarında görevlendirilen Türk kumandanlarından – kendisi de oradaymış gibi – söz ediyor, Sa’d bin Ebi Vakkas hazretlerinin Kadisiye Savaşı’nda bir vuruşta on düşman askerini nasıl yere serdiğini olanca hamasetiyle dile getiriyordu. Bu sıra da şöyle bir savurduğu sağ eliyle, yanı başında durup konuşmaları dinleyen garsonun tepsisindeki çay bardaklarını tuz buz ediyordu. Eski İstanbul ediplerinin ve lebiblerinin bir araya geldiği bu tarihi mekân veya meşhur ifadesiyle o ağacın altı, böyle daha nice tatlı sohbetlere, yakası açılmadık fıkralara, söz ve ses oyunlarına sahne oluyordu.

Beyazıt ve Çınaraltı, sadece yerli ilim adamlarını değil, yabancı araştırmacıları da cazibesiyle kendine çekiyordu. Bakınız ünlü şarkiyatçı (doğu bilimci) Ord. Prof. Dr. Anna Masala “Beyazıt Meydanı”ndan nasıl söz ediyor:

“Beyazıt Meydanı biraz evim gibi olmuştu. Her sabah camiye girip o sessizlikte düşünüyordum. Neden sonra üniversiteye veya Süleymaniye Kütüphanesi’ne giderek çalışma günüme başlıyordum. O meydanda çiçekten başka her istediğim şeyi satın alabilirdim: Çakı, çakmak, bir çift sandalet, yazılı bir kumaş çanta, camiin karşısında gül suyu, kitap ve tespih satın alabiliyordum. Bir gün korkunç bir gaf yaptım. Çok güzel bir Kur’an-ı Kerim görüp ‘Kaça satıyorsunuz?’ dedim. Yaşlı bir adam ‘Kur’ân-ı Kerim satılmaz, hediyesi yirmi lira’ dedi. Bu benim için önemli bir ders oldu”

Anna Masala, Çınaraltı’ndan da şöyle bahsediyor:

“Bir yanda bakırcılar ve güvercinler, bir yanda sahaflar. Şimdi sahaflarda yeni kitaplar, takvimler, her dilde turistik kitaplar satılıyor. Açık havada büyük bir Hachette kitabevine benziyor. Ancak altmışlı yıllarda el yazmaları ve çok eski kitaplar bulunuyordu. Ben, her gün bir kitap satın alıyor, bütün kitapçıları selamlıyor, Şeyh Muzaffer Efendi’de bir kahve içmeye gidiyordum.”

Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer!.

Müjdeler olsun Ayasofya fethedildi!..

 

04:0012/07/2020, Pazar

G: 12/07/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Müjdeler olsun, Ayasofya fethedildi. Böylece Fetih Hadisi’nin sırrı bir kere daha tezahür etti. Zaten kısa bir süre önce, içinde okunan Fetih Suresi, esaret süresinin bittiğini, ulu mabedin yine cami olacağını müjdeliyordu. 29 Mayıs 1453’de Hazreti Fatih sayesinde Müslüman olan Ayasofya 1934 yılına kadar asli hüviyetini İslam’ın nuruyla muhafaza etti. O tarihten günümüze kadar tam 86 yıl asıl görevini yerine getiremeyişinin, ibadetten mahrum kalışının acısını ve hüznünü yaşadı. Cenab-ı Hakk’a sonsuz şükürler olsun ki, 86 yıllık fetret devri 10 Temmuz 2020’de, minarelerinden ikindi ezanları okunurken sona erdi, Ayasofya Kilisesi, Ayasofya Müzesi’nden sonra bir kere daha Ayasofya Camisi oldu.

Biliyor musunuz, daha düne kadar bu ulu mabede cami demek bile bir bakıma suç sayılıyordu. Ayasofya Camii sözünü kullananlar, ya ikaz ediliyor veya azarlanıyordu. Şahsen ben de bu ikazlardan birine maruz kalmıştım. Yıllar önce bir televizyon kanalında kültür programı yapıyordum. Sıra Ayasofya’ya gelince, orada da çekimlere başladık. Tarihi mabedi anlatırken birkaç defa kullandığım “Ayasofya Camisi” sözü denetime takıldı. O zamanki görevlilerden biri ısrarla “Ayasofya Müzesi” dememi istedi. Ben de, “Öyleyse çekimden vazgeçiyorum” deyince bir orta yol bulundu. Hayır, yanlış anlamayın, ben yine “Ayasofya Camisi” demeye devam ettim. Şükürler olsun, artık ağzımızı doldurarak “Ayasofya Camisi” diyeceğiz.

Seksen altı yıllık fetret döneminde Ayasofya’yı, minarelerini yıkma teşebbüsü de dahil, İslami kimliğinden soyutlamak için bazen sinsi, bazen açıkça ne gibi faaliyetlerin yapıldığını anlatmaya kalkışırsak koca bir kitap yazmak gerekir. Ben sadece iki örnek vermek istiyorum.

Hem Bizans tarihini, hem Osmanlı tarihini en iyi bilen merhum Prof. Semavi Eyice, Ocak 2016 tarihli “Derin Tarih” Dergisi’nde “Ayasofya’nın Üzerindeki Gizli El” başlığıyla yayımladığı yazıda şöyle diyor:

“Ayasofya’ya ait bayrakları, deposunda çürümüş halde buldum. Onlar, belki de şimdi tamamen yok edilmiştir. Orada gizli bir el var. Ayasofya’daki Türk izlerini silmeye çalışıyor.” Gizli elin marifetlerini anlatmayı sürdüren Semavi Hoca, bir hatırasından yola çıkarak, Sultan Abdülmecid’e ait tuğranın başına gelenleri anlatıyor. Bu padişah Ayasofya’yı tamir ettirdiği sırada, İtalyan mimar Fossati’ye Bizans kalıntılarından kendi tuğrasını da yaptırıyor. Ama ne hikmetse, bu tuğra bir türlü yerine asılmıyor. Aradan yıllar geçince Hoca bir gün Topkapı Sarayı’na gidiyor. O sırada Sabahattin Batur isimli arkadaşı, Topkapı Sarayı’nın müdürüdür. Müdür, depodaki eşyaları gösteriyor. Bunlar, tam bir felaket manzarası sergilemektedir. Eski müdürlerden kimse ilgilenmemiş. Yığın yığın malzeme çürümeye terk edilmiş.

Semavi Hoca burada inceleme yaparken bir taş buluyor. Bu kıymetli taş, Abdülmecid Han’ın tuğrasıdır. Hemen Ayasofya’ya gönderin diyor ama bir türlü gönderilmiyor. Daha sonraki müdürlerden biri tuğrayı Ayasofya’ya getirtiyor ve Hoca’nın yönlendirmesiyle mabedin giriş kapısının üstüne asılıyor. Ancak, bir müddet sonra Ayasofya’yı ziyaret edince tuğranın yerinde olmadığını görüyor. Tabii ki fena halde kızıyor. O sırada müdür olan Jale Dedeoğlu, telaşlanıp tuğrayı depoda bulduruyor. Lakin duvara astırmak yerine camekân yaptırıp içine yerleştiriyor. “Fakat, bir süre sonra baktım, tuğra yerinde yok” diyen Semavi Eyice, iyice öfkelenip “Gel de, gizli bir elin buraya müdahale ettiğini düşünme!” diyor. Yazısının sonunda Ayasofya’nın nasıl müzeye çevrildiğine dair ifşaatta bulunan Hoca, aynı gizli elin orada mevcut sancakları ve levhaları da kaldırdığını belirtiyor.

İkinci örnek de Ayasofya Camisi’ne ayrı bir güzellik katan levhalarla ilgili olduğu için onu da anlatayım. Bilindiği üzere, Fatih Sultan Mehmed’in Müslüman Türk milletine hediye ettiği bu muhteşem mabedin camilikten çıkarılması yetmiyormuş gibi, bir de kubbesindeki şaheser tablolar bulundukları yerlerden söküldü. Çok büyük olmaları dolayısıyla kapıdan dışarıya da çıkarılmadığı için mahzene atıldı ve yıllarca burada toz toprak içinde tutuldu. Meşhur hattatlarımızdan Mustafa İzzet Efendi’nin eseri olan bu levhalarda Allah’ın, Peygamber’in, dört büyük Halife’nin ve Hasaneyn’in mübarek isimleri yazılıydı. Bunların hazin hikâyesini meşhur bilginimiz İbnülemin Mahmud Kemal Bey, “Son Hattatlar” isimli kıymetli eserinde şöyle anlatıyor:

“İsm-i Celal’i, ism-i Nebevi’yi, esami-i Çaryar ve Haseneyn’i ihtiva eden bu Elvah-ı Celile bir takım kıymet bilmez eşhas tarafından indirilip bir kenara konulmuş ve bazılarının bazı yerleri zedelenmişti. Bu hal, bizimle beraber erbab-ı imanı dağıdar ettiğinden tekrar asılması için uğraştıksa da muvaffak olamamıştık. Nihayet Ayasofya Müzesi Müdürü Muzaffer Ramazan Bey’i teşvik ve teşci ettiğimde: Para yok, olsa asarım, demişti. Öteden beri zihni bu işle meşgul olan yüksek mühendis Ekrem Hakkı ve tüccardan Nazif Beyler, icab eden parayı hasbetenlillah vererek, Ekrem Bey’in nezareti altında levhalar tamir edildi. Yine o zat-ı ekremin himmetiyle levhalar, bikeremihilkerim 28 Ocak 1949’da Elvah-ı Şerife (mübarek levhalar) yerlerine asıldı. Ekrem, beni alıp götürdü. Levhaları mahall-i kadiminde (eski yerlerinde) görünce ağlamaya başladım. Cenab-ı Ekremü’l – Ekremin’e hamdü sena ve Nazif ile Muzaffer’e teşekkür ve dua ettim.”

Evet, 10 Temmuz 2020 yeni bir başlangıç olacak. Artık Ayasofya Müzesi, Ayasofya Camisi olmanın mutluluğunu yaşayacak. Gizli eller, hoyrat eller bundan gayri – inşallah- ona müdahale edemeyecek. Bu vesileyle son derece doğru bir karar veren hukukçularımızı ve Cumhurbaşkanımız’ı tebrik ediyorum. Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın yaptığı açılış konuşması mükemmeldi. Bence bu konuşma bir metin haline getirilip mabedin münasip bir köşesinde muhafaza edilmelidir.

Adalet Ağaoğlu ve Cemil Meriç

 

04:0019/07/2020, Pazar

G: 19/07/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Ünlü kadın romancımız Adalet Ağaoğlu’nun 91 yaşında vefat etmesi hemen bütün gazetelerde haber konusu oldu. Ben de bu haberleri ve yorumları dikkatle okudum. Çünkü bundan kırk yıl önce Cemil Meriç’le yaptığım uzunca bir röportajda rahmetliye Adalet Ağaoğlu ve romanlarıyla ilgili sorular da yöneltmiştim. Bu soruları ve Cemil Meriç’in verdiği ilgi çekici cevapları aşağıya nakletmeden önce Adalet Hanım’ın vefatından kısa bir süre evvel yaptığı açıklamayı nakletmek istiyorum. Sabah gazetesinde yayımlanan son röportajında bakınız neler söylüyor:

“Anne-baba Osmanlı ahlakıyla yetişmiş. Biz ise, Cumhuriyet kuşağıyız. Babam hafızdı. Kur’an’ı ezbere nağmeyle okuyordu. Babamın hafız olduğunu uzun süre söylemekten çekindim. Çünkü o dönemde İslam’a doğru bakılmıyordu. Çok yanlıştı bu. Hayatım boyunca sadece şiddete karşı oldum. İnançlara karşı olmadım. ‘Ölmeye Yatmak’ta da kendi hayatımı yazdım. Yaşanan bu ikilemi anlattım. Anne ve babalarımızın yaşadığı dramı otuzumdan sonra anladım, ben. Burada eski yazı bilen anne-babalarımız aydınlarımız, yeni alfabe gelince cahil konumuna düştüler. Kökten değişim çok tehlikelidir. Altyapısı olmadan değişim yapılmamalıydı. Yoksa dramlar yaşanıyor.”

Ölüm haberiyle ilgili Hürriyet gazetesinde yer alan yazıda da yine bu konuda şunlar söyleniyor.

“Adalet Ağaoğlu’nun babası tekstil tüccarı Mustafa Sümer, aynı zamanda hafızdı. Ağaoğlu, SüperHaber’den Hülya Okur’a verdiği röportajda uzun zaman babasının hafız olduğunu söylemeye utandığını anlatmıştı. ‘Biz, cumhuriyetin ikinci kuşağı sayılırız. Anne ve babalar bu değişime kolay ayak uyduramazlar. Herkesi alışkanlıklarından kolayca vazgeçiremezsin. Biz cumhuriyet ilkelerine göre yetiştirilen çocuklar olduğumuz için anne ve babalarımızı gerici görmeye başladık. Ben uzun süre babam hafız demeye utandım. Sonradan anladım ki aptalmışız. Asıl dram, romanlık dram onlarınki. Ani değişime ayak uydurmak kolay değil. Benim babam dini eğitim aldığı halde bu değişime iyi ayak uydurmuş. İyi ayak uydurmuş ki beni okutabiliyor. Bunu biraz da anneme bağlıyorum.”

Babaları, anneleri İslami bir hayat yaşadıkları, Osmanlı terbiyesiyle yetiştikleri halde kendileri fena halde savrulan bunca okur-yazar takımının sustuğu bir zamanda, Adalet Hanım’ın –geç de olsa– adaleti yerine getirip gerçekleri söylemesini takdirle karşılamak gerekiyor. Ölümünden sonra fikir beyan edenler onun bu sözlerine kulak tıkadılar, hatta “Allah rahmet etsin!” deme nezaketini bile göstermediler. Bu çağdaş çağdışıların esirgedikleri duayı bari ben edeyim: Allah taksiratını affetsin.

Şimdi gelelim röportaj konusuna. Önce şunu belirteyim. Temmuz-Ağustos 1969 tarihli Meş’ale dergisinde yayımlanan mülakat uzun olduğu için hepsini nakletmek mümkün olmayacak. İlk sorum romanla ilgiliydi. Merhum Cemil Meriç üstadımız, Kubbealtı’nda yaptığı bir konuşmada, bugün edebi nevilerden geçerliliğini koruyan iki tür vardır, bunlar da deneme ve romandır demişti. Hâlbuki daha sonraki bazı yazılarında ve sohbetlerinde romanın değerini yitirdiğini ifade etmişti. Ben de bu konuya bir açıklama getirmesini istemiştim.

Cemil Hoca gerekli açıklamayı yapıp ilgi çekici cevaplar verdikten sonra ben yine aynı konuyu devam ettirip şu kısa soruyu yönelttim:

- Hisar dergisinde yayımlanan bir yazınızda, Adalet Ağaoğlu’nun iki romanından sitayişle söz ediyorsunuz. Bununla ilgili söyleyeceklerinizi merak ediyorum.

Cemil Meriç şu cevabı verdi:

- Efendim, ben her çağdaş Türk romanını zaman zaman inceledim. Roman, insan meseleleriyle, bir topluluğun belli bir devirde yaşayışını, duyuşunu, düşünüşünü açıklayan bir edebiyat nevidir. Romanın bir vasfı da tarafsızlıktır. Yani hadiseleri açıktan açığa belli bir zaviyeden vermemesi, kinlerini ve muhabbetlerini saklamasıdır. Kendinin çekilmesidir. Hadiseleri konuşturmasıdır. Şimdi bunu ölçü olarak alırsak, Adalet Ağaoğlu, dürüst bir insan olarak gördüklerini, düşündüklerini anlatmıştır. Bundan evvel Hisar’da roman üzerine bir yazı yazmıştım. Adalet Ağaoğlu’nun romanları Türkiye’de yazılanların içinde en efendi ve en dürüst, açıktan açığa kimseye ta’n etmeden, kimseyi övmeden, kimseyi yermeden bir kitap yazmıştır. Yani dürüst bir yazardır. Ben muvaffak olmuş bir roman olarak gördüm. Nihayet genç bir romancıdır. İstikbali vardır. Bir nevi teşvik mahiyetindeydi o yazı. Yani açıkçası romanı sevdim. Ben sevgilerimde ve öfkelerimde kısıtlama yapmaktan hoşlanmam. Ne düşünürsem onu yazarım. Adalet Hanım’ı tanımam. Hiçbir münasebetim yoktur, olacak da değildir. Sadece beğendim ve beğendiğimi ifade ettim.

Mesela “Kırk Yedililer” hakkında da yazmıştım önceden. Ağır bir yazıydı. Hakikaten sevmemiştim. Çünkü roman değil, bir ithamnameydi. Savcı ithamnamesi! Neyi itham ettiği de belirsiz.

Şimdi Türkiye’de Nobel’e aday gösterilen, göklere çıkarılan bir Yaşar Kemal yanında mukayese edilmeyecek kadar üstündür. Ve dürüsttür, Adalet Hanım’ın kitabı. Şişirilen adamlar vardır. Sahte şöhretler bunlarla mukayese edilince yerine oturabiliyor. Hakikaten o dönemi, 12 Mart dönemini gayet iyi ifade etmiş. Tarihe malzeme olacak değerdedir. Kanaatim bu.

Adalet Ağaoğlu’na ve Cemil Meriç’e Allah’tan rahmet niyaz ediyorum

Ayasofya’da cuma heyecanı

 

04:0026/07/2020, Pazar

G: 26/07/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

 

İki gün önce mahşeri bir kalabalıkla kılınan cuma namazıyla Ayasofya adeta bayram etti ve hayatının en mutlu günlerinden birini yaşadı. Yüce Rabbimize sonsuz şükürler olsun ki, 86 yıllık bir fetret devrinden sonra, Fatih Sultan Mehmed Han’ın bize en büyük hediyesi olan bu tarihi mabedde namaz kılmayı nasip etti. Artık ölsem de gözüm açık gitmez.

Efendim, İstanbul’un fethiyle ilgili kaynaklar Ayasofya ile alakalı olup da bazen sevinç, bazen hüzün ifade eden bir hayli menkıbeye yer veriyor. Bu yazımda daha çok sevinç ve heyecan uyandıran birkaç menkıbeden söz etmek istiyorum. İsterseniz önce ilk yapıldığı tarihte, banisi Jüstinyen’i adeta coşturan anekdotla başlayalım:

İmparatorlar daha önce kiliseye yürüyerek geliyorlardı. 27 Ocak’taki açılış merasimine 14 at koşulu süslü zafer arabasıyla gelen Jüstinyen, kilisenin avlusuna girdi. Arkasında bütün saray erkânı vardı. Bizans geleneklerine göre, imparatorlar kiliseye geldiklerinde büyük kapıda Patrik tarafından karşılanır, ellerinden tutularak, mabedin kutsal köşesine kadar götürülürlerdi. Jüstinyen de aynı şekilde, kapının ortasında Patrik Menas olmak üzere Doğu Kilisesi’nin görevlileri tarafından karşılandı. Bu suretle dehlize (nartekse) geçildi. Patrik’le el ele içeriye doğru sevinç ve gururla yürüyen Jüstinyen başarısını bir başkasıyla paylaşmak istemiyor gibiydi. Mabedin haşmeti karşısında heyecana kapılmaktan kendini alamayıp, Patrik’in elini bırakarak, “Ambon” denilen vaaz kürsüsüne kadar hızlı hızlı yürüdü. Orada elini havaya kaldırarak “Çok şükür Tanrı’ya ki, böyle bir yapının kurulmasına beni memur etti” diye haykırdı. Sonra sözlerine ekledi: “Ey Süleyman! Seni geçtim”.

Fatih’in Ayasofya ile ilgisi, daha İstanbul’u fethetmeden önce başladı. Şöyle ki, İkinci Mehmed, henüz Edirne valisi iken Konstantıniyye’de meydana gelen bir deprem sonucu Ayasofya’nın kuzey bölümü bir tarafa meyletmiş ve yıkılma tehlikesi baş göstermişti. Bu durum Hıristiyanları korkuttu. Şehzade Mehmed, o sırada hayatta olan Mimar Ali Neccar’ı büyük bir dostluk eseri olarak, Ayasofya’yı tamir ettirmesi için Bizans hükümdarına gönderdi. Bursa ve Edirne’deki büyük camilerin mimarı olan bu usta, dört büyük payanda ile mabedi yıkılmaktan kurtardı. Mimar, Ayasofya’nın özellikle Sarıkçı dükkânları olan bölümdeki dayanak duvarlarının içine iki yüz basamaklı bir merdiven yapmıştı. İşin sonunda İmparator ona, bu merdivenleri ne maksatla yaptığını sorduğu zaman, gerektiğinde kurşunluğa çıkmak için, karşılığını verdi. Bunun üzerine İmparator, Mimar Ali Neccar’ı, hediyelere boğdu. Ali Neccar, Edirne’ye dönüşünde Sultan Mehmed’e:

“Ey Sultanım! Dört büyük payanda ile Ayasofya’nın kubbesini kurtardım. Tamir görevi bana kısmet oldu, onu fethetmek vazifesi de size düşüyor. Hatta yapacağın minarenin temelini de hazırladım ve üzerinde ilk namazı da ben kıldım” dedi.

Bu müjdeden kısa bir süre sonra Konstantıniyye fethedilip İstanbul adını aldı ve Ayasofya’da ilk cuma namazı kılındı. Ahmed Muhtar Paşa, “Feth-i Celil-i Konstantıniyye” isimli eserinde cuma namazının kılınışını şöyle naklediyor:

“Fetihten sonra en mühim hadise Ayasofya’da ilk cuma namazının kılınmasıdır. Mimarlar ve işçiler geceyi gündüze katarak salı günü fethedilen şehrin en büyük kilisesinde cumaya kadar gerekli değişikliği yaptıktan sonra Padişah, kumandanları, mücahidleri ve büyük bir alay ve erkânla gelip içeri adımını atar atmaz mabedin içinde ilahi bir gulgule yükseldi. Hafızlar okumaya, müezzinler salalara, ezanlara başladılar. Cemaat bir ağızdan tekbir getiriyor ve kubbeler yankılarla uğulduyordu. Nice dem bu lâhûtî âvaz sürüp gittikten sonra müezzinler ‘İnnallâhe ve melâiketihu…’ ayetini yanık seslerle okumaya başlayınca Akşemseddin Hazretleri Sultan Mehmed Han-ı Sani Hazretlerinin koltuğuna girip tazim ile minbere çıkardı. Etrafa nur-ı hidayet saçan Seyf-i Muhammedi, elinde parıl parıl parlıyordu. Hazreti Fatih, minberde yüksek ve etkili bir sesle ‘Elhamdülillah Elhamdülillah’ diye hutbe okumaya başlayıp, Cenab-ı Mün’im ve Muhsin-i Hakiki’ye teveccüh ile şükür ve mahmidet (hamd) eylediği zaman idi ki, camide mevcut bütün gaziler, mücahid-i din-i mübin, bir acib inbisat (ferahlık), sürur ve zevk ile gaşyolmak derecelerine gelip, feryad-ı şâdumâni ile gözlerinden sel gibi yaşlar dökmeye başladılar.

Hazreti Fatih, kaide-i üslub-ı hatib üzere hutbeyi okuyup eda ettikten sonra minberden inerek, Akşemseddin Hazretleri’ni imamete geçirip, cuma namazını ol vaktin icâbâtına göre mücahidin-i din-i mübin safları önünde ifa eyledi”.

Fatih, Ayasofya Medresesi’ni de bir vakıf olarak yaptırdı. Bütün bu sosyal kuruluşların ve Ayasofya’nın uzun yıllar ayakta kalabilmesinin sırrı Osmanlı Sultanı’nın temellerini attığı vakıf sayesindedir. Bu, öyle sağlam ve güzel işleyen bir vakıftır ki, eğer vakti gelip Osmanlı sülalesi son bulacak olursa diye, Fatih bir kayıt koymuş ve Ayasofya vakfının yürütülmesi işini, o zamanın devlet reisinin üstlenebileceğini belirtmişti. Fatih, Ayasofya Vakfı’nı kurduğu sıralarda, yani Hilafet unvanının Osmanlılar tarafından resmen alınmasından hemen yarım yüzyıl önce ‘Emirü’l-Mü’minin ve İmamü’l- Müslimin’ olarak anılmaya başlandı.

Son bir menkıbeyi de merhum Tahirü’l-Mevlevi’den nakledeyim. Ayasofya mütevellisi olan Revani Bey (İlyas Şüca Çelebi) Vefa ile Kırkçeşme arasında bulunan mescidini yaptırırken oradan geçen Yavuz Sultan Selim, mescidi kimin yaptırdığını sormuş. “Revani Bey kulunuz” cevabını alınca:

Hey koca Ayasofya! Sen her gün bir mescid doğurabilirsin diyerek vakfının çokluğunu ve mütevellilerinin bundan yararlandığını ima etmiş.

Allah, Ayasofya’ya hizmet edenleri Cennetine koysun!..

Not: Genç yaşta vefat eden Âsım Gültekin kardeşime Allah’tan rahmet niyaz ediyor, ailesine başsağlığı diliyorum.

Şeyhülislam Ebussuud Efendi’nin cennet fetvası

 

04:002/08/2020, Pazar

G: 2/08/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Türkiye’de hiçbir zaman gündemden düşmeyen biri dini, diğeri bedeni iki konu var ki, ne zaman onlardan söz açılsa herkes allâme kesilir. İnsanlar, ehliyet sahibi olup olmadıklarını düşünmeden ulu orta konuşmaya, saçma sapan sözler söylemeye kendilerini öyle kaptırırlar ki durdurana aşk olsun!

Üç beş kişinin bulunduğu bir mecliste “şuram ağrıyor” demeye görün, oradakiler hemen uzman doktor kesilirler, ilaç üstüne ilaç tavsiye ederler, akla hayale gelmedik tavsiyelerde bulunurlar. Dini konular açıldığı zaman da aynı densizlik söz konusu olur. Bilen de konuşur, bilmeyen de. Hatta bilmeyen, bilene göre daha fazla çene çalar, fetva üstüne fetva (!) vermeye başlar. Bu had bilmemezlik daha çok Kurban Bayramlarında kendini gösterir. Mesela çağdaş Ebu Cehillerden biri, geçen Kurban Bayramlarından birinde şöyle saçmalıyordu: “Yeni yeni ortaya çıktı ki, ne gökten kurdeleli koç indi, ne ‘beni kes’ dedi. Ne ‘kurban’ kesmek anlamında… Ne cennete giderken koçun sırtına biniliyor, ne de hayvan kesmek farz. Anlamadığınız bir dilden ibadet yaparsanız işte böyle olur.

Ancak kimileri yine de mutlaka kan akıtmaktan yana (Sanki her gün yüz binlerce hayvanın kanı akıtılmıyor ve bu herif hiç et yemiyor). Mutlaka hayvanı yatırıp boğazlayacak. (Ayakta mı boğazlamak gerekiyor?) Mutlaka kan kokusu alacak. Mutlaka kan görecek. Mutlaka çocukların gözleri önünde, kapı eşiğinde, sokak ortasında, balkonda, terasta hayvanın gırtlağına bıçağı sürtecek.

Çağdaş bir kesime de karşı. Mutlaka mahalleyi kokutacak. Acısız kesme de kabul etmiyor. Hayvan mutlaka acı duyacak.

O parayı ilaca, mamaya, süte, çadırında az bir sıcaklığa ihtiyacı olan depremzedelere vermenin Allah katında daha sevap olacağını da kabul etmiyor. İlla kavurma yiyecek. (Cahil köşe yazarı bilmiyor ki, kurban kesmek bu sayılan işleri yapmaya engel olmadığı gibi, yine kurban sadece kavurma yemek için değil, Allah emrettiği, yani ibadet olduğu için kesilir.)”

Bu satırların sahibi sadece cahil değil, aynı zamanda küstah olduğu için yazısını şöyle bitiriyor: “Ve ben böyleleriyle aynı cennete gitmek istemem!”

Bu hezeyanları okuduktan sonra acaba geçmiş devirlerde de böyle saçmalayanlar, şununla bununla cennete bile gitmem diyenler var mı diye düşünmeye başladım. Neden sonra merhum Orhan Şaik Gökyay’ın azılı bir İslam düşmanına cevaben kaleme aldığı yazı aklıma geldi. Gökyay, Kanuni Sultan Süleyman’ın şeyhülislamı Ebussuud Efendi’nin ilmî müktesebatı hakkında bilgi verdikten sonra sözü ilgi çekici fetvalarına getiriyor ve bir iki örnek veriyor. Şöyle:

Soru:

Zeyd, avretlerin (kadınların) olduğu Cennet bana gerekmez derse, ne lazım gelir?

Cevap:

Gerekmezse Cehenneme gitsin.

İşte, böyle soruya, böyle cevap verilir. Buna taşı gediğine koymak denildiği zaten biliniyor. Eskiler, edebiyatı tarif ederken “Muktezâyı hale mutabık serd-i kelâm etmektir” diyorlar. Gençlerin, hatta yaşlıların da anlaması için tercüme (!) edeyim “Edebiyat, muhatabın anladığı dilden konuşma sanatıdır.” Duyduğuma göre rahmetli İbrahim Kirazoğlu, “Yerinde ve zamanında söylenen ağır söz, belâgatten ve fesahatten sayılır” dermiş. Doğrudur, Mesnevi dâhil birçok dini eserde bu minval üzere söylenmiş sözlere rastlıyoruz.

Şeyhülislam Ebussuud Efendi’nin işte ilgi çekici iki fetvası daha:

Soru:

Afyon macunu ve afyon yutmaya müptela olan bazı kimseler, bu iptilalarından (kötü alışkanlıklarından) kurtulmak için şarap içseler caiz olur mu?

Cevap:

Afyon müptelası kimseler insanlıktan çıkmışlardır. Ne b… yerlerse yesinler.

Sadece Ebussuud Efendi mi, Kanuni Sultan Süleyman devrinin diğer şeyhülislamı meşhur Zenbilli Ali Efendi’nin de böyle fetvaları var. Bunlardan bir örnek görmek istiyorsanız, “Sikke-i Tasdik-i Gaybi”yi okumanız gerekiyor.

İşte ilginç bir Ebussuud fetvası daha:

Soru:

Bir mescidde imam olmakla, dülgerlik işlemekten hangisi daha üstündür?

Cevap:

Asla namazı bırakmadan, sanat işlemek daha makbuldür!

Gördüğünüz gibi, bir cahilin cesaretinden yola çıkıp sözü Şeyhülislam merhum Ebussuud Efendi hazretlerine getirdik. Zaten sohbet de böyle bir şey değil mi? Unutmayalım, ağaçta hiç kıpırdamadan duran kuş değil, daldan dala atlayan kuş daha fazla ilgi çeker.

Bu büyük İslam âlimi hakkında -müsaadenizle- bir iki cümle daha söyleyeyim. Cihan hükümdarı Kanuni’nin Zigetvar seferine giderken, “Halde haldaşım, sinde sindaşım, âhiret karındaşım, tarik-i Hak’da yoldaşım!” diye iltifat ettiği Ebussuud Efendi, Osmanlı Devleti’nin 14. şeyhülislamıdır. En meşhur eseri, muazzam tefsiridir. Fıkıhta ve tefsirde zirve bir isimdir.

İsklip’te bir cami, İstanbul’da iki hamam, Eyüp’te bir mektep yaptırdı. Merhumun Türkçe şiirleri, daha çok bilgi kuvvetiyle söylenmiş manzumelerdir. Arapça şiirleri de Arap edebiyatının başarılı eserleri arasındadır. Kabri, Eyüp Sultan türbesine çok yakındır.

Sirkeci’deki “Ebussuud Caddesi”ne bu ismin niçin verildiğini de –lütfen- siz araştırınız.

Ayasofya şadırvanı ve Müslüman Türk’ün ayak izleri

 

04:009/08/2020, Pazar

G: 9/08/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Geçenlerde Süleymaniye Kütüphanesi’nin emekli müdürü Emir Eş Bey, telefonla beni aradı. “Ayasofya Şadırvanı” başlığını taşıyan ve Özcan Ergiydiren imzasıyla neşredilen yazı ne zaman ve nerede yayımlandı dedi. Ocak 1980 tarihli “Kubbealtı Akademi Mecmuası”nda neşredildi, cevabını verdim. Bu makale beğenilmiş olmalı ki, 1987 tarihli bir antolojide de yer aldı, diye ilavede bulundum. Evet efendim, tam bir su güzeli olan Ayasofya Şadırvanıyla ilgili bu yazı Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları arasında çıkan “Yeni Türk Nesri Antolojisi” isimli kitabın sayfalarını da süslüyor.

Manisa’da dünyaya gelen ve mimarlık tahsili gören Özcan Bey, bugün 85 yıllık ömrünün gençliğini ve dinçliğini yaşıyor. Yıllarca Osmanlıca derslerime devam ettiği için onun ne heyecanlı bir kültür adamı olduğunu yakından biliyorum. Özcan Bey’in kaleminden çıkan bu güzel yazıyı, Ayasofya muhabbetinin tavan yaptığı bugünlerde isterseniz bir kere daha okuyalım. Çünkü şimdi Ayasofya’da abdest alma zamanı…

“Bir gün Ayasofya’ya gittim.

Garb’ın nazarında bu yapı, hâlâ bir bazilika olsa da, gördüm ki, o bir Müslüman mabedidir. Etrafını kuşatan padişah türbeleriyle, küçük büyük yapılarla, avlusundaki o harikulade şadırvanıyla daha iik adımda munis ve davetkâr gülümsemektedir. Hele dört köşesinden göğe yükselen minareleri ve kubbesini süsleyen alemi ecdadımızın İstanbul’a vurduğu silinmez Türklük mührüdür. Ayasofya artık bizim camimizdir.

Bir toprak nasıl vatan yapılır, atalarımız bunu çok iyi biliyorlarmış. Fethedilen ülkeler bir bir, isimleri, yapıları, sokakları, manzaralarıyla kısa zamanda, tıpkı İslam dinini kabul ederek Garplılarca ‘Türk oldu’ denilen nice reâyâ gibi, tam manasıyla Müslüman – Türk karakterini ve görünüşünü kazanmıştır.

Bugün çoğu yâd ellerde kalan bütün vatan toprakları, böyleydi. İstanbul bunun en güzel örneğidir ve Ayasofya bu hakikatın en canlı ifadesidir.

Mabedin içi dışı turistlerle doluydu. İngiliz, Fransız, Alman v.s… Her grup, bir rehberin ardında, verilen izahatı dinliyor; merak, hayret ve hayranlıkla etrafı seyrediyordu. Yalnız dış görünüşüyle değil, dahilen de artık Müslüman çehresini kazanmış olan ihtiyar yapı, dokuz asır bekledikten sonra İstanbul’un fethiyle eksiklerini tamamlamış gibiydi. Bu mihrap, bu minber, bu mahfil, kubbedeki bu yazılar ve Kazasker’in şaheseri, sekiz büyük levha… Bunlarsız Ayasofya artık düşünülemez. Bir zamanlar yerinden indirilen ve kim bilir hang izbede çürüyecek olan Kazasker’in celî hatlarını tekrar yerine astıran o hamiyetli büyük insanı şükranla andım.

Yalnız bir şeyi yadırgadım, bütün zemin çırılçıplaktı. İnsana ürperti veren bu bembeyaz mermer döşeme, Bizans’ın Hıristiyan kederine belki uygundu. Ama ben ayaklarımın altında, bütün camilerimizi kaplayan halıların o yumuşak ve sıcak temasını aradım. O zaman acı hakikati tekrar hatırladım: Ayasofya artık bir cami değildir. O, şimdi bir müzedir. Ben ve benim gibilerin artık bir yabancıdan farkı yoktur.

‘İşte, dedi, rehber. Dokuz yüz sene gece gündüz nöbet bekleyen Bizanslı askerlerin ayak izleri’, kapının önünde aşınmış mermerleri gösteriyordu.

İçim isyanla doldu.

Avluya çıktım, aydınlık gökyüzüne ve baharın taze yeşilliğiyle donanmış ağaçlara baktım. Sonra şadırvanı seyre daldım; inceydi, zarifti, havalanmak için kanatlarını açmış efsanevi bir kuş gibiydi. Şadırvanlar su mimarisinin en güzel yapılarıdır ve Ayasofya şadırvanı, hiç şüphesiz şadırvanların en güzelidir. Türk’ün sanat bahçesinde açan son çiçeklerden biridir. Ama şimdi havzı boş, muslukları susuzdu. ‘Şol gül gibi kim ayrı düşüptür gül-âbdan’

Sonra gözlerim muslukların önündeki mermerlere takıldı, öylesine aşınmışlardı ki… Bütün benliğimi bir sevinç dalgası kapladı. ‘İşte, dedim, işte bunlar da asırlardan beri abdest alan Müslüman – Türk’ün ayak izleri!’

O sırada aydınlık Nisan semasını ezan sesleri kapladı. Bunlar Ayasofya minarelerinin değil, Sultan Ahmed’den yükselen ezanlardı.

Yahya Kemal, İstanbul’un işgal altında bulunduğu günlerde şöyle diyordu: ‘ Bu devletin iki manevi temeli vardır: Fatih’in Ayasofya minarelerinden okuttuğu ezan ki, hâlâ okunuyor! Selim’in Hırka-i Saadet önünde okuttuğu Kur’an ki, hâlâ okunuyor!’

Ne kadar esef etsek azdır. Şimdi Ayasofya’da ne ezan, ne de Hırka-i Saadet’te Kur’an okunuyor!”

Müjdeler olsun. Seksen altı yıllık fetret devri artık sona erdi. Şimdi Ayasofya minarelerinde Ezan-ı Muhammediler semalara yükseldiği, içinde namazlar kılınmaya başlandığı gibi, Hırka-i Saadet’te Kur’an-ı Kerim tilavetleri de devam ediyor. Şadırvanında şakıyan su seslerine güvercinlerin “hu hu”ları karışıyor.

Türk yapı ve süsleme sanatının göz alıcı örneklerinden biri olan Ayasofya şadırvanı, Sultan Birinci Mahmud’un eseridir. Tam bir su güzeli diyebileceğimiz bu şadırvanın kitabeleri ise bakanların gözlerini kamaştırıyor. Doğru, düzgün okuyabilenlere ne mutlu…

Büyük İslâm âlimi İbnülemin Mahmud Esad Efendi

 

04:0016/08/2020, Pazar

G: 16/08/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Son devrin en meşhur tarihçilerinden ve kitabiyat bilginlerinden biri olan İbnülemin Mahmud Kemal İnal hakkında arkadaşlarla sohbet ettiğim bir sırada kadim dostum ve okul arkadaşım Muhsin Duran, espri kabilinden “Ben de İbnülemin’im” dedi ve doğru söylemiş oldu. Buna göre, babasının adı “Emin” olan herkese “İbnülemin” yani Emin’in oğlu diyebiliriz.

Bu, doğru olmakla beraber “İbnülemin” unvanıyla tanınan ve bilinen en ünlü bilginimiz, yukarıda da belirttiğimiz gibi, Mahmud Kemal Bey’dir. Peki, bu uvanı taşıyan başka ilim adamları yok mu, diye soracak olursanız tabii ki var diye cevap verebilirim. İslam tarihi ve İslam hukuku konusunda derin bilgisiyle tanınan Mahmud Esad Efendi de, İbnülemin Mahmud Esad Efendi diye imza atıyor. Şimdi merhumu biraz daha yakından tanımaya çalışalım:

Bundan yıllar önce, kendisiyle bir mülakat yapmak için eski Başbakanlardan Prof. Dr. Sadi Irmak’tan randevu talep ettiğimde, filan gün, falan saatte Pera Palas’ın lobisine gel demişti. Belirlenen tarihte oraya gittim. Sadi Bey, tanışma faslından sonra hararetli hararetli konuşmaya başladı. İslam tarihinden, Osmanlı tarihinden, son devrin meşhur bilginlerinden hayli bahis açtı. Bu arada yanında bulunan ve yüz hatlarında despotizmin çizgileri açıkça belli olan bir adam durmadan araya giriyor, abuk – sabuk sözleriyle sohbetin halavetini ihlal ediyordu. Bu zatın, 27 Mayıs 1960 askeri darbesinin önemli isimlerinden meşhur General Faruk Güventürk olduğunu daha sonra öğrenmiştim.

Prof. Dr. Sadi Irmak, konuşmasının bir yerinde dayısı Mahmud Esad Efendi’nin de büyük bir âlim olduğunu, başta İslam tarihi olmak üzere, birçok dini ve hukuki eserler kaleme aldığını, özellikle tarihinin son derece orijinal olduğunu söyledi. Ben bu sözleri ilk önce akrabalık gayretiyle sarfedilen övgülere hamlettim. Ama konunun aslını araştırmaktan da kendimi alamadım. Hemen o günden itibaren bu muhterem zatla ilgili araştırmalara başladım. Bir süre sonra İbnülemin Mahmud Esad Efendi’nin hakikaten büyük bir İslam bilgini ve hukuk otoritesi olduğunu öğrendim. Onun burada biyografisini verecek değilim. Çünkü buna sütunum müsait değil. Ben, burada ilim camiasında tanınan büyük insanların şahitliklerine başvurarak merhumun hayatından birkaç pırıltılı tablo sunmaya çalışacağım.

Kendisinden iki yıl “Hukuk-u Düvel” okuyan talebesi ve geleceğin büyük İslam âlimi Ömer Nasuhi Bilmen, İbnülemin Mahmud Esad Efendi’den, “Çok çalışkan, intizamperver bir zattı” diye söz etmektedir. Ahmed Mithat Efendi ve Halid Ziya Uşaklıgil gibi meşhur edebiyatçılarmızla da tanışan ve bir ara birlikte çalışan Mahmud Esad Efendi’yi yine talebelerinden gazeteci Asım Us, şu cümlelerle tanıtmaktadır: “Mahmud Esad Efendi, ilmi kıyafet taşır, sarığını ve cübbesini çıkarmazdı. Bu kıyafetiyle beraber yabancı dillerden tercümeler yapar. İktisat ve Devletler Hukuku gibi derslerin hocalığını üzerine alırdı. Doğu’yla Batı’yı nefsinde birleştiren üstad kimseye benzemezdi.” Demek ki, İbnülemin Mahmud Kemal Bey gibi, İbnülemin Mahmud Esad Efendi de nev’i şahsına münhasır bir kimseymiş.

Hezar gıbda o devr-i kadim efendisine

Ne kendi kimseye benzer, ne kimse kendisine

Eserlerinden dolayı, özellikle “Usul-i Hadis” isimli kitabını yayımladıktan sonra, kendini mektupla tebrik edenlerden biri de Ahmed Cevdet Paşa’dır. Hemen belirteyim, Mahmud Esad Efendi, Cevdet Paşa’nın kızı Fatma Âliye Hanım’la birlikte “Teaddüd-ü Zevcat” adında bir eser kaleme aldı. İslam’da birden fazla evlilik konusuna açıklık getiren bu eser sahasında önemli bir çalışmadır.

Yakın tarihimizin büyük hukuk otoritelerinden Ebu’l – Ula Mardin, “Huzur Desleri” adındaki muhalled eserinde, Mahmud Esad Efendi hakkında şunları sölüyor: “Ömrü boyunca durmadan çalışan bir zekâ harikası, bir bilgi hazinesi olan Mahmud Esad Efendi, hemen hemen bütün ilimlerle meşgul olmuş, çeşitli ilimlere dair bir çok eser yazmıştır. Dindar, haluk, güler yüzlü ve kibar bir zattı. Fevkalâde bir hitabet kudretine sahipti. Telkin gücü pek yüksek, hafızası da zekâsı gibi harikaydı. Unutmanın ne demek olduğunu bilmezdi. Daima ilmiye kıyafetiyle ve sarıklı olarak gezerdi. Arapça’ya ve Farsça’ya hakkıyla vakıf olduğu gibi, Fransızca, İngilizce ve Almanca da bilirdi. Bütün bu bilgileri sırf kendi gayreti ve âteşin zekâsı sayesinde kazanmış, emsali nadir yetişen âlimlerimizdendi.”

Çağdaşı olan İslam bilginleri gibi Mahmud Esad Efendi de haksızlık karşısında susmadı, garazkâr Batılıların kaleme aldıkları iftiranamelere ikna edici cevaplar verdi. Bu konudaki kitabın adı “Müdafa”dır. “Şeriat-ı İslamiye ve Mister Carlyle” ismindeki eseriyle Efendimiz’in tertemiz hayatını toz bulutlarının içine sokmaya çalışan “Kahramanlar” yazarının ağzının payını bir güzel verdi. Adı geçen eser şu satırlarla başlıyor: “Ben İslam’ın aleyhinde garazkâr bir lisan kullanan muterizlerin itirazlarından korkmam. Lakin dost görünüp de İslam’ı takdis ederek kitap yazan kalem sahiplerinin yumuşak bir dille ileri sürdükleri sözlerden dehşete kapılırım. Çünkü garazkârca yazılan bir kitap hiçbir Müslümanın zihnini bulandırmaz. Halbuki dostane yazılan bir eser, İslam’ın hakikatinden habersiz olduğu halde o lisana vakıf olan bir gencimizin eline geçerse kafasında şüpheler uyandırabilir.”

İşte, İbnülemin Mahmud Esad Efendi, böyle büyük bir İslam âlimiydi. Rahmetullahi Aleyh!

Ayasofya levhalarının göz yaşartıcı hikayesi

 

05:3623/08/2020, Pazar

G: 23/08/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Seksen altı yıllık bir fetret devrinden sonra Hazreti Fatih’in Türk milletine en büyük ve en kıymetli hediyesi olan Ayasofya’nın tekrar camiye çevrilmesi dolayısıyla asli hüviyetine kavuşması, olağan üstü bir coşkuyla karşılandı. Gazetelerde ve dergilerde konuyla ilgili mebzul miktarda yazı yayımlandı. Bunların büyük miktarını ben de tanzim ve tasnif edip dosyaladım.

Maalesef, bu yazıların arasında bazı yanlış bilgilere de yer verildi. Böyle hatalı ifadeler, daha çok, Ayasofya’nın en göz alıcı zinetlerindn biri olan hat levhaları konusunda kendini gösterdi. Mesela ünlü tarihçilerimizden biri, makalesinde şöyle bir cümleye yer verdi: “Ayasofya 1934’de müzeye çevrilince Kazasker Mustafa İzzet Efendi’nin şaheser levhaları da dışarı çıkarılmak istendi. Ancak çok büyük oldukları için bu mümkün olmadı ve levhalar tekrar yerlerine asıldı.”

Evet, levhaların kapılara sığmadığı ve dışarı çıkarılamadığı doğrudur, ancak tekrar yerlerine asıldı sözü yanlıştır. Hat sanatının bu muhteşem örnekleri, Ayasofya’nın 1934’de müze olmasıyla birlikte bulundukları yerlerden indirildi, 1949 yılına kadar bir köşeye atılıp toz toprak içinde bırakıldı. Yine bazı köşe yazarlarının dediği gibi, bunlar Demokrat Parti devrinde değil, 1949’da asıl yerlerine asıldı. Bu büyük hizmeti yerine getiren zevat ise, İbnülemin Mahmud Kemal İnal, Ekrem Hakkı Ayverdi, Muzaffer Ramazanoğlu ve Nazif Çelebi’dir. Dördünün de mekânı cennet olsun.

Levhaların tekrar asılmasında baş rolü oynayan İbnülemin, “Son Hattatlar” isimli muhalled eserinde meşhur hattat Mustafa İzzet Efendi’yi anlatırken bir dip notu düşüp şu hazin ifadelerle işin aslını anlatıyor:

“İsm-i Celal’i, ism-i Nebevi’yi, esâmi-i çâryâr ve Haseneyn’i ihtiva eden bu elvâh-ı celile, bir takım kıymet bilmez eşhas tarafından indirilip bir kenara konulmuş ve bazılarının bazı yerleri zedelenmişti. Bu hal bizimle beraber diğer erbab-ı imanı dâğıdâr ettiğinden tekrar asılması için uğraşdıksa da muvaffak olamamıştık. Nihayet Ayasofya Müzesi Müdürü Muzaffer Ramazan Bey’i teşvik ve teşci ettiğimde ‘Para yok, olsa asarım’ demişti. Öteden beri benimle beraber bu işe sarf-ı zihin eden yüksek mühendis Ekrem Hakkı ve tüccardan Nazif (Çelebi) beyler, icab eden parayı hasbeten lillah vererek, Ekrem Bey’in nezareti altında levhalar tamir edildi. Yine o zât-ı ekremin himmetiyle levhalar bikeremihilkerim 28 Kânûn-ı Sânî 1949 (22 Rebiülevvel 1368)’de elvâh-ı şerife yerlerine asıldı. Ekrem, gelip beni götürdü. Levhaları mahall-i kadiminde (eski yerlerinde) görünce ağlamaya başladım. Cenâb-ı Ekremü’l – Ekremin’e hamdü sena, Ekrem ve Nazif ile Muzaffer’e teşekkür ve dua ettim.

Ta’likden haberi olmayan İbrahim Alaüddin merhum, Hürriyet gazetesine Ankara’dan yazdığı makalede levhaların asılmasına şiddetli bir lisanla lüzum göstererek ibraz-ı hamiyet etmiştir. Ruhu şad olsun!”

İbnülemin’in bahsini ettiği belge değerindeki bu yazıyı, siz değerli okuyucularımın da ibretle gözden geçirmesi için aşağıya alıyorum: “Ayasofya’nın müze haline konulması sırasında her biri nefis bir Türk eseri olan köşelerdeki altı muazzam levhanın da yere indirilmiş olduğunu görerek üzülmüştüm. Binanın bir zamanlar Hıristiyan mabedi olduğunu gösteren resimlerin ve haçların muhafazası nasıl tabii ise, Türk ve İslâm mabedi sıfatıyla taşıdığı hatıraları da olduğu gibi muhafaza etmek öylece zaruri değil miydi?

Kubbenin etrafındaki yazılar Fatih’le İkinci Bayezid’in ve sonra İkinci Selim’in yaptırdığı dört minare, binanın içindeki mermer mahfil ve kürsüler, minber, mihrap gibi ilavelerle bitişiğindeki nefis kütüphane, avlusundaki şadırvan, mektep, imaret ve türbeler bütün bizim eserlerimizdi ve onlar hiç şüphesiz binanın değerine birkaç mislini katan ayrı ayrı kıymette nefis şeylerdendi. On sene kadar önce Maarif Başmüfettişi sıfatıyla müzeye ait bir meseleyi tahkik ederken levhaların duvar kenarlarında ve âdi tahta iskelelere iliştirilmiş olarak sürüklendiklerini gördüm. Onların maceralarını öğrenmek ve işe el koymak fırsatı gelmişti. İlk önce Güzel Sanatlar Akademisi’nde mimarlık profesörü olan zatı davet ederek levhaları indirmenin binadaki mimarlık değeri meydana çıkarmak için lazım olup olmadığını sormuştum. Onun cevabı böyle bir harekete asla lüzum olmadığı suretindeydi.

Memleket ve sanat tarihi namına yapılan bu manevi cinayete o da benim kadar ve belki benden daha fazla üzüldü. Meseleyi bu işe memur olan zattan sorduğum zaman – hatayı sonradan idrak edebildiği için – emir aldığı mazeretini ileri sürdü. Halbuki epeyce soruşturarak levhalar hakkında emir verilmemiş olduğunu ve o memurun bu ziyankârlığı ancak hoş görünmek gayretiyle yaptığını tesbit ettim.

Fazla olarak levhalar yerlerindeyken kapıdan çıkıp çıkmayacaklarını ölçmek mümkün iken teşebbüsün gayet cahilane bir hoyratlıkla yapılmış, sonra da kapıdan çıkarabilmek için arkaları alçılı olan kalın mukavvaları bükmek yüzünden bir tanesinin de kırılmış olduğunu müşahede ettim. Meseleye dair o zaman Maarif Vekilliği’ne verdiğim rapor çok etraflı ve delillere müstenid idi. Masrafı sebep olandan alınmak suretiyle onların yerlerine konulması lazım geleceğini ileri sürmüş, Maarif, Müzeler ve Eski Eserler Umum Müdürlüğü’nden de raporumun tamamıyla tasvip edildiğini ve işin o suretle yapılacağını öğrenerek müsterih oldum.

Geçen gün hayretlere düşerek ve tâ içimden yanarak öğrendim ki o nefis levhalar hâlâ yerlerde sürüklenmektedir. Ve kararlaşmış olmakla beraber onları yerlerine asmak imkânı el- an bulunamamıştır. Meseleyi Milli Eğitim Bakanlığı’nın ve milli sanatı korumakla vazifeli olanların dikkatlerine tekrar ve büyük bir ehemmiyetle arzediyorum.”

Yukarıda isimleri ve hizmetleri zikredilen dört büyük insana, beşinci olarak bu nefis yazıyı kaleme alan İbrahim Alâaddin Gövsa’yı da ekliyor, hepsine birden Allah’tan rahmet niyaz ediyorum

Malazgirt Zaferi ve Ahlat Kitabeleri

 

04:0030/08/2020, Pazar

G: 30/08/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Televizyonlardan dinlediğimize, gazetelerden okuduğumuza göre, Malazgirt Zaferi’nin 949. yıl dönümü dolayısıyla 26 Ağustos’ta, Muş’un Malazgirt, Bitlis’in Ahlat ilçelerinde muhteşem törenler düzenlendi. Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan ve MHP Genel Başkanı Sayın Devlet Bahçeli’nin yanısıra bazı bakanların da törene katılmasıyla yöre halkı büyük bir coşku yaşadı.

Malazgirt Zaferi ve Ahlat Kitabeleri’yle ilgili bu haberleri okurken ve dinlerken ben de aynı heyecanı yaşadım. Şanlı tarihimizin muhteşem tabloları bir kere daha gözümün önüne geldi. Bu vesileyle Selçuklular’la, Malazgirt Zaferi’yle, Ahlat Kitabeleri’yle ilgili önemli eserler kaleme alan ünlü tarihçilerimizi bir kere daha rahmet dilekleriyle hatırladım. İslam medeniyetinin temellerini Anadolu’da atan Selçuklular hakkında, “Selçuklular Zamanında Türkiye” adıyla harika bir eser kaleme alan Prof. Osman Turan, bu sahanın en önemli isimlerinden biri olarak kabul ediliyor. “Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi” isimli iki ciltlik muazzam kitabı ise, tarih şuurunu aşılamasının yanısıra Türklerin İslam medeniyetine ne büyük bir hizmette bulunduklarını, çarpıcı tablolar halinde gözler önüne seriyor. 27 Mayıs 1960 askeri darbesinde Yassıada komutanına attığı tokatla da tam bir kahramanlık örneği sergileyen Osman Turan Hoca’nın hemen bütün eserlerini okuduğum gibi, ilk gençlik yıllarımda birkaç konferansını da dinledim. Kısacası Trabzon’un bu hayırlı evladı Türk tarihinin altın isimlerinden biridir.

Bu sâhanın diğer önemli temsilcilerinden biri ise, Ord. Prof. Mükrimin Halil Yınanç Hoca’dır. Merhumun “Türkiye Tarihi Selçuklular Devri” adlı eseri büyük önem arzetmektedir. Hoca’nın 1928’de Devlet Matbaası’nda Arap harfleriyle basılan “Düsturname-i Enveri” adını taşıyan kitabı da önemli çalışmalarından birini teşkil ediyor. Mükrimin Hoca’nın bu kitabı Paris Milli Kütüphanesi’nde (Bibliyotek Nasyonel) nasıl keşfettiğini “Ayaklı Kütüphaneler”de anlattığım için buraya kaydetme ihtiyacı duymadım.

1930’lu yıllarda, Erzurum Erkek Muallim Mektebi’nde tarih öğretmeni olarak görev yapan Erzurumlu Abdurrahim Şerif’in “Ahlat Kitabeleri” isimli kitabı da Selçuklu dönemine, hâlâ ayakta duran tarihi mezartaşlarıyla ışık tuttuğu için ilmi ve edebi bir kaynak teşkil ediyor. Birkaç yıl önce, bir program için Bitlis’e davet edildiğimde Ahlat Kitabeleri’ni ziyaret imkânını bulmuştum. Sonra Beyoğlu’nda bir sahafta bu belgeler hazinesini görünce hemen satın aldım. Aynı zamanda bir macera romanını andıran kitap hakkında biraz daha bilgi sahibi olmak için yazarının önsözdeki ifadelerine kulak vermek gerekiyor.

Şöyle ki: Abdürrahim Şerif, 1923’ün Eylül’ünde bir yük hayvanına binip öğretmenlik için Bitlis’e hareket ediyor. Yolda, uzaktan Ahlat Kitabeleri’ni görünce gidip inceleme arzusuna kapılıyor. Bitlis’e varınca temasta bulunduğu kişilerden Ahlat hakkında bilgiler alıyorsa da bunlar kendisini tatmin etmiyor. Tatilden istifade ederek bir ata biniyor ve kasabaya bizzat gidiyor. Yerli halkın bile dikkatini çekmeyen bir çok tarihi eser kalıntılarıyla karşılaşıyor ve hemen araştırma inceleme faslı başlıyor. Harap camiler, birçok kümbetler, türbeler, zaviyeler, yıkık mahzenler, mağaralar, ayrıca kale ve hamam enkazlarıyla karşılaşıp büyük bir şaşkınlık yaşıyor.

Türk tarihi için hazineler değerinde olan bütün bu eserlerin yeterince tanıtılmadığını düşünerek üzüntüye kapılıyor. “Mazideki muazzam Türk medeniyet eserlerinin bir kısmını mübarek topraklarında yaşatan Ahlat’ı vatandaşlarıma tanıtmak ve burada yine bir kısım Türklerin tarihi vak’alarına sahne olan hadiseleri mümkün mertebe izah etmek gibi ağır olan bu milli vazifeyi ifa etmek mecburiyetini duydum” diyor.

Dokuz yılını alan Ahlat Kitabeleri’ni yazmak için dört kere İstanbul’a geliyor. Tatillerini İstanbul kütüphanelerinde, vakıflarda ve tapu dairelerinde çalışarak geçiriyor. Profesör Mükrimin Halil Hoca’dan çok yardım görüyor. Vakıfların eski kayıtlar dairesinde araştırma yaparken Amasya tarihinin yazarı büyük bilgin Hüseyin Hüsameddin Efendi azami kolaylığı gösteriyor. Meskûkât (Nümismatik) ve kitabeler konusunda derin vukufu olan Ahmed Tevhid Bey’den önemli bilgiler elde ediyor. Eski müze müdürü Halil Ethem Bey’den yakın ilgi görüyor. Müzenin yayımlanmış olan meskûkât kataloglarını satın alarak bunlardan çok istifade ediyor.

Tapu dairesinin eski kayıtlar mahzeninde belgelere ulaşma konusunda önce zorlukla karşılaşıyorsa da bilahare izin veriliyor. Ancak yazılar okunması çok zor olan siyakat hattıyla yazıldığı için sıkıntıyla karşılaşıyor. Fakat siyakat mütehassısı olan kâtip Hüseyin Efendi’nin yardımıyla bu işi de hallediyor. Ahlat’ın yanısıra Erzurum, Erzincan, Bayburt hakkında da tarihi bilgilere ve belgelere ulaşıyor.

Erzurumlu tarih hocası Abdürrahim Şerif Bey, önsözde, son söz olarak şöyle diyor:

“Umumi Kütüphane ( Beyazıt Devlet Kütüphanesi) Müdürü, aziz hemşehrim İsmail Saib Efendi’den de çok kıymetli bilgiler elde ettim. Hele Ahlatlı Ârif Efendi’nin bu kasabaya dair yazdığı basılmamış risaleyi lütfetmesi çok işime yaradı. Bu muavenetinden dolayı kendisine alenen teşekkür etmeyi; vicdani bir borç telakki ederim.

Mükemmel bir eser vücuda getirdiğime kâni değilim. İğne ile kuyu kazarcasına yaptığım bu çalışmanın gayesi ise, vatanımızın ücra bir köşesini tanıtmak mazhariyetine nail olmaktır. Bu, benim için en büyük bir şeref olacaktır.”

Rabbim, böyle güzel eserler bırakanlardan ebediyen razı olsun

Galatasaray Lisesi ve Gül Baba Türbesi

 

04:006/09/2020, Pazar

G: 6/09/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

İstanbul’un en eski eğitim kurumlarından biri olan Galatasaray Lisesi’nden ne zaman söz edilse muhakkak “Batı’ya açılan pencere” olduğu vurgulanır. Halbuki tarihi liseyi, “Işık Doğu’dan Gelir” sloganına gönülden bağlı iki mübarek insan birlikte kurmuştur. Bunlardan biri “veli” lakabıyla anılan Sultan İkinci Bayezid’dir, diğeri de “Gül Baba” isimli bir Allah dostudur. Konuyu daha açıklığa kavuşturmak için, padişah maddi anlamda bânisi, Gül Baba da manevi kurucusudur da diyebiliriz.

Söz, bu lisenin tarihçesine gelince konuşanlar veya yazanlar -ne hikmetse- her iki isimden de hiç bahsetmezler. Edenler de ya eksik anlatırlar yahut isimleri birbirine karıştırırlar. Bunun son örneğine geçen hafta Sabah gazetesinde rastladım. Sayın Hıncal Uluç’un “Galatasaray Lisesi kurucusu Gül Baba’nın Budapeşte’deki türbesi iki ödül kazandı” başlıklı yazısı dikkatimi çektiği için sonuna kadar okudum. Yanlışlık daha başlıkta kendini gösteriyor. Hıncal Uluç, girişte şöyle diyor. “Gül Baba, ülkemizin gururu, Batı’ya açılan ilk penceresi, bugüne dek nice efsaneler yetiştiren Galatasaray Lisesi’ni II. Bayezid devrinde kuran adamdı.”

Yazarımız daha sonra Gül Baba’yı, bize şu cümlelerle tanıtmak istiyor: “Gül Baba, Osmanlı padişahlarıyla Avrupa’ya gerçekleştirilen seferler sırasında Osmanlı ordusuna eşlik eden bir Bektaşi dervişidir.”

 

 

Yukarıda da belirttiğim üzere Gül Baba, Galatasaray Lisesi’nin gerçek kurucusu değil, padişahı böyle muazzam bir teşebbüse sevk eden o devrin gönül sultanlarından biridir. Ayrıca türbesi Budapeşte’de bulunan Gül Baba ile Galatasaray Lisesi’nin manevi bânisi Gül Baba’nın -isim benzerliğinden başka- hiçbir ilgisi yoktur. Biri İkinci Bayezid devri, diğer Kanuni dönemi ermişlerindendir. Bu vesileyle belirtmek isterim ki, “Memleketimizde tanınmış üç Gül Baba vardır. Bunlardan birincisi Edirne’de medfundur. Halk arasında ‘Göl Baba’ diye anılır. Cevri Tarihi’nde bu zata ait malumat vardır. Kendisi Fatih Sultan Mehmed devrine yetişmiş ve İstanbul’un fethine iştirak etmiştir. Sonra Edirne’ye dönmüş ve oraya yerleşmiştir. Türbesi Karacaköy’de harabe halindedir.

İkinci Gül Baba, İkinci Bayezid ile görüşen ve bahse konu olan, Galatasarayı Mektebi’nin kuruluşunda mühim rolü olan zattır. Üçüncü Gül Baba da, Macaristan’da, Budin şehrinde gömülüdür. Türbesi Tuna nehri kıyılarına yakındır. Bu türbenin Kânûnî Sultan Süleyman devrine ait olduğu zannediliyor.” (Galatasaray Tarihi: Fethi İsfendiyaroğlu, c.1 İst. 1952)

Galatasaray Lisesi’nin eski müdürlerinden biri olan Fethi İsfendiyaroğlu 583 sayfalık büyük boy kitabında vak’anüvis tarihlerinden ve daha başka arşiv belgelerinden yola çıkarak Gül Baba’yı bize yakından tanıtıyor. Bunların dışında, Milli Eğitim tarihiyle ilgili kitap yazanlardan bazıları da sözünü ettiğimiz Gül Baba hakkında bilgi veriyor. Mesela eski Milli Eğitim Bakanlarından Hasan Âli Yücel, “Türkiye’de Orta Öğrenim” adıyla 1935’de yayımladığı eserde, Galatasaray Lisesi’nin 1481’de II. Bayezid tarafından şimdiki yerinde kurulduğunu yazıyor, Gül Baba’dan da bahsediyor. Padişahın bu mübarek ihtiyarla konuştuğunu, sohbetinden çok hoşlandığını belirtiyor. Biliyor musunuz, Gül Baba, daha sonra kurulmasına vesile olduğu bu mektebin hocalığına da getiriliyor.

 

 

Gül Baba’nın, Galatasaray Lisesi’nin hemen yanı başındaki türbesine gelince, bu konuda en sağlam bilgiler görsel malzemeyle birlikte rahmetli Ziyad Ebüzziya’nın “Galatasaray Tarihçesi” isimli kitabında bulunuyor. Unutmadan söyleyeyim, diğer en güvenilir isimlerden biri de, merhum İhtifalci Ziya Bey’dir.

Bu yazıyı okuduktan sonra, ziyaret etmek isteyen değerli okuyucularım için tarif edeyim. İstiklal Caddesi’nden Taksim’e doğru yürürken caddenin sağında bulunan Galatasaray Lisesi’nin önüne gelince duruyorsunuz. Liseyi solunuza, Yapı-Kredi Yayınları’nı sağınıza alıp Tophane’ye götüren caddeye giriyorsunuz. Beş on dakika yürüdükten sonra sağınıza dönünce Gül Baba, türbesinden size gülümseyecektir.

Ziyad Ebüzziya, 1930 tarihli türbeye ait resmin altına şunları yazmış:

“Gül Baba’nın mezarı üstü açık bir türbe bahçesinde, kubbe biçimi demir süslemeli, demir parmaklıklar içinde korunuyordu. Ecdada karşı gösterdiğimiz kayıtsızlık ve umursamazlık neticesi, devletin de, Galatasaray camiasının da ilgisizliğinden yararlanan uğursuzlar, bu parmaklıkları söküp çalmışlar ve mezarı cascavlak bırakmışlardır. Galatasaray’ın bu muhterem manevi kurucusunun ve ecdadının mezar taşı, Galatasaray’ın çeşit çeşit kuruluşları ve zenginlerinin değil de, Tomtom Mahallesi’nin fakir halkının himmeti sayesinde, çalınıp emsali gibi mermer mozaikçilerine satılmaktan kurtulabilmiştir. Yine aynı Tomtom Mahallesi’nin fakir, fakat gönlü zengin halkı, Gül Baba’nın türbesinin, hacet penceresinin demir parmaklıklarını yapma renkli güllerle süslemektedirler. Gül Baba Galatasaray Eğitim Vakfı’nın bir gün, kendisini de hatırlamasını beklemektedir.”

Gül Baba’nın gülleri sarı ile kırmızı

Bundan beşyüz yıl evvel doğdu irfan yıldızı

Türkiye’nin Batı’ya açılan penceresi

Adını dünya bilir, Galatasaray Lisesi

Emekli Yargıtay 4.Ceza Dairesi

Başkanı: Demir Dâî

İçinde Hızır Makamı bulunan cami

 

04:0013/09/2020, Pazar

G: 13/09/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

İstanbul için tam bir tarih hazinesi ve dört başı mamur bir kültür meşheri dersek, bir gerçeği dile getirmiş oluruz. Bu hazineden istifade etmek için üç özelliğe sahip olmak gerekiyor: Merak, dikkat ve rikkat… Öğünmek gibi olmasın ama merakı ziyade, dikkate dikkat eden bir insan olduğumu söyleyebilirim. Rikkate gelince, buna da fıtraten sahip olduğum için Allah’ıma ne kadar hamdetsem azdır.

Merak ve dikkat konusuna – izninizle – bir iki örnek vereyim. İstanbul’un özelliklerini ve güzelliklerini temâşâ etmek için tabii ki seyahat etmekten, gezip dolaşmaktan da ayrıca hoşlanıyorum. Bir gün Üsküdar’daki Gülfem Hatun Camii’nin önünden geçerken yanındaki çeşme dikkatimi çekti. Doğrusu, bu su güzelini; daha da güzelleştiren itabe gözüme ilişti.

İlk iki beyti şöyleydi:

Saat-i vâhidedir ömr-i cihan

Saati taate sarf eyle hemân

Şair demek istiyor ki, hayat kısadır, cihanın ömrü de bir saatten ibarettir. Mademki böyledir, öyleyse o bir saati de ibadete sarf ederek değerlendir. İşte o zaman sen de Allah indinde ve insanların yanında değerli bir insan olursun, üstelik kısa olan ömrünü de mânen uzatmış olursun. Biliyorsunuz, insanın iki ömrü vardır: Ömr-i tabii, ömr-i sânî.. İkinci ömür, hayırlı eserler bırakan kimselerin ömrüdür ki, o eserler ayakta kaldığı sürece sahiplerinin ömrü de uzadıkça uzar. Bu konuda daha uzun fikir beyan etmek isterdim ama yerim kısa olduğu için vazgeçiyorum.

Efendim, anlam itibariyle büyük önem taşıyan yukarıdaki beyte, bir de Küçük Ayasofya Camii’nde rastlıyoruz. Bilindiği gibi İstanbul’umuzda biri büyük, diğeri küçük olmak üzere iki Ayasofya vardır. Küçük Ayasofya, Bizans’tan kalma olup çok eski devirlere aittir. Sultan İkinci Bayezid zamanında, devrin Kızlarağası Hüseyin Ağa, padişahtan izin alarak bu Bizans kilisesini camiye çevirdi. Daha sonra, bir meseleden dolayı hükümdarın gazabına uğrayarak idam edildi ve kendi camisinin avlusuna gömüldü. İşte, zamanın çok kısa olduğunu dile getiren ve hiçbir zaman akıldan çıkarılmaması gereken mezkur beyit, bu Hüseyin Ağa’nın türbesinin duvarında da, ziyaretçilere mesaj veriyor.

Ünlü kültür tarihçimiz A. Ragıp Akyavaş bir yazısında Küçük Ayasofya’dan bahsederken şu kısa bilgileri veriyor: “Kilise camiye çevrildikten sonra birçok defalar tamir görmüş ve ayrıca hayırseverler tarafından etrafında mektep, hamam, şadırvan ve imaret gibi hayır müesseseleri vücuda getirilmek suretiyle bir kat daha ihya olunmuş, minaresi de Sadrıazam Şehsuvarzade Mustafa Paşa tarafından inşa ettirilmiştir” Biliyor musunuz, bu tarihi minare – ne çare –bir gece verilen emirle, alelacele yıktırıldı. Bu konuda ayrıntılı bilgi almak için İbrahim Hakkı Konyalı’yı okumanız gerekiyor.

Serde edebiyatçılık olduğundan – müsaadenizle- bir beyitten daha bahsetmek istiyorum. Zamanın hızla geçtiğini hatırlatarak Müslümanları ikaz eden Arapça bir beyit de şehrimizin iki camisinde yer alıyor. Önce Arapçasını yazayım: “Accilû bissalâti kable’l-fevt / Ve accilû bi’t-tevbeti kable’l mevt.” Anlamı da şöyle: Vakti geçmeden namaza, ölüm gelmeden tövbeye acele ediniz. İşte, acele edilmesi son derece gerekli olan iki konu da şiirin veciz ifadesiyle böylece dile getirilmiş oluyor.

Bu harika beyit Eyüp Sultan Camisi’yle, Atik Ali Paşa Camisi’nin giriş duvarında yer alıyor. İyi güzel de, acaba kaç Müslüman, bunları okuyup ibret alıyor? Bakınız şair ne güzel söylüyor:

İmdi gel, ibret gözüyle bak âna

Kim bunlardan açıla ma’ni sana

Yukarıda bahsini ettiğimiz Kızlarağası Hüseyin Ağa gibi, Atik Ali Paşa da Bayezid-i Veli devrinin önemli devlet adamlarındandır. İstanbul’da biri Fatih Malta’da, diğeri Çemberlitaş’ta olmak üzere iki Atik Ali Paşa camii vardır. Bendeniz daha çok Çemberlitaş’takine devam ediyorum. Hayır ve hasenatının çokluğuyla tanınan Atik Ali Paşa, savaş meydanında ilk şehid olan sadrıazamdır. Vaktiyle sedefçi esnafı bu civarda oturduğu için bu caminin bir adı da “Sedefçiler Camii”dir.

İstidrat kabilinden şunu da söylemek isterim ki, İstanbul’un bazı camileri hakikaten çok ruhaniyetlidir. Eyüb Sultan Camisi’yle birlikte Fatih Camisi, bu özelliğe sahip mabetlerin başında geliyor. Ayrıca Fatih’in oğlu İkinci Bayezid’in İstanbul’un ortasını süsleyen camisi de, etrafa cennet kokuları yayıyor. Bu değerli sulh padişahının – yukarıda da belirtildiği üzere- vezirleri tarafından yaptırılan camilerde de aynı havayı koklamak mümkündür. Ragıp Akyavaş, Atik Ali Paşa Camii’ni tanıtan bir yazısında şöyle bir müjde veriyor: “Darda kalanlara haber vereyim, mabedin içinde Hızır Aleyhisselâm’ın makamı vardır. Hatırda buluna!”

Ben kaç defa gittim ama Hızır’ı görmedim, diyen varsa sakın ümitsizliğe düşmesin. Hızır’la mülaki olmak için “hazır” olmak gerekiyor. Hazır olmak için de “huzur”a ihtiyacımız var.

Atik Ali Paşa’nın diğer bir hayırlı icraatı ise, bu günlerde gündemde olan daha doğrusu pek yakında ibadete açılacağı müjdelenen Kariye Kilisesi’ni camiye çevirmiş olmasıdır.

Kariye Camii hakkında daha ayrıntılı bilgi almak isteyen değerli okuyucularımızın merhum İhtifalci Mehmed Ziya Bey’in, aynı adı taşıyan ve görsellerle zenginleştirilen kitabını okumaları gerekiyor

Menderes sevgisine iki çarpıcı örnek

 

04:0020/09/2020, Pazar

G: 19/09/2020, Cumartesi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

 

Yaz mevsimine veda ettiğimizi, hayat takviminin son yapraklarını da koparmaya başladığımızı bize hatırlattığı için Eylül ayına hüzün ayı diyebiliriz. Nitekim büyük şairimiz Yahya Kemal Beyatlı da, hazan mevsimini konu alan şiirine “Fani ömür biter, bir uzun sonbahar olur / Yaprak, çiçek ve kuş dağılır, târümâr olur” beytiyle başlayarak bu gerçeği dile getiriyor.

Eylül ayı, sadece hüzün ayı değil, aynı zamanda matem ayıdır. Sebebini mi merak ediyorsunuz? Hemen söyleyeyim. Aziz Türk milletini tek parti diktatörlüğünün zulmünden kurtaran, icraatlarıyla ve efendiliğiyle halkın gönlünü kazanan, Ezan-ı Muhammedi üzerindeki yasağı kaldıran, İmam – Hatip okullarını açan, “Türk milleti Müslümandır, Müslüman kalacaktır” diye haykırarak gönülleri ferahlatan Adnan Menderes işte bu ayda, 17 Eylül 1961’de – millete rağmen – idam edildi. Halkımızın Menderes’e duyduğu sevginin, gösterdiği ilginin büyüklüğüne bakınız ki, aradan tam elli dokuz yıl geçtiği halde bu muhabbette en küçük bir eksilme olmadı. Onun fani hayatına son veren darbeciler çoktan unutulduğu halde, merhum hayırla, dualarla anılmaya devam ediliyor. Büyük bir vefa gösterisi olarak adı caddelerde, bulvarlarda, hava limanlarında yaşıyor. Her ölüm yıl dönümünde anma toplantıları yapılıyor, adına mevlidler okutuluyor.

Merhum Menderes’e gösterilen sevgi ve saygı ne kadar büyükse, duyulan kin de o derece katmerliydi. Dindarlarla uğraşmayı kendilerine en önemli iş edinen kindarları, kinleriyle, gayızlarıyla başbaşa bırakıp Menderes sevgisine bir iki çarpıcı örnek vermek istiyorum.

27 Mayıs 1960 askeri darbesinin, ortaya çıkardığı kâbuslu günlerde mütedeyyin bir subayımız evlenme teşebbüsünde bulunuyor ve Balıkesirli bir kızla nişanlanıyor. Ancak damat adayı, ne zaman nişanlısının evine gitse müstakbel kayınpederinin asık suratıyla, üzgün tavrıyla karşılaşıyor. Acaba, asker olduğum için mi kızını vermek istemiyor diye endişe etmeye başlıyor. Son gidişinde kayınpederini yine aynı elemli ve kederli bir halde görünce nişanlısını kaçırmaya karar veriyor. Ve bir akşam askeri bir araçla kızı kaçırıyor. Lakin bu işe en fazla nişanlısı şaşırıyor. Çünkü, kızı kaçırması için hiçbir ciddi sebep yoktur. Nişanlısı, bunu niçin yaptığını sorunca genç subay, kaçırmayayım da ne yapayım, ne zaman evinize gelsem babanızın hiç gülmeyen yüzüyle, asık suratıyla karşılaşıyorum. Demek ki, bu evlilik olmayacak dedim ve kaçırmaya karar verdim. Kaçırılan kız bir kahkaha attıktan sonra işin aslını söyleyip şöyle diyor: Mesele senin bildiğin gibi değil, babam Menderes’in idamına o kadar üzüldü ki, yemekten, içmekten kesildi. Onun için yüzü gülmüyor.

Menderes muhabbetini canlı tablolar halinde gözler önüne seren örnekler o kadar çok ki hepsi bir araya getirilse koca bir kitap olur. Yeri gelmişken bir örnek daha vereyim. Merhuma duyulan sevgi 1959’da meydana gelen uçak kazasından sonra adeta tavan yaptı. Kısaca anlatayım.

1959 yılının başında Kıbrıs konusunda taraflar, sonunda bağımsız bir cumhuriyet kurma konusunda prensip anlaşmasına varıyorlar. Önce Türk ve Yunan hükümetleri, 11 Şubat 1959’da Zürih’te, bu konuda bir hafta sonra da Londra’da buluşup esas antlaşmayı imzalamayı kararlaştırmışlardı. İşte bu imza töreni için İngiltere’ye giden Türk heyetinin uçağı, büyük bir kaza geçirdi. Menderes’in de içinde bulunduğu uçak, 17 Şubat 1959’da Londra’nın 25 mil güneyinde sis yüzünden yolunu kaybedip yere saplandı. Pilotlar ve hostes dahil olmak üzere 16 kişi hayatını kaybetti. Geri kalanlar da yaralandılar. Basın – Yayın ve Turizm Bakanı Server Somuncuoğlu ile Eskişehir milletvekili Kemal Zeytinoğlu ölenler arasındaydı. Menderes, hafif yaralarla kazayı atlatmıştı. Kıbrıs’la ilgili Londra Antlaşması’nı 19 Şubat 1959’da klinikte imzaladı. Kısa bir süre sonra da, 27 Şubat’ta sağ salim olarak Türkiye’ye döndü.

Başbakan’ın uğradığı kaza, memlekette olağanüstü bir heyecan uyandırdı. Bu vesileyle, bir kısım halkın Menderes’i ne kadar sevdiği bir kere daha görüldü. Yeşilköy’e gelindiğinde kendisine muazzam bir tezahürat yapıldı. Bütün memlekette yüzlerce kurban kesildi. Bizzat Menderes, hemen Eyüb Sultan’a giderek on kurban kestirdi. Yakın arkadaşı Samed Ağaoğlu’nun ifade ettiğine göre, kendisi de bu kurtuluşunu ilahi bir korumaya bağlamıştı. Bundan sonra grup toplantılarında Allah’ın sevdiği insan olduğunu gururla beyan edecekti. Halkın içinde de aynı inanç hızla yayılmıştı. (Bu konuyu teyid eden önemli bir rüyayı, üstad Necip Fazıl “Benim Gözümde Menderes” isimli kitabının sonuda kaydediyor.)

Bu olay sanat dünyamızda da yankı buldu. Meşhur hattatlarımızdan merhum Necmeddin Okyay, orijinalini gördüğümüz şu tarihi düşürdü:

“Hüve’l – Hafîz.

Hak himaye eyledi Adnan Bey’i tayyârede

Şükrünü îfâ içün imâr-ı mülke cehd eder

Kalb-i milletten bu tarih geldi bâ – avn-i Hüdâ

Başvekili koruyan Allah’a herkes hamd eder.” (1378 H. 1959 M.)

Nazmehu ve ketebehu Necmüddin gafere leh. 1378. (1)

Sadece hattatlar mı, Necip Fazıl ve Kemal Edip Kürkçüoğlu gibi güçlü şairlerimiz de, Menderes’e mersiyeler yazdılar. Özellikle Kürkçüoğlu’nun şiiri, Bâkî’nin “Kânûnî Mersiyesi” kadar bir şaheserdir.

(1) Tarih ve Toplum: Mart 1986.

Şehre Küstü Mahallesi

 

04:0027/09/2020, Pazar

G: 27/09/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

İlhamını İslam medeniyetinden alan Selçuklu ve Osmanlı medeniyetinin göz kamaştırıcı tablolarından birçoğu zarafet örnekleri olarak karşımıza çıkıyor. Bunların sayısı o kadar fazla ki, hepsini anlatmak için kitap yazmak icap eder. Mesela, merhum tarihçilerimizden İsmail Hâmi Dânişmend’in, “Garp Menbalarına Göre, Garp Medeniyetinin Menbaı Olan İslam Medeniyeti” gibi eserlerde, bahsini ettiğimiz zarafet örneklerine, bol miktarda rastlıyoruz. Bu kısa mukaddimeden sonra birkaç misal vereyim.

Osmanlı mimarisinde minare genellikle mabedin sağ tarafında inşa edilir, böylece kubbe de minarenin solunda kalmış olur. Minarenin yüksekliğiyle, kubbenin yüksekliği arasındaki mesafe mutlaka dengeli ve âhenkli tutulduğundan, gözleri okşayan hoş bir manzara ortaya çıkar. Eski alfabemizde “Elif” harfi minareyi, bitişmeyen harflerin sonuna geldiğinde yuvarlak yazılan “he” harfi de kubbeyi sembolize eder. Bu iki harf, işte böyle yan yana gelince “Allah” isminin, yani Lafza-i Celâl’in kısaltılmış şekli ortaya çıkar ve kubbeyle minareye bu açıdan bakılınca Yüce Yaratıcı hatıra gelir ve hamd edilir.

Sadece bu kadar mı, eski müelliflerimizin birçoğu da “Lafzatullah”a duydukları saygıdan dolayı, bir de hürmetsizliğe sebep olmasın diye, aynı minval üzere hareket ederler, kitaplarına bu mübarek kelimeyi, böyle kısaltılmış şekliyle kaydederlerdi.

Merhume Münevver Ayaşlı, bakınız bu konuda ne diyor: “Osmanlı medeniyetinin temelini teşkil eden temel kaide ‘Edeb yâhû’ idi. Edeb, ‘Edeb yâhû!’ ihtarına muhatap olmamaktır.

Prof. Massignon, College de France’da ders verirken, ‘öyle Müslüman kızları bilirim ki, Lafza-i Celal’i söyledikleri zaman hicablarından yüzleri kızarır, önlerine bakarlar ve ancak öyle Allah diyebilirler’ derdi. Evet, benim de çocukluğumda gençliğimde Müslüman Türk kızları hep böyle idiler. Allah lafzını söylerken hicab ederler, haya ederler, yüzleri kızarır, mahcub şekilde önlerine bakarlardı.

Şurasını da arz edeyim ki, yalnız gençler, genç kızlar değil, saygıdan, huşûdan hiç kimse günlük konuşmalarında bugünkü kadar Lafza-i Celal’i ağzına almazdı. Yemin etmezdi.”

Böyle bir inceliği bir tarafa bırakalım, günümüzde bazı kimseler bu mübarek kelimeyi öyle çirkin bir üslupla kullanıyorlar ki, dinden bile çıkıyorlar da haberleri olmuyor. Buna da birkaç “galiz” örnek verirdim ama edebim müsaade etmediği için vazgeçiyorum.

Bir hafta Cuma namazı için Üsküdar Bülbülderesi’ndeki Serçe Hatun Camii’ne gitmiştim. Güzel bir Türkçe’yle vaaz eden hoca efendi, Osmanlı zarafetine dair çarpıcı misaller veriyordu. Bir ara şöyle dedi: Eskiden bazı evlerin pencerelerine kırmızı güller konulurdu. Bu, o hanede hasta olduğuna dair bir işaretti.

Dolayısıyla o evin önünden geçen seyyar satıcılarla diğer sakinler seslerini yükseltmiyorlardı.

Hastaları rahatsız etmemenin yanında bir de onları teselli etme, sevindirme konusu vardı. Ne dersiniz, bir örnek daha verelim mi?

2016 Eylül’ünün başında, kıdemli kütüphanecilerimizden merhum Nail Bayraktar Bey’i Bağlarbaşı’ndaki evinde, bir arkadaşımla ziyaret etmiştim. Kitap ve kütüphane konulu uzunca bir sohbet yapan Nail Bey, bir ara şöyle dedi:

Vakıf Gureba Hastahanesi’nin yanında küçük bir cami var. Bu caminin eski imamlarından biri, sabah ezanlarını tam bir saat önce okurmuş. Maksad, hastaları biraz olsun rahatlatmakmış. Ezan-ı Muhammedi’yi duyan hastalar, -böylece- şükürler olsun, sabaha kavuştuk diye seviniyorlarmış. Gecelerin ne kadar uzun sürdüğünü -tabii ki- en iyi dert ehli kimseler bilir. Nitekim şair de şu beytiyle bu ızdırabı dile getiriyor:

Müneccim, muvakkit ne bilir şeb-i yeldâyı

Mübtelâ-yı gâm’a sor kim geceler kaç saat

Kültür dünyamızın renkli tablolarından birini de, bazı cadde, sokak ve mahalle isimleri teşkil ediyor. Mesela “Şehre Küstü Mahallesi” şahsen benim dikkatimi çeken mahalle adlarından biridir. Bildiğim kadarıyla biri memleketim olan Tokat’ta, diğeri de Bursa’da olmak üzere iki “Şehre Küstü Mahallesi” bulunuyor. Belki daha başka vilayetlerimizde de, bu adı taşıyan mahalleler vardır.

Bu mahallelerde oturanların şehre niçin küstüklerini bilmiyordum ama daha sonra bir vesileyle öğrendim. Siz değerli okuyucularımın da öğrenmesi için söyleyeyim. Bu isimle anılan yerleşim mekânları, daha çok şehrin kenarlarında yer aldıkları ve gecekonduvâri bir görünüme sahip oldukları için, ecdadımız oralardan söz edecekleri zaman, mahalle sakinleri rencide olmasınlar, incinmesinler diye böyle söylüyorlarmış.

Not: Geçenlerde vefat eden Osman Akkuşak amcamızı, iki gün önce rüyada gördüm. Geniş ve uzun bir koridorda ilerliyordu. Kendisine arkadan seslendim. Osman abi, oturup biraz konuşalım, dedim. Gülümsedi, Dursun’cuğum, bekliyorlar, gitmem gerekiyor, dedi ve devam etti. Mekânı cennet olsun.

Simkeşhâne-i Âmire’den Orhan Kemal Kütüphanesi’ne

 

04:004/10/2020, Pazar

G: 4/10/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Sultanahmet’teki belediyeye ait çay bahçesine, tarihi bir mekânda bulunduğu için arada bir giderim. Geçen gün, bir kere daha buraya uğradım. Çay, kahve faslını tamamlayıp çıkarken, Fatih Belediyesi’nin gayet kaliteli bir kâğıda basılmış aylık bülteninden bir tane aldım. Sayfaları çevirip yazılardan birinin başlığında “Şimkeşhane” kelimesiyle karşılaşınca, yanlış yazılmış olduğunu fark ettim. Evet, bu kelimenin doğrusu “Şimkeşhane” değil “Simkeşhane”dir.

Garip değil mi? Aynı yanlışlık, adı geçen tarihi mekânın önündeki ışıklı tanıtım levhasında da görülüyor. Tabii ki, bakmasını bilenler için müşahede ediliyor. İstanbulumuzdaki tarihi binaları ve mekânları tanıtan diğer levhaları mı soruyorsunuz, yanlıştan geçilmiyor. Ne hikmetse biz, “Coşkun”u “Çoşkun” diye yazarız, “Şemsiye”ye de “Şemşiye” deriz. Sadece bunlar mı, daha böyle tebdil ve tağyir ettiğimiz, telaffuzunu bozduğumuz epeyce kelime var ama şimdi onları bir tarafa bırakıp “Simkeşhane” üzerinde biraz durmak istiyorum.

Beyazıt Meydanı’ndan Aksaray’a doğru giderken yolun solunda tarihi Bizans sütunlarının yanı başında yer alan Simkeşhane-i Âmire ilk defa Fatih Sultan Mehmed tarafından hizmete açıldı. Merhum tarihçilerimizden Mehmed Zeki Pakalın’ın “Tarih Deyimleri ve Terimleri” adlı eserinden öğrendiğimize göre, Simkeşhane gümüş ve altın teller çeken sırmacı ve kılapdancı esnafın mesleklerini icra ettiği yerin adıdır. İlk defa Irgat Pazarı’nda, Çorlulu Ali Paşa Camisi ile medresesinin bulunduğu yerde kuruldu, daha sonra -yukarıda da belirttiğimiz üzere- Beyazıt’tan Aksaray’a giden caddenin üzerine nakledildi. Simkeşhane, resmi bir kuruluş olarak idare ediliyordu. Memleketin zenginliğini koruduğu ve sırma işlemeli şeylerin rağbette olduğu zamanlarda önemli işler yapan bu müessese, Tanzimat döneminde işlerin azalmasından dolayı kapandı. Ancak 1867 yılında, hükümetçe teşkil edilen komisyonun verdiği karar üzerine “sırmakeş” esnafına, bir kese akçe vermek suretiyle tekrar faaliyete geçirildi. Resmi elbiselerle sancakların ve bu türden işlemeli şeylerin buradan satın alınması da ayrıca karar altına alındı.

İlk İstanbul Darphanesi de Simkeşhanenin içinde bulunuyordu. Daha sonra Topkapı Sarayı’nda, şimdiki yerine nakledildi.

Hiç aklınıza gelir mi, bu tarihi eserden destanları konu alan bir kitapta da söz ediliyor. “İstanbul Mahalle Bekçilerinin Destan ve Mâni Katarları” adını taşıyan ve 1945’te yayımlanan bir kitaptan anlaşıldığına göre, önceleri burada gümüş tel, sırma, kılapdan, subaylar için üniforma, devlet nişanları, kıymetli eğer takımları, süslü şeritler ve benzeri nefis sanat eserleri üretiliyormuş. Sonraki yıllarda bir kısmı antikacılarda görülen gümüş telli, sırmalı veya kılapdanlı havlu, peşkir, yastık, yorgan örtüleri ve benzeri birçok nefis eşya hep işte bu Simkeşhane’nin mâmulatıdır.

Avrupa’nın bu türlü malzemeyi fabrikalarda bol bol üretip memleketimize sokması üzerine Simkeşhane mâmulleri de haliyle eski önemini ve özelliğini kaybetti. Devlet, bu müessese ile aynı akıbete doğru giden saraç, debbağ (dericilik) ve daha bazı sanat kuruluşlarını kurtarmak ve faaliyetlerinin devamını sağlamak için, her birini şirket haline getirmeyi düşündü. Bu arada Simkeşhane hakkında da bir nizamname kaleme alındı. Bu nizamname, Başbakalık Arşiv Umum Müdürlüğü’nde, Tanzimat Meclisi’ne ait 2 numaralı defterin 122. sayfasında kayıtlıdır. 1940’lı, ellili yıllarda bu Osmanlı yadigârı tam bir harabe halindeydi. Kapısının üst kısmında bir tuğra, onun altında da “Simkeşhâne-i Âmire” yazısı bugün de görülüyor. Granit taş üzerine gayet başarılı ta’lik hat ile kabartma olarak yazılmış olan bu yazı, hat sanatının şaheser örneklerinden biri olarak arz-ı endam ediyor. Simkeşhane’nin Fatih Sultan Mehmed tarafından yaptırıldığını Evliya Çelebi, Seyahatnamesi’nin 1.cildinde belirtiyor.

Simkeşhâne-i Âmire, günümüzde Halk Kütüphanesi olarak hizmet veriyor. Nasıl kütüphane yapıldığını da, buranın eski müdürlerinden birinin verdiği bilgilere dayanarak şöyle anlatabilirim: Orhan Kemal İl Halk Kütüphanesi’nin Müdürü Ayten Şan Hanım’ın Nisan 2010 tarihli BDK (Beyazıt Devlet Kütüphanesi) isimli dergide “Simkeşhâne-i Âmire’nin Kurtarıcısı Prof. Bedii Nuri Şehsuvaroğlu” başlığıyla yayımladığı araştırmada belirtildiğine göre, 1958’de Beyazıt- Aksaray yolunun genişletildiği sırada ne yazık ki, bu tarihi binanın giriş cephesi olan kuzey kanadı yıktırılıyor, 1964’de İstanbul Şehir Kütüphanesi’ni Kurma ve Yaşatma Derneği kurulana kadar bakımsızlıktan harabeye dönüşüyor. Bu derneğin kurulmasıyla binanın da kaderi değişiyor. Derneğin kurucusu, hem doktor, hem kültür adamı olan Prof. Bedii N. Şehsuvaroğlu’dur ve ihtisas alanı tıp tarihidir.

Simkeşhâne-i Âmire’nin restorasyonu da onun çalışma alanlarından biridir. Şehsuvaroğlu’nun maksadı, bu binayı ve çevresini bir kültür merkezi haline getirmektir. Bu maksadı gerçekleştirmek için Şehsuvaroğlu’nun öncülüğünde “İstanbul Şehir Kütüphanesi’ni Kurma ve Yaşatma Derneği” adıyla bir dernek kurulur. O zamanki İstanbul valisinden tutun merhum Turgut Cansever’e kadar birçok insan bu derneğin üyesidir.

O sırada Simkeşhâne-i Âmire binası İstanbul Belediyesi tarafından otopark yapılmak istendiği için Prof. Bedii N. Şehsuvaroğlu, belediye ile mücadeleye girmek zorunda kalır. Kütüphane mi? Otopark mı? Bu sorunun cevabının verileceği Belediye Encümeni toplantısının kararı çok önemlidir. Şehsuvaroğlu’nun eşi Leyla Hanım’ın verdiği bilgiye göre, toplantının yapılacağı gün Şehsuvaroğlu, erkence evinden çıkıyor. Eşine de o günün çok önemli bir gün olduğunu, gece hiç uyumadığını, verilecek karar dolayısıyla büyük heyecan yaşadığını söylüyor. Toplantının yapılacağı salonun kapısında beklemeye koyuluyor. Ne yazık ki, Şehsuvaroğlu encümen kararını öğrenemiyor. Yorgunluktan ve heyecandan fenalaşıp hastaneye kaldırılırken vefat ediyor. Yıl 1977’dir. Ve hoca 63 yaşındadır. Belediye Encümeni’nin kararı, Simkeşhâne-i Âmire’nin kütüphane olarak kullanılması yönündedir. Eşi Leyla Hanım, Şehsuvaroğlu için “Bu bina uğruna ömrünü verdi” diyor ki, doğrudur.

İşte bir Osmanlı eserinin hazin hikâyesi…

Sanki Yedim Câmii

 

04:0011/10/2020, Pazar

G: 11/10/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Eskiden camiler, aynı zamanda bir dershaneydi. Dolayısıyla aynı camide birkaç kürsü birden bulunuyor, her birinde ayrı ayrı dersler ve sohbetler yapılıyordu. Osmanlılar zamanında “dersiâm” veya “kürsü vâizleri” adlarıyla bilinen hoca efendiler işte bu kürsüleri kullanıyorlardı. Bir hoca efendi hadis dersi yaparken diğeri Mesnevi sohbetlerine devam ediyordu. Camilerde Mesnevi okutma geleneği, Cumhuriyet döneminde de bir süre devam etti. “Şarihü’l – Mesnevi, Tahirü’l – Mevlevi” vefat edene kadar, Süleymaniye ve Laleli camilerinde bu görevini sürdürdü. Trabzonlu büyük âlim Hoca Hüsnü Efendi de, Beyazıt Camii’nde, hadis derslerine devam etti. Mesela İbnülemin, yıllarca bu derslere katıldı.

Böyle güzel bir gelenek günümüzde devam etmediği için mabedlerimiz – bir bakıma – yetim ve öksüz kaldı. İbadethanelerimizi melul mahzun bırakmamak için onlara Osmanlı dönemindeki ihtişamı yeniden kazandırmak gerekiyor. Esefle belirteyim ki, camiler konusundaki cehaletimiz şaşırtıcı dereceleri buluyor. Bu bilgisizlik ve ilgisizlik daha isimlerde kendini göstermeye başlıyor. Mimar Sinan’ın Üsküdar’a hediye ettiği tarihi mabedin adı “Mihrimah Sultan Camii” olduğu halde halk ne hikmetse “İskele Camii” demekte ısrar ediyor.

Bir gün Üsküdar’da bindiğim taksinin şoförüne gideceğim yeri tarif ederken, Ümraniye’ye yaklaşınca sağda küçük bir cami var, oradan sağa dönüp Bulgurlu’ya gideceğiz, dedim. Şoför, ha, şu tahtalı cami mi, diye sordu. Onun adı tahtalı cami değil, “Namazgâh Camii” cevabını verdim.

Yine bir gün Sultanahmed’deki Firuz Ağa Camii’nde namaz kılıyordum. Yanımdaki zatın selam verdikten sonra telefonu çaldı. O kişi sanki camide değilmiş gibi yüksek sesle cevap vermeye başladı. Sözlerinden kendisini arayan kimseye, o anda bulunduğu camiyi tarif etmek istediği anlaşılıyordu. Ne yazık ki, caminin adını bir türlü söyleyemiyordu. Sonunda Sultanahmed Köftecisi’nin karşısındaki cami, demek zorunda kaldı.

Hazır yeri gelmişken, kısaca bilgi vermek istiyorum. Bu son derece zarif cami, Sultan II. Bayezid döneminde yapıldı. Adı geçen hükümdarın hazinedarbaşı, Firuz Ağa’nın eseridir. Firuz Ağa, caminin yanı başında mahşer gününü bekliyor. Burada Sultan Ahmed’in maskaralarından birinin de mezarı bulunuyordu. Halk arasında bunun İncili Çavuş olduğu zannediliyordu. Halbuki İncili Çavuş’un mezarı Edirnekapı dışında, Eyüp Sultan’a giden yolun üzerindedir. Caminin giriş kapısındaki nefis kitabenin sahibi, padişahın hat hocası Şeyh Hamdullah’dır. Gözlerinizi zinetlendirmek için bu yazı güzeline nazar etmeniz gerekiyor.

İstanbul’da iki isimli camiler de var. Üsküdar’daki Şemsi Paşa Camii’nin bir adı da “Kuşkonmaz Camii”dir. Evliya Çelebi’nin “Şemsî Camii, leb-i deryada küçük bir camidir. O kadar şirin bina olunmuştur ki, uzaktan gören bir kasr-ı müzeyyen zanneder” diye tarif ettiği bu şirin cami, gerçekten de süslü bir köşke benziyor. Ne yazık ki, bu Mimar Sinan eseri, tek parti devrinde ahır haline getirildi. Hatta Vakıflar tarafından satılacağı bile söylendi.

Şemsi Paşa Camii’nin asli hüviyetini kazanmasında İbrahim Hakkı Konyalı’nın büyük payı vardır. Merhum tarihçimiz, 7 Nisan 1938 tarihli Tan gazetesinde “Koca Sinan’ın Ahır Yapılan Son Eseri” başlığıyla yayımladığı yazıda hem kamuoyunun, hem de yetkililerin dikkatini bu konuya çekti. Gerekli işlemler yapılıp restorasyona başlandı. 1942’nin Haziranında külliyenin onarımı tamamlandı.

Bu zarif mabedin bir adı da- yukarıda da belirttiğimiz gibi – “Kuşkonmaz Camii”dir. Acaba hakikaten kuş konmuyor mu? Yıllardır gemilerle yanı başından geçtiğim, defalarca bizzat ziyaret ettiğim halde kubbesine, minaresine, hatta avlusuna kuş konduğunu görmedim. Kuş olsaydım herhalde ben de konmazdım. Çünkü Marmara ile Boğaz’ın kesiştiği bu noktada esen sert rüzgârlar, derin dalgalar camiyi ve çevresini çok etkiliyor. Rıhtımdan yükselen tuzlu deniz suyu her yükselişte bu olumsuz etkiyi daha da kuvvetlendiriyor. İşte bundan dolayı “Kuşkonmaz Camii”ne hakikaten kuşlar konmuyor. Sinan da bunu bildiği için “Kuşkonmaz Camii”ne kuş evi yapmadı.

Konuyla ilgili bir anekdot ise şöyle:

Şakayı seven Şemsi Paşa camisini yaptırdıktan sonra Sokollu Mehmet Paşa’ya takılıyor. Bak, Sinan’a cami yaptırdın ama tepesine kuşlar pisliyor. Bilahare Şemsi Paşa da cami yaptırmaya karar verince, Sokollu’ya söylediklerini hatırlayıp kara kara düşünmeye başlıyor. Gidip derdini Sinan’a anlatıyor. O da, gök yüzünü gören her şey kuşların hedefidir. Ama merak etme, ben sana kuş konmayan bir cami yapacağım, diye söz veriyor. Şemsi Paşa Camii’ni, Üsküdar sahilinde dalgaların en sert vurduğu noktada bir dalgakıranla birlikte inşa ediyor. Caminin kubbesindeki kanallar, üste doğru rüzgâr üflerken, ses çıkararak, kuşları camiden uzak tutuyor.

Efendim, adı ilgi çeken mabedlerden biri de “Sanki Yedim Camii”dir. Fatih, Sinan Ağa Mahallesi, Kırbacı Sokağı’nda bulunan bu camiyi yaptıran zat, canı yiyecek bir şey istediği zaman, bedelini bir yana ayırır, “sanki yedim” dermiş. Böylece biriktirdiği paralarla adı geçen camiyi yaptırmış. Bediüzzaman, bakınız bu konuda ne diyor: “Lezaiz çağırdıkça ‘sanki yedim’ demeli. Sanki yedimi düstur eden bir mescidi yemedi.”

Her yıl Ekim ayının başında kutlanan “Camiler ve Din Görevlileri Haftası”nda, bu minval üzere de konuşmalar ve programlar yapılırsa, öyle zannediyorum ki, camilere olan ilgi daha da artar.

Tarihini okkayla satan millet

 

04:0018/10/2020, Pazar

G: 18/10/2020, Pazar

 

1

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Eskilerin “Hazine-i Evrak” dedikleri arşiv belgeleri her milletin geçmişinde büyük bir rol oynamaktadır. Tarihin en eski milletleri olan Babilliler, Asurlular, eski Mısırlılar, Roma ve Bizans da arşiv konusuna çok önem veriyordu. Eski Türk hükümdarlarının da gerek İslam’dan önce gerekse daha sonraki yıllarda evrak hazineleri bulunuyordu. Oğuz hükümdarlarının saraylarındaki hazineler ise “tarihi eşya, mücevherat hazinesi” ve “defterhane hazinesi” olmak üzere ikiye ayrılıyordu. Aynı kuruluşlar Selçuklular’da ve Anadolu beyliklerinde de görülüyordu.

Osmanlı saraylarında rastladığımız Hazine-i Hümayun ile Defterhane Hazinesi, padişahın mutlak vekili olan vezir-i azamın mührüyle mühürleniyordu.

Türklerde Defterhane defterleri, bağımsızlığın sembollerinden biri olarak kabul ediliyor ve büyük önem veriliyordu. Fatih de Topkapı Sarayı’nda bir “Hazine-i Hümayun” yaptırmıştı. İşte bu hazinelerde, fethedilen ülkelerin vakıf defterleri ve diğer kıymetli evrak bulunuyordu. Bunların en eskilerine “defter-i atik”, sonrakilere “defter-i cedid”, daha eskilerine ise, “defter-i köhne” deniliyordu. Bu defterler günümüzün istatistikçilerine parmak ısırttıracak kadar mükemmel düzenleniyor, büyük bir titizlikle muhafaza ediliyordu.

Daha sonraki yıllarda, Sultanahmed’de bulunan ve Bizanslılardan devralınan Defterhane, Bâb-ı Hümayun Odaları, Kubbealtı Mahzenleri, Bâb-ı Meşihat ve medrese odaları gibi yerlerde korunan arşiv belgeleri -ne yazık ki- gerekli ilgiden mahrum kaldı. Günden güne artan evrak sayısı da muhafaza işini biraz zorlaştırdı. Vakanüvis Lütfi Efendi, tarihinde bu ilgisizliği şöyle dile getiriyor:

“Dairelerde biriken evrak -ister padişahlara ait yazılar olsun, isterse devletlerarası yazışmalardan ibaret bulunsun- üzerleri açık ve parçalar halinde mahzenlere atılıyor, karmakarışık bir halde birbirinin üzerine yığılıyordu. Bunları korumakla görevli herhangi bir müdür ve kâtip de yoktur. Her şey o kadar başıboş bir durumdaydı ki, üç-beş kuruş vereceğiniz bir hamal, istediğiniz bütün malzemeyi güpegündüz alıp götürebilirdi. Yalnız Divan Kalemi’ndeki defterler ve evrak koruma altında tutuluyordu. Onların dışındaki bütün belgeler işte böyle hazin bir manzarayla karşı karşıya bulunuyordu. Ayrıca mahzenlerin tavanı zamanla eskimiş, evrakın yüzde ellisi rutubetten mahvolmuştu” (Tarih-i Lütfi, cilt 8, s.120).

Bu Osmanlı belgelerinin zamanla şunun bunun eline geçtiği, onun bunun terekesinden çıktığı anlaşılıyor. Aynı tarihçiden öğrendiğimize göre, o zamanlar, böyle değerli belgelere “evrak-ı matrûda”, yani kovulmuş, uzaklaştırılmış, atılmış evrak deniliyordu.

Tanzimat’tan sonra Mustafa Reşid Paşa, arşiv meselesine ciddi anlamda el attı. Alay Köşkü’ndeki Hazine-i Evrak’ı, Avrupa’daki benzerleri gibi, modern yöntemlerle tanzim ettirdi.

Arşiv belgelerine uygulanan imha hareketlerinden biri de Abdülhamid Han’ın tahttan indirilmesinden sonra kendini gösterdi. Meşhur tarihçilerimizden Abdurrahman Şeref Efendi’ye göre, Yıldız Sarayı’ndan alınan 300 sandık tutarındaki tarihi evrak, Beyazıt Meydanı’nda yakıldı. Çünkü gelen ağam, giden paşam felsefesini kendilerine düstur edinen ve yeni rejime dört elle sarılan ikiyüzlü herifler, bir zamanlar devrin padişahına verdikleri jurnallerin, dolayısıyla foyalarının ortaya çıkacağından korkuyorlardı.

Evet, geçmiş zamanı “mazi” eleğiyle elerken, dünden bugüne doğru yavaş yavaş gelirken tarihi değerlerimize, kültürel varlıklarımıza duyulan ilginin daha da azaldığını, hatta ihanete dönüştüğünü görüyoruz. Merhum tarihçimiz İbrahim Hakkı Konyalı, sahibi olduğu “Tarih Hazinesi”nde, bakınız nasıl bir ifşaatta bulunuyor:

“Bir ara Ayasofya’nın üst kattaki mahfillerinde bulunan bazı tarihi evrakın tasnifine başlanmış, o sırada Alman İmparatoru Wilhelm, İstanbul’a geleceği için bu vesikalar moloz gibi küreklerle papaz odalarına atılmıştı. Ben bunları görüp ilgilileri uyandırıncaya kadar evraklar burada güvercin pislikleri, yağmur sızıntıları altında kalmıştır” (Tarih Hazinesi: 1 Ocak 1951).

Osmanlı evrak hazinesiyle ilgili asıl büyük facia 1931 yılında ortaya çıktı. “Cahil bir komisyon ve gafil bir defterdar”ın önayak olmasıyla Osmanlı arşiv belgelerinin Bulgarlara satılmasına karar verildi ve bu menhus plan derhal uygulamaya konuldu. Aynı yılın Mayıs ayında İstanbul Defterdarlığı Maliye Evrak Hazinesindeki tarihi evrakı hamallar balyalar haline getirdiler. Bu balyalarla arabalarla Sirkeci’ye kadar götürülecek, orada trene yüklenerek Bulgaristan’a gönderilecekti. Nitekim öyle de yapıldı. Tam 200 balya tutan Osmanlı arşiv belgeleri okkası on kuruş on paradan Bulgarlara satıldı. Tam iki yıl sonra, merhum Muallim Cevdet’in hükümet nezdinde gösterdiği üstün gayretle kısmi bir netice alındı. Bulgarlar, kendilerinden geri istenen bu iki yüz balyadan ancak 51 çuvalını gönderdiler. Tabii ki, onlar da cüruftan ibaretti.

Bulgarlar, bu iki yıl içinde, Viyana’dan getirttikleri bir müsteşrike (Doğu bilimciye) bütün bu Osmanlı belgelerini incelettiler. Kendileriyle ilgili olanları ayırttılar. O zamanki gazetelerin yazdığına göre, evrakın bir bölümünü kırk milyon levaya Vatikan’a sattılar. Bu kültür cinayeti, olanca fecaatiyle, “Muallim Cevdet Kitabı”nda anlatılıyor. Meraklılarına duyurulur, meraksızlar uyumaya devam etsinler.

Bizden iki üç yüz sene evvel uyananlar

Hâlâ uyuyanlardaki mâhiyyeti görsün

Efsânesi kaybolsa kıyamet koparanlar

Târihini okkayla satan milleti görsün.

Mithat Cemal Kuntay

İsimleri karıştırmamak için…

 

04:0025/10/2020, Pazar

G: 25/10/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

“Esâmi” kelimesi, isimler anlamına geliyor. Ünlü edebiyatçılarımızdan merhum Muallim Naci’nin kitaplarından biri de bu adı taşıyor. Çeşitli İslam milletlerine mensup 850 şahsiyetin kısa kısa biyografilerinin yer aldığı bu eser kültür tarihimizin önemli kaynaklarından birini teşkil ediyor.

Bu kısa mukaddimeden sonra -izninizle- başka bir “esâmi” hikâyesinden bahsetmek istiyorum. Günün birinde, iki akıl züğürdü bir gemiye binip deniz yolculuğuna çıkmışlar. Yolculuk epeyce ilerleyince o iki akıl fukarasından biri, çantasından çıkardığı kocaman bir kitabı okumaya başlamış. Onun aşkla, şevkle ve hızlı hızlı sayfaları çevirdiğini gören arkadaşı merak edip sormuş:

- Ne okuyorsun?

- Roman!

- Çok mu heyecanlı?

- Evet, ama “esâmi” fazla olduğu için biraz karıştırıyorum. Roman kahramanı kim bilemiyorum.

Soruları soran deli, isimleri karıştırdığını söyleyen delinin okuduğu kitabın kapağına şöyle bir bakınca “İstanbul Telefon Rehberi” olduğunu görmüş.

İsimleri birbirine karıştıranlar, yanlış yazıp hatalı söyleyenler tabii ki sadece delilerden ibaret değil. Akıllılardan bazıları da aynı haltı işliyorlar. (Halt, sözlükte karıştırmak anlamında kaydediliyor.) Maalesef bunların arasında anlı şanlı köşe yazarlarına bile rastlıyoruz. Tuhaf olanı şu ki, bu yanlış kullanımlar gazetede herhangi bir düzeltme yapılmadan yayımlanıyor. Eskiden gazetelerin tashih servisleri vardı, bunlar hataları tamamen ortadan kaldıramasalar bile asgariye indirebiliyorlardı. Şimdi öyle mi, haberleri, köşe yazılarını okurken bol kılçıklı balık yer gibi zahmet çekiyoruz. “Asgari” deyince aklıma geldi. “En düşük” anlamını ifade eden bu kelimeyi “askeri” diye söyleyenlere, hatta yazanlara bile arada bir rastlamışımdır. “Asgari ücret” sözünü, “askeri ücret” diye telaffuz edenleri de -keza- defalarca duymuşumdur.

İşte birkaç örnek:

Babıâli’nin ünlü köşe yazarlarından Hasan Pulur’un Milliyet’teki (tarihi bende mahfuz) köşesinde, “İstanbul’u dinliyorum gözüm kapalı” başlığıyla yayımladığı yazının son paragrafı şöyle:

“Süleyman Nazif Bey, Babıâli yokuşunda bir delikanlıya rastlamış, sormuş:

- Hayrola delikanlı, nereye?

- Efendim, Ahmet Cevdet Bey’e çıkıyordum.

- Evladım, Ahmet Cevdet Bey’e çıkılmaz, inilir.”

Hemen belirteyim, burada çıkılması değil de inilmesi gereken Ahmet Cevdet değil, Abdullah Cevdet’tir. Hani şu, meşhur İslam düşmanı Dr. Dozi’nin “İslam Tarihi” isimli iftiranamesini Türkçe’ye çevirip gençlerin imanını zedeleyen adam. Eskiden böyle rastgele yazılara “ceffel-kalem” yazılmış derlerdi. İnşallah bu da “cetvel kalem” anlaşılmaz.

Aşağıdaki cümle de günümüzün köşe yazarlarından birine ait: “Yunus Emre denilince iki tarihçi mütefekkirin kadrini bilmeliyiz. Birincisi: M. Fuat Köprülü, diğeri Abdülkadir Gölpınarlı’dır.” Burada geçen “Abdülkadir Gölpınarlı” yanlış olup doğrusu Abdülbaki Gölpınarlı’dır.

Yine bir gazetenin pazar ekinde şöyle deniliyordu: “Sahaflar, bulunması zor olan kitapları müşterisine arz eden kişiler. Üniversite hazırlık kitapları ya da sınav kitapları bir sahafın çeşidi olamaz diyen Hayri Bingöl, kâğıt ve kalem mevcut oldukça bu mesleğin süreceğine dikkat çekiyor.”

Burada sahaf (doğrusu sahhaftır) olarak tanıtılan Hayri Bingöl, Halil Bingöl olacaktır. Merhum Muzaffer Ozak Hoca’nın tilmizi olan Halil Bey benim de kıdemli bir dostumdur. Ondan epeyce kitap almışımdır.

Çokbilmiş bir köşe yazarına ait şu cümleyi de nakledeyim: “Üstad Sezai Karakoç’un bütün kitaplarında direk ve dolaylı medeniyetimizi bulabilirsiniz.” Doğrudan doğruya anlamına gelen ve aslı Fransızca olan “Direkt”, “direk” olmuş. Bari direklerin sayısını da çoğaltalım ki üstlerine mertekleri yerleştirebilelim.

Hanım yazarlarımızdan birinin yeni çıkan bir kitabı tanıtılırken de yine isim yanlış yazılmış. “Ashab-ı Kehf” sözü “Ashab-ı Keyf” diye kaydedilmiş. Kur’ân-ı Kerim’de bir sureye adını veren “Ashab-ı Kehf”in, “Ashab-ı Keyf” diye yazılması, tam bir cehalet örneği olarak karşımıza çıkıyor. Belli ki bu yazı da “keyfemâyeşa” kaleme alınmış.

Yine ünlü köşe yazarlarımızdan biri, “671 sayılı şapka iktisası kanunu”ndan, “şapka iktizası kanunu” diye söz ediyor ve tabii ki yanlış yapıyor. Bilindiği gibi “iktiza” gerekli, lüzumlu anlamına gelip “etmek” yardımcı fiiliyle birlikte kullanılır. “Temizlik için su iktiza ediyor” cümlesini buna örnek verebiliriz. Hâlbuki “iktisa” kelimesi “kisvet”den geliyor, anlamı da giyinmek demektir. Bir de mânâsı biriktirme olan “iktisa” vardır ki, onun konumuzla hiçbir ilgisi yoktur. Birinci “iktisa” “sin” harfiyle, ikincisi ise, peltek “se” ile yazılmaktadır. Sizi daha fazla yormamak için bu kadarıyla “iktifa” edeyim. Duramadım, yine söyleyeceğim: Mükemmel bir lisan bilgisine ve terbiyesine sahip olmak için Osmanlı Türkçesini öğrenmek “iktiza” ediyor.

Bir de dikkatsizlikten kaynaklanan yanlış söyleyişler var ki, bunlara eski dostlar arasında bile rastlıyoruz. Mesela benim adım Dursun Gürlek olduğu halde, bazen Davut Dursun, Haluk Dursun diye hatır soranlar (!) bile oluyor. Geçenlerde kırk yıllık bir tanıdıkla karşılaşınca, “Nasılsın, Durmuş Bey?” demesin mi? “Duran” Bey diyenler de var ama Allah’tan bu konular üzerinde duran biri değilim.

Lâleli Camii’nin âvizesi

 

04:001/11/2020, Pazar

G: 1/11/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Tarihi Laleli Camii’nin gösterişli avizesine takılan basit ve sıradan lambalar sosyal medyada eleştiri konusu oldu. Prof. İlber Ortaylı da, “Laleli Camii’ni de Zevksizlik Sardı” başlığıyla mevzuyu Hürriyet’teki köşesine taşıdı. Ortaylı, yazısına şöyle başlıyor:

“Üçüncü Mustafa sanatkâr ruhlu bir padişahtır. İstanbul’a üç cami hediye ettiği halde; birincisini kiliseye kaptırmış (Üsküdar Ayazma Camii), ikincisini suya kaptırmış (Kadıköy İskele Camii), üçüncüsünü dervişe kaptırmıştır ki, Lâleli Camii derler. Büyük bir depremden sonra yerle yeksan olan Fatih Camii’ni de yeniden yaptırdı.”

Buna ben de bir ilavede bulunayım. Üçüncü Mustafa, İstanbul’a üç cami değil, dört cami hediye etti. 1766 depremiyle yıkılan asıl Fatih Camii’nin yerine yaptırdığı bugünkü Fatih Camii’ni saymazsak bir dördüncü cami daha inşa ettirdiğini biliyoruz. Bu cami Mahmut Paşa semtinde bulunuyor ve “Çakmakcılar Camii” diye de anılıyor. Minaresi duvara bitişik olan bu mabedi Üçüncü Mustafa 1760’da yaptırdı. Cami, 1954’de onarımdan geçti. Tek şerefeli minaresi tuğladan örülüdür.

İlber Bey “Suriçindeki tarihi camilerin personelinin Osmanlı estetiğinden (bediiyatından) anlamaları lazım” diyor, doğru da söylüyor. Bendeniz de – âcizane – bunun zaruretine inanıyorum ama yerli Osmanlı düşmanlarıyla uğraşmaktan vakit bulup da ecdadımızın nasıl medeni insanlar olduklarını, bediiyyata ne derece önem verdiklerini bir türlü anlatamıyoruz. Durum böyle olunca, içimizdeki bazı beyinsizler, hepimizin ortak değeri olan Cumhuriyet Bayramı kutlamalarından bile Osmanlı düşmanlığı çıkarabiliyorlar.

Söz buraya gelmişken harap camilerden ve nasıl tahrip edildiklerinden bir iki cümleyle bahsetmek istiyorum. Evvela, bir cami, mimarisi itibariyle ne kadar muhteşem olursa olsun, eğer cemaatten mahrumsa harap demektir. İkincisine gelince, özellikle İstanbul’un tarihi camilerinden bazılarını Osmanlı başkentinde sık sık çıkan korkunç yangınlar ya tamamen ortadan kaldırdı veya harabeye çevirdi. Sadece camiler mi, etrafındaki diğer önemli yapılar da bu felaketten nasibini aldı. Mesela bahsini ettiğimiz Laleli Camii’nin medresesi, 1911’de çıkan bir yangınla harabe haline geldi.

Bu kadar mı, camiye adını veren Laleli Baba’nın türbesini de biz kendi ellerimizle bulunduğu yerden uzaklaştırdık. Bin dokuz yüz ellili yılların sonuna doğru, yol genişletme gerekçesiyle, merhumun kabri açıldı ve “bakıyye-i izâm”ı, Genç Türk Caddesi’ndeki küçük bir hazireye taşındı. Unutmadan söyleyeyim, merhumun adı geçen haziredeki kabir taşında bir de Lale resmi bulunuyor. Allah’tan, caminin banisi olan Üçüncü Mustafa’nın, oğlu Üçüncü Selim’le birlikte yattığı sanat harikası türbenin başına bir iş gelmedi. Bu türbenin, caddeye yönelik duvarındaki kuş evi, bakanların, görenlerin gözlerini zinetlendiriyor.

Üçüncüsü de şöyle: Harap mabedlerin perişan manzaraları en çok otuzlu, kırklı yıllarda kendini gösterdi. Tek parti diktatörlüğünün hükümferma olduğu senelerde ecdad yâdigarı camilerin bazıları yıktırıldı, bazıları satıldı, bir takımı da kaderine terk edildi. Bunlardan biri olan Azapkapı Camii’nin nasıl perişan bir hale getirildiğini, içinin molozla nasıl doldurulduğunu yakından görmek istiyorsanız, Halil Ethem’in 1932’de “Camilerimiz” adıyla yayımlanan kitabının 54. sayfasındaki fotoğrafa bakmanız gerekiyor. Rıza Tevfik Bölükbaşı’nın “Harap Mabed” başlığıyla Edirnekapı’daki Mihrimah Sultan Camii’nin hazin manzarasını dile getiren o meşhur şiiri ise, vefasızlığımızın, hatta ihanetimizin tam bir mersiyesidir.

Vardım eşiğine yüzümü sürdüm

Etrafını bütün dikenler almış

Ulu mihrabında yazılar gördüm

Kim bilir, ne mutlu zamandan kalmış

Bu dörtlük ile başlayan şiir, Sinan eseri bu camiye tam bir ağıttır.

Laleli Camii’ni toz toprak içinde gören, ancak bunun giderilmesi için garip ve tuhaf bir teklifde bulunan yazarlarımız da var. Maalesef, ünlü romancılarımızdan Refik Halid Karay işte onlardan biridir. Bakınız, Refik Halid Karay, 11 Şubat 1947 tarihli Akşam gazetesinde “Laleli Camii – İlim Minberi” başlığıyla yayımladığı makalenin sonunda nasıl bir teklifte bulunuyor:

“Laleli Camii açık mıdır? Galiba değildir; cemaatsizdir. Zaten biraz aşağısında Valide, yukarısında Beyazıt camileri bulunduğuna, ayrıca etrafında daha birçok mescitler yer aldığına göre halka açık tutulması da pek zaruri addedilemez. Acaba bir kısım medreselerden müze olarak faydalandığımız gibi, şu Laleli Camii’ni de, içinde lüzumlu ta’diller yaparak, fakat harici şekline ve şemailine dokunmadan bir yedek konferans binası diye kullanamaz mıyız? Bir camiyi ilim ve edebiyat mevzuları üzerine ciddi konferanslar verilen bir binaya çevirmekte hiçbir mahzur yoktur. Camiler esasta daima bu işi görmüş, cami dersleri denilen tedrisat camilerde yapılmıştır. Hele Laleli – mesela- vaktiyle Paris’teki Les Anneles usulü serbest, lakin tertipli serbest konferanslara dam altı vazifesi görür. Beden stadyumlara, fikir konferans salonlarına muhtaçtır.

Geniş bir kubbe altında, binanın üslubuna uygun bir kürsü karşısına geçip rahat ve yine üsluplu sıralarda oturarak konferans dinlemek herhalde pek zevkli olacaktır. Laleli Baba gibi caminin kurucusu 3. Mustafa’nın ruhu da memnun kalır. Metruk ve muazzam bir binayı mevkiine en yakışan surette şenlendirilmiş görmekten kim haz duymaz?”

Mine’l-garâib! Siz hiç minareli konferans salonu gördünüz mü?

Paris semalarını inleten Tekbir sesleri

 

04:008/11/2020, Pazar

G: 8/11/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

İzmir depreminde masum yavrularımız mucizevi bir görüntüyle enkaz altından çıkarılırken bir ara yükselen tekbir sesleri gönülleri ferahlattı. Emin olunuz, bu “Allahü Ekber!” nidaları, muhakkak birilerini rahatsız eder diye içimden geçirdim. Nitekim öyle de oldu. Ertesi gün “En büyük Allah’tır” sözünden rahatsız olan bu iflah olmaz güruhun saçma sapan paylaşımlarıyla karşılaşınca, merhum Âkif’in “İman ki, ilahi o cevher ne büyüktür / İmansız olan paslı yürek sinede yüktür” diye haykırmasının ne kadar yerinde olduğunu bir kere daha tasdik ettim.

Böyle adamlara laf anlatmak, Ebu Cehil’e iman telkin etmek kabilinden olacağı için, bundan vaz geçip Tekbir’in dini, tarihi ve edebi özelliğinden ve güzelliğinden kısaca bahsetmek istiyorum.

Şurası muhakkak ki, “Lafzatullah” diye tesmiye edilen “Allah” kelimesi en mükemmel mânâsını, Kelamullah olan Kur’an-ı Kerim’de buldu. Müslümanlar, Tekbir’in, tek bir hakikat olduğunu Efendimiz’in nurlu sözlerinden öğrendi. Nasıl, güneş doğunca diğer bütün ışıkların hükmü sona eriyorsa “Allahü Ekber” diyen bir mü’minin de gönül dünyasında mâsivaya yer kalmaz, “Allah bes / Bâki heves” cümlesi, cümle hevesleri izale eder.

Tekbir dini hayatımızın en sağlam esaslarından kabul edildiği gibi, tarihi ve kültürel varlığımızın da en başta gelen unsurlarındandır. Mekke tekbirlerle fethedildiği gibi, İstanbul da “Allahü Ekber” nidalarıyla alındı. Yahya Kemal, “Son savletinle vur ki, açılsın bu surlar / Fecr-i hücum içindeki Tekbir aşkına” diyerek gerçeği dile getirdi.

Kulakları şenlendiren, gönülleri dinlendiren Tekbir sedaları, “Allahü Ekber” nidaları, İstanbul’un işgalden kurtulduğu yıllarda bir kere daha göklere yükseldi. Eski İstanbul dersiâmlarından M. Cemal Öğüt Hoca da aynı heyecanı duydu. Şöyle ki, kitabında anlattığına göre, mütareke sıkıntısı bütün felaketiyle devam ederken, Allah’ın inayetiyle, Anadolu’da bir araya gelen vatanperverlerin gayretiyle aziz vatanımız düşman işgalinden kurtarıldı. Refet Paşa, ordusuyla İstanbul’a geldi. Ve işgal kuvvetlerini Belde-i Tayyibe’den uzaklaştırdı. İstanbul halkı o kadar ferahladı ki, kahraman ordumuzu zafere kavuşturan Cenab-ı Hakk’a dua üstüne dua da bulundu. İnsanlar, Sultan Ahmed Camii’nde okunacak mevlide adeta hücum etti ve tarihi mabedin avlusu bile ağzına kadar doldu.

Öğle namazında minarelerin hepsinden “Esselatü Vesselamü Aleyke ya Resulallah” sadaları göklere yükseldi. Derken aynı minareler “Allahü

Ekber” nidalarıyla inledi. Bütün bu tekbir sesleri, zaten sevinç içinde olan halkın kalblerini galeyana getirdi. Kısacası, mutluluk gözyaşları sel olup aktı.

İstanbul halkı, bu vesileyle heyecan üstüne heyecan yaşadı. Merhum Galip Kemali Söylemezoğlu, “Başımıza Gelenler” adlı kitabında şöyle diyor: 23.5.1916’da Cuma günü Sultan Ahmed Parkı’nda en az iki yüz bin kişi toplanıp büyük bir miting yapıldı. O muhteşem caminin kapısının önüne, siyah kumaşla kaplı yüksek bir kürsü kuruldu. Altı minareden siyah örtüler sarkıtıldı. Üzerinde “İzmir Türk’tür, Türk kalacak!” yazılı siyah bayraklar bütün cemaati hüzne boğduğu gibi, direniş duygularını da harekete geçirdi. Bu arada yine siyah kenarlı rozetler halka dağıtıldı. Cuma namazı büyük bir cemaatle kılındıktan sonra tekbir sesleri, altı minarede birden yankılanmaya başladı. O koca meydan adeta bir matemgâha döndü. İki yüz bin Müslümanın kalplerinden kopup göklere yükselen bu ilahi sesler, sadece Türk halkını değil, bütün Müslümanları galeyana getirdi. Düşmana mukavemet fikri de işte böylece doğmuş oldu.

Hassas ruhları heyecana getiren, hüşyar gönülleri, manevi esintileriyle ferahlatan Tekbir, dini edebiyatımızın da en önemli, en can alıcı sembollerinden biri haline geldi. Osmanlı medeniyeti Bâkîleri, Fuzulileri, Sinanları yetiştirdiği gibi, Itrî’nin mûsıki dehasına da bütün dünyayı hayran bıraktı. Selimiye, Süleymaniye gibi muhteşem mabedler Buhurizade Mustafa Itri Efendi’nin Segâh makamında bestelediği Tekbir’in ilahi nağmeleri ile ayrı bir cazibe kazandı. Bayram namazlarında okunan teşrik tekbirleri, Cuma selaları ve eskiden Mukaddes Emanetler ziyaret edilirken kıraat edilen “Salat-ı Ümmiye”ler hep Itri tarafından bestelendi.

Büyük şairlerimiz de Tekbir’i öteden beri şiirlerine konu edindiler. Gerek divan edebiyatında, gerekse halk edebiyatında bunun örneklerine bol bol rastlıyoruz. Tasavvuf edebiyatı ise, zatan baştan sona, Tekbir’in ifade ettiği ulvi mânânın etrafında örülen bir kanaviçedir. Şair-i A’zam Abdülhak Hamid en güzel şiirlerinden birini Tekbir’e ayırırken Yahya Kemal de, “Emr-i bülendsin ey Ezân-ı Muhammedî” diyerek kelimelerle kulakların pasını sildi. Hatta Tevfik Fikret bile Tekbir’in cazibesine kapılmış, “Allahü Ekber, Allahü Ekber” diye başlayan şiirler yazmıştı.

Şimdi de, Tekbir’le ilgili can alıcı bir anekdota yer vermek istiyorum. Son vak’anüvislerden Abdurrahman Şeref Efendi’nin “Tarih Müsâhabeleri” isimli kitabında nakledildiğime göre, bir Ramazan Bayramı bazı Jön Türkler Paris’te bir araya gelirler ve bayramı kutlamak için yemek ziyafeti tertip ederler. Genç Osmanlılarla iş birliği halinde olan birtakım Fransız gençleri de bu ziyafete davet edilir. Yenilip içildikten sonra Fransızlar kendi milli marşlarını söylerler. Marş bitince bizimkilere, siz de kendi milli marşınızı söyleyin, teklifinde bulunurlar. Kısa bir sessizlikten sonra orada bulunan Mehmed Bey adında bir genç ayağa kalkar ve yüksek sesle Tekbir getirmeye başlar. Tekbir, Fransızların ricası üzerine birkaç kere tekrarlanır. O kadar ki, sofrada bulunan Azaryan Efendi bile koroya katılmak zorunda kalır. Paris semaları “Allahü Ekber” nağmeleriyle inler.

Ezânımdan alışıp Tekbir’e

Buldunuz mutluluk imanımla;

Vatan ettim sizi ey topraklar

Beş vakit damgalayıp alnımla.

Arif Nihat Asya

Kültür dünyamızın hurdacıları

 

04:0015/11/2020, Pazar

G: 15/11/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Allah her ikisinin de mekânlarını cennet eylesin. Annem de, teyzem de nüktedandı. Ne zaman bir araya gelseler, neşeli sözlerle, çeşit çeşit fıkralarla sohbeti koyulaştırırlardı. Yine böyle bir sohbet esnasında sokaktan geçen eskici “Hurdacı, hurdacı!” diye bağırmaya başlayınca rahmetli teyzem şöyle seslendi: Yukarıda iki hurdalık var, gel al.”

Aslı Farsça olan “hurda” veya “Hurde” sözü birçok anlama geliyor. İsterseniz “Kubbealtı Lügati”ni açalım ve kaç türlü hurda yahut hurde varmış bakalım.

Hurda ufak, küçük mânâsına geldiği gibi, işe yaramaz durumdaki döküntü eşya için de kullanılır. Hurda demir gibi… Kırıntı, döküntü halindeki madeni eşya da yine bu kelimeyle ifade ediliyor. Kırıntı aynı zamanda argoya da girmiş olup esrar anlamına geliyormuş. Ayarı bozuk, züyuf paraya da eskiden hurda akçe deniliyormuş. Bir eşyayı veya malı hurda fiyatına satmanın, çok düşük fiyatla elden çıkarmak olduğu zaten biliniyor. Vücutça çok yıpranmış olan kimse de bu haliyle hurdaya çıkmış oluyor. Bizim memleketin ilçelerinden birinde, daha çok yaşlıların ve emeklilerin devam ettiği büyük bir kahvehaneye – kimin aklına geldiyse- “hurdalık” adı verilmiş. Minel garâib!.

Bu kelimeyi biraz daha inceltip yine Farsça anlamıyla “hurde” diyelim. Biliyor musunuz, elmas kırıntısına, altın tozuna hurde denildiği gibi, ince anlamlı, nükteli sözler de – keza- aynı mânâyı taşıyor. Tezhipte çok ince süsleme motiflerine de hurde deniliyor. Tarikatlerde uyulması gereken âdâb ve usul de “hurde-i tarik” ifadesiyle dile getiriliyor.

Eskiden gözle görülmeyen ufak şeyleri gösteren âlete, yani mikroskoba da “hurdebîn” adı veriliyordu. “Hurdebin-i huveynat” ise, gözle görülmeyen çok küçük hayvanları, yani mikropları teşhis eden âlet dmektir. Hurde-fürûşe gelince, bununla da hem ufak – tefek şeyler satan çerçi, hem de kendini olduğundan büyük göstermeye çalışan cühela takımı kastediliyordu. Nitekim kendini bilgiliymiş gibi gösteren, bilgiçlik taslayan kimselere de – bilindiği üzere- mâlumat- füruş” diyoruz. Kırıntı, döküntü toplayan, fakirin adı da “Hurde-çin”dir. İncelikten anlayan, sözde gizli anlam arayan kimseye “Hurde-gir” adı verildiği gibi, sanatkârca iş yapan ustalardan da “Hurde-kâr” diye söz ediliyor. Bir ilavede daha bulunayım: Efendim, ince şeylerden anlayan, dikkatli ve rikkatli zatlara da “Hurde-şinas” tesmiye ediliyor. Mûsıkişinas kulakları dinlendirdiği gibi, hurdeşinas da iç dünyasındaki güzellikleri dillendirir. Unutmadan söyleyeyim, astronomi bilginlerinin eski adı da “Heyet-şinas” idi. Bizde en ünlü astronomi âlimlerinden biri de “Yıldızlı semalardaki haşmet ne güzel!” sözünü her dem terennüm eden Hoca Tahsin Efendi’dir ki, hem “Esas-ı İlm-i Heyet” diye bir eser kaleme aldı, hem de İstanbul Valiliği’nin karşısındaki Sıbyan Mektebi’nde yıllarca astronomi dersleri verdi. (Bu zat hakkında “Ayaklı Kütüphaneler” isimli kitabımda daha ayrıntılı bilgiler bulunuyor.)

Yine hurda bahsine dönecek olursak, harf inkılabıyla birlikte eski yazılı kitaplara savaş açılınca, bazı hurdacılar devreye girip kurtarma operasyonunu başlattılar. Çok ucuz fiyatlarla satın aldıkları, hatta hiç para vermeden sahip oldukları nice kıymetli eserleri arabalarına koyup kitapçıların yolunu tuttular. Bunları sahaflara ve eski kitapçılara ehven fiyatla sattılar. Onlar da yok pahasına aldıkları bu eserleri, yüksek fiyatlarla erbabına ulaştırdılar. İşte, hurdacıların kültür dünyamıza olan katkılarından biri de budur. Bugün bile aynı hizmetin örneklerine rastlayabiliyoruz. Beş altı yıl önceydi. Beyoğlu’nda dükkânı bulunan tanıdığım bir eski kitapçı, bir gün, bir hurdacının arabasındaki evrak-ı perişanı karıştırırken Kâtip Çelebi’nin, dünyaca meşhur “Cihannüma” isimli coğrafya kitabıyla karşılaşıyor. Derhal çok ucuza satın alıp astronomik bir fiyata satıyor.

Asıl söylemek istediğim konuya gelince, işte bu “hurde” kelimesi bazı kitaplara isim olma hakkını bile kazanıyor. Meşhur lügat bilginimiz Şemseddin Sami, “Hurde-çin” adıyla 56 sayfalık bir kitap yazdığı gibi, klasik edebiyatımızın ünlü ismi Muallim Naci de, “Hurde-füruş” namıyla 48 sayfalık bir risale neşretti. Her ikisi de Farsça beyitlerin açıklanmasından ibarettir. Bu dini, tarihi, edebi izahlar, okurun hafızasına nakış gibi işlenmektedir. Öyleyse, “Hurde-çin”den nakledeceğimiz bir öernekle bu bahse son verelim; on altıncı “hurde” şöyle:

“Herkesin kendisiyle iftihar ettiği o zat, zamanın kutbuydu. Dünyada onun bir benzeri yoktu. Beş yüz yedi tarihinde dünyaya gelmişti. Altı yüz on birde dünyadan gitti.”

Bu anlamdaki Farsça beyti, Şemseddin Sami merhum şöyle açıklıyor:

“Bu tarih, (beyit) kutbü’l-ârifin Şeyh Feridüddin Attar hakkında söylenmiştir. Hazret, Cengiz Han’ın ordusuna mensup bir Moğol tarafından esir edildiği sırada 104 yaşındaydı. Moğol, kendisini öldürmeye hazırlanırken diğer bir Moğol askeri, bu ihtiyarın Müslümanlar arasında meşhur bir zat olduğunu, fidye olarak Müslümanlardan çok akçe alabileceğini hatırlattı. Moğol, öldürmekten vazgeçip, fidyesini bulmak için Hazreti Şeyh’i gezdirmeye başladı. O sırada hamiyetli bir zat ortaya çıkıp yüz bin altın teklif edince Şeyh, Moğol’a şöyle dedi: “Bu, benim kıymetim değildir. Tam değerini bulmadıkça satma.” Moğol daha fazla veren birini bulurum ümidiyle Şeyh’i gezdirmeye devam etti. O esnada sırtındaki saman torbasıyla oradan geçen bir fakir, “Şu ihtiyarı bana bağışla, sana şu samanı vereyim” deyince Hazreti Şeyh Moğol’a, “İşte, benim değerim budur, sat” demiş. Fena halde öfkelenen Moğol, Feridüddin-i Attar hazretlerini katletmiş.

Böyle risaleleri, hurda teferruat diye küçümsememek gerekiyor

Tarihe geçen tehdit mektupları

 

04:0022/11/2020, Pazar

G: 21/11/2020, Cumartesi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Edebi türlerden birinin de mektup olduğu, konuyla iştigal eden herkes tarafından biliniyor. Ünlü şairlerin ve yazarların kitap halinde yayımlanan mektupları büyük bir zevkle okunuyor. Bu türün en hacimli örneğini Namık Kemal’in mektupları teşkil ediyor. Fevziye Abdullah Tansel’in hazırladığı “Namık Kemal’in Mektupları” dört büyük ciltten ibaret olup 1967’de Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlandı.

İnci Enginün’ün hazırladığı “Abdülhâk Hâmid’in Mektupları” Dergâh Yayınları arasında çıktı. Bunların dışında aynı türden birçok eserin neşredildiğini biliyoruz. Ahmet Mithat Efendi ile Muallim Naci’nin mektuplaşmaları, Mehmet Âkif’in mektupları, Nureddin Topçu’nun mektupları ve benzeri eserler bu türün canlı örnekleri olarak karşımıza çıkıyor.

Edebi mektuplardan başka, asker mektupları, siyasi mektuplar, aşk mektupları gibi türler de var. Bazı İslam bilginlerinin ve mutasavvıflarının “Mektubat” adıyla kalıcı eserler yayımladıkları zaten biliniyor. Bir de tarihe geçen tehdit mektupları var ki, bunların daha çok devlet adamları ve hükümdar arasında teati edildiğini görüyoruz. İsterseniz buna bir iki misal vereyim.

Osmanlı padişahlarının en cesurlarından biri olan Yıldırım Bayezid Han, Timur’un küstahça sarf ettiği sözler kulağına gelince onu şu tehdit mektubunu gönderiyor:

“Ey Timur adıyla anılan kudurmuş köpek! Ey tekfurlardan daha kâfir olan Timur! Malum olsun ki, mektubunu okudum. Ey meş’um, beni bu sözlerle mi korkutacaksın? Beni Acem hükümdarları veyahut Tatar kavminden mi sanıyorsun? Asker toplayışımı Hindlilerle mi kıyas ediyorsun? Yoksa askerlerimi, Suriye askerleri mi sanıyorsun? Ordumuzun nizamını sen bilirsin. Bağî ve dağîlerle (zalimlerle, âsilerle) birleşenlerle, adil gazilere mensup olanlar arasında fark vardır. Harp ve gaza bizim sanatımız ve âdetimizdir. Eğer sen dünya hırsıyla köpekler gibi mukateleye kalkışırsan, biz de mukatele ederiz. O zaman Allah’ın dediği olur. Malumun olsun ki, bize bu mektubu gönderdikten sonra cenk meydanına gelmezsen karıların talâk-ı selase ile boş olsunlar. Ben de senden kaçarsam, benim dahi karılarım talâk-ı selase ile boş olsunlar.

Allah’ın laneti senin ve sana biat edenlerin üstüne olsun!”

Üçüncü Selim ve İkinci Mahmud devrinde görev yapan Mehmed Hakkı Paşa, daima akıllı ve dirayetli hareket ediyor. Haksızlığa asla dayanamıyor ve suçluların cezasını anında veriyor. Paşa, Silivri kadısına gönderdiği şu kısa, fakat özlü ağır sözlü mektubuyla tarihe geçiyor:

“Silivri nâibi! Şeriat hâini! İlamını gördüm; kahkahayla güldüm. Meali hezeyan, hükmü hilaf-ı Kur’an’dır! Mühr-ü müeyyedimi basarım! Seni mahkeme kapısında asarım!..”

Şimde gelelim tarihe geçen başka önemli bir mektuba. Ahmed Cevdet Paşa meşhur eseri “Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa” da, Muaviye’nin Bizans İmparatoru’na gönderdiği mektuba yer veriyor ve ilgi çekici bir yorumda bulunuyor.

Muaviye, Hazreti Ali’ye karşı çıkmak üzere büyük harp hazırlıklarıyla meşgul iken, Rum kayserinin Şam’a sefer edeceği işitildiğinden, Kayser’e bir tehdit mektubu göndermiş ve demiş ki: “Eğer Şam üzerine gelirsen, sahibimle, yani Hazreti Ali ile sulh ederim ve onun askerine öncü olarak senin üzerine gelirim ve Allah’a yemin ederim ki, başkentin olan sisli, dumanlı Konstantıniyye şehrini yıkıp, yakıp kapkara kömür haline korum ve yerden havuç çekip koparıldığı gibi, seni mülkünden çekip çıkarırım ve sana domuz çobanlığı yaptırırım!”

Bu tehdit mektubunu Rasim Özdenören üstadımız da geçen gün Yeni Şafak’taki sütununda yayımladı. Bir de Cevdet Paşa’nın bu mektuba getirdiği bir yorum var ki, bendeniz de onu siz değerli okuyucularıma nakletmek istiyorum.

“Kısas-ı Enbiya”yı o güzel Türkçesiyle sadeleştiren Mahir İz Hocamızın üslubuyla aktarıyorum.

“Hakikatte de Muaviye, bu dediğini Allah rızası için yapsaydı, daha o zaman Konstantıniyye alınabilirdi. Çünkü (Muhakkak Konstantıniyye fetholunacaktır. O ordunun kumandanı, ne güzel kumandandır. Ve o asker ne güzel askerdir) diye bir Hadis-i Şerif rivayet olunduğunda Konstantıniyye seferi ve onun fethi, Müslümanların kalbine yerleşmiş bir arzu idi. Konstantıniyye’ye sefer ilan olunca, tarafsız duran bütün Ashab ve Tabiin’in büyükleri hep birden cihad etmeye mecbur olup ve bütün Müslüman memleketlerinde de bulunan muharip kimseler, koşup gelir ve bu suretle Halife’nin Şam için hazırladığı asker kat kat çoğalırdı. İşte Muaviye öyle büyük bir orduya öncü olarak Konstantıniyye üzerine yürümüş olsaydı Kayser (Bizans kralı) ona karşı koyamazdı. Ne çare ki, Muaviye’nin zihnini istiklal ve saltanat sevdası bürümüş olduğundan ve belki Konstantıniyye’nin fetih şerefi kendisine nasip olmasını düşündüğünden, Hz. Ali’ye muhalefette devam etmişti. Öyle büyük bir fethin uhdesinden gelecek olan İslam cengâverlerinin çoğu Sıffın Muharebesi’nde telef olmuştu ve Konstantıniyye şehrinin şeref ve şanı Fatih Sultan Mehmed Han hazretlerine kalmıştır. İnsan çalışıp çabalar, Allah’ın dilediği olur.”

Cevdet Paşa, hakikaten büyük tarihçi…

Not

Dostluğuna güvendiğim, iyiliğini gördüğüm Ahmet Kekeç kardeşim geçen hafta Rahmet-i Rahman’a kavuştu. Allah taksiratını affetsin, mekânı cennet olsun.

Said Halim Paşa ve “İslâmlaşmak”

 

04:0029/11/2020, Pazar

G: 29/11/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Büyük kitabiyat âlimi İbnülemin Mahmud Kemal Bey tarafından kaleme alınan ve Hasan Âli Yücel’in Milli Eğitim Bakanlığı yaptığı sırada, onun ısrarıyla fasikül fasikül yayımlanan on iki ciltlik “Son Sadrıazamlar”ı karıştırırken Said Halim Paşa başlığı dikkatimi çekti. Paşa’nın fotoğrafının yanında eski harflerle kendine ait şu cümlenin bulunduğunu gördüm. “Müslümanın vatanı, şeriatın hâkim olduğu yerdir.” Bir zamanlar sadrıazamlık makamına kadar yükselen Said Halim Paşa “vatan” kavramını işte böyle tanımlıyor.

Kuruluş ve yükseliş devirlerini bir yana bırakalım, yıkılış döneminin sadrıazamları, paşaları, hatta bazı valileri bile Osmanlı azametini temsil ediyorlardı. Devlet-i Aliyye’nin herhangi bir eyaletinde valilik yapan zat aynı zamanda Kur’an-ı Kerim tefsiri yazıyordu. Mesela, Diyarbakır Valisi Sırrı Paşa bunlardan biriydi. “Sırr-ı Kur’an”, “Sırr-ı İnsan”, “Ahsenü’l – Kasas” gibi kıymetli eserlerin müellifi olan Sırrı Paşa aynı zamanda değerli bir edebiyatçıydı. Âbidin Paşa bir yandan Ankara, Sivas ve Bahr-i Sefid Valiliği yapıyor, diğer taraftan Mesnevi’yi şerhediyordu.

Devletin en yüksek kademelerine kadar yükselen Ahmed Cevdet Paşa bir taraftan “Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa” gibi en güzel İslam tarihlerinden birini yazarken, diğer taraftan 12 ciltlik “Tarih-i Cevdet”i kaleme alıyordu. Sadece bu kadar mı, aynı zat, Keçecizade Fuat Paşa’yla birlikte Şirket-i Hayriye Vapurları’nın nizamnamesini düzenliyordu. Bilindiği üzere Mecelle Cemiyeti’nin de başkanıydı.

Evet efendim, son devir Osmanlı paşalarının bir çoğu aynı zamanda ilim adamıydı ve cilt cilt eserler kaleme alıyorlardı. Başta Fransızca olmak üzere, birkaç yabancı dil biliyorlardı. Hatta eserlerini bu dille yazacak kadar maharet sahibiydiler. İşte Said Halim Paşa da bunlardan biriydi. “Meşrutiyet”, “Buhran-ı İçtimaimiz”, “Buhran-ı Siyasimiz”, “Buhran-ı Fikrimiz”, “Mukallidlerimiz”, “İnhitat-ı İslam” ve “İslamlaşmak” gibi eserlerini Fransızca kaleme almış, bunlar daha sonra Osmanlı Türkçesine çevrilmişti.

Said Halim Paşa “İslamlaşmak” adındaki bu küçük eserinde şu ilginç fikirleri dile getiriyor:

“Kendisinin Müslüman olduğunu söyleyen bir adam, kabul etmiş olduğu dinin esas prensiplerine göre hissetmedikçe ona göre düşünüp ona göre hareket etmedikçe, yani İslâm’ın ahlakiyyatına, içtimaiyyatına, siyasiyyatına tamamıyla kendini uydurmadıkça yalnız Müslümanlığını itiraf etmekle bir şey kazanamaz, hiçbir saadet de elde edemez.

Osmanlılar Avrupa ile temaslarında, evvelce düşmüş bulundukları uyuşukluklarından silkinip uyanmak istediler. Ancak mazideki azametlerini vücuda getiren kuvvetin İslam olduğunu unutarak, o mazinin Garp’tan geleceğini zannettiler. Selameti, önce bulmuş oldukları tarafta, yani İslam ahlak, içtimaiyyat ve siyasiyyatında arayacakları yerde Garbınkilerde bulacaklarını sandılar. İdare edenlerimiz şuna kâni oldular ki, şimdiki düşüşten yükselmek, bu suretle memleketi izmihlalden kurtarmak için başvurulacak tek çare, Garp kavimlerini taklit etmekten, diğer bir tabirle onların bütün prensiplerini, bütün telakkilerini kabul ederek, kendimizinkileri unutmaktan ibarettir. Halbuki bizim bütün müesseselerimiz, İslami prensiplerimiz ile İslami telakkilerimizden doğmuş olduğundan bunların yerine Garp telakki ve prensipleri üzerine kurulmuş yeni bir takım müesseseler ikame edebilmek için eskilerin inhitat haline düşmüş bulunmasından istifade ettiler. Demek oluyor ki, müesseselerin ıslahı, yahut ta’dili cihetine gidilmedi de, yeniden vücuda getirilmesi, icad edilmesi tercih olundu. İşte bu suretledir ki, Şeriat kürsileri ve medreseleri, yani ikisi de bir çok asırlar yaşamış Saltanat-ı Osmaniye’nin azamet ve şevketini temin etmiş olan adalet mahkemeleri ile ilim ve maarif müesseselerini ıslah çarelerini arayacak yerde, bu zavallıları bulundukları elim vaziyyet içinde bırakıverdiler. Ancak, kendisini idare edenlerden daha akıllı, daha kadirşinas olan halkın bağlı bulunduğu bu müesseseleri sırf o rabıtadan çekindikleri için büsbütün kaldıramadılar da onların yanı başına yepyeni tarzda mahkemeler, mektepler ikame ettiler ki, Fransız mahkemeleri ile Fransız mekteplerinden basma kalıp alınmış olmasından dolayı çevre ile asla münasebeti yoktu. Memleketimize bizzat Fransız kadar yabancı idi. Son asır zarfında bu kabilden vücuda getirilmek istenen bütün yenilikleri burada saymak lüzumsuz bir külfettir. Yalnız şu kadarını söyleyelim ki bunların hepsinin üzerinde, bizim telakkilerimize, bizim prensiplerimize karşı derin bir husumet ruhunun tezahürleri kendini göstermiş bulunuyordu.

İşte teceddüt denilen bu yenilikler, asırlardan beri teessüs etmiş akideleri, fikirleri, telakkileri, an’aneleri, hissiyatı ve ahlakı harap etmekten, sözün kısası, memleketi her gün, bu şekilde meş’um eserlerini gördüğümüz, tam bir manevi anarşiye sürüklemekten başka bir şeye yaramadı. Batı medeniyetinin tesiriyle meydana gelip zamanımızda ‘Osmanlı rönesansı; İntibah-ı Osmani’ ünvanıyla tavsif edilmekte olan bu ikinci ‘İslam’dan uzaklaşmak’ gerçekte öyle nev’i şahsına münhasır bir ihtilal devresidir ki, bizzat memleket kendisini idare edenlerin ifratlarına, evham ve hayallerine istinad eden tasavvurlarına karşı sürekli savaşarak onları itidale, hikmet ve basirete davet etmektedir.

Vâkıa hiç benzeri görülmeyen bu gayr-i tabiilik hangi mahiyette olursa olsun, her ihtilal devresinin mutlaka doğuracağı tepkiyi şimdiye kadar geciktirmeyi başarmışsa da, bunu ilelebed men edemeyecektir. Çare yok, bir gün gelecektir ki, İslami gerçekler, Müslümanlığa karşı gelen dalaletlere bir defa daha galebe çalacak da, hükümdarı, yer yüzündeki Müslümanların halifesi bulunan bu memleket bir kere daha İslam milletlerinin başına geçerek, onları saadet diyarına doğru sevkedecektir.”

Bakınız, şair de aynı görüşü dile getiriyor:

Bir gün olur doğar elbet şems-i hakîkat

Hiç böyle müebbed mi kalır zulmet-i âlem?

Orhan Şâik Gökyay

 

04:006/12/2020, Pazar

G: 6/12/2020, Pazar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonraki haber

 

Dursun Gürlek

 

 

Kültür dünyamızın renkli simalarından merhum Prof. Dr. Ahmed Süheyl Ünver’in, kendisini yakından tanıyanların ve eserlerini okuyanların çok iyi bildikleri şöyle bir sözü var: “Efendim, kitap çok, fakat hepsini okumaya vakit yok. Öyleyse yapılacak iş, bol bol kitap karıştırmaktır. Tabii ki, bu söz dergiler için de geçerli.

Geçen akşam, rahmetli Ahmed Kabaklı hocamızın sahibi olduğu ve bugün de yayınına devam eden “Türk Edebiyatı” dergisinin eski sayılarını gözden geçirirken iki röportaj dikkatimi çekti. Hem konu Orhan Şaik Gökyay olduğu, hem de mülakatları yapanları yakından tanıdığım için ikisini de dikkatle okudum. Merakınızı gidermek için isimlerini de vereyim: Mehdi Ergüzel, Muhsin Karabay, Aydil Erol… Hemşehrim Mehdi Bey bir ara, adı geçen derginin yöneticiliğini de yaptı. Arkadaşım Muhsin Karabay ise, tam bir kültür adamı ve Hocayı “maâile” tanıyor. Sözün burasında şöyle bir cümle kurmak ihtiyacı duydum: Muhsin Hoca’nın ilim, sanat ve kültür adamlarıyla yaptığı böyle daha bir çok röportajının bulunduğunu biliyorum. Ancak bunları ne zaman kitaplaştıracağını bilmiyorum. Acaba kendisi biliyor mu? Bir ara Ayyıldız gazetesinde birlikte çalıştığımız Aydil Erol Bey’e gelince o da Bâbıâli’de sevilen ve sayılan bir kalem erbabıdır. Mehdi Bey’le Muhsin Bey’in müştereken yaptıkları mülakat, Aralık 1993 tarihli “Türk Edebiyatı”nın 242. sayısında neşredilmiş. Aydil Bey’in röportajı ise Aralık 1998 tarihli aynı derginin 302 sayılı nüshasında yayımlanmış.

Orhan Şaik Hoca’nın vefat tarihi 2 Aralık 1994. Bugünün tarihi ise 6 Aralık 2020. Demek ki, aradan neredeyse otuz yıla yakın bir zaman geçmiş. Bu vesileyle bir kere daha kendisini rahmtle anıyorum.

Aydil Erol Bey’den gıyabi izin alarak ve bazı ilavelerde bulunarak bu ilgi çekici mülakattan bir – iki nakilde bulunmak istiyorum. Destursuz bağa girenleri bir güzel taşlayan, yalan yanlış yazılar kaleme alanları iyice haşlayan Orhan Şaik Hoca, çocukluğunuz nasıl geçti diye kendisine yöneltilen ilk sorulardan birine, çalışkan bir talebeydim. Türkçe hocam babamdı. İsmail Habib Sevük lisede hocamdı. Ondan çok şey öğrendim, diye cevap veriyor. Konuya kendimi de müsaadenizle dahil edeceğim. Ünlü edebiyatçımız İsmail Habip Sevük’ün hemen hemen bütün eserlerini okuduğum için ben de ondan çok şey öğrendim.

Gençlik yıllarını yaşadığı Kastamonu ile ilgili soruyu cevaplandırırken Hoca, Mehmet Âkif, Mehmed Emin Yurdakul gibi önemli isimleri hatırlatıyor. Bilindiği üzere, o yıllarda Mehmet Âkif, Kastamonu’nun tarihi mabetlerinden Nasrullah Camii’nde heyecanlı vaazlar yapıyor ve halkı Milli Mücadeleye teşvik ediyor. Bu isimler Hoca’nın okuduğu okula da gelip aynı minval üzere konuşmalar yapıyorlar. Hoca, ayrıca Kastamonu’da çıkan Açıksöz gazetesini takip ediyor ve her gün İsmail Habip Sevük’ün yazılarını okuyor. Bütün bunlar, onun vatan, millet sevgisini daha da körüklüyor. Orhan Hoca’nın içinde yaşadığı bu şehre muhabbeti o kadar fazla ki, başka bir soru üzerine “Kastomunu yöresi Türkçe’nin hasını konuşur” diyor.

Buna da şöyle bir katkıda bulunayım. Bu şehrimizin yetiştirdiği büyük âlim ve ârif Mehmed Feyzi Efendi “Kastamonu’nun Fazileti”ni Seydişehirli Şerafeddin Efendi’den naklen şöyle anlatıyor: Selman-ı Farisi hazretleri Şam’a ve Medine’ye doğru giderken Kastamonu’ya uğramış, bugünkü Nasrullah Camisi’nin yerinde bir nur görmüş. Şeyh Şerafeddin Efendi, Kastamonu’da 17 bin evliya yattığını söylemiş. Medine’den gelen hac delili Şeyh Osman Efendi, buraya gelince, ‘Burası küçük Medine-i Münevvere’ dermiş. Taşıyla toprağıyla mübarektir bu Kastamonu. Mekke silsilesine bağlıdır. Buradan oraya yol vardır. Mekke ve Medine dağlarının silsilesi Anadolu’da devam ediyor. Üsküdar’a kadar geliyor. Kastamonu bu silsileye dahildir.

Orhan Şaik Gökyay’ın bir özelliği de soğuğa dayanıklı olmasıdır. O kadar ki kışın en şiddetli günlerinde bile palto giydiği görülmemiştir. İbnülemin Mahmud Kemal Bey’in ise palto çıkardığı vaki değildir. Hazret, haziran sıcağında bile o kalın paltosuyla boyunbağını çıkarmaz. Hatta bazen iki paltoyu üst üste giydiği söyleniyor.

Orhan Hoca, Aydil Bey’in Evliya Çelebi ile ilgili sorusunu da şöyle cevaplandırıyor. “Şimdi adını hatırlayamadığım bir bakanla konuşuyorduk sordu: ‘Çelebi’yi kim hazırlayabilir?’ Ben de dedim ki: ‘Türkiye’de o işi yapacak üç kişi vardır.’

- Adlarını verebilir misiniz?

- Orhan, Şaik, Gökyay!...

Onunla ilgili şöyle üçlü bir tekerleme daha var: Hoca, Edebiyat Fakültesi’ni yeni bitiren bir delikanlıya “Evladım, dört yıl edebiyat okudun, ne öğrendin?” diye soruyor. Delikanlı “Valla hocam fâilâtün, fâilâtün, fâilün’den başka bir şey öğrenmedim” cevabını verince Hoca teşhisi koyuyor: Öyleyse oğlum sen “Câhilâtün, câhilâtün, câhilünsün!..”

Diğer bir soruya cevap sadedinde, “Ben giyime, kuşama önem vermem. Sabahlara kadar çalışırım. Şu gördüğün lambanın gün ışıyana değin sönmediği çok olmuştur” diyor. Bu cevap bana Kâtip Çelebi’yi hatırlattı. 17. yüzyılın bu büyük âliminin çalışma odasındaki mum da sabah güneşiyle birlikte sönermiş. Unutmadan söyleyeyim: Türkiye’de Kâtip Çelebi hakkında en sağlam, en ayrıntılı çalışmayı iki kişi yapmıştır:

Muallim Cevdet. Orhan Şaik Gökyay…

Edebiyatın gücü